4
Nadleśnictwo Rudnik Większa część wsi w klinie między Sanem i Wisłą, należała do pana marszałka i do jego krewnych. Owóż wszyscy chłopi, jak jeden mąż w nich powstali, pan marszałek bowiem, nie żałując własnej fortuny, ogłosił, iż ten, który za oręż chwyci, z poddaństwa zostanie uwolniony. Ledwie wieść o tem rozbiegła się po ziemiach, wszystkie kosy osadzono sztorcem i poczęto codzień znosić głowy szwedzkie do obozu, aż pan marszałek musiał tego zwyczaju, jako niechrześciańskiego, zakazać… Tak o tych
terenach napisał Henryk Sienkiewicz w Potopie tom V, rozdział VI.
N
iezmiennie historia kształtowała na przestrzeni dziejów te tereny i wywierała wpływ nie tylko na ich mieszkańców, ale także na okoliczną przyrodę i lasy. Lasy Nadleśnictwa Rudnik leżą w dorzeczu głównej rzeki jaką jest San, wraz ze swoimi dopływami jak Tanew, Rudnia i dorzeczu rzeki Łęg będącej dopływem Wisły. Nadleśnictwo Rudnik wchodzi w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie i obejmuje swoim zasięgiem północną cześć województwa Podkarpackiego tj. część powiatu niżańskiego z gminami; Jeżowe, Krzeszów, Nisko , Rudnik nad Sanem i Ulanów, część powiatu stalowowolskiego z gminą Bojanów, oraz część powiatu leżajskiego z gminą Nowa Sarzyna. Obszar działania nadleśnictwa to prawie 49 tyś. hektarów z czego lasy i inne grunty będące w zarządzie nadleśnictwa zajmują 16057 hektara. Stanowi to 32% powierzchni. Łącznie z lasami prywatnymi lesistość obszaru położonego w zasięgu nadleśnictwa wynosi 43%. Tak duży udział lasów w obszarze działania Nadleśnictwa Rudnik wynika z faktu, iż lasy te stanowią część dobrze zachowanego obszaru dawnej Puszczy Sandomierskiej zlokalizowanej w widłach rzeki Wisła i San. Rozciągała się ona od Sandomierza po Kraków, Tarnów, Rzeszów, Jarosław. Stanowiła ona dobra królewskie i była obszarem polowań królów Polskich. Najstarsze wzmianki znajdują się w kronikach Jana Długosza. Mówią o polowaniu Króla Władysława Jagiełły, który polował w tutejszych lasach i gromadził zapasy przed bitwą z Zakonem Krzyżackim pod Grunwaldem w 1410 roku. Miejscem pobytu królów
podczas pobytów łowów był nieistniejący już drewniany ufortyfikowany zamek w miejscowości Przyszów nad rzeką Łęg. Obecne zachowanie Puszczy w dużych zwartych obszarach leśnych jest nie tylko wynikiem wchodzenia w skład dóbr królewskich, ale także słabą jakością występujących tutaj ziem oraz dużym obszarem bagien i terenów podmokłych. Ograniczało to w dużym zakresie rolnicze wykorzystanie tych gruntów. W związku z powyższym zasiedlanie tych ziem zaczęło się stosunkowo późno. Początkowo ograniczało
Los nie oszczędzał także tych lasów podczas wkroczenia wojsk sowieckich w sierpniu 1944 roku. Wojska te stacjonowały w tutejszych ostępach leśnych czekając na rozpoczęcie dalszej ofensywy z nad Wisły w kierunku Berlina. Ofensywa ta ruszyła w styczniu 1945 roku. W tym krótkim czasie wojska te także znacznie zdewastowały lasy poprzez rabunkową wyrąb drewna na własne potrzeby. Nie były też rzadkością celowe podpalenia dużych połaci lasu. Po zakończeniu II wojny światowej administrowanie lasami i prowadzenie gospodarki leśnej przejęły Lasy
się do śródleśnych osad. Mieszkańcy trudnili się zbieractwem, bartnictwem, wyrobem smoły, dziegciu, wypalaniem węgla drzewnego. W ciągu wielu lat śródleśne osady powiększały się a głównym źródłem utrzymania zaczęło stawać się rolnictwo. Podczas I wojny światowej tutejsze lasy bardzo ucierpiały od pożarów i działań wojennych w wyniku przechodzącego tędy kilkukrotnie frontu. Także II wojna światowa nie oszczędziła lasów. Utworzony tutaj przez Niemców poligon Wermachtu Południe, był obszarem przygotowań i ćwiczeń wojsk wysyłanych na front. Wsie zostały wysiedlone i zniszczone, a lasy poddane rabunkowej gospodarce i przetrzebione.
Państwowe. Gospodarkę leśną oparto na szczegółowej inwentaryzacji zasobów leśnych, tak aby ilość wycinanego drewna nie przekraczała ilości drewna jaka przyrasta w lesie. Niemniej głównym celem gospodarki leśnej była produkcja drewna na potrzeby odbudowującego i rozwijającego się kraju, a w dalszej kolejności ochrona najcenniejszych walorów przyrodniczych. Późniejsze lata przynoszą odwrócenie priorytetów gospodarowania. Na pierwszy plan wysuwa się powszechna ochrona lasów, zachowanie trwałości, utrzymania i powiększania zasobów leśnych wraz ze zrównoważonym ich wykorzystaniem na potrzeby kraju.
5 W wyniku tak przyjętych priorytetów prowadzona gospodarka przynosi efekt w postaci zwiększenia się średniego wieku lasu w nadleśnictwie z 50 lat w roku 1982, do 63 lat w roku 2012. Znacznemu powiększeniu uległa także ilość drewna jaka tworzy lasy ze 197 metrów sześciennych na hektar do 267. Oznacza to że w lasach przybyło drzew prawie o 27% w ciągu 30 lat. Najbardziej wartościowe fragmenty lasów o szczególnych walorach zostały objęte różnego rodzaju formami ochrony, jak użytki ekologiczne, pomniki przyrody, czy też otrzymały status lasów ochronnych, które stanowią prawie 44% wszystkich lasów w nadleśnictwie. W zasięgu terytorialnego działania Nadleśnictwa Rudnik położony jest obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Puszcza Sandomierska, oraz specjalne obszary ochrony siedlisk Dolina Dolnego Sanu, Dolina Dolnej Tanwi. Obszary ochrony siedlisk są zatwierdzone przez Komisję Europejską i otrzymały status obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW). W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa znajduje się północna część krajowego obszaru węzłowego Dolina Środkowego Sanu (symbol 25K) wchodząca w skład ekologicznej sieci ECONET – PL.
Walory przyrodniczo-leśne Puszcza Sandomierska porośnięta jest w zdecydowanej części borami, natomiast bardziej podmokłe doliny Sanu i wpadającej do niego w samym Rudniku rzeki Rudnia tworzą dogodne stanowiska olsów. Równinny teren urozmaicają lekkie wzniesienia i pagórki. Na terenach Nadleśnictwa Rudnik występuje wiele rzadkich gatunków flory i fauny. Z chronionych gatunków roślin występują tu m.in. rosiczka okrągłolistna, lilia złotogłów, storczykowate, wawrzynek wilczełyko, długosz królewski, kopytnik pospolity, a wśród chronionych gatunków zwierząt należy wymienić: bociana czarnego, popielicę, bobra europejskiego, wydrę. Puszcza Sandomierska to także obszar wędrówek wilka. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna (ok. 82 proc.), a obok niej brzoza (5 proc.), olsza (4 proc.), dąb i jodła (po 3,5 proc.) oraz buk i jesion (po 1 proc.).
Pomniki przyrody Na terenie nadleśnictwa znajduje się osiem pomników przyrody, stanowią je pojedyncze drzewa lub grupy okazałych drzew, przede wszystkim dębów szypułkowych i lip.
Użytki ekologiczne Jest ich dziewięć, o łącznej powierzchni 5,94 ha. Obejmują bagna, źródliska, trzcinowiska i starorzecza o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych. W niedalekiej przyszłości planowane są kolejne 4 użytki.
Rekreacja i turystyka Nadleśnictwo Rudnik to przede wszystkim znane miejsce polowań, popularne wśród myśliwych z kraju i zagranicy – z Austrii, Niemiec, Hiszpanii, Francji, Włoch. Jedni preferują polowania na jelenie, inni na sarny, dziki, których nie brakuje w tutejszych lasach. Na terenie nadleśnictwa występuje wiele obiektów i pamiątek kultury leśnej i powszechnej takich jak: kapliczki, krzyże, figury, mogiły. Są to najczęściej pozostałości po dawnych osadach leśnych, wota dziękczynne lub świadectwa wojen światowych. Najważniejsze z nich to: kapliczka św. Huberta w leśnictwach Kopki i Zalesie. Turyści, wybierający Rudnik na miejsce odpoczynku, nie będą się nudzić, bo samo miasteczko – będące stolicą polskiego wikliniarstwa – oferuje sporo ciekawych miejsc do zwiedzania. Warto też wybrać się do odległego o 25 km Leżajska, Sieniawy (43 km) lub Łańcuta (45 km).
Szlaki turystyczne W bliskim sąsiedztwie Nadleśnictwa Rudnik przebiegają dwa znakowane piesze szlaki turystyczne: Szlak niebieski: Nowa Sarzyna – Łańcut – Budy – Rzeszów; Szlak zielony: Nowa Sarzyna PKP – Rzeszów Rynek. Godne polecenia są wycieczki rowerowe leśnymi trasami wokół Rudnika: Trasa rowerowa „Brzegami Rudnej” – szlak niebieski, dł. 14,5 km. Trasa dość trudna, wiedzie wzdłuż malowniczej rzeki Rudna. Start: rynek miejski. Trasa rowerowa „Do Leśnictwa Zatyki” – szlak czerwony, dł. 21,1 km. Start: rynek miejski. Europejska Trasa Rowerowa R4 Berlin – Lwów, przebiega m.in. w obszarze Nadleśnictwa Rudnik od Niska w stronę Leżajska. Żółty szlak pieszy Sandomierz – Leżajsk, dł. 107 km, czas przejścia ok. 30 godz. Prowadzi od sandomierskiego rynku do stacji PKP w Leżajsku, doliną Sanu, przebiegając również przez tereny Nadleśnictwa Rudnik.
Edukacja leśna Na terenie Nadleśnictwa Rudnik są dwie ścieżki przyrodniczo-edukacyj-
ne przybliżające zagadnienia hodowli i ochrony lasu oraz pracy leśników. Na trasie obydwu ścieżek znajdują się miejsca edukacji i wypoczynku, wyposażone w zadaszenia z ławkami i stołami oraz placem do bezpiecznego rozpalenia ogniska. Leśnicy przygotowali też pomosty i tarasy widokowe. Pierwsza ścieżka Nisko – Warchoły ma dwie wydzielone trasy o długości 1,5 oraz 4,9 km, na których przejście trzeba odpowiednio 1,5 oraz 3 godziny. Ścieżka została utworzona w 1999 r. w lasach gospodarczych Nadleśnictwa Rudnik, na terenie leśnictwa Zatyki. Jej trasa biegnie przez wyjątkowo urokliwe fragmenty obszarów leśnych, zawiera piękne oraz rzadko spotykane obiekty przyrodnicze. Przejście drugiej ścieżki Kopki-Chałupki, o dł. ok. 3 km, zajmuje 2 godziny. Na jednym z przystanków podziwiać można pomnik przyrody – dąb szypułkowy. Ścieżka rozpoczyna się od „Leśnej szkoły”, a kończy w miejscu wyposażonym w ławki i stoły, gdzie można odpocząć po spacerze i bezpiecznie rozpalić ognisko.
Leśne miejsca wypoczynku W obszarze działania Nadleśnictwa Rudnik jest sześć wydzielonych miejsc do odpoczynku przy ognisku. Wszystkie wyposażono w stoły i ławki oraz kosze na śmieci. Miejsca te, obok wspomnianych dwóch, na ścieżkach przyrodniczo-edukacyjnych, znajdują się na parkingach leśnych leżących przy głównych drogach: przy drodze krajowej Nisko – Rzeszów, przy drodze krajowej Rudnik – Leżajsk, przy drodze powiatowej Nisko – Przyszów, przy drodze powiatowej Rudnik – Jeżowe.
Kwatery i pokoje gościnne Nadleśnictwo posiada komfortowo urządzoną kwaterę myśliwską, wykorzystywaną przede wszystkim do celów turystyki myśliwskiej, choć poza okresami polowań jest ona często wynajmowana przez osoby prywatne oraz instytucje (37-420 Rudnik n/Sanem, ul. Rzeszowska 154, tel.: (015) 876 62 11). Kwatera ma 15 miejsc noclegowych w dwóch dwuosobowych apartamentach oraz pokojach jedno-, dwui trzyosobowych. Goście mogą korzystać z całodziennego wyżywienia. Nadleśnictwo oferuje też w swojej siedzibie pokój gościnny dla dwóch osób. Odległość od przystanków PKS i PKP wynosi 2,7 i 3,5 km, a do najbliższego sklepu spożywczego ok. 1 km.