Wzbudzanie emocji 1. Mechanizmy wrodzone
Obok wrażliwości afektywnej na proste bodźce zmysłowe, istnieje wrażliwość na pewne konfiguracje percepcyjne, dotyczące sytuacji i przedmiotów ważnych dla przeżycia organizmu i gatunku Istnieje tzw. prototyp afektywny, który powstaje na skutek zetknięcia się z określonymi bodźcami np. Niespecyficzny schemat dziecięcości może zostać skonkretyzowany przy narodzinach własnego dziecka, niespecyficzny wzorzec seksualny przy pierwszych kontaktach z płcią przeciwną 2. Mechanizmy nabyte: A/ rozpoznawanie wartości afektywnej bodźców i uczenie się reakcji na nie: warunkowanie klasyczne, instrumentalne (mechanizmy: generalizacja, różnicowanie, wzmacnianie, itp.). B/ Pojęcia: „nowotwór”, „wróg”, „podłość”, „śmiertelne niebezpieczeństwo”, „ratunek”, „ ukochana osoba” Mogą się odnosić do: Przedmiotów fizycznych: szubienica, krzyż, Miejsc: kraj rodzinny, Oświęcim, czy zachowań: oddawanie hołdu, znęcanie się C/ Wartości i normy > wzorzec afektywny: człowiek styka się ze zjawiskiem należącym do kategorii reprezentowanej przez wzorzec afektywny (np. z osobą łamiącą zasadę „nie kradnij”) MECHANIZM DOKONYWANIA OCENY POZNAWCZEJ Emocja jest następstwem specyficznej orientacji człowieka. Ocena poznawcza to rozpoznanie przez podmiot określonego zdarzenia jako znaczącego z punktu widzenia jego celów i interesów. To czy dane zdarzenie zostanie uznane za złe, czy dobre zależy od spostrzeganych przez podmiot zasobów osobistych (zdolności, umiejętności) i środowiskowych (czy to, co dzieje się w otoczeniu ułatwia , czy utrudnia poradzenie sobie z sytuacją) Ocena jest wystarczającym i koniecznym warunkiem jej wystąpienia Specyficzne wzorce poznawcze wywołują odpowiadające im emocje. MECHANIZM WZBUDZANIA EMOCJI – ASPEKT BIOLOGICZNY Reakcje organizmu wywołane przez emocje są generowane przez systemy regulacji, które mają biologiczne podłoże. MacLean (1990, 1993): W ludzkim mózgu można wyodrębnić trzy zróżnicowane systemy. Każdy z nich rozwinął się w innej fazie ewolucji, przy czym starsze systemy ewoluowały dalej towarzysząc młodszym, wskutek czego powstały systemy połączeń między nimi. Mózg gadzi: (zawiera prążkowie) – podstawa zachowania zwierząt stojących w ewolucji powyżej gadów, odpowiada za zachowania umożliwiające codzienne życie i reagowanie na działania innych osób własnego gatunku, np. polowanie, hierarchizacja, itp. /dowody – badanie małp po usunięciu tej części mózgu lub zachowanie osób dotkniętych pląsawicą Huntingtona
Mózg paleossaków: mózg limbiczny tzw. mózg paleossaków (zawiera ciała migdałowate i przegrodę) – opieka rodzicielska, przywiązanie dzieci do rodziców, wokalne porozumiewanie się oraz zabawa to cechy ssaków. Zaburzenie ciała migdałowatego zmienia reakcje emocjonalne, preferencje żywieniowe, aktywność seksualną u małp. Tutaj znajduje się tzn. w okolicach przegrody ośrodek przyjemności, zaś w hipokampie ośrodek awersyjny Mózg neossaków: kora nowa, tzw. mózg neossaków (80 % objętości całego mózgu) – szczególnie rozbudowane są płaty czołowe, wiele połączeń z systemem limbicznym, prawa półkula jest ściślej związana z rozpoznawaniem emocji niż lewa, ponieważ obszary korowe znajdujące się po prawej stronie mają silniejsze połączenia z ciałem migdałowatym. NEUROCHEMICZNE PODŁOŻE EMOCJI Rola neuroprzekaźników: aminy, aminokwasy, peptydy, np. związek z depresją mają: serotonina, norepiferyna, acetylocholina. Rola hormonów: np. adrenalina, kortyzol Rola neuromodulatorów ( w większości są to peptydy, np. tzw. opiaty endogenne odgrywają ważną rolę w modulowaniu odczuć bólowych. Trzy systemy funkcjonalne mózgu wykorzystują odmienne substancje chemiczne do transmisji i modulacji sygnałów KONCEPCJA IZARDA (INTEGRACJA PODEJŚCIA BIOLOGICZNEGO I PSYCHOLOGICZNEGO) Emocje odgrywały tak ważną rolę w ewolucji, iż nieprawdopodobne jest aby istniał tylko jeden mechanizm ich generowania 1. system neuronalny (synapsy, substancje chemiczne, temperatura krwi opływającej mózg, np. elektryczna stymulacja pewnych struktur neuronalnych może wywołać: reakcje somatyczno-motoryczne, zachowania instrumentalne. 2. sensomotoryczny (emocje są aktywowane przez informacje zwrotne lub czynnościowe. Do procesów sensomotorycznych mających związek z generowaniem emocji zalicza się: ekspresje twarzy, wygląd sylwetki (przybranie określonej postawy ciała wywołuje stan emocjonalny wyrażający tę postawę), zachowania instrumentalne, napięcie mięśni. Może to prowadzić do pojawienia się pewnych emocji bez udziału procesów poznawczych. 3. motywacyjny (afektywny): popędy, doznania fizjologiczne > emocje, np. smaki, ból (często ból wywołuje złość), inne emocje > emocje, np. smutek >złość i wrogość> smutek, Smak > emocje 4. poznawczy (poznawcze mechanizmy wzbudzania emocji) - poznanie pozostaje pod wpływem niższych systemów. System poznawczy nie działa w próżni. System ten ma strukturę hierarchiczną w sensie rozwojowym i funkcjonalnym (w sensie działania).