6162 by Elma multimedia

FUNDAMENT | 2018 Wegwijzer voor de architect

p o c k e t

Dé rekruteringsspecialist in de bouw met 82 kantoren.

Meer dan 3.000 bouwbedrijven doen beroep op de kwalitatieve service van Accent Construct. Vind je het uitdagend om de geschikte kandidaat te vinden? Nood aan persoonlijk HR-advies? Werken met de nummer één in de bouwsector?

VU: ACCENT Construct NV - Beversesteenweg 576 - 8800 Roeselare - VG.1312/BC — 00137-406-20121024 — W.INT.010

Contacteer ons op construct@be.accent.jobs of 051/460 500.

FUNDAMENT | 2018 Wegwijzer voor de architect

p o c k e t

Alle diensten van Accent Construct zitten nu onder één dak!

Construct Bouwarbeiders

VG.1312/BC | 00317-406-20121024 | W.INT.10

Construct Maxx ADVERTENTIE Bouwarbeiders & technische bedienden nationaal

Construct Foreign Buitenlandse bouwarbeiders

Construct Engineering Technische bedienden

Construct Payroll Payroll oplossingen op maat

accentconstruct.be

Voorwoord Onze sector staat niet stil. Daarom kreeg FUNDAMENT, wegwijzer voor de architect ook dit jaar een grondige update. Naar goede gewoonte bevat deze pocket een karrenvracht aan handige administratieve en juridische info voor architecten. Het beproefde recept blijft bewaard: een kort en krachtig overzicht van alle essentiële onderwerpen. De meeste artikels worden afgesloten met een wegwijs. Hierin verwijzen we naar adressen en/of websites waar extra info terug te vinden is. Zo blijft FUNDAMENT ook in 2018 dé leidraad bij uw zoektocht naar informatie. NAV dankt de vele vrijwilligers die meewerkten aan deze brochure. Kati Lamens Voorzitter NAV

BELANGRIJKE NOOT: NAV en zijn auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van de teksten of eventuele onjuiste gegevens. Alle oplossingen en voorbeelden voorgesteld in het kader van deze pocket zijn puur informatief. Bij gebruik van deze informatie dient steeds de toepasbaarheid en relatie met alle bouwaspecten gecontroleerd te worden. De stellingen, visies en/of oplossingen zijn voor rekening van de betreffende auteurs die optreden in hun naam of hoedanigheid in deze pocket. NAV kan hiervoor niet aangesproken worden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzondering mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteurs. Deze gids is louter ter informatieve titel opgesteld. Gezien deze brochure een jaarlijkse uitgave is, bestaat de mogelijkheid dat tekstelementen door nieuwe wetgeving of besluiten achterhaald zijn. We excuseren ons hiervoor. Deze gids is bijgewerkt tot februari 2018. Dit is een uitgave van Netwerk Architecten Vlaanderen Willebroekkaai 37, 1000 BRUSSEL, Tel. 02 212 26 99, Fax 02 400 71 72, www.nav.be, info@nav.be Met dank aan de redactionele inbreng van: GSJ Advocaten en in het bijzonder Mr. Joris Wouters, Mr. Christophe Lenders, Mr. Yves Loix en Mr. Bart Goossens, Orde van Architecten – Vlaamse Raad, verzekeringsmaatschappij Protect nv, ZENITO en in het bijzonder Jasper Lambrichts, Federatie Vrije Beroepen en in het bijzonder juridisch adviseur Gert Peeters, arch. Ilse Van Bellegem, CD Media, Bouwunie en in het bijzonder adviseurs Luc Proesmans en Nadia Schepens, arch. Angeliques Verspeurt, Coördinator studiedienst NAV Julie Alboort, Vlaamse Milieumaatschappij, architect-expert Joost Beke, arch. Philip Adam, arch. Walter Van Oerle, Brandweervereniging Vlaanderen, Grondwijzer vzw en in het bijzonder Marc Van Ryckeghem, BOVA Environmental Consulting NV en in het bijzonder ir. Kaat Allaert, SBB Accountants & Adviseurs, ir.arch. Piet Vitse, Prof. dr.ir. Marcelo Blasco, Inter en in het bijzonder Yiling To. Verantwoordelijke uitgever: Kris Baetens 3

Op zoek naar warmte of warm water via gas, stookolie of hernieuwbare energie? Kies net als duizenden andere tevreden bedrijven en gezinnen in Europa én België voor een Remeha verwarmingssysteem. Remeha ontwikkelt innovatieve en intelligente systemen voor uw verwarming en sanitair warm water. Duurzaamheid, comfort en een optimale dienstverlening maken deel uit van onze missie.

ADVERTENTIE facebook.com/remehaBE

Remeha houdt je overal warm Op school, op kantoor, na het sporten, tijdens een winkeldagje... de warmte van Remeha voel je overal. Wij geven de toon aan, daar waar het om verwarmen gaat. Klein én groot vermorgen Remeha is al jaren trendzetter in België voor groot vermogen toepassingen, van winkels tot de bioscoop... en ook Plopsaland. Geniet volop van warmte en warmwater tijdens een show in het theater van Plopsaland De Panne of al zwemmend in het nieuwe Plopsaqua. Optimaal comfort in eigen huis Remeha heeft naast haar commerciële oplossingen ook een uitgebreid nieuw gamma aan verwarmingsketels voor huishoudelijk gebruik, met oplossingen voor elke vraag en v oor ieders budget. Maak kennis met de gaswandketel Remeha Calenta, ga voor de meest compacte en lichte

Remeha Tzerra of kies voor een plaatsbesparende vloerketel zoals de Remeha Calora Tower. Bedien uw verwarmingsketel ook via uw smartphone of tablet dankzij de Remeha eTwist, de nieuwste en slimme wi-fi kamerthermostaat. Meteen energie besparen ? Door te kiezen voor een nieuwe verwarmingsketel gaat u meteen op uw energiekosten besparen. Zo kan je de investering nog sneller terugverdienen. Naast verwarmingsketels die gebruik maken van gas of stookolie als energiebron heeft Remeha ook oplossingen op basis van hernieuwbare energie. Ontdek de warmtepompen, zonneboilers en hybride systemen (die steeds de juiste energievorm kiezen op basis van de huidige energieprijzen).

Remeha nv • Koralenhoeve 10 • 2160 Wommelgem • T +32 (0)3 230.71.06 E info@remeha.be

remeha.be

BRANDED CONTENT

Grootse verwarmingsketels die nergens te groot voor zijn Met de condensatie ketel Remeha Gas 310 610 ECO PRO levert Remeha een 100% maatwerkproduct met een vermogen van 285kW tot meer dan 1mW. Deze condenserende ketels zijn toonaangevend in het segment van de grotere vermogens. Ze zijn een combinatie van beproefde Remeha techniek met eersteklas elektronica. De ketel kenmerkt zich door zijn prestaties en flexibele toepasbaarheid.

Maximale efficiëntie De ketelmodules zijn voorzien van een terugslagklep, waardoor zonder extra investering met overdruk in de gecombineerde rookgasafvoerleiding kan worden gewerkt. Hierdoor wordt de leidingdiameter kleiner en nemen de toepassingsmogelijkheden toe. De Remeha Gas 310 610 ECO PRO heeft een aluminium warmtewisselaar waardoor de ketel op een beperkte oppervlakte een groot vermogen kan leveren. De ketel reageert snel bij warmtevraag, wat ook resulteert in een laag energieverbruik.

ADVERTENTIE

Rollend geïnstalleerd in een oogwenk Door de geringe afmetingen en het lage gewicht is deze verwarmingsketel zeer eenvoudig te transporteren. Met een breedte van slechts 72 cm past de Remeha Gas 310 610 ECO PRO door alle reguliere deuren. De ketels zijn standaard voorzien van voorgemonteerde transportwielen, al rollend wordt de ketel geïnstalleerd. Uitblinker in service De moderne toestelbesturing met LCD display zorgt voor een flexibele sturing van iedere installatie en laat toe om de ketel ook aan te sturen met een 0-10 V signaal. Dit geeft een vrijheid aan de bouwheer om vanuit één centraal systeem alles te beheren. De Remeha Gas 310 610 ECO PRO blinkt ook uit in servicevriendelijkheid. De ketel is zo opgebouwd dat de essentiële onderdelen zeer eenvoudig bereikbaar en handelbaar zijn.

100% Maatwerk Deze ketel is zo ontworpen, dat door enkele toevoegingen, hij perfect afgestemd kan worden op ieders behoefte. Door de gekozen opzet aan de productiebaan, kan op ieders verzoek elke ketel klant specifiek worden geleverd. Remeha is toonaangevende producent van centrale verwarmingsproducten voor de woningen utiliteitsbouw. Meer dan 200 groothandelpunten en 600 installateurs worden bediend met oplossingen in gasketels, stookolieketels en hernieuwbare energie voor zowel verwarming als warmwatercomfort. Remeha is in België al jaren marktleider in gas verwarmingssystemen voor grote vermogens.

Rehema | www.rehema.be

Inhoud Voorwoord ��3

1. 1.1 1.2 1.3

NAV ��11 Historiek van NAV ��11 Dienstverlening van NAV ��11 Wegwijs ��14

2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Het beroep van architect ��19 Statuut ��19 De Orde van Architecten ��25 De stage ��41 Aansprakelijkheid ��47 Verzekeringen ��55 Geschillen in de bouwsector en hoe ze op te lossen ��62

3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Sociaal en juridisch statuut van de architect ��67 De zelfstandige praktijk ��67 Hoofdberoep - bijberoep �� 77 De architect-loontrekkende ��80 De architect-ambtenaar ��83 Architectenassociaties ��85 Juridisch kader voor de uitbating van een architectenbureau ��91 Wet Laruelle: Architect-rechtspersoon ��97

4. 4.1 4.2 4.3

Het management van een architectenbureau ��103 Reclame maken ��103 Bepalen van het ereloon van een architect ��105 De prijsherziening ��108

5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Partners in de bouwsector �� 111 De veiligheidscoördinator �� 111 Het Bouwbedrijf �� 115 Energiedeskundigen en -verslaggevers ��130 Keuringsorganismen ��132 Tussenkomst van ingenieurs en studiebureaus ��132 De deskundige ��134

6. Architect in de praktijk ��141 6.1 Documenten nodig bij de aanbesteding van werken ��141 6.2 Bestekken en/of lastenboeken ��142 6.3 Ruimtelijke Ordening ��145 6.4 Wetgeving rond water ��152 6.5 Overheidsopdrachten ��158 6.6 De Wet Breyne ��165 6.7 Energieprestatieregelgeving ��168 6.8 Brandreglementeringen ��171 6.9 De akoestische norm ��176 6.10 Vlaamse Toegankelijkheidsverordening ��179 6.11 Ondersteunende maatregelen voor de bouwsector ��181 6.12 Grondproblematiek ��187 6.13 Milieuwetgeving en bouwen: de omgevingsvergunning ��193 6.14 BTW-voeten ��197 6.15 Personenbelasting ��200 6.16 Vennootschapsbelasting ��203 6.17 Normen en labels ��205 Nota’s ��214 Adverteerdersindex ��216

NORAMENT® ADVERTENTIE ROUND PASTILLE A design classic celebrating its 50th anniversary This success story began with the black pastille at Frankfurt Airport. Shortly after, Lord Norman Foster discovered the pastille design and Ipswich green was born. Wherever you go today, sooner or later you will step on the pastille - whether in the Rand Stadium in Johannesburg, the Macquarie Bank in Sydney, or the Statue of Liberty in New York. nora® rubber flooring – made with dedication and expertise

nora flooring systems bv Tel. +32 2 657 52 50 · www.nora.com

ADVERTENTIE

1. NAV 1.1 Historiek van NAV Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV) vertegenwoordigt meer dan 3.000 aangesloten architectenkantoren in Vlaanderen en Brussel. Het is daarmee uitgegroeid tot de grootste en belangrijkste Vlaamse architectenorganisatie. Door de krachten te bundelen wil NAV architecten meer slagkracht geven. Niet alleen zorgt NAV voor de belangen en de promotie van het beroep in het algemeen, het beschikt ook over een ruim aanbod dienstverlening, opleidingen en ondersteuning van architecten in hun dagelijkse praktijk. NAV slaat de handen bovendien in elkaar met UNIZO en de Federatie voor Vrije Beroepen, en is zo de stem van ontwerpers op meerdere fronten.

1.2 Dienstverlening van NAV 1.2.1 Belangenbehartiging In tal van dossiers neemt NAV het voortouw. NAV vertegenwoordigt architecten in bijna 70 organisaties en werkgroepen van de bouwsector en het vrije beroep. NAV staat voor oplossingsgerichte voorstellen: - Voor de verplichte verzekering voor aannemers - Voor de invulling van de rol van de Orde van Architecten - Voor het vormgeven van de toekomstige epb-eisen Met volgehouden inspanningen: - Voor uniformiteit, flexibiliteit en vereenvoudiging in de stedenbouwwetgeving - Voor een correcte vergoeding voor een kwaliteitsvolle dienstverlening Dankzij NAV werd de verplichte aanwezigheidsregistratie voor architecten definitief afgeschaft. Ook de archeologienota werd aangepast na een noodkreet van NAV. En NAV zorgde er mee voor dat de functie van Vlaams Bouwmeester behouden blijft en een andere invulling krijgt.

1.2.2 De NAV-helpdesk Leden kunnen voor al hun technische, juridische, fiscale en deontologische eerstelijnsvragen terecht bij NAV. Ook voor vragen over energie en water heeft NAV gespecialiseerde consultants in huis.

Uw expert groothandel plat & hellend dak ✔ Platte daken ✔ Hellende daken ✔ Groendaken

✔ Dakpannen ✔ Natuurleien ✔ Gevelbekleding

✔ Hout ✔ EPDM ✔ Velux

ADVERTENTIE

www.kab.be

Hannekenshoek 34 • 2200 Herentals Tel. 014/21 33 56 • Fax 014/22 56 30 • info@kab.be

Om deze vragen te beantwoorden wordt de studiedienst bijgestaan door een netwerk van architecten en adviseurs. NAV werkt samen met o.a. GSJ Advocaten, SBB Accountants en Adviseurs en ADMB.

1.2.3 Een bron aan beroepsinformatie NAV-leden krijgen ook bijna wekelijks een informatieboost via: - Informatieve pockets - Tweemaandelijks NAV NEWS - Het driemaandelijks tijdschrift DIMENSION - ZO magazine - De Vrije Beroeper - Digitale NAV-nieuwsbrieven Deze informatie wordt aangevuld met een kennisnet op www.nav.be. U vindt er uitgebreide info over wetgeving, normen, indexen en nuttige links. Leden kunnen exclusief grasduinen doorheen honderden gedetailleerde artikels, contractvoorbeelden, indexen en handige tools.

1.2.4 Aanbod aan vorming en netwerking Op infosessies, cursussen en netwerkmomenten verwelkomde NAV in 2017 ruim 9.000 bezoekers. Praktijk staat er centraal. Om een volwaardig cursusaanbod te kunnen aanbieden werd in 2008 Vitruvius Academy opgericht.

1.2.5 Extra voordelen De voorbije jaren werkte NAV een producten- en dienstenaanbod uit om architecten te begeleiden in hun dagelijkse werking. Enkele voorbeelden: - Een gratis abonnement op Ik Ga Bouwen - Kortingen op publicaties zoals het Vlaams Architectuurboek en Kluwer-publicaties - Voordeelacties voor producten zoals calculatienormen in de bouwsector - Voordelige verzekering gewaarborgd inkomen - Groepsactie WTCB-abonnementen

1.2.6 Doelgerichte projecten Lerende netwerken In samenwerking met de Vlaamse Overheid ontwikkelt NAV begeleidingstrajecten waarbij een groep architecten elkaar maandelijks ontmoet. Via het lerend netwerk ‘Schaalvergroting’ delen architecten tips en tricks om te bloeien met een minimum aan groeipijn. Met het ‘Ondernemers Atelier’ geeft NAV zaakvoerders van jonge architectenbureaus een boost. www.schaalvergroting.be www.ondernemers-atelier.be 13

NAV Energieconsulentenproject De NAV-energieconsulent biedt - met de steun van de Vlaamse Overheid - architecten ondersteuning rond energiezuinig bouwen en de strengere energieprestatieregelgeving. Meer info: energieconsulent@nav.be

1.2.7 Promotie van het beroep Via mediacampagnes en grootschalige evenementen biedt NAV een uitstalraam voor architecten. Blikvangers zijn de openhuizenevenementen ‘De Vlaamse Renovatiedag’ en ‘Mijn Thuis Op Maat’.

1.3 Wegwijs Netwerk Architecten Vlaanderen is bereikbaar op twee kantooradressen: Willebroekkaai 37 St-Clarastraat 48 1000 BRUSSEL 8000 BRUGGE Tel. 02 212 26 99 T: 050 474 667 Fax 02 400 71 72 F: 050 474 679 www.nav.be Het uitvoerend comité van NAV: Arch. Kati LAMENS (voorzitter) Arch. Urbain VAN DE VOORDE (eerste ondervoorzitter) Ir.-Arch. Marc HENDRICKX (penningmeester) Arch. Christophe KEIRSBILCK (ondervoorzitter) Kris BAETENS (directeur) Arch. Nele SAMBRE (adviseur-expert) Arch. Dirk Mattheeuws (secretaris)

Maak kennis met het NAV-team: Kris BAETENS, directeur Algemene leiding, commerciële relaties, syndicaal aanspreekpunt, externe vertegenwoordiging Hans WYNANT, projectcoördinator Evenementen waaronder de Vlaamse Renovatiedag, peterschapsprojecten en infosessies Ir.-Arch. Julie ALBOORT, coördinator studiedienst Vertegenwoordiging, belangenbehartiging en advies, specialisatie in waterrobuust en waterbewust bouwen Ir.-Arch. Anne-Laure NUYTTEN, adviseur studiedienst Helpdesk, vertegenwoordiging Pieter DE GROOTE, communicatiecoördinator Publicaties, public relations, pers en communicatie Jolien HOUTHOOFD, projectmedewerker Evenementen en infosessies Els Hoebrechts, projectmedewerker Opleidingen en infosessies Ingrid VERFAILLIE, administratief medewerker Boekhouding en ledenadministratie Katrien VERPLANCKE, administratief medewerker Administratie en facturatie (Vitruvius Academy) Linda VICTOR, administratief medewerker Bestuurswerking, administratie en onthaal Benjamin STRAGIER, projectmedewerker NAV web, ondersteuning communicatie en events Arnaud TANDT, freelance redacteur architectuur Redactionele ondersteuning websites en publicaties Waar naartoe? NAV Algemeen NAV Facturatie Eerstelijnsvragen, advies Energieconsulent Vitruvius Academy Vitruvius Academy Facturatie Organisatie activiteiten en events NAV Commerciële samenwerkingen Pers & communicatie

info@nav.be boekhouding@nav.be helpdesk@nav.be energieconsulent@nav.be info@vitruviusacademy.be kv@nav.be hans.wynant@nav.be kris.baetens@nav.be pdg@nav.be

ADVERTENTIE

Wij denken met u mee, van ruwe schets tot fijnste detail.

www.furnibo.be • info@furnibo.be • +32 58 52 49 24

BRANDED CONTENT

Furnibo uw bouwpartner van ruwe schets tot fijnste detail Furnibo uit Veurne, realiseert met een team van 100 medewerkers een omzet van 36 miljoen euro. Het aannemingsbedrijf heeft de visie om een hoogkwalitatieve en toonaangevende speler te zijn in de realisatie van grotere en complexe bouwprojecten met een passie voor beton. Furnibo, ontstaan als voornamelijk ruwbouwaannemer in beton, kende een doorgroei naar algemene aannemer met een belangrijke businesstak als totaalaannemer in de private markt.

Naar meerwaarde door samenwerking Bouwen werd doorheen de jaren complexer en dat vraagt partnerships tussen specialisten. Furnibo gelooft in het model van bouwteams die betrokken zijn bij het project en begaan zijn met de klant. Hierbij werken alle partners vroeg in het bouwproces samen om binnen een vast budget en vooropgestelde planning, een kwalitatieve en veilige uitvoering van een bouwproject te garanderen. Het meedenken in de ontwerpfase en het ontzorgen van de bouwheer in het hele bouwtraject creëren een win-win situatie en meerwaarde voor alle partijen. Met behulp van het BIM model zorgt Furnibo voor een optimale afstemming tussen de droom van de architect, de wensen en het budget van de klant en de noodzakelijke realiteit van de ingenieur. Het BIM model zorgt ervoor dat alle actuele informatie op ieder moment voor iedereen beschikbaar is.

ADVERTENTIE

Expertise Doorheen de jaren heeft Furnibo een ruime expertise opgebouwd in het bouwen en coördineren van totaalprojecten. Zo realiseert Furnibo voor professionele projectontwikkelaars volledig afgewerkte woon- en zorgprojecten. De begeleiding van de eindklanten in de keuze van materialen en uitvoering wordt door de projectontwikkelaar ervaren als een belangrijke meerwaarde. Zichtbeton, en in het bijzonder ter plaatse gestort zichtbeton, blijft het uithangbord van de firma. Het bouwen van waterdichte constructies in gewapend beton kent voor Furnibo geen geheimen. Zo heeft Furnibo expertise in het bouwen van zwembaden en is Furnibo specialist in het bouwen van waterzuiveringsinfrastructuur. Op de openbare markt blijft Furnibo actief, zowel in renovatie als in nieuwbouw. Mooie referenties in de burgerlijke bouwkunde zijn de biostoomcentrale Bionerga in Oostende, waar Furnibo alle betonwerken uitvoerde. Zo bouwde Furnibo tevens het ondergronds depot, een volledig geacclimatiseerde kelder van 12 meter diep, voor de Boekentoren in Gent.

Wij bouwen aan iets moois Dit kadert volledig in de waarden van Furnibo waar professioneel en kwalitatief werken centraal staan. Procesverbetering door digitalisering, het invoeren van de geïntegreerde veiligheid zijn voorbeelden van onze eigentijdse bedrijfsvoering en illustreren hoe Furnibo de laatste jaren geëvolueerd is naar verdere professionalisering. Furnibo staat voor betrouwbaarheid en wil duurzame relaties aangaan met klanten, architecten, medewerkers en andere stakeholders.

2 18

2. Het beroep van architect 2.1 Statuut 2.1.1 De architectenwet De Wet van 20 februari 1939 op de bescherming van de titel en van het beroep van architect houdt het monopolie in van de architect. Deze wet heeft als doel: - De veiligheid van de bewoners (stabiliteit) - De gezondheid van de woningen (leefbaarheid) - De schoonheid van de woningen (welstand) - Het behoud van ’s lands artistiek patrimonium (bebouwde omgeving) - De bescherming van het kapitaal dat de bouwheer in het gebouw heeft belegd (kostprijs) Met dit doel voor ogen (memorie van toelichting) werd de wet gestemd, het is aan de architect om zijn maatschappelijke rol te vervullen zoals beoogd door de Wet. De architect is de onafhankelijke vormgever die het ganse bouwproces technisch en economisch dient te beheersen. De voornaamste artikels houdende het monopolie zijn: Artikel 1. § 1. Niemand mag de titel voeren van architect, indien hij niet in het bezit is van een diploma, waaruit blijkt dat hij met goed gevolg de examenproeven heeft afgelegd, welke vereist zijn voor het bekomen van dit diploma. (…) Artikel 2. § 1. Mogen het beroep van architect uitoefenen: 1° De personen die ertoe worden gemachtigd de titel van architect overeenkomstig artikel 1 te voeren; (…) § 2. De rechtspersonen die over rechtspersoonlijkheid beschikken mogen het beroep van architect uitoefenen indien zij aan volgende voorwaarden beantwoorden: (…) Artikel 4. De Staat, de provincies, de gemeenten, de openbare instellingen en de particulieren moeten een beroep doen op de medewerking van een architect voor het opmaken van de plannen en de controle op de uitvoering der werken, voor welke door de wetten, besluiten en reglementen een voorafgaande aanvraag om toelating tot bouwen is opgelegd. (…)

Alimak Hek: innovatieve oplossingen voor liften, hef- en transportsteigers voor de bouw en de industrie. Alimak Hek Benelux is er voor de verkoop en verhuur van onze producten en verzorgt als full service organisatie montages en demontages, kraanwerk en transport, service en onderhoud. Onze projectleiders zorgen voor een gestructureerd verloop van uw project.

ADVERTENTIE

Herentalsebaan 645 B-2160 Wommelgem T 03/244.16.00 F 03/244.16.09 I www.alimakhek.be E info@alimakhek.be

BRANDED CONTENT

Alimak Hek Alimak Hek introduceert voorbije jaar de nieuwe generatie Hek Hefsteigers, een nieuwe torenkraanlift en twee nieuwe personen-goederenliften. De Hek mC 650 en de Hek mC 450 hefsteigers geven een robuuste en flexibele oplossing voor verticale toegang tot de gevel van uw project door een perfect evenwicht tussen prestatie, kwaliteit en efficiëntie. Deze nieuwe aanvulling op het rijke en steeds groeiende product gamma van Alimak Hek is makkelijk te installeren en te bedienen en dit alles voor een competitieve prijs.

Ontworpen om geïnstalleerd te worden op verschillende systemen torenkranen, maximaliseert de nieuwe lift de inzetbaarheid van de kraan door middel van soepele en betrouwbare toegang tot de kraancabine. De Alimak TCl maakt een snelle montage aan de buitenzijde mogelijk door middel van eenvoudige verankeringen zonder aanpassingen aan de torenkraanmast. De lift levert comfortabele en betrouwbare toegang voor de kraanman, techniekers en onderhoudspersoneel.

ADVERTENTIE

Alimak Hek is reeds meer dan 50 jaar marktleider als producent van hefsteigers. De nieuwe mC 450 en mC 650 hefsteigers passen volledig in ons engagement om kwaliteit, veiligheid en productiviteit aan onze klanten te leveren in de vorm van een efficiënt werkplatform aan een competitieve prijs. Beide hefsteigers kunnen in enkelmast en dubbelmast opstelling uitgevoerd worden, de lengte en breedte van de platformen zijn aanpasbaar aan uw noden. De hefcapaciteit gaat tot 4500 kg. en de lengte gaat tot 17 meter voor enkelmast en tot 35 meter voor een machine met twee masten. naast deze innovaties introduceert Alimak Hek ook de nieuwe Alimak TCl torenkraanlift die de inzetbaarheid van uw kraan maximaliseert.

De Alimak TCl heeft een innovatief design, dat U toelaat de snelste buitenmontage te realiseren die momenteel op de markt verkrijgbaar is. Het ontwerp laat een grote verankeringsafstand toe, wat de liftmontagetijd tot een minimum reduceert. Alimak Hek heeft ook twee nieuwe personen-goederenliften voor de bouw aan zijn productgamma toegevoegd. Deze machines zijn zowel in DOl als in frequentie gestuurde versie verkrijgbaar. De hefcapaciteit varieert van 2000 tot 2400 kg. met cabine afmetingen van 1.4 X 3 tot 1.5 X 3.2 m. Deze machines zijn een prima aanvulling van ons gamma, de mastelementen en vele accessoires zijn dezelfde als die voor de reeds bekende machines van Alimak.

AlimAk Hek nv - Herentalsebaan 645 - B-2160 Wommelgem - T 0032/03.244.16.00 - www.alimakhek.be - info@alimakhek.be

Artikel 6. Het uitoefenen van het beroep van architect is onverenigbaar met dat van aannemer van openbare of private werken. Met andere woorden: de titel en het beroep worden beschermd, aan de bouwlustigen wordt de verplichting opgelegd om onder architectuur te bouwen en het beroep is onverenigbaar met dat van aannemer. Sinds de laatste wetswijziging is het niet enkel de architect als fysieke persoon, maar tevens een daartoe gerechtigde ‘rechtspersoon’ die het beroep mag uitoefenen. Deze wetswijziging ook genaamd ‘wet Laruelle’ laat toe om het privé patrimonium beter af te schermen van eventuele schuldeisers, daar de uitoefening van het beroep ondergebracht is in een vennootschap. Uit recente rechtspraak blijkt dat dergelijke vennootschap niet in alle gevallen volledige bescherming biedt Voor meer details i.v.m. deze specifieke wijze van uitoefenen van het beroep verwijzen wij graag naar de NAV brochure ‘ABC van de architecten vennootschap’, evenals naar de specifieke richtlijnen dienaangaande die door de Orde werden gepubliceerd. Verder houdt de Wet ook nog enkele bijzonderheden in zoals het statuut van de (architect-) ambtenaar die niet buiten zijn ambt mag optreden als architect. De provinciegouverneur mag ook afwijkingen toestaan niettegenstaande er een ‘gentleman’s agreement’ bestaat waardoor in de praktijk dergelijke afwijkingen enkel worden toegestaan aan personen die door hun opleiding de technische vaardigheden van architect beschikken (vb. een burgerlijke ingenieur bouwkunde), daarenboven worden die afwijkingen beperkt tot het bouwen van de eigen woning. Uiteindelijk bevat de wet een bijlage waarbij alle diploma’s, die binnen de Europese Unie worden erkend, opgesomd worden.

2.1.2 De beroepsplichten Het ‘vrij beroep’ van architect is uniek, uitdagend en zeker boeiend, maar dit veronderstelt een minimum aan goede verstandhouding onder de beoefenaars van hetzelfde beroep, dit is wat men deontologie, plichtenleer of beroepsethiek noemt. De plichtenleer is de morele code die een beroep kenmerkt, de wetenschap van de zeden en gewoontes van een beroep. ‘Zeden en gewoontes’ zijn, van oudsher, eigen aan een beroep in die mate dat er sprake is van bestaande ‘ongeschreven’ deontologische regels. Een voorbeeld daarvan is alles wat onder de noemer ‘de eer en de waardigheid van het beroep‘ ressorteert maar niet woordelijk omschreven wordt in het reglement van beroepsplichten. (Wet ‘63 - art.2 en 19).

Niettemin is de plichtenleer een levende wetenschap die voortdurend evolueert en tevens tijden plaatsgebonden is. Het is niet denkbeeldig dat wat vandaag nog uit den boze is, morgen toegestaan of aangemoedigd wordt: dat wat vandaag stilzwijgend gedoogd wordt, morgen hard zou worden aangepakt. Hoe dan ook, ten einde de architect te helpen werd door de Orde een reglement van beroepsplichten opgesteld. Daarin is een leidraad terug te vinden die de juiste houding weergeeft t.o.v. zowel de clientèle als van de confraters. In plaats van een analyse te maken van het reglement van beroepsplichten is het wellicht nuttig even de meest voorkomende ‘zonden’ toe te lichten waarover de Raden van de Orde sancties uitspreken. De erelonen Daar iedere vorm van barema door het Europees recht, als strijdig met de mededinging, verboden is, zullen de architecten, bewust van de kostprijs van hun diensten, een eigen tarief moeten hanteren. Nochtans blijft de problematiek van de erelonen de pijnlijke doorn die ons beroep kwelt. De architect die zijn opdracht naar behoren vervult, dwingt respect en waardering af van zijn cliënten en confraters. Bewust van de kostprijs van zijn diensten zal hij er ook een verantwoord loon voor aanrekenen. De ongeoorloofde samenwerking met een aannemer of promotor De sleutel-op-de-deur bouwformule heeft een niet onaardig marktaandeel veroverd. Uit statistische gegevens blijkt dat een klein percentage van de confraters zo’n 50 % van de woningbouw in handen heeft. De medewerking van vele van deze architecten wordt door de bouwbezorgers in het globale pakket aangeboden, ook al is dit ogenschijnlijk niet het geval. In dergelijke omstandigheden is de onafhankelijkheid van de architect nog slechts een denkbeeld. Dergelijke praktijken monden vaak uit in zuivere naamlening en worden dan ook hard aangepakt. Dit wil echter niet zeggen dat er geen samenwerking mogelijk is, maar dan wordt op zijn minst verwacht dat de architect zijn taak naar behoren vervult en er over waakt dat er geen enkele vorm van collusie mogelijk is. De architect kan desnoods aan de klant van de bouwbezorger de raad geven een onafhankelijke, vrij te kiezen ‘raadgevend architect’ aan te stellen. Wie aan een dergelijk systeem zijn medewerking verleent, doet er goed aan enerzijds daadwerkelijk zijn taak als architect ten volle waar te nemen en anderzijds op een ondubbelzinnige wijze de klant van de bouwbezorger duidelijk te maken voor wie en hoe hij werkt.

Het gebrek aan bijstand De wetgever beschouwt de cliënt als een leek in het vak die bescherming nodig heeft. Dit is misschien niet altijd zo, doch wordt de architect geacht zich te gedragen alsof het zo was. Het gebrek aan bijstand is dan ook de tekortkoming die door de cliënten vaak aangeklaagd wordt bij de Orde. Vaak is een flagrante overschrijding van het budget de aanleiding tot een tuchtrechtelijke zo niet tot een burgerrechtelijke procedure. De architect die hiervoor op zijn hoede is, grijpt tijdig in met kennis van zaken. Een andere valstrik bestaat erin de architectuuropdracht, omwille van ‘verminderde’ erelonen, te beknotten en zodoende te denken dat bepaalde prestaties niet moeten worden geleverd. Niets is minder waar. Van zijn verantwoordelijkheden, waaronder de bijstandsplicht, kan de architect zich niet ontdoen. De architect zal dus steeds moeten kunnen bewijzen dat hij zijn opdracht naar behoren heeft vervuld. De onconfraternele houding - De opvolging van een confrater zonder te vragen of er bezwaren dienaangaande bestaan. - De inmenging en het uiten van kritiek aangaande het werk van een confrater Diverse negatieve houdingen - Het niet optreden bij niet naleving van stedenbouwkundige voorschriften - Geen gevolg geven aan klachten van technische aard - De niet aangifte van samenwerking met een promotor - De niet aangifte van een gedeeltelijke opdracht - De niet deelname aan de verkiezingen - Het niet betalen van de bijdrage aan de Orde van Architecten Tot slot nog enkele bedenkingen: Deontologie is belangrijk en betreft in eerste instantie een houding; ze verdient de nodige aandacht. Iedere architect moet er zich bewust van zijn dat een strikte toepassing van de deontologie enkel de kwaliteit van de architecturale tussenkomst beoogt en bijgevolg de kwaliteit van de architectuur in de hand werkt. De deontologie is zowel van toepassing voor de architecten vennootschappen als voor de individuele architect, natuurlijk persoon. Ze zal onvermijdelijk in de komende jaren een aantal belangrijke wijzigingen ondergaan omwille van de Europese regelgeving betreffende o.a. de levering van diensten en de mededinging, toch zullen een aantal fundamentele waarden steeds aanwezig blijven. (Met dank aan Kris Baetens)

2.2 De Orde van Architecten Woord vooraf Een groot deel van de huidige Nederlandstalige mandatarissen heeft zich in 2009 uitgesproken voor een grondige hervorming van de Orde van Architecten. Dit streven naar een performante en moderne Orde is al diverse jaren aan de gang. Ondanks dit streven is de Orde bij het opstellen van deze tekst nog steeds onderworpen aan de wet van 1963, zoals hierna weergegeven.

2.2.1 Ontstaan van de Orde Aansluitend met de Wet van 1939 werd in 1963 onder impuls van leidende figuren binnen de beroepsorganisaties een Orde van Architecten opgericht. De wet verscheen in het staatsblad op 5 juli 1963. Art. 1 luidt: Er wordt een Orde van Architecten ingesteld. Zij bezit rechtspersoonlijkheid. Art. 2 bepaalt de taken van de Orde: de voorschriften van de plichtenleer voor het beroep van architect te bepalen en ze doen naleven; toezicht houden op de eer, discretie en waardigheid van de leden van de Orde in de uitoefening van hun beroep; zij doen aangifte bij de gerechtelijke overheid bij iedere inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect. Art. 3 bepaalt dat de Orde bestaat uit alle ingeschreven leden. Art. 4 bepaalt dat de Orde geen personen op haar lijsten mag inschrijven indien deze niet voldoen aan de bepalingen van de wet van 20 feb 1939. Art. 5 bepaalt dat niemand in BelgiĂŤ het beroep van architect mag uitoefenen zonder ingeschreven te zijn op ĂŠĂŠn van de tabellen, of op de lijst van stagiairs. Organen van de Orde Buiten het feit dat alle ingeschrevenen de Orde uitmaken, zijn er drie onderscheiden organen met elk hun bevoegdheid en hun opdracht: - de Raden van Orde (Provinciale Raden) - de Raden van Beroep - de Nationale Raad van de Orde

Hulp nodig bij het opmaken van deurlijsten?

Ontdek nu onze service met: ADVERTENTIE

Meer informatie: www.assaabloy.be of

BRANDED CONTENT

ASSA ABLOY lanceert krachtige BIM-tools voor deuroplossingen •

ASSA ABLOY OPENINGS STUDIO™ is een “cloud based” tool waarmee onze specifiers op maat gemaakte deuroplossingen opstellen om ze dan via een plugin in het Revit-model te integreren. De “Door Families” worden dan verrijkt met onze Instance Shared Parameters. De externe contacten kunnen vanaf dan deze Shared Parameters gebruiken in “door schedules”, “doortags”, … , exporteren in IFC, Excel, … enzovoort. ASSA ABLOY BIM DOOR SOLUTIONS biedt een hoogwaardige selectie van BIM gebruiksklare deuroplossingen, voor een breed scala aan projecten, die meteen in het ontwerp geïntegreerd kunnen worden

•

lossingen en het bijhorende deurbeslag. De gegevens zijn beschikbaar in meerdere formaten voor een snelle integratie in de eigen BIM omgeving en voor een eenvoudige wijze van samenwerking tussen de verschillende partijen Frequente updates van nieuwe producten en technologieën voor een optimale functionaliteit QR-codes beschikbaar voor het beheer van het deurbeslag na installatie

ADVERTENTIE

•

OPENINGS STUDIOTM en BIM DOOR SOLUTIONS kunnen toegepast worden binnen een brede waaier van bouwprojecten en toepassingen. In een handomdraai kunnen betrokken partijen zoals architecten, aannemers, bouwheren, beheerders gebruik maken van voordelen zoals: • •

Beschikbare productinformatie en prestatiegegevens met budgetten, bouwvoorschriften, projectvereisten en milieubeoordelingsschema’s Informatieve 2D en 3D-weergaven van deurop-

• •

Hulp nodig bij het opmaken van uw deurlijsten? Ontdek nu onze service met ASSA ABLOY OPENINGS STUDIO™. Over ASSA ABLOY ASSA ABLOY is de belangrijkste fabrikant en leverancier van sluitsystemen die voldoen aan de hoge eisen van de eindgebruiker met betrekking tot veiligheid, beveiliging en gebruiksgemak. Sinds de oprichting in 1994 is ASSA ABLOY gegroeid van een regionaal bedrijf tot een internationale groep met een personeelsbestand van 46 000 medewerkers, actief in meer dan 70 landen en met een omzet van 7.2 miljard Euro. Neem een kijkje op: www.assaabloy.be/bim

ASSA ABLOY nv - Heide 9 - 1780 Wemmel - T +32 (0)2 247 79 11 - www.assaabloy.be - info@assaabloy.be

2.2.2 De Nationale Raad Samenstelling De NROA bestaat uit: - 10 gewone leden en 10 plaatsvervangende leden vertegenwoordigers van de raden van de Orde (Provincie) - 10 leden benoemd door de Koning waarvan: - 2 gemeentelijke of provinciale architecten-ambtenaars - 4 architecten, onderwijzend personeel (één uit het rijksonderwijs, één uit het gesubsidieerd officieel Onderwijs, twee uit het vrij gesubsidieerd onderwijs telkens uit de scholen voor bouwkunde) - 2 ingenieur-architecten, beide professor, de ene aan officieel onderwijs, de andere aan het vrij onderwijs - 2 architectenambtenaars of beambtes Er is een rechtskundig bijzitter (en plaatsvervanger) met raadgevende stem die een grondige kennis van de beide landstalen moet hebben. De NROA heeft zijn zetel te Brussel en heeft twee afdelingen: een Franstalige en een Nederlandstalige en deze kunnen zowel afzonderlijk als gezamenlijk vergaderen. Taalevenwicht De voorzitter, plaatsvervangend voorzitter, secretaris en adjunct-secretaris worden onder de 10 gewone leden gekozen. Het taalevenwicht wordt in ere gehouden door afwisselend een Nederlandstalige en een Franstalige voorzitter te kiezen. De secretaris moet steeds tot de andere taalrol behoren dan de voorzitter. Taken van de NROA De NROA vertegenwoordigt de Orde, zowel - in rechte - als om te bedingen - als om zich te verbinden

Opdracht van de NROA - de voorschriften van de plichtenleer voor het beroep van architect vaststellen - een stagereglement opmaken - waken over de toepassing van de plichtenleer en stagereglement - voorstellen doen aan de openbare overheden aangaande wettelijke en bestuursrechtelijke maatregelen in verband met het beroep en advies uitbrengen over alle kwesties inzake de uitoefening ervan - de huishoudelijke reglementen van de Raden van de Orde en van hun bureaus vast bepalen - toezicht houden op de bedrijvigheid van de Raden van de Orde en hun uitspraken verzamelen - alle maatregelen treffen die nodig zijn voor de verwezenlijking van het doel van de Orde - de lijst van de architecten ingeschreven op ĂŠĂŠn van de tabellen van de Orde en de lijst van stagiairs die in regel zijn met hun bijdrage en die gerechtigd zijn het beroep van architect uit te oefenen publiceren op haar Internetsite - de Orde kan aan de Koning vragen de voorschriften van plichtenleer en stagereglement bindende kracht te geven. Het volstaat hiervoor dat de Orde een verzoek indient bij de betrokken Minister. Dit verzoek moet in de ministerraad besproken en goedgekeurd worden. Indien de minister hierop niet ingaat, moet hij binnen een termijn van drie maanden gemotiveerd antwoorden waarom hij dit niet doet. Beroepsgeheim Alle leden van de Orde zijn ertoe gebonden het beroepsgeheim te bewaren omtrent alle zaken waarvan zij tijdens hun ambt kennis genomen hebben. Bijdrage De bijdrage voor de leden bestaat sinds 1997 uit een forfaitaire bijdrage volgens de categorie waarin men onderverdeeld is. Sinds eind 2006 dient de Nationale Raad voorafgaandelijk het begrotingsontwerp voor te leggen aan de minister bevoegd voor de middenstand. Vermindering van bijdrage Architecten die financiĂŤle problemen hebben, kunnen om een vermindering van hun bijdrage verzoeken De aanvragen tot betalingsfaciliteiten dienen te worden ingediend bij de betrokken Raad van de Orde binnen dertig dagen na het verzoek om betaling en worden in eerste instantie onderzocht door de voornoemde Raad van de Orde. De Nationale Raad is het enige bevoegde orgaan om definitief uitspraak te doen over de aanvraag.

2.2.3 De Provinciale Raad In iedere provincie is er een Raad van de Orde waarbij alle leden die in die provincie zijn gevestigd zich dienen in te schrijven. Voor de stagiairs geldt de regel dat zij zich dienen in te schrijven op de lijst van stagiairs van die raad waaronder hun stagemeester ressorteert. 29

creatief met beton !

ADVERTENTIE

www.bwksierbeton.be info@bwksierbeton.be

BRANDED CONTENT

STERK IN MAATWERK BWK SIERBETON is sinds meer dan 30 jaar gespe-

(vlakke bekistingspanelen of structuurmatten), uit-

cialiseerd in de productie van architectonisch beton

gewassen beton of gerold beton. Eens alles op punt

op maat: van balkons (terrassen), luifels, borstwe-

staat worden de aankoopdelen besteld (merendeel

ringen, kroonlijsten en trappen, tot gevelpanelen,

uit eigen voorraad) en kan het dossier in productie.

ADVERTENTIE

straatmeubilair, keukenbladen, kolommen, dor-

Alle standaard instortdelen houden wij op voorraad,

pels, lintelen, plinten …

de maatwerkstukken dienen besteld te worden.

“Wij maken alles wat technisch mogelijk is,” verzekert zaakvoerder Wim Wouters. “Het gaat altijd om maatwerk, standaard elementen vind je hier niet. Daarnaast voorzien we ook technische begeleiding en ondersteuning op de werf zelf.” Op basis van het bestek en de architectuurplannen

Ook op dit punt zijn we zeer flexibel en trachten zoveel mogelijk aan de wensen van de bouwheer, architect en aannemer en tegemoet te komen. We werken de tekeningen van de architect verder uit tot detailtekeningen, daarbij hebben we niet enkel oog voor het esthetische, maar ook voor de

maken wij in eerste instantie onze prijzen op. Bij

praktijk. Onze grote flexibiliteit en door de jaren

bestelling bezorgen we in onderling overleg met

opgebouwde kennis vormen daarbij onmiskenbare

aannemer en architect de uitvoeringstekeningen.

troeven. In onze productiehal werken 20 gespecia-

Kleuren en afwerkingen kunnen uit een brede

liseerde vaklui die de productietekeningen omzet-

waaier gekozen worden. De mogelijke afwerkin-

ten naar mallen, wapening en uiteindelijk de be-

gen zijn glad beton

tonnen elementen.

Samenstelling - verkiezing Elke Raad is samengesteld uit zeven leden en zeven plaatsvervangende leden. Deze worden gekozen onder de architecten die zijn ingeschreven in de respectievelijke Provinciale Raad. Deze verkiezingen hebben plaats om de drie jaar waarbij telkens de helft van de leden herkozen wordt: de ene maal drie leden en vier plaatsvervangers, de volgende maal vier leden en drie plaatsvervangers. Alle architecten zijn verplicht hun stem uit te brengen. Dit moet door de Raad van de Orde gecontroleerd worden. Door het niet uitbrengen van zijn stem kan het lid sancties oplopen. Voorwaarden om verkozen te kunnen worden zijn: - minstens 5 jaar regelmatig ingeschreven zijn op een tableau - minstens één jaar ingeschreven zijn op het tableau van de raad waarvoor men zich kandidaat stelt - geen tuchtmaatregelen opgelopen hebben - minimum 30 en maximum 65 jaar oud zijn De leden mogen niet meer dan twee mandaten uitoefenen na elkaar. Een mandaat duurt zes jaar. Na het tellen van het aantal stemmen worden de kandidaten gerangschikt volgens het aantal behaalde stemmen en worden de eerste zeven aangesteld. Elke Raad wordt bijgestaan door een rechtskundige bijzitter (en één of meer vervangers) die aangesteld wordt door de Koning. Deze rechtskundige bijzitter heeft tot taak erover te waken dat alle procedures wettelijk verlopen en heeft verder raadgevende stem. De Raad kiest uit de verkozen leden de voorzitter, een ondervoorzitter, een secretaris en een penningmeester. Om geldig te vergaderen dienen minstens twee derden van de leden aanwezig te zijn evenals de rechtskundige bijzitter. Bevoegdheden van de (provinciale) Raden Tot de taak van de Raden behoort: - de tabel van de leden van de Orde bijhouden (het tableau) - de lijst van de stagiairs bijhouden die in die provincie werkzaam zijn - het vaststellen van het bedrag van de erelonen op gezamenlijk verzoek van partijen - het doen naleven van de voorschriften van de plichtenleer, waken over de eer, discretie en waardigheid bij het uitoefenen van het beroep van haar leden - het aanklagen bij de rechterlijke overheid van iedere inbreuk op de wetten tot bescherming van de titel en het beroep van architect - uitspraken doen in tuchtzaken ten opzichte van al de leden die op het tableau of de lijst van stagiairs ingeschreven zijn Bepalen van de erelonen In geval van betwisting omtrent het ereloon voorziet de wet in de mogelijkheid dat de provinciale raad van de Orde het ereloon vaststelt op gezamenlijk verzoek van de partijen. De architect en de bouwheer dienen zich dus voorafgaandelijk akkoord te verklaren dat ze het 32

geschil omtrent het ereloon ter beslechting zullen voorleggen aan de provinciale raad en dat ze de uitspraak zullen naleven. De wet voorziet ook dat de provinciale raad een advies kan geven over het bedrag van het ereloon op verzoek van: - de Hoven en rechtbanken - ambtshalve bij ernstige tekortkomingen aan de beroepsplicht - in geval van betwisting tussen personen die aan de rechtsmacht van de raad zijn onderworpen In de praktijk zullen de raden in eerste instantie steeds proberen om partijen te verzoenen, vooraleer tot een definitieve vaststelling van het ereloon wordt overgegaan. Tuchtstraffen Wanneer bewezen is dat een lid van de Orde aan zijn plichten tekort gekomen is, kan de raad volgende tuchtstraffen uitspreken: waarschuwing, afkeuring, berisping, schorsing, schrapping. De eerste drie tuchtstraffen zijn eerder van morele aard, de laatste twee hebben zware gevolgen voor de betrokken architect. Schorsing wil zeggen dat hij zijn beroep gedurende de periode van schorsing niet mag uitoefenen. Hij wordt tijdelijk geschorst. Aanvullend hierop zal de Orde de lijst van bouwheren opvragen waarvoor de geschorste architect op dat ogenblik werken in uitvoering heeft. De betrokken architect is er dan toe gehouden alle nodige maatregelen te treffen opdat zijn opdrachtgevers geen nadelige gevolgen zouden ondergaan wegens de onmogelijkheid waarin hij tijdelijk dan wel definitief verkeert om bedoelde opdrachten uit te voeren. M.a.w. zal de architect die dergelijke tuchtsanctie oploopt ten eerste moeten meedelen aan zijn bouwheren dat zij een andere architect dienen aan te stellen, ten tweede zal hij aan de Orde hiervan de bewijzen moeten overmaken en ten derde zal hij de gegevens van de architect die zijn taak zal overnemen aan de Orde moeten meedelen. De Orde zal aan deze opdrachtgevers de schorsing meedelen met het verzoek haar mee te delen welke architect in zijn plaats tijdelijk zal optreden. Schrapping wil zeggen dat hij zijn beroep helemaal niet meer mag uitoefenen. Hij wordt van de tabel geschrapt. De provinciale raden gaan niet lichtzinnig over tot het nemen van tuchtmaatregelen zoals schorsing en schrapping. Leden die een dergelijke tuchtstraf oplopen, zijn meestal recidivisten die reeds eerder ĂŠĂŠn of meerdere keren een symbolische tuchtstraf opliepen. De Wet bepaalt evenwel dat de Provinciale Raad geen tuchtstraf mag opleggen om redenen die verband houden met het ras of redenen die van godsdienstige, wijsgerige, politieke, taalkundige of 33

GEBERIT PLUVIA

LET IT RAIN! SUPERIEURE HEMELWATERAFVOER

ADVERTENTIE NIEU

nk zij en da onter deling m r e Snell ivergren aa de dr

Geberit Pluvia voert water op het dak eﬃciënt en betrouwbaar af. Dit systeem gebruikt minder materiaal en ruimte dan conventionele systemen – nog een reden dus om voor Geberit Pluvia te kiezen. Geberit zet reeds vanaf de ontwerpfase – op basis van een perfecte techniek, innovatieve details en een allesomvattende service – nieuwe normen qua betrouwbaarheid en kosteneﬀectiviteit. Nu verkrijgbaar met een nieuwe draaiverbinding voor eenvoudige montage en eenvoudig onderhoud. www.geberit.be/Pluvia/nl

BRANDED CONTENT

Let it Rain! Vernieuwde Pluvia regenwaterafvoersysteem van Geberit Een goed regenwaterafvoersysteem moet maar één ding doen - water snel en gecontroleerd afvoeren van het dak. Om de installatie van het Pluvia regenwaterafvoersysteem nog te vereenvoudigen, heeft Geberit nu zijn daktrechters volledig hertekend. De nieuwe daktrechters zijn niet alleen gemakkelijker te hanteren, ze zijn ook compacter. De nieuwe producten zullen leverbaar zijn vanaf april 2017.

25-liter-daktrechter. Dit maakt het hele systeem en zijn ontwerp beduidend minder complex. Om de installatie in sterk geïsoleerde daken te vergemakkelijken, zijn de afvoertrechters nu voorzien van een langere aansluitbuis in Pe. De bladvanger die vuil en takjes tegenhoudt, kan in slechts enkele handelingen en zonder gereedschap worden bevestigd en verwijderd, dankzij de draaivergrendeling. Dit maakt de installatie en het onderhoud veel eenvoudiger.

ADVERTENTIE

Met zijn Pluvia regenwaterafvoersysteem zorgde Geberit voor een revolutie inzake de waterafvoer van grote dakoppervlakken. De techniek om regenwater af te voeren met behulp van onderdruk, levert een afvoercapaciteit op die bijna dubbel zo groot is dan met klassieke afvoersystemen en vereenvoudigt het ontwerp van het gehele systeem. Geberit heeft nu de Geberit Pluvia afvoertrechters volledig hertekend. “De standaardisatie van de Pluvia afvoertrechters was een van onze hoofddoelen. Dit betekent dat verschillende varianten met elkaar kunnen worden gecombineerd in één systeem, omdat de afvoertrechters op dezelfde manier zijn ontworpen,” zegt Hans Leen, Product Manager van Geberit in belgië. “De Geuniformiseerde reeks is dus eenvoudiger voor de loodgieters. Zo kunnen ze nu bijvoorbeeld de aanvullende sets voor dakterrassen of dakparkings gebruiken voor zowel de 12- als de

Projectgerichte support van Geberit De technische adviseurs van Geberit kunnen op elk ogenblik beschikken over de knowhow van de Geberit Pluvia specialisten van de onderneming. Dat is vooral handig bij complexe dakconstructies en -vormen, waar voor de hydraulische berekeningen, de plaatsing van de daktrechters en het bepalen van het optimale tracé van buisleidingen een zekere ervaring vereist is. Geberit neemt het ontwerp van het Geberit Pluviasysteem op zich. Geberit traint en ondersteunt klanten voor een professionele installatie van het Geberit Pluvia regenwaterafvoersysteem. Geberit biedt ook een gratis download van alle biM-data in het Autodesk Revit formaat aan voor het hele Geberit Pluvia systeem (www.geberit.be/biM/nl).

syndicale aard zijn. Het ligt voor de hand dat de Orde zich niet met deze materies kan inlaten. Dit houdt onder meer in dat de Orde geen tuchtstraffen mag uitspreken tegenover confraters die hun best doen om zeer lelijke gebouwen neer te zetten. Tot spijt van wie dit benijdt. Rechtspleging - procedureverloop Het bureau van de Raad (voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester) onderzoekt de klacht lastens een architect. Het bureau heeft hiertoe het recht om de dossiers van de betrokken architect op te vragen. Er wordt onderzocht of de klacht voldoende gefundeerd is en/of er bewijzen voorhanden zijn. Is het bureau van oordeel dat de klacht gefundeerd is, dan verwijst ze de zaak naar de Raad. In voorkomend geval moet de Orde een aangetekend schrijven richten naar de betrokken architect, met de oproep te verschijnen op een vergadering van de raad tijdens dewelke zijn zaak zal onderzocht worden. Dat aangetekend schrijven moet minstens 30 dagen voor de vergadering van de raad verzonden worden. De betrokkene mag zijn verweermiddelen mondeling en schriftelijk doen gelden. De betrokkene heeft ook het recht leden van de tuchtraad te wraken. Het wraken van leden gebeurt op basis van de (traditionele) motieven tot wraking voorzien in het Gerechtelijk Wetboek (zie verder in het hoofdstuk de deskundige - wraking). Verdediging De betrokkene mag zich ook laten bijstaan door één of meer advocaten of door één of meer leden van de Orde die de voorwaarden vervullen om tot lid van de Raden van de Orde te worden verkozen. Na het voorlezen van de feiten die ten laste gelegd worden en na verdediging van de betrokkene, hetzij door hemzelf, hetzij door zijn advocaat, hetzij door een confrater, beraadslaagt de Raad over de zaak bij afwezigheid van de betrokkenen en zijn raadsleden. De genomen beslissing wordt onmiddellijk, bij aangetekende brief, aan de betrokken partijen en aan de Nationale Raad betekend. Samen met deze betekening worden alle gepaste inlichtingen verstrekt betreffende de termijnen van beroep en de wijze waarop beroep tegen deze beslissing kan worden ingesteld. Indien deze inlichtingen niet verstrekt worden, is de betekening nietig en derhalve zonder gevolg. Beroep Tegen deze beslissing kan beroep aangetekend worden: - door de betrokkene zelf - door de Nationale Raad De termijn om beroep aan te tekenen bedraagt 30 dagen en gaat in de dag waarop de aangetekende brief wordt afgeleverd aan de betrokkene. Indien de betrokkene het bewijs kan leveren dat hij in de onmogelijkheid was de betekening te ontvangen, dan gaat die termijn in van het ogenblik dat het lid in kennis gesteld is van de beslissing. 36

Verzet Indien de betrokkene niet aanwezig was op de vergadering waarin zijn zaak behandeld werd, en bij verstek een beslissing genomen wordt door de Raad, dan moet de Raad ook deze beslissing betekenen volgens de hierboven vermelde procedure. De betrokkene die bij verstek aldus een sanctie oploopt, kan hiertegen binnen de dertig dagen verzet aantekenen, eveneens per aangetekende brief, bij de Raad die de beslissing heeft genomen. Wanneer de betrokkene echter een tweede maal verstek laat gaan, is geen verzet meer mogelijk. In het geval de beslissing bij verstek is gewezen, gaat de termijn van beroep slechts in bij het verstrijken van de termijn van verzet. Eerherstel Alle uitgesproken straffen, minder zwaar dan schorsing, worden na vijf jaar sedert het ondergaan van de laatste sanctie automatisch uitgewist, voor zover de architect in die periode geen nieuwe sancties heeft opgelopen. Alle andere straffen kunnen uitgewist worden door de Raden van Beroep. De betrokkene dient hiervoor een aanvraag te richten tot de Raad van Beroep. Deze vraag is slechts ontvankelijk indien: - er een termijn van 5 jaar is verlopen sedert het ondergaan van de laatste sanctie - het om het eerste eerherstel van de betrokkene gaat - de betrokkene strafrechtelijk eerherstel heeft verkregen indien de tuchtstraf het gevolg was van een strafrechtelijke veroordeling - er een periode van twee jaar is verlopen tussen een vorig verzoek tot eerherstel en de Raad van Beroep dit verzoek heeft afgewezen

2.2.4 De Raden van Beroep Er zijn twee Raden van Beroep ingesteld, één gevestigd te Gent en één te Luik, die kennis nemen van de beslissingen van de Raden van respectievelijk het Vlaamse en Waalse landsgedeelte. Samenstelling van de Raden van Beroep: - drie raadsheren (magistraten), titularis of honorair, bij het Hof van Beroep, die door de Koning voor een periode van zes jaar worden benoemd - drie leden van de Raden van de Orde (drie verschillende raden uit het rechtsgebied van de R.V.B.) Deze laatste worden, voor een termijn van zes jaar, door het lot aangewezen. Voor elk van deze effectieve leden moeten plaatsvervangers voorzien worden. Het voorzitterschap wordt waargenomen door één van de beroepsmagistraten en er wordt ook een griffier (en één plaatsvervanger) aangesteld. De Raad van Beroep vergadert slechts rechtsgeldig indien minstens twee derden aanwezig zijn waarvan minstens twee magistraat zijn en minstens twee leden van de Orde. Een lid van de Raad van de Orde kan niet rechtsgeldig zetelen indien hij deel uitmaakt van de Raad van de Orde die reeds eerder uitspraak gedaan heeft in de behandelde zaak. 37

Voor de beste betonproducten

Ervaring & know-how in

benor-merk, ce markering ADVERTENTIE en normalisatie van bEtonproductEn www.probeton.be www.benor.be

BRANDED CONTENT

Met PROBETON en BENOR bent u zeker van kwaliteit PROBETON is een vzw die tot doel heeft de kwaliteit van betonproducten te bevorderen. Dit wordt gerealiseerd via het ondersteunen van de normalisatie, het opnemen van taken in het kader van de wettelijke CE-markering en het beheer van het vrijwillig BENORmerk in de sector van de betonindustrie.

partijen en voert zelf de certificatie uit. Deze certificatie houdt in dat PROBETON als onafhankelijke instelling nakijkt of de fabrikant nauwgezet de taken uitvoert die hem door de reglementen zijn opgelegd en of het product voldoet aan vooraf vastgestelde specificaties die betrekking kunnen hebben op uiteenlopende eigenschappen zoals veiligheid, prestaties, gezondheid, milieu-impact en algemene gebruiksgeschiktheid. De gebruiker kan hier het nodige vertrouwen in de kwaliteit van de producten uit scheppen dat in de bouwsector zo belangrijk is, zeker omdat er steeds minder tijd beschikbaar is voor controle op werven. Dat is de grote meerwaarde van het BENOR-merk.

ADVERTENTIE

PROBETON verenigt alle partijen die belang hebben bij de kwaliteit van betonproducten. Dit gaat van de openbare instellingen, de privĂŠbouwsector, de fabrikanten van betonproducten, de toeleveranciers tot diverse instellingen met expertise m.b.t. de kwaliteit van betonproducten. De non-profit status van PROBETON staat mede garant voor zijn objectiviteit.

De hoofdactiviteit van PROBETON bestaat uit de organisatie en het beheer van het vrijwillig BENORmerk voor betonproducten. Het BENOR-merk is een keurmerk dat een flinke stap verder gaat dan de wettelijk verplichte CE-markering. PROBETON stelt de nodige technische voorschriften (PTV), toepassingsreglementen (TR) en aanverwante documenten op ten behoeve van de BENORcertificatie in samenspraak met alle belanghebbende

Verder levert PROBETON CE-certificaten af waarover de fabrikant moet beschikken om de CE-markering op bepaalde betonproducten te kunnen voeren. Daarnaast is PROBETON door het Bureau voor Normalisatie (NBN) aangeduid als sectorale operator voor de normalisatie in het domein van de betonproducten. PROBETON organiseert de werkzaamheden van diverse Belgische normcommissies en -werkgroepen en werkt actief mee aan de Europese normalisatie.

PROBETON vzw - Aarlenstraat 53/B9 - 1040 Brussel - T: +32 2 237 60 23 - mail@probeton.be - www.probeton.be BENOR vzw - Lombardstraat 42 - 1000 Brussel - T: +32 2 511 65 95 - info@benor.be - www.benor.be

Uitspraak De Raden van Beroep doen uitspraak over de beslissingen van de Raden van de Orde waartegen beroep is aangetekend. Een uitspraak van de Raad van Beroep kan ofwel: - de nietigheid - de bevestiging - een verzwaring dan wel een afzwakking van de beslissing van de Raad van Orde met zich meebrengen. Dit geldt ook voor de aanvragen van eerherstel die ook bij de raden van beroep moeten ingediend worden. Er kan wel voorziening in cassatie ingesteld worden bij het Hof van Cassatie maar dan enkel nopens procedurefouten. De termijn om in Cassatie te gaan, bedraagt twee maanden na de betekening van de beslissing van de Raad van Beroep. De voorziening in cassatie is opschortend. Dit wil zeggen dat de de beslissing niet definitief is alvorens het Hof van Cassatie zich uitgesproken heeft of alvorens de termijn voor voorziening in cassatie is verstreken. Het Hof van Cassatie kan geen straf ongedaan maken maar zal enkel het vonnis op strikt juridische gronden al dan niet verbreken, in welk geval de zaak opnieuw wordt verstuurd voor een anders samengestelde Raad van Beroep. Dit rechtscollege voegt zich naar de uitspraak van het Hof van Cassatie wat de rechtsvragen betreft waarover in het arrest uitspraak is gedaan.

2.2.5 Permanente vorming Het beroep van architect is permanent in evolutie. Gezien de sleutelpositie van de architect in het bouwgebeuren, en om te verzekeren dat de architect zijn taak van openbare orde naar behoren kan blijven vervullen, heeft de Orde een kader gecreĂŤerd dat de architect toelaat zijn professionele bekwaamheid in de praktijk te handhaven en te bevorderen. Verwacht wordt dat binnen korte termijn de permanente vorming van elk architect verplicht zal zijn. Momenteel worden hierover besprekingen gevoerd met de bevoegde minister. In afwachting kan elk architect op vrijwillige basis door de Orde geaccrediteerde vormingen volgen en daarvoor punten verwerven die kunnen worden gevalideerd op het ogenblik dat de vorming verplicht zal zijn. Meer info en een overzicht van geaccrediteerde vormingen is terug te vinden op de website www.architect.be (Met dank aan arch. Jean-Marie Boone, Koen Vidts en Eva De Ridder, Orde van architecten) 40

2.3 De stage De Wet van 26 juni 1963 bepaalt dat niemand op het tableau kan opgenomen worden zonder voorafgaandelijk een stage gedaan te hebben. Het doormaken van een stage is een wettelijke verplichting. Op 13 mei 1965 werd het stagereglement als bijlage van een koninklijk besluit betreffende de stage gepubliceerd. Uit de jarenlange praktijk blijkt dat de aanpassing van het stagereglement een noodzakelijk gegeven is. Het klassieke profiel van de architect wijzigt immers voortdurend. Bedoeling van de stage De bedoeling is dat de stagiair in de verschillende facetten van het beroep ingewijd wordt om, eens de stage beëindigd, beroepsverantwoordelijkheid te kunnen opnemen. De duur van de stage bedraagt minimaal 2 jaar. Een stage mag niet zomaar onderbroken worden. Hiervoor zijn bijzondere redenen voorhanden. Bijvoorbeeld: het beëindigen van een bouwwerf, een werf die niet opstart, ... Tijdens de stageperiode mag de stagiair van stagemeester wisselen op voorwaarde dat deze stageperiode niet minder dan zes maanden bedraagt. Het is zelfs wenselijk bij verschillende stagemeesters stage te lopen om op die manier met verschillende facetten van het beroep in contact te komen. Indien de Raad van de Orde oordeelt dat de stage ontoereikend is, dan kan de stage verlengd worden met een periode van maximaal één jaar. De stagiair dient zich, net zoals de gewone leden die ingeschreven zijn op het tableau, te houden aan de deontologische regels. Indien een stagiair zijn verplichtingen niet nakomt, kan hij van de lijst geschrapt worden. De procedures hiervoor zijn analoog met deze van de gewone leden. Waar stage lopen? - bij een architect die regelmatig op het tableau is ingeschreven en dit gedurende minstens 10 jaar; - in het buitenland bij een architect die aan dezelfde voorwaarden voldoet als hierboven vermeld. In bijzondere omstandigheden kan de Raad van Orde afwijkingen op het reglement toestaan. Voorwaarden om opgenomen te worden op de lijst Om ingeschreven te worden op de lijst van stagiairs moet de verzoeker een aantal documenten indienen. De documenten zijn te vinden op de site van de Orde van Architecten. Daarnaast vraagt de Orde een kopij van het stagecontract. Het Model hiervan is te bekomen bij de Provinciale Raad. Pas indien het stagecontract door de Raad van de Orde is goedgekeurd, begint de stage rechtsgeldig te lopen. Zo kan het zijn dat de datum van goedkeuring niet overeenstemt met de datum van de overeenkomst! Het contract kan eenzijdig beëindigd worden met inachtneming van één maand opzeg. Maandelijks, binnen de eerste twee weken van de volgende maand, dient een kopij van de stagefiche waarin de prestaties van de stagiair vermeld staan, aan de Orde te worden overgemaakt. De stagiair moet deze fiches bijhouden en invullen. De stagemeester moet ze, voor ze opgestuurd worden naar de Orde, ondertekenen en goedkeuren. Om de zes maand wordt 41

ADVERTENTIE

een tussentijds syntheseverslag opgemaakt door de stagemeester. De stagiair maakt ook een semestrieel verslag op en maakt dit over aan de Orde. Er is een Vlaamse beleidscommissie stage die in bijzondere gevallen advies geeft naar de Provinciale Raden. Waar wordt de stage volbracht? In beginsel op het bureau van de stagemeester. Dit kan evenwel eveneens plaatshebben op een werf van de stagemeester of op een andere plaats. Maar hiervoor moet voorafgaandelijk een afwijking worden toegestaan vanwege de Orde. Het aantal uren dat een stagiair moet presteren bij zijn stagemeester bedraagt minimaal 120Â uur per maand. In geen geval kan de stagiair zijn stage uitvoeren op zijn persoonlijk adres. Eigen werk De stagiair mag werken voor eigen rekening uitvoeren. Hij mag echter alleen werken aanvaarden die hij aankan en die hem niet beletten zijn normale stageverplichtingen na te komen. Eigen werkprestaties gebeuren niet op de stageplaats! Deze werken gebeuren onder de volledige verantwoordelijkheid van de stagiair en niet van de stagemeester. De stagiair dient de stagemeester in te lichten over het eigen werk. Hij moet zijn beroepsaansprakelijkheid verzekeren. Stagevergoeding Een stagemeester is niet verplicht zijn stagiair te betalen. Een stagiair moet ook niets aan zijn stagemeester betalen om stage te mogen lopen. Maar als medewerker is de stagemeester wel verplicht om zijn stagiair te vergoeden. Naarmate de stagiair opgeleid geraakt en meer en meer in het bureau efficiĂŤnt meedraait, dient de vergoeding te worden aangepast. De Vlaamse Raad adviseert een vergoeding excl. BTW van minstens 11,14 euro (index april 2016); per zes maanden een verhoging van 2,23 euro (index april 2016). Statuut Het statuut van de stagiair is hetzelfde als de architectenleden van de Orde, dit is: - zelfstandige - bezoldigde - ambtenaar Gespecialiseerde stages Gespecialiseerde stages zijn stages die plaatsvinden buiten een architectuurbureau. Men verstaat hieronder activiteiten binnen de bouwsector die niet gelijklopend zijn met deze van een architect doch indirect ermee in verband staan. Zo bijvoorbeeld: - werken op een bureau voor stedenbouw en ruimtelijke ordening; - expertises inzake gebouwen; - restauratiewerken; 43

ADVERTENTIE

- - - - -

werken bij een firma, gespecialiseerd in industriële constructies; werken bij technische studiebureaus; werken als conducteur bij een bouwfirma; landschapsstudie; industrialisatie en research (WTCB).

Dergelijke stages komen slechts éénmaal in aanmerking om als geldige stage te kunnen doorgaan voor een periode van maximaal zes maanden. Ten uitzonderlijke titel en mits voorafgaandelijke goedkeuring van de Orde kan deze stage verlengd worden (bv. in functie van de looptijd van een bouwwerf of een onderzoeksproject). Deze gespecialiseerde stage moet voorafgaandelijk aangevraagd en goedgekeurd worden door de Orde en moet gesuperviseerd worden door een stagemeester. Ook hier geldt de anciënniteit. Een stage met een gespecialiseerd karakter zonder stagemeester wordt niet aanvaard. Buitenlandse stage Deze stage moet voorafgaandelijk aangevraagd en goedgekeurd worden door de Orde en moet gesuperviseerd worden door een stagemeester met voldoende anciënniteit. Net als alle stages zal ook een buitenlandse stage minstens om de zes maanden uitgebreid op de zetel van de orde moeten worden toegelicht en geëvalueerd waarna kan beslist worden of deze stage voldoet. Men dient daarbij goed te onthouden, dat de stage ertoe strekt toegang te verlenen tot de uitoefening van het beroep in België. Stagecommissarissen De Raden van de Orde houden toezicht op de stage door stagecommissarissen te benoemen die de stagiair gedurende de stage begeleiden. Zij waken erover dat er een ruime keuze van de aspecten van het beroep aan bod komt gedurende de ganse stage. Hervorming van de stage Momenteel werkt de Orde aan de hervorming van de stage van de architect. Dit dossier kadert binnen het streven naar een meer correcte, kwalitatieve en eenvormige beoordeling van de stage en is mede het gevolg van de toenemende complexiteit van het beroep, de academisering van het onderwijs en de toenemende uitoefening van het beroep in samenwerkingsverband.

WEGWIJS Meer informatie over de architectenstage kan u terugvinden op de website van de Orde van Architecten: www.architect.be.. (Met dank aan arch. Peter Ketsman en ir.-arch. Julie Alboort, coördinator studiedienst NAV)

WWW.GB.NL

ADVERTENTIE

GEBR. BODEGRAVEN BV GB stelt u in staat om duurzaam te bouwen. Dankzij haar hoogwaardige verankeringen biedt GB u de middelen voor luchtdicht bouwen. Maar de duurzaamheid zit niet louter in het gebruik van het vastgoed, maar ook in de houdbaarheid van de oplossingen die GB u biedt. Door consequent te kiezen voor de beste materialen en bewerkingen draagt GB bij aan een langere levensduur van gebouwen. | Atoomweg 2 - 2421 LZ Nieuwkoop | Tel.: +31 (0)172 52 01 10 | info@gb.nl |

2.4 Aansprakelijkheid 2.4.1 Burgerlijke aansprakelijkheid vs. strafrechtelijke aansprakelijkheid Er is een onderscheid tussen enerzijds de burgerlijke aansprakelijkheid en anderzijds de strafrechtelijke aansprakelijkheid. Strafrechtelijke aansprakelijkheid ontstaat wanneer een persoon een overtreding begaat van een strafrechtelijke bepaling in de wet. Deze overtreding geeft aanleiding tot het opleggen van een sanctie door de rechtbank, in het belang van de samenleving in het algemeen. De meest voorkomende strafrechtelijke sancties zijn boetes en gevangenisstraffen. Burgerlijke aansprakelijkheid betreft een overtreding van een regel van privaatrecht. Deze kan bestaan uit een wetsbepaling of een contractuele bepaling. Burgerlijke aansprakelijkheid geeft aanleiding tot een herstelverplichting in hoofde van de overtredende partij, ten voordele van de benadeelde partij. In het Belgisch recht is de hoofdregel nog steeds het herstel in natura, terwijl het herstel ‘bij equivalent’ (d.w.z. schadevergoeding) in principe enkel wordt toegepast indien het herstel in natura onmogelijk is. Een geschil betreffende burgerlijke aansprakelijkheid kan op elk ogenblik mits akkoord van alle betrokken partijen worden geregeld op de manier die hen goeddunkt. Strafrechtelijke aansprakelijkheid en burgerlijke aansprakelijkheid zijn geen strikt gescheiden begrippen. De overtreding van een wettelijke bepaling die op strafrechtelijk gebied wordt gesanctioneerd kan aanleiding geven tot zowel strafrechtelijke aansprakelijkheid als burgerlijke aansprakelijkheid, waarbij de overtreder zowel tot boetes, gevangenisstraffen of andere strafrechtelijke sancties wordt veroordeeld, als tot het herstellen van de schade die de overtreder door de inbreuk heeft veroorzaakt.

2.4.2 Burgerlijke aansprakelijkheden Contractuele aansprakelijkheid De contractuele aansprakelijkheid wordt geregeld door de regels van het B.W. omtrent de contracten, voornamelijk art. 1134 en 1146 tot 1155. Art. 1134 bepaalt: ’Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die ze hebben aangegaan, tot wet. Zij kunnen niet herroepen worden dan met hun wederzijdse toestemming of op de gronden door de wet erkend. Zij moeten te goeder trouw worden ten uitvoer gebracht.’ Elke contracterende partij is gehouden tot hetgeen uitdrukkelijk is vermeld in het contract, maar ook tot alle gevolgen die door de billijkheid, het gebruik of de wet aan de verbintenis, volgens de aard ervan, worden toegekend (art. 1135 B.W.). Men verwacht van alle bouwpartners dat zij hun verplichtingen nakomen volgens de ‘regels van goed vakmanschap’. Deze veronderstellen een algemene kennis van de regels van het vak, regelmatig getoetst aan de stand van de wetenschap. De artikels 1146 tot 1155 bepalen wat er gebeurt in geval de overeenkomsten niet worden nageleefd of foutief uitgevoerd. 47

PLAN

Antwerpen

Provincie:

Willebroek Situatiemeting

Gemeente:

Sint-Amanduskerk Blaasveld

Betreft:

Snedes

opmerking:

-plan in TAW-hoogte -boogconstructie is combinatie houten stucwerk = aanpassing

opdrachtgever:

xxxxx xxxxx xxxxx

Opgemaakt door:

GEOMODUS cvba

landmeter-expert:

Peter Heymans

adres:

Van Vaerenberghstraat 61 B-2600 Berchem - Antwerpen

LAN 081397

www.geomodus.be

info@geomodus.be

tel: 03/239.48.08

Schaal:

1/100

dossiernummer:

17008

file:

datum getekend: revisie:

fax: 03/281.85.99 plannr:

17008_03_snedes_Blaasveld_kerk_Kerkfabriek_v2010_rev.A.dwg

tekenaar

landmeter

opmerking

17.03.2017

magu

pehe

origineel

24.03.2017

magu

pehe

aanvulling snedes

B C D E F

Doorsnede Sint-Amanduskerk - Blaasveld op basis van high-end 3D-laserscanning

Uw partner ADVERTENTIE voor opmeting en monitoring van historische gebouwen Garant voor nauwkeurigheid en kwaliteit REVIT-model Pacheco-godshuis op basis van high-end 3D-laserscanning

3D-laserscanning met alle mogelijkheden Hoognauwkeurige deformatiemeting automatische monitoring

geomodus

gps monitoring opmetingen deformatiemetingen uitzetwerk scanning www.geomodus.be t +32 3 239 48 08

De artt.1787 t.e.m. 1799 BW bevatten tevens een aantal bepalingen mbt de aanneming van werken en van diensten. De missie van de architect wordt beschouwd als een aanneming van intellectueel werk, zodat de regels op de aanneming van diensten van toepassing zijn. Voor de architect is in het bijzonder artikel 1792 B.W., dat verbonden is met artikel 2270 B.W, van belang. Alle bouwpartners dienen hun contractuele verplichtingen volgens de regels van goed vakmanschap na te komen, zo niet zullen zij t.a.v. hun medecontractant contractueel aansprakelijk zijn voor elke tekortkoming of wanprestatie. Hun aansprakelijkheid zal uiteraard meer of minder uitgestrekt zijn al naar gelang de verbintenissen die zij hebben aangegaan. Buitencontractuele aansprakelijkheid De diverse bouwpartners dragen ook een extra-contractuele verantwoordelijkheid t.o.v. derden en t.o.v. hun diverse bouwpartners voor alle schade die zij door hun fout hebben veroorzaakt. De grondslag van de buitencontractuele aansprakelijkheid is terug te vinden in de art.1382 e.v. B.W. De voornaamste artikelen betreffende de buitencontractuele aansprakelijkheid luiden als volgt: Art. 1382 Elke daad van de mens, waardoor schade aan een ander wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden. Art. 1383 Ieder is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke hij door zijn daad, maar ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt.â&#x20AC;&#x2122; Het aansprakelijkheidscriterium voor de buitencontractuele aansprakelijkheid wordt bepaald door het foutbegrip. Een fout wordt gedefinieerd als een overtreding van een rechtsregel (bv. welzijnswetgeving) of een schending van de algemene zorgvuldigheidsplicht, d.w.z. een handeling die een normaal zorgvuldig en voorzichtig persoon, geplaatst in dezelfde feitelijke omstandigheden niet zou hebben begaan. Beroepsaansprakelijkheid/bedrijfsaansprakelijkheid Verzekeringstechnisch wordt in een polis Burgerlijke aansprakelijkheid soms een onderscheid gemaakt tussen beroepsaansprakelijkheid (fout in de geleverde diensten) en bedrijfsaansprakelijkheid. (schade veroorzaakt tijdens en ten gevolge van de uitoefening van het beroep, met uitzondering van schade t.g.v. een fout in de geleverde diensten). De bedrijfsaansprakelijkheid is steeds een extra-contractuele aansprakelijkheid. De beroepsaansprakelijkheid kan zowel contractueel als extracontractueel zijn. De foutloze aansprakelijkheid van Art. 544 Naast de aansprakelijkheid op basis van fout moet ook de foutloze aansprakelijkheid van de bouwheer op grond van burenhinder worden vermeld. De basis voor deze aansprakelijkheid ligt in artikel 544 B.W.: 49

‘Eigendom is het recht om op de meest volstrekte wijze van een zaak het genot te hebben en daarover te beschikken mits men er geen gebruik van maakt dat strijdig is met de wetten en met de verordeningen.’ Indien tijdens de uitvoering van een bouwwerk de buur van de opdrachtgever abnormaal hinder ondervindt, zal hij een rechtstreekse vordering t.o.v. de bouwheer kunnen instellen teneinde schadeloosstelling te eisen voor de overlast. Indien de bouwheer een fout kan bewijzen in hoofde van één der andere bouwpartners zal de bouwheer verhaal kunnen uitoefenen tegen degene die de fout beging op grond van diens contractuele aansprakelijkheid. De buur daarentegen zal enkel op grond van extracontractuele aansprakelijkheid de bouwpartners kunnen aanspreken en zal dus een schending van de algemene zorgvuldigheidsplicht moeten kunnen bewijzen.

2.4.3 De contractuele aansprakelijkheden na oplevering Voor (lichte) verborgen gebreken De wetgever heeft geen specifieke regeling voorzien voor de aansprakelijkheid van de bouwpartners voor lichte verborgen gebreken zodat hier dan ook de algemene regel van art.2262bis BW van toepassing is dat bepaalt dat alle persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door verloop van tien jaar. De grondslag van de aansprakelijkheid voor verborgen gebreken is dezelfde als die welke voor alle contracten geldt nl. de niet nakoming van de verplichtingen ten gevolge waarvan de bouwheer/opdrachtgever schade lijdt. De hoofdverplichting van de bouwpartners bestaat erin hun werk uit te voeren volgens de regels der kunst en de toepasselijke wetten en reglementering. Zij dienen een bouwwerk af te leveren zonder gebreken en blijven aansprakelijk voor verborgen gebreken ook na oplevering (aanvaarding) der werken. Van zodra de opdrachtgever een verborgen gebrek in het goedgekeurde werk ontdekt, kan hij de verantwoordelijke bouwpartner aanspreken tot herstel of schadevergoeding. Hij dient dit tijdig te doen binnen een redelijke termijn na het ontdekken van het verborgen gebrek. Deze aansprakelijkheid is een contractuele aansprakelijkheid. Zij is echter niet van openbare orde in tegenstelling tot de tienjarige verantwoordelijkheid van art. 1792 en 2270 BW. Partijen kunnen deze verantwoordelijkheid dus beperken of uitbreiden behoudens uiteraard dwingende bepalingen in bijzondere wetten (cfr. bv. dwingende bepalingen in het ARAB of de Codex betreffende het welzijn op het werk). Bevrijdingsbedingen zullen echter steeds zeer kritisch bekeken worden en zullen nooit een afbreuk mogen doen aan de verplichting de regels der kunst te eerbiedigen, in acht genomen het feit dat de bouwpartners als beroepspersonen worden aangesteld. De aansprakelijkheid voor verborgen gebreken vereist een verborgen gebrek. De zichtbare gebreken zijn immers gedekt door de oplevering. Onder verborgen gebreken dient verstaan het gebrek dat voor een leek niet zichtbaar is. 50

Een gebrek aan het uitgevoerde werk kan verborgen zijn voor de meester van het werk, maar ten tijde van de oplevering zichtbaar zijn voor de architect en de aannemer (cass. 31 mei 1978 & Aann. 1983,30). Of een gebrek al dan niet verborgen is wordt door de feitenrechter beslist. Een zichtbaar gebrek blijft gedekt door de oplevering zelfs al kan de bouwheer het belang of gevaar ervan niet inschatten op voorwaarde uiteraard dat het de stevigheid van het gebouw niet aantast want dan geldt de tienjarige aansprakelijkheid. In dat kader dient de architect zich er ook van bewust te zijn dat hij over een informatieplicht beschikt. Het verborgen gebrek moet tevens ernstig zijn: ook aangaande de ernst van het gebrek wordt aan de rechter een ruime beoordelingsbevoegdheid gelaten. Algemeen wordt aanvaard dat onder ernstig wordt verstaan dat de bouwheer het werk zou geweigerd hebben bij de oplevering had hij kennis gehad van het gebrek of minstens een belangrijke minwaarde zou hebben bedongen. Tenslotte wordt vereist dat de vordering tijdig en binnen een redelijke termijn wordt ingesteld. Hieromtrent beslist ook de rechter in feite, rekening houdende met de ernst van het verborgen gebrek en de omstandigheden van het geval. Tienjarige aansprakelijkheid Wettelijke regeling: De decennale aansprakelijkheid wordt geregeld door de art. 1792 en 2270 van het B.W. Art. 1792 B.W. bepaalt: ‘Indien een gebouw dat tegen vaste prijs is opgericht, geheel of gedeeltelijk teniet gaat door een gebrek in de bouw, zelfs door ongeschiktheid van de grond, zijn de architect en de aannemers daarvoor gedurende tien jaar aansprakelijk’. Art. 2270 B.W. stelt: ‘Na verloop van tien jaren zijn architect en aannemers ontslagen van hun aansprakelijkheid met betrekking tot de grote werken die ze hebben uitgevoerd of geleid’. De tienjarige of decennale aansprakelijkheid is kenmerkend voor de bouwsector. Ze werd door de wetgever ingevoerd ter bescherming van de meestal onkundige bouwheren en in het belang van de openbare veiligheid. Grondslag en aard: De tienjarige aansprakelijkheid is van contractuele aard vermits zij haar grondslag vindt in de bouwovereenkomst of het architectencontract. Niet alleen de aannemers en architecten zijn gebonden door de tienjarige aansprakelijkheid. Ook de gespecialiseerde studiebureaus en ingenieurs alsmede de promotoren en de bouwbezorgerverkoper (krachtens de woningbouwwet) zijn tot die aansprakelijkheid gehouden. 51

Ontdek de

Tenord

Dakpan GEVELBEKLEDING ZONNEENERGIE SERVICES FUNCTIONELE ACCESSOIRES BOUWINNOVATIE

met haar grote speling en eenvoudige plaatsing

20 mm

ADVERTENTIE 4 mm BeSchikBAAr in 4 kLeuren

Rood

Rustiek

Terre d’amarante

CONTACT Sector Vlaanderen, Vlaams Brabant Tel : (32) 04 78 26 16 15 E-mail : yves.vandenbrande@imerys.com

Antraciet

Dubbele zij- en kopsluiting Gladde afwerking Variabele latafstand (2cm per pan) Gebakken op bruine scherf Geschikt voor gevelbekleding Ruim gamma hulpstukken Zeer scherp geprijsd Aantal per m2 van 18,7 tot 20,2

Sector Limburg - Antwerpen, Vlaams Brabant Tel : (32) 04 71 49 82 18 E-mail : david.suederick@imerys.com

imerys-dakmaterialen.be/tenord

Alles Begint met een andere kijk

De tienjarige aansprakelijkheid is van openbare orde zodat exoneratiebedingen of beperkingen in elk stadium van het bouwproces uitgesloten zijn. De reden daartoe is dat de wetgever niet alleen de bouwheer heeft willen beschermen doch daarmee ook de openbare veiligheid heeft willen dienen. Een gebouw dat niet stevig is, betekent immers ook een publiek gevaar. Vereisten: Ingevolge de art. 1792 en 2270 B.W. blijven de aannemers en architecten gedurende 10 jaar te rekenen vanaf de datum van de oplevering aansprakelijk voor alle gebreken in de bouw en de ongeschiktheid van de grond die de stevigheid van het gebouw of groot werk, of van een essentieel bestanddeel ervan in gevaar brengt. Vereist wordt dus dat het gaat om een gebouw of groot werk, dat het dus gaat om huizen of bouwwerken of een hoofdbestanddeel van de werken. Het moet dus gaan om onroerende goederen of roerende goederen onroerend door bestemming (bv. liften, verwarmingsinstallaties, enz.). Vereist wordt tevens dat het om een ernstig gebrek gaat. Strikt genomen zouden alleen die gebreken in aanmerking kunnen komen die ernstig genoeg zijn om de degelijkheid en stevigheid van het gebouw of een belangrijk onderdeel ervan in gevaar te brengen. Een tijdelijke tendens in de rechtspraak weerhield in hoofde van de bouwpartners een aansprakelijkheid tot tien jaar na de oplevering wanneer een gebrek het bouwwerk ongeschikt maakt voor de bestemming die eraan gegeven werd. Meer recente rechtspraak grijpt terug naar het begrip van de stabiliteitsbedreigende gebreken Het gebouw zelf of een onderdeel ervan moet niet ingestort zijn vooraleer men beroep kan doen op de 10-jarige aansprakelijkheid. Het is voldoende dat een gebrek vastgesteld wordt waardoor de stevigheid van het gebouw of zijn hoofdbestanddelen is aangetast of dreigt aangetast te worden. De tienjarige aansprakelijkheid geldt zowel voor zichtbare als voor onzichtbare gebreken die de stevigheid van het gebouw of een hoofdbestanddeel ervan aantasten. Men gaat er immers van uit dat de bouwheer weliswaar op de hoogte was of kon zijn van de zichtbare gebreken en deze als dusdanig kan hebben aanvaard maar dat hij als leek de consequenties van het gebrek niet kan beseffen. Dit is dus in tegenstrijd met de vaststelling dat de aanvaarding (oplevering) de zichtbare gebreken dekt. Men gaat echter een onderscheid maken tussen de zichtbaarheid van het gebrek op zich en de mogelijke gevolgen ervan. Indien deze op het ogenblik van de oplevering door de bouwheer als leek niet konden worden aanzien zal de tienjarige aansprakelijkheid blijven. Aanvang en duur: De decennale aansprakelijkheid neemt een aanvang met de oplevering der werken. Enkel bij overheidsopdrachten en voor bouwwerken die onder de wet Breyne vallen is een dubbele 53

oplevering verplicht. De wetgeving overheidsopdrachten voorziet dat de tienjarige aanvangt bij de voorlopige oplevering. De Wet Breyne voorziet de mogelijkheid om contractueel de aanvangsdatum te voorzien bij de voorlopige oplevering. In de praktijk is de dubbele oplevering ook voor andere opdrachten standaard geworden. Ingeval een dubbele oplevering is voorzien zal de tienjarige aanvangen bij de definitieve oplevering zo contractueel niet anders werd overeengekomen. Het verdient nochtans aanbeveling om contractueel te bepalen dat de tienjarige aanvangt bij de voorlopige oplevering. Het is immers niet logisch om een langere aansprakelijkheidsduur te weerhouden voor al wat niet onder de wetgeving overheidsopdrachten of de wet Breyne valt. Wie kan aanspraak maken op de garantieplicht? De decennale aansprakelijkheid geldt niet alleen ten opzichte van de opdrachtgever-bouwheer doch ook ten opzichte van elke latere verkrijger van het gebouw. De aansprakelijkheidsvordering gaat van rechtswege over op de latere verkrijger die vanaf dan een rechtstreekse vordering heeft op de bouwpartners. Weliswaar heeft de latere verkrijger niet meer rechten dan de oorspronkelijke bouwheer zodat desgevallend rekening zal gehouden moeten worden met aanspraken die reeds aan de bouwheer zijn toegekend. De latere verkrijger die het bouwwerk heeft gekocht met kennis van de bestaande gebreken zal geen rechtstreekse vordering meer hebben t.o.v. de aannemers en/of ontwerpers, zo blijkt dat bij het bepalen van de prijs rekening werd gehouden met de bestaande toestanden. Wel zal hij nog een aansprakelijkheidsvordering kunnen instellen voor schade ontstaan na de verkoop. De bouwheer-opdrachtgever die een vordering had ingesteld tegen de aannemer en of architect vooraleer tot verkoop over te gaan, zal zijn vordering kunnen behouden zo hij kan bewijzen dat het bestaan van de schade een invloed op de prijs heeft gehad. Een aannemer kan zijn onderaannemer aanspreken. Wie zijn de aansprakelijken? De decennale aansprakelijkheid kan door de bouwheer alleen worden ingeroepen t.o.v. medecontractanten aannemers of ontwerpers. Het is immers een contractuele garantieplicht. T.o.v. de onderaannemers kan hij dit niet doch deze kan door de hoofdaannemer worden aangesproken. Onder ontwerpers dienen niet alleen de architecten te worden verstaan doch ook de betoningenieurs en studiebureaus die een bouwkundige opdracht hebben aanvaard. Een adviesbureau dat wordt ingeschakeld op verzoek van een verzekeraar (bv. Seco) kan niet worden aangesproken omdat er geen sprake is van een bouwovereenkomst of architectenovereenkomst. Nochtans wordt reeds hier en daar door de rechtspraak aanvaard dat ook controleorganen verantwoordelijk of medeverantwoordelijk kunnen zijn. (Met dank aan verzekeringsmaatschappij Protect nv) 54

2.5 Verzekeringen De verzekeringen die tussenkomen bij bouwschade kunnen onderverdeeld worden in twee groepen. Er zijn enerzijds de polissen waarbij een ‘zaak’ (een gebouw, een bouwwerf) verzekerd wordt voor schade aan die zaak (polis alle bouwplaatsrisico’s). In een afzonderlijke afdeling kan eventueel bijkomend de aansprakelijkheid voor schade aan derden tijdens de bouwperiode worden gewaarborgd. Anderzijds zijn er de polissen waarbij de aansprakelijkheid van één of meerdere personen verzekerd wordt (beroepsaansprakelijkheidspolis ontwerpers, polis burgerlijke aansprakelijkheid aannemers, polis decennale met controle). Beide soorten verzekeringen hebben de bedoeling de verzekerde te beschermen tegen de financiële gevolgen hetzij van de aantasting van een zaak, hetzij van hun burgerlijke aansprakelijkheid. Bepaalde aansprakelijkheidsverzekeringen zijn wettelijk verplicht Boetes of gevangenisstraffen ten gevolge van een strafrechtelijke aansprakelijkheid zijn niet verzekerbaar.

2.5.1 Zaakschadeverzekeringen Polis alle bouwplaatsrisico’s of ABR De polis Alle Bouwplaatsrisico’s (afgekort ABR-polis) is een polis die kan onderschreven worden voor alle types van bouwwerken. Tussen de maatschappijen die in België ABR-polissen aanbieden, bestaat er een ongeschreven overeenkomst om dezelfde algemene voorwaarden te hanteren. Een ABR onderschreven werf per werf en door de bouwheer, geeft de grootste garantie dat hij het best aansluit bij het te verzekeren project. De polis ABR beperkt zijn dekking in de tijd steeds tot de bouwtermijn. De waarborg van de ABR zal een einde nemen hetzij op de contractueel voorziene datum, hetzij bij ingebruikname van het goed of bij de voorlopige oplevering. De eerste van de drie bovenvermelde data is bepalend voor het einde van de waarborg. Wel kan een verlenging van de bouwen montagetermijn worden aangevraagd indien wordt vastgesteld dat de bouw niet is beëindigd op de contractueel voorziene termijn. De ABR kan tevens voorzien in een beperkte dekking tijdens de onderhoudstermijn die maximaal 2 jaar zal bedragen. De verzekeringnemer - diegene die de polis onderschrijft en premie betaalt - kan in principe iedereen zijn die bij het bouwproject betrokken is. In de praktijk zal het bij voorkeur de bouwheer zijn, doch veelal de algemene aannemer. 55

K15 Vliesgevelplaat Samen stellen we de status quo van de thermische isolatie op de proef.

Meer rendement uit uw ADVERTENTIE vastgoedproject? Met Kooltherm® creëert U meer verkoopbare binnenruimte. Bereken uw meeropbrengst met onze online ruimtewinsttool.

Ontdek de voordelen van de eerste resolschuim isolatieplaat voor geventileerde gevels. Uitzonderlijke thermische prestatie (λ 0.020 W/m.K)

Geoptimaliseerde esthetiek

Slanke constructie

Euroklasse B-s1,d0 (Large scale brandtest)

Ruimtewinst

Vezelvrije kern

Kostenbesparingen

Stabiele thermische prestatie

Meer daglichttoetreding

www.kingspaninsulation.be

De architect kan in zijn overeenkomst vastleggen dat de bouwheer deze polis zal onderschrijven. Indien geopteerd wordt voor een onderschrijving door de aannemer, zal dit moeten vastgelegd worden in het aannemingscontract of in het lastenboek. De polis verzekert alle bouwwerken en definitief aangelegde installaties met inbegrip van alle materialen en bouwelementen die in de bouw verwerkt worden en dat vanaf het ogenblik dat zij zich op de bouwplaats bevinden. De polis ABR bestaat uit 2 afdelingen: - afdeling 1: deze afdeling waarborgt alle beschadiging aan en verlies van het te verzekeren goed. - afdeling 2: deze afdeling waarborgt de aansprakelijkheden ten opzichte van derden ten gevolge van de uitvoering van de verzekerde werken. Deze waarborg in afdeling 2 is facultatief doch steeds supplementair aan de waarborg van afdeling 1.

2.5.2 Aansprakelijkheidsverzekeringen De verplichte polis burgerlijke aansprakelijkheid ontwerpers De polis BA verzekert de ontwerper voor de burgerlijke aansprakelijkheid (beroeps- en bedrijfsaansprakelijkheid) die hij draagt in het kader van de uitoefening van zijn beroep. Het betreft niet alleen ontwerp of controlefouten, maar ook tekorten in administratie, meldingsplicht enz. In tegenstelling tot de ABR-polis verzekert de polis geen al dan niet in opbouw zijnde bouwwerken maar wel de financiĂŤle gevolgen voor de ontwerper van zijn burgerlijke aansprakelijkheid. In heel wat opzichten gaat de bescherming van de ontwerper in de beroepsaansprakelijkheidsverzekering verder dan een ABR-polis en een polis 10 jarige per werf (of decennaal). Zo is in afdeling 1 van een ABR-polis elke immateriĂŤle schade uitgesloten en waarborgt een polis 10 jarige enkel de geldelijke gevolgen van schade die betrekking hebben op de 10 jarige aansprakelijkheid (krachtens art. 1792 en 2270 BW). Ook in de tijd zijn er verschillen. De waarborg van de ABR houdt op bij de contractueel voorziene termijn, ingebruikname of voorlopige oplevering. De polis BA ontwerpers daarentegen is in de meest voorkomende gevallen een jaarlijks hernieuwbare polis die schadegevallen waarborgt die zich voordoen en aangemeld worden tijdens de geldigheidsduur van de polis. Eenmalige werfpolissen maken hierop een uitzondering vermits deze voor een welbepaalde termijn worden aangegaan rekening houdende met de bouwtermijn en de tienjarige verantwoordelijkheid na oplevering. In tegenstelling tot de ABR-polis zijn de beroepsaansprakelijkheidspolissen niet gebaseerd op standaard algemene voorwaarden. Toch lopen de verleende waarborgen van de verzekeraars die op de Belgische markt actief zijn in de beroepsaansprakelijkheid van de ontwerpers zeer parallel. 57

IMAGINEâ&#x20AC;Ś Ramen, deuren en glasgevels van Reynaers Aluminium in al uw ontwerpen

ADVERTENTIE

Binnenstappen in een gebouw dat er nog niet staat. Dat zich in de ontwerpfase bevindt. Maar toch sta je daar. Neem je elk detail in je op. Ervaar je de ruimtes. En je bent er niet alleen. Naast je staan jouw bouwpartners, allemaal in die virtuele wereld. Overleg is mogelijk. Aanpassingen worden in real-time aangebracht. Allemaal in jouw ontwerp. Allemaal in de Reynaers campus.

Info & inspiratie op reynaers.be

Een beroepsaansprakelijkheidsverzekering ontwerpers waarborgt de financiële gevolgen van de burgerlijke aansprakelijkheid inbegrepen de verdedigingskosten. De polis kent limieten naar gewaarborgde kapitalen met dien verstande dat voor architecten steeds de minimumwaarborgen dienen gerespecteerd te worden die door de wet Laruelle (wet op de uitoefening van het beroep van architect door een rechtspersoon) en het daaropvolgend KB (momenteel nog van kracht) verplicht voorzien zijn. De verzekerde heeft de keuze tussen een procentuele of vaste vrijstelling. Op vandaag is enkel de architect verplicht zijn burgerlijke aansprakelijkheid te verzekeren ingevolge art.9 en 11 al.4 van de wet van 1939 zoals gewijzigd door de Wet Laruelle van 2006 en haar uitvoerend KB van 2007. De wet van 31 mei 2017 betreffende de verplichte verzekering van de tienjarige aansprakelijkheid van aannemers, architecten en andere dienstverleners in de bouwsector van werken in onroerende staat en tot wijziging van de wet van 20 februari 1939 op de bescherming van de titel en van het beroep van architect die in werking treedt op 1 juli 2018 schaft evenwel art.9 en art.11 4de lid mbt de verplichte verzekering burgerlijke aansprakelijkheid architecten af en vervangt ze door een verplichte verzekering tienjarige aansprakelijkheid beperkt tot de woningbouw. De wetgever heeft deze nieuwe wet evenwel gekoppeld aan de belofte om in een volgende wet die gelijktijdig met de wet van 31 mei 2017 in voege zou treden op 1 juli 2018 een verzekeringsplicht in te voeren voor de architecten, landmeters, veiligheidscoördinatoren en andere dienstverleners om hun burgerlijke aansprakelijkheid, met uitzondering van de tienjarige aansprakelijkheid te verzekeren. Het voorontwerp van wet werd reeds voorgelegd aan e Commissie voor Verzekeringen en ligt momenteel vermoedelijk nog bij de Raad van State voor advies. Dit voorontwerp van wet sluit nauw aan bij de verplichting die door de Wet Laruelle en haar uitvoerend KB werd geregeld met dien verstande dat het toepassingsgebied wordt uitgebreid naar andere dienstverleners in de bouwsector en de tienjarige aansprakelijkheid eruit gehaald wordt. De premie wordt meestal uitgedrukt in een procent op de gefactureerde erelonen (exclusief btw). In éénmalige werfpolissen zal de premie meestal berekend worden op basis van de waarde van de uitgevoerde werken. Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid onderneming De uitvoerders – aannemers en onderaannemers – kunnen zich voor hun globale activiteit verzekeren in een polis burgerlijke aansprakelijkheid onderneming. Deze polis waarborgt louter de extra-contractuele aansprakelijkheid van de verzekeringnemer voor schade die aan derden wordt toegebracht door uitoefening van de activiteiten in de polis omschreven. De waarborg van deze polis omvat eveneens de schade veroorzaakt door het materiaal en de onroerende goederen die door het bedrijf worden gebruikt. 59

Alles waarmee de architect, installateur en opdrachtgever rekening moet houden.

niet verkocht worden. Brussel • Mag n, 17-19 -1000 Legros • Keizerinlaa

Repertorium

2018

Verantwoordelijke

uitgever: Christian

Om het behoud van de waterkwaliteit in de woning te garanderen en de terugvloei van water - oorzaak van besmettingen - te voorkomen publiceert Belgaqua de uitgave 2018 van het Repertorium van Conform beveiligde toestellen die worden aangesloten op het drink-waternet, keerkleppen en beveiligingen, goedgekeurd door Belgaqua (opgenomen op verzoek van de fabrikanten of invoerders) en de fluida waarvan de categorie werd geattesteerd.

rschriften Technische voo binneninstallaties

De uitgave 2018 bevat de integrale versie van de reglementaire technische voorschriften betreffende de binneninstallaties, volgens de norm NBN EN-1717.

iligde toestellen Conform beve beveiligingen Goedgekeurde fluïda Geattesteerde

ERATIE RSECTOR

BELG ISCH

169

BELG ISCHE

WAT ERSE CTOR E VOO R DE E FEDE RATI TOR VZW DE WATE RSEC FEDER ATIE VOOR

VZW

Deze voorschriften zijn wettelijk verplicht in het Vlaams Gewest (waterverkoop reglement)

Gratis

Dit Repertorium kan gratis bij uw waterbedrijf of bij Belgaqua bekomen worden. BELGISCHE FEDERATIE VOOR DE WATERSECTOR

UITGAVE 2018 REGLEMENTAIRE TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN

tel. 02/706 40 90 http://www.belgaqua.be e-mail: info@belgaqua.be

2170002452_1_ADV_6162.indd 1

12-12-17 11:31

Superslanke ramen en vaste wanden met zeer smalle stalen profielen

88 88

Forster Unico XS is een thermisch onderbroken profielsysteem voor superslanke ramen en vaste wanden met zeer smalle stalen profielen en met extra hoge isolatiewaarden. De profielen zijn superslank voor een grotere inval van het daglicht en voor meer transparantie. De aanzichtsbreedte voor de vaste ramen bedraagt 23 mm, voor de opendraaiende 55 mm.

38 38

Deze slanke profielaanzichten verenigen het architectonisch design, het comfort en het welbehagen met uitstekende isolatiewaarden die zowel op akoestisch als op thermischgebied beantwoorden aan de meest recente eisen.

88 88

28 28 19 19 55 55

70 70

77 77

23 23

38 38

19 55

Dejond nv Terbekehofdreef 55 - 59 2610 Wilrijk (Antwerpen) 38

02-02-18 11:55 88

2170002484_1_ADV_6162.indd 1

T +32 3 820 34 43 F +32 3 820 35 43 buildingsystems@dejond.com www.dejond.com www.forster-unico.be

De polis B.A. onderneming voorziet normaal gezien geen dekking voor het luik ‘beroepsaansprakelijkheid’. Voor een aantal verzekerden kan het nochtans aangewezen of zelfs verplicht zijn om deze bijkomende waarborg te voorzien. De tienjarige verzekering Waar de polis alle bouwplaatsrisico’s waarborg verleent voor de risico’s die de diverse partijen lopen tijdens de bouwperiode en eventueel gedurende de onderhoudsperiode, verzekert de tienjarige verzekering de decennale aansprakelijkheid van aannemers en ontwerpers voorzien in de art.1792-2270 BW. De tienjarige verzekering verleent waarborg vanaf de voorlopige of definitieve oplevering- veelal na de waarborgperiode van de ABR-polis. De tienjarige polis verzekert eveneens de schade die aan derden (andere dan de bouwheer) wordt toegebracht Naargelang de omvang en de aard van het te verzekeren bouwwerk kan ofwel een eigenlijke controleverzekering ofwel een decennale of tienjarige verzekering onderschreven worden. Voor de grote werken kan enkel een controleverzekering onderschreven worden. De verzekeraars stellen de acceptatie van die tienjarige polis afhankelijk van de controle van de werken door een erkend controleorgaan (zoals SECO, Vinçotte). Naast de verzekeringspremie dient dus ook de kostprijs van de technische controle betaald te worden. Voor kleinere bouwwerken kan een decennale verzekering afgesloten worden zonder vereiste van een volledige technische controle door één van de erkende controlebureaus. Voor de kleinste bouwwerken eist de verzekeraar enkel een beperkte externe controle, waarbij de kostprijs van de controle inbegrepen is in de verzekeringspremie. Voor de grotere bouwwerken (met een volledige waarde werken tot 2.500.000 EUR) kan een tienjarige verzekering worden onderschreven, weliswaar met een aparte technische controle, doch uitgevoerd door een door de verzekeraar aangesteld bureau i.p.v. één van de erkende controlebureaus. De verplichte tienjarige verzekering woningbouw De wet van 31 mei 2017 betreffende de verplichte verzekering van de tienjarige aansprakelijkheid van aannemers, architecten en andere dienstverleners in de bouwsector van werken in onroerende staat en tot wijziging van de wet van 20 februari 1939 op de bescherming van de titel en van het beroep van architect die in werking treedt op 1 juli 2018 voorziet een wettelijke verzekeringsplicht voor aannemers, architecten en andere dienstverleners van onroerende werken, waarvoor de tussenkomst van een architect verplicht is, voor hun burgerlijke aansprakelijkheid conform de artt.1792 en 2270 BW voor problemen van soliditeit of stabiliteit alsmede problemen van waterdichtheid van de gesloten ruwbouw, voorzover deze de soliditeit of stabiliteit van de woning in gevaar brengt Deze verzekeringsplicht is evenwel beperkt de woningbouw (nieuwbouw of renovatie) en geldt enkel voor woningen waarvoor een definitieve vergunning is afgeleverd na 1 juli 2018 De verzekering dient afgesloten te worden voor aanvang van de onroerende werken en de 61

waarborg dient van meet af aan verleend te worden voor de duur van 10 jaar, aanvangend op datum aanvaarding (oplevring) der werken De kapitalen voorzien in de wet zijn beperkt tot 500.000 euro (geabexeerd met basisindex eerste sem. 2007) per schadegeval per gebouw. In appartementsbouw geldt die waarborg voor het ganse gebouw en niet per appartement. (Met dank aan verzekeringsmaatschappij Protect nv)

2.6 Geschillen in de bouwsector en hoe ze op te lossen De meest gekende manier om een geschil te laten beslechten is de voorlegging ervan aan de rechtbank. Het voeren van een gerechtelijke procedure om een geschil te beĂŤindigen is evenwel niet altijd noodzakelijk. Er zijn andere mogelijkheden om een geschil op te lossen. Minnelijke schikking, dading, arbitrage, bindend derdenadvies en bemiddeling zijn enkele begrippen die ongetwijfeld herkend worden. Maar wanneer welke alternatieve geschillenoplossing gebruiken, hoe en wat de gevolgen daarvan zijn, is niet altijd even duidelijk. Antwoorden op enkele gestelde vragen lichten een aantal manieren van alternatieve geschillenbeslechting toe en verduidelijken hun draagwijdte. Kan ik tot een minnelijke schikking komen zonder de tussenkomst van de rechtbank? Ja. Er is niets dat verhindert dat partijen onderling tot een oplossing van een geschil komen. Enige tussenkomst van een rechtbank is hiervoor niet vereist. Hoe moet ik dit doen en wat is de waarde hiervan? Wanneer er tussen partijen een geschil bestaat, kunnen zij een minnelijk akkoord sluiten waardoor dit geschil beĂŤindigd wordt. Zo een minnelijk akkoord kan een dading zijn. Een dading is een schriftelijke overeenkomst waarbij partijen een gerezen geschil beĂŤindigen of een toekomstig geschil voorkomen. Essentieel hierbij is dat partijen dit doen door middel van wederzijdse toegevingen. Partijen moeten dus bereid zijn om in een conflictsituatie te gaan onderhandelen om een consensus te bereiken omtrent het geschil. Deze consensus wordt dan in een overeenkomst gegoten. Hierbij genieten partijen een grote vrijheid over wat zij in de te sluiten overeenkomst willen opnemen. Het is uitermate belangrijk dat deze overeenkomst met de nodige zorgvuldigheid wordt opgesteld zodat de gevolgen duidelijk zijn en hierover geen latere betwistingen kunnen ontstaan. De dading is bindend. Partijen zijn er toe gehouden deze overeenkomst uit te voeren en hebben er in het algemeen ook belang bij dat de overeenkomst wordt uitgevoerd. Een gerechtelijke procedure wordt immers vermeden. Ook wanneer er reeds een gerechtelijke 62

procedure aanhangig is, belet niets dat partijen alsnog een dading sluiten. Er kan dan worden overeengekomen dat de hangende procedure wordt beĂŤindigd zonder dat de rechtbank zich over het geschil uitspreekt. Wanneer de dadingsovereenkomst tot stand is gekomen, kunnen partijen het geschil in beginsel niet meer voorleggen aan de rechter. Alleen wanneer een partij plots zou weigeren de door haar ondertekende dading uit te voeren, zal alsnog beroep moeten worden gedaan op de rechtbank. De gedwongen uitvoering van de dadingsovereenkomst kan dan gevorderd worden alsook de ontbinding van de dadingsovereenkomst. In dit laatste geval kan het oorspronkelijke geschil terug aan de rechter worden voorgelegd. Wat is bemiddeling? Bemiddeling houdt in dat beide partijen een bemiddelaar aanstellen en hem belasten met de opdracht te bemiddelen tussen partijen. Een bemiddelaar doet niets meer of minder dan bemiddelen tussen partijen. Hij tracht partijen met elkaar te doen praten om hen zelf tot een akkoord te laten komen. Een bemiddelaar zal in principe niet oordelen welke partij gelijk heeft noch zal hij een akkoord opdringen aan partijen. Is arbitrage ook een vorm van bemiddeling tot het bekomen van een minnelijk akkoord tussen partijen? Neen. Bij arbitrage gaan partijen akkoord het geschil voor te leggen aan een derde partij, te weten een arbiter, in plaats van aan de rechtbank. De arbiter wordt gezamenlijk aangesteld door partijen. Er kunnen ook meerdere arbiters worden aangesteld, waarbij het aantal steeds oneven dient te zijn. Wanneer de arbiter het nodig acht, kan hij eveneens een deskundigenonderzoek gelasten. De honoraria van de arbiters en de deskundigen moeten door de partijen zelf betaald worden. Deze arbiter zal, net zoals de rechter, na het aanhoren van partijen een oordeel uitspreken over het geschil en de zaak definitief beslechten. Zijn beslissing heeft voor partijen dezelfde waarde als een gerechtelijk vonnis. Partijen zijn er door gebonden. Het verschil met de dading en bemiddeling bestaat er in dat partijen hierbij zelf tot een oplossing komen terwijl bij arbitrage het geschil ter beoordeling wordt voorgelegd aan een derde. Indien partijen hun betwisting wensen te laten beoordelen door een arbiter dienen zij hierover een overeenkomst te sluiten, ook wel arbitrageovereenkomst genoemd. Alle partijen dienen akkoord te gaan met het feit dat het geschil niet door de rechtbanken beslecht zal worden doch wel door een arbiter. De arbitrageovereenkomst kan gesloten worden nadat het conflict ontstaan is, maar kan ook reeds deel uitmaken van de oorspronkelijke overeenkomst tussen partijen waaruit de betwisting is ontstaan. Belangrijk is dat de arbitrageovereenkomst voldoet aan de geldigheidsvereisten zoals vermeld in het Gerechtelijk Wetboek. Indien deze vereisten niet zijn nageleefd, kan de latere arbitrale uitspraak nietig worden verklaard door de rechtbank en dit op vraag van een partij. Het opstellen van een arbitrageovereenkomst dient dus met de nodige nauwkeurigheid te gebeuren. 63

Zoals reeds gesteld, is het geschil beslecht eens de arbiter een uitspraak heeft gedaan. Maar net zoals bij een dading, is een arbitrale uitspraak niet zondermeer uitvoerbaar. Een gerechtsdeurwaarder kan niet op grond van een arbitrale uitspraak betaling vorderen van een onwillige partij. Indien een tegenpartij de arbitrale uitspraak niet wil uitvoeren, is men toch verplicht beroep te doen op de rechtbank om deze arbitrale uitspraak uitvoerbaar te laten verklaren. De rechtbank kan zich daarbij in principe niet meer buigen over de grond van de zaak. Een voordeel van arbitrage is dat het in het merendeel van de gevallen sneller verloopt dan een gerechtelijke procedure. Doorgaans is er ook geen beroep mogelijk tegen een arbitrale uitspraak zodat de voor de rechtbanken gekende beroepsprocedure wordt uitgesloten en het geschil sneller definitief beslecht is. Ook het kunnen kiezen van arbiters met een bijzondere kennis over een welbepaalde materie, zodat met de nodige (technische) kennis een degelijke uitspraak kan gedaan worden, kan een voordeel zijn. Het vergroot de kans dat partijen zich definitief neerleggen bij het oordeel van de arbiter en vrijwillig de veroordeling uitvoeren. Wanneer men geconfronteerd wordt met een partij die onwillig is en weigert uitvoering te geven aan de arbitrale uitspraak, heeft de arbitrage als nadeel dat toch nog de gerechtelijke weg zal moeten bewandeld worden om een uitvoerbaarheidverklaring van deze arbitrale uitspraak te bekomen. Kunnen partijen overeenkomen dat er een expert zal worden aangesteld naar wiens advies partijen zich zullen schikken? Ja. Partijen kunnen een overeenkomst sluiten waarin een derde (de expert) wordt belast de zaak te onderzoeken en hierover een bindend advies op te maken. Er wordt dus overeengekomen om zich neer te leggen bij het nog op te stellen advies van de expert. Wanneer dit advies dan is opgemaakt, zijn partijen er in principe toe gehouden dit te volgen. Als een partij echter weigert dit te doen, zal de tegenpartij toch nog zijn toevlucht moeten zoeken tot de rechtbank om uitvoering te vorderen van de tussen partijen opgestelde overeenkomst waarbij de derde werd aangesteld tot het opmaken van een bindend advies. Kan in dergelijk geval de beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar van de architect tussenkomen? In principe lijkt niets in de weg te staan voor de beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar om tussen te komen. Maar de verzekeraar moet zelf natuurlijk ook akkoord gaan of zijn gegaan met de wijze waarop de architect het geschil beslecht wenst te zien. Wanneer de expert immers tot de vaststelling komt dat de aansprakelijkheid van de architect in het gedrang komt, zal de architect de eventuele schadevergoeding door zijn verzekeraar willen laten betalen. Daarom is het belangrijk dat deze verzekeraar vanaf het begin bij de problematiek wordt betrokken en zijn toelating verleent om over te gaan tot de aanstelling van een deskundige wiens advies bindend zal zijn. Ook bij het afsluiten van een dading en het 64

aangaan van een arbitrage is de toelating van de verzekeraar aangewezen op gevaar geen dekking meer te zullen genieten. Wat is de Verzoeningscommissie Bouw? Deze commissie werd in februari 2001 opgericht door de Confederatie Bouw, de Bouwunie, Test Aankoop en de FAB. Ook NAV maakt thans deel uit van deze commissie. Betrachting van de Verzoeningscommissie Bouw (‘VCB’) is de verschillende bouwparticipanten die met elkaar in conflict liggen, in het bijzonder de bouwheer met aannemer en/of architect, te verzoenen zonder tussenkomst van de rechtbank. De VCB behandelt geen geschillen tussen aannemers onderling of tussen aannemer en architect. Kenmerkend voor de procedure voor de VCB is dat er een deskundige-verzoener wordt aangesteld welke de technische kant van het geschil tegensprekelijk onderzoekt en daarover een schriftelijk verslag opstelt. Op basis van dit verslag worden de partijen aangemoedigd zich te verzoenen om zo een minnelijke schikking te bereiken. Wanneer er geen verzoening plaatsvindt, moeten partijen zich nog altijd tot de rechtbank wenden om het geschil beslecht te zien. De VCB doet derhalve niet aan arbitrage. Zij legt geen uitspraak op aan partijen en beslecht het geschil niet. Toch doet de VCB aan meer dan bemiddeling alleen in een betrachting partijen een minnelijke schikking te doen sluiten. Alle partijen welke aanwezig waren in de verzoeningsprocedure blijven gebonden door het eindverslag van de deskundige-verzoener. Ook tijdens een latere procedure voor de rechtbank kunnen de feitelijke vaststellingen van de deskundige-verzoener niet meer betwist worden. De rechter kan dus in principe geen nieuw deskundig onderzoek bevelen. Naast de hierboven besproken manieren zijn er nog een hele reeks andere formules om betwistingen te beëindigen. Zo bestaan er onder meer ook de neutrale evaluatie, de minitrial … De procedure voor de rechtbank blijft wel de meest ingeburgerde. Het is dan ook om die reden dat velen zich weigerachtig opstellen tegenover de alternatieve manieren van geschillenbeslechting. Bovendien bestaat de mogelijkheid dat men geconfronteerd wordt met een onwillige of insolvabele partij. In deze gevallen is men toch genoodzaakt om de gerechtelijke weg te bewandelen daar een rechterlijke uitspraak de enige manier is om een titel te verkrijgen waarmee desnoods met dwang en via de gerechtsdeurwaarder betaling kan bekomen worden. (Met dank aan Mr. Joris Wouters, GSJ advocaten)

3 66

3. Sociaal en juridisch statuut van de architect 3.1 De zelfstandige praktijk Bij de opstart van een zelfstandige activiteit horen heel wat formaliteiten. Hieronder vindt u een overzicht. 1. Registeren in de kruispuntbank van ondernemingen (KBO) Sinds 1 juli 2009 moeten de beoefenaars van een vrij beroep, dus ook de architecten, zich vóór hun opstart registreren in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). Hiervoor moet u langsgaan bij een erkend ondernemingsloket, zoals Zenito. Het ondernemingsloket zal u eveneens doorheen een groot deel van de andere administratieve formaliteiten loodsen. 2. Vestigingsplaats Elke onderneming heeft minstens één vestigingseenheid. De vestigingseenheid is een plaats met een geografisch adres (en dus geen postbusadres) waar minstens één activiteit van de onderneming wordt uitgeoefend of van waaruit minstens één activiteit wordt uitgeoefend. Voor de vestigingseenheden kunnen de huurwetgeving en de milieuwetgeving van toepassing zijn. 3. Btw-hoedanigheid In principe dienen alle architecten die op zelfstandige basis geregeld diensten verstrekken: • zich voor btw-doeleinden te registreren, • btw aan te rekenen, • en periodieke btw-formaliteiten te verrichten. De stagiair-architect die alleen prestaties levert in opdracht van zijn stagemeester, moet zich nog niet registreren als btw-belastingplichtige. Let wel op: van zodra u naast de activiteiten voor uw stagemeester ook nog zelfstandig prestaties levert als architect, hoe gering ook (bijvoorbeeld plannen tekenen voor het uitvoeren van kleine verbouwingswerken), zal u voor het geheel van uw activiteiten als een btw-belastingplichtige beschouwd worden. 4. Aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds Een zelfstandige moet zich vóór de aanvang van de zelfstandige activiteit aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. Ook hiervoor kan u terecht bij Zenito. 5. Aansluiten bij een ziekenfonds Om in orde te zijn met uw ziekteverzekering, moet u zich aansluiten bij een ziekenfonds. Bent u al lid ben van een ziekenfonds, meld dan zeker de wijziging van uw statuut. 6. Professionele rekening openen Als zelfstandig architect moet u een zichtrekening hebben bij een in België gevestigde bank. 67

IPALYSS.® HAAR FINE ESSE IS EEN N STERKTE. TEKEN VAN Daar waar gebruikers niet altijd kunnen rekenen op een lichte toets, zoals bijvoorbeeld in hotelbadkamers, kunnen de principes van een ‘licht design’ nu worden toegepast. Dankzij Diamatec®, ons nieuw en bijzonder duurzaam materiaal, is dit nu wél mogelijk. De onafhankelijke testen van Lucideon* hebben aangetoond dat Diamatec® één van de sterkste, dunste, en bestendigste keramieksoorten is die beschikbaar is op de huidige markt. Dankzij Diamatec® konden we de IPALYSS® opbouwwastafels ontwerpen met smalle, gesculpteerde kenmerken en lange, dunne, rechte randen die, zoals u ziet, even sterk als jn zijn. www.idealstandard.be * Lucideon, een onafhankelijk bedrijf voor materiaaltechnologie, heeft voor Ideal Standard vier Ipalyss wastafels getest in vergelijking met vier concurrende merken.

2170002421_2_ADV_6162.indd 1

21-03-18 15:19

P R O F E S S I O N A L

2170002560_1_ADV_6162.indd 1

5/03/18 12:47

Zo kunt u voorkomen dat privé- en beroepstransacties worden gemengd en dat de fiscus meekijkt in uw private rekening. 7. Een boekhouding voeren en fiscale aangifte Het is belangrijk om een correcte boekhouding te voeren. Afhankelijk van uw situatie (eenmanszaak of vennootschap) is dit een enkelvoudige of een dubbele boekhouding. Een goede boekhouder is cruciaal: hij of zij adviseert u financieel en fiscaal en geeft u de nodige gemoedsrust voor een succesvolle uitvoering van uw beroep als architect. Zelfstandigen hebben een eigen sociaal statuut Door het betalen van een driemaandelijkse sociale bijdrage bent u als zelfstandige in hoofdberoep in eigen naam sociaal verzekerd. Zo opent u rechten op gezinsbijslag, bescherming in de ziekteverzekering, een uitkering bij arbeidsongeschiktheid en bouwt u pensioenrechten op. Bovendien is er onder bepaalde voorwaarden een overbruggingsrecht voorzien (bv. na een faillissement, bepaalde gedwongen stopzettingen zoals een brand of bij stopzetting om economische redenen) en kunt u beroep doen op het statuut van de zelfstandige mantelzorger. Per kwartaal betaalt u sociale bijdragen aan uw sociaal verzekeringsfonds. De definitieve bijdrage bedraagt 20,50 % van uw netto belastbaar inkomen van het jaar zelf. Omdat dit inkomen pas een jaar of twee later officieel gekend is, rekent men eerst een voorlopige bijdrage aan. Deze voorlopige bijdrage wordt berekend op uw inkomen van 3 jaar voordien. Als u nog geen 3 jaar actief bent als zelfstandige, dan wordt er een minimumbijdrage aangerekend van zo’n 700 euro per kwartaal. U kunt uw voorlopige bijdrage aanpassen. Wanneer u als starter denkt dat uw inkomen hoger zal zijn dan de wettelijke minimumdrempel (13.550,50 euro), dan betaalt u best een hogere voorlopige bijdrage. U kunt daarvoor een geschat jaarinkomen opgeven, maar het is ook mogelijk om zonder voorafgaand bericht extra bij te storten. Ook als gevestigd zelfstandige, kunt u uw voorlopige bijdrage aanpassen. Er kunnen zich in grote lijnen drie situaties voordoen: Situatie 1: uw beroepsinkomen is grotendeels stabiel gebleven U heeft vandaag geen uitzonderlijk hoger of lager beroepsinkomen in vergelijking met 3 jaar geleden. Dan gaat u best akkoord met de wettelijke voorlopige bijdrage voorgesteld door uw sociaal verzekeringsfonds. Deze optie zal interessant zijn wanneer uw inkomen over de jaren heen stabiel is gebleven. Situatie 2: u heeft dit jaar een uitzonderlijk laag beroepsinkomen Wanneer u dit jaar echter een veel lager beroepsinkomen heeft dan drie jaar voordien, kunt u onder bepaalde voorwaarden opteren voor een verlaagde voorlopige bijdrage. U moet daarvoor een aanvraag indienen bij uw sociaal verzekeringsfonds en aannemelijk maken dat uw inkomen onder de gekozen drempel zal dalen. Er is wel een risico op verhogingen bij een onderschatting van uw inkomen. 69

17.163

Performante textielkanalen voor verwarming, koeling en airconditioning

Industrie | Burelen | Sportcentra | Laboratoria | Retail

info@xilio.eu | www.xilio.eu 2170002374_1_ADV_6162.indd 1 17.163 Pub Prihoda NAV fundamenten.indd 1

5/12/17 07:53 31/10/2017 14:24:26

Adverteren is kansen zien en er voor gaan! www.elma.be STOPPER_C5_NL_1/2-124x90.indd 1

5/04/17 09:35

Situatie 3: u heeft dit jaar een uitzonderlijk hoog beroepsinkome Wanneer uw beroepsinkomen dit jaar hoger zal zijn dan drie jaar geleden, kunt u kiezen voor een verhoogde voorlopige bijdrage, berekend op een geschat jaarinkomen of met een spontane bijstorting. Zodra de belastingen uw beroepsinkomen doorgeven, kan uw sociaal verzekeringsfonds de bijdragen definitief berekenen. U ontvangt dan een regularisatiebericht. Betaalde u te hoge voorlopige bijdragen dan krijgt u het verschil terug. Betaalde u te weinig dan zult u wat moeten bijbetalen. Welke rechten heb ik als zelfstandige? I. Pensioen Door het betalen van sociale bijdragen tijdens uw loopbaan, bouwt u een eigen rustpensioen op. Het wettelijke rustpensioen van zelfstandigen ligt nog altijd lager dan dat van werknemers met een vergelijkbaar inkomen. Het verschil kunt u opvangen door fiscaal voordelige stortingen te doen in het kader van een (Sociaal) Vrij Aanvullend Pensioen (zie verderop). II. Ziekteverzekering Naast het pensioen, is de ziekteverzekering de tweede grote pijler van het sociaal statuut der zelfstandigen. Het kan onderverdeeld worden in twee rechten: namelijk de gezondheidszorgverzekering (terugbetaling van medische kosten) en de uitkeringsverzekering (uitkeringen bij moederschap, arbeidsongeschiktheid en invaliditeit). Wie zijn sociale bijdragen betaalde en zich bij een ziekenfonds aansloot, is in regel met de ziekteverzekering. Het zijn de ziekenfondsen die instaan voor het vaststellen van de rechten, de terugbetalingen en het uitbetalen van de uitkeringen. Voor de gezondheidszorgen zijn de terugbetalingen voor zelfstandigen identiek aan die voor werknemers. Bij arbeidsongeschiktheid en moederschap wordt een forfaitaire dagvergoeding betaald. De arbeidsongeschiktheid die na 1 jaar overgaat in invaliditeit moet door de geneesheer van het ziekenfonds erkend worden. Deze uitkering wordt pas uitbetaald na een wachtperiode van twee weken. De moederschapsuitkering wordt door het ziekenfonds uitbetaald aan de vrouwelijke zelfstandige die voor en na de bevalling een periode van moederschapsrust neemt. Tijdens de periode van moederschapsrust mag niet gewerkt worden en ontvangt u een wekelijkse uitkering. Maar de moederschapsrust kan ook deeltijds opgenomen worden, zodat u niet volledig moet stoppen met werken. Bovendien kunt u de moederschapsrust ook onderbreken (bv. een week werken en een week niet werken). Zelfstandigen die aan bepaalde voorwaarden voldoen, hebben â&#x20AC;&#x201C; net zoals werknemers â&#x20AC;&#x201C; recht op adoptieverlof met daaraan gekoppeld een uitkering en een premie. De duur van het verlof 71

BOUWEN zonder zorgen? Het is geen utopie...

CEA BELGIUM is een onafhankelijk verzekeringsadviseur en -makelaar die exclusief actief is in beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen voor architecten en ingenieurs.

Verzekeringsprofessionals ten dienste van bouwprofessionals

CEA BELGIUM Notarisstraat 66 B-1050 Brussel T +32 (0)2 761 94 00 F +32 (0)2 761 94 01 info@cea-belgium.be www.cea-belgium.be FSMA : 00000740

Ieder zijn job. U brengt het bouwproject tot een goed eind. Wij zorgen er voor dat u uw job kan uitoefenen zonder kopzorgen. Vermits u geconfronteerd wordt met bijzondere risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, is een specifieke know-how noodzakelijk.

where innovation meets creativity

www.daikin.be Daikin_Stylish_NAV_NL_124x90_H.indd 1

26/02/2018 14:33:55

is afhankelijk van de leeftijd van het kind. U heeft recht op 6 weken als het kind jonger dan 3 jaar is (12 bij een gehandicapt kind). Is het kind tussen de 3 en 8 jaar oud dan heeft u recht op 4 weken (8 weken als het kind gehandicapt is). De aanvraag voor het adoptieverlof gebeurt bij het ziekenfonds. De relatief lage bedragen van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen kunt u aanvullen via een verzekering Gewaarborgd Inkomen of een Sociaal Vrij Aanvullend Pensioen. Deze verzekeringen voorzien een extra rente-uitkering. III. Gezinsbijslag De gezinsbijslag omvat de maandelijkse uitbetaling van de kinderbijslag en de eenmalige uitbetaling van het kraamgeld bij geboorte van een kind. De uitbetaling gebeurt door het kinderbijslagfonds dat met uw sociaal verzekeringsfonds samenwerkt. Verder kunnen zelfstandigen aanspraak maken op een adoptiepremie. U heeft recht op deze premie als het adoptiekind deel uitmaakt van het gezin en als u voor dit kind nog geen kraamgeld heeft ontvangen. Voor de aanvraag van de premie kunt u terecht bij uw kinderbijslagfonds. IV. Extra voordelen bij zwangerschap Vrouwelijke zelfstandigen die bevallen zijn, kunnen via hun sociaal verzekeringsfonds onder bepaalde voorwaarden 105 gratis dienstencheques krijgen in het kader van moederschapshulp. Met iedere cheque kan men 1 uur huishoudelijke hulp “kopen”. Zelfstandige moeders krijgen ook een vrijstelling van sociale bijdragen voor het kwartaal volgend op het kwartaal van de bevalling. Tijdens dat kwartaal moet u dus geen sociale bijdragen betalen, maar u bouwt wel verder sociale rechten op. V. Overbruggingsrecht Onder bepaalde voorwaarden kunnen zelfstandigen aanspraak maken op een overbruggingsrecht. Het overbruggingsrecht is een uitkering die bij bepaalde situaties van stopzetting of onderbreking van de beroepsactiviteiten uitbetaald wordt. Het overbruggingsrecht dient u zelf aan te vragen bij uw sociaal verzekeringsfonds en wordt voor een periode van maximum 12 maanden uitbetaald. Ook de sociale rechten worden maximum 4 kwartalen verder toegekend, zonder dat bijdragen betaald moeten worden. Maar let op, tijdens het overbruggingsrecht worden geen pensioenrechten opgebouwd. De situaties die in aanmerking kunnen komen zijn: - Een stopzetting naar aanleiding van een faillissement of bij een collectieve schuldenregeling. - Een gedwongen tijdelijke of definitieve stopzetting na een brand, vernielingen aangebracht door derden, een natuurramp (bv. overlopen van riolen) of een allergie erkend als beroepsziekte. - Een definitieve stopzetting om economische redenen, op voorwaarde dat u recht heeft op een 73

U DE CREATIVITEIT, WIJ UW BIJSTAND EN ZEKERHEID, SAMEN DE GROOTSTE PROFESSIONALITEIT!

WENS JE EEN DAK ZONDER ZORGEN? Het dak van je leven Made in Belgium Indrukwekkende waterdichting Professionele installatie Bewezen levensduur vanÂ > 40 jaar 100% recycleerbaar

Overtuig jezelf op www.derbigum.be

U DE CREATIVITEIT, WIJ UW BIJSTAND EN ZEKERHEID, SAMEN DE GROOTSTE PROFESSIONALITEIT!

Euromaf PUB NL 124-90mm.indd 1

9/02/17 10:47

leefloon, uw inkomen in het jaar zelf ĂŠn het voorgaande jaar lager is dan de minimumdrempel hoofdberoep of wanneer u een vrijstelling van bijdragen kreeg. Voor het overbruggingsrecht bij stopzetting om economische redenen gelden extra voorwaarden en beperkingen. Ook voor vennootschapsmandatarissen en werkende vennoten gelden hier extra voorwaarden. VI. Mantelzorg Als u de zelfstandige activiteit tijdelijk onderbreekt (volledig of deeltijds) om aan een ernstig ziek persoon (palliatieve) zorgen te verlenen, kunt u beroep doen op het statuut van de zelfstandig mantelzorger. Onder bepaalde voorwaarden voorziet dit statuut in een vrijstelling van bijdragen (met behoud van alle sociale rechten) en een uitkering. Het statuut kan maximum 12 maanden genoten worden. De persoon aan wie u deze zorgen geeft, is: - uw echtgenoot of de partner met wie u wettelijk samenwoont; - een familielid tot de 2de graad; - iemand met wie u feitelijk samenwoont. Als u zorgt voor uw kind met een handicap, heeft u ook recht op de bescherming als mantelzorger (zolang uw kind jonger is dan 25 jaar). Wanneer het gaat om een pasgeborene die gehospitaliseerd is, kunt u onder bepaalde voorwaarden ook een verlenging van de moederschapsrust vragen. Aanvullende verzekeringen Uit het bovenstaande blijkt dat het sociaal statuut der zelfstandigen een eerder beperkte sociale bescherming biedt, zeker in vergelijking met de situatie van werknemers en ambtenaren. Het is daarom ook aangeraden om u aanvullend te verzekeren. Zowel het Sociaal Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen als de Gewaarborgde Inkomensverzekering bevatten een aantal interessante bijkomende waarborgen. Bovendien zijn deze aanvullende verzekeringen fiscaal voordelig. (met dank aan de studiedienst van Zenito Sociaal Verzekeringsfonds)

magenta.be

www.holcim.be

ISOVER MULTIMAX 30, DE MAX IN SPOUWMUURISOLATIE

www.isover.be/muurdossier

3.2 Hoofdberoep - bijberoep Wanneer bent u zelfstandige in hoofdberoep of in bijberoep? Hoofdberoep U bent zelfstandige in hoofdberoep indien uw zelfstandig beroep uw voornaamste of enige bezigheid is. Bijberoep Oefent u naast uw zelfstandige activiteit gewoonlijk een ander beroep uit dan kan u onder bepaalde voorwaarden beschouwd worden als zelfstandige in bijberoep. Niet de hoogte van uw inkomen als zelfstandige is hierbij doorslaggevend, noch de aan uw zelfstandige activiteit bestede tijd. U bent zelfstandige in bijberoep indien u gelijktijdig, gewoonlijk en hoofdzakelijk, een andere beroepsactiviteit uitoefent: - gelijktijdig: de andere activiteit en de zelfstandige bezigheid moeten gedurende dezelfde periode worden uitgeoefend - gewoonlijk en hoofdzakelijk: - u bent minstens halftijds loontrekkende; of u bent tewerkgesteld in het onderwijs - als ambtenaar met minstens 6/10 van een volledig uurrooster; - als contractueel volstaat minstens 5/10 van een volledig uurrooster - of u bent ambtenaar gedurende minstens 8 maand of 200 dagen per jaar en levert minimum halftijdse prestaties. BeĂŤindigt u uw hoofdberoep als loontrekkende of ambtenaar dan kan u in bepaalde situaties en mits naleving van specifieke voorwaarden toch nog aangesloten blijven als zelfstandige in bijberoep. Bijvoorbeeld indien u uitkeringen geniet in de sociale zekerheid en pensioenrechten blijft vormen. (Met dank aan Isabel Dillen, SBB Accountants & Adviseurs) Deontologische onverenigbaarheid tussen hoofdberoep versus bijberoep Het hoofdberoep versus bijberoep is niet alleen een probleem van zelfstandig statuut. Er kunnen ook deontologische voorwaarden bestaan. De vraag kan uiteraard alleen maar slaan op activiteiten die niet onverenigbaar zijn met het beroep van architect. Men kan bijvoorbeeld niet terzelfder tijd architect en aannemer zijn: de wet verbiedt dit uitdrukkelijk. Verder is het inderdaad zo dat de provinciale raad op wiens tabel of lijst van stagiairs de betrokken architect is ingeschreven, uitsluitend bevoegd is om te beslissen of een architect al dan niet een andere beroepsactiviteit kan/mag ontwikkelen.

Met integratie van: - Belgische BIM-protocol - Omgevingsvergunning - Meetstaten

www.kubusinfo.be

Draagstructuren moet je staalhard beschermen. info@promat.be | www.promat.be

Untitled-1 1

28/02/2018 9:24:22

De provinciale raad zal in ieder concreet geval moeten oordelen of de voorgenomen activiteit al dan niet strookt met de eer en de waardigheid van het beroep van architect. Is de Raad van oordeel dat een bepaalde activiteit niet kan toegelaten worden, dan zal hij die weigering ook afdoend dienen te motiveren. Hij kan geen algemeen verbod uitvaardigen waarbij automatisch alle complementaire activiteit verboden zou worden. Aangezien de kwestie tot de exclusieve bevoegdheid van de verschillende provinciale raden behoort, beschikt de Nationale Raad niet over een lijst van beslissingen van toegelaten en/ of geweigerde activiteiten. Wel ziet men in de praktijk een paar voorbeelden van architecten die andere activiteiten beoefenen: meer dan één architect is bv. ook architectuurjournalist. Een raadslid van een provinciale Raad combineerde ooit zijn beroepsactiviteit met een meer dan verdienstelijke loopbaan als zanger van kleinkunstliedjes. Aan een ander zou een provinciale Raad ooit toestemming verleend hebben om gerant te zijn van een winkel van kunstboeken. En waarom zou een architect niet terzelfder tijd kunnen kunstschilder zijn of beeldhouwer? Ook de rechtspraak over deze materie is zeer schaars. Er kan enkel vastgesteld worden dat de provinciale raden blijkbaar zelden geconfronteerd worden met tuchtzaken die betrekking hebben op de combinatie van het beroep van architect met een ander beroep. De Raad van Beroep met het Frans als voertaal verwees naar het element ‘tijd’ als rechtvaardiging van het verbod opgelegd aan een architect om een reisagentschap uit te baten. De Raad van Beroep oordeelde dat de omvang van deze bedrijvigheid een voltijdse bezigheid inhield, wat noodzakelijkerwijs meebracht dat de architect zijn verplichtingen tegenover zijn cliënten verwaarloosde. Belangwekkend in deze laatste zaak is wel dat de Raad van Beroep overwoog dat het een architect niet verboden is een bijkomende activiteit (‘une activité accessoire’) uit te oefenen. Zulks is niet a-priori strijdig met de eer en de waardigheid van het beroep. Samenvattend kan gesteld worden dat een architect de uitoefening van zijn beroep kan combineren met een andere activiteit, voor zover deze activiteit niet botst met de eer en de waardigheid van het beroep. Ze mag niet onverenigbaar zijn. De combinatie van beide activiteiten moet bovendien redelijkerwijs mogelijk zijn. De architect moet in voldoende mate beschikbaar kunnen blijven voor zijn cliënteel zodat zijn dienstverlening niet in het gedrang wordt gebracht. (Met dank aan de Orde van Architecten)

3.3 De architect-loontrekkende Paritair Comité vrije beroepen (PC 336) In juni 2009 ging het Paritair Comité voor de Vrije Beroepen (PC 336) officieel van start. Dit Paritair Comité regelt de loons-en arbeidsvoorwaarden. Sinds 2009 steeg het aantal werknemers van 27.000 werknemers naar net geen 33.000 werknemers in 2016. Met andere woorden, een groeiende sector. Het gaat naast de werknemers van architecten ook over onder andere over die van accountants, landmeters-experten, dierenartsen, advocaten e.a. Tot op dit moment werd er binnen dit paritaire comité maar een beperkt aantal collectieve arbeidsovereenkomsten gesloten. Zonder een oplijsting te willen geven van de gesloten cao’s, vindt u hierbij 2 vragen en antwoorden om u op weg te helpen: Moet ik als werkgever mijn werknemers een eindejaarspremie betalen binnen het paritair comité vrije beroepen? Strikt genomen is er voor de werknemers geen eindejaarspremie vastgelegd in het paritair comité vrije beroepen. U bent uw werknemers dus geen eindejaarspremie verschuldigd. Maar als werkgever kan u er altijd voor kiezen een eindejaarspremie uit te keren. Alleen als de werknemers hun eindejaarspremie als een verworven recht beschouwen, bent u verplicht er één te betalen. Als u een aantal jaar op rij voorziet in een eindejaarspremie (of maaltijdcheques, groepsverzekering …), kan u het volgende jaar niet ineens beslissen er geen meer te geven. Voor veel werkgevers knelt daar het schoentje. Voor het PC 336 van kracht werd, volgden architecten-werkgevers andere paritaire comités. Velen volgden onder meer voor de eindejaarspremie (vrijwillig) de afspraken uit – PC 218 (nu PC200) –, omdat dat het dichtst aanleunde bij de vrije beroepen. Die werkgevers kunnen de afspraken die ze jarenlang hebben gevolgd, niet zomaar naast zich neerleggen nu ze onder PC 336 vallen. Zij zijn dus verplicht de eindejaarspremie te geven. Wilt u toch af van die eindejaarspremie, contacteer dan voor alle zekerheid even uw sociaal secretariaat. Permanente vorming voor werknemers? In het najaar van 2011 sloten werkgevers en werknemers een deelakkoord wat betreft vorming. In 2015 is het vormingsfonds ‘Liberform’ operationeel geworden. Op de website van Liberform, www.liberform.be, kan u terecht voor het gratis opleidingsaanbod voor werknemers in de sector. Tevens werd in het sectoraal akkoord 2015-2016 beslist een opleidingspremie ter beschikking te stellen. De opleidingspremie is een financiële tussenkomst aan werkgevers/ ondernemingen die de opleiding van ofwel de werknemer of van werkgever heeft betaald. Op www.liberform.be kan u alle informatie vinden. Blijf op de hoogte via: www.federatievrijeberoepen.be Ook de afgesloten cao’s binnen het PC 336 kan u daar consulteren. Let op! De eventuele verplichtingen en tegemoetkomingen vanuit sectorale cao’s staan volledig los van het systeem van permanente vorming georganiseerd door de Orde van Architecten. Deze permanente 80

HEALTHY RESIDENTIAL CONCEPT

Ontdek hoe u uw ontwerp esthetisch en functioneel nog verder kan optimaliseren. Dankzij een intelligente combinatie van ventilatie, zonwering en outdoor solutions zorgt RENSON ÂŽ voor een gezonde en comfortabele leefomgeving. Bovendien wordt daarbij het energieverbruik tot een minimum beperkt.

www.renson.be

nav_fundament_NL_124x90_0116.indd 1

to weerstaat alles, Habi zelf

s uw strafste stoten.

De nieuwe HabitoÂŽ-platen van Gyproc weerstaan alles, zelfs uw strafste stoten. Want ze zijn uitzonderlijk stootvast door hun revolutionaire structuur, hebben een draagkracht tot 30 kg per ophangpunt en zijn geluiddempend. En dan wordt alles mogelijk, zelfs de gekste dingen in uw woonkamer. Laat uw verbeelding de vrije loop.

www.gyproc.be

12/01/16 17:09

ECLAZ ONE: revolutionaire generatie isolatieglas, bron van licht en welzijn • Haalt maximaal natuurlijk daglicht in huis • Esthetisch neutraal met een lage buitenreﬂectie • Top thermische isolatie en gratis zonne-energie SGG CLIMAPLUS ECLAZ ONE voldoet compromisloos aan de hoogste eisen wat energiezuinigheid en comfort betreft.

glassinfo.be@saint-gobain-glass.com

12/02/18 11:58

TECHNICAL INSPECTION SERVICES REAL ESTATE TECHNICAL BUILDING MANAGEMENT SERVICES Stability concrete / steel

Equipment Timber structures

Comfort & energy Façades & building envelope

Technical Audit

Environmental impact Maintenance

Technical inspection and guidance  Technical due diligence  Maintenance audits and monitoring  Commissioning  Studies related to energy performance and comfort  Fire protection  Periodic inspections – quality systems  Sustainability assessments  Guidance on sustainability programmes  Technical audits

scrl SECO - Rue d’Arlon 53 - B-1040 Brussels - sales@seco.be - +32 (0) 2 238 22 11 - www.groupseco.com

ANNONCE ECLAZ 190x135_NL.indd 1

vorming is bestemd voor alle architecten ingeschreven op de tabel van de Orde van Architecten.

WEGWIJS Als werkgever werkt u best samen met een sociaal bureau. NAV verwijst u graag door naar ADMB vzw en SOFIM vzw. Meer informatie over beide organisaties: www.admb.be en www.sofim.be (Met dank aan Gert Peeters, juridisch adviseur bij de Federatie Vrij Beroepen)

3.4 De architect-ambtenaar Wat? Een architect die in het statuut van ambtenaar werkt, is niet noodzakelijk beperkt tot een grotendeels administratieve functie. Wat mag je verwachten als jobinhoud indien je als architect-ambtenaar aan de slag zou gaan? Er zijn diverse mogelijkheden: - Architect-ontwerper van openbare gebouwen of eigendommen, al dan niet in teamverband, dit kan op alle bestuurlijke niveaus, zowel gemeentelijk, provinciaal, gewestelijk als federaal; - Leidend ambtenaar bij uitvoering van werken, dwz controle op de werken en gemandateerde voor het budget; - Diensthoofd of adjunct-diensthoofd van Technische Diensten (gebouwen, openbaar domein, aanplantingen) waarbij management voorop staat; - Architect-dossierbeheerder bij gewestelijke administraties - Architect-stedenbouwkundige: ontwerp van stedenbouwkundige plannen en beleidsadvies, eveneens mogelijk op alle bestuurlijke niveaus; - Architect als consulent op beleidsniveau (Kabinetten van Schepenen, Ministers); - Architect als beheerder van het patrimonium, waarbij het aspect Erfgoed vooropstaat. Voor wie? De functie van architect kan waargenomen worden bij ĂŠĂŠn van de ministeries van de federale overheid of bij de gemeenschaps- en gewestadministraties, de provinciale besturen, gemeentebesturen en overheidsbedrijven. Overheidsbedrijven zijn parastatale instellingen waarvan de autonome werking bij wet is vastgesteld. De autonomie weerspiegelt zich in een vrijheid van handeling ten opzichte van de bevoegde minister of staatssecretaris en de aanwending van de ter beschikking gestelde kredieten. Hoe vind ik deze job? Vacatures voor architect-ambtenaren vind je terug in het Belgisch Staatsblad, vakbladen of de websites van de diverse overheden. Dit kan gaan van een gemeentelijke website tot 83

VELUX INNOVEERT : platdakvenster met gebogen glas

Een nieuwe vorm van ontwerpen

• De CurveTech technologie zorgt voor optimale afstroming van regenwater. • Elegant «glass-to-edge» design garandeert een perfecte waterdichtheid. • Uitstekende akoestische en thermische isolatie. • Ug-waarde van 0,8. • Beste prijs-kwaliteitverhouding.

Ontdek het VELUX platdakvenster met gebogen glas op pro.velux.be

Velux-ad FUNDAMENT 124x90.indd 1

27/02/18 14:31

Porotherm Dryfix

Plug & Spray

Sneller, beter en efficiënter bouwen Wienerberger introduceert met Porotherm Dryfix een baanbrekende techniek voor bouwen met PLS lĳmstenen. Met de Porotherm Dryfix extra spuitbus kan het voortaan nog sneller, beter en efficiënter.

www.porotherm.be

125842-ADV-PLS-DRYFIX-124x90-NL.indd 1

28/02/18 14:19

gespecialiseerde sites zoals Selor of Brujob, waar je ook voorafgaand een kandidatuur kan achterlaten. De eigenlijke aanwervingsmodaliteiten kunnen van bestuur tot bestuur verschillen. Sowieso wordt er eerst een c.v. met motivering overgemaakt, waarbij eerst gescreend wordt of je aan de voorwaarden voldoet. Daarna wordt je opgeroepen voor een interview of een vergelijkend wervingsexamen. Vooraleer een benoeming te bekomen, dient doorgaans een proefperiode te worden doorgemaakt. Indien deze proefperiode gunstig beoordeeld wordt, kan de benoeming als ambtenaar volgen. In sommige gevallen moet binnen deze periode ook een project afgewerkt worden of een verhandeling voorgelegd. Deze benoeming kan zowel vast als contractueel zijn. Carrière? Ook als ambtenaar bestaan er doorgroeimogelijkheden, zowel financieel als qua jobinhoud. De financiële groei is vastgelegd in diverse ereloonbarema’s die je kan terugvinden op onder andere www.fedweb.be, een architect start doorgaans in een niveau A functie. Doorgroei en/of bevordering kunnen ofwel via een evaluatiesysteem (wanneer je in dezelfde functie blijft) of via vergelijkende examens (wanneer je wil doorgroeien naar een hogere functie). (met dank aan arch. Ilse Van Bellegem)

3.5 Architectenassociaties De vennootschapswetgeving wordt binnenkort grondig hervormd. Bij publicatie van onderstaande tekst waren de details hierover nog niet bekend. Houd rekening met mogelijke wijzigingen. Er zijn verschillende vormen van samenwerking mogelijk onder architecten. Los van de juridische en fiscale aspecten van een samenwerkingsverband dient eerst nagegaan te worden wat de diverse partners precies voor ogen hebben. Heel wat associaties springen soms kort na hun oprichting, soms pas na jaren. Maar associaties die springen, doen pijn. Een gebrek aan goede voorbereiding, vooral een gebrek aan inzicht in elkaars bedoelingen, wensen en verlangens geven aanleiding tot falen.

3.5.1 Vormen van associaties Naar de inhoud - kostenassociatie of middelenassociatie - architectenassociatie (collectief) met verticale integratie of met horizontale integratie 85

Bouwen in BIM is bouwen met Xella Om het bouwproces te optimaliseren, investeert Xella al geruime tijd in Building Information Modelling. Werken met BIM zorgt voor een efficiëntere samenwerking en een foutloos en rendabel project. De Xella materialen worden eenvoudig en snel geïntegreerd. De Xella- BIM coördinator begeleidt u in alle fases.

✓ efficiënt en snel ✓ betere samenwerking ✓ faalkosten beperken ✓ korte doorlooptijd ✓ voor elk bouwproject ✓ toekomstgericht

INSPIRING.INNOVATIVE. SOLID.

De beste reclame wordt gemaakt door tevreden klanten. www.elma.be

Naar de duur - tijdelijke - onbeperkte associatie

3.5.2 Kostendelende associatie of middelenassociatie Om een architectenbureau op te starten en uit te bouwen zijn steeds meer middelen nodig. Vroeger volstond een tekenplank, een schrijfmachine en een telefoon. Dat is in principe nog steeds mogelijk doch van een professioneel bureau wordt wel iets meer verwacht: pc’s, cad-cam mogelijkheden, kopieermiddelen, communicatietoestellen, uitgebreide technische documentatie, bestekken, abonnementen, vergaderruimte, ... Om als individuele architect deze investering te realiseren, moet men al gauw minimaal 25.000 Euro ophoesten. Lang niet alle investeringsgoederen worden optimaal gebruikt waardoor ze te duur geacht worden en de investering vaak uitgesteld wordt. Daarom beslissen verschillende architecten om over een langere periode te gaan samenwerken om zo bepaalde financiële (schaal) voordelen te realiseren. Personeelskost Iedere architect zou over een secretaresse en/of tekenaar moeten kunnen beschikken. Maar de kostprijs van een personeelslid (minimaal 25.000 euro per jaar) ligt dermate hoog dat deze ook fulltime moeten kunnen meedraaien willen ze renderen. Vanuit deze bedenkingen zijn er architecten die zich verenigen in een kostendelende associatie. Daartoe wordt meestal een maatschap opgericht die zorgt voor alle aankopen van toestellen en eventueel personeel in dienst neemt. De maatschap is een vennootschapsvorm zonder rechtspersoonlijkheid (zie hierover ook meer onder punt 3.6). Alle partners blijven zelfstandig architect, hebben hun eigen cliënteel doch maken gebruik van de diensten van de maatschap. De partners factureren aan hun opdrachtgevers/cliënteel rechtstreeks hun prestaties, de maatschap factureert aan de partners het gebruik van de diensten. Kosten De kostprijs van deze diensten is als volgt samengesteld: - vaste kosten: afschrijving van het materieel, huur van de lokalen, onderhoudskosten - variabele kosten: verbruik van toestellen, gebruik van personeel (secretaresse, tekenaar),… De maatschap heeft niet tot doel winst te maken, enkel de kosten zoveel mogelijk te spreiden en te optimaliseren. Opdrachten worden niet binnengebracht in de maatschap doch blijven eigendom van de afzonderlijke partners. De maatschap is enkel een instrument onder de partners. 87

VOORDELEN

NADELEN

Kosten worden gedeeld.

Iedere partner moet doordrongen zijn van dezelfde soberheid en beheersfilosofie.

Er is permanentie.

Aankopen die voor de één nuttig lijken, zijn voor de ander overbodig.

Het partnerschap heeft een zekere uitstraling.

Soms ontstaat een voorrangsregel bij het gebruik van het personeel.

Iedere partner behoudt zijn eigenheid.

Sommige partners kunnen succesrijker zijn dan andere.

Partners kunnen onderling ervaring uitwisselen, twee weten meer dan één.

Op welke manier wordt het werkkapitaal binnengebracht: door liquide middelen? door toestellen en meubilair?

In drukke of kalme periodes kan de ene de andere bijspringen.

Het secretariaat moet zeer nauwkeurig alle prestaties bijhouden die voor de diverse partners gepresteerd worden. De vaste kosten blijven voor iedere partner even hoog, ongeacht het verbruik.

Minimumkapitaal Hoewel de vennootschapswetgeving geen minimumkapitaal voorschrijft voor de maatschap, moet een kostendelende associatie uiteraard over voldoende eigen middelen beschikken om tegemoet te komen aan haar sociale verplichtingen indien ze personeel tewerkstelt. Onder sociale verplichtingen verstaat men de kosten en lonen die wettelijk nog moeten worden uitbetaald bij een eventuele stopzetting van de activiteiten. Besluiten De kostendelende samenwerking kan op papier prachtig werken op voorwaarde dat de diverse partners dezelfde schoenmaat hebben. Associaties waar op diverse snelheden en toerentallen gereden wordt, zijn gedoemd om te mislukken.

3.5.3 Architectenassociatie Hier zijn verschillende formules mogelijk. We onderscheiden twee grote groepen: de verticale en de horizontale integratie. Verticale integratie Verticale integratie veronderstelt dat een opdracht afgehandeld wordt door één of twee leden van de associatie van aanvang tot oplevering. Deze leden zijn volledig verantwoordelijk voor het hele project. Horizontale integratie De werking van deze associatie is gebaseerd op specialisatie in de verschillende fazen binnen het bouwgebeuren. Zo zal men een opdracht verdelen over verschillende partners waarvan de ene meer het ontwerpen in zich heeft, een ander het dossier technisch uitwerkt, een derde de 88

werfopvolging verzorgt en nog iemand anders zorgt voor de public relations, het binnenhalen van het werk. Voor beide types van de AA geldt evenwel steeds dezelfde regel: al het werk wordt binnen de AA gebracht, het is de partners niet toegestaan individuele opdrachten te aanvaarden. VERTICALE INTEGRATIE

HORIZONTALE INTEGRATIE

De verantwoordelijkheid van iedere partner is duidelijk afgebakend.

De verantwoordelijkheid is minder sterk afgebakend.

Er is ook specialisatie mogelijk, doch dan meer in de omvang van de projecten: de één zal beter zijn in kleinere projecten, de ander pakt liever grote projecten aan.

De opdrachtgever krijgt in de diverse stadia met verschillende partners te maken.

Elke partner moet goed zijn in het totale bouwgebeuren.

Partners zijn niet gemakkelijk vervangbaar.

Het bureau krijgt een gediversifieerd architectuurprofiel.

Het bureau krijgt een duidelijke architectuurstempel.

3.5.4 Tijdelijke associatie Tijdelijke associaties worden aangegaan om diverse redenen: - de opdrachtgever wenst het zo; - de opdrachtgever bestaat uit een coalitie van meerdere politieke families die elk hun eigen architect achter de hand hebben; - in de eindronde van een wedstrijd besluiten twee of meerdere bureaus om een T.A. aan te gaan en zo de opdracht binnen te rijven; - de opdrachtgever wil een jonge architect zijn kans gunnen omwille van zijn architecturale ideeën en talent maar voegt daar een bureau aan toe omwille van haar ervaring; - een project komt tot stand door verschillende geldschieters die allen hun eigen architect meebrengen; - een architect wint een wedstrijd maar wordt opgekocht door een zwaargewicht; - … Voor tijdelijke samenwerkingsverbanden heeft de wetgever een aparte rechtsvorm in het leven geroepen: de ‘tijdelijke handelsvennootschap’ (vroeger ‘de tijdelijke vereniging’). Volgens het Wetboek van Vennootschappen is een tijdelijke handelsvennootschap ‘een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, die zonder een gemeenschappelijke naam te voeren, één of meer bepaalde handelsverrichtingen tot doel heeft.’ Door het gebrek aan rechtspersoonlijkheid is er geen juridisch onderscheid tussen het vermogen van de tijdelijke handelsvennootschap en dat van de vennoten. Concreet heeft dit als gevolg dat als de tijdelijke handelsvennootschap haar schulden aan derden niet kan betalen, de schuldeisers de vennoten individueel kunnen aanspreken (zie ook onder 3.6.). Hoewel de wet geen schriftelijke oprichtingsakte voorschrijft, is het aanbevolen alle afspraken schriftelijk vast te leggen. Afspraken Vooraleer tot oprichting van een tijdelijke handelsvennootschap over te gaan, moeten enkele 89

afspraken grondig doorgenomen worden en bij wijze van overeenkomst op papier vastgelegd. Er dient een juiste taakverdeling en timing opgemaakt te worden. Bij iedere taakverdeling hoort een bepaald deel van het ereloon. Het secretariaat van de tijdelijke handelsvennootschap moet duidelijk aan de opdrachtgevers meegedeeld worden. Alle documenten moeten langs het secretariaat verspreid en gecentraliseerd worden. Geen stuk mag aan de opdrachtgevers overhandigd worden zonder ondertekening van elke partner. Alle besprekingen met de opdrachtgevers en de aannemers moeten gebeuren in aanwezigheid van een vertegenwoordiger van elk van de partners. VOORDELEN

NADELEN

De tijdelijke associatie laat toe aan kleinere bureaus om aan grotere projecten deel te nemen

Een tijdelijke associatie vraagt enorm veel coördinatie

Het werk kan beter gespreid worden

Er moet een blind vertrouwen kunnen zijn tussen de partners; er moet een duidelijke wil zijn om het project tot een goed einde te brengen

Tijdelijke associaties kunnen aanleiding geven tot een duurzame samenwerking

De vele energie die verloren gaat in overleg kost veel en knabbelt alleen maar aan het ereloon Er is weinig of geen nazorg Opdrachtgevers moet normaal het ereloon verhogen met 25 % Er is haast steeds een neutrale tussenschakel nodig die de taakverdeling tussen de diverse bureaus coördineert Er groeit zelden boeiende architectuur uit de tijdelijke associaties.

Besluiten Men kan zich afvragen of een tijdelijke associatie wel lonend is, gelet op de noodzakelijke intense samenwerking. (Met dank aan Gert Peeters, juridisch adviseur bij de Federatie Vrij Beroepen)

3.6 Juridisch kader voor de uitbating van een architectenbureau 3.6.1 Algemeen 1. Binnen welke juridische structuur wenst u uw architectenbureau uit te bouwen? De eerste vraag is of u uw bureau als eenmanszaak wenst uit te baten, dan wel binnen een vennootschap. De architect kan ook een vennootschap oprichten, zelfs alleen (een BVBA). In principe is een vennootschap bedoeld om meerdere personen toe te laten een gezamenlijk project of gezamenlijke activiteit te ontwikkelen binnen een min of meer door de wet gestructureerd samenwerkingsverband. Ook andere redenen kunnen de oprichting van een vennootschap rechtvaardigen, bijv. om de fiscale en/of parafiscale druk te verlichten. Tot vóór de zgn. Wet Laruelle (Wet 15 februari 2006 betreffende de uitoefening van het beroep van architect in het kader van een rechtspersoon) was de beperkte aansprakelijkheid van vennoten van bepaalde vennootschapsvormen minder een reden om voor een vennootschap te kiezen. Enkel een natuurlijke persoon kon worden ingeschreven als architect op een van de tabellen of op de lijst van stagiairs van een raad van de Orde van architecten, zodat deze architect-natuurlijke persoon persoonlijk aansprakelijk bleef voor schadegevallen die binnen het toepassingsgebied van de bijzondere tienjarige aansprakelijkheid vielen. Sinds de Wet Laruelle kan het voordeel van de beperkte aansprakelijkheid wel een belangrijke reden zijn om een vennootschap (met beperkte aansprakelijkheid) op te richten (zie hoofdstuk 3.7). 2. Alvorens de verschillende vennootschapsvormen kort te overlopen, moeten de begrippen “vennootschap” en “rechtspersoon” goed worden onderscheiden. Niet alle vennootschappen zijn immers rechtspersonen en niet alle rechtspersonen zijn vennootschappen. Met de notie “rechtspersoon” wordt een afzonderlijke juridische entiteit bedoeld die de wetgever om bepaalde redenen in het leven heeft geroepen. Zo is de vennootschap (al dan niet met rechtspersoonlijkheid) gecreëerd om bepaalde activiteiten met winstoogmerk te verrichten. Een andere soort van rechtspersoon is bijvoorbeeld de vereniging zonder winstoogmerk , die de wetgever gecreëerd heeft om meer filantropische doeleinden na te streven. Een rechtspersoon heeft een eigen vermogen (afgescheiden van de vermogens van de vennoten) en is volledig handelingsbekwaam. Een rechtspersoon kan alle handelingen stellen die een natuurlijke persoon kan verrichten, met uitzondering van deze die eigen zijn aan een fysiek persoon. Een rechtspersoon kan dus een contract sluiten, fouten begaan, vorderingen instellen en zich verweren tegen aanspraken van derden, enz. Bepaalde vennootschappen hebben geen rechtspersoonlijkheid. Zij vormen geen aparte entiteit (los van de vennoten) en hebben geen eigen vermogen, zoals een vennootschap met rechtspersoonlijkheid heeft. Anderzijds kunnen de inbrengen van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid samen een vermogen vormen (een soort van onverdeeld 91

vermogen of collectieve eigendom) waaraan een specifieke bestemming is gegeven. Zolang deze vennootschap bestaat, is dit doelgebonden vermogen afgeschermd van de schuldeisers van de individuele vennoten. 3. Op basis van het criterium “rechtspersoonlijkheid” kunnen drie categorieën van vennootschappen worden onderscheiden: - Vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid - De maatschap - De tijdelijke handelsvennootschap (“THV”) - De stille handelsvennootschap - Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - De vennootschap onder firma (“VOF”) - De commanditaire vennootschap (“Comm.V”) - De coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid (“CVOA”) - Vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid - De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (“BVBA”) - De coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (“CVBA”) - De naamloze vennootschap (“NV”) - De commanditaire vennootschap op aandelen (“Comm.VA”) [In deze bijdrage wordt abstractie gemaakt van de vennootschap met sociaal oogmerk (“VSO”), de landbouwvennootschap (“LV”), het economisch samenwerkingsverband (“ESV”), de Europese vennootschap (SE) en de Europese coöperatieve vennootschap (“SCE”).] In vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid zijn de vennoten onbeperkt aansprakelijk. Zij zijn met hun gehele vermogen aansprakelijk voor de verbintenissen van de vennootschap, zelfs voor de verbintenissen die de vennootschap is aangegaan voorafgaand aan hun intrede in de vennootschap. Vennoten in vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid zijn enkel gehouden tot beloop van hun inbreng. 4. Het beroep van architect is een vrij beroep en wordt beschouwd als een burgerlijke activiteit. Een architect verricht geen commerciële activiteiten (“daden van koophandel”). Een vennootschap met als doel de uitoefening van het beroep van architect heeft dus een burgerlijk doel. Met uitzondering van de THV kan elke vennootschap met een burgerlijk doel worden opgericht, zelfs een stille handelsvennootschap. Bij de rechtsvorm van de vennootschap worden dan de woorden “burgerlijke vennootschap” gevoegd. Bijvoorbeeld: een BVBA wordt dan een BV-BVBA ofwel een burgerlijke vennootschap onder de rechtsvorm van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. De (commerciële of burgerlijke) aard van de vennootschap wordt bepaald – voor vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid – door haar werkelijke activiteit en – voor vennootschappen met (onvolkomen of volkomen) rechtspersoonlijkheid – door haar statutair doel (ongeacht de werkelijk verrichte activiteiten). 92

De gevolgen van het verschil zijn vooral zichtbaar voor vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid (de maatschap en de stille handelsvennootschap). Het bestaan van een burgerlijke vennootschap (bv. een vennootschap voor de uitoefening van het beroep van architect) kan in principe enkel bewezen worden door een geschrift ondertekend in zoveel originele exemplaren als er partijen zijn met een tegenstrijdig belang. Commerciële vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid kunnen met alle middelen van recht worden bewezen, met inbegrip van getuigen en vermoedens. Een tweede gevolg is dat de vennoten van een burgerlijke maatschap ten aanzien van een derde-schuldeiser enkel ieder voor hun deel gehouden zijn, tenzij uitdrukkelijk anders bepaald in de overeenkomst met die derde. In een commerciële maatschap en THV zijn de vennoten hoofdelijk gehouden. De derde-schuldeiser kan elke vennoot voor het geheel aanspreken. Deze vennoot zal op zijn beurt de overige vennoten moeten aanspreken tot terugbetaling van hun deel. In een commerciële maatschap kan in de overeenkomst met die derde-schuldeiser van de hoofdelijkheid worden afgeweken.

3.6.2 Overzicht van de verschillende vennootschapsvormen Vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid (de maatschap, de THV en de stille handelsvennootschap) Algemeen. De vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid zijn louter contractueel van aard. Voor deze vennootschapsvormen heeft de wetgever zeer weinig dwingende bepalingen opgenomen in het Wetboek van Vennootschappen. De vennoten bij een maatschap hebben een zeer grote vrijheid om de maatschap “op maat” te maken. De enige dwingende bepalingen betreffen enerzijds het verbod om alle winst aan een enkele vennoot toe te bedelen of een of meerdere vennoten vrij te stellen van enige bijdrage in het verlies (het zgn. leeuwenbeding) en anderzijds het recht van iedere vennoot om op basis van wettige redenen de ontbinding van de vennootschap te vorderen. Aandachtspunt. De wetgever heeft wel een aantal regels uitgevaardigd die van toepassing zijn als in het vennootschapscontract niets anders wordt bepaald, wat aanleiding kan geven tot onaangename verrassingen. Indien in het vennootschapscontract geen andere regeling is opgenomen, is de maatschap automatisch ontbonden indien een van de vennoten zou overlijden, onbekwaam zou worden verklaard (wat een zeer vaag begrip is) of in een toestand van kennelijk onvermogen zou bevinden. Een maatschap van onbepaalde duur kan dan weer door iedere vennoot op ieder ogenblik worden beëindigd (eventueel met inachtneming van een opzeggingstermijn). Onbeperkte en in principe deelbare aansprakelijkheid. De vennoten van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid zijn onbeperkt aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap. Architecten in een burgerlijke maatschap zijn niet hoofdelijk aansprakelijk, tenzij deze hoofdelijkheid uitdrukkelijk is opgenomen in de schriftelijke overeenkomst met de derdeschuldeiser (bijv. de bouwheer). 93

THV en architect. Een architect kan geen vennoot zijn in een THV om de eenvoudige reden dat deze vennootschap enkel een commercieel karakter kan hebben. Vennoten in een commerciële vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid zijn handelaars en een architect mag geen handelsverrichtingen stellen. Een burgerlijke vennootschap onder de rechtsvorm van een tijdelijke handelsvennootschap bestaat dus niet (BV-THV). Architecten kunnen wel met anderen een burgerlijke maatschap oprichten voor de uitvoering van een bepaald project. De THV is trouwens niets anders dan een bijzondere vorm van de maatschap. Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid (de VOF, de Comm.V en de CVOA) Rechtspersoonlijkheid. De VOF, Comm.V en de CVOA hebben rechtspersoonlijkheid. Zij verkregen deze hoedanigheid vanaf het ogenblik dat de overeenkomst tot oprichting van de vennootschap is neergelegd op de griffie van de rechtbank van koophandel binnen wiens rechtsgebied de vennootschapszetel van de vennootschap is gevestigd. Een schriftelijke overeenkomst is dus vereist. Een authentieke akte verleden voor een notaris is niet nodig, tenzij zakelijke rechten op een onroerend goed zouden worden ingebracht. Personenvennootschap. De VOF en Comm.V. zijn personenvennootschappen. Zij zijn aangegaan omwille van de persoon van de andere vennoten. Deze vennootschappen eindigen automatisch bij het overlijden, de onbekwaamverklaring of het kennelijk onvermogen van een van de andere vennoten. De vennoten kunnen hun deelnemingen in de vennootschap niet overdragen of schenken zonder het akkoord van de andere vennoten. Tot slot worden de beslissingen binnen de vennootschap met eenparigheid genomen. Op deze drie punten kunnen de statuten wel een andere regeling bevatten. De CVOA is geen zuivere personenvennootschap. Deze vennootschap zal niet van rechtswege eindigen door het overlijden, e.d. van een vennoot. Noch worden beslissingen met eenparigheid genomen, tenzij andersluidende statuten. Onbeperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid… De vennoten van een VOF en CVOA zijn onbeperkt en hoofdelijk aansprakelijk. De vennoten zijn dus ieder voor het geheel gehouden ten aanzien van derde-schuldeisers. De vennoten kunnen enkel worden veroordeeld tot nakoming van verbintenissen van de vennootschap nadat de vennootschap zelf veroordeeld is. Deze regel belet niet dat de rechtbank beiden in een en hetzelfde vonnis kan veroordelen. In een CVOA is een nieuwe vennoot slechts hoofdelijk gehouden wanneer deze nieuwe vennoot in het aandelenregister zijn handtekening laat voorafgaan door de handgeschreven vermelding “Goed voor onbeperkte en hoofdelijke verbintenis”. In een Comm.V. zijn er twee soorten vennoten: de beherende vennoten en de stille vennoten. De beherende vennoot is onbeperkt aansprakelijk. De stille vennoot is slechts aansprakelijk tot beloop van zijn inbreng. De stille vennoot wordt automatisch onbeperkt aansprakelijk voor een bepaalde schuld of – onder bepaalde voorwaarden – voor alle schulden, indien hij niet “stil” blijft. Zijn er meerdere beherende vennoten, dan worden zij geacht onder elkaar een VOF te vormen. Zij zijn dan ook hoofdelijk aansprakelijk ten aanzien van derde-schuldeisers.

… tot …. wat de VOF betreft. De vennoten in een VOF blijven aansprakelijk totdat hun uittreding uit de vennootschap gepubliceerd is in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad. Een uitgetreden vennoot blijft dus aansprakelijk voor de schulden die namens de VOF worden aangegaan, zolang er geen publicatie heeft plaatsgevonden. … tot … wat de CVOA betreft. De vennoten in een CVOA blijven aansprakelijk tot vijf jaar na hun uittreding (of uitsluiting) voor de schulden die de vennootschap is aangegaan vóór het einde van het jaar waarin de uittreding of uitsluiting een feit was. Voordelen - Zij hebben een aparte rechtspersoonlijkheid - De oprichting kan door middel van een onderhandse akte (de tussenkomst van een notaris is niet vereist, tenzij zakelijke rechten op een onroerend goed worden ingebracht) - De inbreng van een vennoot kan bestaan uit arbeid - De deelnemingen zijn in principe niet overdraagbaar, zodat het besloten karakter van de vennootschap kan worden gewaarborgd - De boekhoudkundige verplichtingen zijn beperkter dan bij de vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid Nadelen. Met uitzondering van de stille vennoten in een Comm.V. zijn de vennoten onbeperkt en hoofdelijk aansprakelijk voor de verbintenissen van de vennootschap. Vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid (BVBA, CVBA, NV, Comm.VA) Algemeen. Tussen de verschillende vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid bestaan er grote verschillen, waardoor voor de meeste situaties een geschikte vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid kan gevonden worden. Rechtspersoonlijkheid. Ook vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid verkrijgen hun rechtspersoonlijkheid door de neerlegging van de oprichtingsakte op de griffie van de bevoegde rechtbank van koophandel. Deze vennootschappen kunnen enkel geldig worden opgericht via een authentieke akte verleden voor notaris. Kapitaalvennootschap. De BVBA, CVBA, NV en Comm.VA zijn kapitaalvennootschappen. Bij de oprichting moet een minimumkapitaal aanwezig zijn dat geheel of gedeeltelijk volstort moet worden. De wet bevat ook een set van dwingende regels voor de verhoging, vermindering of instandhouding van het kapitaal. Dit is niet verwonderlijk; het vermogen van de vennootschap vormt in principe het enige onderpand voor de schuldeisers van de vennootschap. Beperkte aansprakelijkheid. De vennoten zijn slechts aansprakelijk tot beloop van hun inbreng. Buiten hun inbreng kunnen zij niet worden aangesproken, tenzij zij zich persoonlijk zouden verbinden (bijv. door zich borg te stellen).

BVBA. Het fundamentele kenmerk van een BVBA is het besloten karakter. De aandelen zijn zonder de goedkeuring van een substantieel deel van de overige vennoten niet overdraagbaar aan (de meeste) derden. Evenmin kunnen zij zonder deze goedkeuring overgaan bij overlijden, tenzij naar bepaalde erfgenamen voor zover de statuten niets anders hebben bepaald (bepaalde descendenten en ascendenten en de echtgenoot). De wetgever wil vermijden dat de aandelen in vreemde handen terechtkomen zonder de goedkeuring van de andere vennoten. Voordelen - Besloten (familiaal) karakter gewaarborgd - Beperkte aansprakelijkheid - Mogelijkheid om een éénpersoons-BVBA op te richten - Soepel bestuursorgaan (een zaakvoerder) Nadelen - Notariële akte is vereist - Minimumkapitaal vereist dat minstens gedeeltelijk moet volstort worden (BVBA: 6.200,00 euro; EBVBA: 12.400,00 euro) - Vrij zware verplichtingen op administratief en boekhoudkundig vlak - Ongelijke rechten tussen aandeelhouders niet mogelijk (bv. ongelijke winstverdeling is niet mogelijk) CVBA. Het fundamenteel kenmerk van deze vennootschap is de soepele regeling tot intreding, uittreding of uitsluiting van vennoten. Een gedeelte van het kapitaal is vast en wordt geregeld door dezelfde dwingende regels als deze van de BVBA en NV. Het andere gedeelte is variabel; dit gedeelte kan verhogen of verminderen zonder verregaande formaliteiten, bijvoorbeeld zonder de tussenkomst van een notaris. Een CVBA moet wel minimaal drie vennoten hebben. Voordelen - Beperkte aansprakelijkheid - Soepele regeling voor de intrede, uittreding en uitsluiting van vennoten - Beperkte overdracht van de aandelen (besloten (familiaal) karakter kan worden gewaarborgd) - Ongelijke rechten tussen aandeelhouders mogelijk (bv. ongelijke winstverdeling is mogelijk) - Bestuurs- en vertegenwoordigingsorgaan kan op maat worden gemaakt Nadelen - Notariële akte is vereist - Minimumkapitaal vereist dat minstens gedeeltelijk moet volstort worden (BVBA: 6.200,00 euro; EBVBA: 12.400,00 euro) - Vrij zware verplichtingen op administratief en boekhoudkundig vlak 96

NV. Deze vennootschap is een geschikt vehikel voor grote ondernemingen. De aandelen van een NV zijn ook principieel vrij overdraagbaar. Eventuele statutaire of contractuele beperkingen kunnen enkel een tijdelijk karakter hebben. In het verleden werden vele NV’s opgericht voor kleine ondernemingen of als successievehikel. Dit had alles te maken met de mogelijkheid om aandelen aan toonder uit te geven. Deze mogelijkheid is afgeschaft en de overgangsregel voor bestaande aandelen aan toonder verstrijkt op 31 december 2013. Voordelen - Beperkte aansprakelijkheid Nadelen - Notariële akte is vereist - Minimumkapitaal vereist dat volledig moet volstort geworden (61.500,00 euro) - Vrij zware verplichtingen op administratief en boekhoudkundig vlak - Log bestuursorgaan (raad van bestuur met minstens drie bestuurders, tenzij er slechts twee vennoten zouden zijn. In dat geval moeten er maar twee bestuurders zijn) Comm.VA. In deze vennootschapsvorm zijn er twee categorieën van vennoten, beherende en stille vennoten. De stille vennoten zijn enkel tot beloop van hun inbreng aansprakelijk. De beherende vennoten zijn onbeperkt aansprakelijk, maar de zaakvoerder kan een BVBA zijn. Voordelen - Beperkte rechtspersoonlijkheid - Successievehikel - Grote vrijheid om het bestuursorgaan op maat te maken Nadelen - Notariële akte is vereist - Minimumkapitaal vereist dat volledig moet volstort geworden (61.500,00 euro) - Vrij zware verplichtingen op administratief en boekhoudkundig vlak

3.7 Wet Laruelle: Architect-rechtspersoon Wet Laruelle Sinds 1 juli 2007 kan het beroep van architect worden uitgeoefend door een vennootschap. Op deze datum trad de wet van 15 februari 2006 betreffende de uitoefening van het beroep van architect in het kader van een rechtspersoon in werking. Deze wet is ondertussen gekend onder haar vlotte bijnaam “Wet Laruelle”, naar minister Sabine Laruelle die het initiatief voor deze wet heeft genomen.

Kern van de wet De Wet Laruelle beoogt een meer evenwichtige aansprakelijkheidsregeling voor de architect tot stand te brengen, die ook voor de bouwheer betere waarborgen biedt. De Wet Laruelle geeft de architect de mogelijkheid om niet alleen via een vennootschap het beroep van architect uit te oefenen (dit gebeurde al jaren), maar wel om de vennootschap zelf in te schrijven als architect. De architect-vennootschap kan dan zelf in eigen naam en voor eigen rekening architectenovereenkomsten sluiten. Hierdoor is de architect-natuurlijke persoon niet persoonlijk aansprakelijk voor de bijzondere tienjarige aansprakelijkheid. Tegelijkertijd heeft de Wet Laruelle de verplichting wettelijk verankerd om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Architect-rechtspersoon Vennootschap De Wet Laruelle spreekt over de “architect-rechtspersoon”. In feite heeft de wetgever het over de “architect-vennootschap”. De vennootschap is immers de enige rechtspersoon waarbinnen de architect-natuurlijke persoon het beroep van architect kan uitoefenen. Met uitzonderlijk van de ESV en de LV kunnen de architecten voor hun samenwerking eender welke vennootschap met rechtspersoonlijkheid aanwenden. Indien de architecten (ook) hun aansprakelijkheid willen beperken, is enkel de BVBA, CVBA en NV een optie. Het weze herhaald: enkel een burgerlijke vennootschap onder de rechtsvorm van … is toegelaten. Wettelijke voorwaarden Doel Het doel en de activiteit van de architect-vennootschap moeten beperkt zijn tot diensten die eigen zijn aan het beroep van architect en die hiermee niet onverenigbaar zijn. Architecten-vennoten In tegenstelling tot andere vrije beroepen, moeten niet alle aandelen in handen zijn van architecten. Slechts 60 % van de aandelen moeten rechtstreeks of indirect eigendom zijn van architecten-natuurlijke personen (de zgn. architect-aandelen). Onder “indirect” wordt verstaan via een andere vennootschap, die op haar beurt moet voldoen aan alle voorwaarden van de Wet Laruelle en als architect-vennootschap moet worden ingeschreven op één van de tabellen van de Orde van architecten. Bovendien moeten de stemrechten verbonden aan deze aandelen eveneens worden uitgeoefend door architecten-natuurlijke personen. Wanneer de aandelen in vruchtgebruik zijn gegeven, moeten de statuten bepalen, dat wie ook het stemrecht uitoefent (vruchtgebruiker of blote eigenaar), hij een architect-natuurlijke persoon moet zijn. Indien de aandelen in onverdeeldheid zijn, worden de rechten van de aandelen geschorst totdat een enkele persoon ten opzichte van de architect-vennootschap als eigenaar van de aandelen is aangewezen. Alle overige aandelen moeten in het bezit zijn van rechts- of natuurlijke personen die een beroep uitoefenen dat niet onverenigbaar is met dat van de architect. 98

Aandelen in NV of Comm.VA In een architect-vennootschap die de rechtsvorm heeft aangenomen van een NV of een Comm.VA moeten de aandelen op naam zijn. Aandelen aan toonder zijn verboden. Het belang van deze bepaling neemt af, daar sedert 1 januari 2008 geen nieuwe aandelen aan toonder meer worden uitgegeven en de bestaande aandelen aan toonder moeten worden omgezet in aandelen op naam tegen ten laatste 31 december 2013. Bestuur Alle bestuursorganen van de architect-vennootschap moeten worden bemand door natuurlijke personen, die zelf het beroep van architect mogen uitoefenen. Zij moeten dus ingeschreven zijn op een van de tabellen bij de Orde van architecten. En daar blijft het niet bij: naast de zaakvoerders of bestuurders moeten alle natuurlijke personen, die in naam en voor rekening van de architect-vennootschap handelen, architecten-natuurlijke personen zijn. Deelnemingen in andere vennootschappen Een architect-vennootschap kan enkel deelnemingen bezitten in of aandelen aanhouden van professionele vennootschappen die een doel of activiteit hebben die niet onverenigbaar zijn met het beroep van architect. Deontologie Algemeen Na de inwerkingtreding van de Wet Laruelle heeft de nationale raad van de Orde van architecten op 27 april 2007 de “Aanbeveling betreffende de uitoefening van het beroep van architect door een rechtspersoon” goedgekeurd. De statuten van de architect-vennootschap mogen geen bepalingen bevatten die in strijd zijn met de deontologie. Wanneer de statuten moeten worden geïnterpreteerd, zal dit gebeuren in overeenstemming met de deontologie. De bevoegde provinciale raad moet de statuten voorafgaandelijk aan de oprichting goedkeuren. Moeten eveneens voorgelegd worden: - elke toetreding van nieuwe vennoten - elke overdracht van aandelen - elke splitsing van aandelen in vruchtgebruik en naakte eigendom Hierna volgen elke deontologische verplichtingen, voor zover zij niet reeds onder de wettelijke bepalingen aan bod komen. Vennootschapsnaam De vennootschapsnaam moet het woord “architect” bevatten. Afkortingen, vertalingen, enz. zijn niet toegelaten. De afkorting van de rechtsvorm (bijv. BV-BVBA) mag natuurlijk wel. De vennootschapsnaam mag ook de eer, de discretie en de waardigheid van de leden van de Orde niet in het gedrang brengen.

Intreding, uittreding en uitsluiting Nieuwe architecten-vennoten kunnen enkel worden toegelaten met akkoord van de helft van de architecten-vennoten die samen drie-vierde van de architect-aandelen bezitten. Dezelfde gekwalificeerde meerderheid is vereist bij de overdracht van de aandelen onder de levenden. In de statuten moet ook worden bepaald hoe onder meer architecten-vennoten of architecten-bestuurders moeten worden vervangen indien zij om welke reden ook uit het vennootschapsleven zouden verdwijnen. In de statuten moet ook worden bepaald hoe onder meer architecten-vennoten of architecten-bestuurders moeten worden vervangen indien zij om welke reden ook uit het vennootschapsleven zouden verdwijnen. Vennotenregister De statuten bevatten een bepaling die de architecten-vennoten er toe verplicht het vennotenregister (aandelenregister) op eerste verzoek aan de bevoegde provinciale raad voor te leggen. Algemene vergadering De statuten moeten bepalen dat elke architect-vennoot het recht heeft een algemene vergadering bijeen te roepen waarvan hij zelf de agenda vaststelt. De algemene vergadering is uitsluitend bevoegd voor de benoeming en het ontslag van het bestuursorgaan, voor de vaststelling van zijn vergoeding en voor de duur van zijn mandaat. Tenzij wettelijk anders bepaald, is alleen de algemene vergadering bevoegd voor de uitsluiting van een architect-vennoot. Dit geldt enkel voor de VOF, Comm.V, CVOA en de CVBA. In een BVBA, NV of Comm.V. kan een vennoot enkel worden uitgesloten via een procedure voor de voorzitter van de rechtbank van koophandel van het arrondissement waar de vennootschap haar vennootschapszetel heeft. Ontbinding De statuten moeten voorzien in een regeling na de ontbinding van de architect-vennootschap. Indien een architect-natuurlijke persoon overlijdt waardoor de vennootschap niet meer beantwoordt aan de wettelijke voorwaarden, heeft zij een wettelijke termijn van zes maanden om zich in regel te stellen. Gedurende die overgangsperiode mag de vennootschap verder het beroep van architect uitoefenen. In ieder geval moeten de statuten, met inachtneming van de deontologie, de nodige schikkingen bevatten ter vrijwaring van de belangen van de opdrachtgevers, onder meer met betrekking tot de voortzetting van de architectenovereenkomsten en opdrachten in uitvoering.

100

Optreden voor een architect-vennootschap in oprichting De wet en de deontologie Een natuurlijke persoon (een architect-natuurlijke persoon) kan verbintenissen aangaan (bijv. een architectenovereenkomst ondertekenen) in naam van een vennootschap in oprichting (Opgepast: het is aangewezen de toekomstige naam en adres reeds te vermelden om de vennootschap identificeerbaar te maken). Deze natuurlijke persoon is persoonlijk verbonden, tenzij de vennootschap wordt opgericht en rechtspersoonlijkheid verkrijgt binnen de twee jaar, en zij de overeenkomst heeft overgenomen binnen de twee maanden nadat zij rechtspersoonlijkheid heeft gekregen. In dat geval wordt de verbintenis geacht vanaf het begin te zijn aangegaan. Volgens de Aanbeveling van 2007 moet de vennootschap voorafgaand aan het overnemen van de verbintenissen van de architect-natuurlijke persoon, een verzekeringspolis hebben onderschreven die de beroepsaansprakelijkheid dekt voor de periode tussen het aangaan van de verbintenis en de overname ervan.

WEGWIJS In het kennisnet op www.nav.be vindt u tal van nuttige artikels over de architectenvennootschap, maar ook modelstatuten, checklisten en modelovereenkomsten. (Met dank aan Mr. Bart Goossens, GSJ advocaten)

101

4 102

4. Het management van een architectenbureau 4.1 Reclame maken Als architect mag u reclame maken. Wel gelden er wettelijke en deontologische regels. Wettelijk moet u rekening houden met het wetboek voor economisch recht, meer bepaald boek XIV â&#x20AC;&#x2DC;Marktpraktijken en consumentenbescherming betreffende de beoefenaars van een vrij beroepâ&#x20AC;&#x2122;. Deontologisch moet u rekening houden met - artikel 13 van het reglement van beroepsplichten van 16 december 1983, - de aanbeveling van 16 juni 1989 aangaande de toepassing van bovenstaand artikel.

4.1.1 Wat zegt de wet? De belangrijkste spelregels zijn dat uw communicatie eerlijk, transparant en controleerbaar moet zijn. U mag niemand misleiden en u mag concurrenten geen schade toebrengen of hun imago besmeuren. Algemene spelregels In uw communicatie moet u inhoudelijk een aantal zaken vermelden. Dat zijn onder meer uw identiteit, een duidelijke beschrijving van de dienst die u verleent en een duidelijke, correcte en ondubbelzinnige vermelding van de prijs. Het moet gaan om de totale prijs die de consument zal betalen, dus inclusief btw, taksen en andere kosten. Misleidende reclame is verboden De belangrijkste regel is dat reclame niet misleidend mag zijn. U mag in reclame geen onwaarheden vertellen. U mag de consument ook niet op het verkeerde been zetten en hem zo (trachten te) overhalen tot bepaalde beslissingen, die hij anders niet zou genomen hebben, ook niet als u daarbij geen onwaarheden vertelt. Uw reclame mag een concurrent ook geen (mogelijke) schade toebrengen. Wat dat alles precies inhoudt, is een feitenkwestie. Bij disputen zal de rechter onder andere kijken naar de aard en de beschikbaarheid van de dienstverlening, de geschiktheid voor gebruik, de gebruiksmogelijkheden, de van het gebruik te verwachten resultaten, de prijs of prijsberekening, de voorwaarden van dienstverlening en de kwalificaties van de adverteerder. Een voorbeeld van misleidende reclame: U pakt uit met de boodschap dat u een volledig afgewerkte eengezinswoning kunt bouwen voor 25 000 euro. Vergelijkende reclame is alleen onder voorwaarden toegestaan. Vergelijkende reclame is onderworpen aan strikte voorwaarden. Ze mag niet misleidend zijn 103

voor de concurrent. U mag alleen diensten vergelijken die in dezelfde behoeften voorzien of voor hetzelfde doel zijn bestemd. De vergelijking moet in hoge mate objectief zijn en slaan op een of meer wezenlijke, relevante, controleerbare en representatieve kenmerken van de diensten. Er mag geen kans bestaan dat u wordt verward met een concurrent. U mag zich niet kleinerend uitlaten over concurrenten. Met vergelijkende reclame springt u dus het best uiterst voorzichtig om, te meer daar de orde vergelijkende reclame verboden heeft via de reclameaanbeveling van 16 juni 1989. Zo’n aanbeveling is wel louter een interpretatie van een regel van het reglement van beroepsplichten. Een tuchtsanctie of deontologische vervolging die enkel en alleen gebaseerd zou zijn op een aanbeveling, zal daarom in hogere rechtspraak hoogstwaarschijnlijk nietig worden verklaard. Wat niet betekent dat u dus maar aan vergelijkende reclame moet gaan doen. Het wetboek vermeldt trouwens dat, na advies van de betrokken beroepsregulerende overheden, vergelijkende reclame kan worden verboden of beperkt bij KB, voor zover dit nodig is om de waardigheid en de deontologie van het betrokken vrije beroep te vrijwaren. Opgelet met direct marketing Als u telefoonnummers of e-mailadressen gebruikt voor direct-marketingdoeleinden, moet u daarvoor vooraf de toestemming vragen van degene die wordt gebeld of gemaild.

4.1.2 Wat zegt de deontologie? Deontologisch wordt het maken van reclame geregeld door artikel 13 van het Reglement van Beroepsplichten. De vandaag nog relevante passages daarin zijn: ‘De architect mag, op discrete wijze en in onafhankelijkheid, zijn activiteit aan het publiek bekend maken; hij moet daarbij elke opdringerige reclame volstrekt vermijden.’ en ‘Hij mag zijn hoedanigheid van architect vermelden in boeken, studies of artikelen in wetenschappelijke, kunst- of vaktijdschriften, alsook ter gelegenheid van elke tussenkomst met het oog op een informatie van het publiek.’ Dit artikel is verder uitgewerkt in de hierboven al vermelde aanbeveling. Als hogere rechtsnorm heeft de wet voorrang op het reglement van beroepsplichten en op de aanbeveling. Bepalingen in deze twee laatste die strengere beperkingen opleggen dan de wet, worden beschouwd als niet geschreven. Omdat de wet niets zegt over discretie, is dat element in feite achterhaald. Een architect moet zich niet op een meer bescheiden wijze gedragen dan om het even welke andere speler op de markt. Het element ‘verwarring stichtende publiciteit’ dat in de aanbeveling wordt vermeld, is nog wel actueel. (Met dank aan CD Media Productions)

104

WEGWIJS In 2011 heeft NAV de pocket ‘Efficiënte public relations voor de architect. Tips voor communicatie’ uitgebracht. Deze brochure biedt u een overzicht van de middelen en vele praktische tips om te communiceren. Opmaak van een marketing- en communicatieplan, portfolio, netwerking, pers en media, online media, deontologie en nog vele andere thema’s komen hier aan bod. De pocket is te verkrijgen via de webshop van NAV.

4.2 Bepalen van het ereloon van een architect Sinds de veroordeling door de Europese Commissie van de Orde van architecten in 2003 voor het publiceren van ereloonbarema’s is er nog steeds geen degelijk alternatief gevonden. Verschillende pogingen zijn ondernomen door zowel beroepsorganisaties als individuen maar er is nog geen consensus gevonden. De oude barema’s van de Orde die berekend werden als percentage van de bouwkost, waren een gemakkelijk middel om onze erelonen te gaan bepalen en behoefden weinig uitleg naar de klant toe want ze werden overal gepubliceerd en als referentie gebruikt. De afschaffing van de barema’s heeft wel als positief gevolg gehad dat architecten nu meer aandacht hebben voor de kostopbouw en de rendabiliteit van hun werk. In geheel Europa zijn de barema’s en de methode voor de berekening van de erelonen reeds een decennia aan herziening toe onder druk van de Europese Commissie. Hierbij werken de meeste landen aan systemen die gebaseerd zijn op de gepresteerde uren.

4.2.1 Bepalen van de verkoopprijs Het is niet mogelijk om de formule voor het berekenen van een verkoopprijs van een product (VERKOOPPRIJS = AANKOOPPRIJS + PRODUCTIEKOST + RISICO + WINST) rechtstreeks toe te passen op de erelonen van een architect omdat een architect een ‘dienst’ levert en geen ‘product’ aflevert. De architect heeft geen basisproduct aan te kopen en te verwerken. Zijn kost bestaat vooral uit ‘werkuren’ en ‘knowhow’ met enkele kosten (algemeen of projectgebonden). De formule is eerder “TIJDSKOST + ‘IMAGO&ERVARING’ + ALGEMENE KOSTEN + PROJECTGEBONDEN KOSTEN + RISICO + WINST” waarbij we de verschillende parameters wat verder uitleggen.

4.2.2 Bepalen van de tijdkost van een architect of “TIJDKOST = GEPRESTEERDE UREN x KOST per UUR” - Gepresteerde uren: Net zoals bij een meetstaat van een gebouw alle posten gekwantificeerd worden, dient ook voor een specifieke opdracht van de architect een lijst gemaakt te worden van alle deeltaken die uitgevoerd dienen te worden. Daarbij moet bepaald worden hoeveel tijd er aan elke deeltaak besteed wordt. Dit levert ons het aantal uren op die er nodig zijn om die opdracht te vervullen. 105

- Kost per uur: Hierbij dient de architect zijn verwacht inkomen te bepalen met daarbij gerekend zijn sociale lasten. Dit kan gebeuren op jaarbasis gedeeld door de te verwachten te presteren uren.

4.2.3 Imago en ervaring Het spreekt voor zich dat een beginnende architect slechts een beperkte ervaring heeft. Ervaring komt door het uitoefenen van het beroep. Het duurt ongeveer 10 jaar om voldoende expertise en bekendheid op te bouwen. Dat zal natuurlijk een weerslag hebben op de vergoedingen die gevraagd kunnen worden.

4.2.4 Algemene kosten Dit zijn alle kosten die we maken voor het beroep t.t.z. gebouwen, transport, verzekeringen, en dergelijke, ZONDER de erelonen van medewerkers. De totale kost is gekend want deze moet in de belastingaangifte vermeld worden. Om deze kost te kunnen verrekenen voor een specifiek project, dienen we deze om te zetten naar een kost per uur. ALGEMENE KOSTEN per uur = ALGEMENE KOSTEN per jaar / TOEWIJSBARE UREN per jaar Onder toewijsbare uren wordt verstaan de uren die aan alle betalende projecten gewerkt wordt in een gegeven jaar. Let op: de werkelijk gepresteerde uren liggen bij een architect een flink stuk hoger omdat er binnen het beroep ook heel wat tijd besteed wordt aan bijkomende taken zoals kantoormanagement, boekhouding, onderhoud, vorming, public relations, beroepsorganisaties, enzovoort. Een bediende die van 8 tot 5 werkt presteert gemiddeld 1540 uren per jaar (35 uren per week x 44 weken). Bij architecten ligt dit vaak boven de 2000 uren per jaar en zelfs 2500 is geen uitzondering. Het is heel belangrijk om te weten hoeveel ‘onbetaalde’ tijd er gepresteerd wordt want deze prestaties moeten dus eigenlijk ook in rekening gebracht worden. De beste manier om dit te doen, is om de aantal uren te vermenigvuldigen met de kost per uur uit 4.2.2. Deze som wordt dan bijgerekend bij de algemene kosten per jaar. De ‘algemene kosten’ dienen verspreid te worden over de ‘toewijsbare uren’ wat dus hoger zal zijn dan wanneer ze verspreid worden over alle gepresteerde uren.

4.2.5 Projectgebonden kosten Elk project kan specifieke kosten hebben zoals vertalingen, reizen (bezoeken aan gelijkaardige projecten), maquettes, verzekeringen, ... Deze kosten kunnen gemakkelijk bijgehouden en toegewezen worden.

106

4.2.6 Risico Het risico van het architectenberoep is niet te onderschatten. Enerzijds is de verantwoordelijkheid van de architect steeds zwaarder aan het worden en anders geraakt hij ook meegesleurd in alle geschillen aangezien hij de enige bouwpartner is met een verplichte verzekering. Anderzijds is de bouwindustrie geweldig fluctuerend en kunnen er perioden zijn waarin er slechts weinig opdrachten gerealiseerd worden.

4.2.7 Winst Voor heel wat architecten is creativiteit een belangrijke drijfveer. Toch mogen we niet vergeten dat het architectenbureau een KMO (Kleine en Middelgrote Onderneming) is waarbij winsten nieuwe mogelijkheden moeten scheppen zoals investering in nieuwe technologieën, wedstrijden, enzovoort.

4.2.8 Nacalculatie Het is heel belangrijk dat op het einde van een project de afrekening gemaakt wordt. Er moet nagekeken worden hoeveel tijd er gespendeerd werd, wat de projectgebonden kosten en de algemene kosten geweest zijn. Hierdoor kan er objectief gezien worden of een project rendabel was of niet. Alleen op deze manier kan de architect zijn werk bijsturen (efficiëntere werkwijzen toepassen, …) en onrendabele projecten weren.

4.2.9 Het uitdrukken van het ereloonbedrag De erelonen van de architect kunnen op verschillende manieren uitgedrukt worden. Forfaitair bedrag Er wordt een vast bedrag tussen opdrachtgever en architect overeengekomen voor het uitvoeren van een bepaalde opdracht. De waarde van het bouwwerk of de prestaties spelen geen rol. Deze manier van werken is alleen interessant als de opdracht heel duidelijk omschreven is. Het regelen van onvoorziene omstandigheden dient dan ook heel goed overeengekomen te worden tussen de partijen. In regie De opdrachtgever vergoedt de gepresteerde uren van de architect aan een overeengekomen tarief evenals de onkosten (kopies, transport, etc.). Dit is voor de architect heel interessant want er is geen risico aan verbonden. Voor de opdrachtgever is dit minder interessant omdat hij in het begin niet weet wat de uiteindelijke factuur zal zijn. Deze werkwijze wordt gebruikt zoals bij expertises of kleinere, punctuele opdrachten. Percentage van de kostprijs De erelonen van de architect worden bepaald als een percentage van de kostprijs van het gebouw. Op deze manier zijn de erelonen van de architect de laatste 50 jaar bepaald (zie de tabellen van de oude deontologische norm nr. 2 van de Orde van Architecten) niet alleen 107

in België maar eigenlijk over de hele wereld. Het voordeel is dat er weinig op voorhand gerekend moet worden. Het nadeel is dat er geen voeling is met de werkelijke inspanningen die geleverd worden. Consumentenorganisaties vinden dat de architect er op deze manier alle belang bij heeft om de kostprijs van het gebouw zo hoog mogelijk op te trekken. Anderzijds wordt de architect gestraft voor al het extra werk dat geleverd moet worden bij het zoeken naar goedkopere oplossingen. Per m² of m³ De erelonen worden overeengekomen aan een vaste m²- of m³-prijs. Hierbij wordt geen rekening gehouden met het feit of er veel of weinig tijd besteed wordt aan het project.

4.2.10 Besluit De erelonen van de architect zijn bepaald door

TIJDSKOST + ALGEMENE KOSTEN + PROJECTGEBONDEN KOSTEN + ‘IMAGO&ERVARING’ + RISICO + WINST. Het is noodzakelijk om duidelijke en schriftelijke afspraken te maken tussen de architect en de opdrachtgever. Enerzijds dienen het bedrag (of berekening ervan) van de erelonen én de het moment van zijn opeisbaarheid vermeld te worden maar anderzijds dient ook duidelijk te zijn welke taken de architect uitvoert en wat zijn verantwoordelijkheden zijn. Dit moet allemaal duidelijk in de overeenkomst vermeld worden. Het is eveneens noodzakelijk dat bij het beëindigen van de opdracht een nacalculatie wordt gemaakt om de rentabiliteit van de opdracht te kennen. (Met dank aan arch. Stephan Stouffs)

4.3 De prijsherziening 4.3.1. Bij Overheidsopdrachten Overeenkomstig artikel 10 van de Wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten en artikel 38/7 van het Koninklijk Besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten moet in principe verplicht in een prijsherzieningsclausule worden voorzien voor de opdrachten van werken alsook voor de opdrachten van bepaalde diensten. De voornaamste prijscomponenten die in aanmerking moeten worden genomen en op basis waarvan de prijsherziening wordt toegepast, zijn de uurlonen en sociale lasten, alsook, 108

naargelang de aard van de opdracht, een of meer relevante elementen zoals materiaalprijzen, grondstofprijzen, wisselkoersen of andere. Het is essentieel dat de herziening de werkelijke kostprijsstructuur van de opdracht weerspiegelt. De herziening moet dan ook gebaseerd zijn op objectieve en controleerbare parameters en gebruik maken van passende wegingscoëfficienten. In geval van moeilijkheden om een dergelijke prijsherzieningsformule samen te stellen, kan de aanbestedende overheid gebruik maken van de gezondheidsindex, de index van de consumptieprijzen of een andere passende indexformule. Daar waar onder het toepassingsgebied van de vroegere wetgeving overheidsopdrachten, de prijsherzieningsformule een vaste factor van 20 % (0,2) diende te bevatten, is dit thans niet meer het geval. De volledige prijs kan derhalve voor herziening vatbaar zijn. Niettegenstaande de principiële verplichting tot prijsherziening, is deze prijsherziening slechts facultatief voor opdrachten waarvan het geraamde bedrag lager is dan 120.000 euro en wanneer de initiële uitvoeringstermijn korter is dan 120 werkdagen of 180 kalenderdagen. Daarnaast kan de aanbestedende overheid in behoorlijk verantwoorde gevallen afwijken van de herzieningsverplichting. Voor meer informatie over overheidsopdrachten, zie hoofdstuk 6.5 Overheidsopdrachten.

4.3.2. Bij private werken Bij de uitvoering van private werken zijn bovenstaande regels uit het overheidsopdrachtenrecht in principe niet van toepassing. Daar kan tussen bouwheer en aannemer derhalve vrij overeengekomen worden of de prijzen kunnen herzien worden en welke formule daarvoor desgevallend zal worden gebruikt. (Met dank aan Mr. Christophe Lenders en Mr. Joris Wouters, GSJ Advocaten)

109

5 110

5. Partners in de bouwsector 5.1 De veiligheidscoördinator Het koninklijk besluit van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (B.S. 7.02.2001) is de omzetting van de Europese richtlijn 92/57 van 24 juni 1992 in Belgisch recht. Begin 2005 werd de reglementering gewijzigd (KB van 19.01.2005, B.S. 27.01.2005) door een onderscheid te maken al naargelang de bouwwerken een oppervlakte hebben van meer of minder dan 500 m². De vereenvoudigde regelgeving is van toepassing op de werken onder deze grens voor zowel particuliere opdrachtgevers als voor bouwwerken met een professionele, commerciële of winstgevende bestemming. Het besluit wil de aannemers en architecten stimuleren om zelf de functie van veiligheidscoördinator uit te oefenen (mits zij uiteraard voldoen aan de voorwaarden). Ook worden de coördinatie-instrumenten voor de bouwwerken onder de 500 m² vereenvoudigd. De vroegere regelgeving blijft grosso modo van toepassing op de werken van 500 m² of meer alsook op bepaalde werken onder de 500 m² maar die van complexe aard zijn of bijzondere risico’s met zich brengen (bruggen, tunnels, viaducten, aquaducten, watertorens, torens, pylonen en fabrieksschouwen). Op 12 april 2006 verscheen in het Staatsblad opnieuw een wijziging: het KB van 22 maart 2006 wil vooral de verplichtingen van de mede-eigenaars in het geval van gebouwen in gedwongen medeeigendom (bv. appartementen) i.v.m. het postinterventiedossier verduidelijken. Daarnaast is er o.a. ook een wijziging inzake de aanstelling van een veiligheidscoördinator bij bouwwerken van minder dan 500 m²: indien de opdrachtgever een werkgever is, mag hij zelf rechtstreeks de coördinatoren aanstellen (eventueel ook een eigen werknemer, als deze aan de functieeisen voldoet). Aan welke voorwaarden moet de veiligheidscoördinator voldoen? Om de functie van coördinator te kunnen uitoefenen moet globaal aan volgende soorten eisen voldaan worden: basisdiploma, ervaring, opleiding, verplichte bijscholing en in sommige gevallen verplichte certificatie.

111

Voorwaarden bij bouwwerken met een oppervlakte van 500 m² of meer Er is een volledig veiligheids- en gezondheidsplan (werven > 500 m² én gevaarlijke werken of grotere omvang of meer dan 500 mandagen) Diploma nuttige beroepservaring (1) aanvullende opleiding Burgerlijk ingenieur 2 jaar Preventieadviseur niveau 1, Hoger technisch onderwijs van specifieke vorming niveau A of universitair niveau (industrieel specifiek examen ‘A’ (2) als er ingenieur) een coördinatiestructuur moet Hoger technisch onderwijs lange zijn ingevolge de omvang van type (architect) de bouwplaats Preventieadviseur niveau 2, specifieke vorming Hoger technisch onderwijs korte 5 jaar niveau B of specifiek examen ‘B’ type (graduaat) in de andere gevallen. Hoger secundair onderwijs 10 jaar Er is een vereenvoudigd veiligheids- en gezondheidsplan (werven < 500 m² én gevaarlijke werken of grotere omvang of meer dan 500 mandagen; of > 500 m² zonder gevaarlijke werken of kleinere omvang) Van universitair onderwijs tot 1 jaar Geen bijkomende opleiding graduaat vereist. Hoger secundair onderwijs 3 jaar Lager secundair onderwijs 5 jaar

(1) Onder ‘beroepservaring’ wordt verstaan: - voor de functie van coördinator-ontwerp: een beroepservaring in verband met het ontwerp van een bouwproject of met engineering; - voor de functie van coördinator-verwezenlijking: een beroepservaring i.v.m. de leiding van een tijdelijke of mobiele bouwplaats of het beheer en de opvolging van de werken op zulke bouwplaats. (2) Nieuw in het KB van 19.01.2005 is dat de mogelijkheid wordt gecreëerd voor het inbouwen van de opleiding ‘veiligheidscoördinatie niveau A’ in de opleiding van de architect. De eindtermen van het examen niveau A moeten dus geïntegreerd worden in de opleiding tot architect en het examen moet verifiëren of de architect in voldoende mate aan deze eindtermen beantwoordt.

Er is een afwijking wat betreft de te bewijzen beroepservaring indien het gaat om een bouwplaats die geen andere werken omvat dan de ondergrondse werken (= plaatsing van nutsleidingen en tussenkomsten op deze leidingen): de normaal vereiste ervaring wordt vervangen door een nuttige beroepservaring op het vlak van graafwerken, grondwerken en het plaatsen van nutsleidingen. Bovendien moeten de personen die in aanmerking willen komen voor de functie van coördinator kunnen aantonen dat zij een voldoende kennis bezitten van de reglementering en de technieken inzake veiligheid en gezondheid op de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (bv. VCA-leidinggevenden). De coördinatoren die ná 1 mei 2004 slagen in de opleiding preventieadviseur niveau I of II, moeten bovendien slagen in een bijkomende module van 30 uren ‘aanvulling tot coördinator’. Personen die het vereiste aantal jaren beroepservaring niet, of niet geheel, hebben, kunnen vanaf 1 mei 2001 als adjunct van een coördinator starten op voorwaarde dat zij voldoen aan 112

de eisen in verband met het basisdiploma (secundair of hoger onderwijs) en de aanvullende vorming. Na in deze hoedanigheid het aantal jaren ervaring te hebben opgedaan (onder leiding en verantwoordelijkheid van een coördinator), gelijk aan het aantal jaren nuttige beroepservaring inzake het ontwerpen van gebouwen of het opvolgen van de bouwwerkzaamheden, kan de adjunct zelf overgaan tot het vervullen van de functie van coördinator. De modaliteiten inzake de aanvullende vorming van de veiligheidscoördinatoren werden omschreven in het KB van 19 december 2001 (B.S. 30 januari 2002). Naast bovenstaande eisen inzake opleiding en beroepservaring moeten de coördinatoren op bouwplaatsen met een oppervlakte van 500 m² of meer waar werken met een verhoogd risico worden uitgevoerd of een grotere omvang hebben, ook gecertificeerd zijn. Deze certificatie werd nog niet in de praktijk ingevoerd bij gebrek aan uitvoeringsbepalingen: Inzake de certificatie heeft de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg in december 2008 onderstaand bericht gepubliceerd op haar website (www.werk.belgie.be): Zolang het certificatieschema niet door een besluit is vastgesteld en geen certificatie-instelling is geaccrediteerd om de coördinatoren te certificeren: - zijn de coördinatoren in de onmogelijkheid om de verplichtingen i.v.m. certificatie te eerbiedigen; - kan aan de coördinatoren geen verwijt worden gemaakt over het niet naleven van deze verplichtingen; - heeft het geen zin om de certificatie in lastenboeken op te leggen. Bouwwerken met een oppervlakte < 500 m² Bouwplaatsen < 500 m² coördinator-ontwerp wettelijke tussenkomst architect vereist

wettelijke tussenkomst architect niet vereist

- architect (1) - externe coördinator-ontwerp (1) - externe coördinatorverwezenlijking (1) met een continue praktische beroepservaring van min. 3 jaar - architect (1) - externe coördinator-ontwerp (1) - externe coördinatorverwezenlijking met een continue praktische beroepservaring van min. 3 jaar - bouwdirectie belast met de uitvoering (aannemer) (2)

coördinator-verwezenlijking

- architect (1) - externe coördinator-verwezenlijking (1) - bouwdirectie belast met de uitvoering (aannemer) (2)

(1) Deze personen moeten voldoen aan de voorwaarden inzake diploma, beroepservaring en aanvullende opleiding zoals voorzien voor de werken van 500 m² of meer. (2) De voorwaarden waaraan de bouwdirectie belast met de uitvoering moet voldoen, hangen af van het feit of het al dan niet gaat om werken met een verhoogd gevaar of van een bepaalde omvang (zie onderstaande tabel).

113

Bouwplaatsen < 500 m²: voorwaarden waaraan de bouwdirectie belast met de uitvoering (aannemer) moet voldoen gevaarlijke werken - beschikken over minimum 10 jaar praktische beroepservaring in de (art. 26 §1) of werken van gevaarlijke werken die hij coördineert, alsook kennis van de uitvoeringsgrotere omvang en risicopreventietechnieken van de andere werken die tot dezelfde (art. 26 §2) coördinatieopdracht behoren; - ten minste 5 jaar de leiding over een bouwonderneming hebben; - gedurende de laatste 5 jaar niet veroordeeld geweest zijn voor inbreuken op de welzijnswetgeving, geen administratieve geldboete opgelopen hebben, of niet het voorwerp geweest zijn van een bevel tot stopzetting van de werken; - een opleiding van minstens 24 uur (incl. examen) met gunstig gevolg hebben beëindigd inzake de coördinatie en de veiligheid en gezondheid op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen; - en, op zijn verzoek, opgenomen zijn op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg, nadat de administratie heeft onderzocht dat hij aan elk van bovenstaande voorwaarden voldoet. een attest kunnen voorleggen dat bewijst dat hij met gunstig gevolg een niet-gevaarlijke werken (art. 26 §1) of werken van opleiding van minstens 12 uur (incl. examen) heeft gevolgd betreffende de kleinere omvang maatregelen, de technieken en de regelgeving inzake de veiligheid en de gezondheid op de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (art. 26 §2)

Wegwijs Via een overzichtelijk stroomdiagram vindt u iets makkelijker uw weg in het KB Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen. NAV-leden kunnen het diagram downloaden op www.nav.be. Daar klikt u in de rubriek ‘Kennis’ op ‘Partners in de bouwsector’ en ten slotte op ‘De veiligheidscoördinator’. Zie ook de NAV-pocket ‘De veiligheidscoördinatie in vraag en antwoord’ (2011). Ga naar ‘Shop’ op www.nav.be (Met dank aan Luc Proesmans, adviseur Bouwunie)

114

5.2 Het Bouwbedrijf 5.2.1 Hoofdelijke aansprakelijkheid, inhoudingsplicht en werfmelding voor zelfstandigen die opdrachtgevers zijn van werken in (onder)aanneming Hoofdelijke aansprakelijkheid, inhoudingsplicht en werfmelding zijn belangrijke begrippen. Niet alleen voor aannemers maar voor alle zelfstandigen die opdrachtgever zijn van werken. Professionele opdrachtgevers kunnen dus, net als hoofdaannemers hoofdelijk aansprakelijk gesteld worden en zijn onderworpen aan de inhoudings- en doorstortingsplicht. Dit voor quasi alle werken die betrekking hebben op gebouwen (nieuwbouw, renovatie van gebouwen, inrichtingswerken, verbouwingswerken…). Ook het kuisen van gebouwen door kuisfirma’s wordt hiermee bedoeld, alsook grondwerken, bestratingswerken, aanleggen van tuinen en parken, aanleggen van opritten en parkings, enz. Deze reglementeringen bestaan reeds vele jaren, maar werden herhaaldelijk gewijzigd wat betreft toepassingsgebied, modaliteiten, vorm enz. Hoofdelijke aansprakelijkheid en inhoudingsplicht Voor de hoofdelijke aansprakelijkheid en inhoudingsplicht van de medecontractant wordt enkel nog gekeken naar het al dan niet hebben van schulden.

5.2.1.1. Aansprakelijkheidsreglementering (beoordelingstijdstip: bij afsluiting contract) Principe: De opdrachtgever die werken laat uitvoeren door een aannemer / onderaannemer die sociale en/of fiscale schulden heeft op het ogenblik van het afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sociale en/of fiscale schulden van de medecontractant. De hoofdelijke aansprakelijkheid geldt ook ten aanzien van de schulden van alle vennoten van de tijdelijke handelsvereniging (THV). De hoofdelijke aansprakelijkheid voor de sociale schulden bedraagt 100 % van de totale prijs, excl. btw, van de werken die werden toevertrouwd aan de onderaannemer met sociale schulden. De hoofdelijke aansprakelijkheid voor de fiscale schulden bedraagt 35 %. De hoofdelijke aansprakelijkheid vervalt volledig wanneer u correct de inhoudings- en doorstortingsverplichting nakomt bij alle betalingen. Wat als RSZ en fiscus, beiden, u hoofdelijk aansprakelijk stellen? - Is de RSZ de 1ste schuldeiser in de tijd, die u hoofdelijk aansprakelijk stelt en komt de fiscus nadien, geldt het volgende: - maximum 100 % hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden; - 0 % hoofdelijke aansprakelijkheid voor fiscale schulden. - Is de fiscus de 1ste schuldeiser in de tijd, die u hoofdelijk aansprakelijk stelt en komt de RSZ nadien, geldt het volgende: - maximum 35 % hoofdelijke aansprakelijkheid voor fiscale schulden; - maximum 65 % hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden. 115

De hoofdelijke aansprakelijkheid geldt voor de schulden van de medecontractant uit het verleden en deze ontstaan tijdens de uitvoering van de overeenkomst. Hoe controleert u of uw medecontractant sociale en/of fiscale schulden heeft? Zowel de RSZ als de fiscus hebben een toepassing op het internet om per bedrijf na te gaan of er schulden zijn: www.checkinhoudingsplicht.be. NAV biedt u via haar website een handige en snelle tool aan: “Controleer uw aannemer” waar u een of meerdere bedrijven tegelijkertijd controleert op zowel sociale als op fiscale schulden: www.nav.be/check-uw-bouwbedrijf

5.2.1.2. Inhoudings- en doorstortingsplicht (beoordelingstijdstip: bij elke uitbetaling van de factuur) A. Het sociale luik

Principe: De opdrachtgever moet bij de betaling aan de onderaannemer 35 % van het door hem verschuldigde bedrag, excl. btw inhouden en storten aan de RSZ, indien de aannemer / onderaannemer sociale schulden heeft. Centraal bij de inhoudingsplicht staat het principe dat het bedrag van de inhouding niet hoger mag zijn dan de openstaande schuld. De inhouding wordt beperkt tot het bedrag van de schuld met een maximum inhouding van 35 % en minder inhouden kan in bepaalde gevallen dus ook.

Hoe ziet deze inhoudingsplicht er uit? - Ingeval de factuur minder bedraagt dan 7.143 euro en er zijn sociale schulden, moet de opdrachtgever de (onder)aannemer niet voorafgaand verwittigen. De (onder)aannemer kan een attest* voorleggen waaruit blijkt dat zijn schuld kleiner is dan 35 % van de factuur en vragen de inhouding te beperken tot het bedrag van de schuld. - Ingeval de factuur meer bedraagt dan 7.143 euro en er zijn sociale schulden, moet de opdrachtgever zijn (onder)aannemer een attest vragen. De (onder)aannemer kan op verschillende manieren reageren: - ofwel geeft hij geen attest*; - ofwel geeft hij wel een attest* binnen de 30 dagen, waarop een bepaalde schuld vermeld staat. Al naargelang het geval moet de maximuminhouding van 35 % gebeuren, of moet een lagere inhouding gebeuren. We leggen dit hierna uit aan de hand van een voorbeeld. (* Het attest i.v.m. de sociale schulden blijft 20 dagen geldig.)

Voorbeelden in te houden bedrag voor de RSZ Factuur verschuldigd van 5.000 euro en (onder)aannemer heeft sociale schulden - Opdrachtgever houdt 35 % in: 1.750 euro en stort dit door aan de RSZ - (Onder)aannemer moet niet voorafgaand verwittigd worden 116

- (Onder)aannemer KAN attest voorleggen waaruit blijkt dat zijn schuld kleiner is dan 1.750 euro en vragen de inhouding te beperken tot het bedrag van de schuld Factuur verschuldigd van 10.000 euro en onderaannemer heeft sociale schulden - Opdrachtgever MOET attest vragen aan de (onder)aannemer - (Onder)aannemer geeft attest niet binnen de 30 dagen: inhouding van 35 %: 3.500 euro - (Onder)aannemer geeft attest en schuld is meer dan 3.500 euro: inhouding van 3.500 euro - (Onder)aannemer geeft attest en schuld is bv. 2.800 euro: inhouding beperken tot 2.800 euro - (Onder)aannemer deelt mee dat mag worden ingehouden: 3.500 euro inhouden.

Professionele opdrachtgevers zijn dus – net als hoofdaannemers in de bouwsector – hoofdelijk aansprakelijk en moeten inhouden zodra er sociale schulden zijn. Concreet betekent dit dat de hoofdaannemer met sociale schulden geen volledige uitbetaling van de factuur krijgt. Onderaannemers dienen hiermee rekening te houden omdat deze inhoudingen bij de hoofdaannemer mogelijk een impact kunnen hebben bij hun eigen uitbetaling.

B. Het fiscale luik

Principe: De opdrachtgever moet bij de betaling aan de (onder)aannemer 15 % van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief btw inhouden en storten aan de fiscus, indien de (onder)aannemer fiscale schulden heeft. Centraal bij de inhoudingsplicht staat het principe dat het bedrag van de inhouding niet hoger mag zijn dan de openstaande schuld. De inhouding wordt beperkt tot het bedrag van de schuld met een maximum inhouding van 15 % en minder inhouden kan in bepaalde gevallen dus ook.

Hoe ziet deze inhoudingsplicht er uit? - Ingeval de factuur minder bedraagt dan 7.143 euro en er zijn fiscale schulden, moet de opdrachtgever de (onder)aannemer niet voorafgaand verwittigen. Hij doet een inhouding en doorstorting van 15 %. - Ingeval de factuur meer bedraagt dan 7.143 euro en er zijn fiscale schulden, moet de opdrachtgever zijn (onder)aannemer een attest vragen. De (onder)aannemer kan op verschillende manieren reageren: - ofwel geeft hij geen attest*; - ofwel geeft hij wel een attest* binnen de 30 dagen, waarop een bepaalde schuld vermeld staat. Al naargelang het geval moet de maximuminhouding van 15 % gebeuren, of moet een lagere inhouding gebeuren. We leggen dit hierna uit aan de hand van een voorbeeld. (* Het attest i.v.m. de fiscale schulden blijft 20 dagen geldig.) 117

Voorbeelden in te houden bedrag voor de fiscus Factuur verschuldigd van 5.000 euro en (onder)aannemer heeft fiscale schulden - Opdrachtgever houdt 15 % in: 750 euro en stort dit door aan de fiscus - (Onder)aannemer moet niet voorafgaand verwittigd worden. De inhouding is automatisch en verplicht. Factuur verschuldigd van 15.000 euro en (onder)aannemer heeft fiscale schulden - Opdrachtgever MOET attest vragen aan de (onder)aannemer - (Onder)aannemer geeft attest niet binnen de 30 dagen: inhouding van 15 %: 2.250 euro - (Onder)aannemer geeft attest en schuld is 1.000 euro: inhouding van 1.000 euro - (Onder)aannemer geeft attest en schuld is 5.000 euro: inhouding beperken tot 2.250 euro (nl. 15 % maximum) - (Onder)aannemer deelt mee dat mag worden ingehouden: 2.250 euro inhouden.

Professionele opdrachtgevers zijn dus – net als hoofdaannemers in de bouwsector – hoofdelijk aansprakelijk en moeten inhouden zodra er fiscale schulden zijn. Concreet betekent dit dat de hoofdaannemer met fiscale schulden geen volledige uitbetaling van de factuur krijgt. Onderaannemers dienen hiermee rekening te houden omdat deze inhoudingen bij de hoofdaannemer mogelijk een impact kunnen hebben bij hun eigen uitbetaling. Opgelet met buitenlandse aannemers! Er is geen onderscheid in de behandeling tussen Belgische of buitenlandse aannemers. Hierdoor geldt ten aanzien van de buitenlandse aannemer eenzelfde hoofdelijke aansprakelijkheid en inhoudingsplicht als voor een Belgische aannemer. De buitenlandse aannemers zijn evenwel niet consulteerbaar op een website. De opdrachtgever gaat na, voor elke persoon aanwezig op de werf, of een geldig detacheringsdocument aanwezig is (A1). - Voor de zelfstandige aannemer wordt de A1 gecontroleerd ‘per kop’, dus voor elke zelfstandige apart. - Is de buitenlandse aannemer een werkgever, dan controleert u de A1 ‘per kop’, dus voor iedere werknemer, alsook een bewijs van aansluiting – in hoofde van de buitenlandse werkgever – dat er geen schulden bij de PDOK zijn (dit is het zegelstelsel in België).

Voor buitenlandse aannemers kan u een fiscaal attest aanvragen bij: Team Inning Ric Brussel1 Team Inning Ric Oost-Vlaanderen itpbru1@minfin.fed.be tiricoost-vlaanderen@minfin.fed.be

118

Inhoudingen– Praktische gegevens RSZ Hoeveel? Wanneer? Hoe? Adres : Rek. nr.

maximum 35 % op het bedrag van de factuur (excl. btw) Gelijktijdig met de betaling van (het saldo) van de factuur aan de medecontractant Via een onlinetoepassing op www.socialezekerheidcheckinhoudingsplicht.be of via de ledentool op www.bouwunienav.be. Voor wat betreft een aannemer met sociale schulden, zal de toepassing vervolgens een betaling aan de RSZ voorbereiden. RSZ–sectie 30 bis, Victor Hortaplein 11, 1060 Brussel IBAN: BE76 6790 0001 9295 - BIC: PCHQBEBB

Fiscus Hoeveel? maximum 15 % op het bedrag van de factuur (excl. btw) Wanneer? Gelijktijdig met de betaling van (het saldo) van de factuur aan de medecontractant Hoe? Door middel van een storting op het onderstaande rekeningnummer. Adres: Ontvangkantoor Brussel 3 – Bijzondere ontvangsten, Kruidtuinlaan 50 bus 3110, 1000 Brussel Rek. nr. IBAN: BE33 6792 0023 2046 - BIC: PCHQBEBB Ontvangkantoor der bijzondere ontvangsten met vermelding van: - Het ondernemingsnummer van de aannemer; - Het bedrag en datum van de factuur waarop de storting betrekking heeft; - De naam van de aannemer. Andere verplichting: Tegelijk verstuurt de opdrachtgever een kopie van de factuur waarop de inhoudingsplicht betrekking heeft naar: FOD Financiën, Inningscentrum North Galaxy Toren A Dienst Inhoudingen FOD Financiën Koning Albert II-laan 33 bus 432, 1030 BRUSSEL

5.2.1.3 Unieke werfmelding Sinds 1 juni 2009 moeten alle werken in onroerende staat en daarmee gelijkgestelde werken gemeld worden. Er wordt hierbij expliciet verwezen naar de btw-wetgeving. Omdat het onmogelijk is alle werkzaamheden die onder het nieuwe toepassingsgebied vallen op te sommen, kunnen we als tip meegeven dat alle diensten gemeld moeten worden die ook in aanmerking komen om, in voorkomend geval, gefactureerd te worden met de verlegging van de heffing (btw medecontractant). Let op: bij particulieren en bepaalde klanten geldt de regel van de medecontractant niet (omdat zij niet btw-plichtig zijn), maar dit neemt niet weg dat deze werken toch gemeld moeten worden. Het is van belang te weten dat de werken voorafgaand aan de start ervan gemeld moeten worden. 119

Vanaf 1 januari 2014 zijn er 2 belangrijke wijzigingen doorgevoerd aan de werfmeldingen. - De eerste wijziging betreft de vereenvoudiging en vernieuwing van de onlinedienst “Aangifte van werken”. Die vervangt de dienst “Unieke werfmelding” en heeft een bredere functie. De aangifte van werken is verplicht voor alle werken in de sectoren van de bouw, metaalbewerking, houtbewerking, elektriciteit, schoonmaak en tuinbouw. De aangifte moet gedaan worden door de aannemer die zijn orders rechtstreeks van de opdrachtgever ontvangen heeft (en dus niet door een onderaannemer). Wanneer de aannemer zich aanmeldt op het portaal, kan hij in de onlinedienst “Aangifte van werken” de volgende zaken doen: aangiftes indienen; aangiftes raadplegen; aangiftes aanpassen en onderaannemers toevoegen. - De tweede wijziging: nieuwe vrijstelling voor zeer kleine opdrachten (lager dan 5.000 euro) Sinds 1 januari 2014 is de werfmelding niet meer verplicht in onderstaande situaties: - Het totaal bedrag van het werk van de aannemer is lager dan 30.000 euro (excl. btw) én hij doet geen beroep op een onderaannemer. Deze vrijstelling bestond reeds, maar het bedrag van 25.000 euro werd opgetrokken tot 30.000 euro. - Het totaal bedrag van het werk van de aannemer is lager dan 5.000 euro (excl. btw) en hij doet slechts beroep op één enkele onderaannemer. Wie moet de werken melden? Elke (hoofd)aannemer die een opdracht krijgt van een opdrachtgever (dus een klant). Ongeacht deze opdrachtgever een beroepspersoon of een particulier is. Ongeacht het werken zijn die de opdrachtgever beroepsmatig of voor uitsluitend particuliere doeleinden zal bestemmen. Wat als de onderaannemer een eigen onderaannemer aanstelt? In dergelijk geval moet hij de gegevens van zijn eigen onderaannemer aan zijn (hoofd-) aannemer bezorgen, zodat deze laatste de aanvulling kan doen van de werkmelding. Hoe melden? De werken moeten gemeld worden aan de RSZ, via de website www.socialezekerheid.be. Werkmeldingen kunnen enkel nog op elektronische wijze. Er zijn 2 soorten elektronische meldingen. De eerste soort is de klassieke melding, waarbij de aangever zich niet moet laten registreren (inloggen en een paswoord ingeven). De tweede soort elektronische melding is er een waarbij de aangever eerst moet inloggen en een paswoord moet ingeven. Dan komt men in een zogenaamde beveiligde toepassing of omgeving. Wat als de werken of er een onderaannemer niet gemeld worden? In dergelijk geval kan de aangifteplichtige een sanctie oplopen gelijk aan 5 % van het bedrag van de niet gemelde werken (excl. btw). 120

5.2.1.4 Erkenning van de aannemer Wat is een erkenning? Iedereen die een overheidsopdracht wil uitvoeren, zowel de hoofd- als de onderaannemer(s), heeft een erkenning nodig als de prijs van het werk hoger ligt dan een bepaald drempelbedrag. Voor overheidsopdrachten bekendgemaakt na 30 juni 2017 moeten onderaannemers, op welke plaats in de onderaannemingsketen zij ook optreden en in verhouding tot het deel van de opdracht dat zij uitvoeren, dus ook voldoen aan de erkenningsreglementering. De erkenningsreglementering heeft tot doel de openbare opdrachtgevers de noodzakelijke waarborgen te verschaffen aangaande de financiële en technische criteria en competentie van de aannemers. Het betreft uitsluitend werken en geen leveringen of diensten. Voor werken van een categorie lager dan 75.000 euro en van een ondercategorie lager dan 50.000 euro, is geen erkenning vereist. Een erkenning is vereist in de volgende gevallen: - ‘echte’ overheidsopdrachten: werken voor de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen en de parastatalen; - opdrachten van andere rechtspersonen waarop de overheidsopdrachtenwet van toepassing is; - privé-werken die voor minstens 25 % door de genoemde overheden worden betoelaagd (bv. monumenten); - ook meer en meer privé-opdrachtgevers vragen dat de aannemer erkend is. De aanbestedende overheid raamt eerst de uitvoeringskosten, stelt een bestek op en bepaalt daarin welke erkenning de aannemer moet hebben. Ze vermeldt dus welke categorie, ondercategorie en geraamde klasse het bedrijf moet hebben. Als een aannemer echter een offerte indient waarvan het bedrag in een hogere klasse thuishoort, moet hij een erkenning hebben in die hogere klasse. De aannemer kan een erkenning aanvragen die geldt voor alle opdrachten van een bepaalde soort, maar hij kan ook een eenmalige erkenning aanvragen voor een afzonderlijke overheidsopdracht. De aard van de overheidswerken bepaalt de categorie (letter) en de ondercategorie (letter en cijfer). Wie erkend is voor een bepaalde categorie is daarom nog niet erkend voor alle daarbij horende ondercategorieën. Bij inschrijving is de erkenning nog niet vereist. Dit is pas het geval wanneer de overheid het werk gunt. De niet-erkende aannemer die inschrijft voor een overheidsopdracht, moet dan wel bij zijn offerte een afwijking aanvragen. De erkenning is in principe vijf jaar geldig en moet aangevraagd worden bij de Erkenningscommissie die vaststelt dat de aannemer aan de technische en financiële criteria voldoet. Na deze vijf jaar wordt de erkenning herzien. Beschikt de aannemer over verschillende erkenningen, dan worden alle erkenningen bij de herziening van één ervan nagekeken. De erkenning kan ook herzien worden binnen de termijn van 5 jaar: - wanneer de erkende aannemer op een gegeven ogenblik in een hogere klasse wil of nog meer categorieën of ondercategorieën wil; - wanneer het bevoegde gewest, op advies van de erkenningscommissie, vaststelt dat de aannemer niet meer aan de voorwaarden voldoet. 121

De erkenning kan ook aangepast worden: - omdat de aannemer belastingschulden maakte of RSZ-achterstallen moet vergoeden; - omdat de opdrachtgever een klacht tegen de aannemer indiende voor een grove fout bij de uitvoering van een werk; - omdat de aannemer gerechtelijk veroordeeld werd voor een misdrijf dat van die aard is dat het de beroepsmoraal aantast; - bij andere ernstige tekortkomingen. In deze gevallen kan het bevoegde gewest sancties treffen die de vorm kunnen aannemen van een declassering, de intrekking of de schorsing van de erkenning of de uitsluiting van alle openbare aanbestedingen. Ondernemingen die pas starten of die een nieuwe activiteit ontplooien, kunnen een voorlopige erkenning krijgen, waarbij de voorwaarden versoepeld worden. Voor de voorlopige erkenning gelden enkele beperkingen: - zij kan enkel verkregen worden voor een categorie of ondercategorie van activiteiten die men minder dan 5 jaar uitvoert; de duur is beperkt tot 20 maanden maar kan tweemaal met 20 maanden verlengd worden, tot een maximale duur van 60 maanden of 5 jaar; - het aantal is beperkt tot 5; - een klasseverhoging kan ten vroegste bij de eerste verlenging en hoogstens met één klasse. Om de voorlopige erkenning te bekomen, moet men dezelfde formaliteiten vervullen als voor de definitieve erkenning, maar de totale omzet moet niet worden bewezen en er moeten geen werkreferenties worden voorgelegd. Categorieën / Deelcategorieën A Baggerwerken A1 Lichten van schepen en leggen van allerhande leidingen

122

B B1

Waterbouwkundige werken Ruimen van waterlopen

C C1 C2 C3 C5 C6 C7

Wegenbouwkundige werken gewone rioleringswerken Watervoorziening en leggen van allerhande leidingen Niet-elektrische verkeerstekens langs verbindingswegen, allerhande niet-elektrische veiligheidsinrichtingen, afsluitingen en schermen Bitumineuze verhardingen en bestrijkingen Leggen van sterkstroom en telecommunicatiekabels in sleuven, zonder aaneenkoppeling Horizontale doorpersingen van buizen voor kabels en leidingen

D D1

Bouwwerken Ruwbouwwerken en onder kap brengen

D4 D5 D6 D7 D8 D10 D11 D12 D13 D14 D15 D16 D17 D18 D20 D21 D22 D23 D24 D25 D29

Geluids- en warmte-isolatie, lichte scheidingswanden, valse plafonds en valse vloeren, al dan niet geprefabriceerd Schrijnwerk, houten spanten en trappen Marmer- en steenhouwerswerk Smeedwerk Dakbedekkingen in asfaltproducten (e.d.) en dichtingswerken Tegelwerk Pleister- en raapwerk Niet-metalen en niet-asfalt bedekkingen Verfwerk Glazenmakerswerk Parketwerk Sanitaire installaties en gasverwarmingsinstallaties met individuele toestellen Centrale verwarming, thermische installaties Ventilatie, luchtverwarming en airconditioning Metalen schrijnwerk Gevels reinigen en opknappen Metalen dakbedekking en zinkwerk Restauratie door ambachtslieden Restauratie van monumenten Muur- en vloerbekledingen met uitzondering van marmer-, parket- en tegelwerk Vloerdeklagen en bekleding van industriĂŤle vloeren

E E1 E2 E4

Burgerlijke bouwkunde Moerriolen Paalfunderingen, dam- en diepwanden Horizontale doorpersingen van samenstellende elementen van kunstwerken

F F1 F2 F3

Metaalconstructies Montage en demontagewerken Metalen draagstructuren Industrieel schilderwerk

G G1 G2 G3 G4 G5

Grondwerken Borings- en sonderingswerken en injecties Draineerwerken Beplantingen Speciale bekledingen voor sportvelden Afbraakwerken

H H1 H2

Spoorwegwerken Lassen van spoorstaven Plaatsen van stroomdraden 123

K K1 K2 K3

Mechanische uitrustingen Uitrustingen van kunstwerken en van industriĂŤle mechanica Installaties van overladings- of hijstoestellen Oleomechanische uitrustingen

L L1 L2

Hydromechanische uitrustingen Installaties van leidingen Uitrustingen van pomp- en turbinestations

M Elektronische uitrustingen M1 Elektronische uitrustingen met industriĂŤle of hoge frequentie met inbegrip van de uitrusting van voedingsstations N N1 N2

Transportinstallaties in gebouwen Liften, goederenliften, roltrappen, roltapijten Pneumatisch, mechanisch... vervoer langs kokers...

Elektrische installaties: erkenning enkel mogelijk in desbetreffende deelcategorie: P1 Elektrische installaties in gebouwen... P2 In... kunstwerken, nijverheidsinrichtingen, buiteninstallaties... P3 Installaties van bovengrondse elektriciteitsleidingen P4 Elektrische installaties van haveninrichtingen S S1 S2 S3 S4

Telecommunicatie Openbare en telegraafuitrustingen Uitrustingen voor afstandsbediening, afstandscontrole en afstandsmeting Uitrustingen voor radio - en televisie-uitzendingen, radar - en antenne-installaties Uitrustingen voor informatieverwerking en procesregeling.

Speciale installaties: erkenning enkel mogelijk in desbetreffende deelcategorie: T2 bliksemafleiders, ontvangstantennes (huishoudelijk gebruik) T3 koelinrichtingen T4 uitrustingen voor wasserijen en grootkeukens T6 slachthuisinrichtingen

124

Installaties voor huisvuilverwerking

Installaties voor waterzuivering

De klassen De categorieën en ondercategorieën worden op hun beurt in acht klassen verdeeld: Klasse

Per werk (in euro)

Totaal in uitvoering (in euro)

1 2 3 4 5 6 7 8

Tot 135.000 Tot 275.000 Tot 500.000 Tot 900.000 Tot 1.810.000 Tot 3.225.000 Tot 5.330.000 Meer dan 5.330.000

682.000 2.200.000 4.000.000 7.000.000 14.500.000 26.000.000 43.000.000 260.000.000

Wegwijs Voor alle inlichtingen en aanvragen: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Algemene Directie Kwaliteit en Veiligheid Dienst erkenning der aannemers NG Koning Albert II-laan 16 1000 Brussel T: 02 277 94 08 – 02 277 78 93 – 02 277 79 63 / F: 02 277 54 45 E-mail: erkenning.aannemers@economie.fgov.be

(met dank aan Nadia Schepens, juridisch adviseur Bouwunie)

125

5.2.2 Bouwvakantie In de bouwsector zijn er 20 wettelijke vakantiedagen. Over de bouwvakantie worden sinds jaren op regionaal gebied - en niet bij cao - akkoorden afgesloten. Het gaat dus om aanbevelingen van de lokale werkgevers- en werknemersorganisaties die de bedrijven kunnen overnemen en die voor de bedrijven pas juridische waarde krijgen door overname ervan in het arbeidsreglement. Naast deze 20 vakantiedagen zijn er ook nog 12 ‘rustdagen’. Dit zijn geen vakantiedagen maar dagen arbeidsduurvermindering om een gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van 38 uur te realiseren op jaarbasis. In werkelijkheid wordt immers 40 uur per week gewerkt.

Wegwijs U kan de bouwvakantiedata vinden op de website www.nav.be. In de ’Kennisdatabank’ onderdeel ‘Cijfers en Indexen’.

5.2.3 Slecht weer in de bouwsector en de gevolgen Slecht weer en vorstverlet In de bouwsector wordt een onderscheid gemaakt tussen onwerkbare dagen omwille van ‘slecht weer’ en de ‘verletdagen wegens vorst en blijvende sneeuw’. Deze vorstdagen, die kunnen voorkomen in de periode van 1 oktober tot 30 april, worden bepaald door Constructiv (voor 1.10.2016: het Fonds voor Bestaanszekerheid-Bouw, FBZ-Bouw) voor 12 verschillende geografische zones. Voor de aldus bepaalde dagen ontvangen de arbeiders een aanvullende vergoeding bovenop hun gewone werkloosheidsuitkering wanneer zij tijdelijk werkloos worden gesteld. De andere dagen wegens slecht of onwerkbaar weer hangen uiteraard af van de lokale weersomstandigheden en van de specifieke aard van de uit te voeren werken. Een van de mogelijkheden om deze dagen slecht weer te bewijzen, is beroep te doen op de maandelijkse tabellen ‘15’ en ‘16’ van het KMI. De tabel ‘15’ geeft voor elke dag in een aantal meetstations de temperatuur aan om 7 uur ’s morgens en de duur van de neerslagperiodes van minimum 2 uur tussen 7 en 17 uur. De tabel ‘16’ vermeldt de maximale windstoten tussen 7 en 17 uur (enkel de windstoten van minstens 10 m/s). Invloed op de uitvoeringstermijn van de werken Het slechte weer heeft ook invloed op de contractueel overeengekomen uitvoeringstermijn. Wanneer deze in kalenderdagen uitgedrukt is, dan worden alle dagen (werkbaar of nietwerkbaar) in aanmerking genomen voor de berekening van de uitvoeringstermijn. Nochtans is een verlenging van de uitvoeringstermijn niet uitgesloten, bv. omwille van abnormale weersomstandigheden. Bij overheidsopdrachten dient de aannemer dan de meldingsprocedure te volgen die in de Algemene Aannemingsvoorwaarden voorzien is. In het geval van private contracten kan eveneens een clausule worden opgenomen die het mogelijk maakt om de uitvoeringstermijn bij abnormale weersomstandigheden te verlengen. 126

Als de uitvoeringstermijn in werkdagen gesteld is, moet de overeenkomst tussen aannemer en opdrachtgever bepalen wat met ‘werkdag’ wordt bedoeld. Het is logisch dat weerverletdagen niet worden meegerekend als werkdagen geldend voor de uitvoeringstermijn. Hierbij moet niet alleen rekening gehouden worden met het aantal dagen van het slechte weer zelf, maar ook met het aantal dagen waarop, ten gevolge van het slechte weer, het werk evenmin kon uitgevoerd worden (bv. onder water staan van de bouwplaats, natte gevels ten gevolge van de voorbije regenperiode waardoor geen gevelschilderwerken uitgevoerd kunnen worden). De weerverletdagen die de aannemer wenst in te roepen om de uitvoeringstermijn te verlengen, moeten uiteraard aanvaard worden door de opdrachtgever, wat steeds mogelijke discussie met zich meebrengt. Het is dan aan te raden dat vooraf een procedure vastgelegd wordt om de weerverletdagen vast te stellen.

Wegwijs U kan de weerverlettabellen vinden op de website www.nav.be. Kijk in het kennisnet bij ‘Architect in de praktijk’, onderdeel ‘Cijfers en indexen’. (Met dank aan Luc Proesmans, adviseur Bouwunie)

5.2.4 Richtprijzen en lonen in de bouwsector Richtprijzen voor de woningbouw In Vlaanderen bestaan er momenteel twee courante publicaties van eenheidsprijzen of richtprijzen: ASPEN INDEX en HANDBOEK RICHTPRIJZEN VOOR DE WONINGBOUW van BOUWUNIE. Voor alle duidelijkheid: de daarin vermelde prijzen zijn geen absolute maar gemiddelde waarden. Niet alleen worden de prijzen bepaald door projectgebonden elementen, zoals locatie, uitvoeringstermijn, complexiteit, tolerantie- en afwerkingsgraad, de materiaalkeuze en -hoeveelheden, maar eveneens door factoren die buiten de invloedssfeer van de ontwerpers vallen. Richtprijzen aan te rekenen lonen Om meer inzicht te hebben in de regielonen van de aannemer bestaan er ook richtprijzen aan te rekenen lonen. Deze tabellen zijn indicatief waarbij rekening gehouden wordt met brutolonen en alle toeslagelementen van lonen en algemene kosten. Bijvoorbeeld het gemiddelde loon van slopingswerken ligt hoger dan bijvoorbeeld bevloeringswerken. De algemene kosten van het eerste liggen immers veel hoger dan bevloeringswerken. Er bestaat een tabel richtprijzen aan te rekenen lonen voor bedrijven vanaf 20 werknemers, een tabel voor de ondernemingen met 10 tot 19 werknemers, en een tabel voor ondernemingen met minder dan 10 werknemers.

127

Wegwijs NAV-leden krijgen een gevoelige korting bij het bestellen van een handboek richtprijzen van BOUWUNIE, kijk na op www.nav.be en dit bij ‘Shop’. Wilt u meer informatie over de ASPEN INDEX, bel dan op het telefoonnummer 03/281.33.68 (www.aspen-index.eu) De tabellen aan te rekenen lonen zijn ook terug te vinden op de website www.nav.be onder de categorie ‘Achitect in de praktijk’, ‘Cijfers en indexen’ in het kennisnet.

Beroepscategorieën in de bouwsector In de bouwsector zijn er 6 beroepscategorieën voor de arbeiders sinds 1 juli 2007. Deze worden gedefinieerd in de Collectieve Arbeidsovereenkomst van 12 juni 2014 betreffende de arbeiderscategorieën. Daarnaast worden in deze cao ook de categorieën ploegbaas en meestergast (lager leidinggevend personeel) gedefinieerd. Categorie I (vroeger ‘ongeschoolde’) Dit zijn de arbeiders: - die instaan voor de uitvoering van zeer eenvoudige werken, zoals de opruiming van de bouwplaats, het reinigen van de gebouwen en de keet, alsmede de uitvoering van werken waarvoor geen enkele specialisatie vereist is, zoals voor het verplaatsen van materieel en materialen; - de arbeiders die hun beroepsloopbaan beginnen en die geen bouwdiploma na voltijds onderwijs hebben behaald, alsook diegenen die een opleiding gevolgd hebben met vrucht in het kader van het Industrieel leerlingenwezen en de Alternerende bouwopleiding. Voor deze arbeiders evalueert de werkgever uiterlijk na 9 maand de graad van beroepsbekwaamheid en verhoogt, in geval van gunstige evaluatie, het loon tot minimaal dat van categorie I A. Categorie IA (vroeger ‘eerste ongeschoolde’) Tot deze categorie behoren: - de arbeiders van cat. I die naar het oordeel van de werkgever blijk geven van een meer dan gemiddelde bekwaamheid; - de arbeiders die hun beroepsloopbaan beginnen en die een bouwdiploma na voltijds onderwijs hebben behaald. Na 6 maand bedraagt hun loon minimaal dat van categorie II. Categorie II (vroeger ‘geoefende arbeiders’) Hieronder wordt verstaan de arbeiders die niet volledig vertrouwd zijn met de onder ‘categorie III en IV’ (zie verder) opgesomde beroepen. Onder deze categorie wordt verder nog verstaan de arbeiders die bij de uitvoering van hun gewoon werk enige vaardigheid aan de dag leggen. De CAO betreffende de arbeidsvoorwaarden somt een aantal taken en beroepen op van de arbeiders van categorie II. 128

Categorie IIA (vroeger ‘eerste geoefende’) Tot de categorie II A behoren de arbeiders van categorie II die naar het oordeel van de werkgever blijk geven van een meer dan gemiddelde bekwaamheid. Categorie III (vroeger ‘geschoolde arbeiders van de eerste graad’) Hieronder wordt verstaan de arbeiders die hun vak grondig kennen, welke kennis slechts verworven wordt dankzij een ernstige leertijd in de werkplaats, op de bouwplaats of in een vakschool, en dit vak sedert ten minste drie jaar met een normale vaardigheid en een normaal rendement uitoefenen. Categorie IV (vroeger ‘geschoolde arbeiders van de tweede graad’) Hieronder wordt verstaan de arbeiders van wie de beroepsbekwaamheid kennelijk hoger ligt dan die van de geschoolde arbeiders van de eerste graad. Hun aantal ten opzichte van het totaal der arbeiders kan variëren naar gelang van de beschouwde beroepen. De cao geeft een opsomming van een aantal beroepen en taken die behoren tot de categorie III en IV). Lager leidinggevend personeel: meestergasten De arbeider die blijk geeft van zijn vakbekwaamheid en de functie van meestergast uitoefent, heeft recht op een uurloon dat ten minste 20 % hoger ligt dan het loon van de geschoolde arbeider van de tweede graad. Deze vakbekwaamheid wordt beoordeeld in het licht van de kwaliteiten die normaliter van een als ‘meestergast’ aangeduide arbeider mogen verwacht worden, meer bepaald: - technische en praktische kennis nodig voor het organiseren, het leiden en coördineren van het werk van verschillende arbeidersploegen; - rekening houdend met de vanwege zijn chef ontvangen richtlijnen in staat zijn om persoonlijk de daaruit voortvloeiende uitvoeringsmoeilijkheden op te lossen; - de verantwoordelijkheid op zich nemen voor de goede uitvoering van de werken die door het onder zijn gezag gestelde personeel worden verricht. Ploegbazen Onder ploegbaas wordt verstaan de arbeider die geholpen wordt door verschillende arbeiders en die toezicht houdt op de uit te voeren werken waarbij hij handenarbeid pleegt te verrichten. De ploegbaas heeft recht op een uurloon dat ten minste 10 % hoger ligt dan datgene wat overeenkomt met zijn eigen beroepsbekwaamheid. Wanneer het een ploegbaas betreft die aan het hoofd staat van een ploeg bestaande uit arbeiders met verschillende beroepsbekwaamheden, dan mag het aan deze ploegbaas verschuldigde loon niet lager liggen dan het regelingsloon van de arbeider met de hoogste beroepsbekwaamheid, verhoogd met 10 %. (Met dank aan Luc Proesmans, adviseur Bouwunie) 129

5.3. Energiedeskundigen en -verslaggevers Om een goed beeld te krijgen over de verschillende actoren, is het belangrijk dat we de verschillende toepassingsdomeinen goed onderscheiden. Er is een Energieprestatiecertificaat bij verkoop en verhuur van woongebouwen, een vrijwillige energieaudit, daarnaast bestaat ook de energieprestatieregelgeving en de ventilatieverslaggeving. Telkens gaat het om verschillende zaken: Een energiedeskundige type A het Energieprestatiecertificaat (EPC) bij verkoop en verhuur van woongebouwen: - Met een EPC krijgt met een inzicht in hoe de woning scoort op het vlak van energie. - verplicht bij verkoop en verhuur van woongebouwen (woningen, appartementen, studio’s, ...). Een EPC is verplicht per wooneenheid. - Een EPC moet aanwezig zijn uiterlijk vanaf het moment dat een woning te koop of te huur wordt aangeboden en moet door de verkoper/verhuurder voorgelegd worden aan de (potentiële) kopers/huurders. Bovendien moeten de energiescore en het adres of de unieke code gepubliceerd worden in alle commerciële publicaties. - De eigenaar (verkoper) stelt een erkende energiedeskundige type A aan. - Het EPC bij verkoop en verhuur van woongebouwen is maximaal 10 jaar geldig. - Vanaf 1 juli 2017 wordt een nieuw inspectieprotocol gebruikt voor de opmaak van EPC’s voor residentiële gebouwen. Een energiedeskundige type B Een energieaudit: - vrijwillig voor particulieren die energieadvies willen over hoe en waar energie kan bespaard worden in hun woning - enkel een energiedeskundige type B kan een energieaudit opmaken Een energiedeskundige type C Een energieprestatiecertificaat (EPC) voor publieke gebouwen is: - verplicht voor gebouwen gelegen in het Vlaamse Gewest waarin publieke organisaties gevestigd zijn die aan een groot aantal personen overheidsdiensten verstrekken en vaak door publiek bezocht wordt. - De invoering van het EPC in het Vlaamse Gewest verloopt gefaseerd afhankelijk van de bruikbare vloeroppervlakte van het publieke gebouw. Vanaf 1 januari 2015 is het EPC verplicht voor gebouwen groter dan 250 m². - Het energieprestatiecertificaat wordt opgemaakt door: - een erkende energiedeskundige type C voor publieke gebouwen of; - een interne energiedeskundige voor publieke gebouwen. - Het EPC voor publieke gebouwen … - Toont aan de hand van een kengetal hoe energiezuinig het gebouw is. - Het kengetal wordt berekend op basis van gemeten energieverbruik. - Vermeldt aanbevelingen voor energiezuinige investeringen. - Het is tien jaar geldig. 130

Een EPB-verslaggever De energieprestatieregelgeving (zie ook verder in deze brochure 6.7) - Sinds 1 januari 2006 is een (ver-)bouwproject EPB-plichtig, als er een bouwvergunningsaanvraag of melding nodig is voor het project. - Ook niet-geklimatiseerde gebouwen of gebouwdelen zijn EPB-plichtig. - Voor bepaalde types en werkzaamheden zijn uitzonderingen mogelijk. Raadpleeg hiervoor steeds het toepassingsgebied. - De opdrachtgever (aangifteplichtige) moet voor de start van de werken een verslaggever aanstellen: de EPB-verslaggever. Hij is verantwoordelijk voor het opmaken van de startverklaring met voorafberekening en de EPB-aangifte. In de EPB-aangifte wordt de asbuit situatie correct gerapporteerd. De ventilatieverslaggever Een Ventilatievoorontwerp (VVO) en een ventilatieprestatieverslag (VPV) - De aangifteplichtige (de bouwheer) krijgtvoor alle nieuwe en ingrijpend energetisch te renoveren wooneenheden met stedenbouwkundige vergunningsaanvraag of melding vanaf 1 januari 2016, twee nieuwe verplichtingen: - vĂłĂłr de start van de werkzaamheden een ventilatievoorontwerp (VVO) laten opmaken. - na de uitvoering een ventilatieprestatieverslag (VPV) laten opstellen, inclusief (indien van toepassing) meetrapporten van de mechanische debieten van het geplaatste systeem. - Een erkend ventilatieverslaggever zal dit online ingeven.

WEGWIJS Voor zowel energiedeskundige types A, B en C dient een opleiding gevolgd te worden. Het centraal examen is verplicht voor nieuwe kandidaat-energiedeskundigen types A en C. Het examen voor energiedeskundige type A en B wordt georganiseerd door de instelling waar de opleiding plaatsvindt. Vanaf 2015 wordt een erkenningsregeling voor EPB-verslaggevers ingevoerd. Naast het beschikken van het juiste diploma, volgt de kandidaat verslaggever een opleiding en slaagt hij voor een centraal examen. Vanaf 2015 is een EPB-verslaggever verplicht permanente vorming te volgen. Om op te treden als ventilatieverslaggever is een erkenning nodig. Het volstaat hiervoor om een theoretisch examen af te leggen. Enkel wie wil rapporteren over de mechanische ventilatiedebieten en hiervoor de nodige metingen wil uitvoeren, moet ook een praktisch examen afleggen. Meer informatie op www.energiesparen.be

(Met dank aan arch. Angeliques Verspeurt en VEA )

131

5.4 Keuringsorganismen Keuringsorganismen hebben een belangrijke rol in de bouwsector. De conformiteit van de installaties voor elektriciteit en aardgas wordt bijvoorbeeld gecontroleerd door erkende organismen. Maar ook liften en roltrappen, of binnenisolatie voor drinkwater ontsnappen niet aan het inspectieoog. Hieronder een beperkte lijst van erkende keuringsorganismen. Vraag telkens na of ze erkenning hebben voor de specifieke opdracht.

Wegwijs AIB-Vinçotte vzw www.vincotte.be ATK vzw http://www.atk.be OCB vzw http://www.ocb.be ELECTRO-TEST vzw http://www.electro-test.be VAN HEMELEN vzw http://www.vanhemelen.org/

5.5 Tussenkomst van ingenieurs en studiebureaus Het Hof van Cassatie oordeelde met arrest van 3 maart 1978 (R.W. 1978-1979, 711) dat gelet op het hoog technisch karakter van bepaalde studies die tot het bouwbedrijf behoren, aangenomen mag worden dat de architect zich – zelfs impliciet – tegenover de bouwheer mag vrijmaken m.b.t. zekere technische studies, zoals betonstudie en berekeningen van het weerstandsvermogen van materialen, waarvoor hij geen opleiding heeft ontvangen en die derhalve buiten zijn bevoegdheid vallen. Bepaalde technische studies worden dan ook niet verondersteld deel uit te maken van een volledige architectenopdracht. De architect kan nochtans in zijn overeenkomst met de bouwheer de verbintenis aangaan zorg te dragen voor deze aanvullende studies, die hij dan laat uitvoeren door een ingenieur of een studiebureau. Ook is het mogelijk dat de bouwheer zelf – al dan niet op uitdrukkelijke vraag 132

van de architect – een ingenieur aanstelt of nog, als aannemingslast, de studies laat uitvoeren door een door de aannemer gecontracteerde ingenieur. Wat is in het algemeen en zonder rekening te houden met bijzondere contractuele afspraken, de ‘aansprakelijkheid’ van de architect in elk van de hierboven genoemde scenario’s?

5.5.1 De architect stelt een ingenieur aan De architect zal als contractspartij altijd zelf aangesproken kunnen worden door de bouwheer voor de fouten van de ingenieur. De architect kan wel argumenteren dat de ingenieur hem dient te vrijwaren voor deze aanspraken van de bouwheer, omdat niet hijzelf dan wel de ingenieur verantwoordelijk is voor de gemaakte studie. Nochtans kan in bepaalde gevallen de architect (mede-) aansprakelijk gesteld worden voor fouten begaan door de ingenieur indien de architect deze fouten gelet op zijn eigen specialisatie en kennis, had moeten ontdekken. Ook kan de architect aansprakelijk gesteld worden voor een slechte keuze van ingenieur. Het aanstellen van een incompetent ingenieur kan de aansprakelijkheid van de architect in het gedrang brengen. Daarbij zal in feite moeten worden nagegaan of de keuze van de door de architect geraadpleegde technicus naar algemene bekendheid al dan niet een goede keus was en, in ieder geval, of de door de specialist begane fout van die aard was dat ze, gelet op de vakkennis van de architect al dan niet door hem kon worden ontdekt.

5.5.2 De bouwheer stelt de ingenieur aan Indien de bouwheer een ingenieur een opdracht toevertrouwt, durven sommigen argumenteren dat de ingenieur in de plaats van de architect treedt voor het gedeelte dat aan de ingenieur wordt toevertrouwd. Voor dat gedeelte zou de architect aldus van zijn verantwoordelijkheid worden ontslaan. Artikel 24 van het Reglement van Beroepslichten bepaalt: ‘Wanneer een beroep gedaan wordt op de medewerking van een technisch adviseur, behoudt de architect alle prerogatieven van zijn opdracht’. De bepaling is duidelijk. De architect kan zich niet van zijn opgedragen opdracht en de daarmee gaande aansprakelijkheid ontdoen door te verwijzen naar de omstandigheid dat de bouwheer een ingenieur raadpleegde. Dit betekent dat bij mogelijke fouten begaan door de ingenieur een Rechtbank tevens zal onderzoeken of de fouten van de ingenieur, gelet op de vakkennis van de architect, al dan niet hadden moeten opgemerkt worden door de architect. De tussenkomst van een ingenieur op verzoek van de bouwheer ontslaat de architect niet van zijn plicht om fouten in studies die hij kan opmerken, op te merken. Ook dient hij, wanneer nodig, de bouwheer op de hoogte te brengen van de ‘onkunde’ van de ingenieur. 133

5.5.3 De aannemer stelt de ingenieur aan Een lastenboek kan aan de aannemer verplichten een ingenieur aan te stellen om bv. de sterkteberekening van de constructie te doen. Dergelijke clausule mag enkel betrekking hebben op de plannen en de berekeningen die in verband staan met de uitvoering van de werken toevertrouwd aan de aannemer. Deze opdracht kan nooit slaan op het concept zelf vermits dit in strijd zou zijn met de wet van 1939. Ook in dergelijke omstandigheid wordt de verantwoordelijkheid van de architect niet afgezwakt. Indien de aannemer beroep doet op een ingenieur geldt tevens de algemene regel dat de architect altijd zijn eigen taken moet uitoefenen en dat hij binnen zijn eigen vakkennis moet nagaan of de studies conform zijn en of de aangestelde ingenieur over voldoende vakkennis beschikt om vertrouwd te kunnen worden. (Met dank aan Mr. Christophe Lenders en Mr. Joris Wouters, GSJ Advocaten)

5.6 De deskundige De architect-deskundige opereert op verschillende terreinen: - verzekeringswereld - deskundige aangesteld door twee of meer partijen (*) - deskundige aangesteld door de rechtbanken (*) Waarom aanstelling van een deskundige? Een deskundige wordt door de rechtbank aangesteld in geval er betwisting is tussen twee of meer partijen nopens een techniciteit waarbij de rechtbank zich onbevoegd verklaart. De rechtbank zal hetzij een tussenvonnis vellen hetzij een beschikking verlenen aan partijen om een deskundige met een welomschreven opdracht aan te stellen. Deze deskundige moet, in opdracht van de rechtbank, dit wil zeggen in volledige onpartijdigheid, het voorwerp van het geschil onderzoeken, zijn conclusies meedelen aan de partijen, pogen de partijen te verzoenen en indien dit niet mogelijk blijkt, zijn eindverslag neerleggen bij de rechtbank waarna de rechter uitspraak zal doen. Aanstelling Eerste element: de deskundige wordt aangesteld door de rechtbank. Men is dus slechts deskundige, opdracht per opdracht. Aanvaarden - weigeren van de opdracht Van zodra de deskundige in het bezit is van de opdracht moet hij nagaan of hij de opdracht kan aanvaarden. Het weigeren van de opdracht kan op diverse gronden gebeuren: 134

- de opdracht valt buiten de bevoegdheid van de deskundige; - de deskundige is materieel in de onmogelijkheid om de opdracht tijdig klaar te hebben; - de deskundige heeft een bepaalde relatie met één van de partijen; partijen hebben reeds rechtstreeks of onrechtstreeks voor hem gewerkt; - partijen zijn verwanten of goede bekenden van de deskundige; - indien er tussen hem en één van de partijen een hoge graad van vijandschap bestaat; - indien hij reeds raad gegeven heeft over het geschil. Wraking Art 966: De deskundigen kunnen worden gewraakt om dezelfde reden als de rechters. Art 967: Iedere deskundige die weet dat er enige reden van wraking tegen hem bestaat, is ertoe gehouden zulks onverwijld aan de partijen mee te delen en zich van de zaak te onthouden indien de partijen hem geen vrijstelling verlenen. Art 968: De deskundige die de partijen kiezen, kan alleen worden gewraakt om redenen die ontstaan zijn, of bekend geworden zijn sedert zijn aanwijzing. Art 969: Na de eerste bijeenkomst voor het deskundigenonderzoek, mag geen wraking meer worden voorgedragen tenzij de partij eerst nadien kennis heeft gekregen van de wrakingsgronden. Art 970: De partij die middelen van wraking wil aanvoeren, moet ze voordragen in een verzoekschrift aan de rechter die de deskundige heeft aangewezen, tenzij deze zich zonder formaliteiten onthoudt. Het verzoekschrift moet binnen de 8 dagen nadat de partij kennis heeft gekregen van de reden van wraking voorgedragen worden. Art 971: De griffier zendt bij gerechtsbrief een eensluidend afschrift van de akte van wraking aan de gewraakte deskundige. Tevens bericht hij hem dat hij binnen de 8 dagen moet verklaren of hij in de wraking berust dan wel of hij ze betwist. De wraking wordt toegestaan, indien de deskundige erin berust of ze onbeantwoord laat; wanneer de deskundige de wraking betwist, doet de rechter uitspraak, nadat hij de partijen en de deskundige in de raadkamer heeft gehoord. Wordt de wraking verworpen, dan kan de partij die ze heeft voorgedragen, veroordeeld worden tot schadevergoeding jegens de deskundige indien deze dit vordert. In dit laatste geval echter kan hij geen deskundige blijven in de zaak. Het vonnis inzake wraking is uitvoerbaar niettegenstaande voorziening. Staat het vonnis de wraking toe, dan wijst het ambtshalve de nieuwe deskundige aan, tenzij de partijen op het ogenblik van het vonnis overeengekomen zijn over de keuze van een deskundige. Provisie De Rechtbank zal in het vonnis waar de deskundige aangesteld is dag en uur bepalen van een installatievergadering op de Rechtbank. Hier kan in gemeen overleg tussen partijen soms van afgezien worden. In de praktijk gebeurt dit nog zelden. Binnen de acht dagen zal de deskundige per aangetekend schrijven, en de rechter en de raadslieden per gewone brief, kennis geven van de plaats, de dag en het uur waarop hij zijn werkzaamheden zal aanvangen en hen hierop uitnodigen. De afspraak voor de vergadering gebeurt best na afspaak met de raadslieden. Bij dringende gevallen is het aangewezen dat de deskundige zich telefonisch met de partijen in verbinding stelt om de afspraak te bepalen. De 135

rechtbank bepaalt de provisie die partijen ter griffie moeten consigneren en geeft deze volgens de vordering van de expertise vrij. Plaatsopneming Plaats van de bijeenkomst: naar gelang de omstandigheden, hetzij ten huize van de deskundige, hetzij bij één der partijen, maar dit gebeurt meestal op de plaats waar de opdracht dient te worden uitgevoerd. De deskundige moet zich onthouden zich door één van de partijen of hun raadslieden naar de plaatsopneming te laten vervoeren. De expertise gaat door zowel in aan- of afwezigheid der partijen voor zover deze behoorlijk uitgenodigd zijn. Verrichtingen bij de samenkomst De deskundige moet de identiteit van de aanwezigen noteren: partijen, advocaten, technische raadslieden en derden die bij de expertise belang hebben. De deskundige moet door de partijen het akkoord doen bevestigen over de verwoordingen van de opdracht. Hij moet de opdracht voorlezen. Indien partijen akkoord gaan om de opdracht uit te breiden, moet hij dit schriftelijk doen bevestigen. Het verloop van de expertise Na het voorlezen en aanvaarden van de opdracht, de zaak door partijen laten uiteenzetten: eerst de eiser, vervolgens de verweerder. De deskundige heeft het recht de partijen te verzoeken zich tot de feiten van de zaak te beperken en er niet van af te wijken. Dikwijls laten partijen hun opmerkingen gelden naarmate de deskundige tot de vaststellingen overgaat. De verklaringen van partijen hebben de waarde van een buitengerechtelijke bekentenis. Desnoods zal de deskundige mededeling vragen van de dossiers en zelfs van bijkomende stukken welke hij van nut zou achten. De deskundige gaat dan over tot onderzoek van het litigieuze voorwerp: vaststellingen en proeven, demonteren, schattingen, enz. Hij mag inlichtingen inwinnen bij derden of zich door derden onder zijn toezicht doen helpen, mits partijen hiermee akkoord gaan, tenzij het vonnis hemzelf machtigt zich tot derden te wenden om aan de uitvoering van de expertise hun medewerking te verlenen. Zo is het de deskundige toegestaan om beroep te doen op het advies van andere experten die meer bevoegd zijn in de zaak of hieromtrent een bijzondere kennis verworven hebben. Het is aangeraden van alle vaststellingen voldoende foto’s te nemen. Zo nieuwe samenkomsten nodig blijken, partijen opnieuw uitnodigen in de vorm voorgeschreven voor de uitnodiging van de eerste plaatsopneming, tenzij partijen de deskundige uitdrukkelijk ontslaan hen te verwittigen of hem vanaf de eerste samenkomst de toelating geven om zijn verdere vaststellingen te doen buiten hun aanwezigheid. Het is aangewezen partijen toch altijd te verwittigen en op de hoogte te houden. Verzoening Na partijen gehoord te hebben, bevordert de deskundige hun verzoening. In geval van verzoening en op verzoek van partijen maakt hij hiervan een proces-verbaal op (dading), hetwelk hij door partijen laat ondertekenen. Hij legt dit P.V. ter griffie neer. 136

Voorverslag De bevindingen van de deskundige dienen in voorlezing aan alle partijen en hun raadslieden gezonden te worden, met het verzoek hun opmerkingen binnen een bepaalde termijn na de toezending te laten kennen. De berichten welke de deskundige ontvangt, drukt hij af in zijn eindverslag. De deskundige moet op deze vragen of opmerkingen gemotiveerd antwoorden. Indien de vragen of opmerkingen buiten de zaak vallen moet hij dit ook motiveren. Belangrijk is dat de deskundige te allen tijde beseft dat hij enkel een advies verstrekt aan de rechtbank. Hij mag geen juridische uitspraken doen of standpunt innemen. De verleiding bij sommige deskundigen om tot uitspraken, halfverheven vonnissen over te gaan, is soms sterk aanwezig. Een gemotiveerd verslag bevat enkel technische beschouwingen met de aanwijzing van de grond waarop ze berusten. Deze adviezen moeten kritisch geformuleerd worden, dit wil zeggen dat alle aspecten van de zaak evenwichtig en naar waarde dienen behandeld te worden. Voorbeeld: een buitengevel die slordig bepleisterd is, kan beantwoorden aan de normen inzake vlakheid, voldoende dekking, samenstelling enz., maar op esthetisch oogpunt een totaal verkeerd beeld scheppen. Het is dan aan de deskundige om uit te maken of deze gevel dominerend is in de architectuur, of het gaat om een oude gevel die bepleisterd werd vs. een nieuw opgetrokken muur, is het een opvallend gebrek of dient de waarnemer erop gewezen, enz. De deskundige moet bij zijn conclusies zoveel mogelijk objectieve criteria inbouwen, ze punt per punt behandelen en dan een eindconclusie trekken. Eindverslag Indien de opmerkingen, bijkomende vragen, bijkomende aangeklaagde gebreken van partijen geen bijkomende elementen bevatten of aanleiding geven tot een nieuwe plaatsopneming of het opmaken van een aanvullend voorverslag, zal de deskundige overgaan tot het opmaken van zijn eindverslag. Dit wordt opgemaakt eens de termijn van het formuleren van opmerkingen verstreken is. Indien ĂŠĂŠn of meerdere partijen nalaten hun opmerkingen binnen deze termijn te formuleren, dan mag de deskundige overgaan tot het opmaken van zijn eindverslag. Dit verslag bestaat uit: - het verslag in prelectuur (voorverslag); - de opmerkingen en briefwisseling van partijen; - de antwoorden op de vragen en opmerkingen van partijen; - de eindconclusies; - de eedformule; - de staat van erelonen en onkosten. Neerleggen van het verslag De minuut (origineel) van het deskundig verslag met de notaâ&#x20AC;&#x2122;s van de partijen erin samengebundeld, wordt op de griffie van de rechtbank neergelegd. Op de dag van de neerlegging van het verslag ter griffie zendt de deskundige een aangetekende brief aan partijen met in bijlage een voor eensluidend verklaard afschrift van het verslag en van de daarin opgenomen staat van erelonen en kosten. 137

Advies Art 986: De rechters zijn niet verplicht het advies van de deskundigen te volgen, indien het strijdig is met hun overtuiging. Art 987: Indien de rechter in het verslag niet voldoende opheldering vindt, kan hij een aanvullend onderzoek door dezelfde deskundigen ofwel een nieuw onderzoek door andere deskundigen bevelen. De nieuwe deskundigen mogen aan de vroeger aangestelde deskundigen de inlichtingen vragen die zij nodig achten. De rechter kan ook, tijdens het hele verloop van de debatten, de deskundigen ter zitting horen. Deze mogen zich bij dat verhoor van stukken bedienen. De verklaringen van de deskundigen worden in een PV bevestigd dat de rechter, de griffier en zijzelf ondertekenen na lezing en eventuele opmerkingen. Briefwisseling Het is van belang dat alle briefwisseling, uitgaande van de deskundige, naar alle partijen gestuurd wordt. Partijen mogen niet rechtstreeks in contact treden met de deskundige zonder dat de overige partijen hiervan op de hoogte gesteld zijn. Stukken (documenten, plannen e.d.) mogen partijen best niet rechtstreeks overmaken aan de deskundige doch enkel via hun raadsman die voor de verspreiding ervan onder partijen zorgt. Aansprakelijkheidsstelling van partijen Wat moet men doen indien een partij aanstuurt op een duidelijk standpunt inzake aansprakelijkheid? Het is in dergelijke gevallen uitgesloten dat de deskundige hierop ingaat tenzij dit zo in de opdracht is ingeschreven of door alle partijen als uitbreiding van de opdracht wordt onderschreven. In dergelijke gevallen is de deskundige ertoe gehouden hierin enkel een advies uit te brengen. Zijn advies kan onmogelijk als een uitspraak beschouwd worden. Indien de deskundige twijfelt omtrent het verstrekken van dergelijke adviezen kan hij dit duidelijk vermelden in zijn verslag en de aansprakelijkheidsregeling overlaten aan de Rechtbank. Aansprakelijkheid van de deskundigen Normaliter dient een verslag van de deskundige slechts beschouwd te worden als een advies aan de Rechtbank en kan hij als dusdanig niet aansprakelijk gesteld worden voor fouten die zouden voortspruiten uit het volgen van dit advies door ĂŠĂŠn van de partijen. We menen echter dat dit enigszins genuanceerd dient te worden. Indien een deskundige in een verslag de oorzaken van de schade weergeeft, en daarnaast conform zijn opdracht, een advies geeft hoe de herstelling moet geschieden, dan zijn wij van mening dat hier wel degelijk de beroepsaansprakelijkheid van de deskundige speelt. We menen dan ook dat de architect-deskundige zich hiervoor moet verzekeren, al dan niet opgenomen in zijn polis beroepsaansprakelijkheid. Destructief onderzoek Het kan voorkomen dat, om de oorzaken van de schade te kennen, de deskundige moet overgaan tot destructief onderzoek. Dit destructief onderzoek kan zeer verregaand zijn, bijvoorbeeld het blootleggen van een rioleringssysteem in een kelder. 138

Hij zal hiervoor beroep moeten doen op gespecialiseerde vaklui. De deskundige dient in voorkomend geval aan partijen voorafgaand een raming van de kosten te geven en op het uitdrukkelijk schriftelijk akkoord van partijen wachten om deze werken uit te laten voeren. De deskundige vraagt ook aan de meest gerede partij voorafgaandelijk de aanvullende nodige provisies te betalen zodat hij zeker is dat de uitgevoerde werken zullen vergoed worden. Deze werken moeten onder controle en toezicht van de deskundige gebeuren. Partijen moeten verwittigd worden wanneer de werken zullen uitgevoerd worden, zodat zij desgewenst de werkzaamheden kunnen volgen of zich kunnen laten vertegenwoordigen. Herstelwerken In geen geval kan de deskundige aansturen op het onder zijn leiding en toezicht uitvoeren van de in het verslag voorgestelde herstelwerken. De opdracht van de deskundige beperkt zich enkel tot het adviseren van de rechtbank, niet tot het laten uitvoeren van werken en hiervoor bijkomende erelonen aan te rekenen. Labo-onderzoeken In sommige gevallen zal labo-onderzoek nodig zijn van bepaalde stukken of elementen om de precieze oorzaak te kennen. In voorkomend geval is het eveneens aan de deskundigen om partijen voor te lichten over de kosten van dit onderzoek en hun toestemming voor het verder verloop van het onderzoek te vragen. Het zou immers kunnen zijn dat dergelijke onderzoeken duurder uitvallen dan de schade die zich manifesteert. Onbezonnen zware onderzoekingen staan dikwijls een verzoening tussen partijen in de weg. Vergoedingen De kosten en vergoedingen worden gewoonlijk per prestatie per uur gerekend. Deze vergoedingen werden vastgelegd op 15 okt 1981 door het Interprofessioneel Bureau nr 17 (Hoge Raad voor de Middenstand).

WEGWIJS Bent u (ingenieur-)architect en wilt u expertises uitvoeren voor Justitie? Dan moet u zich zo snel mogelijk registreren in het nieuwe â&#x20AC;&#x2DC;nationaal registerâ&#x20AC;&#x2122;: https://justitie.belgium.be/nl/e-services/nationale_registers_experten

(Met dank aan architect-expert Joost Beke)

139

6 140

6. Architect in de praktijk 6.1 Documenten nodig bij de aanbesteding van werken 6.1.1. Algemeen Bij de aanbesteding van werken moeten aan de inschrijver (aannemer) de volgende documenten ter beschikking worden gesteld: - De uitvoeringsplannen (1); - Het specifiek administratief bestek met de algemene uitvoeringsmodaliteiten (1); - Het specifiek technisch bestek met de bijzondere uitvoeringsmodaliteiten (1); - De bouwvergunningdocumenten (voor zover als noodzakelijk voor inschrijving); - De stabiliteitsstudie (voor zover als noodzakelijk - vb aanneming ruwbouw) (2); - De meetstaat (voor zover de aannemer deze zelf niet dient aan te leveren); - Voorstel contractdocumenten (3). (1): Door de architect in samenspraak met de opdrachtgever opgesteld. (2): Door de architect of de ingenieur stabiliteit opgesteld. (3): Door de opdrachtgever in samenspraak met de architect opgesteld. Deze documenten moeten het hem mogelijk maken, zich volledig te informeren nopens de te leveren prestaties en werken, om met kennis van zaken een prijsofferte op te maken. Daarnaast dient de inschrijver te beschikken, naast zijn beroepsbekwaamheidsdocumenten, over diverse algemene en bijzondere gegevens en documenten door derde instanties verstrekt zoals hierna omschreven.

6.1.2. Procedure bij openbare werken Per 1 mei 2009 werd het Kantoor voor Inzage en Verkoop van Bestekken (KIVB) van de FOD P&O definitief opgedoekt. De beslissing om het KIVB te sluiten is het gevolg van de opkomst van e-Procurement, d.i. het elektronisch laten verlopen van overheidsopdrachten. Via de module e-Notification kunnen de aanbestedende de bestekken en besteksdocumenten elektronisch op het e-Procurementplatform opladen, zodat zij door de ondernemingen gratis kunnen worden geraadpleegd en gedownload. Met besteksdocumenten wordt bedoeld: algemene voorwaarden samenvattende en gedetailleerde meetstaten, plannen, technische voorschriften, typebestekken, inschrijvingsblad, relevante bijdragen â&#x20AC;Ś 141

De aanbestedende overheden moeten zelf instaan voor het ter beschikking stellen van het bestek en de begeleidende documenten, met name via de module e-Notification van het e-Procurementplatform van de federale overheid.

WEGWIJS Meer info: www.publicprocurement.be

6.2 Bestekken en/of lastenboeken 6.2.1 Typebestekken Al naar gelang het type werken en de bouwheer worden typebestekken gehanteerd. Deze bestekken zijn gegroeid uit de algemene code van goede praktijk, de regels van goed vakmanschap (ook genaamd regels van de kunst), en zijn algemeen van toepassing gesteld. De architect dient, in samenspraak met de bouwheer, de van toepassing zijnde typebestekken op te nemen in zijn specifiek algemeen bestek. In geval van gesubsidieerde werken wordt verwezen naar de typebestekken van de staat. Al naar gelang de aanneming zal men verwijzen naar de meest gebruikte typedocumenten.

Let op: bij gebruik van typedocumenten, steeds de verwijzingen naar de KB overheidsopdrachten aanpassen naar de juiste versies. Bestekken uitgegeven door het bestuur der gebouwen Typebestek nr. 100 (1984) Algemene administratieve en contractuele bepalingen Typebestek nr. 104/3 (1999) Technische voorschriften (indexen 21,25 en 26) Bestekken uitgegeven door het bestuur der wegen, zie ook http://wegen.vlaanderen.be Standaardbestek SB250 Wegenbouw versie 4 (augustus 2017) Bestekken uitgegeven door het bestuur der gebouwen voor elektriciteit & elektromechanica Typebestek nr. 400 Algemene administratieve en contractuele bepalingen betreffende mechanische en elektrische constructies + Algemene technische bepalingen betreffende mechanische en elektrische installaties Bestekken uitgegeven door de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (voorheen de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij) zie ook www.vmsw.be (downloadbaar) Typebestek B 2005 Algemene technische bepalingen met update 22.12.2015 142

Andere Typebestekken Typebestek nr. 105 (2014) Typebestek nr. 800 (1967) Typebestek nr. 901 (1989)

Centrale verwarming, verluchting en klimaatregeling Werken bij vriesweer Verbouwingen en onderhoudswerken

6.2.2 Normen Naast voormelde typebestekken wordt ook verwezen naar algemeen geldende normen. Voor België is dit de N.B.N. Tevens kan de ontwerper, bij ontstentenis van een Belgische norm ter zake, verwijzen naar andere geldende EUROPESE Normen (EN. Normen...).

6.2.3 Eéngemaakte technische specificaties Sinds 1960 publiceert de Overheid regelmatig referentiedocumenten onder de naam van EENGEMAAKTE TECHNISCHE SPECIFICATIES. Momenteel beschikt men over volgende gepubliceerde documenten: STS 00.13 : Hout en houten structuren – Proeven STS 04 (*) : Hout en plaatmaterialen op basis van hout STS 06.8 : Hout en plaatmaterialen op basis van hout: Verbindingsmiddelen voor timmerhout STS 08.82 : Thermische isolatiematerialen STS 22 : Metselwerk voor laagbouw STS 23 (*) : Houtbouw STS 31/ 32 (*) : Timmerwerk en dakschrijnwerk STS 31/5 : Timmerwerk: curatieve behandeling STS 34 (*) : Dakafdichtingen STS 36 : Metaalschrijnwerk STS 44 : Dekvloeren en bedrijfsvloeren STS 45 (*) : Binnenvloerafwerking STS 52 (*) : Buitenschrijnwerk (Hout en PVC) STS 53(*) : Deuren STS 56 & 56.1 : Structureel gelijmd glaswerk (SGG) STS 63 : Waterkranen STS 71.1 : Na-isolatie van spouwmuren door insitu vullen van de luchtspouw STS-P71.3 : Luchtdichtheid van gebouwen - luchtdichtheidstest STS-P 73-1 : Systemen voor basis ventilatie in residentiele toepassingen. De Eengemaakte technische Specificatie STS- Folder (*) Deze STS bestaan uit verschillende onderdelen Sinds 1 mei 2009 zijn de Eengemaakte Technische Specificaties (STS) van de bouwsector gratis verkrijgbaar via de FOD Economie. ( te bestellen en/of te downloaden ) www.economie.fgov.be > ondernemingen en zelfstandigen > specifieke domeinen > kwaliteit van de bouw > technische Specificaties (STS) 143

6.2.4 Diversen Naast deze documenten welke door de Staat zijn uitgegeven met als doel aangewend te worden inzake referentiedocumenten bij openbare- en/of gesubsidieerde werken, bestaan er nog typebestekken voor Privé-Werken en andere verwijsdocumenten. - Het Algemeen bestek voor de uitvoering van privé-bouwwerken zoals uitgegeven door de FAB, (Federatie van Architecten ven België), het NCB (Nationale confederatie van het bouwbedrijf) en het WTCB (Wetenschappelijk en technisch centrum voor het bouwbedrijf). Dit Algemeen bestek werd uitgegeven in 1970-1973 (Delen I en II), nadien werd het herdrukt onder de vorm van kleine boekdelen door het WTCB. - Het Typebestek van de FAB - Algemene voorwaarden - De typebestekken van het NAV - De neutrale NAV- Cobosystems bestekteksten (op CD-Rom) Vanaf 1980 werden door het WTCB eveneens enkele boekdelen uitgegeven inzake het opmeten van bouwwerken houdende een eengemaakte meetcode voor diverse bouwonderdelen (niet steeds gebruikt). Volledigheidshalve is het ook nuttig te weten dat vele architecten naar de TECHNISCHE VOORLICHTINGSNOTA’S van het WTCB verwijzen. (T.V.’s). Deze T.V.’s worden algemeen aanvaard als beantwoordend aan de regels van goed vakmanschap. Ze primeren zelfs op andere typedocumenten als bewijslast bij juridische procedures. (met dank aan: arch. Jean-Marie Boone, arch. Pierre Tuypens en arch. Walter Van Oerle)

WEGWIJS Meer informatie over de NBN en Europese normen: B.I.N. Brabançonnelaan 29 - 1040 BRUSSEL T: 02 / 738.01.01 - F: 02 / 733.42.64 Meer informatie over de documenten van de Vlaamse Maatschappij voor sociaal wonen: VLAAMSE MAATSCHAPPIJ VOOR SOCIAAL WONEN Koloniënstraat 40 - 1000 BRUSSEL T:: 02 / 505.45.45 - F: 02 / 505.42.00 Zie ook Cobosystems voor bestekteksten van fabrikanten en het neutraal bestek NAV-Cobosystems Cobosystems nv Draaiboomstraat 6 -2160 WOMMELGEM T:: 03/355.10.40 - F: 03/355.10.49 www.cobosystems.be - info@cobosystems.be 144

6.3 Ruimtelijke Ordening De ruimtelijke ordening wordt vandaag in Vlaanderen geregeld door de VCRO. Dit is de VLAAMSE CODEX RUIMTELIJKE ORDENING die op 1 september 2009 in werking is getreden. De VCRO regelt vooralsnog de drie grote luiken van de ruimtelijke ordening: Planning, Vergunningen en Handhaving. Door de goedkeuring van het Decreet betreffende de Omgevingsvergunning op 25 april 2014 zal weldra het luik vergunningen buiten de VCRO vallen. Hieronder enkele capita selecta van de stedenbouw en ruimtelijke ordening.

6.3.1 Stedenbouwkundige voorschriften / bestemming Bij elke aanvraag voor een omgevingsvergunning wordt overeenkomstig artikel 4.3.1 VCRO eerst nagegaan of het aangevraagde project voldoet aan de op die plaats heersende stedenbouwkundige voorschriften. Het is m.a.w. steeds cruciaal die voorschriften / bestemming te kennen. Het landschap van de stedenbouwkundige voorschriften is redelijk complex. Immers, Vlaanderen kent verschillende instrumenten die stedenbouwkundige voorschriften kunnen bevatten en dit op diverse niveaus. Het is van belang steeds concreet na te gaan welke instrumenten voor een perceel werden ingezet om vervolgens zicht te krijgen op de hierin opgenomen stedenbouwkundige voorschriften. Het is van belang te beseffen dat alle gronden in Vlaanderen onder het toepassingsgebied van een bestemmingsvoorschrift vallen. Er zijn geen bestemmingsloze gronden. De bestemming van de grond wordt in Vlaanderen nog steeds in belangrijke mate beheerst door de bepalingen van de gewestplannen. Deze plannen dateren vaak nog van de jaren ‘70. Voor de inhoudelijke invulling van de diverse bestemmingen van de gewestplannen verwijzen we in hoofdzaak naar het Inrichtingsbesluit (KB van 28 december 1972) en de ministeriele omzendbrief van 8 juli 1997. In deze documenten wordt bepaald en uitgelegd welke functies (waaronder wonen, landbouw, industrie, …) toegelaten zijn in de diverse bestemmingszones. De gewestplannen konden door de lokale besturen doormiddel van bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) verder ingevuld worden met stedenbouwkundige voorschriften zoals inplanting, bouwdiepte, nokhoogte, materiaalgebruik enz. De gewestplannen en BPA’s worden nu stelselmatig vervangen door de bepalingen van de ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s). Elke keer een RUP wordt goedgekeurd verdwijnt (behoudens overdruk) de oorspronkelijke onderliggende gewestplanbestemming en BPA. Deze RUP’s kunnen worden opgemaakt door hetzij het Vlaams Gewest, de provincie of de gemeente, naar gelang het onderwerp en de bevoegdheid. RUP’s kunnen ook rond zeer specifieke sectoren opgemaakt worden. Bijvoorbeeld: een sectoraal RUP rond infrastructuren (windmolenparken) opgemaakt door het gewest; een sectoraal RUP rond toeristische- of 145

sportinfrastructuren (campings of motorcross terreinen) door de provincie; een woon- of distributie RUP door de gemeente. In de breedste zin kan een RUP ook de vorm aannemen van de klassieke APA’s of BPA’s. Er is tevens delegatiebevoegdheid. Dat wil zeggen dat zowel het gewest, de gemeente als de provincie hun bevoegdheid naar elkaar kunnen overdragen voor het opmaken van een RUP. Recent werd de procedure voor het wijzigen van een BPA/RUP met betrekking tot de inrichtingsvoorschriften aanzienlijk vereenvoudigd. Er zijn evenwel nog andere instrumenten waarin stedenbouwkundige voorschriften kunnen vervat liggen, nl. de stedenbouwkundige verordeningen. Ook deze verordeningen kunnen op de drie beleidsniveaus worden goedgekeurd / ingevoerd. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan de gewestelijke hemelwaterverordening. Veel steden en gemeenten voeren verordeningen (soms ook bouwcode of bouwreglement genoemd) in. Deze verordeningen kunnen verplichtingen bevatten inzake o.a. aantal parkeerplaatsen en minimale woonkwaliteit (licht, oppervlakte, hoogte…). Particuliere grondeigenaars hebben mits voorafgaandelijke goedkeuring voorts soms de mogelijkheid hun grond te verdelen (verkavelen) in loten. Ook in dergelijke verkavelingsvergunningen kunnen bindende stedenbouwkundige voorschriften worden vastgelegd. Tenslotte kan ook voor zogenaamde ‘complexe projecten’ middels een projectbesluit in bijzondere stedenbouwkundige voorschriften worden voorzien.

6.3.2 Ruimtelijke structuurplannen Structuurplannen (RSP) zijn instrumenten van de overheid (gewest, provincie en gemeente) die aangeven hoe de huidige en toekomstige invulling van de ruimte zal geschieden. Ze dienen als noodzakelijke basis voor de verdere uitwerking van het ruimtelijk beleid via ruimtelijke uitvoeringsplannen. Zo geven de gemeentelijke RUP’s uitvoering aan de visie opgenomen in het gemeentelijke ruimtelijk structuurplan. Elk structuurplan bevat een informatief, richtinggevend en bindend gedeelte. Let wel de structuurplannen zijn enkel bindend voor de besturen die eronder ressorteren, niet voor de burger. Omgevingsvergunningen kunnen m.a.w. niet afgeleverd, noch geweigerd worden op basis van de bindende bepalingen van een ruimtelijk structuurplan. Slechts na de voorlopige goedkeuring van een RUP kan een omgevingsvergunning worden geweigerd wegens strijdigheid met de visie van het RSP zoals vertaald in het RUP. Het verlenen van vergunningen daarentegen is slechts mogelijk na definitieve goedkeuring en inwerkingtreding van het RUP. Zonder RUP blijft een RSP aldus enkel een beleidsvisie. Inmiddels werd op 30 september 2016 het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen goedgekeurd. Dit beleidsplan zal op termijn in de plaats komen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Nadien zullen ook alle provinciale en gemeentelijke RUP’s worden vervangen door beleidsplannen. Elk van deze beleidsplannen zal bestaan uit een strategische visie en 146

één of meerdere beleidskaders. De bedoeling van de beleidsplannen is een meer flexibel en realisatiegericht ruimtelijk beleid te kunnen voeren. Nieuw is dat de regelgeving expliciet voorziet dat de beleidskaders bij de beslissing over een aanvraag voor een omgevingsvergunning mee als beoordelingsgrond voor het criterium ‘goede ruimtelijke ordening’ zullen kunnen worden gebruikt.

6.3.3 Registers Alle gemeenten worden verplicht de volgende registers aan te leggen en regelmatig te actualiseren: - register van de onbebouwde percelen (reeds verplicht sinds 1984 en slechts door één derde van de gemeenten aangelegd en al dan niet bijgehouden); - het plannenregister dat kavelgewijs de juiste bestemming volgens het vigerend plan weergeeft; - het vergunningenregister dat kavelgewijs aangeeft welke stedenbouwkundige vergunningen verleend werden, of er inbreuken gesignaleerd zijn en welke het gevolg is dat aan deze inbreuken werd gegeven.

6.3.4 Omgevings(bouw)vergunningen Niemand mag zonder voorafgaandelijke vergunning bouwwerken oprichten, een constructie optrekken en plaatsen, functioneel materialen samenbrengen waardoor een constructie ontstaat, een constructie afbreken, herbouwen, verbouwen en uitbreiden. Ook het wijzigen van de hoofdbestemming van een gebouw, het wijzigen van het aantal woongelegenheden in een gebouw, het ontbossen, het wijzigen van het reliëf, een grond gebruiken voor het stapelen van goederen en dergelijke meer zijn onderworpen aan een voorafgaandelijke omgevingsvergunning. Onderhoudswerken behoeven geen voorafgaandelijke vergunning. Een aantal werken zijn echter bij besluit van de Vlaamse regering expliciet vrijgesteld van omgevingsvergunning. Deze lijst werd recent op een aantal punten nog aanzienlijk uitgebreid. Over een omgevingsvergunning wordt in eerste aanleg beslist door ofwel het college van burgemeester en schepenen van de gemeente (CBS) waar de aanvraag gelegen is, ofwel de deputatie van de provincie ofwel door de Vlaamse overheid. Wie concreet bevoegd is hangt af van het voorwerp van de vergunningsaanvraag. De meeste omgevings(bouw)aanvragen zullen behandeld worden door de gemeente. Fout ingediende aanvragen worden door de overheid zelf bij het bevoegde bestuur gebracht. Omgevingsaanvragen kunnen verlopen via een gewone of een vereenvoudigde procedure. Welke procedure dient te worden gevolgd, wordt opnieuw bepaald door het voorwerp van de aanvraag. Voor omgevings(bouw)aanvragen dient de gewone procedure te worden gevolgd tenzij de aanvraag in overeenstemming is met een provinciaal of gemeentelijk RUP, een BPA of een verkavelingsvergunning, dan wel de bepaalde criteria (hoogte, oppervlakte, …) van het Uitvoeringsbesluit inzake de Omgevingsvergunning niet overschrijdt. Ongeacht de procedure zal de overheid eerst binnen een termijn van 30 dagen onderzoeken of de ingediende aanvraag volledig en ontvankelijk is. 147

De behandeling van de gemeentelijke aanvraag gebeurt voorts veelal door de gemeentelijke omgevingsambtenaar die een verslag opmaakt waarin vervat zitten: - de overweging of de aanvraag al dan niet strookt met de juridische context (onder andere de stedenbouwkundige voorschriften zoals voormeld); - de gemotiveerde behandeling van de ingewonnen adviezen en de eventuele bezwaarschriften van het openbaar onderzoek; - de ruimtelijke overwegingen. Het belangrijkste verschil tussen de gewone en de vereenvoudigde procedure is de openbaarmaking. In de gewone procedure moet steeds een openbaar onderzoek worden gehouden. Dit openbaar onderzoek duurt 30 dagen. Tijdens deze termijn kan iedereen bezwaar indienen tegen het aangevraagde project. In de vereenvoudigde procedure moeten eventueel enkel de buren worden geconsulteerd. Afhankelijk van het voorwerp van de aanvraag zullen één of meerdere adviezen moeten worden ingewonnen. Het Uitvoeringsbesluit betreffende de Omgevingsvergunning bevat in artikel 35 de volledige lijst met verplichte adviesinstanties voor stedenbouwkundige aanvragen. Een adviesinstantie die haar adviestermijn niet respecteert wordt alsnog geacht gunstig advies te hebben verleend. Zowel in de gewone als in de vereenvoudigde procedure kan de aanvrager van een vergunning beslissen om het voorwerp van aanvraag op basis van bezwaren of adviezen te wijzigen. Deze wijzigingsmogelijkheid is iets ruimer in de gewone procedure. Over een aanvraag tot omgevingsvergunning wordt in de gewone procedure beslist binnen een termijn van 105 (uitzonderlijk 120) dagen. In de vereenvoudigde procedure bedraagt deze termijn slechts 60 dagen. Deze termijnen kunnen o.a. bij wijziging van de aanvraag met 60 dagen worden verlengd. Indien de termijn verstrijkt zonder expliciete beslissing, wordt de aanvraag geacht te zijn geweigerd. Vergunningsbeslissingen dienen door de aanvrager te worden aangeplakt op de plaats van de geplande werken. Vanaf deze aanplakking dient hij nog 36 dagen te wachten voor de werken aan te mogen vangen. Tegen een vergunningsbeslissing kunnen diverse actoren binnen een termijn van 30 dagen beroep aantekenen. Nieuw is dat, behoudens uitzonderlijke gevallen (o.a. overmacht), derden die zich niet hebben gemanifesteerd tijdens het openbaar onderzoek geen beroep meer kunnen aantekenen tegen een vergunningsbeslissing. Indien het CBS een weigering aflevert, kan de aanvrager ook zelf beroep aantekenen, binnen dertig dagen na ontvangst van het bericht van weigering. Het beroep mag ingediend worden door de aanvrager, zijn architect of juridisch raadsman. Aanvrager en derde kunnen in de beroepsprocedure worden gehoord.

148

Beroepen tegen een vergunningsbeslissing van het CBS worden behandeld door de provinciale deputaties. De deputaties zullen eerst binnen een termijn van 30 dagen onderzoeken of het beroep ontvankelijk is. Nadien wordt over de grond van de zaak beslist binnen een termijn van 120 dagen in de gewone procedure en 60 dagen in de vereenvoudigde procedure. Deze termijnen kunnen gebeurlijk met 60 dagen worden verlengd. De aanvrager wordt van dergelijke termijnverlenging vooraf op de hoogte gebracht. Als de deputatie niet tijdig heeft beslist herleeft de beslissing van het CBS. Ook de beroepsbeslissing dient gedurende 30 dagen op de plaats van de werken te worden aangeplakt. Bij de beroepsprocedure onderzoekt de provinciale omgevingsambtenaar het dossier volledig opnieuw, ook voor de aanvragen van externe adviezen. Ook het openbaar onderzoek kan worden overgedaan. Hij/zij maakt een verslag op, op dezelfde wijze als de gemeentelijk omgevingsambtenaar. Het is echter niet uitgesloten dat deze tot een ander advies komt, zeker wat de beoordeling van de goede ruimtelijke ordening betreft. Tegen een beslissing van de deputatie kan eenieder die beschikt over het vereiste belang beroep aantekenen bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Deze mogelijkheid staat echter niet open voor derden die geen bezwaar hebben ingediend tijdens het openbaar onderzoek of geen beroep hebben aangetekend tegen de beslissing van het CBS. Deze Raad spreekt zich niet uit over de grond van de zaak. M.a.w. deze Raad verleent of weigert geen vergunningen doch onderzoekt enkel of de beslissing van de deputatie wettig is tot stand gekomen. Een omgevings(bouw)vergunning is twee jaar geldig. Dit wil zeggen dat binnen deze periode de werken moeten aangevangen zijn. Het gebouwde dient binnen de vijf jaren na afgifte winddicht te zijn. De werken mogen niet langer dan drie jaar onderbroken worden. Een vergunning kan wel voorzien in een fasering van de uitvoering der werken. Nieuw is dat deze termijn in een aantal gevallen word verlengd, vb. bij overmacht.

6.3.5 Melding In een beperkt aantal gevallen dient geen aanvraag tot omgevingsvergunning ingediend te worden maar volstaat een melding. De werken mogen slechts aangevat worden na ontvangst van de aktename van het college van burgemeester en schepenen. Het college beschikt voor deze aktename over een termijn van 30 dagen, die evenwel niet bindend is. Het gaat om de zogenaamd eenvoudige werken met beperkte impact op de goede ruimtelijke ordening. Aan de melding kunnen ook voorwaarden worden verbonden. Het meldingsdossier wordt gelijkgeschakeld met de aanvraag tot omgevingsvergunning en behoort tot de exclusieve taak en opdracht van de architect zoals vermeld in art. 4 van de wet van 20 feb 1939 (architectenwet).

149

6.3.6 Dossiersamenstelling De invoering van de omgevingsvergunning is gepaard gegaan met een doorgedreven digitalisering. Vergunningsaanvragen dienen door professionelen verplicht digitaal ingediend te worden via het omgevingsloket. Voor het indienen van een aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning dient het dossier samengesteld te zijn volgens de richtlijnen ter zake. Voor kleine ingrepen voltstaat soms een eenvoudig dossier (ongeveer gelijklopend met de werken die vrijgesteld zijn van de medewerking van de architect). Voor de meeste aanvragen dient een uitgebreid dossier ingediend te worden. De nodige stukken en documenten vindt men in de checklist. Als een dossier op de gemeente wordt ingediend, moet de omgevingsambtenaar binnen een ordetermijn van 30 dagen melden of het dossier volledig en bijgevolg ontvankelijk is. Bij heel wat dossiers (afhankelijk van het voorwerp / omvang) dient bij de vergunningsaanvraag ook een MER-screening te worden gevoegd. Deze screening onderzoekt of het project mogelijk een aanzienlijke impact heeft op mens of leefmilieu.

6.3.7 Stedenbouwkundig attest Het stedenbouwkundig attest (niet te verwarren met het stedenbouwkundig uittreksel) is een document dat aangeeft of een gevraagd project in aanmerking komt voor het verlenen van een stedenbouwkundige vergunning. Het wordt afgeleverd door het CBS. Dit is nuttig zo er geen concrete inrichtingsvoorschriften voorhanden zijn. Een stedenbouwkundig attest is twee jaar geldig doch spreekt zich enkel uit over de inplanting, het volume en de bestemming van het gevraagde. Na een gunstig stedenbouwkundig attest kan men een geĂŤigende stedenbouwkundige vergunning aanvragen. Tegen een negatief stedenbouwkundig attest kan men geen beroep aantekenen. Het bekomen van een gunstig attest geeft geen absolute zekerheid op het later bekomen van de omgevingsvergunning. De overheid kan op basis van adviezen of bezwaren alsnog beslissen om de afgifte van een vergunning te weigeren ondanks de eerdere afgifte van een gunstig stedenbouwkundig attest.

6.3.8 Afwijken van stedenbouwkundige voorschriften Van de stedenbouwkundige voorschriften van een plan van aanleg of een RUP kan men in beperkte mate afwijken o.a. wat betreft de grootte, de inplanting en het gebruik van materialen. Er kunnen geen afwijkingen toegestaan worden inzake het aantal bouwlagen, wijziging van de V/T index of bestemming. Voor het verlenen van een afwijking dient steeds een openbaar onderzoek te worden georganiseerd. De VCRO voorziet nog een aantal andere afwijkingsmogelijkheden. De volledige lijst hiervan kan worden teruggevonden in titel 4.4 van de VCRO. 150

Recent werd middels de ‘Codextrein’ het aantal afwijkingsmogelijkheden aanzienlijk uitgebreid. De huidige regelgeving voorziet onder meer in de mogelijkheid om verregaand af te wijken van oude (meer dan 15 jaar) BPA’s en verkavelingen.

6.3.9 Projectvergadering Initiatiefnemers van grote bouw- of verkavelingsprojecten kunnen, eens een realistische projectstudie voorhanden is, verzoeken om een projectvergadering met de vergunningverlenende overheid en de adviesverlenende instanties. De projectvergadering beoogt de procedurele afstemming tussen de betrokken organen en instanties en de bespreking van de eventueel nodig of nuttig geachte projectbijsturingen. Een projectvergadering kan worden gevraagd voor bouw- of verkavelingsprojecten, die aan één van volgende voorwaarden voldoen: - de aanvraag is onderworpen aan de criteria van sociale woonaanbod last of bescheiden woonaanbod last, zoals vermeld in artikel 4.1.8, eerste lid of artikel 4.2.1, eerste lid, van het decreet van 27 maart 2009 betreffende het gronden pandenbeleid; - het project is MER-plichtig of geniet van een MER-ontheffing; - de op te richten constructies hebben een totaal volume van meer dan 2.000 kubieke meter, een totale vloeroppervlakte van meer dan 500 vierkante meter of een totale lengte van meer dan 200 meter; - VERRUIMING SINDS JUNI 2011: over de aanvraag moeten minstens twee externe adviezen ingewonnen worden (bijvoorbeeld van het agentschap Wegen en Verkeer en van het Agentschap voor Natuur en Bos). Het verzoek tot organisatie van een projectvergadering kan niet worden geweigerd als je project aan de voorwaarden voldoet. Bij een aanvraag voor een projectvergadering wordt een realistische projectstudie gevoegd. De projectstudie omvat ten minste: - administratieve gegevens betreffende de initiatiefnemers; - de doelstellingen van het project; - een omschrijving van de ligging en de staat van de gronden waarop het project betrekking heeft; - een omschrijving van de ruimtelijke, structurele en financiële uitwerking van het project, met opgave van mogelijke varianten; - een omschrijving van de meerwaarden die het project creëert op sociaal, economisch, ruimtelijk of milieuvlak; - het tijdskader voor de uitvoering van het project; - een overzicht van de voor het project aan te vragen administratieve vergunningen, machtigingen en goedkeuringen. De projectstudie moet alleszins een toetsing mogelijk maken aan de goede ruimtelijke ordening. 151

WEGWIJS Meer info over het milieuluik binnen de omgevingsvergunning? Ga naar het hoofdstuk ‘6.13 MILIEUWETGEVING EN BOUWEN: DE OMGEVINGSVERGUNNING’ Meer info over de omgevingsvergunning? Ga naar www.omgevingsloketvlaanderen.be Meer info over het omgevingsbeleid rond Ruimtelijke Ordening? Ga naar www.ruimtevlaanderen.be

(Met dank aan Mr. Yves Loix, GSJ Advocaten)

6.4 Wetgeving rond water 6.4.1 Hemelwater en afvalwater a. Europese kaderrichtlijn Water en het decreet Integraal Waterbeleid De Europese kaderrichtlijn Water legt de lidstaten eisen op over de kwaliteit en kwantiteit van het op-pervlaktewater en grondwater. Daarmee wil Europa de watervoorraden en waterkwaliteit veilig stellen en de gevolgen van overstromingen en perioden van droogte beperken. Tegen eind 2015 moeten de Europese oppervlaktewateren en grondwaterlagen een goede toestand bereiken. Die richtlijn is in Vlaamse wetgeving omgezet door het decreet Integraal Waterbeleid. In uitvoering van de richtlijn en het decreet worden beheerplannen en maatregelenprogramma’s opgemaakt om die goede toestand te bereiken. Het gaat om een zeer verscheiden pakket aan maatregelen over kostenterugwinning voor waterdiensten, voor de verbetering van de structuur en de kwaliteit van oppervlaktewater, voor de verbetering van de kwaliteit en kwantiteit van grondwater, beschermde gebieden en waterbodems en voor de voorkoming van wateroverlast en watertekort. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) b. VLAREM II VLAREM II bevat bepalingen over de hemelwaterafvoer voor zowel ingedeelde als nietingedeelde inrichtingen, waaronder woningen. In artikel 6.2.2.1.2 §4 van VLAREM II staat dat bij de afvoer van hemelwater de voorkeur moet gaan naar de hieronder vermelde volgorde van afvoerwijzen, volgens graad van belang:

152

- opvangen voor hergebruik (hemelwaterput); - infiltratie op eigen terrein; - buffering met vertraagd lozen op het oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater; - lozing in de hemelwaterafvoerleiding (RWA) in de straat. Die rangorde is bindend. Alleen wanneer de best beschikbare technieken geen hoger gerangschikte afvoerwijzen toelaten, mag het hemelwater in de openbare riolering worden geloosd. In Vlaanderen wordt de bevoegdheid voor het verzamelen en zuiveren van huishoudelijk afvalwater verdeeld onder het Vlaamse Gewest, de gemeenten en de burgers (driesporenbeleid). De voorwaarden voor de lozing van afvalwater staan beschreven in VLAREM II. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) c. Gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater De Vlaamse Regering keurde op 5 juli 2013 een nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater en hemelwater definitief goed. Deze verordening vervangt de verordening van 1 oktober 2004 en is een aanzienlijke verstrenging ervan. Belangrijke wijzigingen ten opzichte van de verordening van 2004 zijn hieronder opgenomen: - Elke constructie of verharding groter dan 40m² moet aan de verordening voldoen. - De meeste constructies moeten beschikken over een infiltratievoorziening. - Voor percelen kleiner dan 250 m² is geen infiltratie of buffering verplicht. - Nieuwe gebouwen en woningen groter dan 100m² moeten een hemelwaterput van minimum 5.000 liter voorzien. Voor percelen kleiner dan 250 m² wordt een uitzondering gemaakt en bij beperkte uitbreiding en verbouwing is geen nieuwe put vereist. - Bij nieuwe verkavelingen zijn collectieve infiltratievoorzieningen verplicht. Op 29 september 2016 trad het wijzigingsbesluit van de Vlaamse Regering van 15 juli 2016 in werking. Hierdoor is de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater niet meer alleen van kracht bij een vergunnings- of meldingsplicht, maar van zodra het op te richten gebouw, de constructie of verharding groter is dan 40m². Opgelet: Gemeenten, steden, provincies, rioolbeheerders en waterloopbeheerders kunnen strengere of bijkomende eisen opleggen. Het is daarom raadzaam tijdens het ontwerp van een project contact op te nemen met deze instanties om na te gaan of uw ontwerp conform eventuele strengere of bijkomende eisen is. Dit bespaart u eventuele noodzakelijke aanpassingen aan uw ontwerp in een latere fase of, in het slechtste geval, een weigering van de aangevraagde vergunning. d. De watertoets De watertoets is van toepassing sinds 24 november 2003, de dag waarop het decreet Integraal Waterbeleid in werking trad. Artikel 8 van dat decreet legt de basisprincipes van de watertoets vast. 153

Met de watertoets gaat de overheid voor elk nieuw initiatief na of er mogelijk nadelige gevolgen zijn voor het water en de omgeving. De overheid doet dat op het moment waarop een vergunning wordt afgeleverd of een plan wordt goedgekeurd. Ook voor een bouw- of milieuvergunning is de watertoets dus noodzakelijk. De beslissing over de watertoets wordt neergeschreven in een waterparagraaf in de vergunning of in de goedkeuring van het plan. Voor projecten met mogelijk belangrijke nadelige effecten laat de overheid die beslist over de watertoets, zich bijstaan door een advies van een waterbeheerder. Wanneer de watertoets aantoont dat een initiatief een duidelijk nadelig effect kan veroorzaken, moet naar alternatieven of milderende maatregelen worden gezocht. De beslissende overheid legt in de eerste plaats voorwaarden op om de schade te vermijden of die zoveel mogelijk te beperken. Als dat niet kan, zal ze de maatregelen richten op het herstel of de compensatie van de schade. Wanneer – in uitzonderlijke gevallen – geen aanvaardbare remedie mogelijk is, zit er niets anders op dan de vergunning of de goedkeuring voor het plan te weigeren. Op 20 juli 2006 keurde de Vlaamse regering het uitvoeringsbesluit voor de watertoets goed. Dat besluit trad in werking op 1 november 2006 en werd op 14 oktober 2011 aangepast. Het uitvoeringsbesluit bevat de regels over de toepassing van de watertoets en is een leidraad voor vergunningverlenende overheden. Het bepaalt wanneer een adviesvraag verplicht is bij de uitvoering van de watertoets en aan welke waterbeheerder men dat advies moet vragen. Je leest alles over de watertoets op www.watertoets.be. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) e. Code van goede praktijk Om het Vlaamse Gewest, de gemeenten, burgers en andere betrokkenen technisch te ondersteunen bij de uitvoering van zowel collectieve als individuele rioleringssystemen, werd de ‘Code van goede praktijk voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van rioleringssystemen’ uitgewerkt. Die code geeft een visie op het rioleringsbeleid in Vlaanderen. De meest recente versie kun je altijd nalezen op de website van de CIW, www.integraalwaterbeleid.be. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) f. Afvalwater opvangen en afvoeren Hoe en waar het huishoudelijk afvalwater moet worden geloosd, is afhankelijk van het gebied waarin je (ver)bouwt. Er bestaan vier ruimtelijke zones met daaraan gekoppelde voorwaarden. Die zijn gedefinieerd in het gemeentelijk zoneringsplan. Dit betekent dat voor elke woning in Vlaanderen gekend is of het afvalwater collectief of individueel moet worden gezuiverd. De onderverdeling wordt gemaakt op basis van 4 zonetypes: centraal gebied, collectief geoptimaliseerd buitengebied, collectief te optimaliseren buitengebied en individueel te optimaliseren buitengebied. Elk van de vier zones heeft een eigen kleurcode. Dat maakt van het zoneringsplan een eenvoudig te consulteren kaart. Op www.vmm.be (zoek op zonering) kun je nagaan in welke zone een bouwperceel of woning ligt. Indien het perceel in geen van de vier zones ligt, gelden dezelfde regels als voor het individueel te optimaliseren buitengebied. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) 154

6.4.2 Drinkwater Voor drinkwater bevatten het decreet betreffende water bestemd voor menselijke aanwending van 24 mei 2002, het besluit van de Vlaamse regering van 13 december 2002 houdende reglementering inzake de kwaliteit en levering van water, bestemd voor menselijke consumptie en het algemeen waterverkoopreglement (zie 2.3.) de belangrijkste wettelijke voorschriften. Daarnaast leggen Belgaqua en AquaFlanders een aantal technische voorschriften op. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be)

6.4.3 Het algemeen waterverkoopreglement en de keuring van de privéwaterafvoer en de binneninstallatie Sinds 1 juli 2011 is het algemeen waterverkoopreglement van kracht in Vlaanderen. Dat reglement bepaalt de rechten en plichten van enerzijds de drinkwatermaatschappijen en de rioolbeheerders en anderzijds hun klanten. Het is een algemeen kader voor de dagelijkse relatie tussen exploitanten en verbruikers. Het algemeen waterverkoopreglement legt regels vast voor: - de levering van drinkwater; - de sanering van het afvalwater; - de afvoer van hemelwater; - de aanrekening van de kosten. Drinkwatermaatschappijen of rioolbeheerders kunnen, aanvullend op het algemeen waterverkoopreglement, bijkomende voorwaarden opleggen. Die voorwaarden staan dan in een bijzonder waterverkoopreglement of bij de aanvullende voorwaarden. Vraag dat na bij de drinkwatermaatschappij of rioolbeheerder. De inhoud van het algemeen waterverkoopreglement werd vastgelegd in het besluit van de Vlaamse regering van 8 april 2011. De keuring van zowel de privéwaterafvoer als de binneninstallatie is een onderdeel uit het waterverkoopreglement. Hieronder worden de beide onderdelen kort besproken. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be) a. Privéwaterafvoer De aanleg van een gescheiden stelsel voor afval- en hemelwater heeft pas zin wanneer die scheiding ook op privédomein maximaal wordt gerealiseerd. Ook de correcte aansluiting van afvalwater (en eventueel hemelwater) is van cruciaal belang. Daarom wordt, bij de uitbouw van een gescheiden rioolstelsel, een keuring van de correcte scheiding en aansluiting noodzakelijk. De keuring heeft twee doelstellingen: 1. nagaan of het afvalwater (correct) is aangesloten: - op de openbare riolering als de openbare weg een openbare riolering heeft; - op de septische put in het collectief te optimaliseren buitengebied; - op de individuele zuivering (IBA) in het individueel te optimaliseren buitengebied;

155

2. de scheiding van hemelwater en afvalwater op het private terrein controleren. Bij een nieuwbouwwoning zal ook naar de aanwezigheid van een hemelwaterput worden gekeken wanneer die door de gewestelijke stedenbouwkundige verordening wordt opgelegd. De keuring doet geen uitspraak over de hydraulische werking van de privéwaterafvoer. Een keuring moet uitgevoerd worden in deze vier gevallen: - vóór de eerste ingebruikname; - bij belangrijke wijzigingen; - na de vaststelling van een inbreuk op de gelijkvormigheid, op verzoek van de exploitant van het openbaar rioleringsstelsel; - bij de aanleg van een gescheiden riolering op het openbaar domein, met de verplichting om af te koppelen op privédomein, zoals VLAREM II oplegt. In het algemeen waterverkoopreglement is een informatieve, niet-limitatieve lijst opgenomen van wijzigingen die in een huishoudelijke context als belangrijk beschouwd worden en waar dus een (her)keuring aan de orde is: - het plaatsen van een hemelwaterput of grondwaterput waardoor tweedecircuitwater ter beschik-king wordt gesteld; - het plaatsen van een zwembad met verwarming en/of bijvulling; - een grondige renovatie van een wooneenheid; - een grondige vernieuwing/uitbreiding van het leidingnet; - het aanpassen van de aftakking op vraag van de klant; - het plaatsen van een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater. Een actuele lijst is beschikbaar bij de rioolbeheerder. Het is de rioolbeheerder die verantwoordelijk is voor de keuring en dus de regels bepaalt omtrent wie de keuring uitvoert en op welke manier dat gebeurt. De rioolbeheerder moet een uniforme aanpak hebben voor zijn volledige werkingsgebied. Bij een nieuwbouw kan de keuring het best gebeuren wanneer de leidingen nog bloot liggen. Wel moet het hele leidingennetwerk klaar liggen om de keuring mogelijk te maken. Foto’s en plannen kunnen de keurder helpen om de situatie correct te schatten. Tijdens de keuring zal, op basis van de voorgelegde bewijsstukken en een aantal testen, geoordeeld worden of het afvoerstelsel correct is uitgevoerd. De keurder zal, indien nodig, gebruik maken van enkele hulpmiddelen, zoals water, kleurstoffen, een rookgenerator, een camera of een geluidsbron. De rioolbeheerder kan bij een afkeuring van de privéwaterafvoer de klant of titularis, conform de wettelijke bepalingen, verplichten de nodige aanpassingen aan te brengen. Indien dit niet gebeurt kan de rioolbeheerder de dienstverlening tijdelijk schorsen of beperken. Voor meer informatie over de modaliteiten in de gemeente, neem je best contact op met de rioolbeheerder. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be)

156

b. Binneninstallatie Het algemeen waterverkoopreglement legt een verplichte keuring op van de binneninstallatie. Het doel daarvan is de volksgezondheid te beschermen. De keuring vermijdt kwaliteits- of andere problemen met het leidingwater. Die kunnen ontstaan door terugvloeiing in de binneninstallatie of naar het openbaar waterdistributienetwerk. Om die problemen te voorkomen moet de binneninstallatie worden aangelegd volgens de technische voorschriften voor binneninstallaties van Belgaqua (www.belgaqua.be) en het Technisch reglement voor water bestemd voor menselijke aanwending van AquaFlanders (www.aquaflanders.be). De meest recente versies daarvan zijn van toepassing en kun je op eenvoudig verzoek bij de drinkwatermaatschappij aanvragen. Een binneninstallatie is conform wanneer ze voldoet aan deze technische voorschriften. Iedere binneninstallatie moet worden gekeurd vĂłĂłr de eerste ingebruikname en bij belangrijke wijzigingen. Dit betekent dat een keuring sowieso verplicht is bij nieuwbouw. Belangrijke wijzigingen zijn alle wijzigingen die de volksgezondheid of de goede werking van de binneninstallatie en het openbaar waterdistributienetwerk kunnen bedreigen. Voor de keuring na een belangrijke wijziging houdt men rekening met de al afgeleverde keuringen van de installatie. De klant of titularis neemt in principe het initiatief tot de keuringsaanvraag. Voor specifieke toepassingen neem je best contact op met de drinkwatermaatschappij. De drinkwatermaatschappij is verantwoordelijk voor de organisatie van de keuring. Je kunt altijd bij hem terecht om te weten wie een dergelijke keuring mag uitvoeren. Opgelet! Wanneer de keuring aantoont dat de binneninstallatie niet voldoet aan de geldende technische voorschriften, kan de drinkwatermaatschappij een permanente aansluiting op het waterdistributienetwerk weigeren. Een weigering tot keuring kan aanleiding geven tot een afsluiting. (Bron: Waterwegwijzer, www.vmm.be)

WEGWIJS Alle info over waterbewust en waterrobuust bouwen vind je terug op www.waterbewustbouwen.be

157

6.5 Overheidsopdrachten 6.5.1 De stand van de regelgeving Recentelijk is de reglementering overheidsopdrachten vernieuwd en dit ingevolge een aantal Europese Richtlijnen van 26 februari 2014. Op heden moet rekening gehouden worden met volgende wettelijke en reglementaire teksten: - Wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten - Wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten en concessies (zoals gewijzigd met Wet van 16 februari 2017) - KB Plaatsing overheidsopdrachten in de klassieke sectoren van 18 april 2017 - KB Plaatsing overheidsopdrachten in de speciale sectoren van 18 juni 2017 - Koninklijk besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten (zoals gewijzigd met KB van 22 juni 2017) Bovenstaande regelgeving is van toepassing op de opdrachten die vanaf 30 juni 2017 werden bekendgemaakt of hadden moeten worden bekendgemaakt, alsook op de opdrachten waarvoor, bij ontstentenis van een verplichting tot voorafgaande bekendmaking, vanaf die datum werd uitgenodigd tot het indienen van een offerte. Op opdrachten die voordien zijn bekendgemaakt en mogelijks nog in uitvoering zijn, is de ‘oude’ wetgeving overheidsopdrachten nog van toepassing (te weten de wet van 15 juni 2006 en haar uitvoeringsbesluiten waaronder het KB Plaatsing van 15 juli 2011 en het KB van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels). De nieuwe wetgeving heeft geen wezenlijke wijzigingen aangebracht aan de reeds gekende systematiek van de gunning van overheidsopdrachten. Wel zijn er een aantal nieuwigheden en aanpassingen doorgevoerd en wordt de nieuwe wetgeving gekenmerkt door een ruimere mogelijkheid tot het gebruik van plaatsingsprocedures met onderhandelingen, een meer beoogde toegang voor KMO’s, administratieve vereenvoudiging, elektronische communicatie en nieuwe begrippen en terminologie. Daarnaast wordt de nadruk gelegd op de naleving door ondernemers van de toepasselijke verplichtingen op het gebied van het milieu-, sociaal en arbeidsrecht. Op het vlak van de uitvoering van overheidsopdrachten zijn er belangrijke wijzigingen doorgevoerd in het reeds bestaande KB van 14 januari 2013. Kenmerkend zijn de bepalingen die sociale fraude moeten tegengaan. Verder behandelt een nieuw artikel 38 van het KB van 14 januari 2013 de ganse regeling inzake wijzigingen van de opdracht. Een “wijziging” wordt daarbij omschreven als elke aanpassing in de loop van de uitvoering van de contractuele voorwaarden van de opdracht, prijsvraag of de raamovereenkomst. Tot slot moet opgemerkt worden dat alles wat betrekking heeft op concessies in grote mate uit de wetgeving overheidsopdrachten is verwijderd en is opgenomen in Wet van 17 juni 2016 betreffende de concessieovereenkomsten en het KB van 25 juni 2017 betreffende de plaatsing en de algemene uitvoeringsregels van de concessieovereenkomsten. 158

6.5.2 De keuze door de aanbestedende overheid Het gunnen van een overheidsopdracht gebeurt in verschillende fasen. Een eerste fase heeft betrekking op de keuze van de kandidaat door middel van de uitsluitingscriteria en kwalitatieve selectiecriteria: mag de kandidaat wel meedingen en is hij wel geschikt voor de opdracht? De tweede fase heeft betrekking op de keuze van de offerte: wat is de economisch meest voordelige offerte voor de uitvoering van de opdracht? a. Kwalitatieve selectie In dit stadium selecteert de aanbestedende overheid de kandidaten. De overheidsopdrachtenwetgeving voorziet enerzijds in uitsluitingsgronden en anderzijds in geschiktheidseisen op financieel en technisch vlak. Verplichte uitsluitingsgronden zijn onder meer een veroordeling van de inschrijver voor deelname aan een criminele organisatie, omkoping, fraude en het witwassen geld maar ook het niet voldaan hebben aan de verplichting inzake betaling van belasting of RSZ. Facultatieve uitsluitingsgronden zijn onder meer het faillissement van een kandidaat, een veroordeling van de kandidaat die zijn professionele integriteit aantast, enz. Daarnaast zijn er de geschiktheidseisen inzake de financiële en technische bekwaamheid van de kandidaat. Alleen kandidaten die aan bepaalde door de aanbestedende overheid vooropgestelde geschiktheidseisen tegemoet komen, mogen een offerte indienen. Zo kan de aanbestedende overheid in het bestek eisen dat de kandidaat een referentielijst voorlegt met betrekking tot de werken uitgevoerd tijdens de laatste vijf jaren. Jonge, onervaren kandidaten kunnen mogelijks moeilijk tegemoet komen aan de gevraagde voor te leggen referentielijst. Sommigen beweren dan ook dat jonge kandidaten ten onrechte weinig kansen krijgen om deel te nemen aan bepaalde overheidsopdrachten. Maar deze opmerking is niet zonder meer gegrond. Een aanbestedende overheid kan geen kennelijk overdreven en onredelijke geschiktheidseisen opleggen waaraan de kandidaat moet voldoen. b. De verschillende gunningswijzen b.1. Algemeen Het uitkiezen van de ‘beste’ offerte en de daarmee gepaard gaande gunning van de opdracht kan op verschillende manieren gebeuren. Kenmerkend voor de nieuwe wetgeving overheidsopdrachten is de gewijzigde benaming en benadering van de verschillende gunningswijzen. Zo worden de reeds lang gekende en vertrouwde begrippen “aanbesteding” en “offerteaanvraag” niet langer hernomen in de wet van 17 juni 2016 en haar uitvoeringsbesluiten. Hetzelfde geldt voor de voorheen gebruikte begrippen “open procedure” en “beperkte procedure”.

159

Artikel 35 van de wet van 17 juni 2016 vermeldt volgende gunningswijzen: - De openbare procedure - De niet-openbare procedure - De mededingingsprocedure met onderhandeling - De concurrentiegerichte dialoog - Het innovatiepartnerschap - De vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking - De onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking Niettegenstaande de gewijzigde terminologie blijft de gekende systematiek evenwel grotendeels behouden. b.2. Openbare en niet-openbare procedures De “openbare procedure” was in de vroegere wetgeving gekend als de open aanbesteding of de open offerteaanvraag, te weten een (éénfasige) plaatsingsprocedure waarbij elke belangstellende ondernemer naar aanleiding van een aankondiging van een opdracht een offerte mag indienen en waarbij de aanbestedende overheid nazicht doet van de kwalitatieve selectie enerzijds en de inhoud van de offertes anderzijds om zo de opdracht te gunnen aan één van de inschrijvers. De “niet-openbare procedure” was in de vroegere wetgeving gekend als de beperkte aanbesteding en de beperkte offerteaanvraag, te weten de (tweefasige) plaatsingsprocedure waarbij elke belangstellende ondernemer naar aanleiding van een aankondiging van een opdracht een aanvraag tot deelneming mag indienen en waarbij alleen de door de aanbesteder geselecteerde kandidaten een offerte mogen indienen b.3. De economisch meest voordelige offerte Ook de gekende systematiek van een aanbesteding en een offertevaanvraag verdwijnen niet. Ingevolge de nieuwe wetgeving zal de aanbestedende overheid de gunning van de opdracht baseren op de “economisch meest voordelige offerte”. Deze economisch meest voordelige offerte kan dan worden vastgesteld: - Op basis van de prijs - Op basis van de kosten, rekening houdend met de kosteneffectiviteit, zoals de levenscycluskosten - Rekening houdend met de beste prijs-kwaliteitsverhouding Wanneer de economisch meest voordelige offerte wordt vastgesteld op basis van de prijs, betreft dit de situatie van de “aanbesteding” waarbij de opdracht wordt gegund aan de inschrijver met de laagste regelmatige offerte. Wanneer de economisch meest voordelige offerte wordt vastgesteld rekening houdend met de beste prijs-kwaliteitsverhouding, betreft dit de situatie van de “offerteaanvraag” waar de opdracht wordt gegund aan de inschrijver met de economisch voordeligste offerte rekening houdend met de vooropgestelde gunningscriteria. Niet alleen de prijs is daarbij van belang. Nieuw is evenwel dat voor de vaststelling van de economisch meest voordelige offerte eveneens kan rekening worden gehouden met de kosten, rekening houdend met de kosteneffectiviteit, zoals de levenscycluskosten. Het 160

kostencriterium is ruimer dan de prijs alleen en houdt derhalve niet enkel verband met de kost van de verwerving, maar met alle kosten die gepaard gaan met het gebruik van het verworven werk/product/dienst. b.4. De “onderhandelingsprocedure” Eén van de doelstellingen van de wetgever bestond erin meer mogelijkheden te bieden waarin de onderhandelingsprocedure gebruikt kan worden. De nieuwe wetgeving bevat thans drie vormen van onderhandelingsprocedure, te weten de mededingingsprocedure met onderhandeling, de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure en de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking. De mededingingsprocedure met onderhandeling is de plaatsingsprocedure waarbij elke belangstellende ondernemer naar aanleiding van een aankondiging van een opdracht een aanvraag tot deelneming mag indienen, waarbij alleen de geselecteerde kandidaten een offerte mogen indienen en waarbij over de voorwaarden van de opdracht kan worden onderhandeld met de inschrijvers. Deze procedure veronderstelt derhalve een bekendmaking zodat de ganse markt hiervan kennis kan nemen. Gelet op de toepassingsmogelijkheden voor deze procedure zoals vervat in artikel 38 § 1 van de wet van 17 juni 2016, moet besloten worden de mededingingsprocedure met onderhandeling kan worden gebruikt voor elke verwerving van werken/leveringen/diensten die niet “off the shelf” beschikbaar zijn. De onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking is de plaatsingsprocedure waarbij de aanbestedende overheid de door haar gekozen ondernemers een offerte vraagt en met een of meer van hen over de voorwaarden van de opdracht kan onderhandelen. Hier wordt de opdracht derhalve niet bekend gemaakt en kiest de aanbestedende overheid zelf aan wie zij vraagt om een offerte in te dienen. De toepassingsmogelijkheden voor deze procedure zijn omschreven in artikel 42 van de wet van 17 juni 2016. Meest in het oog springend is het feit dat deze procedure altijd mogelijk is voor opdrachten waarvan de goed te keuren uitgave het bedrag van 135.000,00 EUR (excl. BTW) niet overschrijdt. Dit houdt een verhoging ten opzichte van de vorige wetgeving waar deze drempel was gesteld op 85.000,00 EUR (excl. BTW). De vereenvoudigde onderhandelingsprocedure en de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking is de plaatsingsprocedure waarbij elke belangstellende ondernemer naar aanleiding van een aankondiging van een opdracht een offerte mag indienen en waarbij de aanbesteder met een of meer van hen over de voorwaarden van de opdracht kan onderhandelen. Het betreft een procedure met bekendmaking doch slechts in één fase waarbij een offerte wordt ingediend die eveneens de nodige informatie bevat omtrent de vooropgestelde selectiecriteria. b.5 de concurrentiegerichte dialoog Daar waar de “klassieke” gunningswijzen in sommige gevallen ontoereikend zijn, kan de concurrentiedialoog een oplossing bieden. Dit geldt bij bijzonder ingewikkelde opdrachten waarbij de aanbestedende overheid niet in staat is om de technische middelen te bepalen die 161

aan haar behoefte kunnen voldoen of waar de overheid niet kan beoordelen wat de markt te bieden heeft op het stuk van technische, financiële of juridische oplossingen. Kenmerkend voor deze procedure is dat de overheid eerst met een aantal kandidaten in dialoog zal treden over de mogelijke oplossingen en dat eerst daarna, wanneer een oplossing is gevonden, de kandidaten een offerte kunnen indienen. Er dient evenwel gewaakt te worden over de gelijke behandeling van de deelnemers tijdens de dialoog. b.6. het innovatiepartnerschap Het innovatiepartnerschap betreft een nieuwe gunningswijze die vervat is in artikel 40 van de wet van 17 juni 2016. Deze is gericht op de ontwikkeling van innovatieve producten, diensten of werken, en de daaropvolgende aankoop van de daaruit resulterende werken, leveringen of diensten, wanneer niet kan worden voorzien in de behoefte van de aanbestedende overheid met de aankoop van reeds op de markt beschikbare werken, leveringen of diensten. De ontwikkeling en de aankoop van een innovatief product, dienst of werk wordt daarbij in één procedure gebracht. c. Prijsvragen De term “ontwerpenwedstrijd” uit de wet van 15 juni 2016 is eveneens verdwenen. Thans wordt deze techniek als prijsvraag benoemd. Het betreft de procedure die tot doel heeft de aanbestedende overheid een plan of een ontwerp te verschaffen dat na mededinging door een jury wordt gekozen, al dan niet met toekenning van prijzen. d. Opdrachten met beperkte waarde In de wet van 17 juni 2016 is een soepel regime ter beschikking gesteld voor opdrachten met een geraamde waarde die lager is dan 30.000 EUR (excl. BTW). Het soepel regime doet zich in die mate voor dat de opdrachten kunnen gesloten worden op basis van een aanvaarde factuur. Voor deze opdrachten zijn enkel de algemene beginselen van toepassing van Titel 1 van de wet uitgezonderd de betaling voor verstrekte en aanvaarde prestatie, alsook elektronische communicatie. Voorheen was de drempel voor dit soort van opdrachten gesteld op 8.500 EUR (excl. BTW). In de nieuwe wetgeving is dus een aanzienlijk verhoging doorgevoerd. Wel moet gewezen worden op artikel 124 van KB van 18 april 2017 inzake plaatsing overheidsopdrachten in de klassieke sectoren dat stelt dat voor overheidsopdrachten van beperkte waarde de aanbestedende overheid zijn opdracht plaatst na raadpleging, indien mogelijk, van de voorwaarden van meerdere ondernemers maar zonder dat om de indiening van offertes moet worden verzocht. Het bewijs van die raadpleging moet door de aanbestedende overheid geleverd kunnen worden. Het Verslag aan de Koning verduidelijkt dat het aan de aanbestedende overheid toekomt het bewijs te kunnen leveren dat zij aan de principiële verplichting tot inmededingingstelling heeft voldaan, temeer gelet op de significante verhoging van de toepassingsdrempel voor de opdrachten van beperkte waarde, van 8.500 euro naar 30.000 euro. Daartoe wordt aanbevolen het bewijs van de raadpleging in het administratief dossier te bewaren, zij het eventueel gedematerialiseerd. 162

6.5.3 Rechtsbescherming Voor wat betreft de rechtsbescherming dient verwezen te worden naar de Wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten. De juiste versie van deze wet raadplegen is van belang nu de wet van 17 juni 2013 is gewijzigd met Wet van 16 februari 2017. Deze regelgeving heeft betrekking op de rechtsbescherming van inschrijvers op een overheidsopdracht die niet werden weerhouden door de aanbestedende overheid. Kort gezegd komt het erop neer dat de aanbestedende overheid in principe een wachttermijn van 15 kalenderdagen in acht moet nemen tussen het ogenblik dat zij beslist heeft om een opdracht te gunnen aan een welbepaalde inschrijver en het ogenblik dat de overeenkomst met deze inschrijver daadwerkelijk wordt gesloten. Tijdens deze wachttermijn beschikt de niet-weerhouden inschrijver over de mogelijkheid om de schorsing van de gunningsbeslissing te vorderen en de opdracht alsnog zelf toegewezen te krijgen. Enkel op die manier kan de niet-weerhouden inschrijver rechtsherstel in natura bekomen (het zelf uitvoeren van de opdracht) en moet hij zich niet tevreden stellen met een schadevergoeding achteraf. De wachttermijn van 15 kalenderdagen is, althans voor opdrachten die Europees bekend moeten worden gemaakt, absoluut en aan de aanbestedende overheid wordt het expliciet verbod opgelegd om gedurende deze wachttermijn tot het sluiten van een overeenkomst over te gaan. Wordt de wachttermijn toch miskend en wordt toch al een overeenkomst gesloten, dan nog heeft de niet-gekozen inschrijver de mogelijkheid op herstel in natura. Indien de gunningsbeslissing door een rechterlijke instantie wordt geschorst, leidt dit vooreerst van rechtswege tot de schorsing van de overeenkomst die reeds tot stand is gekomen tussen aanbestedende overheid en de door haar gekozen inschrijver. Tevens kan deze overeenkomst door de rechter ‘onverbindend’ worden verklaard, hetgeen erop neer komt dat alle contractuele verbintenissen tussen aanbestedende overheid en de gekozen inschrijver vernietigd worden, desgevallend met terugwerkende kracht. Tot slot stelt de aanbestedende overheid zich bloot aan de zogenaamde alternatieve sancties zoals onder meer een boete van maximaal 15 % van het gegunde opdrachtbedrag. De wetgever overwoog daarbij dat de alternatieve sancties doeltreffend, evenredig en afschrikken dienen te zijn. Deze regelgeving zorgt derhalve voor een effectieve en afdoende rechtsbescherming voor die inschrijvers die zich gegriefd voelen. Het respecteren van de wachttermijn is evenwel enkel van toepassing op ‘grote opdrachten’, te weten die opdrachten die Europees bekend gemaakt moeten worden. Enkel bij opdrachten van werken is de wachttermijn reeds van toepassing voor die opdrachten waarvan de raming hoger is dan de helft van het Europese drempelbedrag. Evenwel doet de aanbestedende overheid er goed aan om na gunning niet onmiddellijk tot sluiting van de opdracht over te gaan. Ook bij niet Europese opdrachten beschikt de niet-gekozen inschrijver over de mogelijkheid om binnen de 15 dagen de schorsing van de gunningsbeslissing te vorderen. Indien zulke schorsing door de rechtbank wordt bevolen, dan komt de aanbestedende overheid in een zeer moeilijke situatie wanneer zij ondertussen reeds de opdracht heeft gesloten met een andere inschrijver. 163

In functie van deze rechtsbescherming wordt tevens de nadruk gelegd op de verplichting tot het informeren van de inschrijvers en de motivering van de beslissingen.

6.5.4. Tot slot De problematiek van de overheidsopdrachten wetgeving is complex en niet te vatten in een korte toelichting. Deze bijdrage ambieert derhalve geen volledigheid. Wanneer de architect geconfronteerd wordt hetzij als inschrijver op een overheidsopdracht hetzij als raadgever aan een aanbestedende overheid omtrent problemen bij de gunning en uitvoering van een overheidsopdracht, verdient het aanbeveling om zich ofwel te laten bijstaan ofwel een recent werk te raadplegen. Zeker nu er nieuwe reglementering recentelijk in werking is getreden. Daarnaast kan verwezen worden naar de NAV Pocket Overheidsopdrachten.

Wegwijs Zie ook de NAV-pocket ‘Overheidsopdrachten voor beginners’. Zie ‘Shop’ op www.nav.be Nuttige links - Het officiële bulletin van aanbestedingen is wekelijks te raadplegen op: www.ejustice.just.fgov.be/cgi_bul/bul.pl - www.publicprocurement.be - De procedure ‘Open Oproep’ van de Vlaamse Bouwmeester: www.vlaamsbouwmeester.be - Het vakblad ‘Bouwkroniek’ publiceert wekelijks aanbestedingen: www.bouwkroniek.be - Een website waar men online overheidsopdrachten kan raadplegen: www.ebp.be TenderWolf - Krijg elke dag de juiste overheidsopdrachten Met de tool TenderWolf mist u geen enkele overheidsopdracht meer. Op uw online dashboard bepaalt u zelf uw zoekprofiel op basis van uw activiteiten, relevante zoektermen en de regio’s waarin u actief bent. Surf voor meer info naar www.nav.be/tenderwolf (Met dank aan mr. Joris Wouters, GSJ advocaten)

164

6.6 De Wet Breyne 6.6.1 Toepassingsgebied van de Wet Breyne Teneinde kopers van huizen en appartementen op plan beter te beschermen, werd op 9 juli 1971 de Woningbouwwet ingevoerd, beter bekend als de Wet Breyne. De wetgever achtte het nodig de bouwpromotie aan strikte regels te laten voldoen. Voorheen kon de inhoud van het contract met de bouwpromotor voor het grootste deel immers vrij bepaald worden waarbij de kopers meestal sterk benadeeld werden en weinig bescherming genoten. Met de Wet van 3 mei 1993 werd het toepassingsgebied van de Wet Breyne nader gepreciseerd en verder uitgebreid. De Wet Breyne beheerst alle overeenkomsten tot eigendomsovergang van een te bouwen of in aanbouw zijnde woonst alsmede op iedere overeenkomst waarbij de verbintenis wordt aangegaan om een zodanig onroerend goed te bouwen, te doen bouwen of te verschaffen en waarvoor betaald moet worden vooraleer het huis of appartement volledig is afgewerkt. De Wet kan ook van toepassing zijn op overeenkomsten tot eigendomsovergang met de verbintenis een woonst te verbouwen of uit te breiden. Het betreft dus in principe overeenkomsten waarbij betaald wordt voor een toekomstig huis of appartement. Vóór de voltooiing van het gebouw dient de koper/opdrachtgever één of meer stortingen te doen.

6.6.2 De architect in de Wet Breyne Niettegenstaande de Wet Breyne de architect welgeteld tweemaal vermeldt, dient de architect terdege rekening te houden met het bestaan van deze wet en de gevolgen die deze voor hem teweegbrengt, voornamelijk op deontologisch vlak. In artikel 7 van de Wet Breyne komt de architect een eerste maal (slechts zijdelings) aan bod. Dit artikel legt op welke verplichte vermeldingen en bijlagen de overeenkomst tussen de koper/opdrachtgever en de promotor dient te bevatten. Zo moeten onder meer de nauwkeurige plannen en gedetailleerde bestekken van de uit te voeren werken gevoegd worden. Deze plannen en bestekken moeten ondertekend zijn door een architect. Daarbij moet in deze plannen en bestekken uitdrukkelijk de wijze waarop en de materialen waarmee de werken zullen worden uitgevoerd, vermeld worden. Een tweede maal wordt de architect vermeldt in artikel 10, lid 3 van de Woningbouwwet. Daarin wordt bepaald dat de promotor bij het verlijden van de authentieke akte betaling mag eisen van een som die, rekening houdend met het gestorte voorschot, gelijk is aan de prijs van de grond of het aandeel daarin dat verkocht wordt, verhoogd met de prijs van de reeds uitgevoerde werken. Voor deze uitgevoerde werken kan slechts betaling gevraagd worden indien ze werden goedgekeurd door een architect. Een afschrift van deze goedkeuring wordt dan bij de authentieke akte gevoegd. De goedkeuring van de architect slaat niet alleen op de uitgevoerde werken zelf, doch ook op de prijs die ervoor aangerekend wordt. Bij voorkeur dient deze 165

goedkeuring verleend te worden door een andere architect dan die van de promotor. Dit staat evenwel niet in de Wet zelf vermeld maar is wel te verkiezen vanuit deontologisch oogpunt. De Wet Breyne is van dwingend recht. Dit betekent dat partijen in principe vooraf geen afstand kunnen doen van welbepaalde beschermingsmaatregelen ten voordele van de verwerver voorzien in deze wet.

6.6.3 De verplichtingen voor de architect In de praktijk werkt de architect doorgaans in opdracht van de promotor. Op basis van de plannen die door de architect werden opgesteld zal de promotor een overeenkomst sluiten met een derde waarin de promotor zich ertoe verbindt een woongelegenheid te realiseren. De opdracht van de architect beperkt zich in principe niet tot het louter opstellen van de plannen en bestekken. Tijdens de uitvoeringsfase zal de architect de werf eveneens opvolgen. Een aantal regels moet hierbij nageleefd worden. De architect die een opdracht aanvaardt van een promotor moet hiervan aangifte doen bij de Raad van de Orde waarbij hij is ingeschreven (Deontologische aanbeveling 25 september 1987). Hiertoe werd een typedocument opgesteld. Gezien het feit dat er een overeenkomst wordt gesloten tussen de promotor en de uiteindelijke verwerver van het onroerend goed, zijn de belangen van deze twee niet altijd gelijklopend. Zoals gezegd werkt de architect in principe in opdracht van de promotor. In een deontologische regel welke op 31 januari 2002 goedgekeurd werd door de Nationale Raad van de Orde, werd bepaald dat het in zulk geval noodzakelijk was dat de verwerver zou worden bijgestaan door een raadgevend architect. Zolang de verwerver deze bijstand niet genoot, werd het de oorspronkelijke architect verboden zijn opdracht voor de bouwpromotor verder te zetten. Op die manier konden de belangen van de verwerver ook worden gevrijwaard daar de raadgevend architect geen enkele band had met de promotor. Deze deontologische regel werd evenwel vernietigd door de Raad van State daar de Nationale Raad van de Orde haar bevoegdheden had overschreden door bindende kracht aan deze regel te verlenen. De formele verplichting waaraan de architect van de promotor moest voldoen teneinde de verwerver een eigen raadgevend architect te laten aanstellen, is vandaag de dag onbestaande. Op 10 april 1995 heeft de Nationale Raad wel een rondschrijven gericht aan de architecten waarin het belang werd benadrukt om de cliĂŤnt van de promotor te wijzen op de noodzaak om zich te laten bijstaan door een raadgevend architect. Toch zou het duidelijker zijn wanneer de precieze verplichtingen van de architect in deze situatie nader werden omschreven. Het is niet mogelijk dat de architect optreedt voor zowel de bouwpromotor als voor de uiteindelijke verwerver die met de promotor een overeenkomst is aangegaan. 166

De architect zal in dat geval niet onafhankelijk kunnen optreden daar er een tegenstrijdigheid bestaat tussen de belangen van de promotor en die van de uiteindelijke verwerver. Er lijkt daarentegen geen probleem te zijn indien de architect uitsluitend taken vervult voor de promotor en geen enkele overeenkomst aangaat met de uiteindelijke verwerver, contractspartij van de promotor. Artikel 1 van het Reglement van Beroepsplichten omschrijft de creatieve functie van de architect. Wanneer een bouwpromotor gebruik maakt van type-plannen, kan de architect er zich niet mee vergenoegen deze type-plannen zomaar over te nemen of er enkele wijzigingen in aan te brengen. Verder schrijft artikel 20 van het Reglement van Beroepsplichten voor dat de architect onder meer belast is met het collationeren van de gegevens die nodig zijn voor het ontwerp, de studie van het programma en het maken van een schets en een voorontwerp. Als er gewerkt wordt met type-plannen lijk het voor de architect niet steeds mogelijk aan deze verplichtingen te voldoen waardoor hij zou verworden tot een loutere ondertekenaar van de plannen die hem werden verstrekt door de promotor.

6.6.4 De aansprakelijkheid van de promotor en van de architect Het type van bouwheer heeft zijn invloed op de taken te vervullen door de architect, meer in het bijzonder op zijn raadgevings- en bijstandsverplichting. De professionele bouwpromotor maakt de raadgevings- en bijstandsverplichting van de architect beperkter. Daar waar de architect de bouwheer - particulier zeer ruim dient te adviseren (over de kosten, materialen, keuze aannemer, alle relevante regelgeving, â&#x20AC;Ś), is dit niet het geval bij dergelijke promotor. Van deze laatste wordt immers verwacht dat hij op de hoogte is van vele zaken. Zo kan de promotor de architect niet verwijten hem niet op de hoogte te hebben gebracht van de bepalingen van de Woningbouwwet. Enkel over de werkelijke kernactiviteiten van de architect dient de promotor nog geadviseerd te worden. (met dank aan Mr. Joris Wouters en Mr. Christophe Lenders, GSJ Advocaten)

167

6.7 Energieprestatieregelgeving De Vlaamse Overheid streeft er naar dat alle gebouwen in Vlaanderen energiezuinig én comfortabel worden. Een van de middelen om dit te realiseren, is de energieprestatieregelgeving, ook wel eens EPB-regelgeving genoemd (waarbij EPB staat voor EnergiePrestaties en Binnenklimaat).

6.7.1 Wanneer is de energieprestatieregelgeving van toepassing? Voor een vergunningsaanvraag of melding vanaf 1 januari 2006 is elk nieuw of gerenoveerd gebouw EPB-plichtig, behalve: - gebouwen waarvoor een specifieke vrijstelling geldt en - industriegebouwen waarvan op het moment van de vergunningsaanvraag of melding zeker is dat geen klimatisatie-installatie zal worden geplaatst. Opgelet: verschillende vrijstellingen en afwijkingen van één of meerdere van deze EPB-eisen moeten aangevraagd worden. Deze aanvragen moeten uiterlijk negen maanden na indienen van de omgevingsvergunning gebeuren. Is niet aan de energieprestatieregelgeving voldaan, dan legt het Vlaams Energie Agentschap (VEA) boetes op. Opgelet: de energieprestatieregelgeving die we hier beschrijven is van toepassing op gebouwen in het Vlaams Gewest. Voor projecten in Wallonië en Brussel gelden andere eisen en procedures.

6.7.2 Welke EPB-eisen worden opgelegd? De eisen zijn afhankelijk van de bestemming van het gebouw (residentieel, niet-residentieel, industrie of landbouw), van de aard van de werkzaamheden (nieuwbouw, ingrijpende energetische renovatie of renovatie) en van de datum van aanvraag tot omgevingsvergunning. Vanaf 2017 vormen kantoren, scholen en ASB samen de niet-residentiële gebouwen, afgekort EPN-gebouwen. De eisen voor deze gebouwen worden uitgebreid met een E-peileis en een minimum aandeel hernieuwbare energie. De EPB-eisen worden onderverdeeld in 3 groepen: - thermische isolatie: S-peil, U- waarden; - energieprestatie: E-peil en hernieuwbare energie; - binnenklimaat: ventilatie en oververhitting. Tot 2010 bleven de eisen nagenoeg onveranderd. Sindsdien kennen we een tweejaarlijkse aanscherping van de deeleisen. Vanaf 2021 moet elke nieuwe woning minstens aan de BENeisen (bijna-energieneutraal)voldoen. 168

De eisen die van toepassing zijn vanaf 1 januari 2018 kan men downloaden via volgende link: http://www.energiesparen.be/sites/default/files/atoms/files/epbeisentabel2018.pdf

Wegwijs Een overzicht en meer uitleg van de eisen vindt u terug op de website www.energiebewustontwerpen.be en op www.energiesparen.be

6.7.3 Wie doet wat wanneer? Het bouwproces bestaat uit verschillende fases. Bij iedere fase hoort, in het kader van de energieprestatieregelgeving, een specifiek document: - het meldingsdossier of de omgevingsaanvraag en eventuele haalbaarheidsstudie - het ventilatievoorontwerp - de startverklaring met een voorafberekening - de EPB-aangifte - het ventilatieprestatieverslag - het energieprestatiecertificaat voor nieuwbouw (niet te verwarren met het energieprestatiecertificaat voor bestaande woningen) De verschillende personen die betrokken zijn bij het bouwproces hebben in het kader van de energieprestatieregelgeving elk hun eigen taken en verantwoordelijkheden: - de aangifteplichtige - de architect - de EPB-verslaggever - de ventilatieverslaggever De taken en de verantwoordelijkheden van de verschillende ‘spelers’ binnen de energieprestatieregelgeving zijn: - De aangifteplichtige is verplicht de EPB-eisen na te leven, zodat het gebouw voldoet aan de energieprestatieregelgeving. Hij is ook verantwoordelijk voor het tijdig indienen van de documenten en het opvragen van de stavingsstukken. De aangifteplichtige stelt een EPBverslaggever en ventilatieverslaggever aan. - De verslaggever maakt in opdracht van de aangifteplichtige de startverklaring met voorafberekening op voor de start van de werkzaamheden. Als bij de voorafberekening blijkt dat het ontworpen gebouw niet zal voldoen aan de EPB-eisen, dient de EPBverslaggever dit verplicht te signaleren aan de aangifteplichtige en aan de architect. De EPB-verslaggever geeft hen dan vervolgens één schriftelijke niet-bindend advies over hoe alsnog aan de EPB-eisen kunnen voldaan worden. Op het einde van de werkzaamheden maakt de verslaggever een EPB-aangifte op. De verslaggever is verantwoordelijk voor een correcte na-rapportering van de feitelijke toestand. - De architect ontwerp een gebouw dat voldoet aan de EPB-eisen. Hij heeft ook een informatie- en waarschuwingsplicht naar de aangifteplichtige. 169

- De ventilatieverslaggever vervult alle uit te voeren taken volgens STS-P 73-1: het ventilatievoorontwerp, de ventilatieontwerpspecificaties en alle onderdelen van het ventilatieprestatieverslag. De ventilatieverslaggever kan uit 1 of meerdere personen bestaan.

6.7.4 Wat als het gebouw niet voldoet aan de EPB-eisen? Als er zich onregelmatigheden voordoen, kan de Vlaamse Overheid administratieve boetes als sanctie hanteren. De aangifteplichtige kan worden beboet als uit de EPB-aangifte blijkt dat aan één of meer EPB-eisen niet werd voldaan, als er geen of laattijdig een startverklaring werd ingediend en als er de EPB-aangifte niet tijdig werd ingediend. Dat moet uiterlijk gebeuren zes maanden na de eerste van de volgende twee data: - datum van de ingebruikname; - datum van het beëindigen van de vergunningsplichtige werken van het gebouw(deel) en zeker binnen de vijf jaar na het verlenen van de stedenbouwkundige vergunning of het neerleggen van de melding. Als uit controles door de Vlaamse Overheid blijkt dat de verslaggever niet correct rapporteerde over de uitgevoerde werkzaamheden en de gegevens uit de EPB-aangifte dus niet overeenstemmen met de werkelijkheid, wordt de verslaggever beboet. De boetes zijn evenredig met de afwijking van de EPB-eis en met de kostprijs van de investering om wel te voldoen aan de eis. De architect en de aannemer zijn onrechtstreeks verantwoordelijk binnen het EPB-verhaal. Indien kan aangetoond worden dat de architect en/of de aannemer verantwoordelijk is voor de boete uitgereikt door VEA, dan kan de aangifteplichtige en/of de EPB-verslaggever de boete verhalen op de architect en/of de aannemer.

WEGWIJS Voor meer informatie over de energieprestatieregelgeving surft u best naar: www.energiesparen.be/epb/energieprestatieregelgeving www.energiebewustontwerpen.be

170

6.8 Brandreglementeringen Het is onmogelijk om in deze publicatie een volledig overzicht van de wetgeving te vinden. Deze tekst is een beknopt overzicht. Via de verwijzingen naar verschillende websites kan u de informatie bekomen die noodzakelijk is voor uw ontwerp. Enkele overzichten zijn te vinden op www.besafe.be en www.fireforum.be

6.8.1 Fundamenteel Een ontwerp brandveilig maken is een middelenverbintenis, nooit een resultaatverbintenis. De beschikbare middelen zijn passieve en actieve beveiligingsmaatregelen. De minimale vereisten staan opgesomd in de wetgeving. Anderzijds kan een verhoogd veiligheidsniveau geboden worden afhankelijk van het budget en de tijd die de architect en de bouwheer aan een bepaald probleem kunnen besteden. Europese Verordening Bouwproducten (305/2011/EU), Bijlage I: Het gebouw moet ontworpen en uitgevoerd worden zodat bij brand - het draagvermogen van het bouwwerk gedurende een bepaalde tijd behouden blijft; - het ontstaan en de ontwikkeling van vuur en rook binnen het bouwwerk zelf beperkt blijft; - de uitbreiding van de brand naar belendende bouwwerken beperkt blijft; - de bewoners het gebouw kunnen verlaten of anderszins in veiligheid kunnen worden gebracht; - de veiligheid van de hulpploegen in acht wordt genomen. Aspecten die de brandveiligheid bepalen:

Het niveau van brandveiligheid wordt door de lidstaten bepaald

171

6.8.2 Bevoegdheden in België

6.8.3 Federaal Basispreventienorm Van toepassing op alle nieuwe gebouwen. Niet van Toepassing op alle gebouwen tot 100m² bestaande uit maximaal twee bouwlagen en de eengezinswoningen. KB van 7 juli 1994 houdende vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de gebouwen moeten voldoen. De meest recente wijziging is van 7 december 2016. De actuele tekst kan geraadpleegd worden in de databanken van het staatsblad via de pagina van de “geconsolideerde wetgeving” (zoeken op de afkondigingsdatum 1994-07-07 en departement binnenlandse zaken) De basisnormen stellen de minimale eisen vast waaraan de opvatting, de bouw en de inrichting van nieuwe gebouwen moeten voldoen en bestaat uit de volgende onderdelen. Bijlage 1 - Terminologie Bijlage 2 of 2/1 - Lage gebouwen (LG) Bijlage 3 of 3/1- Middelhoge gebouwen (MG) Bijlage 4 of 4/1- Hoge gebouwen (HG) Bijlage 5 of 5/1- Reactie bij brand van de materialen Bijlage 6 - Industriële gebouwen (bouwaanvragen na 15/08/09) Bijlage 7 - Gemeenschappelijke eisen (toegevoegd in het KB 12/07/12) Afwijkingen volgens KB 18/09/08 CODEX (ARAB), art 52 Toepasselijk in geval personeel in dienst is. Met de publicatie van de wet over het Welzijn op het werk en de bijhorende codex is deze reglementering sinds 1996 in volle aanpassing. Van 172

belang is zeker het KB van 28/03/2014 betreffende de brandpreventie op de arbeidsplaatsen (B.S. 23/04/2014). Omzendbrieven 15/04/04 ‘Doorvoeringen in wanden’, geeft aan dat leidingen onder welke voorwaarde geen impact hebben op de brandweerstand. Met het KB 12/07/12 werden deze bepalingen opgenomen in bijlage 7. 1/12/16 Omzendbrief betreffende het brandpreventieverslag en de adviesverlening door de hulpverleningszones, geeft duidelijk aan wat de brandweer al dan niet mag opleggen. Link: https://www.civieleveiligheid.be/sites/default/files/explorer/Reforme_textes/2017-0118MO_brandpreventieverslag-bs.pdf Andere wetgeving: Ziekenhuizen, rustoorden, voetbalstadions, …

6.8.4 Vlaams gewest Het betreft hier specifieke regelgeving voor hotels, campings, rusthuizen, ziekenhuizen, kinderdagverblijven, serviceflats, kamers en studentenkamers, … Voornamelijk toepasselijk als men een erkenning of subsidies van het Vlaams Gewest wilt bekomen. VLAREM is voor enkele punten toe te passen, doch eerder in specifieke (industriële) domeinen.

6.8.5 Gemeentelijk Het betreft hier vooral politie- en bouwverordeningen (bv. voor lokalen met dansgelegenheid, studentenkamers, publieke toegankelijke inrichtingen, cafés, …). Voorwaarden aan het verlenen van een bouw- of milieuvergunning zijn meestal vervat in het brandpreventieverslag dat bij de respectievelijke vergunning gevoegd is. Deze voorwaarden kunnen eventueel verder gaan dan wat in de regelgeving van de hogere overheid is opgenomen. Inzake de controle op de toepassing van de verschillende reglementeringen speelt de gemeente een centrale rol.

6.8.6 Praktisch Kennis hebben van de toe te passen wetgeving bij het ontwerpen van een gebouw moet parate kennis zijn van een architect. De Basispreventienorm is zeker bij nieuwbouw bijna steeds toepasselijk en ieder ontwerp (ook verbouwing, hoewel niet verplichtend) wordt dan ook best getoetst aan de betrokken bijlage van de wet in functie van de hoogte van het gebouw. Zeer veel andere richtlijnen hebben dezelfde structuur en zijn verzwaringen van de aanvaarde risico’s in de basispreventienorm. In functie van de specificiteit van elk gebouw kunnen regionale richtlijnen verplicht zijn. De informatie over welke richtlijn toepasselijk is moet komen van de opdrachtgever of van de subsidiërende of erkennende instantie. 173

Welke verzekeraar staat net als u in het vak?

ADVERTENTIE

AR-CO: sinds 1962 architecten ten dienste van architecten De coöperatieve verzekeringsmaatschappij AR-CO dekt al uw projecten, van de kleinste tot de meest ambitieuze, in België en het buitenland. Vanaf het ontwerp van de polisvoorwaarden tot de oplossing van een schade denken we mee met u.

l www.ar-co.be M info@ar-co.be J 02 538 66 33 AR-CO cvba – NBB/FSMA 0330 - RPR 0406.067.338. Bij K.B. erkende verzekeringsmaatschappij. Takken : 13 K.B. 4/7/1979 – 9 en 16 K.B. 14/7/1989. VDV 13-16 in LU 22/08/1995 en VDV 13 in FR 20/05/2005

In functie van de plaats van het gebouw zijn de gemeentelijke verordeningen toepasselijk. De technische dienst van iedere gemeente zal u deze vertellen of u doorverwijzen naar de zonale brandweer. Het is aangewezen voor ontwerpen met een ongewoon risico steeds te trachten informeel advies in te winnen bij de zonale brandweer. Formeel advies kan enkel door de burgemeester worden gegeven (die bijna altijd het advies van zijn lokale preventieofficier zal volgen). Een advies is geldig tot aan de eerstvolgende inspectie door de brandweer van het gebouw. Er is een zeer verhelderende omzendbrief die de reikwijdte van een brandpreventieadvies verduidelijkt (1/12/16). Bij elkaar tegensprekende richtlijnen steeds de strengste hanteren. Afwijkingen op de basisnorm kunnen steeds aangevraagd worden aan de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken (www.ibz.fgov.be). Een dossier zal moeten aantonen dat hetzelfde veiligheidsniveau wordt gehaald als in de basisnorm. Opgelet: afwijkingen op andere richtlijnen moeten aan de opsteller van de richtlijn worden aangevraagd (gemeentelijk, gewestelijk, … ). Hier bestaat geen eenduidige procedure.

6.8.7 Verzekering Indien de wettelijke bepalingen gevolgd worden is een gebouw in principe optimaal verzekerbaar. Let er wel op dat de verzekeringspremie van de bouwheer sterk afhankelijk is van de risicoanalyse van de verzekeraar. Bij een verhoogd risico en zeker voor industriële projecten is het aangewezen te polsen naar de verwachtingen van de verzekeraar. Eventueel kan de verzekeraar bijkomende maatregelen opleggen (vb. verplichten van een sprinklerinstallatie).

6.8.8 Nieuwe Europese bepalingen voor brandweerstand Tot nu toe werden de eisen inzake brandweerstand uitgedrukt in het KB via Belgische klassen (de zogenoemde “Rf” waarden: Rf 1/2u, Rf 1h, …). Met het KB 12/07/12 wordt dit classificatiesysteem vervangen door het Europese classificatiesysteem gebaseerd op de norm NBN EN 13501-2, -3 en -4. De brandweerstand wordt uitgedrukt in minuten en voorafgegaan door één of meer letters die verwijzen naar de hoofdcriteria. Classificatie in minuten: minuten: 10, 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 of 360 De drie voornaamste prestaties zijn - R (loadbearing capacity of draagvermogen) - E (integrity of integriteit) - I (insulation of isolatie) In het algemeen worden de klassen als volgt uitgedrukt: Voor dragende elementen: 175

- REI t: t is de periode gedurende dewelke aan alle criteria (draagkracht, dichtheid en isolatie) wordt voldaan. - RE t: t is de periode gedurende dewelke wordt voldaan aan de criteria draagkracht en dichtheid. - R t: t is de periode gedurende dewelke aan het criterium van de draagkracht wordt voldaan. Voor niet-dragende elementen: - EI t: t is de periode gedurende dewelke aan de criteria van de dichtheid en isolatie wordt voldaan. - E t: t is de periode gedurende dewelke aan het criterium van de dichtheid wordt voldaan. De periode t wordt uitgedrukt in minuten. Zo wordt bijvoorbeeld een paal die gedurende een uur brandstabiel blijft R60 genoemd, een branddeur die gedurende een half uur brandvrij blijft EI130 en een wand die gedurende een uur brandvrij blijft EI60. Classificatie in minuten: minuten: 10, 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 of 360 Opgelet: het criterium W (stralingsweerstand) wordt in Nederland vaak gebruikt, maar is NIET opgenomen in de Belgische wetgeving. Het criterium W kan niet gelden als alternatief voor het I criterium! Verdere info over de classificatie kan gevonden worden op o.a. de website van het WTCB (Zoek naar â&#x20AC;&#x2DC;Beoordeling van de brandweerstandâ&#x20AC;&#x2122;). (Met dank aan Netwerk Brandweer en Brandweer Vereniging Vlaanderen)

6.9. De akoestische norm Bij het uitvoeren van een bouwproject met bouwaanvraag moet de akoestische norm gevolgd worden. In een lastenboek mag men hogere eisen stellen dan de norm, maar nooit lager. Het niet mentioneren van deze normen in een lastenboek heeft geen ontheffing van deze verantwoordelijkheid tot gevolg. Zelfs bij het niet mentioneren van de norm in een lastenboek wordt dus terug gegrepen naar de akoestische normen bij een eventuele beoordeling. We mogen niet vergeten dat de gebruikers van het gebouw reeds van de eerste dag van ingebruikname een kwaliteitsbeoordeling over de akoestische kwaliteit van het gebouw kunnen vellen; dit is niet zo voor thermische, structurele en brandaspecten. Verder mag men niet uit het oog verliezen dat men spreekt van luchtgeluidsisolatie, waarbij een hogere waarde een betere akoestische kwaliteit voorstelt en van contactgeluid waarbij een lagere waarde een betere akoestische kwaliteit voorstelt. Woongebouwen In 2008 werd de oude akoestische norm NBN S01-400 (1977) vervangen door de NBN S01-4001 (2008) - Akoestische criteria voor woongebouwen, die de akoestische eisen stipuleert voor het woongebouw in situ. De nieuwe norm is niet strenger of zwakker dan de oude norm met 176

betrekking tot de eisen,maar men kan echter niet de eisen uit de ene norm vergelijken met de andere norm gezien ze andere grootheden hanteren; de grootheden in de nieuwe norm zijn aangepast omwille van de harmonisatie van grootheden over Europa. Voor een vergelijking van de oude grootheden en de nieuwe grootheden is dus enige conversie en berekening nodig. Vaak worden gewoon “dB (deciBel)”-waarden met elkaar vergeleken zonder mentionering van de grootheid. Dit moet met de nodige omzichtigheid benaderd worden, gezien de “dB” geen éénheid is, doch slechts een “teken” om te duiden dat een logaritmische berekening is uitgevoerd. Het spreken dus van “54 dB” heeft geen betekenis indien er geen grootheid aan gelinkt wordt. Zo zijn verder ook de volgende uitspraken verkeerd: “de isolatie moet 54 dB bedragen” of nog “de gevelisolatie bedroeg 35 dB”. Correct zou zijn: “de luchtgeluidsisolatie DnT,w moet 54 dB bedragen” of nog “de gevelisolatie bedroeg Dls,2m,nT,w = 35 dB”. Het is dus belangrijk om de specifieke grootheid te koppelen aan de getalswaarde opdat men exact weet welke berekening men heeft uitgevoerd. Voor bijvoorbeeld de luchtgeluidsisolatie gebruikte de oude norm van 1977 in deze context de grootheid Dn (“genormaliseerd”) en de nieuwe norm van 2008 gebruikt de grootheid DnT (“gestandaardiseerd”). Twee verschillende grootheden die dus een andere berekening impliceren en waarvoor men dus niet zomaar de getalswaarden voor de eisen van de ene norm kan vergelijken met de andere. In de akoestische norm NBN S01-400-1 (2008) voor woongebouwen worden twee kwaliteitsniveaus gehanteerd: “normaal comfort” en “verhoogd comfort”. De vereisten in verband met een normaal akoestisch comfort zijn erop gericht om tevredenheid bij een ruime meerderheid, geraamd op 70 % van de gebruikers te verzekeren. Deze eisen worden als economisch verantwoord aanzien. Wanneer aan de eisen voor verhoogd akoestisch comfort voldaan is, wordt het percentage tevreden bewoners op meer dan 90 % geraamd bij een normale lucht- en contactgeluidbelasting. Het is ten stelligste aan te raden om duidelijk in het lastenboek te vermelden welke akoestische kwaliteit wordt nagestreefd: normaal of verhoogd comfort. Hierbij speelt de kostprijs van het onroerend goed ook een belangrijke rol. Zo kunnen bijvoorbeeld de termen “topkwaliteit” of “luxe appartementen” impliciet leiden tot het vereisen van verhoogd comfort. In rechtszaken kan dit leiden tot enorme discussies. Verder is het niet omdat de bewoner klaagt dat niet aan de norm voldaan is. De enige objectieve manier om te toetsen of voldaan is aan de norm is door een akoestische meting in situ. Architecturaal kunnen er basisstandpunten genomen worden die akoestisch positief en noodzakelijk zijn: - De luchtgeluidsisolatie tussen lokalen moet worden berekend in functie van de samenstellende delen (wand, deur, luchtkanaal – doorvoer, …) en van de directe en flankerende wanden en vloeren. Dit gebeurt door een uitvoerige 3D-berekening door een studiebureau waarbij alle paden tussen twee lokalen in acht worden genomen. Er moet ook voldoende aandacht geschonken worden aan de akoestische isolatie van deuren / deuren met sas. - Voor het contactgeluid wordt telkens geopteerd om overal een correcte aangebrachte en uitgevoerde zwevende dekvloer te gebruiken, dit betekent door het gebruiken van een juiste akoestische onderlaag onder de dekvloer. Zonder een zwevende dekvloer wordt het erg moeilijk om aan de eisen voor contactgeluid te voldoen. 177

- Voor de gevelisolatie moet rekening gehouden worden met het geheel van constructiedelen die de gevel uitmaken (ramen, glas en ventilatieroosters zijn de belangrijkste). De keuze van het ventilatiesysteem van het gebouw heeft een belangrijke impact op de akoestische gevelisolatie en de economische kost ervan. Hoge geluidsbelastingen op de gevel zullen eerder neigen tot het aanwenden van ventilatiesysteem D. - Voor installatielawaai zal altijd vertrokken worden van akoestische ontkoppelde leidingen. Ook de posities van uitblaasmonden in een lokaal zijn relevant en de stromingsnelheid. Schoolgebouwen In 2012 werd de oude akoestische norm van 1977 vervangen door de NBN S01-400-2 (2012) - Akoestische criteria voor schoolgebouwen, die de akoestische eisen stipuleert voor schoolgebouwen in situ. De oude norm was niet meer actueel en werd dus vervangen door deze nieuwe norm. Ook deze norm hanteert bepaalde grootheden voor de verschillende akoestische eisen en twee kwaliteitsniveaus, namelijk een minimaal niveau en een verhoogd niveau die geldig is wanneer strengere akoestische criteria van toepassing zijn, zoals wanneer de ontvangruimte gebruikt wordt door kinderen/leerlingen/studenten met auditieve of communicatieve beperkingen. In deze gevallen dienen de eisen met 4 dB verhoogd of verlaagd te worden indien men respectievelijk spreekt over luchtgeluidsisolatie of contactgeluid. De meeste besproken zaken bij woongebouwen zijn ook hier van toepassing. Ook hier gebruikt men de nieuwe gestandaardiseerde grootheden voor de verschillende hoofdeisen, zijnde de eisen voor luchtgeluidsisolatie, contactgeluid, gevelisolatie, installatielawaai en nagalmtijd. Uiteraard zullen de eisen betrekking hebben op functies die inherent gerelateerd zijn aan schoolgebouwen. De criteria in deze norm gelden als regels van de goede praktijk voor nieuw te bouwen of te renoveren delen van schoolgebouwen waarvoor een stedenbouwkundige vergunning noodzakelijk is. De criteria zijn evenwel niet van toepassing op eventuele delen van het schoolgebouw met een verblijfsfunctie (zoals bv. in internaten) en eveneens niet op tijdelijke constructies (bestaand gedurende 5 jaar of minder). Bij de renovatie van gebouwen kan soms slechts beperkt ingegrepen worden omwille van constructieve of andere beperkingen. Ook kan het specifieke onderwijsconcept opleggen om af te wijken van bepaalde eisen vermeld in de desbetreffende norm. In deze gevallen wordt de ontwerper aanbevolen het mogelijke gebrek aan normaal akoestisch comfort te evalueren en dit schriftelijk te melden aan de bouwheer en/of de inrichtende macht van de school vĂłĂłr de start van de werken. Dit geldt ook voor woongebouwen. Opmerking: Voor kantoorgebouwen, hospitalen, hotels, rusthuizen en internaten moet men nog steeds verwijzen naar de oude norm NBN S01-400 (1977). Men kan weliswaar de nieuwe normen NBN S01-400-1 en NBN S01-400-2 als referentie gebruiken. Men verwacht dat voor deze functies ook de norm zal aangepast worden binnen een korte termijn. 178

WEGWIJS Zie ook de NAV-pocket ‘Bouwakoestiek: een handleiding voor de architect’. Ga naar ‘Shop’ op www.nav.be (met dank aan Prof. dr.ir. Marcelo Blasco)

6.10 Vlaamse Toegankelijkheidsverordening Sinds 1 maart 2010 is de Vlaamse regelgeving inzake de toegankelijkheid van publieke gebouwen van kracht, nl. het Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van een gewestelijke stedenbouwkundige verordening betreffende toegankelijkheid van 5 juni 2009. Sindsdien moeten aanvragen tot stedenbouwkundige vergunning worden getoetst aan de bepalingen van deze toegankelijkheidsverordening. Welke gebouwen moeten voldoen aan de bepalingen van de toegankelijkheidsverordening? - Elk gebouw met een publieke functie, in Vlaanderen gelegen en waarbij je voor de uitvoering van handelingen een vergunningsaanvraag moet indienen (nieuwbouw, herbouw, verbouwen of uitbreiding). Het publiek karakter wordt gedefinieerd in de verordening (Art. 1, punt 15). Algemeen vallen hieronder alle ruimten die openstaan voor het publiek of bedoeld zijn voor gemeenschappelijk gebruik, ook al is de toegang beperkt tot een bepaalde groep personen. - Het toepassingsgebied kan variëren en wordt niet voor elk soort gebouw op dezelfde wijze bepaald. De verordening omvat drie grote toepassingsgebieden: toeristische verblijfsaccommodatie (Art. 4), gebouwen bestemd voor wonen en welzijn (Art. 5) en de gebouwen die niet onder de vorige thema’s vallen (Art.3). Voor elk van deze groepen zijn specifieke criteria te bekijken zoals bijv. het aantal niveaus en kamers of de grootteorde. - Afhankelijk van het toepassingsgebied, moet het volledige gebouw of slechts beperkte delen daarvan voldoen aan de normbepalingen. Normen hebben betrekking op bijv. een aantal algemene aspecten, parkeerplaatsen, looppaden, toegangen, het overbruggen van hoogteverschillen en de specifieke inrichting van voorzieningen (bijv. balie, zitplaatsen, pashokjes, sanitair).

WEGWIJS De Vlaamse toegankelijkheidsregelgeving kan je integraal terugvinden op het ‘Vlaamse Handboek Toegankelijk gebouw’: www.toegankelijkgebouw.be Welke documenten moet je toevoegen aan de vergunningsaanvraag voor de toegankelijkheid? Algemeen bepaalt de aanstiplijst met betrekking tot de dossiersamenstelling welke documenten nodig zijn. Bijkomend specifieert de toegankelijkheidsverordening voor bepaalde situaties een aantal extra stukken. 179

De nota toegankelijkheid De vergunningsaanvrager is verplicht om in het dossier te spreken over de toegankelijkheid, nl. de beschrijving inzake integrale toegankelijkheid (art. 16, 2°, c). Hiervoor kan je: - ofwel de algemene beschrijvende nota aanvullen met een omschrijving inzake toegankelijkheid. - ofwel gebruik maken van de checklist op www.toegankelijkgebouw.be. Deze tool geeft een overzicht van het dossiergebonden toepassingsgebied, de normbepalingen en adviesverplichting. Aanvraag en motivatie tot afwijking De Vlaamse toegankelijkheidsverordening voorziet in een aantal situaties de mogelijkheid tot afwijken. Deze zijn vooral bedoeld voor verbouwingen, waarbij je door bestaande aspecten de normen soms moeilijk of niet kan halen. Het laat toe om in die gevallen alternatieve oplossingen uit te werken met dezelfde mate van toegankelijkheid. De afwijkingsmogelijkheden zijn bepaald ofwel in de specifieke artikels m.b.t. normen, ofwel in Art 33. Elke afwijking moet je concreet aanvragen en bovendien motiveren. Je kan dit opnemen in de beschrijvende nota of in de checklist. (Verplicht) advies inzake toegankelijkheid Voor sommige projecten, bijvoorbeeld gebouwen met een totaal publieke oppervlakte ≥ 7500m², legt de toegankelijkheidsverordening een verplicht advies inzake toegankelijkheid op (Art. 34). Je moet dit advies inwinnen vóór het indienen van de vergunningsaanvraag. Het moet deel uitmaken van de stukken van de dossiers. Daarnaast kunnen lokale besturen ook advies vragen voor de beoordeling van gevraagde afwijkingen (Art. 33). Deze adviezen kunnen alleen worden bekomen bij een door de overheid erkende instantie. In Vlaanderen is Inter hiervoor de enige erkende instantie. Inter, het Vlaams Expertisecentrum toegankelijkheid en Universal Design Inter, het Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid en Universal Design (Agentschap Toegankelijk Vlaanderen) is operationeel sinds 2015. De organisatie is een samensmelting van de vroegere adviesbureaus toegankelijkheid (ATO, Toegankelijkheidsbureau en Westkans), Enter vzw en Intro vzw. Inter kent een brede werking met het oog op het versterken van toegankelijkheid en het promoten van Universal Design. Je kan bij hen terecht voor verschillende vormen van dienstverlening en begeleiding. Hieronder vind je een greep uit het aanbod op vlak van bouwen en verbouwen van gebouwen en publieke omgeving. Aftoetsen vergunningsaanvraag – vast tarief Dit is een voorafgaandelijke check van je bouwproject. Een adviseur gaat de bepalingen van de toegankelijkheidsverordening na en geeft de knelpunten en de betreffende normen aan. Dit gebeurt altijd op basis van een nazicht van de plannen. Ook lokale besturen doen beroep op deze dienst voor de beoordeling van dossiers. Ofwel vragen zij hiervoor aan de indiener om bij het indienen van de aanvraag een advies inzake 180

toegankelijkheid toe te voegen ofwel vragen zij tijdens de aanvraagprocedure zelf advies aan. In dat laatste geval stuurt de gemeente het dossier zelf door naar Inter. In veel gevallen moet de indiener de kostprijs van het advies betalen. Begeleidingstraject op maat â&#x20AC;&#x201C; op offerte In een begeleidingstraject staat Inter bouwheer en bouwteam bij om de toegankelijkheid op een zo goed mogelijke wijze te integreren. De adviseurs werken met Universal Design oplossingen die zorgen voor een hoog gebruikscomfort voor iedereen. Ze gaan dan ook verder dan louter wettelijke bepalingen. Dit traject en de adviezen zijn altijd op maat van je project. Alleen zo kan men in samenspraak met de bouwheer en ontwerper principes uitzetten en integreren. Deze begeleiding volgt de grote lijnen van het ontwerpen bouwtraject, van voorontwerp tot oplevering van de werken. Haalbaarheidsstudie â&#x20AC;&#x201C; op offerte Voor bestaande situaties doet Inter een onderzoek of analyse van de bestaande toestand. Dit gebeurt op basis van een plaatsbezoek. Nadien bespreek een adviseur de besluiten met de bouwheer en/ of architect, knelpunten en mogelijke oplossingen komen hierbij aan bod. Indien gewenst, wordt het traject nadien verdergezet met een begeleidingstraject op maat.

WEGWIJS Meer informatie kan je vinden op www.inter.vlaanderen (met dank aan Fien Van den Abeele, namens Inter)

6.11 ONDERSTEUNENDE MAATREGELEN VOOR DE BOUWSECTOR 6.11.1 Bouwpremies Het is stilaan niet meer mogelijk om alle bestaande premies te vatten in een overzichtelijke tekst. Het aantal bouwpremies is haast onoverzichtelijk. Het grootste aantal van de bouwpremies is toegespitst naar particuliere bouwers maar er bestaan er ook voor institutionele bouwheren. Op verschillende niveaus bestaan er bouwpremies: - Federaal - Vlaams - Provinciaal - Gemeentelijk - Netwerkbeheerders: INFRAX/EANDIS

181

WEGWIJS Om wegwijs te raken in het grote aanbod aan premies kunt u terecht op verschillende websites. De belangrijkste website is deze van de Vlaamse overheid: www.premiezoeker.be en bundelt de meeste premies. Andere interessante websites zijn eveneens: www.energiesparen.be www.eandis.be (netwerkbeheerder) www.vlaanderen.be

6.11.2 Federale maatregelen Voor nieuwbouwwoningen is een BTW-tarief van 21 % van toepassing. Een woning renoveren kan aan een BTW-tarief van 6 %. De woningen moeten minstens 10 jaar oud zijn om als een bestaande woning te worden beschouwd. Deze maatregel is ook interessant voor energiebesparende maatregelen: plaatsing van isolatie, zonneboiler, fotovoltaïsche zonnepanelen, vervangen van centraleverwarmingsketel.(bron: energiesparen.be) De afbraak van een gebouw en de erop volgende heropbouw van een privéwoning geniet in 32 Belgische steden het verlaagd btw-tarief van 6 %. Deze afbraak en wederopbouw moeten samen één handeling vormen. Het gebouw wordt uitsluitend of hoofdzakelijk gebruikt als privéwoning.

6.11.3 Premies van de Vlaamse overheid via de netbeheerders Voor bestaande woningen aangesloten op het distributienet sinds 2006 Algemene voorwaarden: - De premies zijn geldig voor eindfacturen met factuurdatum vanaf 1/1/2018. - Alle werken moeten uitgevoerd worden door een aannemer, behalve de dakisolatie. - De aanvraagformulieren voor de premies moeten uiterlijk 1 jaar na de facturatiedatum verstuurd worden. - Voor dezelfde investering kan maar 1 keer per adres en per 12 maanden een premier aangevraagd worden. - Voor beschermde afnemers zijn er verhoogde premies Voor woningen aangesloten op het distributienet sinds 2006 geven we in onderstaande tabel een overzicht van de premies. Voor alle voorwaarden raden we u aan om de website van de netbeheerders te raadplegen.

182

investering isolatie

installatie

voorwaarden voor premie (detailinfo geplaatst op www.energiesparen.be/subsidies) door

premie 6 €/m²

dakisolatie of zoldervloer

Rd-waarde ≥ 4,5 m²K/W

aannemer

Rd-waarde ≥ 4,5 m²K/W

zelf

3 €/m²

buitenmuur via buitenzijde

Rd-waarde ≥ 3,0 m²K/W

aannemer

15 €/m²

spouwmuur

lambdawaarde maximaal 0,065 W/ mK, volledige spouw gevuld, spouw minstens 50mm

STS aannemer

5 €/m²

buitenmuur via binnenzijde

Rd-waarde ≥ 2,0 m²K/W, architect of aannemer aannemer met certificaat van bekwaamheid of aspirant

vloer

Rd-waarde ≥ 2,0 m²K/W

aannemer

6 €/m²

nieuw geplaatste hoogrendementsbeglazing of drievoudige beglazing

U-waarde van maximaal 1,1 W/m²K

aannemer

10 €/m²

warmtepomp

bij het plaatsen van een warmtepomp aannemer in een gebied zonder aardgasnet of ter vervanging van electrische verwarming verdubbelt het premiebedrag: deze verdubbeling wordt slechts eenmaal doorgerekend: aannemer met certificaat van bekwaamheid van 1 juli 2017

per wooneenheid en maximaal 40 % van de factuur: - 4.000 € geothermisch - 1.500 € lucht-water - 800 € hybride lucht-water - 300 € lucht-lucht

zonneboiler

aannemer met certificaat van bekwaamheid van 1 juli 2017

per wooneenheid en maximaal 40 % van de factuur: 550 €/m² maximaal 2.750 € per wooneenheid

aannemer

15 €/m²

Bron: brochure VEA: Energie sparen vanaf 2018. Vraag je premie aan! De BENO-pass voor bestaande woningen. Als in een woning of appartement na 1 januari 2017 binnen een periode van vijf jaar minstens drie van de in aanmerking komende zeven energiebesparende investeringen worden uitgevoerd, kan met de BENO-pass activeren. Bovenop de individuele premies kan er dus aanspraak gemaakt worden op een totaalrenovatiepremie. De zeven investeringen die in aanmerking komen zijn: • Dak- of vloerisolatie (minimum 30 m²) • Isolatie van buitenmuren (minimum 30 m²) • Vloer- of kelderplafondisolatie (minimum 30 m²) • Nieuw geplaatste beglazing (minimum 5 m²) • Zonneboiler • Warmtepomp • Ventilatiesysteem De bedragen van de totaalrenovatiebonussen worden in schijven uitbetaald en dit te starten vanaf de derde investering. Voor beschermde afnemers zijn er hogere bedragen. Deze kan men raadplegen op de website van de netbeheerders. 183

De burenpremie Er is een nieuwe energiepremie voor collectieve renovatieprojecten. Deze premie gaat naar projectbegeleiders die per project minstens 10 woningen helpen energiezuinig maken. Hij neemt zoveel mogelijk taken over van de bewoners en ontvangt daarvoor maximaal 400 euro per woning. De voorwaarden en de procedure moeten nog verder verduidelijkt worden. Voor bouwaanvragen vanaf 1/1/2017 voor nieuwbouwprojecten zijn er geen E-peilpremies meer. De premies voor de niet- huishoudelijk klanten kan je raadplegen langs de presentatie van Eandis.

6.11.4 Premies van het Vlaamse Gewest De Vlaamse Renovatiepremie De Vlaamse renovatiepremie is sinds 01/12/2015 vernieuwd. Het is een premie voor grondige renovatiewerken. De Vlaamse renovatiepremie kan aangevraagd worden door bewoners en verhuurders aan het sociaal verhuurkantoor. Er zijn verschillende voorwaarden verbonden aan de premie zoals een inkomensgrens, de woning moet minstens 30 jaar oud zijn, de facturen mogen maximaal 2 jaar oud zijn,… Er kunnen premies aangevraagd worden voor 4 verschillende categorieën: voor structurele elementen, voor dakwerken, voor buitenschrijnwerk en voor technische installaties. Per categorie moet u voor min. 2500 euro aan facturen kunnen voorleggen. Sinds de invoering van de nieuwe renovatiepremie wordt het maximale premiebedrag van 10.000 euro verdeeld over 2 aanvragen. Tussen de 2 aanvragen moet min. 1 jaar zitten en max. 2 jaar. De premie bedraagt 20 % of 30 % van de kostprijs met een max. premiebedrag van 2500 euro. De Vlaamse verbeteringspremie De verbeteringspremie is voor verbeteringswerkzaamheden die uitgevoerd worden aan de woning of indien de woning verbouwd wordt om overbewoning te verhelpen. Ook hier komen verschillende soorten werkzaamheden aan bod, zoals dakwerken, buitenschrijnwerk, sanitaire installatie,…..Er zijn ook hier verschillende voorwaarden aan verbonden zoals een inkomengrens, de woning moet minstens 25 jaar oud zijn, de facturen mogen maximaal 1 jaar oud zijn,… Per bouwonderdeel wordt er een premiebedrag vastgelegd. De facturen die je voorlegt moeten minimum het dubbel zijn van de vastgelegde premiebedragen. De Vlaamse aanpassingspremie De Vlaamse aanpassingspremie is een premie voor 65-plussers die hun woning willen aanpassen aan de noden van het ouder worden. U kan de premie krijgen als u bv. technische 184

hulpmiddelen installeert of verbouwingen doet om uw woning toegankelijker te maken. Ook hier zijn verschillende voorwaarden verbonden. De aanpassingspremie bedraagt 50 % van de kostprijs van de werken maar is nooit hoger dan 1250 euro. De verzekering gewaarborgd wonen Bij het aangaan van een hypothecaire lening om een woning te bouwen, te kopen en/of te renoveren, kan met voor 10 jaar een gratis verzekering gewaarborgd inkomen bekomen. Die verzekering helpt u bij de aflossing van de lening wanneer u onvrijwillig werkloos of arbeidsongeschikt wordt. Om in aanmerking te komen, moet men voldoen aan verschillende voorwaarden die te maken hebben met uw beroep, lening, woning en inkomen. De maximale tegemoetkoming bedraagt 500 euro per maand. Korting op onroerende voorheffing U kunt voor een nieuw energiezuinig gebouw een vermindering krijgen van de onroerende voorheffing. Deze vermindering wordt bepaald door het E-peil van het gebouw en datum van aanvraag van de vergunning. Ze wordt automatisch toegekend op het aanslagbiljet. Overzicht van de verminderde onroerende voorheffing bouwaanvraag tot eind 2012 woning gebouw ander dan woning woning of ander gebouw bouwaanvraag tot eind 2013 woning of ander gebouw woning of ander gebouw bouwaanvraag tot in 2014 en 2015 woning of ander gebouw woning of ander gebouw bouwaanvraag vanaf 1/1/2016 woning of ander gebouw woning of ander gebouw

E-peil E60 E70 E40 E-peil E50 E30 E-peil E40 E30 E-peil E30 E20

verminderde onroerende voorheffing 20 % per jaar, gedurende 10 jaar 20 % per jaar, gedurende 10 jaar 40 % per jaar, gedurende 10 jaar verminderde onroerende voorheffing 50 % per jaar, gedurende 5 jaar 100 % per jaar, gedurende 5 jaar verminderde onroerende voorheffing 50 % per jaar, gedurende 5 jaar 100 % per jaar, gedurende 5 jaar verminderde onroerende voorheffing 50 % per jaar, gedurende 5 jaar 100 % per jaar, gedurende 5 jaar

Voor stedenbouwkundige aanvragen vanaf 1 oktober 2016 krijgt u een korting op de onroerende voorheffing als u een ingrijpende energetische renovatie (IER) uitvoert. - Bij het behalen van een maximaal E-peil 90 voor de IER ontvangt u een vermindering van 50 % op de onroerende voorheffing voor een periode van 5 jaar. - Bij het behalen van een maximaal E-peil 60 voor een IER ontvangt u een vermindering van 100 % op de onroerende voorheffing voor een periode van 5 jaar.

185

6.11.5 Goedkope leningen De Energielening De Energielening geeft goedkope leningen voor energiebesparende investeringen aan bestaande woningen of nieuwbouwprojecten (E30) met een interest van maximaal 2 % of 0 % voor kwetsbare doelgroepen. Deze lening kan aangevraagd worden bij de Lokale Entiteit in uw gemeente. Voor 1 woning kan maximaal 15.000 euro geleend worden op 8 of 10 jaar. De werken moeten uitgevoerd worden door een aannemer. Mensen met een zeer laag inkomen, een invaliditeitsuitkering of en inkomensgarantie voor ouderen en mensen in schuldbemiddeling of in OCMW-begeleiding die energiebesparende maatregelen willen nemen, komen in aanmerking voor een renteloze lening. De verschillende voorwaarden zijn op te vragen bij de verschillende Lokale Entiteiten in de gemeenten. Een sociale lening Een sociale lening kan aangevraagd worden bij: - de Vlaamse maatschappij van sociale woningen - het Vlaamse Woningfonds - erkende kredietmaatschappijen.

6.11.6 Premies van uw gemeente- of provinciebestuur Informeer steeds bij uw gemeente’-of provinciebestuur naar eventuele energiepremies.

WEGWIJS De brochure ‘Energie sparen vanaf 2018? Vraag je premie aan!’’ is een brochure van het Vlaams energieagentschap. Ze bevat een overzicht van de premies, de fiscale voordelen en de goedkope leningen die u in 2018 kunt krijgen, indien u energiebesparende maatregelen uitvoert. (Met dank aan arch. Angeliques Verspeurt)

186

6.12 Grondproblematiek 6.12.1 Grondverzet Sinds 1 april 2004 is in Vlaanderen de wettelijke regeling grondverzet van kracht. Met ingang van 1 juni 2008 werd deze regeling aangepast met een betere afstemming op de praktijk. De regeling wordt beschreven in hoofdstuk XIII van het VLAREBO waarvan een nieuwe versie begin 2019 in voege zal treden. Het doel van de grondverzetsregeling is om het risico op verspreiding van bodemverontreiniging te beheersen en te bepalen hoe er met uitgegraven bodem(materialen) moet omgegaan worden op de plaats van herkomst, tijdens het transport en op de afzetlocatie. Hiervoor werd een traceerbaarheidssysteem uitgewerkt waarmee de herkomst en afzet van uitgegraven bodem(materialen) aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Bodem of Bodemmaterialen? De huidige grondverzetregeling is enkel van toepassing op uit te graven/uitgegraven “bodem”. Het nieuwe VLAREBO zal echter gelden voor “bodemmaterialen”, waaronder wordt verstaan: - uit te graven / uitgegraven bodem; - bagger- en ruimingsspecie; - bentoniet/grondmengsels; - grondbrij (grond afkomstig van het triëren en wassen van een oogst gewassen uit volle grond). Het gevolg is dat voor deze nieuwe stromen vanaf 2019 dezelfde procedures doorlopen zullen moeten worden zoals nu reeds het geval is voor bodem.

187

Wanneer van toepassing: algemene regel

De wettelijke regeling en bijhorende procedures dienen te worden gevolgd in het geval van volgende uitgravingen: - Bij uitgraving op verdachte grond, ongeacht het volume van uitgraving; - Bij uitgraving van een volume van meer dan 250 mÂł op onverdachte grond; - Bij afvoer van reeds uitgegraven en gestockeerde (samengestelde) partijen bodem(materialen) met een volume van meer dan 250 mÂł. Opgelet Het betreft hier steeds het volume van de totale uitgraving en niet enkel het volume van afvoer!

188

Wat is een verdachte grond? - risicogronden (gronden die volgens de milieuwetgeving verplicht zijn tot het uitvoeren van periodieke bodemonderzoeken); - gronden opgenomen in het grondeninformatieregister (terreinen waarop reeds bodemonderzoeken werden uitgevoerd of terreinen waarop calamiteiten hebben plaatsgevonden); - openbare wegen, oude wegbeddingen, wegbermen; - gronden waarvoor aanwijzingen bestaan dat de concentraties van stoffen in het vaste deel van de bodem hoger liggen dan de richtwaarden en die aangewezen werden door de minister.

In het nieuwe VLAREBO zal de definitie van een verdachte grond worden uitgebreid: waterbodem van een oppervlaktewaterlichaam waarin huishoudelijk afvalwater of bedrijfsafvalwater wordt geloosd of die hemelwater ontvangt afkomstig van een gewest-, provinciale en snelweg zal vanaf 2019 eveneens beschouwd worden als verdachte grond. De noodzakelijke documenten in kader van de grondverzetsregeling zijn: 1. technisch verslag; 2. conformverklaring technisch verslag; 3. grondverzettoelating voor hergebruik van de uitgegraven bodem(materialen) of grondtransportmelding voor afvoer naar een Tussentijdse OpslagPlaats voor grond (TOP), afvoer naar een Centrum voor GrondReiniging (CGR) of een Centrum voor SlibVerwerking (CSV); 4. bodembeheerrapport na afronding van het grondverzet. De grondverzetsregelgeving is enkel van toepassing op uitgegraven bodem, en niet op primaire oppervlaktedelfstoffen (zoals zand uit groeves), noch op “afvalstoffen” (zoals waterzuiveringsslib, puin,...). Hiervoor gelden namelijk andere reglementeringen (respectievelijk VLAREOP en VLAREMA). Wanneer van toepassing: uitzonderingen In volgende, bijzondere gevallen mag van de algemene regel worden afgeweken, en dient geen technisch verslag opgemaakt te worden: - Bij ontgraving van een volume van minder dan 250 m³ op onverdachte grond; - Bij ontgraving van een volume van minder dan 250 m³ op verdachte grond waarbij alle te ontgraven bodem(materialen) binnen de kadastrale werkzone worden toegepast volgens de Code van Goede Praktijk. - Bij gebruik van uitgegraven bodem(materialen) uit een bodemsaneringsproject. Het gebruik dient te gebeuren volgens de voorwaarden van het conformiteitsattest; - Bij transport naar een Tussentijdse OpslagPlaats voor grond (TOP), een Centrum voor GrondReiniging (CGR) of een Centrum voor SlibVerwerking (CSV) (enkel een grondtransportmelding noodzakelijk, TOP/CGRT/CSV zal na aanlevering instaan voor de opmaak van een technisch verslag en voor het volgen van de traceerbaarheidsprocedure); - Bij gebruik van uitgegraven bodem(materialen) binnen een zone voor gebruik ter plaatse 189

(zie verder). Gebruik dient te gebeuren volgens de code van goede praktijk; - Bij grondbrij: hoewel het nieuwe VLAREBO grondbrij toevoegt als bodemmateriaal, wordt er – onder andere gezien het onverdachte karakter – onmiddellijk een vrijstelling opmaak technisch verslag ingevoerd. De meldingsplicht voor het transport (zie verder) blijft echter wel behouden. Meldingplicht voor het transport van bodem(materialen) waarvoor geen technisch verslag dient opgemaakt te worden Zoals eerder gemeld zijn er enkele situaties waarbij voor de uit te graven bodem(materialen) geen technisch verslag dient opgemaakt te worden. Voor het transport en gebruik van deze bodem(materialen) dient in het huidige wetgevende kader eveneens geen grondverzettoelating of grondtransportmelding aangevraagd te worden. Om de traceerbaarheid en de handhaving op de regelgeving te verbeteren zal het nieuwe VLAREBO vanaf begin 2019 voor alle bodem(materialen) een meldingsplicht invoeren voor het professionele transport met voertuigen of voertuigcombinaties met een maximaal toegelaten massa vanaf 3,5 ton. Voorafgaand aan het transport zal dan steeds een melding bij een erkende bodembeheerorganisatie gedaan moeten worden waarna de uitvoerder van de werken op het einde de werkelijke hoeveelheid geleverde bodemmaterialen aan de erkende bodembeheerorganisatie meldt. Voor nutsmaatschappijen en voor het transport van grondbrij wordt de mogelijkheid voorzien om een onderlinge overeenkomst af te sluiten met een erkende bodembeheerorganisatie die het mogelijk moet maken om één globale melding te doen die geldig is voor alle transporten die zullen plaatsvinden over een langere periode. Te volgen procedure Het volgende schema toont u de algemene administratieve procedure van de grondverzetregeling. Hieronder worden de verschillende stappen toegelicht.

190

WEGWIJS Nog meer gedetailleerde informatie over de regelgeving grondverzet vindt u op onze website: ‘Uitgespit: de regelgeving grondverzet’ – www.nav.be/artikel/549Voor meer informatie in verband met de regeling grondverzet kan u ook contact opnemen met: Grondwijzer vzw - www.grondwijzer.be

191

6.12.2 Bodemdecreet Met het ontwerp van decreet dat op 11 oktober 2006 werd aangenomen door het Vlaamse Parlement werd een nieuwe wettekst boven de doopvont gehouden waardoor Vlaanderen een nieuwe weg insloeg in het domein van de bescherming van het milieu. De titel op zich was een innovatie. Voor het eerst werd er gesproken over de bescherming van de bodem en niet enkel over het oplossen van problemen, het saneren. Tegelijk werd het een decreet dat focust eerder op de uitvoering van de sanering dan wel op de voorbereidende (deels administratieve) processen. Het feit dat â&#x20AC;&#x2DC;bodemâ&#x20AC;&#x2122; een technisch/dynamisch gegeven is, verantwoordt het herdenken van het decreet na 10 jaar ervaring bij zowel de OVAM, de burgers als de bedrijven die in de sector actief zijn. Ondertussen wordt de letter van dit decreet reeds meer dan 11 jaar nageleefd, een periode waarin OVAM en de diverse bodemsectoren de markt verder tot maturiteit zagen komen, waarin men tot nieuwe inzichten kwam en mogelijkheden tot verbetering werden gesignaleerd. Dit alles leidde tot een wijziging van het Bodemdecreet die na lang overleg in de sector op 29 november 2017 door het Vlaams Parlement werd goedgekeurd en op 8 december 2017 door de Vlaamse Regering werd bekrachtigd. De nieuwe tekst zal leiden tot een aantal belangrijke wijzigingen in het Vlaamse bodembeleid: - Gronden die mogelijk historische verontreinigd zijn en tot op heden nog niet onderzocht werden, krijgen in de toekomst een verplicht bodemonderzoeksmoment waarmee een belangrijke stap wordt gezet om de sanering van alle verontreinigde gronden in Vlaanderen tegen 2036 op te starten; - De conformverklaring van bodemonderzoeken die in het verleden door OVAM werd afgeleverd, zal worden afgeschaft en de erkende bodemsaneringsdeskundigen zullen door de overheid op hun werking geaudit worden. Door deze wijzigingen wordt de eindverantwoordelijkheid meer bij de erkende bodemstudiebureaus gelegd waardoor de kwaliteit van de bodemonderzoeken nog verder zal stijgen; - De voorwaarden voor de sectorfondsen (zoals BOFAS voor de tankstations en VLABOTEX voor de droogkuissector) worden versoepeld waardoor de oprichting van nieuwe sectorale saneringsfondsen gestimuleerd wordt; - Het hoofdstuk met betrekking tot grondverzet wordt verder uitgewerkt: de traceerbaarheidsprocedure wordt uitgebreid zodat meer handhaving mogelijk wordt en de regeling over het gebruik van uitgegraven bodem wordt eveneens van toepassing op grondbrij, bagger- & ruimingsspecie en bentoniet-grondmengsels (welke allen in oorsprong bodem zijn). De wijzigingen dienen momenteel nog verder uitgewerkt te worden in het nieuwe VLAREBO. Het stopt echter niet bij het VLAREBO: de wijziging van het Bodemdecreet zal eveneens tot aanpassingen leiden in andere wetgevingen zoals VLAREMA, VLAREL, VLAREM, Omgevingsvergunningbesluit en Handhavingsbesluit. Tot slot dienen alle bestaande standaardprocedures en codes van goede praktijk herschreven te worden en dienen er enkele nieuwe codes uitgewerkt te worden. Dit alles wordt in de loop van 2018 verwacht. De invoegetreding van het VLAREBO staat gepland voor begin 2019. 192

WEGWIJS Zie www.notaris.be Wilt u meer weten over het bodemsaneringsdecreet? www.ovam.be of infolijn bodemattest (OVAM) 015/28.44.58 (met dank aan Luc Verhelst en Timothy Geerts, Grondwijzer vzw)

6.13 Milieuwetgeving en bouwen: de omgevingsvergunning Meer info over het stedenbouwkundig luik binnen de omgevingsvergunning? Ga naar het hoofdstuk ‘6.3. RUIMTELIJKE ORDENING’ Omgevingsvergunningsdecreet Snelle, eenvoudige en rechtszekere vergunningsprocedures zijn een noodzaak voor ondernemingen die in Vlaanderen willen investeren. Vanuit de ondernemingswereld werd dan ook al jarenlang gevraagd naar vlottere en snellere procedures voor het bekomen van vergunningen (milieu én stedenbouw). Een oplossing hiervoor kan gevonden worden in het Omgevingsvergunningsdecreet dat op 25 april 2017 werd goedgekeurd en het bijhorend uitvoeringsbesluit ‘Omgevingsvergunning’ dat op 27 november 2015 werd goedgekeurd (publicatie B.S. dd. 23 februari 2016) waarmee de Vlaamse Regering hoopt tegemoet te komen aan deze verzuchtingen. Dit Omgevingsvergunningsdecreet voorziet in een geïntegreerde vergunningsprocedure waarin zowel de stedenbouwkundige als de milieuaspecten van een voorgenomen project worden beoordeeld volgens een geïntegreerd vergunningsprocedure. De vergunningverlening voor ingedeelde inrichtingen en activiteiten verloopt sinds 23 februari 2017 overeenkomstig de procedures van het omgevingsvergunningsdecreet, maar de inhoudelijke aspecten van de vergunnings- en meldingsplicht blijven geregeld in de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) en het Decreet Algemene Bepalingen Milieubeleid (DABM). VLAREM I is opgeheven maar de inhoudelijke milieubepalingen worden via het omgevingsvergunningsbesluit aan VLAREM II toegevoegd. De zogenaamde indelingslijst van de inrichtingen en activiteiten waarvan de exploitatie ernstige risico’s of hinder voor de mens en het milieu kunnen inhouden, zit nu als Bijlage 1 in VLAREM II vervat. Deze indelingslijst wijzigt geregeld, en met de invoering van de omgevingsvergunning is een zogenaamde declasseringsoperatie gestart waarbij men geleidelijk aan de klasse-indeling voor bepaalde activiteiten naar omlaag brengt omwille van het feit dat deze activiteiten als minder hinderlijk worden aanschouwd doorheen de jaren. 193

De invoering van de omgevingsvergunning gaat ook gepaard met een doorgedreven digitalisering. Aanvragen, verzoeken en meldingen worden sinds 01/01/2018 algemeen digitaal ingediend via het Omgevingsloket. Dit betekent dat alle gemeentes, alle Provincies en het Vlaams Gewest de omgevingsvergunning digitaal behandelen. Toepassingsgebied Het decreet is van toepassing op projecten die onderworpen zijn aan de vergunnings- of meldingsplicht voor: - Stedenbouwkundige handelingen; - Verkavelen van gronden; - de exploitatie van ingedeelde inrichtingen of activiteiten (IIOA) van de eerste of tweede klasse - Meldingsplichtige handelingen (klasse 3 en/of stedenbouwkundige handelingen waarvoor een meldingsplicht nodig is) - De vergunningsplichtige kleinhandelsactiviteiten De projecten worden eveneens opgedeeld in Vlaamse, Provinciale of gemeentelijke projecten. De limitatieve lijst waarin kan bepaald worden of een project een provinciaal dan wel een Vlaams project betreft, is terug in het uitvoeringsbesluit vastgesteld door de Vlaams Regering op 13 februari 2015 (B.S. dd. 4/03/2015). Projectvergadering De initiatiefnemer kan wanneer een realistische projectstudie voorhanden is ter voorbereiding van een vergunningsaanvraag in volgende gevallen de bevoegde overheid verzoeken een projectvergadering te organiseren met de adviesinstanties: Projecten of verandering aan projecten waarvoor het advies van de POVC of GOVC vereist is, met uitzondering van projecten of verandering aan projecten waarvoor het advies van de POVC enkel vereist is omdat deze betrekking hebben op een indelingsrubriek met de letter A (in de vierde kolom van de indelingslijst) Op verzoek van de initiatiefnemer of de bevoegde overheid kunnen ook nog derde belanghebbenden worden uitgenodigd op deze projectvergadering. Met dit vooroverleg wil de overheid vĂłĂłr aanvang van de formele vergunningsprocedure aan de initiatiefnemer duidelijkheid verschaffen over de haalbaarheid van het project. Dit laat toe dat de initiatiefnemer voor aanvang van de vergunningsprocedure het project nog fundamenteel bijstuurt in functie van de vigerende regelgeving en eventuele opmerkingen van belanghebbenden. Hierdoor zullen de slaagkansen van het project tijdens de vergunningsprocedures toenemen. Los van de projectvergadering heeft de initiatiefnemer steeds de mogelijkheid om een informeel overleg te beleggen met de bevoegde overheid. Hieromtrent zijn geen regels opgenomen. 194

Omgevingsambtenaar Iedere gemeente wijst minimaal één gemeentelijke omgevingsambtenaar aan. Zij kan hiervoor beroep doen op eigen personeel, personeel van een intergemeentelijk samenwerkingsverband of personeel van een intercommunale. Deze omgevingsambtena(a)r(en) moet(en) gezamenlijk voldoende kennis in huis hebben van zowel de ruimtelijke ordening als het milieu. Indien er geen gemeentelijke omgevingsambtenaar is, oefent de gemeentesecretaris voor een periode van maximum 12 maanden de taken van omgevingsambtenaar uit of wijst hij een waarnemend omgevingsambtenaar aan. De Vlaamse Regering wijst minimaal één gewestelijke omgevingsambtenaar aan. Deze omgevingsambtena(a)r(en) moet(en) gezamenlijk voldoende kennis en huis hebben van zowel de ruimtelijke ordening als het milieu. Waar de gemeentelijke omgevingsambtenaar vooral een adviserende taak zal hebben naar het college van burgemeester en schepenen toe, zal de gewestelijke omgevingsambtenaar een taak hebben bij het beslissen over aanvragen. Binnenkort zullen eveneens provinciale omgevingsambtenaren aangesteld worden. Administratieve lus Het decreet voorziet de mogelijkheid om zowel in eerste aanleg als in beroep na het openbaar onderzoek of tijdens de administratieve beroepsprocedure nog wijzigingen aan de vergunningsaanvraag aan te brengen. Het gaat hier over onregelmatigheden die tot de vernietiging van de beslissing kunnen leiden (bv gebrek aan project-MER-screeningsnota bij de vergunningsaanvraag). De bevoegde overheid kan in voorkomend geval een nieuw openbaar onderzoek organiseren en/of het advies van de omgevingsvergunningscommissie of van de overige adviesverlenende instanties alsnog een tweede keer inwinnen. Rapportage naleving beslissingstermijnen Om de naleving van de beslissingstermijnen voor vergunningsaanvragen te bewaken, voorziet het decreet in een jaarlijkse verplichte rapportering door de vergunningverlenende overheden aan het Vlaams Parlement, dit met betrekking tot de naleving van de beslissingstermijnen voor vergunningsaanvragen. Soorten vergunningsprocedures Het decreet voorziet in twee onderscheiden procedures voor het verlenen van de omgevingsvergunning in eerste administratieve aanleg, met name: 1. De gewone procedure, waarin een openbaar onderzoek gevoerd wordt, met een beslissingstermijn van 105 dagen. 2. De vereenvoudigde procedure met een beslissingstermijn van 60 dagen. 195

De vergunningsaanvraag dient door professionelen verplicht digitaal ingediend te worden via het omgevingsloket. De aanvrager dient in zijn aanvraagdossier duidelijk aan te geven of hij/zij al dan niet wenst gehoord te worden door POVC/GOVC, alsook aan te geven welke delen uit project-MER of OVR hij aan het openbaar onderzoek wenst te onttrekken en waarvoor hij de voorafgaande beslissing van de afdeling, bevoegd voor veiligheids- en milieueffectenrapportage, heeft verkregen. De bevoegde overheid gaat na of de aanvraag volledig en ontvankelijk is. Bij onvolledigheid worden de ontbrekende documenten per beveiligde zending aangevraagd. Ook wordt nagegaan op basis van de project-MER-screeningsnota of een MER al dan niet noodzakelijk is. Binnen een termijn van 30 dagen wordt aan de aanvrager meegedeeld of het dossier volledig en ontvankelijk is verklaard. Indien het project MER-plichtig blijkt te zijn, is de vergunningsaanvraag van rechtswege onvolledig en wordt de procedure gestopt. Complexe en omvangrijke projecten worden geadviseerd via provinciale en gewestelijke omgevingsvergunningscommissies. Deze commissies zullen 1 geïntegreerd advies verlenen aan de bevoegde vergunningverlener. Met deze omgevingsvergunning blijft de inspraak van de bevolking en de bescherming van mens en milieu gewaarborgd. De overheid zal de milieuvoorwaarden voor bedrijven evalueren en burgers, adviesinstanties en vergunningverlenende overheden krijgen mogelijkheden om de milieuvoorwaarden aan te passen. De afgeleverde vergunning geldt in de meeste gevallen voor onbepaalde tijd. Dit biedt een grotere bedrijfszekerheid, bespaart kosten en wakkert investeringen aan.

WEGWIJS Meer informatie rond de Vlaamse milieuwetgeving vind je eveneens terug op volgende website: https://www.omgevingsloketvlaanderen.be NAV werkt samen met BOVA ENVIRO+ NV, milieustudiebureau met vestigingen in Destelbergen, Roeselare, Beveren, Oostende en Namen, info@bovaenviroplus.be, www.bovaenviroplus.be Contact: kaat.allaert@bovaenviroplus.be & geert.bogaert@bovaenviroplus.be 9070 Destelbergen Wellingstraat 102 Tel +32 9 210 28 60

9120 Beveren Stationsstraat 60 Tel +32 3 750 95 80

8400 Oostende Rietstraat 11 bus 3 Tel +32 59 24 29 60

Meer info over het stedenbouwkundig luik binnen de omgevingsvergunning? Ga naar het hoofdstuk ‘6.3. RUIMTELIJKE ORDENING’

196

8800 Roeselare 5001 Namur Kwadestraat 151a bus 31/32 Route de Louvain-la-Neuve Tel +32 51 26 46 00 4 bte 15 Tel +32 475 82 60 34

6.14 BTW-voeten Principe: 21 % Op de werken die te maken hebben met de bouw van een woning (de zogenaamde werken in onroerende staat) betaalt de bouwheer in principe 21 % BTW. Werken in onroerende staat omvatten niet alleen de prestaties van de aannemers, dus het werk op zich, maar ook de door hen gebruikte bouwmaterialen. Er zijn echter enkele uitzonderingen waarop het verlaagd tarief van 6 % van toepassing is. Renovatie, verbetering, omvorming, … van een privéwoning: Als er werken uitgevoerd worden met het oog op de renovatie, de verbetering, de omvorming, de herstelling of het onderhoud van een woning, kan onder bepaalde voorwaarden het verlaagd btw-tarief van 6 % toegepast worden. Wat zijn de voorwaarden om van het 6 % tarief te kunnen genieten? - het moet gaan om de renovatie, de verbetering, de omvorming, de herstelling of het onderhoud (niet reiniging) van een woning; - de woning moet na de werken hoofdzakelijk (voor meer dan 50 %) aangewend worden als privéwoning; - de woning moet ten minste tien jaar geleden voor het eerst in gebruik werden genomen in gebruik zijn op het moment dat de eerste BTW opeisbaar wordt. Dit is in principe bij de facturatie van (een deel van) het afgesproken bedrag of bij de effectieve betaling ervan; - de factuur moet gericht zijn aan de ‘eindgebruiker’ (bv. eigenaar of huurder); - de aannemer moet in het bezit zijn van een door de bouwheer ondertekend attest waarbij deze laatste bevestigt dat aan de voorwaarden voor toepassing van het verlaagd tarief is voldaan. Tot en met 31 december 2015 moest de woning minstens vijf jaar in gebruik zijn. Vanaf 1 januari 2016 is deze voorwaarde veranderd naar tien jaar, waardoor men vijf jaar langer zal moeten wachten om van het verlaagde btw-tarief te kunnen genieten. Wanneer werken worden uitgevoerd aan een gebouw dat gedeeltelijk voor privédoeleinden en gedeeltelijk beroepsmatig wordt aangewend, dan zal het tarief van 6 % van toepassing zijn op de globale werken, indien de privé-aanwending van het gebouw NA de werken minstens 50 % bedraagt of meer. De werken mogen niet uitsluitend betrekking hebben op het beroepsgedeelte. Bijvoorbeeld: Er worden werken aan een dak uitgevoerd van een gebouw dat door een advocaat deels privé en deels beroepsmatig wordt aangewend. Blijkt na de werken dat de aanwending van het gebouw minstens 50 % of meer privé is, dan is het tarief van 6 % van toepassing op de globale werken. Wordt de woning hoofdzakelijk beroepsmatig aangewend, dan zal een opsplitsing dienen gemaakt te worden tussen de werken die betrekking hebben op het privédeel en de werken 197

die betrekking hebben op het beroepsgedeelte. Enkel de werken die louter en alleen betrekking hebben op het privédeel komen voor het verlaagd tarief in aanmerking. Bij gebreke van opsplitsing zijn de ganse werken onderworpen aan het tarief van 21 %. Let op: indien de bouwheer zelf de handen uit de mouwen steekt, kan hij niet genieten van het 6 %-tarief. Al de materiaalaankopen zijn dan aan 21 %. Bovendien is het zo dat de werken niet als dusdanig ingrijpend mogen zijn dat er na de totale werken een nieuw gebouw ontstaan. De werken moeten steeds uitgevoerd worden in het kader van de renovatie. Enkel indien de renovatiewerken nog op een relevante wijze steunen op de oude dragende muren en, meer algemeen, op de wezenlijke elementen van de structuur van het te renoveren gebouw kan het verlaagd-tarief van 6 % toegepast worden. Bij twijfel is het aan te raden het bevoegde btw-controlekantoor te contacteren. Zijn sowieso uitgesloten van het verlaagd tarief: de aanleg van zwembaden, sauna’s, vijvers, tennisterreinen, fonteinen,… Afbraak en heropbouw in 32 steden: Het verlaagd tarief van 6 % van toepassing zijn op werken in onroerende staat die betrekking hebben op de afbraak en heropbouw van bepaalde gebouwen gelegen in één van de 32 steden opgesomd in diverse KB’s, mits aan alle andere voorwaarden is voldaan. Deze uitzondering werd toegestaan om verkrotting in de steden tegen te gaan. Reinigingswerken zijn nog steeds uitgesloten. Betreft gebouwen gelegen in één van volgende steden: Aalst, Antwerpen, Brugge, Dendermonde, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, SintNiklaas, Anderlecht, Brussel, Elsene, Etterbeek, Schaarbeek, Sint-Gillis, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Joost-Ten-Node, Ukkel, Vorst, Bergen, Charleroi, Doornik, La Louvière, Luik, Moeskroen, Namen, Seraing, Verviers. De uitbreiding van het toepassingsgebied van deze maatregel naar het ganse Belgische grondgebied in het kader van de economische herstelmaatregelen is sinds 1 januari 2011 afgelopen. Wanneer de woning dewelke wordt opgericht (na afbraak) hoofdzakelijk als privéwoning wordt aangewend, zal het verlaagd tarief van toepassing zijn op de ganse werkzaamheden. Wordt de woning hoofdzakelijk beroepsmatig aangewend, dan zal een opsplitsing dienen gemaakt te worden tussen de werken die betrekking hebben op het privédeel en de werken die betrekking hebben op het beroepsgedeelte. Enkel de werken die betrekking hebben op het privédeel komen voor het verlaagd tarief in aanmerking. Bij gebreke van opsplitsing zijn de ganse werken onderworpen aan het tarief van 21 %. 198

Let op: indien de bouwheer zelf de handen uit de mouwen steekt, kan hij NIET genieten van het 6 %-tarief. Al de materiaalaankopen zijn dan aan 21 %. Zijn sowieso uitgesloten van het verlaagd tarief: de aanleg van zwembaden, sauna’s, vijvers, tennisterreinen, fonteinen,… Er moet voldaan zijn aan volgende formaliteiten: - De bouwheer moet (voor de BTW opeisbaar wordt) een verklaring indienen bij het plaatselijk btw-controlekantoor. Hiervoor is geen speciaal formulier voorzien. - In de verklaring moet vermeld worden dat het gebouw uitsluitend of hoofdzakelijk als privéwoning zal worden aangewend. - Bij de verklaring moet de bouwheer een afschrift van de bouwvergunning en het aannemingscontract toevoegen. - Aan de aannemer moet de bouwheer een afschrift van de verklaring overhandigen. - De aannemer moet dit bewaren bij het dubbel van de uitgaande facturen. Op de factuur moet de aannemer melding maken van de feiten die het verlaagd tarief verantwoorden. Tarief van 6 % van toepassing voor huisvesting in het kader van sociaal beleid. Het gaat hier om de vastgoedtransacties en de werken in onroerende staat m.b.t. privéwoningen waarbij de medecontractant een gewestelijke huisvestingsmaatschappij of een erkende maatschappij voor sociale huisvesting is. (Met dank aan Leslie Rottiers, fiscaal adviseur SBB Accountants & Adviseurs - www.sbb.be)

199

6.15 Personenbelasting De beroepsinkomsten van zelfstandige architecten en ingenieurs vallen onder de ‘baten van een vrij beroep’. De baten bestaan hoofdzakelijk uit de ontvangen erelonen. De inkomsten zijn belastbaar bij de ontvangst. Dit in tegenstelling tot een handelaar voor wie de belastbaarheid ontstaat van zodra er een zekere en vaststaande schuldvordering bestaat. Aftrekbare kosten De werkelijke beroepskosten: Om aftrekbaar te zijn moeten de werkelijke beroepskosten aan vier voorwaarden voldoen: - De uitgaven moeten verband houden met de beroepsactiviteit. Privé-uitgaven zijn dus uitgesloten. Gemengde uitgaven komen enkel in aanmerking voor het beroepsgedeelte. - De beroepskosten moeten gedaan of gedragen zijn tijdens het belastbaar tijdperk. De uitgaven moeten ofwel effectief gedaan zijn in het jaar waarin men zijn inkomsten behaald heeft ofwel het karakter hebben van een zekere en vaststaande schuld, d.w.z. dat het bedrag van de schuld op het einde van het jaar geboekt moet zijn. - De beroepskosten moeten gedaan zijn om belastbare inkomsten te verkrijgen of te behouden. - De echtheid en de bedragen van de beroepskosten moeten met bewijskrachtige documenten bewezen worden. Bepaalde kosten zijn integraal aftrekbaar. Andere kosten zijn dan weer beperkt aftrekbaar. Voorbeelden volledig aftrekbare beroepskosten: - Beroepslokalen: Huisvestingskosten (hypothecaire intresten, verwarming, onroerende voorheffing, ...) zijn aftrekbaar indien ze noodzakelijk zijn voor de uitoefening van het beroep. Voor gebouwen met een gemengd karakter wordt een verhouding vastgesteld tussen het beroeps- en het privé-gedeelte. Deze verhouding wordt toegepast op de totale huisvestingskosten. - Herstellingen zijn aftrekbaar voor zover zij aan het gebouw geen hogere waarde geven. - Telefoonkosten - Portkosten - Bureelbenodigdheden, kantoormateriaal, enz. - Sociale bijdragen - Bijdragen vrij aanvullend pensioen - Polis gewaarborgd inkomen Voorbeelden beperkt aftrekbare kosten: - Wagens: Verplaatsingen van en naar het een ‘vaste plaats van tewerkstelling’ zijn forfaitair aftrekbaar aan 0,15 EUR per kilometer. De kosten i.v.m. financiering en mobilofoon mogen boven dit forfait afgetrokken worden. Andere beroepsmatige verplaatsingen met een personenauto, auto voor dubbel gebruik of minibus zijn aftrekbaar van 50 % tot 100 % met een minimum van 75 % voor een personenauto die vóór 1 januari 2018 is gekocht. De 200

kosten van financiering en mobilofoon blijven wel voor 100 % aftrekbaar. De aankoopprijs van de wagen moet worden afgeschreven. In de regel gebeurt de afschrijving van een wagen op vijf jaar. - Relatiegeschenken en representatiekosten: aftrekbaar voor 50 %. - Restaurantkosten: aftrekbaar voor 69 %. Voorbeelden van bewijskrachtige documenten: Facturen, kwitanties, nota’s, ontvangstbewijzen of andere btw-documenten, fiscale ontvangstbewijzen, andere documenten die door een wettelijke bepaling opgelegd zijn. Voor sommige uitgaven en lasten is het niet gebruikelijk dat bewijsstukken worden gevraagd of verkregen, zoals voor de representatiekosten, onderhoudsproducten voor de bedrijfslokalen, kleine kantoorkosten, reis- en congreskosten in het buitenland en sommige kosten betreffende het gemengd gebruik van een auto (benzine, carwash). Men moet de controleur overtuigen. Wettelijk forfait Indien men kiest voor een forfaitaire kostenaftrek (enkel mogelijk voor vrije beroepen, niet voor wie een handels-, nijverheids- of landbouwbedrijf heeft), dan worden de kosten forfaitair berekend op basis van de percentages in de volgende tabel. Deze percentages worden toegepast op het bruto-inkomen verminderd met de sociale bijdragen. Bruto-inkomen (inkomstenjaar 2018) Tot 6.000 EUR 28,7 % max. 1.722 EUR Van 6.000 tot 11.910 EUR 10 % max. 591 EUR Van 11.910 tot 19.830 EUR 5 % max. 396 EUR >19.8300EUR 3 % Maximum 4.150 EUR

In dit geval is de toelichting over de bewijsbare werkelijke beroepskosten uiteraard niet van toepassing. Samenstelling van het belastbaar inkomen De personenbelasting wordt berekend op het totaal netto inkomen na aftrek van de aftrekbare bestedingen. Het totaal netto inkomen is samengesteld uit: - roerende inkomsten (interesten, dividenden, verhuring van meubilair, enz. Meestal moeten deze inkomsten niet aangegeven worden omdat degene die deze inkomsten betaalt reeds een bevrijdende roerende voorheffing heeft ingehouden); - Onroerende inkomsten (uit al dan niet verhuurde gronden en gebouwen); - beroepsinkomsten (naargelang het geval: winsten, baten, loon of wedde, bezoldiging bedrijfsleider, vervangingsinkomsten); 201

- diverse inkomsten (bepaalde meerwaarden op onroerende goederen, inkomsten uit speculatie, enz.). Tarieven Tarieven personenbelasting aanslagjaar 2018 (inkomsten 2017) Inkomensschijf Tarief 0,01 EUR – 12.990 EUR 25 % 12.990 EUR – 22.290 EUR 40 % 22.290 EUR – 39.660 EUR 45 % boven 39.660 EUR 50 %

Belastingvrij minimum De belastingplichtige heeft steeds recht op een vrijgesteld gedeelte van de inkomsten, waarvan de hoogte beïnvloed wordt door zijn burgerlijke stand en het aantal kinderen dat hij/zij ten laste heeft. Deze zgn. belastingvrije som bedraagt voor het aanslagjaar 2019 (inkomsten 2018) 7.430 EUR. Bovendien kan de belastingvrije som van 7.430 EUR verhoogd worden tot maximaal 7.730 EUR indien de belastingplichtige een gezamenlijk netto belastbaar inkomen heeft van minder dan 45.750 EUR. Voor kinderen ten laste wordt de belastingvrije som verhoogd met de bedragen in volgende tabel: Aantal kinderen ten laste

Verhoging belastingvrije som

1.580 EUR

4.060 EUR

9.110 EUR

14.730 EUR

Meer dan 4 14.730 EUR + 5.620 EUR per kind boven het vierde

Voor ieder kind jonger dan 3 jaar op 1 januari 2019 is er een bijkomende verhoging van 590 EUR, met dien verstande dat deze verhoging niet kan gecombineerd worden met de aftrek voor kinderoppaskosten. Voor andere personen ten laste dan kinderen wordt de belastingvrije som verhoogd met de volgende bedragen: - Ouders, grootouders, broers en zusters ouder dan 65 jaar: 3.160 EUR - Iedere andere persoon ten laste: 1.580 EUR - Gehandicapte personen ten laste worden voor twee gerekend - De echtgeno(o)t(e) is géén persoon ten laste

202

F. Voorafbetalingen Personen die zich voor de eerste maal als zelfstandige vestigen in hoofdberoep krijgen de eerste 3 jaren geen belastingverhoging, zelfs als ze tijdens deze periode geen voorafbetalingen deden. Vanaf het vierde jaar moeten alle zelfstandigen voorafbetalingen doen om een vermeerdering van de personenbelasting te voorkomen. Het tarief van de belastingvermeerdering wordt voor elk jaar bij Koninklijk Besluit vastgesteld. De voorafbetalingen moeten in principe gedaan worden uiterlijk de 10de van de 4de maand; de 10de van de 7de maand; de 10de van de 10de maand en de 20ste van de 12de maand. Indien de uiterste datum in het weekend of op een wettelijke feestdag valt dan wordt de uiterste datum verlengd tot de eerstvolgende werkdag. (Met dank aan het Kenniscentrum van SBB Accountants & Adviseurs - www.sbb.be)

6.16 Vennootschapsbelasting Vanaf 2018 daalt de vennootschapsbelasting van 33,99 % naar 29,58 % of zelfs 20,4 %. Vanaf 2020 zal het belastingtarief van 29,58 % zelfs verder dalen naar 25 %. Het is een mooie verlaging maar kan uw vennootschap wel genieten van het 20,4 %-tarief? De belastingtarieven anno 2017 Uw vennootschap is vandaag belastbaar aan het nominaal belastingtarief van 33,99 % of het zgn verlaagd opklimmend tarief van 24,98 % tot 35,54 %. Let wel, indien uw vennootschap o.m. tot één van de volgende vennootschappen behoort, dan kan die niet genieten van het verlaagd opklimmend tarief: - Vennootschap die geen minimumloon uitkeert aan minstens één bedrijfsleider (in principe een minimumloon van 36.000 euro) - Dochtervennootschap - Financiële vennootschap - Vennootschap die een te hoog dividend uitkeert

203

Is uw vennootschap vanaf 2018 belastbaar aan 20,4 % ipv 29,58 %? Vanaf volgend jaar is een kleine vennootschap in principe belastbaar aan 20,4 % tenzij die behoort tot één van de volgende uitgesloten vennootschappen: - Grote vennootschap - Vennootschap die geen minimumloon uitkeert aan minstens één bedrijfsleider (in principe een minimumloon van 45.000 euro) - Dochtervennootschap - Financiële vennootschap Opgelet, enkel de eerste schijf van 100.000 euro winst is belastbaar aan 20,4 %. De winst boven 100.000 euro is belastbaar aan 29,58 % (of 25 % vanaf 2020). Hierna nog 3 voorbeeldsituaties waar de vennootschapswinst belast wordt aan 29,58 % en niet 20,40 %: - Uw exploitatievennootschap is een dochtervennootschap van een andere familiale holdingvennootschap - Uw vennootschap die op individuele basis voldoet aan de definitie van een kleine vennootschap, maar die deel uitmaakt van een groep van vennootschappen (controle- of consortiumstructuren) en die op geconsolideerde basis niet voldoet aan de definitie van een kleine vennootschap - Uw vennootschap die geen minimumloon uitkeert aan minstens één bedrijfsleider. Bovenop de taxatie aan 29,58 % zal de vennootschap een bijkomende aftrekbare heffing moeten betalen van 5,1 % op het loon dat onvoldoende is uitgekeerd (of 10 % vanaf 2020)… Net als eenmanszaken, moeten ook vennootschappen hun verschuldigde belastingen vooraf betalen om een belastingvermeerdering te voorkomen. Er is geen belastingvermeerdering wegens onvoldoende voorafbetalingen verschuldigd door vennootschappen die op grond van het Wetboek van vennootschappen als ‘kleine vennootschappen’ worden aangemerkt en dit gedurende de eerste drie boekjaren vanaf hun oprichting. Als er winst wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders of vennoten (dividend), dan moet er roerende voorheffing worden ingehouden en doorgestort naar de Staat. Deze voorheffing bedraagt in principe 30 % (onder bepaalde voorwaarden kan dit onder 20 %,15 %,5 % of zelfs 0 %) (Met dank aan het Kenniscentrum van SBB Accountants & Adviseurs - www.sbb.be)

204

6.17 Normen en labels 6.17.1 Managementzorgsystemen EN ISO 9001, EN ISO 14001, EN ISO 50001, OHSAS 18001 (EN ISO 45001) De snelle ontwikkeling en evolutie van nieuwe technieken en producten voor de bouw, werkmethoden en informatietechnieken wijzigen ingrijpend de bestaande gewoonten en de knowhow van de onderneming. Geconfronteerd met deze voortdurende uitdaging en met de steeds hogere eisen van de klanten is het aan de ondernemer om de organisatie van zijn diensten en van het uitgevoerde werk systematisch te verbeteren, teneinde de kwaliteit ervan blijvend te kunnen waarborgen. Het managementbeleid ten aanzien van de kwaliteitszorg, milieuzorg, energie en veiligheid worden formeel vastgelegd in zgn. managementsystemen, waarin de structuur, de verantwoordelijkheden, de klantenprofielen, en de werk-, de beoordelings- en verbeteringsprocedures omschreven worden. In 2015, werden de nieuwe ISO-9001:2015, omtrent kwaliteitsmanagement, en de ISO 14001:2015 omtrent milieumanagement gepubliceerd. Deze vervangen resp. de versies van 2008 en 2004. Dit jaar (2018) moeten alle ISO-certificaten mbt 9001 & 14001 volgens de nieuwe versies afgeleverd worden; certificaten afgeleverd op basis van de norm-versies 2008 vervallen. Tezamen met de ISO 50001:2011, die betrekking heeft het energiemanagementn streven deze 3 normen een HLS-management na. HLS staat voor high level structure, waarbij de organisatiestructuur zich focust op corporate governance, risicomanagement, marktevoluties- en verwachtingen, klanten personeelsbetrokkenheid, â&#x20AC;Ś Eveneens wordt tegen april 2018 een nieuwe normversie gepubliceerd ten aanzien van veiligheid en gezondheid, waarbij de OHSAS18001 vervangen wordt door nieuwe normversie EN ISO 45001.

WEGWIJS Voor meer info rond normen zie www.nbn.be

6.17.2 VCA - BeSaCC Wat is VCA? VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) is een certificatieproces waarbij een certificatie-instelling op basis van een doorlichting van het bedrijf en zijn werklocaties nagaat of de aanvrager voldoet aan de beoordelingscriteria voor certificatie van VCA. VCA is gestart in Nederland. Sinds 1 september 1999 is ook een Belgische VCA-structuur operationeel binnen de koepel van de vzw BeSaCC-VCA met het Uitvoerend ComitĂŠ van Deskundigen (UCvD) als centraal orgaan. Wat is BeSaCC? BeSaCC (Belgian Safety Criteria for Contractors) is een attesteringssysteem ontwikkeld door het VBO en een aantal bedrijfssectoren, voor de attestering van ondernemingen die voldoen aan 205

de criteria voor veilige onderaanneming. Bij BeSaCC gaat het om een attestering waarbij een groep van deskundigen (cel van deskundigen-CvD) aan de hand van een door de aanvrager opgesteld dossier nagaat of voldaan is aan de BeSaCC-criteria. BeSaCC-attest of VCA-certificaat? Elke onderneming waarvan de werknemers in een andere onderneming werken moeten uitvoeren, heeft baat bij het behalen van een attest of een certificaat. De keuze tussen een VCA-certificaat en een BeSaCC-attest hangt af van verschillende factoren zoals de eisen gesteld door de opdrachtgever, de aard van de risico’s of de eigen mogelijkheden van het bedrijf. De vzw BeSaCC-VCA streeft naar een zo groot mogelijke complementariteit tussen beide systemen zonder afbreuk te doen aan de eigenheid van BeSaCC of VCA. De gehanteerde criteria zijn sterk gelijklopend en een overlegplatform ziet erop toe dat de criteria bij elkaar aansluiten. Het verschil ligt vooral in het proces waarbij VCA een doorlichting door een certificatie-instelling vereist. VCA is daarom eerder bedoeld voor bedrijven waarvan de werkzaamheden bij opdrachtgevers een verhoogd risico inhouden. BeSaCC is vooral bestemd voor werkzaamheden met minder belangrijke risico’s. Het BeSaCC-attest kan ook gezien worden als een eerste stap naar certificatie. Hoe behaalt men een BeSaCC-attest? Om een attest te bekomen, moet men voldoen aan de BeSaCC-criteria. De aanvrager moet hiervan het bewijs leveren aan de hand van een dossier met de nodige bewijsstukken. Dit dossier wordt ingediend bij één van de regionale BeSaCC-bureau’s. Nadat het dossier volledig wordt bevonden door het bureau, volgt een grondige screening door de Cel van Deskundigen. Na een positieve evaluatie door de Cel van deskundigen wordt een BeSaCC-attest afgeleverd geldig voor een periode van drie jaar voor de activiteiten zoals ze omschreven worden in de aanvraag. Voor het bekomen van een BeSaCC-attest wordt een forfaitair bedrag aangerekend dat afhangt van het aantal werknemers van het bedrijf. Hoe behaalt men een VCA-certificaat? VCA is een certificatieschema. Dit betekent dat de aannemer zijn conformiteit met de VCA-criteria, opgebouwd als een vragenlijst, moet aantonen via een doorlichting (audit) door een van de hiervoor geaccrediteerde certificatie-instellingen. Er zijn twee mogelijkheden: VCA* en VCA**. VCA* is bedoeld voor de bedrijven met minder dan 35 werknemers. VCA** is voor de bedrijven met 35 werknemers of meer en ook voor de kleinere bedrijven die werken met onderaanneming. Voor het behalen van een VCA* moet voldaan zijn aan de ‘must vragen’. Voor de VCA** komt hier nog bij dat een bepaalde minimumscore moet gehaald worden op de andere vragen uit de VCA. De certificaten blijven drie jaar geldig en elk jaar is er een tussentijdse audit voor de belangrijkste elementen. Het systeem bestaat dus uit een initiële audit, de eerste doorlichting van een bedrijf en de jaarlijkse tussentijdse audits. Na drie jaar volgt dan een volledige herhalingsaudit. 206

WEGWIJS Voor meer info rond VCA en BeSaCC: www.besacc-vca.be

6.17.3 Qualibouw De bouwsector zelf is zich terdege bewust van de noodzaak van een doorgedreven kwaliteitsbeleid. Alleen zijn de bestaande systemen zoals ISO niet direct afgestemd op de mogelijkheden van de talloze kleine en middelgrote ondernemingen die de bouwsector rijk is. Vandaar de oprichting van hét kwaliteitslabel ‘Qualibouw ‘, een initiatief van de bouwsector. Qualibouw maakt deel uit van BCCA - Belgian Construction Certification Association (Stichters WTCB & SECO). Het Qualibouw-kwaliteitslabel geeft het kleine KMO-bouwbedrijf uit de meest diverse deelsectoren van de bouwsector de kans om zich als betrouwbare en kwaliteitsvolle partner te profileren. Door Qualibouw gelabelde bouwbedrijven passen het Qualibouw-kwaliteitssysteem toe in hun onderneming. Het systeem steunt op drie pijlers: de klantentevredenheid, de organisatie van de onderneming en de organisatie op de bouwplaats. Het label is geen promotielabel maar wordt strikt gecontroleerd. Bij de Qualibouwbouwbedrijven wordt jaarlijks een audit uitgevoerd.

WEGWIJS Voor meer informatie: Qualibouw (part of asbl BCCA vzw), Marktplein 7 bus 1, 3550 Heusden-Zolder Tel: 011/24.77.50, fax: 011/24.77.55 www.qualibouw.be

6.17.4 Het BENOR-label Het BENOR-label is een gedeponeerd collectief conformiteitsmerk dat eigendom is van het Bureau van Normalisatie (NBN), die in 2003 de taken van het voormalig BIN-IBN heeft overgenomen. Voor het beheer en de organisatie van het Benor-label heeft het NBN in zijn schoot een onafhankelijke vzw opgericht, bestaande uit de stakeholders betrokken bij de producten en de diensten die onder het label vallen. Deze zijn publieke of privé gebruikers, fabrikanten en alle direct betrokken dienstverleners, waaronder onder meer de sectorale instellingen verantwoordelijk voor de dagelijkse opvolging van het BENOR-certificatieproces. Voor de organisatie en werking van deze certificatie-instellingen is de norm NBN EN 45011 van toepassing. Deze norm bepaalt de criteria waaraan productcertificatie-instellingen moeten voldoen. 207

De NBN-normen en PTV-typevoorschriften gelden als conformiteitsbasis van het BENOR-merk Het BENOR-label geeft aan dat een product in overeenstemming is met een Belgische norm (NBN). Vele van de huidige productnormen zijn inmiddels ook een EN-productnorm, volgens de welke een CE-markering en verklaring van overeenkomstigheid wordt aangegeven. In vele van deze EN-normen wordt echter een laag attesteringsniveau aangegeven of wordt een certificatieinstelling niet betrokken. In die context kan het vrijwillig keurlabel BENOR aanvullend aan de CE markering georganiseerd worden. Bij gebrek aan een dergelijke norm of als aanvulling daarop kan de overeenstemming ook slaan op andere technische specificaties die door het NBN gevalideerd worden als technische grondslag voor het BENOR-label. Voor bouwproducten gelden naast de NBN-normen de technische voorschriften (PTV) als een dergelijke grondslag van overeenstemming. Zoals de NBN-normen worden de PTV voor de bouwproducten waarop ze betrekking hebben, aanzien als ‘regels van goed vakmanschap’. Producten die aan de prestatie-eisen van een norm of PTV voldoen worden geacht gebruiksgeschikt te zijn in hun toepassingsdomein van de bouw. Het BENOR-label is gesteund op productcertificatie De vergunning tot gebruik van het BENOR-label voor een bouwproduct is gesteund op productcertificatie. Deze certificatie houdt in dat: - de fabrikant als vergunninghouder van het BENOR-label, de doorlopende overeenstemming van zijn product met de norm waarborgt op basis van een productiecontrole in de fabriek, in het BENOR-jargon ‘industriële zelfcontrole’ genoemd; - de certificatie-instelling als derde onafhankelijke partij, op basis van een periodieke externe controle bevestigt dat er een voldoende mate van vertrouwen is dat de door de fabrikant verstrekte verklaring van overeenstemming gewettigd is. De industriële zelfcontrole heeft betrekking op de gebruikte grondstoffen en materialen, op het productieproces en op het eindproduct. Ook de meet- en proefuitrustingen van de fabrikant worden in de zelfcontrole betrokken. Met het oog op een optimale beheersing van deze controle worden aan de fabrikant ook steeds meer elementen van een kwaliteitsmanagementsysteem volgens ISO 9001 opgelegd. De periodieke externe controle heeft tot doel de geldigheid en betrouwbaarheid van de zelfcontrole na te gaan. Tijdens deze externe controle worden tevens monsternemingen verricht voor de uitvoering van controleproeven in een extern beproevingslaboratorium. Vooraleer een nieuw producttype onder het BENOR-label kan vervaardigd worden dient de conformiteit desgevallend initieel bewezen te worden door typeproeven. Deze geschieden naargelang het geval door de fabrikant zelf onder toezicht van de certificatie-instelling of in een extern beproevingslaboratorium.

208

Sommige sectorale certificatie-instellingen voeren de externe controle en/of de controleproeven zelf uit, andere geven deze opdrachten in onderaanneming aan keuringsinstellingen en/of beproevings-laboratoria waarvan de werking in overeenstemming is met de norm NBN EN 45004 voor de keuringsinstellingen en NBN EN ISO 17025 voor de laboratoria. Een nazicht bij levering onder het BENOR-label is onontbeerlijk. De toekenning van een vergunning tot het gebruik van het BENOR-label is vergezeld van de uitreiking van een BENOR-certificaat dat alle relevante informatie bevat over de vergunninghouder en het gecertificeerde product. De effectieve levering van een bouwproduct onder het BENOR-label kan worden nagegaan aan de hand van: - de BENOR-identificatie (o.a. het BENOR-logo) op het product zelf, op een verpakte hoeveelheid of op de begeleidende leveringsdocumenten naargelang het geval. - het BENOR-certificaat en eventueel andere BENOR-documenten vermeld op het certificaat. Voor meer details aangaande het nazicht bij levering en de specifieke identificatieregels voor de verschillende BENOR-bouwproducten, wordt verwezen naar de BENOR-certificatie-instellingen. Ook bij twijfel over de levering onder het BENOR-label of in het geval van klachten kan op de BENOR-certificatie-instellingen beroep worden gedaan. Het BENOR-label kent een groeiend succes in de bestekken Het BENOR-label voor bouwproducten heeft zich in de afgelopen jaren sterk uitgebreid. Deze uitbreiding werd in eerste instantie in de hand gewerkt door de valoriserende bepalingen in de bestekken van de openbare bouwheren die de productcertificatie verkiezen boven de andere vormen van voorafgaandelijke technische keuring van de te verwerken producten. Dankzij het groeiende kwaliteitsbewustzijn in de bouw kent het BENOR-label voor bouwproducten nu ook een groeiend succes op de private bouwmarkt en wordt in de private bestekken meer en meer voorgeschreven dat bouwproducten onder het BENOR-label geleverd moeten worden. De toepassing van de normen en PTV voor bouwproducten is niet algemeen verplicht op basis van Belgische regelgeving in de bouw. Ook het BENOR-label wordt niet door regelgeving opgelegd. Een fabrikant kiest voor het BENOR-label om te voldoen aan de vraag uit de markt naar een onafhankelijke en betrouwbare bevestiging van de overeenstemming van de bouwproducten met de technische specificaties en van hun gebruiksgeschiktheid in een specifieke toepassing. De eerbiediging van de normen en PTV voor bouwproducten en de levering van deze producten onder het BENOR-label wordt wel contractueel verplicht door zulks in het bestek van de werken voor te schrijven. 209

Rekening houdend met de Europese Richtlijn betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor de uitvoering van werken (93/08/1993) mag het BENOR-label in de bestekken voor openbare werken enkel voorgeschreven worden als een ‘referentieel conformiteitsmerk’, d.w.z. dat andere conformiteitsmerken met een aangetoonde gelijkwaardigheid aanvaard moeten worden. Deze gelijkwaardigheid moet uiteraard zowel aangetoond worden voor wat de technische specificaties als wat het certificatiesysteem betreft.

WEGWIJS Voor meer informatie over de certificatie-instellingen BENOR, voor de bouwproducten en vergunningshouder BENOR surf naar www.benor.be

6.17.5 De ATG goedkeuring De vrijwillige technische goedkeuring (ATG) verstrekt een technisch advies, met inbegrip van een beschrijving en de technische eigenschappen. Een ATG is een gunstige beoordeling van één bepaald bouwproduct van één fabrikant voor een welbepaalde toepassing. Ze moet het de gebruiker mogelijk maken de overeenkomstigheid van de op de bouwplaats afgeleverde producten met de bestaande goedkeuring te controleren. Het betreft dan ook voornamelijk systemen, innovatieve producten en producten die uit meerdere componenten bestaan. Een ATG wordt in principe afgeleverd op basis van een goedkeuringsleidraad. Dergelijke leidraad wordt opgesteld door deskundigen van de Belgische Unie voor de technische goedkeuring in de bouw (BUtgb) en vormt een beoordelingsbasis voor bouwproducten. Daar bovenop komt meestal een certificatie, wat betekent dat een door de BUtgb gemandateerde certificatie-instelling met een vastgestelde frequentie extern toezicht uitoefent over de conformiteit van de productie met de gepubliceerde goedkeuring. Deze toetsing of controle wordt beschreven in een conventie die bij het verlenen van de ATG opgesteld wordt. In deze overeenkomst wordt aangegeven hoe de fabrikant zijn eigen controle op de productie organiseert en welke externe proeven hierbij zullen uitgevoerd worden. Sinds 2011 is de nieuwe vzw ‘BUtgb’ onder leiding van het WTCB en BCCA actief en neemt de taken van het ‘oude’ BUtgb over met als doel een versterking van de productkwaliteit voor de materialen en toepassingen.

WEGWIJS Deze info vonden we terug op www.butgb.be en www.benoratg.org. U vindt er ook een lijst terug van atg’s

210

6.17.6 De bouwproductenverordening en de CE-markering Eén van de doelstellingen van de Europese Unie (EU) is het creëren van een eenheidsmarkt en het wegnemen van de handelsbelemmeringen. Vanaf juli 2013 is de nieuwe Europese verordening (‘CPR’=construction product regulation) gepubliceerd onder n° EU/305/2011, die de vorige versie BPR-89/106/EEG vervangt, van toepassing: - De harmonisatie van de EU-regelgeving is beperkt tot de fundamentele voorschriften, waaraan producten op de EU-markt moeten voldoen. De nieuwe aanpak streeft naar een prestatiegerichte formulering van de reglementaire eisen in alle EU-lidstaten en naar een beoordeling van overeenstemming met deze eisen op basis van dezelfde verificatiemethoden. Met de nieuwe ‘CPR’-verordening worden deze principes nog versterkt en dwingend. - De fundamentele voorschriften vormen de basis voor het formuleren van de reglementaire eisen voor bouwwerken. Met de nieuwe ‘CPR’-verordening worden de 6 fundamentele voorschriften uitgebreid met een 7de eis, met name “Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen”. - Per bouwproduct of familie van bouwproducten worden geharmoniseerde technische specificaties opgesteld. - Van bouwproducten die in overeenstemming zijn met deze specificaties, veronderstelt men dat ze aan de fundamentele voorschriften voldoen. De CE Markering is van kracht in de Lidstaten van de EER (Europese Economische Ruimte). Men onderscheidt de volgende geharmoniseerde technische specificaties: - geharmoniseerde Europese normen - Europese technische beoordeling (vroegere ‘goedkeuringen’ genoemd) - erkende nationale normen (deze optie wordt in de praktijk niet toegepast) Bovendien specifieert de Europese Commissie de procedure voor de beoordeling van de overeenstemming van producten met de technische specificaties. In die context moet elke fabrikant zich ertoe via de “DOP”-declaration of performance/prestatieverklaring oftewel verklaring van overeenstemming- dat het product met de CE-markering aan de geharmoniseerde specificatie (EN of ETA) voldoet. Eveneens kunnen de EU-lidstaten niet géén andere specificaties oftewel ‘fundamentele voorschriften’ introduceren dan deze die in de CPR en in de geharmoniseerde technische specificaties zijn aangemeld. Wel blijven de lidstaten verantwoordelijk voor de handhaving (markttoezicht). De ‘fundamentele voorschriften’ zijn eisen met betrekking tot (bouw-)werken die een invloed hebben op de technische eigenschappen van een product. Het zijn de technische prestatie eigenschappen die in de geharmoniseerde technische specificatie beschreven worden, d.m.v. eisen, verificatiemethoden en criteria. 211

ADVERTENTIE

De kunst van adverteren is begrepen te worden. www.elma.be

Met de CE-markering op het bouwproducten toont de fabrikant of zijn wettelijke vertegenwoordiger de overeenstemming van het product met de daarvoor geldende geharmoniseerde technische specificatie aan. Bij de CE-markering hoort ook een DOPprestatieverklaring, waarbij de fabrikant deze ‘verklaring van overeenstemming’ met de hEN of ETA ondertekent.

WEGWIJS Zie ook de NAV-pocket ‘Wetten, Normeringen & Certificaten’. Ga naar ‘Shop’ op www.nav.be (met dank aan ir.-arch. Piet Vitse)

213

Notaâ&#x20AC;&#x2122;s

214

Notaâ&#x20AC;&#x2122;s

215

Adverteerdersindex Accent Construct �� cover 2, 2 AGC Glass Europe ��cover 3 Alimak Hek ��20-21 Ar-Co �� 174 Assa Abloy ��26-27 Atelier Dumon �� 42 B.W.K. Sierbeton ��30-31 Belgaqua - Belgische Federatie voor de Watersector - Fédération belge du Secteur �� 60 Camfil ��bladwijzer Dauphin Office Chairs ��cover 4 Dejond �� 60 Furnibo �� 16-17 Gas.be �� 44 Gebr. Bodegraven B.V. �� 46 Geomodus �� 48 Ideal Standard Produktions GmbH �� 68 Imerys Toiture België �� 52 KAB �� 12 Kingspan Tarec industrial insulation �� 56 Media Edge - Mec Global ��34-35 Nora Flooring Systems ��8-9 Novatech International NV �� 68 Probeton ��38-39 Remeha ��4-5 Reynaers Aluminium �� 58 Xilio Accent Construct �� 70

Pyrobel Vision Line

BRANDWEREND GLAS VAN AGC Pyrobel Vision Line systeem, met zijn maximale transparantie en optimale brandveiligheid, zorgt het voor een stijlvol zicht en architecturale vrijheid. AGC Glass Europe - Seneffe plant - T +32 64 51 05 36 - pyrobel@eu.agc.com AGC is overal ter wereld vertegenwoordigd. Voor andere adressen raadpleeg www.agc-yourglass.com