ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ – ΠΟΛΥΜΕΣΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΦΠ50 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ
Η
3 ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤH: ΠΑΤΡΩΝΗ ΕΛΕΝΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ: 112102 ΚΩΔΙΚΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: ΑΘΗ2 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ: 15/2/2016
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΒΑΣΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Α. Αρχή της απλότητας Β. Κανόνας της φειδωλίας Γ. Νόμος της διαφοροποίησης Δ. Ισομορφισμός Ε. Παράγοντας της αντίθεσης 2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΩΡΟΥ 3. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Α. Χώρος εργασίας Β. Χώρος συσκέψεων Γ. Χώρος δημιουργίας Δ. Χώρος εισόδου – Κουζινάκι 5. ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ
1. ΒΑΣΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Βασικοί νόμοι και κανόνες της αντίληψης που σύμφωνα με την θεωρία Gestalt ισχύουν σε κάθε προσπάθεια σχεδιασμού είναι: Α. Αρχή της απλότητας Καθετί που συλλαμβάνει το μάτι οργανώνεται σε κάτι αντιληπτό. Έτσι τίθεται μια τάξη στα οπτικά ερεθίσματα, που έχει σαν στόχο την μείωση της έντασης.1 Στο παράδειγμα της εικόνας τα ανοίγματα οργανώνονται στον απλούστερο δυνατό κάναβο, με σταθερές μεταξύ τους αποστάσεις. Παρά το γεγονός ότι τα παράθυρα διαφέρουν μεταξύ τους (ανοικτά- κλειστά, πατζούρια, κουρτίνες), το μάτι μας αφαιρει την περιττή πληροφορία της διαφοροποίησης τους και κρατάει την γενική εικόνα, κατευθύνοντας την αντίληψη προς την απλούστερη εκδοχή του αντικειμένου και τα αναγνωρίζει σαν ένα σύνολο που δημιουργεί την όψη ενός κτηρίου.
Β. Κανόνας της φειδωλίας Απορρέει από την αρχή της απλότητας, αλλά δεν είναι το ίδιο. Ενώ η αρχή της απλότητας αφορά την αντίληψη, ο κανόνας της φειδωλίας αφορά την σύνθεση και λέει ότι η απλούστερη δομή είναι αυτή που θα εξυπηρετήσει καλύτερα τον αντικειμενικό σκοπό. Αυτό επιτυγχάνεται με την καλύτερη και πιο ξεκάθαρη οργάνωση των ερεθισμάτων υπό τις δεδομένες συνθήκες. Σε αυτό βοηθά η ομαδοποίησή τους κατά θέση, σχήμα ή κατεύθυνση.2 Στο παράδειγμα η μορφή του ανθρώπου γίνεται αντιληπτή χάρη στην διαφορετική ομαδοποίηση των γραμμών που αποτελούν το φόντο (κάθετες) και των γραμμών που αποτελούν την μορφή (οριζόντιες).
Γ. Νόμος της διαφοροποίησης Το καθετί το αντιλαμβανόμαστε πιο γενικά στην αρχή και όλο και πιο διαφοροποιημένα και εκλεπτυσμένα στη συνέχεια. Σύμφωνα με τον νόμο της διαφοροποίησης η αντίληψη εξελίσσεται και σταδιακά εκλεπτύνεται με την ηλικία και τις εμπειρίες που αποκτάμε. 3 Στο παράδειγμα φαίνεται ο τρόπος που ένα παιδί αντιλαμβάνεται 1
Ι. Ποταμιάνος, Αντίληψη μορφή και φως, Ραφήνα: Αντιύλη, 2015, σ.47 Ι. Ποταμιάνος, ο.π, σ.46 3 Ι. Ποταμιάνος, ο.π, σ.59 2
τον άνθρωπο σε σχέση με ένα σπίτι και ένα δέντρο. Η κλίμακα και οι μορφές είναι αλλοιωμένες σύμφωνα με την αντίληψη του παιδιού. Ο άνθρωπος (πιθανόν το παιδί να απεικονίζει τον εαυτό του ή κάποιο οικείο πρόσωπο όπως την μητέρα του) είναι σημαντικό στοιχείο της σύνθεσης και απεικονίζεται αναλογικά μεγαλύτερος σε σχέση με την πραγματικότητα. Τα επιμέρους στοιχεία (παράθυρα, πόρτα, σύννεφα) αποδίδονται με αφαιρετικό τρόπο δίνοντας μία γενική εικόνα και όχι πολλή πληροφορία. Δ. Ισομορφισμός Περιγράφει την δομική αντιστοιχία ανάμεσα στο νόημα μιας εικόνας και στην απτή διάταξή της. Στο παράδειγμα η φωτογραφία και η ανάλυση της σε απλά σχήματα, δείχνουν και οι δύο την τάση απελευθέρωσης και φυγής από ένα σκοτεινό χώρο προς το φως.4
Ε. Παράγοντας της αντίθεσης Ο παράγοντας της αντίθεσης είναι θεμελιώδης για την πρόσληψη της κάθε εικόνας. Αν καμία αντίθεση δεν γινόταν αντιληπτή στο γύρω περιβάλλον μας, τότε η εικόνα του κόσμου που θα προσλαμβάναμε θα ήταν τελείως αδιαφοροποίητη.5 Ο Peter Zumthor στα λουτρά Therme Vals, δημιουργεί παιχνιδίσματα φωτός και σκιάς , ώστε ο χρήστης να αντιλαμβάνεται το γύρω του περιβάλλον, να κινείται μέσα στο χώρο και να ανακαλύπτει τις ιδιαιτερότητες του κτηρίου. Δεν είναι πάντα εύκολη η διάκριση και η ξεκάθαρη παρουσίαση ενός παραδείγματος που να ακολουθεί ένα μόνο νόμο, καθώς αυτοί συνεργάζονται ή αλληλοσυμπληρώνονται για την βέλτιστη αντίληψη του κόσμου.
4 5
Ι. Ποταμιάνος, ο.π, σ.94 Ι. Ποταμιάνος, ο.π, σ.89
2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΩΡΟΥ Ο χώρος που επιλέχτηκε για να φωτιστεί στην παρούσα εργασία είναι ένα αρχιτεκτονικό γραφείο.
Ο χώρος έχει την μορφή ανοικτής κάτοψης, με εμβαδό περίπου 190 μ², με ελαφριά εσωτερικά διαχωριστικά που ορίζουν τις ενότητες λειτουργίας του γραφείου και δημιουργούν ιδιωτικότητα και εξασφαλίζουν την ταυτόχρονη και αρμονική λειτουργία όλων των χώρων. Η λειτουργία ζωνών βοηθούν στο διαχωρισμό του χώρου σε ξεχωριστές περιοχές εργασίας και συσκέψεων. Το ύψος των χώρων είναι 3,50 μ. και η κρέμαση των δοκαριών 0,70 μ. Οι τρεις διακριτές ενότητες του γραφείου είναι: - ο χώρος καθαρής εργασίας (we work) . Διατηρεί κλασσική δομή γραφείου και χώρου εργασίας με υπολογιστές. Έχει διαστάσεις 9,75 x 4,20 μ. και βρίσκεται σε ψευδοπάτωμα υπερυψωμένο κατά περίπου 20 εκατοστά για την καλύτερη οργάνωση των καλωδιώσεων και των ηλεκτρομηχανολογικών του χώρου. - ο χώρος συναντήσεων (we meet). Είναι ένας χώρος που ορίζεται με ελαφριά διαφανή κατασκευή, ώστε να εξασφαλίζεται ο διαχωρισμός του από το υπόλοιπο γραφείο, με διαστάσεις 9,50 x 4,30 μ. - ο χώρος δημιουργίας (we create). Διαθέτει ένα τραπέζι κατασκευής προπλασμάτων και μακετών, ένα σχεδιαστήριο (για νοσταλγικό σχέδιο στο χέρι) και φιλοξενεί τους εκτυπωτές του γραφείου, οπότε λειτουργεί και σαν print area. Οι διαστάσεις του είναι 5,50 x 4,60 μ. Στο γραφείο ακόμα υπάρχει χώρος εισόδου- υποδοχής, χώροι υγιεινής και μικρή κουζίνα. Οι επί μέρους χώροι του γραφείου, σύμφωνα και με τις διαφορετικές λειτουργίες τους απαιτούν διαφορετικούς φωτισμούς, ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη οπτική άνεση των εργαζομένων και επισκεπτών.
3. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η εγκατάσταση των σωστών φωτιστικών στο γραφείο είναι σημαντική για τη δημιουργία ευχάριστου εργασιακού περιβάλλοντος: Δημιουργούν ευχάριστη διάθεση, αυξάνουν την παραγωγικότητα και μειώνουν τα λάθη των εργαζομένων. Οι υπεύθυνοι προγραμματισμού, οι χειριστές και οι χρήστες έχουν συνεπώς υψηλές προσδοκίες από τα συστήματα φωτισμού. Ο συνδυασμός του φυσικού φωτός ημέρας και του τεχνητού φωτισμού παρέχει τον καλύτερο δυνατό φωτισμό. Η επιθυμητή μέση ένταση φωτισμού σε χώρους γραφείων είναι περίπου 500 lux και 200 lux στους βοηθητικούς χώρους . Οι δέσμες πρέπει να έχουν γωνία >50 ‐60° από το οριζόντιο επίπεδο, για αποφυγή θάμβωσης και ανάκλασης του φωτός σε οθόνες Η / Υ. Επιθυμητός είναι και ο έμμεσος φωτισμός. Οι αποχρώσεις του φωτισμού που θα χρησιμοποιηθούν κυμαίνονται στο φάσμα του λευκού με θερμοκρασίες χρώματος ανάμεσα σε 2700 και 4200°Κ. Για τους χώρους εργασίας σε υπολογιστή και για τον χώρο συναντήσεων προτιμώνται φώτα με πιο θερμή απόχρωση, ενώ για το χώρο κατασκευής μακέτας ή σχεδίου στο χέρι, προτιμώνται πιο ψυχρές αποχρώσεις του λευκού. Ο ιδανικός φωτισμός μέσα στο χώρο της εργασίας είναι η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ φυσικού και ηλεκτρικού φωτός. Το φυσικό φως δεν προκαλεί οπτική δυσφορία και αρέσει στους εργαζόμενους περισσότερο. Δημιουργεί περιβαλλοντική διέγερση εφόσον αυτό κατανέμεται και μεταβάλλεται χρονικά στην διάρκεια της ημέρας. Ο ηλεκτρικός φωτισμός βοηθά στην ορατότητα, είναι απαραίτητος αλλά σπάνια λειτουργεί θετικά στην ψυχολογία του εργαζόμενου. O φωτισμός ενός γραφείου μπορεί να είναι είτε άμεσος, όταν κατευθύνεται απευθείας από το φωτιστικό στην επιφάνεια εργασίας, είτε έμμεσος, όταν κατευθύνεται στην επιφάνεια εργασίας μέσω αντανακλάσεων στην οροφή και στους τοίχους. O άμεσος φωτισμός, ενώ αξιοποιεί βέλτιστα την αποδοτικότητα ενός φωτιστικού, στην πραγματικότητα δημιουργεί μη ικανοποιητικές οπτικές συνθήκες, κυρίως λόγω της ύπαρξης εξαιρετικά σκοτεινών οροφών και τοίχων. O έμμεσος φωτισμός δημιουργεί σίγουρα ένα πιο ευχάριστο και φωτεινό περιβάλλον, αλλά και μια διάχυτη, σχεδόν χωρίς σκιάσεις ατμόσφαιρα, με περιορισμένη αντίληψη των φωτεινών αντιθέσεων. O συνδυασμός άμεσου και έμμεσου φωτισμού αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα πλεονεκτήματα των δυο τρόπων και εξασφαλίζει ικανοποιητικό επίπεδο και ποιότητα φωτισμού. Για τον εμπλουτισμό του φωτισμού σε έναν εργασιακό χώρο χρησιμοποιείται επίσης και ο τοπικός φωτισμός, που συνήθως έχει τη μορφή ενός επιτραπέζιου φωτιστικού.
4. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Α. Ζώνη εργασίας Οι κύριες απαιτήσεις της ζώνης εργασίας είναι να υπάρχει διάχυτος και επαρκής φωτισμός, ώστε να είναι άνετη η παραμονή και η εργασία των χρηστών σε αυτό το περιβάλλον. Πριν καθοριστεί ο φωτισμός στο χώρο εργασίας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη συνδυαστικά αρκετά στοιχεία που αφορούν τις ιδιαιτερότητες των εργασιών που λαμβάνουν χώρα σε κάθε ζώνη. Στη ζώνη εργασίας μεγάλο μέρος της δουλειάς γίνεται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, οπότε απαιτείται να βλέπουμε τα υλικά, τα σχέδια και τα γράμματα στην οθόνη του υπολογιστή καθαρά. Ο φωτισμός στη ζώνη εργασίας είναι διάχυτος, μη κατευθυνόμενος, με αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετό φως και ταυτόχρονα να μην δημιουργείται θάμβωση στις οθόνες των υπολογιστών. Η έμμεση θάμβωση μπορεί να αποφευχθεί με την κατάλληλη διάταξη των φωτιστικών σωμάτων στο χώρο. Η πλάγια κατεύθυνση πρόσπτωσης του φωτός στο επίπεδο εργασίας θεωρείται ιδανική. Διεθνείς προδιαγραφές ορίζουν ότι απαιτούνται αντιθαμβωτικά μέτρα για την αποφυγή της θάμβωσης ή της απεικόνισης του φωτιστικού σώματος στην οθόνη. 6 Απαιτείται ομοιομορφία στο φωτισμό με επαρκή φωτισμό τόσο στην επιφάνεια εργασίας, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο. Στην οροφή του χώρου εργασίας εγκαθίσταται ψευδοροφή που αφήνει κενό με τους περιμετρικούς τοίχους, περίπου 15 εκατοστά. Σε αυτή την περιμετρική ζώνη είναι εγκατεστημένα επιμήκη φωτιστικά σώματα που παρέχουν έμμεσο φωτισμό στο χώρο (Κάτοψη-1). Το κάτω τμήμα της ψευδοροφής έχει σύστημα κατακόρυφων στοιχείων που ανάμεσά τους είναι εγκατεστημένα επιμήκη φωτιστικά σώματα. (Κάτοψη – 2) Αυτό βοηθά στον περιορισμό του κατευθυνόμενου φωτός και παρέχει πιο ομοιόμορφο φωτισμό στο σύνολο του εργασιακού χώρου και πιο ισορροπημένες μεταβάσεις από τις φωτεινές στις σκοτεινές περιοχές.
6 Στην περίπτωση αυτή η προδιαγραφή DIN 5035 υποδεικνύει αφενός τη τήρηση αυστηρότερων ορίων για τη γωνία διάφραξης του φωτιστικού ( ≥ 30ο για C0, C90, C180, C270) αφετέρου δε τη χρήση αντιθαμβωτικών περσίδων για να περιοριστεί η λαμπρότητα των φωτιστικών σημείων σε τιμές ≤ 200 cd/m2 για γωνίες εκπομπής μεγαλύτερες της οριακής εκείνης γωνίας εκπομπής φωτός που μόλις απαγορεύει την απεικόνιση του φωτιστικού σώματος επί της οθόνης του Η/Υ.
1
1
Τ
Κάτοψη Χώρου εργασίας
1 2
Τομή Χώρου εργασίας
2
Τρισδιάστατες απεικονίσεις του χώρου εργασίας
Β. Χώρος συσκέψεων Ο χώρος συσκέψεων οργανώνεται γύρω από ένα κεντρικό τραπέζι, σε ένα χώρο που ορίζεται από ελαφρύ διαχωριστικό και ψευδοπάτωμα περίπου 20 εκ., για την καλύτερη οργάνωση των ηλεκτρομηχανολογικών απαιτήσεων του χώρου. Και σε αυτό το χώρο υπάρχει ψευδοροφή με περιμετρικό φωτισμό (Κάτοψη-3) και κατακόρυφα στοιχεία, κάθετα στην μεγάλη διάσταση του χώρου και ανάμεσά τους επιπλέον φωτιστικά σώματα (Κάτοψη-4). Πάνω από το τραπέζι συσκέψεων βρίσκεται αναρτημένο φωτιστικό σώμα που αποτελείται από πολλά επί μέρους στοιχεία, που παρέχει ομοιόμορφο φωτισμό και αίσθηση ενότητας στους χρήστες του χώρου (Κάτοψη-5).
3
5
4 Τ
Κάτοψη χώρου συσκέψεων
3
5
Τομή χώρου συσκέψεων
Τρισδιάστατες απεικονίσεις του χώρου συσκέψεων
Γ. Χώρος δημιουργίας Είναι ο χώρος στον οποίο κατασκευάζονται οι μακέτες, βρίσκονται οι εκτυπωτές και ένα σχεδιαστήριο. Και σε αυτό τον χώρο υπάρχει ψευδοροφή με περιμετρικό κενό και φωτισμό (Κάτοψη-6) και κατακόρυφα στοιχεία, που ενδιάμεσά τους τρέχουν επιμήκη φωτιστικά σώματα για τον διάχυτο φωτισμό (Κάτοψη-7). Πάνω από το τραπέζι κατασκευής μακετών βρίσκεται κρεμασμένο ένα φωτιστικό αντίστοιχο με αυτό του χώρου συσκέψεων (κάτοψη-8). Πάνω από το σχεδιαστήριο, στη γωνία, υπάρχει ένα σποτ που στρέφεται προς την επιφάνεια εργασίας(κάτοψη-9), τοποθετημένο από την αριστερή πλευρά του σχεδιαστηρίου, ώστε να μην δημιουργείται σκιά στο σχέδιο από το χέρι του χρήστη. (Καλό θα ήταν να υπάρχει η πρόβλεψη το φως αυτό να μπορεί να τοποθετηθεί και από την δεξιά πλευρά του σχεδιαστηρίου, για αριστερόχειρα χρήστη.)
6
7
8 Τ 9 Κάτοψη χώρου δημιουργίας
7
6
8 9 Τομή χώρου δημιουργίας
Τρισδιάστατες απεικονίσεις του χώρου δημιουργίας
Δ. Χώρος εισόδου – Κουζίνα Στο χώρο εισόδου υπάρχει ψευδοροφή με περιμετρικό κενό και επιμήκη φωτισμό (Κάτοψη-10) και επίπεδη ψευδοροφή με σποτάκια διατεταγμένα σε κάναβο (Κάτοψη-11), που παρέχουν διάχυτο φωτισμό στο χώρο.
10
11
Τ
Κάτοψη χώρου εισόδου
10 11
Τομή χώρου εισόδου
Τρισδιάστατη απεικόνιση του χώρου εισόδου Ο χώρος της κουζίνας είναι ανοιχτός και αποτελείται από έναν χαμηλό πάγκο με νεροχύτη και μία σειρά πάνω ντουλαπιών. Διαθέτει όπως και οι υπόλοιποι χώροι ψευδοροφή με περιμετρικό κενό (Κάτοψη-12) και επιμήκη φωτισμό, σποτάκια στην οροφή (Κάτοψη-13) και κάποια σποτάκια στο κάτω μέρος των πάνω ντουλαπιών για να φωτίζουν τον πάγκο (Κάτοψη-14).
14 13
12
Κάτοψη κουζίνας
Τρισδιάστατη απεικόνιση της κουζίνας
5. ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ Στο χώρο υπάρχουν δύο εκδοχές του φωτιστικού σώματος, μία πάνω από το τραπέζι συσκέψεων στο meeting room και μία πάνω από το τραπέζι κατασκευής μακετών και προπλασμάτων. Τα φωτιστικά έχουν πλάτος 60 εκ., το φωτιστικό στο χώρο συσκέψεων έχει μήκος 4,60 μ. και το φωτιστικό πάνω από το τραπέζι μακέτας 2,60 μ. Είναι ανηρτημένα από την οροφή. Σκοπός είναι να παρέχουν επαρκή φωτισμό στις δύο επιφάνειες εργασίας, χωρίς όμως να αποτελούν τα μόνα φωτιστικά σώματα στο χώρο. Τα φωτιστικά σώματα εστιάζουν στο χώρο εργασίας κατακόρυφα, χωρίς να δημιουργούν ερριμένες σκιές, ή να τυφλώνουν και διαθέτουν αρκετούς λαμπτήρες μικρής σχετικά έντασης, για να αποφεύγεται η θάμβωση, αλλά στο σύνολο τους να παρέχουν οπτική άνεση στο χρήστη. Αποτελούνται από μία οριζόντια ξύλινη επιφάνεια κρεμασμένη από την οροφή με ράβδους μετάλλου. Από την ξύλινη επιφάνεια κρέμονται κυλινδρικά φωτιστικά, διαφορετικών μεγεθών από χαρτόνι. Το φώς πέφτει κατακόρυφα στην επιφάνεια εργασίας.
.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. 2. 3. 4. 5.
Δρ. Καμπεζίδης Χάρης, Τόμος Α΄: Γενικές αρχές φωτισμού, χρώμα και φώς, ΕΑΠ, Πάτρα 2014 Ποταμιάνος Ιάκωβος, Αντίληψη, μορφή και φως, Αντιύλη, Ραφήνα 2015. ---, Τέχνη και φως, Αντιύλη, Ραφήνα 2013. Σωτηροπούλου Σοφία, Τόμος Β΄: Η φυσιολογία της οπτικής αντίληψης και το φώς, ΕΑΠ, Πάτρα 2014 Itten Johannes, Σύνθεση και μορφή Το βασικό μάθημα στο Bauhaus και αργότερα, μτφρ. Γιώτα Βρυώνη, Ιάκωβος Ποταμιάνος, Αντιύλη, Ραφήνα 2011.
6. “ Φωτισμός γραφείων” <http://www.ktirio.gr/%CE%B5%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CF %82/%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF %83/%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B5%CE%AF%CF%89%CE%BD> [14 Φεβρουαρίου 2016] 7. Κοντορήγας Θεόδωρος, “Κριτήρια ποιότητας φωτισμού εσωτερικών χώρων”, <http://www.greekarchitects.gr/gr/%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF %CF%82/%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CE%B5%CF%83%CF%89%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD%CF%87%CF%8E%CF%81%CF%89%CE%BD-id6164> [14 Φεβρουαρίου 2016]