Heat + NL 07- 2023

 Le salon professionnel belge dédié aux techniques d'installation : climat intérieur, installations sanitaires, électrotechnique, automatisation et sécurisation, chauffage, ramonage et traitement d’eau  Dans les grandes salles du Brussels Kart Expo, de 9h00 à 19h00.

 Accès gratuit pour les professionnels de la construction.

(Energieke) jongeren missing link in de energietransitie

Energie en klimaat hebben alles met elkaar te maken. De noodzaak voor energiebesparing en voor het opwekken van schone energie was nooit zo zichtbaar als op dit moment. Een succesvolle en snelle energietransitie hangt af van geld, grondstoffen en materialen, maar waarschijnlijk nog het meest van voldoende geschoolde arbeidskrachten. We hebben in ons land een groot tekort aan geschikte arbeidskrachten. Dat eist ook zijn tol in de bouw- en installatiesector met de enorme opgave die daar ligt. Zeker in het licht van de ambitieuze klimaatdoelstellingen die Europa ons oplegt. Voor ons Ecosysteem van multifunctionele installaties zal dat meteen een heleboel extra werk opleveren.

In ons visiedocument LINK2030 (www.link2030.be), is de “ War For Talent”, één van de grootste uitdagingen voor ons Ecosysteem van multifunctionele installaties. Om de energietransitie op het (installatie)veld en in de volledige value chain te realiseren, hebben we nood aan voldoende instroom van jonge talenten in het Ecosysteem. Om deze jonge mensen aan te trekken moet onze sector dringend aantrekkelijker gepercipieerd worden.

Techlink is zich daar ten volle van bewust en net daarom lanceerden we begin dit jaar een sensibiliseringscampagne om jongeren warm te maken voor een technische opleiding. Met onze campagne Install Tomorrow (www.installtomorrow.be) maken we op ludieke manier komaf met clichés en laten we jonge technische talenten anderen inspireren door de leuke kanten van hun job te belichten. De technische jobs in onze sector zijn enorm verrijkend en bieden een enorme variatie.

Op Install Day trekken we opnieuw alle registers open om jonge professionals te enthousiasmeren en een positievere kijk te geven op onze sector die volop inzet op innovatie en duurzaamheid.

Alexander Dewulf

Voorzitter

Techlink Linking Techniques

MASTER 3 PLUS is het meest complete meerwandige PP binnenriolering systeem van Pipelife. Mail voor meer informatie naar buildings@pipelife.be

 Le salon professionnel belge dédié aux techniques d'installation : climat intérieur, installations sanitaires, électrotechnique, automatisation et sécurisation, chauffage, ramonage et traitement d’eau

 Dans les grandes salles du Brussels Kart Expo

 Accès gratuit pour les professionnels de la construction.

 Ambiance et convivialité assurées grâce à des buffets des boissons.

40 ● Slimme ventilatie

48

VENDRE DI 13 OCTOBRE Plus d’infos: www.installday.be

organisation:

Embuild

Optimaal ontwerpen van gecentraliseerde ventilatiesystemen in niet-residentiële gebouwen was het streefdoel van het Flux 50 project. Dit project heeft geleid tot het verkrijgen van waardevolle inzichten en resultaten die bijdragen aan de verbetering van het ontwerp van ventilatiesystemen. 3 ●

34 ● World Refrigeration Day

Op 13 oktober 2023 vindt de zesde editie van Install Day plaats. Deze beurs voor HVACS- en elektroinstallateurs trok vorig jaar meer dan 4200 bezoekers naar Brussel. Lees hier welke algemene en technologische trends zich dit jaar afspelen in onze sector.

66 ● Interview: Communicatie en samenwerking tussen bouwexpertises

Le salon professionnel et l’événement de réseautage de l’année pour les fabricants, prescripteurs, architectes et spécialistes dans le domaine du parachèvement : peintres, menuisiers, vitriers, poseurs de plafonds et cloisons, plafonneurs, parqueteurs, carreleurs et poseurs de mosaïques,…

36 ● Dossier: Lawaai van mechanische ventilatiesystemen

72 ● Wetgeving: Veiligheidsopleiding

40 ● Dossier: Slimme ventilatie Install Day:

Dans les halls spacieux de Brussels Kart Expo à Grand-Bigard de 9h00 jusqu’à 19h00.

Accès gratuit à plus de 160 stands. Ambiance conviviale avec boissons et buffets gratuits.

Plus d’infos: www.journeeduparachevement.be

32 ● Save the date: WPP Symposium

organisation:

Embuild

56 ● Actualiteit: HYDREG+

77 ● Column

80 ● Training sessie: Competition Law

82 ● Kort

84 ● De medewerker: Senior Legal Advisor Nathalie Kaniewski

JOURNÉE DU PAR ACH ÈVEMENT

86 ● Productnews

MARDI 17 OCTOBRE

Kunstlaan 20, 1000 Brussel embuild.be

Verantwoordelijke Uitgever

Dirk De Wolf dirk.dewolf@techlink.be

Techlink vzw

Excelsiorlaan 91, 1930 Zaventem

T. +32 2 720 40 80 info@techlink.be • www.techlink.be

une initiative de:

initiative : organisation :

58 ● Wetgeving: Werken met contracten in 2023 (Deel 1)

Managing Director

Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be

Publiciteit

Inge De Ridder

Proofreading

Sofie Lapière sofie.lapiere@techlink.be

Vertaling

André Verkaeren, Metaphrasis bvba

T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@techlink.be

Periodiciteit • Oplage

 Le salon professionnel et l’événement de réseautage par excellence au Benelux pour les couvreurs, entrepreneurs d’étanchéité, fabricants, architectes, prescripteurs et professions du secteur de la toiture...

4x per jaar • 3000 Nederlandstalig, 2000 Franstalig

 Dans les halls spacieux du Brussels Kart Expo de 9h00 à 19h00.

 Accès gratuit à plus de 140 stands.

 Ambiance conviviale avec boissons et buffets gratuits.

Vormgeving

Nikka Cuypers nikka.cuypers@embuild.be

Drukwerk Graphius

10 ● Sectoraal akkoord

Zowel de sociale partners van de Bouwsector (PC 124), alsook deze van het Aanvullend paritair comité voor de bedienden (PC 200), zijn het eind juni 2023 eens geworden over een sectoraal akkoord dat impact zal hebben op de loon- en arbeidsvoorwaarden in 2023 en 2024.

● Install Day

Structuur Techlink: deel 1

Op de Algemene

Vergadering van Techlink

gaf onze CEO Eric Piers een overzicht van de talrijke activiteiten van onze federatie in 2022 (zie verder). Hierbij benadrukte hij nog eens dat de energietransitie niet kan slagen zonder de bijdrage van ons Ecosysteem van multifunctionele installaties. Dit artikel zou voor een installateur nog redelijk vertrouwd moeten klinken. In deel 2 gaan we dieper in op de andere pijlers van ons Ecosysteem.

Ecosysteem van multifunctionele installaties

De term "Ecosysteem" wordt gebruikt omdat de verschillende onderdelen ervan nauw met elkaar verbonden zijn: fabrikanten, distributeurs, installateurs en bedrijven die actief zijn op het gebied van technisch onderhoud en energiebeheer. Wij spreken van "multifunctionele installaties" omdat zij verschillende segmenten omvatten: van elektrotechniek tot huishoudelijke apparaten, met inbegrip van verwarming, ventilatie, airconditioning, sanitaire installaties, beveiliging, verlichting en batterijen.

Onder de naam Techlink, maar met de nieuwe baseline “Linking Techniques”, omvat onze beroepsfederatie nu 3150 bedrijven waaronder leden fabrikanten/importeurs, groothandels, installateurs en bedrijven actief

in technisch onderhoud en energiebeheer. Het landschap en de wisselwerking tussen hen zal intensifiëren!

Bestuursorgaan

Het bestuursorgaan van Techlink Nationaal bestaat uit:

● 5 bestuursleden van de vroegere

F.E.E met name Pierre Benoit (Rexel Belgium), Michèle Geoffroy (VINCI Facilities Belgium & Energies), Derek McMilan (LEDVANCE Benelux), Sven Machielsen (Van Oirschot nv) en Rudy Lintermans (Schneider)

● 5 bestuursleden van het oude Techlink met name Dirk Peytier (Ondervoorzitter), Vera Desauw (Desauw NV), Delphine Hallaux (Genetec nv), André Overdulve (Ovanco/ATS) en Michel Thérer (HENKENS Frères s.a.)

● Een externe voorzitter (Alexander Dewulf), een onafhankelijke bestuurder (Karl Neyrinck – EEG Group) en de CEO (Eric Piers)

Het Bestuursorgaan van Techlink heeft in 2022 drie keer vergaderd vóór de fusie en drie keer na de fusie, met verschillende agendapunten. Het grote aandachtspunt in 2022 was in elk Bestuursorgaan ongetwijfeld de fusie en hoe de communicatie van de fusie zou gebeuren.

Bijeenkomsten van fabrikanten, distributie en onderhoudsbedrijven

De groep van fabrikanten van elektrische installatieapparatuur is sinds de fusie drie keer bijeengekomen.

De groep van fabrikanten van huis­

houdtoestellen is sinds de fusie twee keer samengekomen en hierbij stond onze rol in de herstructurering van Recupel centraal.

De groep van de fabrikanten in verlichting vergaderden één keer en er werd een aanzet gegeven om gezamenlijk projecten in het leven te roepen zoals bijvoorbeeld statistieken.

De groothandelaars zijn sinds de fusie vijf keer samengekomen, waarvan twee keer door Fedibel.

Er was één vergadering van Fesah, de distributeurs in sanitair en verwarming, waarbij InstallData een belangrijke rol blijft opeisen.

Distributeurs van veiligheidsuitrusting kwamen twee keer bijeen en hadden het o.a. over Incert.

In de groep van de HR directors van de bedrijven actief in Technisch Onderhoud en Energiebeheer werd in 2022 drie keer vergaderd na de fusie voornamelijk rond sociale thema’s. Een ander belangrijk dossier is onderwijs en de instroom van technisch geschoolde werkkrachten.

9 provinciale afdelingen en sectorraden

De werking berust – naast een sterke nationale structuur – op negen provinciale afdelingen.

Voor wat betreft de activiteiten van de provinciale afdelingen (Antwerpen, Brussel Vlaams­Brabant, Limburg, Oost­Vlaanderen en West­Vlaanderen) waren er in 2022 in Vlaanderen: 23 Bestuursorganen, 5 Algemene Vergaderingen, 2 werkgroepen en 13 events.

Voor wat betreft de activiteiten van de provinciale afdelingen (Henegouwen, Luik­Verviers, Luxemburg en NamenWaals­Brabant) waren er in 2022 in Wallonië­Brussel: 22  Bestuursorga­

nen, 3  Algemene Vergaderingen, 2  werkgroepen en 20 events.

Er vonden ook 4 sectorraden HVAC en 4 sectorraden Elektrotechniek plaats waarin technische topics verder uitgediept kunnen worden.

In de November-editie gaan we dieper in op de structuur van de overige pijlers van ons Ecosysteem, met name: leden fabrikanten/ importeurs, groothandels en bedrijven actief in technisch onderhoud en energiebeheer.

Een

greep uit de activiteiten van het Techlink team

Het Techlink team bestaat uit 4 teams, stafmedewerkers en 2 directieleden, in totaal 22 medewerkers en mag terecht een dream team worden genoemd! In iedere editie van onze magazines zal minstens één medewerker worden voorgesteld.

TECHNISCH DEPARTEMENT

De roadshow van Techlink was de ideale gelegenheid om bij te leren en in gesprek te gaan met onze experten over (hybride) warmtepompen, warmte­recupererende ventilatiesystemen, zonneboilers en pv­panelen.

Onze technische afdeling werkte mee aan aanpassingen aan het AREI, zat een FOD Economie­project voor over markeringen, aarding, … en over innovatie in Incert­veiligheid.

De elektrificatie van voertuigen kent een flinke opmars waarbij laadinfrastructuur een cruciaal element is voor de energietransitie. Opleiding elektrische laadinfrastructuur hoort hierbij en zal in Wallonië ook uitgerold worden.

Er werd gewerkt aan het beleid rond zonnepanelen i.s.m. met ODE, de groene stroomcertificaten in Wallonië, biomassa en reversibele warmtepompen, AI in batterijen, slimme ventilatie, enz.

Ook op Europees niveau waren we actief in organisaties zoals GCP Europe, Europe­On, Solar Power, EschFoe en EUEW waar we in dit laatste zetelen in de Board (Alexander als Voorzitter en Eric als Secretaris Generaal).

JURIDISCH DEPARTEMENT

De specialisten sociaal recht beantwoordden vragen van leden, namen deel aan de vergaderingen van het PsC149.01, de Nationale werkgroep, Groep Noord en Sud alsook aan verschillende werkgroepen met thema’s zoals werkbaar werk, vorming en opleiding, War for Talent, etc.

Organiseren van een jaarlijkse training in Competition Law

De herziening van standaarddocumenten zoals "Onderaanneming" en "Onderhoudscontracten" begon ook in 2022.

MARCOM

MarCom zorgde voor het bekendmaken van Techlink in de pers en op sociale media.

Daarnaast werkten zij mee aan de publicatie van positioning papers en aan alle events die Techlink organiseerde. Volgende activiteiten sprongen zeker in het oog:

● Techlink Awards Night

● On thE­MOVE Summit: e­mobility en hernieuwbare energie gaan hand in hand

● Fusie event in Meise

● Install Day

● Energy Transition Congress

● Deep Dive webinars rond LINK2030

●

Ook in de toekomst zullen wij regelmatig de activiteiten van het Techlink team toelichten in onze magazines.

Afschaffing vestigingswetgeving: stand van zaken

De 6e staatshervorming heeft een aantal bevoegdheden van de federale regering overgeheveld naar de gewesten. Bij deze bevoegdheidsuitbreiding werden Vlaanderen, Wallonië en Brussel bevoegd om de vestigingswetgeving op eigen grondgebied te regelen. Dit leidde tot het afschaffen van deze wetgeving in Vlaanderen, en behoud ervan in Wallonië en Brussel.

per of als bediende in een leidinggevende functie wordt eveneens in aanmerking genomen.

Wat met Wallonië en Brussel?

Zowel in Wallonië als in Brussel is de vestigingswetgeving niet afgeschaft. Dit houdt in dat een ondernemer in deze regio’s wél nog zijn beroepsbekwaamheid moet aantonen alsook zijn basiskennis bedrijfsbeheer. De locatie van de zetel van de onderneming bepaalt dus of men al dan niet onder het toepassingsgebied valt van de vestigingswetgeving.

Gevolgen afschaffing vestigingswetgeving in Vlaanderen

Waar gaat het over?

De vestigingswet, nog steeds van toepassing in Wallonië en Brussel, maar sinds 1 januari 2019 afgeschaft in Vlaanderen stelt dat bepaalde beroepen zoals o.a. technische installatieberoepen enkel mogen worden uitgeoefend wanneer een bewijs geleverd kan worden van beroepsbekwaamheid en kennis van het bedrijfsbeheer.

Dit kan worden aangetoond op basis van een passend diploma ofwel nuttige beroepservaring.

Praktijkervaring als zelfstandig ondernemingshoofd gedurende een periode van 3 jaar in hoofdberoep of 5 jaar in bijberoep, is voldoende om de kennis van het bedrijfsbeheer te bewijzen. Deze ervaring moet dan wel opgedaan zijn in de loop van laatste 15 jaar. Hetzelfde geldt voor een dagelijks bestuurder in een vennootschap. Vijf jaar ervaring als zelfstandig hel­

Naast het gecreëerde onevenwicht tussen de verschillende landsdelen, werd in een recent onderzoek een andere tendens vastgesteld. Het aantal starters in Vlaanderen in de ruimere bouwsector alsook in de technische installatiesector is sinds de afschaffing van de vestigingswetgeving fors toegenomen. Dit is op zich niet alarmerend, zij het niet dat er eveneens een aanzienlijke stijging is van het aantal faillissementen bij deze starters. 9% van de startende ondernemingen in onze sector overleeft het eerste jaar niet.

In de andere gewesten, waar de vestigingswetgeving nog steeds in voege is, blijft de situatie echter min of meer stabiel. Daar ligt het percentage van faillissementen van starters in het eerste jaar rond 7%.

Uiteraard zijn er andere factoren –zoals de pandemie, oorlogen, … – die de stijging van het aantal faillissementen in de hand hebben gewerkt. Maar de gevolgen van de afschaffing

De afschaffing van de vestigingswetgeving heeft enkel het bewijs van beroepsbekwaamheid en basiskennis bedrijfsbeheer doen weggevallen. Nog steeds van belang is de correcte NACEBELcodes aan te vragen bij de start van een onderneming. Het Wetboek Economisch Recht (WER) voorziet in een strafrechtelijke sanctie bij een gebrekkige inschrijving de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). Een correcte inschrijving in het KBO en het toekennen van de juiste NACEBEL­codes is dus verplicht telkens een onderneming wordt opgericht.

van de vestigingswetgeving in Vlaanderen valt toch niet te onderschatten.

Wat nu?

De stijging van het aantal faillissementen heeft niet alleen dramatische gevolgen voor de gefailleerde bedrijven zelf, maar eveneens voor hun klanten en leveranciers. Dit creëert een enorme onzekerheid in onze sector en dit voor alle betrokken partijen.

Techlink streeft ernaar om de belangen van de sector te beschermen. De recente ontwikkelingen binnen onze sector, voortvloeiend uit het afschaffen van de vestigingswetgeving in Vlaanderen, wekken bezorgdheid bij ons op. Daarom zetten we, in samenwerking met Embuild, ons in voor de herinvoering van de controle op beroepsbekwaamheid en bedrijfsbeheer.

Install Day stand 85

Installatie- en servicematerialen

voor HVAC, koel- en installatietechniek

100% together

since 1983

linumgroup.eu

Linum Europe | Prihoda | Plastibac | Fermod

Loon- en arbeidsvoorwaarden voor arbeiders en bedienden in de bouw- en installatiesector

Om de twee jaar sluiten de sociale partners op nationaal niveau een interprofessioneel akkoord (IPA) af.

Vervolgens onderhandelen de sociale partners op niveau van het paritair comité over de sectorakkoorden binnen de krijtlijnen van dat IPA. Die sectorale loonakkoorden bevatten de krachtlijnen op sociaal en arbeidsrechtelijk vlak voor de komende twee jaar (2023­2024). Zowel de sociale partners van de Bouwsector (PC 124), alsook deze van het Aanvullend paritair comité voor de bedienden (PC 200), zijn het eind juni 2023 eens geworden over een sectoraal akkoord dat impact zal hebben op de loon­ en arbeidsvoorwaarden in 2023 en 2024. Wij geven hieronder een overzicht van de bepalingen die van toepassing zijn voor de bedienden en arbeiders in dienst in uw onderneming.

Koopkracht en inkomenszekerheid

KOOPKRACHTPREMIE

Er wordt een koopkrachtpremie toegekend aan de arbeiders en bedienden in de ondernemingen die in 2022 een hoge winst of een uitzonderlijk hoge winst hebben behaald. Het bedrag en de modaliteiten zijn evenwel verschillend voor beide categorieën.

ARBEIDERS

Hoge winst of uitzonderlijke hoge winst

Onder winst in 2022 verstaat men bedrijfswinst van het boekjaar 2022 (code 9901 op de jaarrekening) op niveau van de technische bedrijfseenheid (TBE):

● Hoge winst in 2022 = winst in 2022 is hoger dan 1,15 keer de gemiddelde winst in de 3 voorafgaande afgesloten boekjaren.

● Uitzonderlijk hoge winst in 2022 = winst in 2022 is hoger dan 1,5 keer de gemiddelde winst in de 3 voorafgaande afgesloten boekjaren.

Voor deze voorwaarden worden enkel de boekjaren met winst meegeteld voor het berekenen van het gemiddelde.

Bedrag

Het bedrag van de koopkrachtpremie bedraagt:

● € 250 indien de winststijging minstens 15% bedraagt;

● € 500 indien de winststijging minstens 25% bedraagt;

● € 750 indien de winststijging minstens 50% bedraagt.

De som van de uit te keren premies mag slechts maximaal 15 % van de winst in 2022 bedragen. Indien de som van de premies dit percentage zou overstijgen, worden de individuele premies pro rata verminderd.

Modaliteiten

De koopkrachtpremie wordt, onder de vorm van cheques, toegekend in de cember 2023 aan de arbeiders die op dat ogenblik in dienst zijn. De toekenning gebeurt pro rata de effectief gewerkte dagen/uren in 2022. De premie wordt op papier of elektronisch toegekend.

De door de onderneming reeds toegekende koopkrachtpremie wordt in rekening gebracht op de sectorale koopkrachtpremie.

BEDIENDEN

Hoge winst of uitzonderlijke hoge winst

Een onderneming heeft in 2022 een hoge winst behaald indien aan de twee volgende cumulatieve voorwaarden wordt voldaan:

● de verhouding operationele bedrijfswinst (code 9901) op balanstotaal in 2022 is minstens 1,25x het gemiddelde voor diezelfde verhouding over de jaren 2019­2021;

● de operationele bedrijfswinst in 2022 (code 9901) maakt minstens

5% uit van het balanstotaal in 2022.

Een onderneming heeft in 2022 een uitzonderlijk hoge winst behaald indien aan de twee volgende cumulatieve voorwaarden wordt voldaan:

● de verhouding operationele be­

drijfswinst (code 9901) op balanstotaal in 2022 is minstens 2x het gemiddelde voor diezelfde verhouding over de jaren 2019­2021;

● de operationele bedrijfswinst in 2022 (code 9901) omvat minstens

5% van het balanstotaal in 2022.

Het vervullen van de voorwaarden wordt beoordeeld op het niveau van de juridische entiteit en dient op autonome wijze te zijn behaald, dus niet door bijzondere gebeurtenissen zoals bv. een fusie of een overname.

Met 2022 wordt verwezen naar het boekjaar waarvan de meeste maanden zich in 2022 bevinden. Wanneer het boekjaar afsluit op 30 juni, kan de werkgever kiezen.

Bedrag

Indien een onderneming in 2022 een hoge winst heeft behaald, bedraagt de koopkrachtpremie:

● € 125 indien de verhouding operationele bedrijfswinst (code 9901) op

balanstotaal in 2022 minstens 1,25x het gemiddelde voor diezelfde verhouding over de jaren 2019­2021 is;

● € 250 indien de verhouding operationele bedrijfswinst (code 9901) op balanstotaal in 2022 minstens 1,50x het gemiddelde voor diezelfde verhouding over de jaren 2019­2021 is.

Indien een onderneming in 2022 een uitzonderlijk hoge winst heeft behaald, bedraagt de koopkrachtpremie € 375.

Modaliteiten

De koopkrachtpremie wordt, onder de vorm van cheques, uitgereikt op uiterlijk 31 december 2023.

De premie wordt betaald aan de bedienden die op 30 november 2023 in dienst zijn, mits een anciënniteit in de onderneming van minstens 1 maand, en dit a rato de prestaties die tussen 1 december 2022 en 30 november 2023 zijn verricht en daarmee worden gelijkgesteld (overeenkomstig de secto­

rale cao inzake de eindejaarspremie). De periodes van tijdelijke werkloosheid Corona worden in deze premie eveneens gelijkgesteld met effectieve prestaties.

Voor deeltijdse bedienden wordt de premie pro rata toegekend op basis van hun arbeidsregime op 30 november 2023.

Een koopkrachtpremie, die reeds werd toegekend op het niveau van de onderneming, wordt in mindering gebracht van de hoger vermelde bedragen.

Een schriftelijke communicatie zal door de werkgever worden gericht aan de syndicale delegatie of, bij gebrek, aan de bedienden omtrent de toekenning van de premie uiterlijk op 15 december 2023.

ECOCHEQUES

In het PC 124 zijn de sociale partners overeengekomen om het

We brengen graag in herinnering dat de verplichting om ecocheques (of een ander gelijkwaardig voordeel) toe te kennen reeds bestaat in de bediendensector.

EINDEJAARSPREMIE

Op het niveau van het PC 200 zijn er wijzigingen aangebracht aan de cao eindejaarspremie.

Er wordt een extra gelijkstelling toegevoegd, namelijk het profylactisch verlof (werkverwijdering van de zwangere vrouw of borstvoedende moeder). Dit wil zeggen dat het opnemen van dit verlof geen negatieve gevolgen zal hebben voor de werknemer voor de berekening van de eindejaarspremie

Daarenboven heeft ook de bediende wiens arbeidsovereenkomst beëindigd wordt in onderling akkoord recht op een eindejaarspremie, mits vijf jaar anciënniteit in de onderneming.

JONGEREN ARBEIDERS

Vanaf 1 juli 2023 wordt het specifieke studentenbarema afgeschaft. Studenten die tewerkgesteld zijn in het kader van een overeenkomst voor studenten, bedoeld bij titel VII van de wet 3 juli 1978 op de arbeidsovereenkomsten, hebben recht op het uurloon van cat. I, zijnde € 17,157. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen studenten die bouwopleiding volgen en studenten die er geen volgen.

Studentarbeid op zaterdag wordt ook mogelijk voor studenten die geen bouwopleiding volgen. De opleiding basisveiligheid moet gevolgd worden binnen de 5 werkdagen binnen zijn arbeidsregime.

Voor de leerlingen “duaal leren” wordt bij de Vlaamse overheid tussengekomen om de beperkingen van hun tewerkstelling als student bij

hun stagegever in juli/augustus op te heffen, zonder dat de duur van de tewerkstelling 1 maand mag overschrijden.

BEDIENDEN

Vanaf 1 januari 2024 wordt het specifieke jongerenbarema afgeschaft. Dit betekent dat de degressieve percentages verdwijnen voor bedienden tussen 16 en 21 jaar en zij als een gewone bediende zullen worden betaald. Het studentenbarema blijft wel behouden.

MOBILITEIT ARBEIDERS

Op sectoraal vlak wordt er een werkgroep opgericht die het gehele spectrum van mobiliteit omvat, met inbegrip van het tijdsaspect en van de werknemers met een vaste plaats van tewerkstelling, en alle mogelijke oplossingen behandelt. De werkgroep moet tegen eind 2024 tot conclusies komen.

In afwachting daarvan worden vanaf 1 september volgende aanpassingen doorgevoerd:

● Vanaf 2023 heeft de arbeider die op jaarbasis een mobiliteitsvergoeding ontvangt voor minstens 30.000 km, recht op een “mobiliteitsdag”, op te nemen in onderling akkoord met de werkgever. Tot op heden was dit pas een recht vanaf 43.000 km op jaarbasis.

● Het bedrag van de mobiliteitsvergoeding voor de chauffeur die alleen rijdt, wordt vanaf 01/09/2023 verhoogd met € 0,035/km.

● Het bedrag van de sectorale fietsvergoeding wordt vanaf 01/09/2023 verhoogd van € 0,24/km naar € 0,27/km.

Bij de RSZ wordt een aanvraag ingediend om het maximale vrijgestelde bedrag van de mobiliteitsvergoeding te verhogen in functie van de evolutie van de afgevlakte gezondheidsindex.

BEDIENDEN

Vanaf 01 juli 2024 zal de fietsvergoeding voor het woon­werkverkeer verhoogd worden naar € 0,27 per effectief afgelegde kilometer (met een maximum van 40 km heen en terug of € 10,80 per dag). Deze fietsvergoeding geldt enkel voor de bedienden die regelmatig de fiets nemen om naar het werk te komen en is niet cumuleerbaar met andere tussenkomsten in het woonwerktraject, met uitzondering van de tussenkomst voor het openbaar vervoer.

De jaarlijkse bruto loongrens voor de terugbetaling van kosten voor woon­werkverkeer voor een werknemer die een eigen vervoermiddel gebruikt, zal worden verhoogd vanaf 01 januari 2024.

Werkgelegenheid en eindeloopbaan

STELSEL VAN

WERKLOOSHEID MET

BEDRIJFSTOESLAG (SWT)

ARBEIDERS

Er wordt een verlenging voorzien van alle sectorale stelsels tot 30 juni 2025, zijnde:

● algemene regeling vanaf 62 jaar;

● de bijzondere regelingen vanaf 60 jaar (lange loopbaan en “ongeschikten”);

● solidarisering SWT­stelsel vanaf 58 jaar met 35 jaar loopbaan voor werknemers met ernstige lichamelijke problemen;

● vrijstelling aangepaste beschikbaarheid.

De forfaitaire bedragen van de aanvullende vergoeding worden met ingang van 01 juli 2023 aangepast.

WAGO RIJGKLEMMEN

KEN JE ONZE KITS?

Vereenvoudig en optimaliseer uw bekabelingsprocessen met onze rijgklemmen. De WAGO Push-in CAGE CLAMP® technologie is terug te vinden bij al onze rijgklemmen. Onze technologie zorgt voor een snelle, veilige en betrouwbare elektrische verbinding, kortom een assortiment kits voor verschillende toepassingen.

Ontdek de technische specificaties en nog veel meer in ons nieuwste infoblad voor de elektro installateur. Of u nu een startende of een ervaren professional bent, ons infoblad heeft voor ieder wat wils. Deze is te verkrijgen bij uw favoriete elektro groothandel alsook te downloaden via de QR-code.

Domoticakit ref: 821-159

Verdeling van stroombekabeling

Buskit

Verdeling van busbekabeling

3-fasen aansluitkit ref: 2116-1201/605-038

scan hier voor het infoblad

BEDIENDEN

Ook in het PC 200 wordt er een verlenging voorzien van volgende sectorale stelsels tot 30 juni 2025, zijnde:

● SWT 'nachtarbeid/zwaar beroep' vanaf 60 jaar mits 33 jaar loopbaan waarvan 20 jaar nacht arbeid of zwaar beroep en 10 jaar in de onderneming;

● SWT 'lange loopbaan' vanaf 60 jaar mits 40 jaar lange loopbaan en 10 jaar in de onderneming;

● SWT 'zwaar beroep' vanaf 60 jaar mits 35 jaar lange loopbaan zwaar beroep en 10 jaar in de onderneming);

● vrijstelling aangepaste beschikbaarheid.

LANDINGSBANEN EN TIJDSKREDIET ARBEIDERS

De sectorale regeling landingsbanen vanaf 55 jaar wordt verlengd tot en met 30 juni 2025.

Voortaan kunnen ook arbeiders voor een voltijdse of halftijdse vermindering kiezen in het kader van tijdskrediet met motief (i.p.v. enkel voor een 1/5e vermindering).

BEDIENDEN

De bestaande stelsels van tijdskrediet worden verlengd tot en met 31 december 2025. Ook de cao die het mogelijk maakt om landingsbanen vanaf 55 jaar te nemen met uitkering wordt verlengd tot en met 30 juni 2025.

De bijkomende uitkering betaald door het Sociaal Fonds wordt behouden tot en met 30 juni 2025 voor 1/5e landingsbaan vanaf 60 jaar en vanaf 55 jaar met uitkering bij de bijzondere landingsbanen. Ook de mogelijkheden om gebruik te maken van de Vlaamse aanmoedigingspremies worden verlengd.

ANCIËNNITEITSVERLOF

Arbeiders met 30 jaar anciënniteit in

de onderneming krijgen een bijkomende dag anciënniteitsverlof, tenzij er al een gunstiger regeling bestaat op ondernemingsvlak. Concreet hebben de arbeiders dus minimaal recht op een 1 dag vanaf 15 jaar anciënniteit in de onderneming, 2 dagen vanaf 25 jaar en 3 dagen vanaf 30 jaar. Op het niveau van het PC 200 gelden geen sectorale afspraken over de toekenning van anciënniteitsverlof of anciënniteitspremies. Voor de bedienden zijn dus enkel eventuele bedrijfseigen regelingen van toepassing.

SECTORALE JOBCOACHES

Binnen Constructiv worden sectorale jobcoaches aangeduid die zich moeten richten op de arbeiders die de sector dreigen te verlaten. De prioritaire doelstelling is de retentie binnen het bedrijf. Indien dit niet mogelijk is, dan zal er gekeken worden of er retentie binnen de sector of als opleider of op de actieve arbeidsmarkt mogelijk is. Het beroep doen op een jobcoach gebeurt op initiatief van de werkgever of van de werknemer.

BESTAANSZEKERHEID ARBEIDERS

De bestaanszekerheidstelsels worden tot 31 december 2024 verlengd. De stelsels van de aanvullende werkloosheidsvergoedingen en de bijzondere aanvullende vorstvergoeding worden verlengd tot 30 september 2025.

De volgende bedragen worden aangepast vanaf 01.07.2023:

● Arbeidsongeval met ongeschiktheid +66%

• Slachtoffer € 800 => € 900

• Kind € 650 => € 700

● Dodelijk Arbeidsongeval

• Weduwe € 6.350 => € 6.700

• Kind € 1.000 => € 1.200

• Wezen € 1.000 => € 1.200

Het bedrag van de promotievergoe­

ding wordt verhoogd tot maximum € 500 in functie van het nog af te lossen kapitaal.

Ook geldt er een uitbreiding naar groene en energieleningen. Dezelfde berekeningsregels als voor hypothecaire leningen zijn van toepassing.

De sociale partners engageren zich om het nodige te doen om de sociale en fiscale vrijstelling van de promotievergoeding te behouden.

BEDIENDEN

De bijdrage van de werkgevers aan het Sociaal Fonds bepaald op 0,23% van de brutolonen van de bedienden van de ondernemingen, wordt verlengd voor de periode van 1 januari 2024 tot en met 31 december 2025.

WELZIJN EN OPLEIDING/ ONDERWIJS ARBEIDERS

Individueel opleidingsrecht

In uitvoering van de Arbeidsdeal is het individueel opleidingsrecht in de ondernemingen met 20 werknemers of meer beperkt tot 2,5 dagen tot en met 2025. Het groeipad houdt in dat dit aantal dagen vanaf 2026 elk jaar met een halve dag verhoogd wordt om vanaf 2030 het aantal van 5 dagen te bereiken, oftewel:

● 2023­2025: 2,5 dagen

● Vanaf 01.01.2026: 3 dagen

● Vanaf 01.01.2027: 3,5 dagen

● Vanaf 01.01.2028: 4 dagen

● Vanaf 01.01.2029: 4,5 dagen

● Vanaf 01.01.2030: 5 dagen

Het bovenstaand groeipad zal maximaal met weekdagopleidingen moeten ingevuld worden.

Slim & zonaal ventileren

DucoBox Energy Comfort Plus

Compleet gamma Systeem D Debiet van 350, 450 of 550 m3/u

Links / rechts uitwisselbaar 100% softwarematig te wisselen

Automatische inregeling & kopieerfunctie

Bespaart tot 50% op de inregeltijd

We inspire at www.duco.eu

De nieuwe DT4 Ruimtethermostaten

Opnieuw uitgevonden dankzij u

Stel u voor een ruimtethermostaat... …met een slank, modern ontwerp. …ontworpen om te werken met aan/uit - en OpenTherm® verwarming- en koelingsapparaten. …die samenwerkt met diverse hybride en groenere energiesystemen.

U vroeg om meer, wij luisterden*.

Onze nieuwe DT4 Ruimtethermostaten zien er niet alleen goed uit, ze zijn geschikt voor vrijwel elk huishouden en elke toepassing. Ondertussen dragen ze bij aan de energie-efficiëntie van uw klanten.

Precies zoals u het zich had voorgesteld.

*Resideo enquête onder 90 installateurs en 326 VOC’s feedback 2022

Bezoek voor meer informatie Resideo.com

Meet us at booths 187 & 194 during Install Day!

Outplacement De sectorale regeling outplacement wordt verlengd tot 30 juni 2025.

Er is een uitbreiding van de sectorale tussenkomst tot het outplacementaanbod bij ontslag met een opzegtermijn of compenserende opzegvergoeding van 30 weken of meer.

Er is evenwel geen financiële tussenkomst van Constructiv als de arbeidsovereenkomst beëindigd wordt met een opzegvergoeding van 30 weken of meer.

Korte opleidingen

Er wordt een sectorale tussenkomst voorzien voor opleidingen van minimum 8 uur die door specifieke omstandigheden niet op 1 dag kunnen gegeven worden.

Het beheerscomité BOP werkt tegen 1 september 2023 de praktische modaliteiten uit om de korte opleidingen te faciliteren.

BEDIENDEN

De werkgever dient een verplicht aantal individuele opleidingsdagen aan te bieden aan de werknemers, afhankelijk van het aantal werknemers in de onderneming:

● Ondernemingen met minder dan 10 werknemers

• Gemiddeld 4 collectieve opleidingsdagen per voltijds equivalent aangeboden voor een periode van telkens 2 jaar (eerste periode loopt van 1 januari 2024 tot en met 31 december 2025);

• Waarvan gemiddeld 1 individuele opleidingsdag per jaar voor een voltijdse bediende.

● Ondernemingen met minstens 10 en minder dan 20 werknemers

• Gemiddeld 4,5 collectieve opleidingsdagen per voltijds equivalent aangeboden voor een periode van telkens 2 jaar (eerste periode loopt van 1 januari 2024 tot en met 31 december 2025);

• Waarvan gemiddeld 1 individuele opleidingsdag per jaar voor een voltijdse bediende.

● Ondernemingen met 20 werknemers of meer geldt een groeipad

• Tot 31/12/2023: behoud van 2,5 dagen individuele opleidingsdagen per jaar voor een voltijdse bediende;

• Vanaf 1/01/2024: 3 individuele opleidingsdagen per jaar voor een voltijdse bediende;

• Vanaf 1/01/2025: 4 individuele opleidingsdagen per jaar voor een voltijdse bediende;

• Vanaf 1/01/2028: 5 individuele opleidingsdagen per jaar voor een voltijdse bediende.

OPVOLGING EN VOORUITGANG BESTAANDE AFSPRAKEN

Voortzetting van de werkzaamheden binnen de werkgroepen van het paritair comité (eengemaakt paritair comité, functieclassificatie, hernieuwing Plan voor een Eerlijke Concurrentie, Construbadge).

EENMAKING AANVULLENDE PENSIOENEN

Vanaf 01/01/2025 bedraagt de minimumdotatie voor het aanvullend pensioen 1,65% (zowel voor arbeiders als voor bedienden).

Voor de financiering voor de arbeiders voor 2025 wordt gebruik gemaakt van de bijdrageverminderingen die in 2022 werden toegekend omdat de buffer meer dan 20% bedroeg.

ARBEIDSTIJDORGANISATIE FISCAALVRIENDELIJKE OVERUREN

In uitvoering van het sociaal akkoord 2023­2024 kan er vanaf 1 juli 2023 weer een quotum van 120 bijkomende

overuren worden gepresteerd, de zogenaamde relance­overuren.

WERKEN OP ZATERDAG VOOR DE HANDELAREN IN BOUWMATERIALEN

In afwijking van het verbod op zaterdagwerk wordt levering op zaterdag mogelijk gemaakt voor de handelaars in bouwmaterialen. De betrokken arbeiders moeten minimaal het loon van categorie II ontvangen.

TELEWERK

De sociale partners van het PC 200 moedigen de ondernemingen aan om, als er wordt getelewerkt, hierover in gesprek te gaan en afspraken te maken op ondernemingsniveau.

SOCIALE VREDE

Ten slotte sluiten naar gewoonte zowel de sociale partners van het PC 124 en het PC 200 een cao sociale vrede voor 2 jaar af. Dit houdt onder meer het engagement in van de vakbondsorganisaties om op ondernemingsvlak geen acties te ondernemen of eisen te stellen die het akkoord en de bestaande cao’s te buiten gaan.

Meer info

Mocht u nog specifieke vragen hebben over de loon- en arbeidsvoorwaarden voor de arbeiders en de bedienden in de bouw- en installatiesector, stuur dan een mailtje naar Nathalie Kaniewski (consult@techlink.be).

Zij is Senior Legal Advisor/ Bedrijfsjuriste bij Techlink. Ook voor vragen over individueel en collectief arbeidsrecht kan u bij Nathalie terecht. Alweer een voordeel voor leden van Techlink!

Managementsysteem voor SDG's

De 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals of kortweg SDG’s) van de Verenigde Naties (VN) hebben een duidelijk doel. Ze nodigen elke organisatie wereldwijd uit om te streven naar een duurzame en fijne planeet voor iedereen. De toekomstige internationale norm voor een managementsysteem voor SDG’s is een grote stap in de goede richting. De Belgische normcommissie NBN/I343, opgezet door NBN, werkt dan ook hard aan de ontwikkeling van deze nieuwe norm.

Ter opfrissing, met haar 17 SDG’s wil de VN de klimaatverandering aanpakken en armoede en ongelijkheid de wereld uithelpen tegen 2030. In september 2015 ondertekenden 193 landen de VN­resolutie Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling. De Agenda 2030 steunt op vijf pijlers, de vijf P’s van duurzame ontwikkeling: People, Planet, Prosperity, Peace en Partnership. Bedrijven zijn niet de

oorzaak van problemen, maar een onderdeel van de oplossing (partner). Investeren in duurzaamheid is de boodschap! Veel bedrijven in onze sector vinden bij de SDG’s inspiratie om hun eigen duurzaamheidsbeleid aan te toetsen.

JOHAN HAELTERMAN, Voorzitter directiecomité van NBN, verduidelijkt: ‘Er is geen handleiding of een praktische houvast hoe de SDG’s moeten worden

geïmplementeerd, wat voor vele ondernemingen een barrière vormt om aan de SDG’s te werken. Om de drempel te verlagen neemt ISO het initiatief om een norm te ontwikkelen die houvast biedt. Alle Belgische ondernemingen die willen helpen, kunnen met NBN contact opnemen hiervoor.’

De 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in beeld

Bezoek ons op 13.10.2023

Stand 217

Uw distributiepartner voor zonne-energie in de Benelux

• Sterke merken en een volledig gamma producten van uitzonderlijke kwaliteit, gaande van fotovoltaïsche panelen tot laadstations voor elektrische auto‘s

• Totaaloplossingen die rekening houden met duurzame energieconcepten

• Optimale klantenservice, van planning tot installatie

• Betrouwbare logistiek en grote beschikbaarheid van al onze onderdelen

• Professionele seminaries en opleidingen, efficiënte softwareoplossingen, on-site ondersteuning, webshop

• Voor uw residentiële en commerciële projecten

Alle topmerken uit één hand

Zonnepanelen

Omvormers | Opslagsystemen

Montagesystemen

Elektromobiliteit

Wat is een managementsysteem voor SDG’s?

Een managementsysteem voor SDG’s is een interne aanpak waarbij een organisatie een strategie voor duurzame ontwikkeling definieert en vaststelt. U gebruikt duidelijke criteria voor het selecteren van relevante ontwikkelingsdoelstellingen

Welke normcommissies zijn er en wanneer komen ze samen?

DE INTERNATIONALE NORMCOMMISSIE

‘Managementsysteem voor SDG’s’ ISO/PC 343 ontwikkelt een internationale norm voor een managementsysteem voor SDG’s.

ISO/PC 343 komt een of twee keer per jaar samen. Volgende (en eerste officiële) bijeenkomst is op 2021/06/2023.

De BELGISCHE NORMCOMMISSIE

‘Managementsysteem voor SDG’s’ NBN/I343 brengt alle Belgische betrokken partijen samen die geïnteresseerd zijn in het toekomstige managementsysteem voor SDG’s. Ze volgt het ISO-werk op de voet en draagt eraan bij. Iedereen in België kan zich aansluiten.

NBN/I343 vergadert een of twee keer per jaar. Volgende afspraak: openbare startbijeenkomst op 9 oktober 2023 in Brussel.

en maatregelen om die doelen te bereiken. Monitoringactiviteiten en follow­up zorgen voor een goede implementatie en prestatieverbetering.

WAAROM IS DIT BELANGRIJK?

Deze managementnorm biedt een geïntegreerd en holistisch kader. Hierdoor kan elke organisatie een duurzame strategie definiëren en invoeren op basis van de SDG’s. Zo wordt de basis gelegd voor een transparante en op feiten gebaseerde SDGen ESG­verslaggeving.

Als de norm wordt ingevoerd door een groot aantal bedrijven die al gecertificeerd zijn of een bestaand managementsysteem hanteren, betekent dat een enorme stap vooruit om wereldwijd de SDG’s te bereiken.

Voor beginnende ondernemingen, kmo’s en snelgroeiende bedrijven is deze norm voor managementsystemen een kans om zich te onderscheiden. Ze kunnen de norm gebruiken als leidraad om hun eerste managementsysteem in te voeren. De norm is bedoeld om een antwoord te bieden op de huidige en toekomstige SDG’s, die na 2030 verder worden ontwikkeld.

VOORDELEN

De beoogde resultaten en voordelen van een SDG­managementsysteem (in overeenstemming met uw SDG­beleid) voor uw organisatie zijn:

● de tevredenheid van uw stakeholders verhogen

● grotere kansen creëren om voorkeurspartner te worden

● meer geloofwaardigheid krijgen, en dus meer kans op bijvoorbeeld extra externe financiering

● risico’s en kansen aanpakken om uw doelstellingen te bereiken

● SDG­washing vermijden

● uw zelfvertrouwen vergroten

● de prestaties van uw organisatie verbeteren

● aan de nalevingsverplichting voldoen

● de geselecteerde SDG­doelstellingen behalen

● meer kans krijgen op succes

● vertrouwen creëren bij belangrijke bestaande en toekomstige stakeholders

Waar werken de normcommissies

‘managementsysteem voor SDG’s’ aan?

Experts bundelen hun krachten in de relevante normcommissies om een certificeerbare managementnorm voor SDG’s te ontwikkelen. Het gaat om de toekomstige norm ISO 52001 “Managementsystemen voor de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN­Vereisten voor elke organisatie”.

De norm maakt gebruik van procesbenadering, PDCA (Plan­Do­CheckAct) en risico­gebaseerd denken.

Het wordt een horizontale norm voor een managementsysteem, en geen verticale. Dus niet voor een specifieke discipline. Dit houdt in dat het eisen stelt aan een organisatie om een strategie voor duurzame ontwikkeling te definiëren en vast te stellen. En dat het duidelijke criteria bepaalt om relevante SDG’s en maatregelen te selecteren. Maar ook voor monitoringactiviteiten, follow­up en verbetering. Zo bent u zeker van een goede implementatie en prestatieverbetering.

MEER INFO:

www.nbn.be/themas/ sdgs#themas-link-7

Helder ontwerp.

Heldere techniek.

Biblock® warmtepompen voor nieuwbouw en sanering

De lucht/water-warmtepomp Biblock® verbindt een krachtig vermogen met een stille en efficiënte werking. De warmtepomp gebruikt de energie uit de omgevingslucht.

Dat is b etrouwbaarheid .

Climate-fit dankzij bouwinnovatie

De energietransitie laat ons niet koud. Waar staan we vandaag al en waar gaan we morgen naartoe? Climate­fit dankzij bouwinnovatie, dat is het doel. Op het 14de Energiecongres –dat plaatsvond op 30 mei in het Lamot Congresen Erfgoedcentrum te Mechelen –verwelkomden Techlink, Embuild Vlaanderen en Flux50 deelnemers die de uitdagingen én kansen van energie in de bouw­ en installatiesector wilden ontdekken.

De energietransitie houdt ons allemaal bezig. Na een winter vol sterke prijsstijgingen voor energie kwam er ook een renovatieverplichting in Vlaanderen voor wie een huis koopt. Het zijn enkele nieuwe ontwikkelingen in een wereld die blijft bewegen.

De klimaatdoelstellingen van Europa creëren veranderende noden en verwachtingen in de markt. Hoe leiden we dit in goede (energie)banen? Verschillende sprekers (o.a. Flux50, VEKA, Fluvius, Buildwise, …) gingen dieper in op de innovatie die nodig is om de energietransitie in een stroomversnelling te brengen.

Voormiddag

MARC DILLEN , Directeur­generaal van Embuild Vlaanderen, ging dieper in op o.a. de uitdagingen richting 2030 voor de bouwsector:

● Hogere capaciteit nodig om verhoogd renovatieritme te kunnen volgen

● Zorgen voor kwalitatieve uitvoering

De vraag naar meer personeel in de bouwsector blijft in de toekomst groot. Als gevolg van de babyboomers die massaal op pensioen gaan tussen vandaag en 2030, voorspellen simulaties een vervangingsvraag van 25­30% van de bestaande arbeidskrachten.

Maar ook het realiseren van de energierenovaties, de uitdagingen om future­ready te bouwen en het duurzaam gaan (her­) gebruiken van grondstoffen, creëren een nieuw elan en een uitbreidingsvraag van 16.000 à 20.000 extra jobs tegen 2030 in Vlaanderen.

We hebben vakmensen nodig, die de juiste vaardigheden hebben voor de jobs van de toekomst. Jobs die steeds digitaler gaan zijn, zich aanpassen aan de markt van vandaag en morgen en dus bijdragen aan de energietransitie. Hiervoor hebben we scholen en hogere opleidingen nodig. En natuurlijk mensen die deze opleidingen volgen.

Het gebrek aan personeel is bekend in de bouw­ en installatiesector.

Embuild zet in op het verhogen van de capaciteit van de bouwsector door o.a.:

● #WERFze­campagne: via sociale media opleidingen in de bouw promoten

● Gastsprekers uit de bouwsector voor de klas

● Opleidingen van de toekomst

●

Daarnaast deed Fluvius zijn 10­jarenplan van het investeringsprogramma uit de doeken en vertelde Tom Nijsen (Flux50), meer over hoe de markt er vandaag uit ziet. Tom ging hierbij o.a. in op de EU­strategie voor energiesysteemintegratie (zie afbeelding). Deze strategie bestaat uit 3 pij­

lers:

1 Een meer “circulair” energiesysteem met energie­efficiëntie als kern

2Een grotere directe elektrificatie van de eindgebruikerssectoren

3Schone brandstoffen promoten voor sectoren waar elektrificatie moeilijk is: waaronder hernieuwbare waterstof, duurzame biobrandstoffen en biogas

Energiesysteemintegratie houdt in dat het systeem in zijn geheel wordt gepland en geëxploiteerd, waarbij verschillende energiedragers, infrastructuurvoorzieningen en verbruikssectoren met elkaar worden verbonden. Dit geconnecteerde en flexibele systeem zal efficiënter zijn en de kosten voor de samenleving doen dalen. Een voorbeeld is een systeem waarbij de elektriciteit voor auto's in Europa afkomstig is van zonnepanelen op onze daken, terwijl onze gebouwen ver warmd worden met warmte van een nabijgelegen fabriek, en de fabriek op haar beurt wordt gebruikmaakt van schone waterstof uit offshore windenergie.

Micro-beurs

Daarnaast konden de deelnemers ook de micro­beurs bezoeken, waar verschillende organisaties hun innovatieve producten, processen en projecten voorstellen. Van bedrijven tot Europese projecten, deze beurs kende een grote verscheidenheid met als groene draad innovatie in de energie. Hier kwamen we meer te weten over:

● Energetische renovaties van appartementsgebouwen

● Financiering voor innovatieve projecten rond energie in de bebouwde omgeving

● Installateurs van technieken laten kennismaken met de mogelijkheden van AR/XR/VR technologie (MERIC­project)

● Slimme energie applicatie waarmee u al uw technieken met elkaar verbindt en grote verbruikers slim kan aansturen/monitoren

● Energiemanagementsystemen (EMS)

●

EU ­strategie voor energiesysteemintegratie

Dirk De Wolf, Vincent Vancaeyzeele en Sofie Lapière vertegenwoordigden Techlink op het Energiecongres.

Namiddag

In de namiddag vonden er verschillende workshops plaats rond drie thema’s:

1 Het bouwproces tot integraal renoveren van het gebouwenpark

2Technische oplossingen

3Acceleratie door collectieve systemen

Alle drie de sessies benaderden het brede thema energie vanuit een verschillende invalshoek. In de sessie “Het bouwproces tot integraal renoveren van het gebouwenpark” ging het over de evolutie in de renovatiemarkt die nodig is om efficiënt te werken. Er is een noodzaak aan een integrale renovatie­aanpak, waarbij bouwteams, ESCO­bedrijven en masterplannen een belangrijke rol gaan spelen. Nu iedereen in Vlaanderen verplicht binnen de 5 jaar na aankoop moet renoveren, komt er zeker een grote golf aan werk aan. Dit vraagt een goede, geïntegreerde aanpak. Ook als het gaat om appartementsgebouwen: hoe begin je aan renovatie wanneer je dit met verschillende mede­eigenaars moet beslissen? Hierop hoopt onder andere CondoReno (Creating and Multiplying Integrated Home Renovation Services for private condominiums in the Netherlands

and Flanders) binnen enkele jaren snel een sluitend antwoord te bieden.

Tijdens de sessie “Technische oplossingen” lag de focus op de samenwerking die nodig is om de renovatie van elk gebouw future­proof aan te pakken. Vandaag bestaan efficiënte componenten die hernieuwbare energiebronnen inzetten. De uitdaging zit in het efficiënt laten samenwerken van deze afzonderlijke componenten, wat zowel een doordacht concept (ontwerp) als een slimme operationele aansturing (regeling) vraagt. Systeem innovaties (met focus op integratie) zijn dus broodnodig, veel meer dan componentinnovaties. Louis Hermans (KU Leuven/ EnergyVille) ging dieper in op “Met hybride en collectieve systemen naar een haalbare en betaalbare decarbonisatie van de bebouwde omgeving”.

In zijn presentatie sprak hij onder andere over het “hybride GEOTABS” concept waarin verwarmen en koelen gebeurt middels geothermie en thermisch geactiveerde bouwdelen in een bredere context.

De laatste sessie was over “Acceleratie door collectieve systemen” waarin er werd gekeken naar de opportuniteiten en uitdagingen van collectieve systemen zoals energiedelen en mobie­

Plenair slot met Frederik Loeckx (Flux50), Lieve Helsen (EnergyVille/ KULeuven), Wim Boydens (Boydens engineering part of sweco), Vincent Vancaeyzeele (Techlink), Karl Neyrinck (EEG Group) en moderator Goedele Wachters.

le werfbatterijen. De overheid dient ook te helpen bij het wegwerken van struikelblokken voor energiedelen. Collectieve systemen en installaties bieden namelijk te veel voordelen om ze zomaar te laten passeren. Niet alleen baat het distributienet erbij, er zijn ook technische en economische schaalvoordelen aan verbonden. Maar om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen, hebben we een goede regelgeving nodig.

Elektriciteit opwekken op een bouwwerf hoeft niet langer met een dieselgenerator. Met een mobiele elektrische batterij en een bijhorend monitoringplatform kan men efficiënt omgaan met energieverbruik.

Elektrische mobiliteit was ook op dit event een populair topic. Elektrische voertuigen (EV’s) zijn bezig aan een flinke opmars en daarmee ook de vraag naar een slimme EVlaadaansluiting bij woningen. EV’s en laadpalen zijn steeds meer onderdeel van het straatbeeld. De keuze voor een bepaald laadstation en de installatie ervan is een taak voor de (elektro­) installateur.

Tot slot

Alle aanwezigen toonden veel enthousiasme en inzet om te werken aan een beter imago voor bouwgerelateerde opleidingen en jobs. Voldoende handjes, kennis en nieuwe regelgeving gaan ervoor zorgen dat we een klimaatrobuuste toekomst tegemoet gaan. Hoe dat zal verlopen? Dat zullen de volgende Energiecongressen uitwijzen!

Installeer #LikeABosch

Geen condensatieketel heeft nog geheimen voor jou, geen warmtepomp schrikt je af. Jij installeert #LikeABosch. Daarom geeft Bosch je dit najaar een mooie extra!

Installeer en registreer jij voor 31 december 2023, 10 Bosch condensatieketels van het type Condens 7000i en/of Condens 2300i in het Bosch Partner Portal? Dan ontvang je een Coolbluevoucher van € 200 bovenop de geldende partnerpunten. Deze voucher kan je in de Coolblueshop in het Partner Portal besteden aan alle Bosch Power Tools.

Voorwaarden en meer informatie op www.partner.bosch-homecomfort.be

Gebouwverwarming in de energietransitie

Techlink was op 6 juni aanwezig op de studiedag “Warmtewende rond duurzame energievoorziening in gebouwen en klimaatwijken”, georganiseerd door ODE Vlaanderen en COGEN Vlaanderen, in Gent (zaal De Centrale). We ontdekken er welke mogelijkheden er nu al bestaan om gebouwverwarming en ­koeling te verduurzamen, welke financieringsmodellen hierbij kunnen helpen, … Daarbovenop stond er een rondleiding op de site van het Gentse stadsverwarmingsnet van Luminus en een bezoek aan de oude elektriciteitscentrale op het programma. Wat leerden we bij uit een dag vol sprekers? Een selectie.

Hoe zorgen we dat iedereen voldoende snelheid kan maken? Steyaert geeft hierop drie handvaten:

1

Wijkrenovatietool: met deze tool kunnen de renovatienoden van hele wijken in één keer digitaal in kaart worden gebracht. Daarna kan dan per woning een specifiek advies gegeven worden dat gekoppeld is aan gewaarborgde opvolging.

2

Toegankelijke hernieuwbare energie door technische assistentiehubs en energiegemeenschappen.

3Taxshift (de juiste investeringen ook de meest logische maken).

Warmtewende in gebouwen verwijst naar het proces waarbij gebouwen worden ontworpen en gerenoveerd om efficiënter gebruik te maken van duurzame warmte en energie. Dit kan onder meer worden bereikt door het verbeteren van de isolatie, het gebruik van efficiëntere verwarmingssystemen en het integreren van duurzame energieopwekking zoals zonnepanelen.

Voormiddag

ELISE STEYAERT – Raadgever kabinet Somers Klimaat, Energie en Europees

beleid – verzorgde de openingsspeech met als onderwerp “De Europese Green Deal vertalen in lokale, tastbare doelstellingen”. Er is slechts één antwoord mogelijk: onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen door de energievraag te reduceren, elektrificatie en hernieuwbare energie uit te breiden.

‘De energietransitie kan enkel slagen als we iedereen meekrijgen. Daarvoor moet hernieuwbare energie toegankelijker zijn. Iedereen, ook wie huurt of in een appartement woont, moet kunnen genieten van de voordelen van groene energie.’

MAARTEN DE GROOTE – Senior Expert Smart Energy & Built Environment, VITO/EnergyVille – presenteerde de enorme renovatie­uitdaging die ons te wachten staat. Vlaanderen dient een renovatietempo van 3% –of 95.000 woningen per jaar – te behalen om tegen 2050 enkel nog label A­gebouwen te hebben. Met label A als huidige Vlaamse langetermijndoelstelling kun nen echter nog steeds gasketels worden geïnstalleerd, wat volgens De Groote niet houdbaar is in het streven naar een koolstofneutraal gebouwenpark.

Om deze enorme uitdaging optimaal aan te pakken, dienen de juiste combinaties van maatregelen voor elke woning individueel te worden bepaald. In de studie “De snelste weg naar A”1 , waarin optimale renovatiepakketten voor woningen worden vergeleken om label A te behalen, zijn fotovoltaïsche panelen de ‘no­brainer’. Dit omwille van de relatief lage investeringskost

en grote impact op de verbetering van de EPC­score. Maatregelen aan de bouwschil zijn van cruciaal belang voor gebouwen (vooral die vóór de jaren 90 zijn gebouwd), maar zijn echter arbeidsintensief, en hebben daardoor vaak een hoge investeringskost ten opzichte van de energiebesparing die ze realiseren. De markt voor de instal­

latie van warmtepompen in bestaande gebouwen zal in Europa een enorme boost kennen. Zolang de taksen en heffingen in België op elektriciteit onevenredig hoog zijn ten opzichte van die op fossiele brandstoffen, zijn warmtepompen voor bestaande woningen in België geen evidente investering.

Naast warmtepompen in combinatie met renovatie, ziet EnergyVille ook een groot potentieel voor warmtenetten. In de Paths 2050 studie2 is er de techno­economische optimale inschatting van 800.000 huishoudens aangesloten op een warmtenet tegen 2050 in België.

De vraag die men moet durven stellen is of elke woning dezelfde doelstelling moet nastreven zoals momenteel het geval is met label A, of is het mogelijk een maatschappelijk optimum na te streven waarbij de totale investering lager is, en de CO2 besparing hoger?

INDIVIDUELE

VERWARMINGSOPLOSSING

Uit de presentatie van JORIS HAEMS (Ecopuur nv) concluderen we dat er binnen afzienbare tijd:

● geen fossiele brandstof meer …

● waterstof nog geen alternatief is (misschien tegen 2030?)

● huidige “leading” technologie op basis van elektrische warmtepomp

Verandering vraagt inzet en overtuiging om inzichten te delen. Mooi om die gedrevenheid en schouder aan schouder instelling te voelen op dit kleine scherm op afstand tijdens één van de vele panelgesprekken.

Door de glazen wand keken de deelnemers in de oude turbinezaal tijdens de lezingen.

Daarnaast ging hij ook nog dieper in op warmtepomppanelen of PVT­panelen. Dit zijn hybride zonnepanelen die zonne­energie omzetten in elektriciteit én warmte. Twee vliegen in één klap dus. In combinatie met een warmtepomp kan u zo uw hele woning verwarmen én van sanitair warm water voorzien. Volgens ons is grote meerwaarde van PVT dat men water­water warmtepomp kan laten draaien op efficiënte wijze zonder geothermische boring of grondspiraal.

“Thinking outside the heat pump box” was het onderwerp van de presentatie van FREDERIK MAERTENS (Sweco). Frederik gaf ons een kijk op alternatieve technieken. Eén daarvan was ijsbuffers die een vorm zijn van thermische energieopslag in residentiële projecten waar geothermie niet mogelijk is. Zo’n ijsbuffersysteem bestaat uit volgende onderdelen: buffervat gevuld met water (ijsbuffer) met geïntegreerde warmtewisselaar; deze warmtewisselaar wordt gekoppeld aan een water/water warmtepomp die de warmte onttrekt uit het buffervat, verhoogd in temperatuur en afgeeft aan het gebouw. Als laatste de zon absorber die de buitenwarmte gebruikt voor de regeneratie van het buffervat. De werking berust op het continue proces van invriezen en ontdooien.

COLLECTIEVE VERWARMINGSOPLOSSINGEN

De getoonde figuur 2 focust vooral naar energiebesparingen en de impact van de ene maatregel op de andere. Dus vooraleer maatregelen beginnen uit te voeren is het belangrijk dat er een visie en plan is naar de toekomst. Waar willen we naartoe en hoe gaan we dit stapsgewijs aanpakken? Hiervoor is visie, budget en expertise noodzakelijk.

ERIC PERDU (Luminus) en BEN SEGERS (Luminus Solutions) benadrukten dat men de kostprijs voor de energietransitie aanzienlijk kan verlagen door

een duidelijke strategie en visie. Wat is de toekomst van mijn gebouwen en wat zijn mijn doelstellingen naar energiebesparingen? Begin niet zomaar maatregelen te implementeren, maar maak gebruik van experten om een plan op te stellen dat rekening houdt met de invloed van verschillende maatregelen op elkaar, beschikbare budgetten en uw begindoelstellingen. Schaalvergroting helpt om de algemene kosten te drukken en geeft ook mogelijkheden om verregaande garanties te verkrijgen van de leveranciers zoals Luminus Solutions.

Energent is een burgercoöperatie voor hernieuwbare energie, opgericht in 2013. Als coöperatieve vennootschap verenigen ze burgers in hun streven naar een duurzame en klimaatneutrale samenleving, via rechtstreekse participatie. Energent verzamelt geld van coöperanten dat geïnvesteerd wordt in hernieuwbare­energieprojecten, de realisatie van energiebesparingen en het leveren van energiediensten. Algemeen coördinator LUC MESKENS kwam onder andere vertellen over hun recentste warmteproject: Potuitpark – Heat as a

Figuur 1: Verwarmen met ijs

Figuur 2

Midea Arctic

klaar voor de toekomst met deze verwarmingsoplossing

Alles in 1 systeem Verwarmen, koelen en sanitair warm water

Bij de stilste op de markt Energielabel A+++ Maximaal comfort met minimaal verbruik

Arctic Box Warmtepomp met externe aansluiting voor sanitair warm water

Arctic Tower Warmtepomp met geïntegreerde sanitaire warmwatertank

Warmtepompboilers voor nieuwbouw en renovatie

Arctic Monobloc 100% hydraulische Monobloc-warmtepomp

Arctic HT R290 Lucht-water Monobloc-warmtepomp tot 75°C watertemperatuur

Altijd

de juiste

temperatuur met een Midea warmtepomp

NIEUW

Figuur 3: Energent investeert in BEO-veld en energiecentrale en levert duurzame warmte aan verkaveling.

Service. In Sint­Amandsberg bij Gent is projectontwikkelaar Istoir gestart met de verbouwingen van het kasteel en kasteelpark Potuit. Zowel het kasteel als de bijhorende nieuwbouwappartementen zullen hun verwarming en warm water uit de ondergrond halen, via een CO2­neutraal warmtenet. ‘Het unieke daaraan is dat het warmtenet volledig in handen is van particuliere investeerders, via onze burgercoöperatie.’

Namiddag

In de namiddag volgden we de rondleiding op de site van Luminus. Zo konden de deelnemers binnengluren in de honderd jaar oude elektriciteitscentrale. We ontdekten hoe een eeuwenoude industrie zich kon aanpassen aan de hedendaagse energiebehoeften. De Gentse Luminus­elektriciteitscentrale startte in de jaren ’20 van vorige eeuw met kolen als brandstof. Eind jaren ’60 werden er dieselgeneratoren geïnstalleerd. Nog eens 30 jaar later werd steenkool vervangen door een STEG­eenheid. Deze kan met de door de gasturbine opgewekte warmte stoom produceren om een stoomturbine aan te drijven. Intussen zijn er ook 2 opencyclusgasturbines opgestart. Zo kan de centrale voldoende elektriciteit produ­

ceren op piekmomenten. Met daarbovenop drie warmtekrachteenheden, een warmtepomp en een warmtebuffer is de centrale een mooi voorbeeld van een energietransitie naar hernieuwbare energie.

In 2019 werd een nieuwe WKK 4,4 MWe in dienst genomen voor het Gentse stadsverwarmingsnet.

Tot slot

Naast boeiende nieuwe inzichten werden ook wat oude waardes (trias energetica) in twijfel getrokken tijdens de studiedag. Veel stof tot nadenken! Hoe krijgen we alle gebouwen van de fossiele brandstof af? Op welke manier? Tegen welke prijs en wat is de besparing op vlak van CO2?

Op de studiedag werden de deelnemers meermaals uitgedaagd om de energietransitie te versnellen!

NOTEN:

1 https://www.energyville.be/sites/ energyville/files/downloads/2022/ position_paper_­_de_snelste_weg_ naar_a.pdf

2 https://perspective2050.energyville.be/ paths2050

SAVE THE DATE:

WKK-ontmoetingsdag

De WKK-ontmoetingsdag is een tweejaarlijks terugkerend evenement voor professionals en geïnteresseerden in warmtekrachtkoppeling (WKK). Noteer alvast do 26/10/2023 van 09u30 tot 17u00 in Brabanthal Leuven in jullie agenda! COGEN Vlaanderen doet dit vanuit de overtuiging dat WKK een belangrijke rol te spelen heeft in twee deeldomeinen van de duurzame ontwikkeling, te weten een rationele energiepolitiek en het terugdringen van de emissies van broeikasgassen.

SAVE THE DATE:

16e Warmtepompsymposium

Noteer 27 september 2023 in jullie agenda. Niet te missen jaarlijkse afspraak voor wie met warmtepompen werkt! Het ODE warmtepompsymposium toont waarom en hoe warmtepompen de standaardoplossing zijn voor verwarming en koeling, overal en vanzelfsprekend. Gastheer is NOA outdoor (Kruisem-Nazareth-Deinze). Het Warmtepompsymposium is dé gelegenheid om met professionals in de warmtepompsector te netwerken.

OPGELADEN VOOR EEN

ELEKTRISCHE TOEKOMST

Ontdek onze services op INSTALL DAY

STANDNUMMERS 10 & 14

ZONNE-ENERGIE

Produceer groene stroom voor zelfverbruik

ENERGIEOPSLAGSYSTEMEN Stockeer flexibel elektriciteit voor later

LAADINFRA

VENTILATIE

VERWARMING & KOELING

Laad eenvoudig en slim

Ventileer voor een gezonde luchtkwaliteit

Breng duurzaam comfort in elke ruimte

16de WPP Symposium

Het Warmtepomp Platform (WPP), één van de vijf platformen van ODE Vlaanderen, organiseert op 27

september 2023

naar jaarlijkse gewoonte zijn 16de Warmtepompsymposium op de site van NOA outdoor. Het symposium is een niet te missen netwerkgelegenheid!

Waar de warmtepomp in 2022 leek door te breken, is ze in 2023 al volledig ingeburgerd. Het WPP Symposium toont waarom en hoe warmtepompen de standaardoplossing zijn voor verwarming en koeling, overal en vanzelfsprekend. Duik deze dag met ons in de wereld van de warmtepomptechnologie en ontdek een overvloed aan prachtige voorbeelden van duurzame installaties die naadloos integreren in het ruimere energiesysteem.

5 Paviljoenen met prachtige voorbeelden

Een blik op de toekomst

Maar dat is nog niet alles Inge Neven (CEO VITO), Thomas Nowak (Secretary General EHPA), Marec Miara (Fraunhofer­Institutt für Solar Energiesysteme) en Karl Neyrinck (Embuild) staan klaar om hun visie op de toekomst te delen. Ontdek de nieuwste trends in de warmtepompindustrie en waar we naartoe gaan. Van slimme regelingen tot hybride en collectieve systemen, warmtepompen die (industriële) warmte opwaarderen en cruciale kantelmomenten in de komende jaren.

Netwerk met gelijkgestemden

INSCHRIJVEN: www.ode.be/nl/ activiteiten

Techlink zal ook aanwezig zijn!

Verspreid over de verschillende paviljoenen op NOA outdoor worden enkele succesvolle warmtepompinstallaties voorgesteld. U wordt meegenomen op een virtuele reis langs indrukwekkende projecten zoals energiezuinige woningen met geothermische warmtepompen, innovatieve warmtenetten en commerciële gebouwen die optimaal gebruik maken van warmtepomptechnologie.

Het WPP Symposium is ook dé gelegenheid om professionals in de warmtepompsector te ontmoeten en te netwerken. Ontmoet experts, fabrikanten en vertegenwoordigers van overheidsinstanties die zich inzetten voor een duurzamere toekomst. Deel uw ervaringen en ideeën, en smeed waardevolle samenwerkingsverbanden om de warmtepomp als duurzame oplossing verder te stimuleren.

Compact en doeltreffend: de

WOLF WTW-unit CGL-2

Duurzaam en hygiënisch

Hoge CO2-concentraties, aerosoldeeltjes, geurstoffen en fijnstof worden vervangen door frisse, schone lucht.

De warmteterugwinning haalt een rendement van 90% en de unit wordt stekkerklaar geleverd.

Door verschillende opstellingsmogelijkheden en zijn stille werking zorgt de CGL-2 onopvallend voor een hygiënisch en aangenaam klimaat in ruimten waar mensen samenkomen.

Lidbedrijven doen wat ze het beste kunnen: koelen

dranken slechts een handgreep van de koel kastdeur verwijderd zijn.

Internationale Dag van de Koeling erkent de vele manieren waarop airconditioning, koeling en aanverwante technologieën economische groei stimuleren, sociale interactie mogelijk maken en de levenskwaliteit verbeteren voor miljarden mensen ­ 24 uur per dag, 365 dagen per jaar. Innovatie floreert in deze industrie en de wetenschap achter koeling is de afgelopen decennia met sprongen vooruit gegaan. Als gevolg hiervan zijn de huidige koeloplossingen betrouwbaarder, energiezuiniger en milieuvriendelijker dan ooit tevoren.

Op 26 juni stonden we wereldwijd stil bij het belang van koeling, airconditioning en warmtepompen tijdens de internationale Dag van de Koeling! We vestigden de aandacht op de belangrijke rol die de koelsector en zijn technologie in het moderne leven en de maatschappij spelen.

Het is gemakkelijk om koeling als vanzelfsprekend te beschouwen

We leven, werken en reizen in huizen, kantoren en voertuigen met airconditioning. Een veilige en efficiënte koelketen levert vers en diepgevroren voedsel aan de kruidenier in onze buurt of rechtstreeks aan onze voordeur. Koeling zorgt ervoor dat computers en andere hightechapparatuur niet oververhit raken, waardoor de economie blijft draaien. Het helpt ziekenhuizen om infecties onder controle te houden en farmaceutische bedrijven om medicijnen te ontwikkelen om ziektes te genezen en levens te verlengen. En vergeet niet dat onze favoriete lekkernijen en

Lidbedrijven aan het woord

Koelen is een thema dat steeds belangrijker wordt en juist in deze tijd van steeds warmere zomers en hogere gasprijzen actueler dan ooit. ‘Als koeltechnisch familiebedrijf zijn wij altijd bezig met vooruit kijken. Hoe het nog beter, duurzamer, anders kan… mét natuurlijke koudemiddelen en samen met ons topteam! Duurzaamheid is al ruim 30 jaar dé visie bij ons’, zeggen Kristof en Maarten Onckelinx van VOS Technics.

Duurzaamheid en respect voor het milieu zit ook ingebakken in het DNA en de cultuur van “The Airconditioning Company NV”, afgekort TAC! Bedrijfsleider Eric Van Overloop is lid van het Warmtepompplatform, de sectorvereniging voor warmtepompen in Vlaanderen: ‘Wij zijn ook gespecialiseerd in het plaatsen van koeling in serverrooms. Koeling is belangrijk voor onze samenleving en wil zoveel mogelijk jongeren enthousiasmeren voor een loopbaan in onze mooie branche: koeltechniek!’

Op zo'n dag doet VOS Technics wat ze het beste kunnen: koelen! Mét natuurlijke koudemiddelen en samen met hun topteam.

Lawaai van mechanische ventilatiesystemen

De bewoners van een woning kunnen geluidshinder ondervinden door het aanwezige mechanische ventilatiesysteem. Men kan evenwel bepaalde maatregelen treffen om deze hinder te beperken (zie TV 258). Zo maakt de in dit artikel voorgestelde studie duidelijk dat bepaalde kleine aanpassingen een aanzienlijke invloed kunnen hebben op de akoestische prestaties.

Een veelvoorkomend probleem

De afdeling Technisch advies van Buildwise krijgt vaak vragen over het door de mechanische ventilatiesystemen veroorzaakte lawaai in woningen. In bepaalde extreme gevallen kan het zelfs zo storend worden, dat de bewoners het systeem volledig uitzetten, wat de binnenluchtkwaliteit in het gedrang kan brengen.

De TV 258 reikt een aantal basisaanbevelingen aan ter beperking van het door de mechanischeventilatiesystemen veroorzaakte lawaai. Deze aanbevelingen bieden op zich evenwel geen garantie op succes, omdat ook andere gebreken (bv. grote drukverliezen of een slechte afstelling) een negatieve invloed kunnen hebben op de uiteindelijke akoestische prestaties.

Lees TV 258 Basisventilatie woongebouwen:

Initiële situatie

Buildwise heeft tijdens één van zijn onderzoeken een bestaande installatie in een individuele woning bestudeerd en geoptimaliseerd.

In de initiële situatie, waarbij de installatie zodanig afgesteld was dat ze in staat was om de door de EPB­re­

gelgeving geëiste nominale debieten te leveren, was het geluidsniveau bijzonder storend in de leefruimten (woonkamer en slaapkamers).

Niettemin leek het geïnstalleerde ventilatiesysteem van redelijk goede kwaliteit te zijn en waren bepaalde aanbevelingen uit de TV 258 met betrekking tot de geluidsdemping in aanmerking genomen bij het ontwerp (zie afbeelding 1):

● de ventilatiegroep bevond zich in een aparte technische ruimte (zie ➊)

● bepaalde delen van het netwerk waren voorzien van geluidsdempers (zie ➋). We moeten er echter wel op wijzen dat het deel van het netwerk dat de woonkamer en twee van de slaapkamers bediende, niet uitgerust was met primaire geluidsdempers1, wat nochtans wel aangeraden wordt in de TV

● de leidingen waren zo gedimensioneerd dat de luchtsnelheden beperkt werden (zie ➌)

● de ventilatiegroep was zorgvuldig uitgekozen (zie ➍)

Afbeelding 1: Schematische weergave van het toevoernetwerk: van 1 tot 4, de goede elementen van de initiële situatie en van 5 tot 7, de verbeterpunten.

403 m³/u @ 150 Pa 350 m³/u @ 200 Pa

85% rendement

Stil & Energiezuinig

Antistatisch & Antibacterieel & Antischimmel

DN 63, 75 & 90 mm

Modulair systeem

Verbruik enkel wat je nodig hebt

www.egeda.be/merken/#ventilatie

Ontdek alle toepassingen

Gerealiseerde optimalisaties en verkregen resultaten

Om de invloed van enkele – op het eerste zicht kleine – aanpassingen op de akoestische prestaties aan te tonen, heeft Buildwise een aantal pistes bestudeerd op basis van de TV 258, meer bepaald:

● het verwijderen van de moffen uit kunststofschuim die zich achter de ventielen van de woonkamer bevinden (zie ➎ in afbeelding 1, alsook afbeelding 2) en die aanzienlijke drukverliezen met zich mee kunnen brengen

● de vervanging van de luchttoevoeren luchtafvoeropeningen door componenten die minder drukverliezen teweegbrengen (zie ➏ in afbeelding 1, alsook afbeelding 3)

● de vervanging van de ventielen van de trajecten waar de meeste drukverliezen optreden (zie ➐)

● een nieuwe afstelling van de ventielen, waarvan sommige zeer gesloten leken te zijn (zie ➐). Deze afstelling kan uitgevoerd worden met behulp van de Optivent­rekentool (zie kader).

Deze aanpassingen hebben gezorgd voor een aanzienlijke vermindering van het in de verschillende ruimten in nominale stand gemeten lawaai. Deze vermindering bedroeg:

● 11 dB in de woonkamer

● 7, 10 en 12 dB in de drie slaapkamers

Er kon ook een beduidende daling van het door de ventilatiegroep opgenomen elektrische vermogen (43% in nominale stand) vastgesteld worden.

Te trekken lessen

We willen erop wijzen dat de aan het systeem aangebrachte wijzigingen relatief klein waren. Zo is het ventilatienetwerk hetzelfde gebleven en werden de ventilatoren en de ventilatiegroep niet vervangen. Dit neemt niet weg dat de doorgevoerde wijzigingen – hoe klein ook – een indrukwekkend effect hadden op de gemeten geluidsniveaus.

Uit dit concrete geval is gebleken dat enkele details een sterke invloed kunnen hebben op de akoestische prestaties van het ventilatiesysteem en dit, ondanks een relatief goed beginontwerp. Dit wordt perfect geïllustreerd door de plaatsing van moffen uit kunststofschuim achter de ventielen van de woonkamer (zie afbeelding 2). Hoewel dit met de juiste bedoelingen gedaan werd, namelijk om de geluidshinder te beperken, veroorzaakten deze elementen een dermate groot drukverlies dat het in dit geval gunstiger was om ze weg te halen. Verder brachten de initieel geplaatste luchttoevoer­ en luchtafvoeropen ing­

en ongeveer vijf keer meer drukverliezen met zich mee dan de componenten die na de optimalisatie gebruikt werden (zie afbeelding 3).

Het is dus cruciaal om deze drukverliezen in het algemeen te beperken met het oog op:

● de vermindering van het stromingslawaai ter hoogte van de ventielen

● de daling van de ventilatorsnelheid, zonder het debiet te wijzigen. Ventilatoren die trager draaien, produceren immers minder lawaai.

De toevoeging van een primaire geluidsdemper, zoals aanbevolen wordt in de TV 258, op het kanaalstuk dat de woonkamer en de twee slaapkamers bedient, zou de akoestische prestaties van het ventilatiesysteem nog kunnen verbeteren.

BRON:

WTCB ­ Contact 2018/3: Lawaai van mechanischeventilatiesystemen: studie van een concreet geval (blz. 22­23), van S. Caillou en A. Dijckmans.

NOOT:

1 Primaire geluidsdempers laten toe om het in de afvoer­ en toevoerkanalen geïnjecteerde ventilatorlawaai te dempen.

Afbeelding 2: Mof uit kunststofschuim die oorspronkelijk gebruikt werd achter de ventielen van de woonkamer.

Afbeelding 3: De luchttoevoer- en luchtafvoeropeningen: links, de oorspronkelijk voorziene component en rechts, de geoptimaliseerde component.

De technische eisen aan de gebouwentechniek en daarmee ook aan bevestigingen worden steeds hoger. Installatiesystemen van fischer staan voor veilige en efficiënte montage- en bevestigingselementen voor veelzijdige toepassingen in de gebouwentechniek.

De bevestigingsoplossingen van gegalvaniseerd, thermisch verzinkt en roestvast staal zijn geschikt voor lichte, normale en zware leidinginstallaties. Het assortiment bestaat uit montagerailsystemen, pijpklemmen, fixpoints, glij-elementen, ventilatiebevestigingen,

bevestigingen aan staalbouwelementen en een uitgebreide hoeveelheid montageaccessoires. Geschiktheidsbewijzen van VdS, FM en UL evenals een brandbeveiligings- en geluidsisolatietest zorgen voor extra zekerheid.

fischer Installatiesystemen. Solide oplossingen om leidingen efficient en veilig te bevestigen.

Inst. techniek

Optimaal ontwerpen van gecentraliseerde ventilatiesystemen in

niet-residentiële gebouwen

Eerder dit jaar werd het “Flux50: Towards Smart Ventilation in Mid­sized Buildings project” succesvol afgerond, met als focus het ontwikkelen van een prestatiegebaseerde methode die, gedreven door optimalisatie, het ontwerp van een slim ventilatiesysteem als geheel benadert. De nauwe samenwerking tussen de verschillende betrokken kennisinstellingen (UGent, KUL, TUe, Buildwise en UAntwerpen) en industriële partners heeft geleid tot het verkrijgen van waardevolle inzichten en resultaten die bijdragen aan de verbetering van het ontwerp van ventilatiesystemen. De opdracht van EMIB (UAntwerpen) bestond eruit om een geschikte ontwerpstrategie te ontwikkelen die toelaat om deze inzichten in de toekomst te vertalen naar de praktijk.

Achtergrond

De laatste jaren is de evolutie van de ventilatiemarkt in een stroomversnelling geraakt, gedreven door een combinatie van o.a. een groeiend bewustzijn over luchtkwaliteit en energie­efficiëntie, strengere energieprestatie­eisen van gebouwen en technologische vooruitgang. Dit heeft geleid tot aanzienlijke innovaties en ontwikkelingen binnen de ventilatiemarkt. Denk maar aan bijvoorbeeld sensoren, geavanceerde luchtfiltratie, warmteterugwinningssystemen en slimme automatisering.

Deze evolutie biedt enerzijds heel wat opportuniteiten, maar brengt anderzijds ook de nodige uitdagingen met zich mee. Waar in het verleden voornamelijk vraag was naar betaalbare en betrouwbare systemen, wordt de ontwerpingenieur HVAC vandaag de dag geconfronteerd met een steeds langer wordende eisenlijst, waarbij de eisen vaak ook nog tegenstrijdig

Situering – Flux50: Towards Smart Ventilation in Mid-sized Buildings project

‘Het idee om een ontwerpmethode voor ventilatiesystemen te ontwikkelen, waarbij niet enkel de kanaalafmetingen, maar ook de layout zelf wordt geoptimaliseerd, is ontstaan uit mijn vorige werkervaringen, waarna ik besloten heb om hierover een doctoraatsonderzoek te starten. Mijn doctoraat lag dan ook mee aan de basis van de projectaanvraag (Flux 50)’, zegt Sandy. Het project werd opgedeeld in twee complementaire onderzoeks lijnen: 1

EEN FUNDAMENTELE ONDERZOEKSLIJN , waarbij er onderzocht werd hoe “abstracte” prestatieparameters (bv. binnenluchtkwaliteit, akoestiek en comfort) gekwantificeerd kunnen worden zodat ze rechtstreeks geïmplementeerd kunnen worden in bestaande ontwerpmethodes.

2EEN TOEGEPASTE ONDERZOEKSLIJN , waarin de basis werd gelegd voor de ontwikkeling van een holistische ontwerpmethode, die automatisch voor een specifiek gebouw de optimale layout en afmetingen van het ventilatiesysteem kan berekenen, waarbij er geoptimaliseerd wordt naar levenscycluskosten.

‘Onze onderzoeksgroep (EMIB) van de UAntwerpen was verantwoordelijk voor de tweede onderzoekslijn. Deze onderzoekslijn is het vervolg van mijn doctoraat, waarin ik de basis heb gelegd voor een ontwerpmethode die zowel de layout als kanaalafmetingen van een ventilatiesysteem kan optimaliseren op het vlak van materiaalkosten. Doctoraatsstudent Zakarya Kabbara heeft hierop verder gebouwd door o.a. ook de installatie-, onderhouds- en energetische kosten mee in rekening te brengen, besluit Sandy.

van aard zijn. Grotere luchtkanalen zijn bijvoorbeeld akoestisch en energetisch gezien interessanter, maar zijn dan weer nefast voor de investeringskosten. Daarnaast heerst er in de praktijk een aanzienlijke tijdsdruk en wordt er een zekere flexibiliteit van de ontwerper verwacht. Het is immers niet ondenkbaar dat de klant of architect tijdens de ontwerpfase nog wijzigingen doorvoert welke een impact hebben op het ontwerp van het ventilatiesysteem (bv. kleinere schachten dan oorspronkelijk voorzien of nieuwe luchtdebieten in bepaalde ruimtes omwille van een wijzigende bezetting). Het is duidelijk dat het ontwerpen en exploiteren van goed presterende luchtdistributiesystemen een grote uitdaging vormt en complex is. Zeker in niet­residentiële

gebouwen, waar de complexiteit van het ventilatiesysteem de typische “all­in­one­box” oplossingen uit eengezinswoningen overstijgt.

Er is behoefte aan gebruiksvriendelijke hulpmiddelen die de ontwerpingenieur ondersteunen bij zijn of haar besluitvorming om tot optimaal presterende luchtdistributiesystemen te komen. Vandaag de dag bestaat er echter geen tool om het meest optimale systeem in een specifiek gebouw te selecteren op basis van een coherente reeks indicatoren voor ontwerpoptimalisatie (d.w.z. binnenluchtkwaliteit (IAQ), akoestisch en thermisch comfort en levenscycluskosten). In plaats daarvan worden ontwerpbeslissingen gebaseerd op vuistregels en de ervaring van de

betrokken ontwerpingenieur, wat resulteert in suboptimaal presterende systemen.

Met ons onderzoek wensen we deze leemte te vullen door een holistische, flexibele en gebruiksvriendelijke tool te ontwikkelen voor het ontwerp van optimaal presterende ventilatiesystemen in niet­residentiële gebouwen. Hierbij wensen we niet alleen de kanaalafmetingen te optimaliseren, maar eveneens de layout van het kanalennetwerk.

Ontwerpmethode

Uitgaande van het grondplan van een gebouw berekent onze ontwerpmethode automatisch de optimale configuratie van het ventilatiesysteem (d.w.z. de layout en afmetingen van alle luchtkanalen en hulpstukken), terwijl de levens­

cycluskosten (d.w.z. energie­, materiaal­, installatie­ en onderhoudskosten) worden geminimaliseerd. De methode vertrekt van een grondplan waarop de locaties van alle roosters met bijhorende nominale debieten en vraagprofielen (debiet i.f.v. de tijd) staan aangeduid, evenals de locaties van alle potentiële luchtkanalen die deel kunnen uitmaken van de finale oplossing. Figuur 1 geeft een voorbeeld van een grondplan van één verdieping van een kantoorgebouw met meerdere verdiepingen, waarbij de locaties van alle luchtroosters en potentiële luchtkanalen staan aangeduid.

Aangezien we enkel oplossingen willen genereren die praktisch uitvoerbaar zijn, kan de gebruiker ook verschillende randvoorwaarden ingeven in de ontwerpmethode. Zo kan men bijvoorbeeld voor alle poten­

“In dit project werd o.a. een algoritme verbeterd dat het ontwerp van luchtkanalen in nietresidentiële gebouwen optimaliseert en automatiseert.”

SANDY JORENS

Figuur 1: Voorbeeld van een grondplan.

Figuur 2: Layout van het bestaande ventilatiesysteem.

Gezond Renoveren

Minder warmteverlies en meer comfort

OPSIVENT®

Concentrische ventilatie voor systeem D

Het OpsiVent systeem is een kwalitatieve oplossing, ideaal voor de aansluiting van systeem D ventilatietoepassingen. Dankzij de rubberdichting, is OpsiVent bruikbaar voor toepassingen met luchtdichtheidsklasse D (volgens EN 12237).

De concentrische galva elementen (buis in buis systeem) zijn makkelijk monteerbaar en laten toe tijdsbesparend te werken. Zowel de aanvoer van verse lucht als de afvoer van verbruikte lucht verlopen via 1 binnen- en 1 buitenbuis. Er is minder slijpwerk ter plaatse nodig, en bovendien wordt ruimte gewonnen in de technische koker van het gebouw. De besparing in werkuren kan op deze manier maar liefst 20% bedragen tov een klassiek systeem.

> DUBBELWANDIGE AANSLUITSTUKKEN

> LUCHTDICHTE APPLICATIE

> TIJDSBESPAREND

> RUIMTEBESPAREND

> MONTAGEVRIENDELIJK

Een duurzaam binnenklimaat heb je zelf in de hand

Welk type renovatie je ook doet, Zehnder heeft altijd een passende oplossing op het gebied van ventileren en verwarmen.

CONTACTEER ONS VOOR MEER INFORMATIE PRONOX NV - Industrieterrein “De Prijkels” Venecoweg 22, B-9810 Nazareth (België) +32 (0)9 381 09 40 - info@opsinox.com WWW.OPSINOX.COM

always the best climate

tiële luchtkanalen een maximale hoogte of luchtsnelheid opgeven. Daarnaast laat onze methode het eveneens toe om i.p.v. de levenscycluskosten te optimaliseren, meer nadruk te leggen op één van de andere prestatieparameters, zoals het energieverbruik of de investeringskost. Dit maakt het mogelijk om oplossingen te creëren die nog nauwer aansluiten bij de behoeften van de klant.

Om het potentieel van onze methode te demonstreren hebben we voor het grondplan van figuur 1 de configuratie (zie figuur 2) van het bestaande ventilatiesysteem vergeleken met een configuratie die gegenereerd werd met onze ontwerpmethode (zie figuur 3). Hierbij hebben we voor beide scenario’s de materiaal­, en installatiekosten van zowel de luchtkanalen als de hulpstukken (d.w.z. bochten en T­stukken) en de energetische kosten ten gevolge van de ventilator vergeleken met elkaar. Uit de resultaten blijkt dat de materiaal­ en installatiekosten van de luchtkanalen en hulpstukken in het geoptimaliseerde ontwerp maar liefst 18% lager liggen dan in de bestaande configuratie. Energetisch gezien is het verschil kleiner, maar er wordt nog steeds een winst van 7.5% behaald t.o.v. het bestaande systeem. De impact van onze ontwerpmethode zal nog meer toenemen wanneer de volledige gebouwomvang in overweging wordt genomen i.p.v. slechts één enkele verdieping.

Toekomstig onderzoek

Het Flux 50 project heeft de deuren geopend voor nieuwe vervolgprojecten en financiering. Op dit moment werken we intensief verder aan het uitbreiden en valideren van onze ontwerpmethode. Tot voorheen was onze methode beperkt tot het berekenen van de afmetingen en locaties van de luchtkanalen, hulpstukken en ventilator(en). Ondertussen werden eveneens andere componenten geïmplementeerd, zoals vb. debietskleppen en roosters. Daarnaast worden er momenteel akoestische modellen geïmplementeerd zodat alle gegenereerde ventilatiesystemen akoestisch kunnen worden doorgerekend, waarbij er automatisch wordt berekend waar in het systeem geluidsdempers moeten worden geïnstalleerd en hoe deze gedimensioneerd moeten worden. Het uitvoeren van akoestische simulaties is van essentieel belang, aangezien onze ontwerpmethode ook alternatieve layouts genereert die afwijken van de conventionele oplossingen, wat kan leiden tot bijvoorbeeld overspraak. Onze methode moet in staat zijn om dit automatisch te detecteren en passende oplossingen te bieden.

Naast het voortzetten van de ontwikkeling van onze ontwerpmethode, ambiëren we om in de nabije toekomst over te gaan tot de valorisatiefase. We geloven sterk dat dit proces alleen succesvol kan zijn door middel van een nauwgezette samenwer­

Drie tips

1

De layout van een ventilatiesysteem heeft een belangrijke invloed op zowel de prestaties als de kostprijs van het systeem en dient dan ook mee in rekening genomen te worden tijdens de ontwerpfase.

2

Het correleren van de dimensionering en layout van het ventilatiesysteem maximaliseert het optimalisatiepotentieel.

3 Het is belangrijk om te streven naar een gebalanceerd ontwerp. Dit zal zowel de energetische als akoestische prestaties ten goede komen.

king met de industrie, waarbij er een wisselwerking is tussen onze wetenschappelijke kennis en de industriële knowhow.

Bedrijven die interesse hebben om deel te nemen aan dit innovatieve project kunnen met ons contact opnemen via: sandy.jorens@uantwerpen.be

AUTEUR:

Sandy Jorens, Postdoctoral researcher/lecturer (HVAC) aan de Universiteit Antwerpen

Figuur 3: Geoptimaliseerde layout m.b.t. de levenscycluskosten .

CEBEO, OOK JOUW PARTNER VOOR TOTAALOPLOSSINGEN IN HVAC EN VENTILATIE

INSTALL DAY stand 198-199

Vrijdag 13 oktober 2023

Brussels Kart

Bezoek ons op Install Day, stand 198-199, en ontdek het volledige assortiment. Onze specialisten staan klaar om al jouw vragen te beantwoorden.

Exposantenmeeting: praktische info én netwerken

Op vrijdag 16 juni organiseerden

Techlink en Embuild een exposantenmeeting in het kader van de verschillende vakbeurzen, waaronder Install Day. Een ideale gelegenheid voor de aanwezige 91 exposanten om elkaar te ontmoeten en te netwerken in het nieuwe gebouw van Buildwise (het voormalige WTCB).

Opvallende locatie

Als demonstratiegebouw is dit een voorbeeld op het gebied van strategische integratie van technieken. Het energieconcept bestaat uit een performante schil. Er is een BEO­veld aangelegd dat zowel warmte als koeling voorziet. Dit wordt gecombineerd met klimaatplafonds, led verlichting en een systeem D met warmte­recuperatie en natuurlijke ventilatie via opengaande ramen in het atrium. Het gebouw kan gemakkelijk aangepast worden aan toekomstige energienoden om zelf nog meer energie te produceren.

Exposantenmeeting

Marketing & Communication Manager CAROLE METZMACKER en SOFIE LAPIÈRE , Communication & Events Officer, gaven een presentatie over:

● STUDENTENPROGRAMMA OP INSTALL DAY: jongeren zullen immers meer dan ooit de toekomst bepalen én installeren

● CAMPAGNE INSTALL TOMORROW: jongeren prikkelen en warm maken voor een technische job in onze installatiesector

● BEURSEDITIES VAN ONZE MAGAZINES HEAT+ EN POWER+

Van links naar rechts: Dirk De Wolf, Inge De Ridder, Carole Metzmacker, Bruno Van der Stappen en Sofie Lapière. Techlink was goed vertegenwoordigd om uitgebreid te kunnen netwerken.

af uit te nodigen op uw stand. Via www.installday.be bieden wij een toolkit met visuals aan, zodat u deze kan gebruiken in uw nieuwsbrieven, advertenties in de magazines, in social media posts, enz.’, zegt Inge

Commercial Accountmanager INGE DE RIDDER nam het netwerken ter harte. ‘Install Day is hét ideale moment om contacten te leggen of te onderhouden met een hapje en drankje erbij. Ontmoet op één dag zowel bestaande klanten als mogelijke prospecten. Neem daarom zeker de moeite om aan te kondigen dat u aanwezig zal zijn op de beurs en uw contacten voor­

Noteer dus alvast vrijdag 13 oktober

2023 in uw agenda

voor de 6e editie van dé vakbeurs voor de installatiesector: Install Day!

Dankzij onze diensten wordt u een expert in hybride systemen.

Wij helpen u bij de installatie van hybride verwarmingssystemen bij uw klanten.

Word een expert in hybride systemen. Dat is makkelijker dan u denkt. Sinds de oprichting in 1731 investeert Buderus voortdurend in de ontwikkeling van innovatieve, duurzame en geconnecteerde verwarmingssystemen. Met de elektrificatie luiden we een nieuw tijdperk in. Voor veel renovaties is het echter onmogelijk om van een gas- of stookolieketel over te stappen naar een volledig elektrisch systeem. Daarom hebben wij hybride systemen ontwikkeld die voldoen aan de eisen van de geldende wetgeving. Buderus ondersteunt u bij deze overgang om een expert te worden in de installatie van deze systemen. Hiervoor bieden wij u een aantal gratis diensten en tools, professionele opleidingen - via www.academy.buderus.be - en alle nodige documenten voor de installatie ervan. Meer informatie vindt u op www.warmtepompen.buderus.be

Wat zijn de trends in

Breder aanbod zonnepanelen

Nu gebouwen steeds slimmer worden om aan de stijgende vraag naar energieoplossingen te voldoen, breidt ook het aanbod zonnepanelen uit. Zonnepanelen worden steeds slimmer, beter en mooier. De diversiteit neemt nog steeds toe: van zonnegevels tot drijvende zonneparken.

Er is bijvoorbeeld een toenemende populariteit voor LED­straatverlichting op zonne­energie om steden te helpen besparen op energiekosten.

In de toekomst zullen we ook meer evolueren naar circulaire en recycleerbare zonnepanelen. De grote uitdaging hierbij is om dit kostentechnisch voor elkaar te krijgen. Daarvoor is techniek en regelgeving nodig.

Nieuwe ontwikkelingen in de PV industrie:

● Lokaal (Europees) geproduceerde panelen en omvormers

● Gebouwgeïntegreerde PV: panelen in de façade te integreren (op gevels, aan balkons, maar het liefst gecoördineerd in heel het appartementsgebouw, anders rommelig!). Dit brengt naast esthetische uitdagingen ook een heel aantal technische problemen met zich mee. Er wordt momenteel gewerkt aan panelen met gekleurde folies en speciale bevestigingssystemen.

● Solar carports: integratie met e­mobility, met waterrecuperatie: zeer goed dubbel ruimtegebruik

● Agrivoltaics: combinatie van (kwetsbare) landbouwteelten met PV. Denk aan planten die een bepaalde hoeveelheid schaduw nodig hebben. In plaats van doeken kunnen half transparante zonnepanelen hier een win­winsituatie opleveren.

● Gekleurde zonnepanelen om de esthetische waarde van waardevol patrimonium te behouden.

● Oost­west opstellingen waarbij de zonnepanelen een gelijkmatiger productieprofiel hebben doorheen de dag en waarbij op platte daken meer panelen per vierkante meter kunnen geplaatst worden.

● Uitbreiding van bestaande PV­installaties door toename elektriciteitsverbruik warmtepompen en elektrische voertuigen. Wel opletten, wanneer de installatie groter wordt dan 10kVA wordt de eigenaar BTW­plichtig.

Lichtgewicht zonnepanelen

Lichtgewicht zonnepanelen bieden een handige en efficiënte manier om zonne­energie te benutten in toepassingen waar gewicht een kritische factor is, wat resulteert in meer toepassings­ en integratiemogelijkheden.

Slimme opslag

Opslag is een standaard (of gebruikelijk) onderdeel geworden van een PV­installatie. Een installatie bestaat nu standaard uit de panelen, een omvormer en idealiter ook nog een laadpaal. Eventueel is een batterijsysteem ook een optie. Meer en meer fabrikanten bieden dat alles nu ook als een geïntegreerd pakket aan.

Een hybride omvormer installeren kan ook een optie zijn om meteen klaar te zijn voor de toekomst en op een later tijdstip kan men – indien nodig – een batterij bijplaatsen.

PV is geen losstaand gegeven, maar een onderdeel van een geïntegreerd Ecosysteem: CEMS, laadpaal, batterij, WP(boiler). Daarom is het ook verstandig om meteen heel het dak vol te leggen, of minstens uw berekening van dat startscenario te doen.

Energiemanagementsysteem (EMS)

De energiecrisis, dynamische tarieven, warmtepomp, elektrisch voertuig, capaciteitstarief, thuisbatterijen, ... de energietransitie naar 2050 zorgt ervoor dat mensen zich meer en meer afvragen hoe zij het best hun energieverbruik kunnen reguleren. Slimme EMS zijn noodzakelijk om energieverbruik te optimaliseren. Om eindklanten daarin optimaal te ondersteunen en informeren, is kennisoverdracht van fabrikanten naar distributie en installateurs cruciaal. Wie erin slaagt om zowel elektrische bekabeling als programmeringstechnieken aan te bieden, zal bij de eindklant een streepje voor hebben.

Een belangrijk aspect binnen een EMS is de opslag van energie en in bijzonder de elektrochemische opslag waaronder de thuisbatterij. De energie van uw eigen PV­instal­

Install Day is een vakbeurs die u inspireert en waar u de nieuwste trends en ontwikkelingen in de installatiewereld ziet. Hierna geven we enkele algemene en technologische trends weer.

de installatiesector?

Totaalaanbieders

Er tekent zich al enkele jaren een trend af waarbij steeds meer elektro, verwarmings­ en sanitaire installatiebedrijven totaalaanbieders worden. Installateurs zetten zich in als totaalaanbieder van advies en ontwerp tot beheer en onderhoud.

latie opslaan, zelfbedruipend worden, onafhankelijk van het net (altijd elektriciteit, ook bij een stroomuitval): thuisbatterijen kunnen een valabele optie zijn.

Slimme laadinfrastructuur

De elektrificatie van ons wagenpark gaat razendsnel en waar u ook kijkt, ziet u vandaag al elektrische voertuigen opduiken. De laadinfrastructuur volgt die trend. “Load balancing” zien we steeds meer opduiken, wat betekent dat de laadpaal zowel de inkomende als uitgaande stroom berekent om te bepalen hoeveel stroom de laadpaal kan vrijgeven aan de auto. De lader houdt dus rekening met het volledige gebruik binnen het energienet.

In het snel veranderende landschap van elektrisch vervoer en duurzame energie, krijgt een nieuwe technologie steeds meer aandacht: bidirectioneel laden. Kort gezegd houdt dit in dat u met een lader stroom vanuit uw auto als energiebron kan gebruiken voor het huis en de bijbehorende apparaten. Daarnaast zou u zelfs energie vanuit de auto op piekmomenten terug kunnen verkopen aan uw energieleverancier.

Er zijn ook creatieve laadstrategieën mogelijk. Zo kan de auto in de zomer standaard opgeladen worden tot 60% van de batterijcapaciteit, en zal wanneer de zon schijnt deze volgeladen worden tot bijvoorbeeld 90% op zonne­energie.

Warmtepompen

De groei van het aantal warmtepompen (alle technologieën samen) in ons land was vorig jaar ongezien groot. Ook bij de zonneboilers en het aantal warmtepompboilers was er een stijgende toename. Het is de verwachting dat deze trends zich dit jaar zullen blijven doorzetten.

Een trend die we op ISH 2023 zagen, komt nu ook terug: monoblok propaan lucht­water toestel. Omdat geluidshinder een belangrijke factor is, is het meestal voorzien van een geluidsarme ventilator, meestal verborgen achter een designrooster.

Binnenklimaat

Mensen willen comfort en energiebesparing. Betere isolatie en een hogere luchtdichtheid vergroten de rol voor goede ventilatie. Het binnenklimaat is een sleutelvoorwaarde geworden in een ontwerp van een gebouw. Temperatuur, CO2, fijnstof en luchtvochtigheid zijn heel simpel te meten. Deze data kunnen per ruimte verzameld en geïnterpreteerd worden. Een app laat bewoners en installateurs zien hoe een systeem presteert.

Digitalisering en monitoring

De voortschrijdende digitalisering biedt het grote voordeel dat we het opwekken en verbruiken van energie steeds beter kunnen meten en opvolgen. De nieuwe techniek is slim: monitoren en beheren kan op afstand, de gebruiker zit net als de installateur aan de knoppen en de monteur heeft zijn smartphone/tablet als nieuwste gereedschap. Het bundelen en interpreteren van al die informatiestromen is de uitdaging. De data van al die monitoring vormen na verloop van tijd de ideale basis om met een energiemanagementsysteem te werken.

Energiemonitoring speelt een steeds belangrijkere rol in de gebouwde omgeving. Met gespecialiseerde kennis over gebouwbeheer­ en energiemonitoringsystemen kunnen paneelbouwers en installateurs daarop inspelen.

Koester de installateur

Personeel vinden én behouden vergt de jongste jaren steeds meer inzet van werkgevers. Of het nu gaat om loodgieter, elektricien, koeltechnicus, …; over de hele lijn kampt de installatiesector met een schrijnend tekort aan mensen. Dat tekort aan installateurs zal een rem zetten op het tempo waar in huizen en andere gebouwen worden verduurzaamd. Installateurs hebben ook specifieke kennis en vaardigheden die nodig zijn bij de installatie van warmtepompen, zonnepanelen en andere energiezuinige installaties. Vandaar onze campagne Install Tomorrow!

De energietransitie: ongeziene opportuniteiten… maar handen nodig om deze kansen te grijpen!

De energietransitie zorgt voor ingrijpende veranderingen én opportuniteiten voor ons Ecosysteem van multifunctionele installaties. Voor de realisatie van de energietransitie op het terrein zijn in België veel extra werknemers nodig. Voor iedereen in onze installatiesector ­ of het nu gaat om installateurs, distributeurs, fabrikanten of onderhoudsbedrijven…­ is de “War For Talent dé grootste rem op het verzilveren van de kansen die de energietransitie met zich meebrengt.

Context

Afgelopen juni publiceerde de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een rapport over de Impact van de arbeidsmarkt: “Implications of the Climate Transition on Employment, Skills and Training in Belgium”. Daarin merkt de FOD op dat "met het juiste ondersteunende kader, (...) België het Europese land is met het grootste potentieel voor netto jobcreatie als gevolg van de klimaattransitie", in het bijzonder in de bouwsector en voor ons Ecosysteem van multifunctionele installaties.

“Niets nieuws onder de zon, volgens Techlink”. Al in 2020 hebben we dit ­ onder andere ­ benoemd in onze whitepaper: LINK2030, Toekomstvisie op het systeem van de multifunctionele installaties. Daarin beschreven we al de technologische en maatschappelijke trends als gevolg van de Green Deal en gaven we richtlijnen voor de

sector om zich zo goed mogelijk aan te passen om de marktopportuniteiten te verzilveren. Veel van deze bevindingen en aanbevelingen zijn nu ook terug te vinden in het rapport dat de FOD Leefmilieu heeft gepubliceerd. In het bijzonder de “War For Talent”, die ervoor kan zorgen dat de energietransitie op het (installatie)veld niet of te traag gerealiseerd kan worden.

De energietransitie staat garant voor de creatie van (nieuwe) jobs in ons land en dat is uitstekend nieuws! Fabrikanten, distributeurs, installateurs en bedrijven actief in technisch onderhoud en energiebeheer uit de installatiesector zijn de belangrijkste drijvende krachten achter de energietransitie. Zij adviseren en ondersteunen consumenten in hun duurzame energiekeuzes. Maar als zij kampen met een structureel tekort aan geschoolde arbeidskrachten, zal dat onvermijdelijk grote impact hebben op de snelheid waarop de ener­

gietransitie doorgevoerd kan worden. We trekken al jaren aan de alarmbel om overheden te sensibiliseren, om de energietransitie op kruissnelheid te laten komen, hebben we volk nodig, veel volk. Technische en beroepsopleidingen moet geherwaardeerd en verbeterd worden, en afgestemd worden op de noden van de bedrijven, die in een energiewereld in verandering, profielen nodig hebben met technische skills over de nieuwste technologische innovaties, maar evenzeer met digitale en communicatieve skills die nu ook meer dan ooit belangrijk zijn.

Versterken van skills

Zoals we al aangaven in onze LINK2030, benadrukt het FOD­rapport de nood aan een gepaste opleiding voor technici en de verwerving van nieuwe vaardigheden, en wijst het erop dat België het Europese land is met de grootste kloof tussen de vereiste vaardigheden en het beschikbare aanbod. De beheersing van nieuwe technieken, technologieën en digitale vaardigheden is fundamenteel geworden in onze sector. Jong talent met deze skills zijn bijzonder gegeerd en vinden gegarandeerd een baan na het afstuderen.

Als beroepsvereniging pleiten we voor intensievere samenwerking met scholen en overheden. De aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt kan worden verbeterd door

duaal leren, praktijkgerichte cursussen die rond de werkplek worden georganiseerd, ...

Het creëren van synergiën met andere sectoren en technologieën is ook in toenemende mate een factor voor succes. Denk maar aan de IT­sector en de technologische industrie in het algemeen, waarna hightech toepassingen in robotica, augmented reality en digital twins ook hun ingang vinden in onze sector.

De missie van ons Ecosysteem is duidelijk: werken aan skills!

Allereerst technische vaardigheden. Cruciaal is het om nieuwe technologieën en de toepassing ervan op onze sector op de voet te volgen. Met de nadruk op het multifunctionele of multidisciplinaire aspect, want een integrale aanpak is essentieel om alles binnen het systeem optimaal te laten functioneren. Een goede samenwerking binnen de sector is onontbeerlijk om deze kennis van de fabrikant door te geven aan de andere spelers in ons Ecosysteem. Maar feedback van de installateur naar de fabrikant/distributeur is net zo belangrijk.

Ten tweede, digitale vaardigheden. Nieuwe digitale toepassingen gaan gepaard met nieuwe en steeds meer geavanceerde software. De digitale vaardigheden die nodig zijn, zijn specifiek voor elk onderdeel van de sector: hightech voor fabrikanten en toepassingsgericht voor distributeurs en installateurs.

En tenslotte, communicatie. Wat we eindklanten boven alles bieden is niet ons product, maar onze service. Onze specialiteit is niet technologie, maar comfort. De installateur ontwikkelt zich tot een adviseur die zijn oplossingen in eenvoudige bewoordingen kan uitleggen. Ze moeten technische en digitale vaardigheden kunnen omzetten in gebruiksvriendelijke

communicatie over de geïntegreerde oplossingen die ze aanbieden. Communicatie is net zo belangrijk voor distributeurs in hun contacten met (professionele) klanten.

De jongeren opzoeken in hun leefwereld…

Als beroepsfederatie zijn we het meer dan ooit aan onszelf verplicht om de opleidingsinitiatieven te steunen van zowel onze leden, die intern een “Academy” oprichten om jongeren klaar te stomen voor onze beroepen, als van onderwijsinstellingen. Op onze beurs

Install Day op 13 oktober verwelkomen we zo'n 600 studenten uit het hele land om deel te nemen aan een op maat gemaakt programma en de aanwezige bedrijven te ontmoeten.

De energietransitie houdt ook in dat de opleiding tot installateur meer in de kijker wordt gezet en dat jongeren beter worden geïnformeerd over de grote verscheidenheid aan professionele activiteiten die in onze sector worden aangeboden.

Afgelopen maart hebben we een grote sensibiliseringscampagne gelanceerd

met de naam "Install Tomorrow". Deze campagne vestigt de aandacht op jonge technici en installateurs en hun carrière. Met de posts op Tik Tok en Instagram bereiken we jongeren waar ze zijn: op de socials. Maar we zijn ons ervan bewust dat de uitdaging eveneens ligt in het overtuigen van ouders om hun kind een technisch beroep te laten volgen. Door hen inkijk te geven in het parcours van Odile, Mathéo, Pauline, Guillaume, Amaury... die allemaal gelukkig zijn met hun gemaakte keuze, hopen we jongeren en hun entourage te inspireren om voor een technische opleiding te kiezen waarmee ze bovendien onmiskenbaar een grote maatschappelijk belangrijke rol kunnen vervullen op weg naar een meer duurzame toekomst.

AUTEUR:

“We hebben geen tijd te verliezen! Met onze campagne Install Tomorrow willen we jongeren warm maken om mee te toekomst te bepalen én te installeren.”

Eric Piers, CEO van Techlink

CLW Kortrijk en VTI Waregem winnen Install Skills Plumbing & Heating

Op vrijdagavond 9 juni vond de prijsuitreiking van "Install Skills Plumbing & Heating" (de vroegere Scholenwedstrijd Sanitair & Verwarming) plaats bij Embuild in Kortrijk. Doelstelling van de wedstrijd is een synergie te creëren tussen het technisch onderwijs en het (installatie)veld. Dit is een initiatief van Embuild West­Vlaanderen en Techlink. Let the good work continue... Dank aan de sponsors én believers!

Na 16 edities onder de noemer van “West­Vlaamse scholenwedstrijd sanitair en verwarming” was het tijd voor een andere naam: Install Skills Plumbing & Heating (of verkort Install Skills). ‘Het klinkt moderner,

maar de bedoeling van de naamswijziging was enerzijds het benadrukken dat het wedstrijdgehalte minimaal is. Anderzijds willen we vooral de talenten van de jonge installateurs “in the picture” zetten’, zegt DIRK SNICK , lid van het inrichtend comité.

De twee eindlaureaten: CLW Kortrijk + VTI Waregem krijgen bovendien een uithangbord “laureaat Install Skills” die ze in hun school kunnen ophangen.

‘Met Install Skills dat we dit jaar al voor de zeventiende keer organiseren, willen we jongeren een kans geven om reële ervaring op te doen, de kneepjes van het vak te leren en hun opgedane kennis in de praktijk te brengen. Ook willen we hen laten

kennismaken met nieuwe technieken en materialen’, zegt GERD DECOENE , Directeur onderneming en omgeving bij Embuild West­Vlaanderen.

‘Install Skills is een voorbeeld van wat Techlink voor de sector kan en wil betekenen. We hopen dat zulke initiatieven bijdragen om de instroom in onze attractieve sector te vergroten’, zegt VINCENT VANCAEYZEELE , Technology & Innovation Manager bij Techlink.

Dit jaar werd een bijkomende school verwelkomd als deelnemer, nl. CLW Kortrijk. De organisatie is tevreden dat nu ook de studievorm “leren & werken” in het project betrokken is, naast de richtingen BSO en BUSO.

Met Install Skills wil men het aantrekkelijke karakter van onze sector voor jonge technische talenten in de verf zetten. Enthousiastelingen maken een praktijkgerichte installatie zodat de theorie kan worden omgezet in de praktijk. Voor de uitwerking van de installaties moeten de leerlingen rekening houden met de regels der kunst en diverse normen of reglementen. De gemaakte in­

stallaties worden uitvoerig getest en gecontroleerd door een jury van mensen uit het (installatie)veld. Bij de beoordeling werd de installatie onder druk geplaatst, zodoende te controleren of er eventueel lekken in de leidingen waren, of de verbindingen en lassen goed uitgevoerd werden, etc. Een afgevaardigde van De Watergroep voerde een keuring uit van de drinkwaterinstallatie. Naast de praktische realisatie van de installatie, moesten de leerlingen hun kennis ook bewijzen aan de hand van een aantal vragen. Tenslotte werd gevraagd aan de leerlingen om een aantal kleine praktische proeven uit te voeren.

Trouwe steun vanuit de sector

Dergelijk initiatief is uiteraard enkel mogelijk dankzij de inzet van de West­Vlaamse werkgroep en steun vanuit diverse bedrijven en organisaties.

Het project wordt enerzijds gedragen door de structurele partners Embuild West­Vlaanderen, Techlink, De Watergroep en RTC West­Vlaanderen.

Anderzijds zijn er zeven peter­groothandelaars, die via het peterschap over een school bijkomende materialen voor de installatie gratis ter beschikking stellen. De firma’s Desco, Facq, Omni­Term, Sanicomfort, STG, Van Marcke en Van Oirschot zijn hiervoor trouwe partners.

Dankzij de vele sponsors wordt er ook in materiële ondersteuning voorzien. Dank aan: Aalberts integrated piping systems, Aliaxis/Nicoll, Begetube, Bosch Thermotechnology, BSC, Cintropur, Comap, Delabie Benelux, Geberit, Grohe Belux, Grundfos Bellux, Oventrop, Pipelife, Rems, Ridgid, Rothenberger Benelux, Schell Belgium, Testo, Vaillant, Viega Belgium, Watts Benelux, Wilo.

Vincent Vancaeyzeele, Technology & Innovation Manager bij Techlink, was gastspreker.

“Een vakbekwame installatiesector is cruciaal voor de energietransitie.”

DIRK SNICK

Techlink ging op donderdag 25 mei een kijkje nemen tijdens de jurering. De gemaakte installaties werden uitvoerig getest en gecontroleerd door de jury, maar ook de parate vakkennis en technische vaardigheden van de leerlingen werden meteen gecheckt tijdens deze eindjurering.

Prijsuitreiking 2022-2023

Alle deelnemende scholen kregen een waardebon waarmee ze nieuwe materialen voor hun afdeling sanitair­cv kunnen aankopen bij de steunende groothandelaars. Dit jaar werd een totale prijzenpot van €3.450 uitgereikt. De resultaten:

GROEP BUSO+CLW:

● laureaat = CLW KORTRIJK kreeg een waardebon van € 450

● 2e plaats = HAVERLO ASSEBROEK

kreeg een waardebon van € 400

● DE AST POPERINGE en VIBSO WAREGEM kregen elk een waardebon van € 350

GROEP BSO:

● laureaat = VTI WAREGEM kreeg een waardebon van € 450

● 2e plaats = VTI ZEEBRUGGE kreeg een waardebon van € 400

● VTI IEPER, GULDENSPORENCOLLEGE KORTRIJK, VTI OOSTENDE en VTI ROESELARE kregen elk een waardebon van € 350.

Feedback uit het onderwijsveld

‘Door deel te nemen als school aan Install Skills laten we onze leerlingen ervaren hoe het eraan toe gaat in het werkveld. De leerlingen krijgen op die manier de kans om in contact te komen met zowel de groothandel, fabrikant en vertegenwoordigers vanuit onze sector. Een leerrijke ervaring met een uitgebreide waaier aan opleidingen, lezingen maar ook het verkrijgen van verschillende didactische materialen, waarbij wij als school zeer dankbaar om zijn. Een technische opleiding is sowieso interessant de dag van vandaag want

er is werkzekerheid. We horen van installateurs en groothandels dat ze overal zoeken naar personeel, er is gewoon een personeelstekort. Zeker geschoolde werkkrachten zijn moeilijk te vinden’, zegt ANGELO FRICKELO, leerkracht centrale verwarming bij het VTI Ieper.

‘We zijn een vaste deelnemer aan Install Skills die we zien als een grote uitdaging om de leerlingen de installatiepraktijk te laten ervaren. Ieder jaar opnieuw kijken we uit naar de komst van de eindjury en hoe onze leerlingen antwoorden op hun vragen. Install Skills beschouwen we ook als een gelegenheid om het beroep van installateur sanitair­cv in de kijker te plaatsen. Er moeten meer jongeren de weg vinden naar de technische school en dan vooral naar de opleiding tot installateur. Na zo’n opleiding komen de leerlingen terecht in een snel evolueren sector met werkzekerheid die veel uitdagingen en doorgroeimogelijkheden biedt’, aldus WOUTER VANDEPUTTE , leerkracht Sanitair & CV bij het Guldensporencollege Engineering in Kortrijk.

www.installskills.be

€155

KLAAR OM TE KNALLEN?

Knalprijzen voor:

• Wilo-Yonos PICO-familie

• Wilo-Star-Z NOVA

* Vanaf 01 september t.e.m. 31 oktober of tot einde voorraad

* Enkel voor professionelen

www.wilo.be

BURGERHOUT

CONCENTRISCH

ROOKGASAFVOERSYSTEEM

TwinSafe is een uiterst veelzijdig, concentrisch rookgasafvoersysteem voor HR-ketels. De buitenkant is vervaardigd van gepoedercoat metaal. De binnenpijp is gemaakt van PP met een HR EPDM afdichtring.

TwinSafe geeft geen vervuiling in de HR cv-ketel door de kunststof binnenpijp. Met de uitzetting van de kunststof binnenpijp hoeft u geen rekening te houden. De uitzetting van de binnenpijp is namelijk fabrieksmatig in de constructie geborgd. Met het TwinSafe concentrische rookgasafvoersysteem van Burgerhout bent u langdurig verzekerd van een veilige werking voor al uw nieuwbouw en renovatie projecten

Voor meer informatie: burgerhout.com/be/nl/twinsafe/

Wilo-Yonos PICO 25/1-4-180

HYDREG+: virtueel waterzijdig inregelen van verwarmingsinstallaties

Een goed werkende verwarmingsinstallatie is een must! Daarom is het zeer aan te raden om uw cv installatie waterzijdig in te laten regelen. Waterzijdig inregelen is het proces om een cv installatie zodanig in te regelen dat het comfort en de energiezuinigheid optimaal zijn. Met HYDREG+ wil men hierop inspelen door het ontwikkelen van een innovatieve MR­toepassing (mixed reality) voor de leerlingen van de derde graad secundair onderwijs uit het studiegebied “koeling en warmte” en aansluitend het Se­n­Se jaar.

Projectbeschrijving

HYDREG+ is een Smart Education @ Schools project uitgevoerd door GTI Mortsel, PTS Boom en Opleiding en Techniek vzw met steun van de Vlaamse Overheid en imec.

GTI Mortsel en PTS Boom, twee secundaire scholen, hebben de handen in elkaar geslagen voor dit innovatief project over het waterzijdig inregelen van verwarmingsinstallaties. Opleiding en Techniek coördineert de samenwerking waarbij ook andere partners betrokken zijn.

Volgende partners/stakeholders hebben al hun medewerking toegezegd: CONSTRUCTIV, RTC Antwerpen, VDAB Mechelen, Universiteit Antwerpen, Thomas More. Andere opleidingspartners en onderzoekcentra

hebben ook al interesse getoond voor een mogelijke samenwerking, evenals verschillende fabrikanten van centrale verwarmingstoebehoren die zeer enthousiast waren na de kick­off van het project.

Het project is innovatief op technisch gebied (er bestaan geen virtuele opleidingen over dit onderwerp), op educatief gebied (gepersonaliseerde feedback naar de lerende, geïntegreerd evaluatiesysteem, samenwerking tussen lerenden stimuleren …) en ook op technologisch gebied (gebruik van de nieuwste Mixed Reality technologie).

Verwacht resultaat

Het resultaat van dit project is een virtuele verwarmingsinstallatie, die de leerling zal opbouwen en instellen

met een MR­toepassing aan de hand van parameters. De leerling wordt ondersteund door 3D­modellen van het in te regelen verwarmingsonderdeel (kraanwerk, pompen, ...) die leerlingen een goed inzicht geven in de werking van deze onderdelen. In tegenstelling tot een “echte” verwarmingsinstallaties zal het inregelen onmiddellijk merkbaar zijn in deze virtuele opstelling: de verwarmingsinstallatie moet niet opwarmen, in evenwicht komen of afkoelen. Het meten van de debieten, drukverschillen en temperaturen zal virtueel gebeuren en visueel gemaakt in deze virtuele toepassing.

Leerlingen leren op maat via gepersonaliseerde feedback aan de hand van een pedagogical agent tot er uiteindelijk een goed resultaat bereikt is. De leerlingen kunnen collaboratief samenwerken door te zoeken en redeneren zodat ze samen hun communicatie­ en probleemoplossende vaardigheden kunnen versterken. Ook de leerkracht kan in dezelfde virtuele opstelling de leerlingen observeren en begeleiden. Een geïntegreerd evaluatiesysteem met een leerlijn die wordt aangepast i.f.v. de leerling is mee inbegrepen. De resultaten worden geregistreerd in de toepassing, zodat de leraar de evolutie voor het bereiken van de competenties (leerdoelen) kan opvolgen.

“Het project is nu nodig omdat in de nieuwe Beroepskwalificaties en bijhorende opleidingstrajecten (leerplannen) de competenties worden voorzien voor het inregelen van de verwarmingsinstallaties.”

PATRICK UTEN, OPLEIDING EN TECHNIEK VZW.

Techlink houdt steeds de ogen open voor kennis en evoluties die haar leden aanbelangen. Anno 2023 is het nuttig om de blik te richten op de wetgeving rond het afsluiten, uitvoeren en stopzetten van contracten. Er is de laatste jaren immers heel wat veranderd.

Zo voerde de B2B­wet sinds 1 december 2020 een nieuw wettelijk kader in voor onrechtmatige bedingen in contracten tussen ondernemingen. Op 1 januari 2023 werd door de inwerkingtreding van Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek ook een nieuw algemeen verbintenissenrecht van kracht. Bruno Thoen en Wibo Van Poeck, van het kantoor De Langhe Advocaten, zijn gespecialiseerd in het contractenrecht en geven een actueel overzicht en een aantal nuttige tips. De publicatie van dit artikel gebeurt in twee delen: in dit nummer een eerste deel, over het sluiten en uitvoeren van contracten en in de november­editie volgt een tweede deel, over het niet uitvoeren en het beëindigen van contracten.

Werken met contracten

Een contract sluiten

ONDERHANDELEN

“PRECONTRACTUELE

AANSPRAKE LIJKHEID”

Bij het onderhandelen van een contract, bestaat er geen algemene plicht om de andere partij alle informatie te geven die voor deze nuttig kan zijn. Wel moet u de “goede trouw” in acht nemen, wat betekent dat u niet te ver mag gaan en dat u rekening moet houden met de concrete kennis en verwachtingen van de andere partij. Foute of onredelijk onvolledige informatie geven, kan tot uw aansprakelijkheid leiden.

FOUTIEF AFBREKEN VAN

ONDERHANDELINGEN

Zolang er nog geen bindende afspraken waren gemaakt, bent u in principe vrij om lopende onderhandelingen stop te zetten. In bepaalde

omstandigheden, bijv. wanneer u reeds te hoge verwachtingen heeft gecreëerd, kan u echter niet meer zomaar een onderhandeling afbreken. Het toch plots afbreken van onderhandelingen kan dan een fout zijn, waardoor u aansprakelijk bent voor de door de andere partij gemaakte kosten (bijv. due diligence kosten, verplaatsingskosten, vertaalkosten of zelfs het laten voorbijgaan van de kans om met een andere partij te contracteren). Uitzonderlijk zou de andere partij daarenboven zelfs vergoeding kunnen eisen van de winst die deze uit het contract zou behaald hebben. Dat kan indien u het rechtmatig vertrouwen had gewekt dat het contract zonder enige twijfel gesloten zou worden. De gevolgen daarvan kunnen dus groot zijn. Een tip is dan ook om in uw ontwerpcontracten te vermelden dat deze nog niet bindend zijn en slechts

gelden onder voorbehoud van verdere bespreking, aangezien u op deze manier de verwachtingen van de andere partij zal temperen.

ALGEMENE VOORWAARDEN

“TEGENSTELBAARHEID”

Algemene contract voorwaarden bieden u veel tijdswinst en zekerheid. Vaak zijn er echter discussies over de gelding of “tegenstelbaarheid” ervan. Het is van belang dat de andere partij ze vóór het sluiten van het contract reeds kende (of de eenvoudige mogelijkheid had om er kennis van te nemen) en ze (stilzwijgend) heeft aanvaard. Wij geven dan ook de tip om uw algemene voorwaarden in het contract zelf op te nemen (en mee te laten ondertekenen), of minstens ze effectief mee te sturen en in het contract te vermelden dat ze aanvaard

in 2023 – Deel 1

worden. De andere partij kan dan immers niet beweren dat zij er geen kennis van heeft kunnen nemen.

“KNOCK-OUT REGEL”

Indien zowel uzelf als de andere partij algemene voorwaarden hebben, stelt zich de vraag wiens voorwaarden er dan gelden. Vroeger bestonden daarover uiteenlopende meningen (bijv. de eerste of de laatste die ze naar de andere partij had gestuurd), maar Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek heeft nu uitdrukkelijk de “knock­out regel” ingevoerd. Dit betekent dat als beide partijen hun algemene voorwaarden hadden overgemaakt aan elkaar (bijv. de ene bij het aanbod, de andere bij het tegenvoorstel of de aanvaarding), en ze daarover geen duidelijke afspraak hebben gemaakt, deze twee sets van algemene voorwaarden dan ook beide zullen gelden, behalve op de punten

waarop ze elkaar tegenspreken. Op die tegenstrijdig geregelde punten blijven ze beide buiten toepassing en zullen partijen op het gemeen recht terugvallen. Stel bijvoorbeeld dat de algemene voorwaarden van de aannemer bepalen dat de uitvoeringstermijn louter indicatief is en vertraging niet tot enige vergoeding aanleiding kan geven, terwijl de algemene voorwaarden van de opdrachtgever bepalen dat er forfaitaire vertragingsboetes verschuldigd zijn per dag dat de uitvoeringstermijn wordt overschreden. Het is duidelijk dat beide bedingen niet samen kunnen worden toegepast, zodat zij elkaar uitschakelen en de eventuele schadevergoeding wegens vertraging op grond van het gemeen contractenrecht moet bepaald worden (in dat geval zal er eerst moeten worden bekeken of de in het contract vermelde uitvoeringstermijn bindend

was, en zo ja, wat de concreet bewijsbare schade van de opdrachtgever is bij vertraging (nog los van de problematiek van overmacht, van de noodzaak van een ingebrekestelling enz.)). EEN TIP die we hier meegeven, is om niet enkel uw algemene voorwaarden altijd mee te sturen zodat ze tegenstelbaar zijn (zie vorige alinea), maar ook om daarin dus alle belangrijke punten te regelen, zodat alvast op die punten de voorwaarden van de andere partij niet zomaar van toepassing kunnen zijn. Immers: hoe korter uw algemene voorwaarden, hoe meer kans dat de algemene voorwaarden van de andere partij als enige een bepaald punt regelen en dus op dat punt zullen gelden (aangezien ze dan niet tegenstrijdig zijn met uw voorwaarden die op dat punt niets voorzien). Zo kan u bijvoorbeeld vermijden dat de andere partij haar aan­

sprakelijkheid voor een zware fout uitsluit, dat de andere partij de toepassing van de prijsvermindering of de imprevisieleer uitsluit of dat zij een soepele invulling geeft aan de vereisten van overmacht.

Weet ook dat u nog steeds kan kiezen om uiteindelijk helemaal geen dergelijk contract te sluiten als u dat niet wil. Daarvoor moet u (ten laatste kort na de aanvaarding door de andere partij) uitdrukkelijk meedelen dat u (toch) niet gebonden wil zijn door zo’n contract waarop de algemene voorwaarden van de beide partijen van toepassing zouden zijn. U mag dan uiteraard ook geen (verdere) uitvoering (meer) geven aan de opdracht. Wat u echter niet kan kiezen, is om wel het contract te sluiten, maar de algemene voorwaarden van de andere partij zonder dat deze daarmee akkoord gaat te verwerpen (dergelijke eenzijdige verwerping zal dan geen effect hebben en er zal toch een contract ontstaan waarop de algemene voorwaarden van de beide partijen van toepassing zijn).

GELDIGHEID MANIFEST ONEVENWICHTIGE BEDINGEN

Een contractueel beding dat een manifest onevenwicht creëert tussen de wederzijdse rechten en plichten van de contractspartijen, was reeds lang verboden en nietig tegenover consumenten. Sinds 1 december 2020 is dit nu ook verboden tussen ondernemingen onderling. Dat volgt uit de zgn. B2BWet, die naast een algemeen verbod van “kennelijk onevenwichtige” bedingen, ook een “zwarte” en een “grijze” lijst van specifieke verboden bedingen invoerde in het Wetboek van Economisch Recht. Bedingen van de “zwarte lijst” zijn altijd verboden (bijv. eenzijdige interpretatiebedingen, onweerlegbare kennisname­ of aanvaardingsbedingen). Bij de bedingen van de “grijze lijst” is het uitgangspunt dat deze verboden zijn, maar kan het tegenbewijs toch nog worden geleverd vanuit de specifieke omstandigheden van het contract (bijv.

eenzijdige wijzigingsbedingen, stilzwijgende verleng ingsbedingen zonder opgave van een redelijke opzegtermijn, exoneratiebedingen voor zware fouten, of onevenredige schadebedingen).

LET WEL: het verbod van onevenwichtige bedingen heeft nooit betrekking op de prijs zelf van de goederen of diensten, die nog steeds vrij kan worden overeengekomen, wel op alle randafspraken (bijv. aansprakelijkheidsregelingen, forfaitaire schaderegelingen, termijnen en formaliteiten voor klachten of voor opzeg, enz.).

U dient dus te onthouden dat hard onderhandelen weliswaar is toegestaan, maar dat het opleggen van een al te manifest eenzijdig contract, tot gevolg kan hebben dat dit contract deels ongeldig wordt bevonden. Het kan daarom een nuttige tip zijn om het uitdrukkelijke akkoord over een bepaalde regeling en het essentiële belang daarvan voor u nog eens in het contract te benadrukken, of om de specifieke redenen van die regeling in het contract te vermelden.

TER INFO: sinds 1 januari 2023 geldt een gelijkaardig verbod van manifest onevenwichtige bedingen nu ook in het algemeen verbintenissenrecht uit

het Burgerlijk Wetboek. In B2C en B2B context moet u echter rekening houden met de hierboven vermelde regeling uit het Wetboek van Economisch Recht en niet met het algemene Burgerlijk Wetboek.

NIETIGHEID

PROPORTIONALITEIT VAN DE NIETIGHEID

Wanneer een contract ongeldig is, is de nietigheid de toepasselijke sanctie. Het nieuwe verbintenissen recht (dat we hierna gewoon “Boek 5” zullen noemen) bepaalt nu echter uitdrukkelijk dat de nietigheid in principe beperkt wordt tot enkel het nietige onderdeel van het contract, en dat soms de nietigheid zelfs helemaal buiten toepassing kan blijven. Hoewel dit eerder voer is voor advocaten, is het dus wel van belang om te weten dat een contract dat een bepaalde wet schendt, soms toch kan worden afgedwongen.

EENZIJDIGE NIETIGVERKLARING

Boek 5 voorziet nu ook de mogelijkheid om zelf een contract (of een beding daarin) nietig te verklaren, via een schriftelijke en gemotiveerde kennisgeving, in plaats van dit

verplicht te moeten voorleggen aan de rechtbank. Dit kan bijv. indien u meent bedrogen te zijn, indien het contract een op straffe van nietig heid voorgeschreven formaliteit schendt (bijv. geen bodemattest bij de aankoop van een onroerend goed, geen precontractueel informatiedossier bij een franchise), indien er bepaalde regels ter bescherming van een partij niet zijn nageleefd (bijv. manifest onevenwichtige bedingen), enz. Uiteraard moet u bij zo’n eenzijdige nietigverklaring wel vrij zeker zijn van uw stuk, want als de andere partij het daar niet mee eens is, kan deze nog steeds vragen dat de rechtbank achteraf controleert of die nietigverklaring wel terecht was. TIP: in het contract kan de mogelijkheid van eenzijdige nietigverklaring ook beperkt of uitgesloten worden. Als u dus wil vermijden dat klanten dergelijke eenzijdige nietigverklaringen sturen (en op grond daarvan het contract dus niet meer willen naleven, of een deel niet willen betalen), waardoor u zelf naar de rechtbank moet trekken (i.p.v. dat de klant daartoe het initiatief moet nemen, wat toch een stuk minder evident is dan louter een brief te sturen en zo het initiatief bij u te leggen), sluit die mogelijkheid dan uit in uw contract.

Een contract uitvoeren INTERPRETATIE EN KWALIFICATIE INTERPRETATIE

Wanneer een contract onduidelijk is geformuleerd, stelt zich de vraag naar de interpretatie daarvan. Het zoeken naar de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen is daarvoor altijd het uitgangspunt. De wet bevat een aantal richtlijnen om deze werkelijke bedoeling van de partijen te achterhalen, maar als deze niet helpen, dan wordt er meestal geïnterpreteerd tegen degene in wiens voordeel het beding geschreven was. Het loont dus de moeite om uw contracten voldoende duidelijk op te stellen.

KWALIFICATIE

De kwalificatie van een contract betekent de vraag wat voor soort contract het is vanuit een juridisch oogpunt. Dit kan grote gevolgen hebben voor de geldigheid van het contract, voor welke wetgeving erop van toepassing is, enz. Wanneer uw contract verschillende aspecten bevat (bijv. verhuur, aanneming, verkoop, enz.), dan kan het lastig zijn om te bepalen welke wettelijke regels op het gehele contract van toepassing zijn. Boek 5 brengt daarin nu verheldering: elk apart beding valt onder de wetgeving van de categorie waartoe

het beding behoort, tenzij het contract duidelijk één hoofdzaak heeft en de rest ervan bijzaak is, dan valt alles onder de wetgeving die van toepassing is op de hoofdzaak.

TIP: de titel die u zelf aan uw contract geeft, biedt een sterke indicatie hiervoor, dus die moet goed worden gekozen. Zo kan het voor een aannemer nuttig zijn om een contract dat zowel een component levering als een component onderhoud bevat, uitdrukkelijk te kwalificeren als een leveringscontract in plaats van een aannemingscontract, aangezien het eenzijdig verbrekingsrecht van de opdrachtgever dan niet van toepassing zal zijn.

BINDENDE KRACHT ?

BINDENDE KRACHT

Een contract geldt tussen de partijen als hun onderlinge wet. De afspraken erin moeten worden nagekomen (“pacta sunt servanda”). Een contract kan dus enkel worden gewijzigd of opgezegd als de wet of het contract zelf die mogelijkheid voorzien, of als beide partijen daarover akkoord gaan.

VERANDERING VAN OMSTANDIGHEDEN, OF “IMPREVISIE”

Boek 5 voert een wettelijke mogelijkheid in om een reeds gesloten contract toch nog achteraf te wijzigen, nl. indien gewijzigde omstandigheden (bijv. Covid­19, de Brexit, de oorlog in Oekraïne, hyperinflatie) het contractuele evenwicht achteraf sterk verstoren. Dit heet de “imprevisieleer” en is dus een nieuwe uitzondering op de bindende kracht van contracten. Het werkt als volgt: u kan aan de andere partij vragen om zaken te heronderhandelen indien (i) een verandering van omstandigheden de uitvoering van het contract buitensporig bezwarend maakt, in die mate dat de uitvoering ervan redelijker wijze niet langer kan worden geëist, én (ii) deze verandering onvoorzienbaar was bij de contractsluiting en u niet toerekenbaar is, én (iii) u dit risico niet voor uw rekening heeft genomen, én (iv) de wet noch het contract die

Wij zorgen voor jouw comfort.

sanitair - verwarming - installatiemateriaal

• Altijd een winkel in je buurt

• Bestel 24/7 online

• Ruim 30 000 producten op voorraad

• Leverbaar waar en wanneer je wil

vanmarcke.com/pro

mogelijkheid uitsluiten. Indien de andere partij uw verzoek afwijst, of indien er wel een heronderhandeling start, maar deze niet binnen een redelijke termijn lukt, dan kan u zich vervolgens tot de rechtbank wenden. Deze kan ofwel (i) het contract wijzigen, om dit in overeenstemming te brengen met wat de partijen redelijkerwijze zouden zijn overeengekomen indien zij met de gewijzigde omstandigheden rekening hadden gehouden, ofwel (ii) het contract geheel of gedeeltelijk beëindigen. Deze “imprevisieleer” is geen dwingende wetgeving, dus u kan in uw contracten de toepassing ervan meer in detail regelen (bijv. een heronderhandelingstermijn of lijst van criteria vastleggen), of vergemakkelijken (bijv. geen voorafgaande heronderhandelingspoging vereisen), of verstrengen (bijv. geen inhoudelijke wijziging van het contract toelaten, enkel de beëindiging ervan), of zelfs volledig uitsluiten.

TIP: indien u te maken kan hebben met uitzonderlijke prijsstijgingen die u in bepaalde gevallen wil kunnen doorrekenen, of indien u net wil vermijden dat uw leverancier plots de prijzen wil verhogen, dan is het dus

van groot belang om in uw contracten een duidelijke regeling over “imprevisie” op te nemen.

GOEDE TROUW

Contracten moeten steeds “te goeder trouw” worden uitgevoerd, dit is “als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden”. Zelfs als u op grond van het contract een bepaald recht mag uitoefenen, moet u dat dus nog steeds op een redelijke wijze doen en mag u geen “rechtsmisbruik” begaan. Anderzijds mag ook degene die een contractuele verplichting heeft, zich niet zomaar beperken tot het letterlijke minimum: ook hij moet zijn plicht op redelijke wijze uitvoeren.

DUUR EN OPZEGGING

BEPAALDE OF ONBEPAALDE DUUR

Een contract van onbepaalde duur kan u altijd opzeggen, mits naleving van de wettelijke of contractuele vereisten. Als die niets specifieks voorzien, dan moet u een “redelijke” opzeggingstermijn naleven. De partij die het contract opzegt zal in dat geval moeten inschatten welke termijn redelijk is. Dit hangt af van de aard van de contractuele relatie en de concrete omstandigheden

In het volgende nummer van dit magazine zal deel 2 van dit overzicht verschijnen, dat zal gaan over het niet uitvoeren en het beëindigen van contracten.

van het geval. Zo vormt de tijd die de opgezegde partij nodig heeft om zich aan de te wijzigen situatie (namelijk het wegvallen van het contract) aan te passen een belangrijke indicatie. Ook de investeringen die in het kader van het contract werden gedaan en de duurtijd van de samenwerking vormen belangrijke criteria. Aangezien het in de praktijk moeilijk blijkt te zijn om de “redelijke” opzeggingstermijn in te vullen (of te voorspellen wat een rechtbank redelijk zou achten, indien er daarover een geschil ontstaat), raden wij sterk aan om steeds een contractuele opzeggingstermijn te voorzien. Contracten van bepaalde duur kan u daarentegen niet eenzijdig vervroegd opzeggen (tenzij de wet, het contract of de gebruiken dit in specifieke gevallen toch toelaten).

OPROEP TOT HET INDIENEN VAN EEN PROJECT

Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+.

Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd in het kader van de energietransitie: innovatie, verduurzamen en digitalisatie?

Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@techlink.be).

d-floor à la carte vloerverwarming

3 mogelijkheden 5 systemen 1 adres

1. enkel producten

 alle d-floor losse componenten uit voorraad leverbaar

2. slimme concepten

 “room by room” warmteverliesberekening

 verlegplan

 EPB- stavingstudie, die extra E-peil punten oplevert

3. totaalpakket met montage

 wij coördineren de montage door een gespecialiseerd en ervaren montageteam

1. tackers

 op de isolatie komt een voorgedrukt gerasterd dampscherm

 leidingen bevestig je op de rasterfolie met tackernagels, 3 p/m

 dit concept monteer je snel en efficiënt met twee personen

2. noppenplaten

 kan door één persoon geplaatst worden

 geen specifiek gereedschap nodig

 verkrijgbaar met of zonder isolatie

3. draadnetten

 gegalvaniseerde draadnetten met verleg van 10 of 15 cm

 het bevestigen van de buizen gaat snel

4. rails

 de zelfklevende rails van 1 meter klik je eenvoudig aan elkaar

 ook geschikt voor wandverwarming

5. alu dry

 droog systeem met lage opbouwhoogte

www.desco.be

bekijk hier onze d-floor folder

badkamers verwarming technieken

Aalst Aartselaar Antwerpen Braine l’Alleud Brugge Châtelineau Diest Dison Ekeren Forest | Vorst Gembloux Gent Habay Ieper Kuurne Liège Lier Lummen Malmedy Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur | Jambes Temse Tournai Turnhout Wemmel Wijnegem Zaventem Zele www.desco.be

d-floor by desco

Communicatie en samenwerking tussen bouwexpertises is broodnodig!

Fenomenen als digitalisering, slimme sturing en connectiviteit zorgen ervoor dat sectoren in elkaar heen vloeien. Gebouwbeheersystemen, energiemanagementsystemen, warmtepompen, …: elektronica vormt de rode draad doorheen al deze innovaties, waarmee elke installateur stilaan in aanraking komt. De tijd dat HVAC en elektro gescheiden werelden waren, ligt al een tijdje achter ons. In projecten komen elektriciteit en HVAC sowieso samen. Een installateur dient tegenwoordig van alle markten thuis te zijn. Of met de juiste partners in zee gaan.

De sector van technische installaties maakt in sneltreinvaart een omschakeling naar meer duurzame energie en weg van fossiele brandstoffen. Het belang van het energetisch optimaliseren en het verhogen van flexibiliteit van gebouwinstallaties stijgt razendsnel. Met het gebruik van slimme technologie – enerzijds voor het indienststellen & opvolgen van installaties en anderzijds voor het optimaliseren van het energiegebruik

van installaties – gaan we richting een duurzamere toekomst.

Heat+ heeft een gesprek met PETER D’HERDT (hoofdprojectleider bij Buildwise) en RUBEN DELVAEYE (projectleider bij Buildwise) over slimme regeling en warmtepompen: een match met heel wat potentieel. Wat ook de kern is van het COOCK project van Buildwise en Volta over “Slimme Technologie voor Energie­Efficiënte Verwarmingsinstal laties”.

Buildwise wil de bouw- en installatiebedrijven, en bij uitbreiding de volledige sector, inspireren en begeleiden om te innoveren. Dit staat centraal in het ambitieplan 'Ambities 2025’ van Buildwise. Hoe past jullie COOCK-project in dat verhaal?

Buildwise wil de modernisering van de bouw­ en installatiesector en de toepassing van innovatieve oplossingen voor meer duurzaamheid, kwaliteit en efficiëntie stimuleren en ondersteunen. Onze inspanningen focussen zich momenteel en in komende jaren vooral op drie strategische assen: het Metier, de Green Deal en Bouw 4.0. Dit sluit aan bij de wensen en noden van onze leden en bouwprofessionals.

Ons onderzoeksproject heeft met zijn focus op slimme sturing en regeling

een belangrijke link met de strategische as rond de Green Deal. De groene transitie biedt immers kansen! Tegen 2050 moet Europa volledig klimaatneutraal worden. Daardoor staat ons gebouwenpatrimonium voor een grootscheepse energetische renovatiegolf, wat voor bouw­ en installatiebedrijven een gigantische uitdaging maar ook een opportuniteit betekent. Bij renovatie is het opvolgen en de sturing nog belangrijker dan bij nieuwbouw: kennis van het energiegebruik kan helpen om de meest optimale renovatiestappen te identificeren en vervolgens kan een sturing de inpassing van nieuwe componenten in een bestaande situatie zo goed mogelijk maken. Dat laatste is immers vaak complexer dan in nieuwbouwomstandigheden.

Als projectleiders bekijken we de problemen vanuit verschillende invalshoeken en pakken ze aan met beide voeten stevig in het werkveld. Om solide oplossingen te vinden, hanteren we een alomvattende, geïntegreerde aanpak. Daarbij staan drie pijlers centraal: technologie, duurzaamheid en vakmanschap.

Er is nog heel wat werk te verrichten en dat doen we als innovatiecentrum natuurlijk niet alleen. De samenwerking met onze structurele partners

en de beroepsorganisaties (zoals Techlink), blijft hierin essentieel.

Energie wordt momenteel nog te veel opgedeeld in elektriciteit en warmte, terwijl de twee niet meer los van elkaar te zien zijn. Ze bepalen samen het menselijk comfort en warmteopwekkers zoals warmtepompen worden elektrisch aangedreven. Dit project staat hierbij ook stil?

Er is heel wat technologie beschikbaar (en in de toekomst nog meer en meer), maar het is voor installateurs niet altijd duidelijk welke keuzes ze hierin moeten maken. Iedereen is er wel zeker van dat slimme technologieën noodzakelijk zullen zijn in installaties van woningen. De vraag is vooral hoe we er kunnen voor zorgen dat zowel klant als installateur hier maximaal van kunnen profiteren.

De hele verwarmingswereld moet mee het pad richting duurzame oplossingen inslaan. Klanten willen vandaag steeds meer overschakelen naar warmtepomptechnologie en willen ook nog eens kunnen inspelen op energieprijzen of productie van hun PV­installatie. Zeker sinds de sterke stijging van de energieprijzen afgelopen winter heerst bij veel mensen grote onzekerheid. Die onzekerheid wegnemen en tegelijk op een duur­

WP EMS

FIGUUR 1: Warmtepomp en slimme regeling voor een duurzame toekomst

zame manier verwarmen, daar zijn klanten vandaag naar op zoek.

Het COOCK project hebben we weliswaar ingediend voor de energiecrisis, maar ook toen konden we die tendens en de opportuniteiten al waarnemen. Warmtepompen zijn vandaag een “hot topic” als het om efficiënt opwekken van warmte gaat. Maar om écht efficiënt te werk te gaan en toekomstbestendig te zijn, integreer je ze best in het volledige elektrische systeem van je gebouw: daar zorgt een energiemanagementsysteem (EMS) voor. Om dit voor warmtepompen mogelijk te maken, zijn er twee cruciale componenten nodig. Vooreerst moet u uiteraard een warmtepomp hebben die over een interface beschikt die kan reageren op commando’s van buitenaf. Daarnaast heb je natuurlijk ook een compatibel systeem nodig dat die commando’s kan genereren: dat is dan het EMS. De commando’s worden gegenereerd op basis van

de info waarover het EMS beschikt en een aantal slimme algoritmes die streven naar de beste mogelijke werkingsmodus. Het potentieel van de sturing van de verschillende elektrische toestellen, zoals warmtepompen is niet te onderschatten. Zeker in het tussenseizoen wanneer er toch al heel wat zon, maar er nog steeds een warmtevraag is.

MERK OP: verschillende technieken vanuit één besturingssysteem opvolgen en sturen kan in de praktijk wel voor een aantal uitdagingen zorgen. Dat is slechts één van de vele zaken waarop dit project ingaat en aanbevelingen trachten te formuleren.

Dat er potentieel in het connecteren van warmtepompen en EMS zit, is duidelijk. Maar waarom gebeurt het dan vaak niet? Het feit dat warmtepompen vandaag nog geïnstalleerd worden zonder integratie met een EMS heeft verschillende

oorzaken: een verwarmingsinstallateur weet hoe zijn opwekker, vaak een gas­ of stookolieketel, in de klassieke omstandigheden goed kan werken en waar hij moet op letten. De switch maken naar (slimme) warmtepompen als opwekker is al een serieuze uitdaging op zich. Daarenboven komt hij nu in aanraking met een wereld van sturing, complexere technieken en wisselwerking met de rest van de energiehuishouding van gebouwen. Het zijn veel nieuwe dingen, die ook nog eens relatief ingewikkeld zijn. Dat kan intimiderend overkomen en bovendien is onbekend onbemind. We zien soms ook wantrouwen naar hoe die sturing op de “normale” werking van het verwarmingssysteem zal ingrijpen. In de elektrotechniek, aan de andere kant, is men al enige tijd bezig is met configuratie en integratie van technieken en weet men dus goed wat de sturing doet op het niveau van het gebouw en welke opvolging er mogelijk is. Hier wordt echter meestal enkel naar het elektrisch verbruik gekeken. Vaak is het niet geweten wat precies “goed” is voor de verwarmingsinstallatie.

Er zijn ook verschillende belangen: aan de HVAC­kant wil je een goed presterende verwarmingsinstallatie, die het comfort garandeert en zo lang mogelijk mee gaat. Aan de EMS­zijde wil men het elektrisch verbruik optimaliseren. Die twee doelstellingen met elkaar verzoenen vereist soms compromissen.

Voor compromissen lijkt communicatie essentieel. Hoe zien jullie dat?

Dat communicatie nodig is, klopt helemaal, vooral als niet alles door een persoon of organisatie wordt gedaan. Wij geloven sterk in een doorgedreven communicatie of zelfs een structurele samenwerking waarbij men een win­win situatie creëert. Bijvoorbeeld: aangeven wat de warmtepomp kan of mag en wat niet, aangeven wat het EMS kan of wil en uiteindelijk die

“Ervaring delen om te leren, is ons motto.”

PETER D’HERDT HOOFDPROJECTLEIDER BIJ BUILDWISE

warmtepompboiler

energion nUoS plUS

Mooi & elegant van buiten, efficiënt en energiezuinig van binnen.

Duurzaam warm tapwater

Gemakkelijk te installeren

Onderhoudsvriendelijk

Dubbele corrosiebescherming

Boilervat uit geëmailleerd staal

Opwarmtijd* : 3u59min. COP * : 3.35

Tot 80% energiebesparing mogelijk

Voor 1 t.e.m. 5 personen warm water op voorraad

*Meer weten? Neem een kijkje op www.atagverwarming.be of kom langs op Install Day

www.caleffi.com

MAGNETISCHE VUILAFSCHEIDER-FILTER

CALEFFI XF

EXTRA FILTERING

OP EEN SUPERIEUR NIVEAU, VOOR EEN ONGEËVENAARDE

SYSTEEMREINIGING

CALEFFI XF serie 577 is een ‘next level’ magnetische vuilafscheider-filter die een extreem efficiënte vuilfiltering en -afscheiding mogelijk maakt waarbij het al bij de eerste passage vuildeeltjes elimineert tot 160µm. Voorzien van een extra groot en extra verfijnd filteroppervlak, en een sterke interne magneet, is er slechts een minimaal risico op drukverlies

Bovendien is de CALEFFI XF uitgerust met het ‘easy clean’ borstelmechanisme waarbij het filter mesh zonder demontage simpel gereinigd kan worden. CALEFFI GUARANTEED.

IDEAAL VOOR WARMTEPOMPEN

compromissen sluiten waar nodig. Ook daar kan meer kennis helpen: tussen de verschillende expertises wordt immers niet steeds dezelfde taal gesproken. Door kennisverhoging gaat het wederzijds begrip toenemen en dat kan de dialoog vergemakkelijken.

Dat geldt overigens ook voor de systemen: momenteel spreken warmtepompen en energiemanagementsystemen lang niet allemaal dezelfde “taal”. Verschillende warmtepompen werken bijvoorbeeld met verschillende protocollen of geven een (licht) andere invulling aan het SG Ready protocol. Bovendien zijn de modulatiemogelijkheden meestal beperkt voor externe sturing. Voor slim energiemanagement hebben we idealiter een “gemeenschappelijke taal” die iedereen begrijpt, of op zijn minst de nodige aandacht voor de taalverschillen. Dat wil zeggen: de nodige aandacht voor compatibiliteit en interoperabiliteit of toelichting bij hoe een warmtepomp precies reageert op specifieke opdrachten volgens protocollen zoals SG Ready.

Met ons project willen we inzetten op een verhoging van kennis. De website die we hiervoor gebouwd hebben, smartheating.be, is hier het beste voorbeeld van. Een goed geïnformeerde installateur kan de nodige aandacht schenken aan zowel de goede werking van het verwarmingssysteem als een optimaal elektriciteitsverbruik van de installatie én de interactie tussen beide. Men hoeft er ook niet per se bang van te zijn. Met de juiste kennis en voldoende dialoog zijn immers compromissen mogelijk en kunnen een warmtepomp, een EMS en de expertises die erachter zitten, elkaar versterken.

Tot slot; je sprak zonet over smartheating.be. Is het de bedoeling dat dit een themawebsite zal worden, die de installateur blijft informeren over ‘slimme technologie voor verwarmingsinstallaties’, ook na afloop van jullie project?

“Dialoog tussen verschillende expertises vormt dé hoeksteen om

die

vandaag al zijn ten volle toe te passen en te laten renderen.”

Dat klopt. Wij zien ons werk immers breder dan enkel het project. Zowel in de tijd, want we willen de website (veel) langer in gebruik houden dan de projectduur, als qua inhoud. Soms is er immers complementariteit tussen projecten en dan integreert men dit beter in één website zodat er een centraal punt is voor iedereen die geïnteresseerd is in het thema. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan het TETRA­project “Thermi­Var” van KCE Thomas More, Buildwise en Volta. In dat project evalueren onze onderzoekers het potentieel dat in een gebouw aanwezig is voor het flexibel aansturen van thermische installaties, rekening houdend met energie­ en comfortparameters. De resultaten van dat project zullen mee geïntegreerd worden in de smartheat ing­website.

Het is onze bedoeling dat smartheating.be op die manier een echt platform van informatie – gevalideerd door Buildwise – wordt rond slim verwarmen.

Aan

Om installatiebedrijven en hun klanten op een neutrale manier te informeren over welke slimme technologieën voor kleine tot middelgrote residentiële en tertiaire gebouwen er bestaan en welke toepassingen deze vinden in installaties voor verwarming en sanitair warm water, stellen Buildwise en Volta een reeks fiches op die installateurs kunnen inspireren. Thema’s die aan bod komen: energiemanagement bij warmtepompen, dynamische opslag en productie van sanitair warm water, … noem maar op!

NIEUWSGIERIG?

de technieken en technologieën

er

RUBEN DELVAEYE PROJECTLEIDER BIJ BUILDWISE

KB betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen

In het Belgisch Staatsblad van 14 april 2023 werd het koninklijk besluit (KB) van 7 april 2023 tot vaststelling van een basisveiligheidsopleiding met betrekking tot tijdelijke of mobiele bouwplaatsen en tot verbetering van de communicatie op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen gepubliceerd.

De basisveiligheidsopleiding moet niet alleen gevolgd worden door de werknemers, maar ook door:

● de werkgevers die zelf een beroepsactiviteit op de bouwplaats uitoefenen;

● de zelfstandigen die werken uitvoeren op de bouwplaats.

Voor iedereen die deze basisveiligheidsopleiding moet volgen, moet op elk ogenblik kunnen aangetoond worden dat de door die personen gevolgde opleiding beantwoordt aan de doelstellingen die zijn opgenomen in de wetgeving.

Doel

Algemene beginselen

Om op een tijdelijke of mobiele bouwplaats werkzaamheden uit te voeren m.b.t. tot het realiseren van het bouwwerk, is elke werkgever ertoe gehouden aan zijn werknemers een basisveiligheidsopleiding met betrekking tot tijdelijke of mobiele bouwplaatsen te verstrekken.

Deze basisveiligheidsopleiding is van toepassing op alle personen die op de bouwplaats werken uitvoeren met het oog op het realiseren van het bouwwerk.

De basisveiligheidsopleiding heeft tot doel de personen die werken uitvoeren op een bouwplaats bewust te maken van de risico’s die aanwezig kunnen zijn op een tijdelijke of mobiele bouwplaats, ongeacht of deze risico’s voortvloeien uit hun eigen activiteiten of uit de activiteiten van andere ondernemingen die aanwezig zijn of zullen zijn op de bouwplaats.

Doel van de opleiding:

● een basiskennis van de rol en de taken van de actoren betrokken bij tijdelijke of mobiele bouwplaatsen;

● een basiskennis betreffende de organisatie van een efficiënte samenwerking op een tijdelijke of mobiele bouwplaats, met het oog op de veiligheid en gezondheid op de bouwplaats en het welzijn op het werk;

● een basiskennis van de algemene preventiebeginselen;

● de kennis van de toepassing van de passende preventiemaatregelen;

● het inzicht in en het toepassen van veilig en gezond gedrag op een tijdelijke of mobiele bouwplaats.

De organisatie

De basisveiligheidsopleiding heeft een totale duur van tenminste acht uur. Ze moet worden gevolgd door de bedoelde personen vooraleer zij de werkzaamheden op de tijdelijke of mobiele bouwplaats aanvatten. Indien dit niet mogelijk zou zijn, bv. omdat de praktische organisatie van een opleiding niet haalbaar is, moet de opleiding gevolgd worden binnen een termijn van één maand nadat zij de werkzaamheden hebben aangevat.

Deze opleiding moet op regelmatige tijdstippen herhaald worden, tenzij kan aangetoond worden dat de kennis van de personen die de opleiding moeten volgen actueel blijft, d.m.v. regelmatige of continue opleiding en informatieverstrekking en door praktijkervaring.

De basisveiligheidsopleiding wordt gevolgd bij organisatoren die een kwaliteitsborgingssysteem toepassen, waardoor zij kunnen aantonen dat de opleiding die zij verstrekken beantwoordt aan de doelstellingen van de wetgeving. Wanneer een sectorale vormingsinstelling de basisveiligheidsopleiding organiseert en geeft, moet zij ook zelfstandigen toelaten tot de door hen verstrekte opleidingen.

De algemene informatieen opleidingsplicht van de werkgever

De basisveiligheidsopleiding heeft tot doel aan de werknemers een

Hoekstopkraan

NOV25R

NOV25R Hoekstopkraan met terugslagklep PN16 Verchroomde NOVA metalen hendel - A·80

RT733

RT733 Wasmachine kraan met terugslagklep PN16 met NOVA ABS greep – L·85

COMB9MAC

Gecombineerde hoekstopkraan met terugslagkleppen VITAQ NOVA metalen hendel - COMBI

CQ4103

Dubelle hoekstopkraan met terugslagkleppen VITAQ Verchroomde ABS hendel – A·80 Twin

www.valvulasarco.com

algemeen inzicht te geven in het veilig en gezond werken op een bouwplaats. Dit doet geen afbreuk aan het feit dat de werkgever in elk geval voorafgaand aan de tewerkstelling op de bouwplaats:

● aan de werknemers de nodige informatie moet verstrekken over de risico’s en de preventiemaatregelen verbonden aan het werken op een bouwplaats;

● kan aantonen dat deze werknemers die informatie wel degelijk hebben ontvangen en begrepen.

Deze informatie­ en opleidingsplicht geldt dus zowel wanneer de basisveiligheidsopleiding nog niet werd gevolgd, als wanneer ze wel reeds werd gevolgd.

Specifieke bepalingen

De basisveiligheidsopleiding doet geen afbreuk aan de eventuele wettelijke verplichting tot het volgen van een specifieke opleiding. Het kan hier zowel gaan om een opleiding die eigen is aan een bepaald beroep (bv. het beroep van elektricien), als om een opleiding die betrekking heeft op welzijn op het werk (bv. de opleiding die moet gevolgd worden door werknemers die asbestverwijderingswerkzaamheden uitvoeren, of de opleiding voor het besturen van een mobiel arbeidsmiddel, etc.). In dat geval moet de basisveiligheidsopleiding nog steeds worden gevolgd.

Wanneer in een bepaalde sector of onderneming strengere regels of praktijken van toepassing zijn op het vlak van opleiding voor het veilig en gezond werken op een bouwplaats en indien deze regels of praktijken de doelstellingen van de basisveiligheidsopleiding respecteren, dan hebben deze regels voorrang op de regels die in verband met de basisveiligheidsopleiding in het KB worden vastgesteld.

Wanneer de tijdelijke of mobiele bouwplaats zich bevindt in de inrichting van een opdrachtgever en de

werknemers van deze opdrachtgever werkzaamheden verrichten op de tij delijke of mobiele bouwplaats, moeten deze werknemers eveneens de basis veiligheidsopleiding volgen. Hiervan kan slechts afgeweken worden indien er op deze werknemers strengere re gels of praktijken van toepassing zijn, waardoor de doelstellingen van de ba sisveiligheidsopleiding worden geres pecteerd.

Vermoeden dat de kennis verworven is

De werknemers die werkzaamheden uitvoeren op een tijdelijke of mobie le bouwplaats worden vermoed te beschikken over de kennis voorzien in de basisveiligheidsopleiding, indien aan één van de volgende voorwaarden is voldaan:

● ze beschikken over een attest waaruit blijkt dat zij de kennis bedoeld in de basisveiligheidsopleiding hebben verworven door het volgen van een andere opleiding (het kan hier bijvoorbeeld gaan om het VCA­attest);

● zij kunnen aantonen dat zij in de afgelopen 10 jaar tenminste 5 jaar ervaring hebben verworven door het uitvoeren van werkzaamheden op een tijdelijke of mobiele bouwplaats.

Zelfstandigen en werkgevers die zelf een beroepsactiviteit uitoefenen op de bouwplaats kunnen eveneens een beroep doen op dit vermoeden.

Regeling voor buitenlandse ondernemingen

De ondernemingen die gevestigd zijn in een andere lidstaat van de EU dienen de basisveiligheidsopleiding niet te volgen, indien zij kunnen aantonen dat er wordt voldaan aan vergelijkbare voorwaarden inzake de basisveiligheidsopleiding voor veilig en gezondheid werken op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen vastgesteld in een andere lidstaat van de EU. Dit geldt zowel voor deze ondernemers zelf, wanneer zij in de hoedanigheid van werkgever of in de hoedanigheid van zelfstandige werken op een

bouwplaats, als voor hun werknemers.

Zij kunnen er wel voor kiezen om de Belgische basisveiligheidsopleiding te volgen. In dat geval moeten deze personen bij de toepassing van een collectieve arbeidsovereenkomst die de modaliteiten van de basisveiligheidsopleiding vaststelt op dezelfde wijze behandeld worden als de Belgische werkgevers, werknemers en zelfstandigen.

Rol van collectieve

arbeidsovereenkomsten

Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) die gesloten worden in een paritair comité dat bevoegd is voor de werkgevers en werknemers die activiteiten uitvoeren op de bouwplaats kunnen een aantal specifieke regels vaststellen:

● de inhoud en de nadere regels betreffende de basisveiligheidsopleidingen;

● de voorwaarden waaronder werknemers kunnen worden vrijgesteld van het volgen van de basisveiligheidsopleiding, voor zover deze kunnen aantonen dat ze de kennis verworven hebben op een andere wijze; deze voorwaarden moeten wel rekening houden met de wettelijke regels inzake het vermoeden waaruit blijkt dat iemand reeds beschikt over de nodige kennis;

het belasten van een sectorale vormingsinstelling met het organiseren en geven van de opleiding, wanneer dergelijke instelling bestaat.

In heel wat situaties vallen de werkgevers en werknemers die werken uit voeren op de bouwplaats onder het ressort van het paritair comité van de bouwsector (zie hierboven). Toch worden op bouwplaatsen ook werknemers tewerkgesteld die vallen onder het ressort van andere paritaire comités. Ook in deze paritaire comités kunnen er cao’s gesloten worden betreffende de basisveiligheidsopleiding.

Het is mogelijk dat deze cao algemeen verbindend wordt verklaard, maar dat

is niet uitdrukkelijk verplicht gesteld in de regelgeving.

Inwerkingtreding van de regeling

De wetgeving over de basisveiligheidsopleiding trad in werking op 15 april 2023.

Toch wordt er voorzien in het trapsgewijs uitrollen van de basisveiligheidsopleiding en dit om ervoor te zorgen dat iedereen die bedoeld wordt in de nieuwe wetgeving, deze opleiding inderdaad tijdig kan volgen.

De personen die nog nooit gewerkt hebben op een bouwplaats moeten in eerste instantie in staat gesteld worden om deze basisveiligheidsoplei­

Veiligheidsopleiding PC 124

De sociale partners in de bouwsector werkten in een cao van 12 mei 2022 een regeling uit over een verplichte basisveilig heidsopleiding voor het PC 124.

Wat houdt deze verplichting in?

Alle arbeiders moeten een basisveiligheidsopleiding volgen die minstens 8 uur duurt en onder controle van Constructiv staat. De opleiding moet de arbeiders in de eerste plaats bewust maken van de risico’s op een bouwplaats.

Wie moet de opleiding volgen?

Alle arbeiders die op werven bouwwerken verrichten en onder PC 124 vallen, moeten een basisveiligheidsopleiding gevolgd hebben van minstens 8 uur. Soort opleiding dat er dient te worden gevolgd, wordt bepaald door het al dan niet verplicht zijn van een veiligheidscoördinator:

● Is een veiligheidscoördinator verplicht? Alle arbeiders moeten een basisopleiding VCA of een gelijkwaardige opleiding volgen in een erkend opleidingscentrum.

● Is een veiligheidscoördinator niet verplicht? De veiligheidsopleiding kan intern gegeven worden door een bevoegd persoon (zoals de preventie adviseur). Constructiv zal dit faciliteren door binnenkort een opleidingspakket aan te bieden. Uiteraard

kan ook in dit geval nog steeds een beroep gedaan worden op een opleidingscentrum.

Welke vrijstellingen gelden er?

Op de verplichting van het volgen van een basisveiligheidsopleiding zijn enkele vrijstellingen voorzien. De belangrijkste vrijstelling is deze die rekening houdt met de beroepservaring. Namelijk zijn werknemers met minstens 5 jaar ervaring in de bouwsector in de afgelopen 15 jaar vrijgesteld. Het bewijs kan geleverd worden via legitimatiekaarten. Daarnaast gelden er nog enkele vrijstellingen. Zo zijn werknemers vrijgesteld als ze:

● reeds in het bezit zijn van een geldig VCA­certificaat;

● een getuigschrift van Constructiv hebben waaruit blijkt dat de gevolgde basisveiligheidsopleiding voldoet aan de gestelde voorwaarden;

● al een door Constructiv gevalideerde veiligheidsopleiding voor de bouw hebben gevolgd;

● voldoen aan de voorwaarden voor uitzendarbeid in de bouwsector (erkende beroepsopleiding of 16 uur veiligheidsopleiding of ervaring);

● een gelijkstelling kregen van Constructiv voor eerder gevolgde opleidingen.

ding te volgen en de nodige kennis te verwerven.

De personen die reeds werkzaam zijn op een bouwplaats moeten in tweede instantie in staat gesteld worden om deze basisveiligheidsopleiding te volgen. Zij beschikken over een termijn van één jaar om de nodige kennis te verwerven. Deze termijn eindigt op 15 april 2024. Voor werknemers en werkgevers die ressorteren onder het PsC 149.01 zal Volta, het paritaire sectororganisatie, voorzien in specifieke opleidingen.

Neem contact op met Lucine Albertian via consult@techlink.be VRAGEN?

Belangrijk: kleinere bouwbedrijven ontkomen hier niet aan!

Wat met nieuwe medewerkers? Nieuwe werknemers in de sector moeten de basisveiligheidsopleiding volgen binnen de maand die volgt op het begin van hun tewerkstelling op een bouwplaats. Start de nieuwe medewerker in juli of augustus, dan is de uiterste datum 30 september.

Vanaf wanneer geldt deze verplichting?

Hoewel de cao dateert van 12 mei 2022, gelden de regels retroactief vanaf 1 april 2022. Om iedereen de nodige tijd te geven om in orde te zijn, werd er een overgangsperiode van 6 maanden voorzien. Dit houdt dus in dat iedere werknemer die onder PC 124 voor het bouwbedrijf valt, sinds 1 oktober 2022 de basisveiligheidsopleiding moet gevolgd hebben. Tenzij deze werknemer kan terugvallen op een vrijstelling.

Tussenkomst van Constructiv?

Ook voor deze opleidingen kan je een beroep doen op een tussenkomst van Constructiv. Dezelfde stelsels van bijvoorbeeld de weekdagopleidingen en de winteropleidingen (als de opleiding gevolgd wordt tussen 1 december en 31 maart) zijn ook op deze opleidingen van toepassing.

Een pleidooi voor robuustheid, predictief onderhoud en monitoring

Weinigen staan er bij stil, maar de nieuwe stijl van installeren is véél, véél minder robuust dan die van pakweg vijftig jaar geleden. Om begrijpelijke redenen worden stalen buizen amper nog gelast en een groot deel van onze nieuwe installaties bestaat uit kunststof. Op zich niks mis mee. Je zou denken dat de nieuwe technieken leiden tot verbetering…

… en dat doen ze enerzijds ook: alles gaat véél sneller en goedkoper, is beter te plannen, monteurs moeten niet meer sjouwen met loodzware gietijzeren radiatoren en ketels. Alles in het teken van montagevriendelijk, sneller en goedkoper, vaak “plug and play”. Anderzijds komt deze evolutie de levensduur en de betrouwbaarheid niet altijd ten goede. Lichtere materialen, veel minder corrodeerbaar oppervlak door de toename van het aandeel kunststof (daardoor hogere corrosiedruk op de overgebleven metalen), kleinere doorlaatopeningen, sterkere automatisatie met regelventielen, debietregelventielen, zoneventielen, drukafhankelijk zelfregelend kraanwerk leiden onvermijdelijk tot een hogere storingsgevoeligheid. De medaille van hoog rendement, snel regelbaar, licht gewicht, montagevriendelijk heeft een donkere keerzijde: beperktere levensduur, hogere onderhoudskost en minder robuust.

De installatiebedrijven zélf hebben daar relatief weinig last van. De onderhoudsbedrijven krijgen er extra werk mee. De enige die er last van heeft is

de eindklant, want die moet betalen, maar “gelukkig” weet hij van niks. De HVAC sector zélf kan meer volume verzetten met minder (geschoolde) mensen in kortere tijd. En nieuw is nieuw, da’s altijd geweldig. De problemen die daar uit voortvloeien zijn voor later.

Ik wil niet suggereren dat de HVAC-sector een bewuste strategie volgde om de eindklant meer centen uit z’n zak te halen, zoals kwatongen durven beweren. Welnee, de sector heeft al genoeg zorgen aan z’n hoofd om competente medewerkers te vinden en te voldoen aan de steeds hogere eisen van regelgeving, planning, milieu-, sociale en andere wetgeving, het fileleed en noem maar op. Maar feit is dat er niemand echt gebaat is bij meer storingen en kortere levensduur. Fabrikanten van componenten zien hun kosten voor garantie en commerciële tegemoetkomingen stijgen ondanks de toegenomen prestatiekwaliteit van hun producten.

Het is daarom dat verschillende regelgevende instanties zoals Buildwise in Belgie, ISSO in Nederland, VDI in Duitsland en BSRIA in Engeland hun richtlijnen aanpasten, opdat de sector toch een minimale inspanning zou leveren om de drastisch teruglopende betrouwbaarheid en levensduur in de pas te houden.

Niet dat de nieuwe materialen en technieken verkeerd zijn, verre van, maar de consequenties moeten wél goed in de gaten gehouden wor-

den. Waar we vroeger op onze twee oren konden slapen zonder al te veel controle, is monitoring vandaag een absolute noodzaak. De analogie met rookmelders ligt voor de hand. Met een rookmelder bespaar je geen geld of energie, je comfort verhoogt er niet door, en toch heeft de wetgever ze verplicht gemaakt. Een veelgehoorde vraag in de installatiewereld is dan: “is corrosiemonitoring dan ook wettelijk verplicht, zoals rookmelders?”.

Het antwoord is nee. Het parlement heeft hierover geen wet gestemd, dus is het niet wettelijk verplicht. Maar de dag dat er in een grote, dure installatie door corrosieproblemen iets grondig fout loopt is al lang voorbij. Gelukkig voor de betrokkenen is het nog nooit tot een geruchtmakende rechtszaak gekomen, men vindt altijd wel een compromis waar alle partijen bij verliezen, nadien trekt iedereen zich terug en likt zijn wonden. Maar de dag dat er iemand opstaat en zo’n geval voor de rechtbank brengt is niet ver meer weg.

Dan zal blijken dat er richtlijnen bestaan die door de sector als “stand van de techniek” aanzien worden en dat het niet voorzien van corrosiemonitoring conform TV278, ISSO13, VDI6044 en/of BG29 of BG50 (and more to come) je als installatiebedrijf, adviseur, planner, onderhoudsbedrijf duur te staan kan komen.

Kan komen, dat is nooit zeker. Het is niet omdat je rookmelders hebt dat het niet kan beginnen branden. Maar je bent dan tenminste verwittigd en je kan tijdig ingrijpen. Met corrosieschade net hetzelfde. Is het nu echt nodig om dat risico te lopen, een bloedneus te halen en nog meer schadegevallen te moeten accepteren vooraleer de sector begrijpt dat de erg goedkope corrosiemonitoring écht wel een uitdrukking is van gezond verstand? En dus “nodig”, of zoals TV 278 het schrijft “sterk aanbevolen”? Wat in de feiten eigenlijk neerkomt op een verplichting die niet door het parlement gestemd is en dus geen wet, maar wél een bindende richtlijn. Toegegeven, ’t is allemaal niet simpel. Maar moest het simpel zijn, hadden we die corrosiemonitoring niet nodig.

Auteur:

Karl Willemen, stichter van RESUS

SYSTEEMWATER-

Publicatie Techlink rond

Sinds juli 2021 onderstreept Buildwise het belang van kwaliteitsvol vul­, bijvul­ en systeemwater voor verwarmingsinstallaties. In de TV 278 worden tal van aanbevelingen gegeven ter voorkoming van afzettingen en corrosie in cvinstallaties. Techlink wou met de aanvullende artikels in Heat+ de vertaalslag maken naar de installateur. In de mei­editie van Heat+ zat dit vervat als bijlage in één boekje.

“Er is een grote kans dat we die nieuwe en ‘hernieuwbare energie’-installaties veel te snel zullen moeten hernieuwen.”

THE START OF A NEW ERA

De nieuwe Etaline Pro:

• Veel flexibeler in gebruik

• Gemakkelijker te bedienen

• Compacter in ontwerp

• Zuiniger in verbruik

Kom en ontdek onze nieuwe HVAC pompen zoals de Etaline Pro

Ontdek KSB oplossingen met onze Power of Blue pompen en afsluiters

De nieuwe kleine opvoerinstallatie Miniformaat.

De Minilift S voor grijs water maakt alles mogelijk:

Verschillende pompcapaciteiten

Bestand tegen heet water en pekelwater (waterverzachters)

5 toevoeren en selecteerbare persaansluitingen

Variabel instelbaar pompvolume

www.kessel-belgie.be

Training sessie “Competition Law”

Techlink organiseerde op 14 juni haar jaarlijkse training “Competition Law” in het Van der Valk Hotel Brussel Airport. De opleiding werd gegeven door meesters Filip Tuytschaever en Stefanie Colaers van het advocatenkantoor Contrast dat gespecialiseerd is in het mededingingsrecht. Tijdens de training werden we ons bewust van de belangrijkste “dos & don’ts” in het mededingingsrecht en lag de focus op compliance: Voor wie? Met wat? Hoe?

Afspraken tussen concurrenten zijn mededingingsrechtelijk gevoelig. Het Belgische (en Europees) recht verbiedt inbreuken op het mededingingsrecht zoals kartels, afspraken, misbruiken van machtspositie en misbruiken van economische afhankelijkheid die ertoe leiden dat de mededinging op de betrokken markt merkbaar wordt verhinderd, beperkt of vervalst. Ondernemingen moeten zelfstandig hun marktgedrag bepalen. Ook beroepsfederaties zijn op dezelfde wijze onderworpen aan de mededingingsregels. Als ontmoetingsplaats voor concurrenten, staan ze vandaag eveneens onder het toezicht van de mededingingsautoriteiten. Voorzichtigheid is dus voor iedereen een must.

De mededingingsregels en bijbehorende sancties dringen zich sterker dan ooit op aan Belgische ondernemingen. Het ontwikkelen van een compliance­strategie beschouwen de mededingingsautoriteiten bovendien als een signaal dat de onderneming het mededingingsrecht ernstig neemt.

Tijdens deze training werden de belangrijkste basisprincipes van het mededingingsrecht toegelicht.

De werknemers van Techlink kregen in de voormiddag van Stefanie Colaers een opleiding over “Federaties en het mededingingsrecht”.

In de namiddag kregen de aanwezige leden van Techlink van Filip Tuytschaever een opleiding over “Informatie-uitwisseling binnen en buiten beroepsfederaties –Distributieovereenkomsten”.

Techlink Antwerpen op bezoek bij de Verbeke Foundation

Techlink Antwerpen ontdekte op zaterdag 3 juni samen de Verbeke Foundation. De aanwezige leden werden vervolgens rondgeleid op het terrein door verzamelaar Geert Verbeke, die zijn transportbedrijf verkocht en de site transformeerde tot een plek waar kunstenaars zich kunnen uitleven. Geert praatte met veel vuur over zijn passie voor moderne kunst. De Verbeke Foundation (https://verbekefoundation.com) is een unieke plek met een bijzondere kakafonie aan kunstwerken.

Techlink Oost-Vlaanderen ontdekt de Vlaamse Ardennen in een 2PK'tje

Op zondag 25 juni

organiseerde Techlink

Oost-Vlaanderen

een nostalgisch en origineel teamevent voor haar leden. Een halve dag (rij)plezier met een 2PK'tje in het spoor van Merckx, Boonen en Gilbert. Een 60-tal deelnemers maakten

een onvergetelijke ronde doorheen de Vlaamse Ardennen, met de Koppenberg, Patersberg en Kwaremont die natuurlijk niet mochten ontbreken.

Tijd voor de wederopstanding. Een geit voor iedere gelegenheid.

Geert Verbeke van de Verbeke Foundation.

AFDICHTEN (NIET) VOOR IEDEREEN

WEGGELEGD

Elektriciteit- en sanitaire leidingen, die door een brand compartimentswand of vloer toegepast worden, dienen correct afgedicht te worden. Bij Soudal, lid van PFPA, kan u terecht voor een persoonlijke oplossing met bijhorend advies voor het correct afdichten van toe- en afvoerleidingen.

Voor meer selectiemogelijkheden van brandwerende doorvoeren en een breed overzicht ga naar https://bim.soudal.com

NATHALIE KANIEWSKI

→ Geboren op 28 april 1981

→ Sterrenbeeld: Stier

→ Functie: Senior Legal Advisor/ Bedrijfsjuriste

→ In dienst sinds 2 maart 2014

bij F.E.E. en sinds 16 juni 2022

bij Techlink

→ Favoriete serie: Breaking Bad

→ Favoriete auteur: Ken Follett

De werknemers van Techlink staan dagelijks voor jou op de barricaden. Ze vertegenwoordigen onze sector in heel wat vergaderingen, beantwoorden al jouw vragen en doen zoveel meer. Toch verschuilt zich achter de façade ook gewoon een mens met zorgen en dromen.

“Recreatief paardrijden vormt mijn happy place”

Nathalie is gepassioneerd door het sociaal recht. Zij houdt ervan om technische materie voor te kauwen en in begrijpbare taal over te brengen naar onze leden. Ze brengt met andere woorden het sociaal recht tot leven met haar gevoel voor droge humor. Met een rechtendiploma behaald aan de UGent en een aanvullend diploma in het ondernemingsrecht aan de UAntwerpen is Nathalie voldoende gewapend om zich vast te bijten in de grotere, complexe dossiers.

‘Vandaag heb ik meer dan 17 jaar ervaring binnen het sociaal recht. Ik heb onder andere gewerkt bij een sociaal secretariaat waar ik de knepen van sociale wetgeving heb geleerd. Ik streef naar oplossingen die direct toepasbaar zijn in de praktijk waardoor onze leden er ook direct mee aan de slag kunnen. Elke dag kom ik in contact met andere bedrijfsleiders en kan ik echt iets voor hen betekenen. Mijn gedrevenheid in het zoeken naar oplossingen komt ook naar boven tijdens de sectorale onderhandelingen waarbij de sociale partners collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) onderhandelen. Dat zijn steeds cruciale gesprekken die impact hebben op de werkgevers én werknemers.’

Paardenliefhebster

Ook al had Nathalie aanvankelijk niets met paarden, toch kocht ze drie jaar geleden een eigen trekpaard voor haar en haar dochter. Ze wist er aanvankelijk niets vanaf en volgde een spoedcursus paardrijden om met

haar dochter mee te kunnen rijden. Vorig jaar kwam er een tweede paard bij. Na een drukke werkdag vind ze altijd rust bij de paarden.

‘Mijn dochter (Elise, 12 jaar) is verzot op paarden en al snel werd ik ook besmet met het paardenvirus. Dus herken ik veel in mijn dochter. (lacht) Als je vaak op hetzelfde paard rijdt, bouw je daar echt een band mee op. Er ontstaat een soort wederzijds respect. Het paard reageert op jou en jij op het paard. De ontwikkeling tot ruiter is een lange weg vol met obstakels want het gaat lang niet altijd vanzelf.’

Een trektocht te paard is de ultieme paardrijvakantie. ‘Dat is exact wat ik met mijn dochter afgelopen zomer in de Nederlandse Veluwe heb gedaan. We kwamen op de mooiste plekken en liepen uitsluitend langs bos­ en wandelwegen.’

Sociale, flapuit

Nathalie draagt haar hart op de tong en is een echte flapuit. Als ze een zaal binnenwandelt, vult ze de zaal met haar charisma. ‘Voor mij maken de sfeer en de mensen de job. Binnen de nieuwe structuur van Techlink heb ik mijn plaats moeten zoeken én deze ondertussen gevonden. De fijne collega's zorgden ervoor dat ik direct mezelf kon zijn. Op de laatste editie van de Techlink Awards Night leerde ik hen ook kennen buiten de werksfeer. Samen plezier maken schept een band en breekt het ijs.’ (knipoogt)

Ontdek de magie van Zonale Ventilatie

Ook DUCO zal aanwezig zijn op Install Day met tal van totaaloplossingen naar ventilatiesystemen toe voor de volledige installatiesector. Ontdek de Magie van Zonale Ventilatie! Daar draait het bij DUCO in deze editie om. Van 9 tot en met 19 uur heet het bedrijf je van harte welkom op de standen 187 & 194 waar het haar bestaande ventilatietechnieken en nieuwste ontwikkelingen zal voorstellen om een gezond binnenklimaat te garanderen. Ook laat DUCO zien waarom zonale ventilatie tot de absolute top in de ventilatiewereld behoort. Stilte en energie­efficiëntie, daar draait het bij zonale ventilatie om. De zonale ventilatiesystemen van DUCO ventileren enkel waar en wanneer dit nodig is. Hierdoor produceren ze minstens 30% minder geluid. Doordat enkel ruimtes worden geventileerd die worden gebruikt, besparen deze zonale ventilatiesystemen, zoals de DucoBox Focus, de DucoBox Energy Premium en de DucoBox Energy Comfort Plus ook tot 40% energie in vergelijking met traditionele ventilatiesystemen. www.duco.eu

Desco breidt gamma Alupex uit

Goed nieuws voor de liefhebbers van Alupex, want Desco biedt de 4m lange meerlagenbuis en de fittings nu ook aan in de – grotere – diameters 40, 50 en 63 mm.

Deze unieke meerlagenbuis van Italiaanse topkwaliteit is de ideale compromis tussen stabiliteit en plooibaarheid.

www.desco.be/nl-be/folders

Frigro – De groothandel voor de professionele koeltechnieker en warmtepomp installateur

Kiezen voor Frigro is kiezen voor een betrouwbare partner met een sterke reputatie als familiale onderneming. Ze beschikken over een compleet gamma, ruime voorraden, verregaande technische ondersteuning en online tools. Zo kunt u ­ voor, tijdens en na uw project ­ steeds rekenen op deskundig advies en begeleiding. Bovendien geniet u via Frigro Services van een uitgebreide dienstverlening: van opleidingen tot interventies ter plaatse. Met drie complementaire

gamma’s ­ Coolcomponents (koeltechniek), Aircomponents (warmtepompen) en Isocomponents (koelcellen)

zijn ze de one­stop­shop voor al uw projecten. Naast hun centraal magazijn en shop in Wevelgem, beschikken ze eveneens over een online platform met onder meer: technische tools voor berekeningen en selecties, weergave van voorraad en nettoprijzen, plaatsen van bestellingen, opmaken van offertes, … 24/24 tot uw dienst. Kennis hebben is kennis delen: zo staat Frigro eveneens bekend als erkend kennispartner met een eigen opleidingsfaciliteiten en een dochteronderneming, Frigro Services, voor technische ondersteuning in­the­field. www.frigro.be

Een innovatieve en slimme centrifugaalpomp voor hoge volume debieten

Samen met onze gewaardeerde klanten hebben we de Wilo­Atmos TERA­SCH ontwikkeld. Dit baanbrekende systeem is ontworpen om te voldoen aan de hoogste prestatie­eisen, met een gestandaardiseerde volumestroom van 4.500 m3/h en maximale energie­efficiën­

tie. Het is een betrouwbare oplossing voor het veilig en efficiënt transporteren van grote volumes, zelfs over lange afstanden. De toepassingsgebieden van de Wilo­Atmos TERA­SCH zijn uitgebreid en omvatten energiecentrales, waterwerken, gemeentelijke watervoorzieningen en professionele irrigatie/landbouw, waar energie­efficiëntie, betrouwbaarheid en topprestaties van cruciaal belang zijn. www.wilo.be

Vaarwel geluidspollutie, welkom geluidsisolerende omkasting voor buitenunits

Met het stijgend aantal warmtepompen en airco’s, neemt de vraag toe naar passende geluidsisolerende omkastingen voor deze units. Een tendens die specialist ter zake Linum Group voelt. Want de units, die doorgaans tegen de buitengevel of op het dak geplaatst worden, wil je enerzijds beschermen tegen weer en wind. Anderzijds komt met een draaiende warmtepomp of airco komt, juist, geluid. Reden te meer om te kiezen voor een kwaliteitsvolle, geluiddempende omkasting. Met de DICE levert Merford stevige geluiddempende omkastingen met een geluidsreductie van 9 tot 17dB (A) naargelang de installatie. Tegelijk krijgen ook weersomstandigheden geen vat op de warmtepomp buitenunits. Robuust en toch zijn de toestellen goed bereikbaar, want ook dat is een belangrijke vereiste naar werking en onderhoud toe: voldoende ruimte rondom de units. U vindt ons op stand 85 (hal B) op Install Day! www.linum.eu

Resideo Academy maakt het verschil voor de professionele installateur

Installateurs werken graag met producten die hun werk makkelijker maken en die hun klanten gebruiksvriendelijke oplossingen bieden. Tegelijk hebben ze baat bij gemakkelijke toegang tot trainingen. Deze helpen hen bij het ontwikkelen en bijhouden van de vaardigheden die ze nodig hebben om zichzelf te onderscheiden in de markt. Dit is waar Resideo met haar Academy het verschil kan maken. De Resideo Academy biedt een complete, educatieve, multimediale aanpak die de comfort­, water­ en beveiligingsprofessionals van Resideo ondersteunt. www.resideo.com/be/nl/service/resideo-academy

Testo 570s herkent snel en betrouwbaar afwijkingen

Eerste slimme manifold met automatische foutherkenning en 360u autonomie. Testo, specialist in innovatieve meetoplossingen, brengt met de testo 570s ’s werelds eerste slimme manifold op de markt die afwijkingen snel en betrouwbaar herkent en signaleert via de testo Smart App. Het bedrijf zorgt zo voor een revolutie inzake langetermijnmetingen bij koelsystemen, airco’s en warmte­ pompen. De manifold beschikt bovendien over een batterijduur van 360 uur – een record.

www.testo.com/nl-BE/

Nieuwe BLAUWE LIJN rookgasanalyser

25 jaar na verschijning van de eerste Eurolyzer “classic” introduceert EURO­INDEX met de Eurolyzer S1 de nieuwste BLAUWE LIJN rookgasanalyser. Het toestel biedt een complete en efficiënte oplossing voor inbedrijfstelling, inspectie en onderhoud van cv­installaties. De Eurolyzer S1 bevat alle goede eigenschappen van zijn voorgangers. Er zijn tal van nieuwe eigenschappen, zoals volledig dubbele bediening. U kan het toestel met één hand bedienen via het ronde touchpad of via het 4,3” high resolution touchscreen. U kan het instrument aanpassen aan uw persoonlijke voorkeuren door in te stellen welke meetfuncties wel, of juist niet zichtbaar zijn in het startscherm en het aanpassen van de volgorde en de eenheden van de meetwaarden. Het is zelfs mogelijk om complete meetconfiguraties vast te leggen in handige macro’s, wat veel tijd kan besparen. Een andere nieuwe functionaliteit is het unieke Multi­memory. Hiermee kan u de meetresultaten van achtereenvolgende metingen presenteren in één meetrapport. https://euro-index.be/nl/

Climatrix verwelkomt Viessmann in zijn klantenportefeuille

Lidbedrijf Climatrix van Kim Vaessen verwelkomt het internationale bedrijf Viessmann als nieuwe klant.

Climatrix zal voor Viessmann de levering, en naar wens, ook de plaatsing verzorgen van lagetemperatuursystemen ­ vloerverwarming, klimaatplafonds en klimaatwanden ­ in België. Sinds de oprichting in 2011 groeide Climatrix snel uit tot een zelfstandige en onafhankelijke speler in de volatiele HVAC­industrie.

Viessmann en Climatrix delen dezelfde missie om met hun klimaat­ en energieoplossingen een positieve bijdrage te leveren aan een duurzamere wereld. Beide bedrijven geloven dat door dit partnerschap de energietransitie sneller en efficiënter gerealiseerd kan worden. Om het langetermijnkarakter van de samenwerking te onderstrepen en de stap naar verdere

Alles eenvoudig, digitaal en verbonden: de onverslaanbare tools voor verwarmingsinstallaties.

groei te bestendigen, opent Climatrix een hub in Hoegaarden met een magazijn en eigen plaatsingsteams zodat op deze manier ook de Waalse markt efficiënter bediend kan worden.

www.climatrix.bewww.viessmann.be

Daikin is meer dan ooit klaar voor de toekomst

De schommelingen op de economische markt de afgelopen twee jaar hebben duidelijk een impact gehad op de HVAC­sector. Maar Daikin bleef niet bij de pakken zitten en stelt de consument gerust dankzij een duidelijke aanpak. Tijdens hun jaarlijkse Blue Days maken ze een analyse van het afgelopen jaar en stellen ze tal van oplossingen voor. De overkoepelende missie van Daikin is duidelijk: een zorgeloze klantenervaring bieden voor zowel eindklant én partners. Hiervoor worden verschillende diensten ter beschikking gesteld. Met de

LAVA infraroodpanelen (in keuken en slaapkamers) eFLOOR vloerverwarming (in de badkamer). Voor warmwater zorgt de AQUA warmtepompboiler. In de zomer kan de Fire+Ice bovendien de hoofdvertrekken aangenaam koel houden. De voordelen? Eenvoudig te plaatsen, lage installatiekosten, lage onderhoudskosten. www.etherma.com/nl/warmtepomp/warmtepomp/luchtlucht-warmtepomp

Fernox viert 25 jaar innovatie op de Belgische waterbehandelingsmarkt Fernox, een wereldleider in waterbehandeling voor verwarmings­ en koelinstallaties, viert 25 jaar topkwaliteit in België. Ontdek de innovatieve producten van

nieuwe Daikin Home HUB optimaliseert de eindklant zijn zelfconsumptie en wordt hij nog onafhankelijker van het elektriciteitsnet. Via de verschillende Daikin Cloud Service toepassingen wil Daikin bovendien de nodige ondersteuning bieden aan haar installateurs gedurende de hele levensduur van het product. Voor de installateur wordt er extra ingezet op ondersteuning en opleiding. De Daikin Hotline wordt verder uitgebouwd en het Daikin On Site systeem helpt de installateur tijd en geld te besparen door monitoring op afstand en slim onderhoud.

www.daikin.be

Gasloze appartementen met ETHERMA Fire+Ice

Om appartementen en kleine woningen gasvrij te maken heeft ETHERMA een nieuw concept ontwikkeld. De basis van dit concept wordt gevormd door de Fire+Ice warmtepomp. Deze lucht­lucht­warmtepomp is speciaal ontwikkeld om op een efficiënte en snelle manier de hoofdvertrekken in kleine woningen te verwarmen. De overige ruimtes worden verwarmd met

FERNOX, de Express Inhibitor Test en de TF1 Sigma Filter, op Install Day, stand nr. 181. De Express Inhibitor Test biedt een snelle en eenvoudige meting van de waterkwaliteit in de CV­installatie ter plaatse aan. Dompel de teststrip enkele seconden in het waterstaal van het CV­water. Het bespaart je tijd en zorgt ervoor dat de TV 278 richtlijnen worden nageleefd. FERNOX introduceert ook met trots de TF1 Sigma Filter. Deze hoogwaardige, nauwkeurig ontworpen filter zonder deksel biedt verhoogde betrouwbaarheid. Deze filter is ideaal voor gebruik in kleine ruimtes, bevat een 360° oriënteerbare aansluiting, en kan zelfs onder 45° worden geïnstalleerd. Kom langs op Install Day om al deze waterbehandelingsoplossingen te bekijken en te ontdekken hoe Fernox de efficiëntie en levensduur van uw CV­installatie optimaliseert.

https://fernox-nl.be/

Kim Vaessen (CEO Climatrix) en Christophe Leroy (Managing Director Viessmann Benelux)

Op weg naar een duurzame toekomst…

Kom op 11.12.2023 naar Bel.Brussels voor de tweede editie van het Energy

Transition Congress.

De editie van 2022 was een inspiratiebron waar experten uit de energiesector hun visie gaven op de energietransitie – in de context van de Green Deal en REPowerEU – door concrete acties te formuleren.

Tijdens het Energy Transition Congress 2023 zullen we debatteren over de impact van deze acties en zoveel mogelijk concrete aanbevelingen maken naar de regeringen en partijen in aanloop van de verkiezingen van 2024.

Debatten en speeches

Bel.Brussels

Havenlaan 86C 1000 Brussel

Maandag 11.12.2023

van 8.30 tot 18.30 u

GRATIS parking

Meer info op : www.energy-transition.be

Is een hybride warmtepomp interessant bij renovatie?

Kies dan voor zonnepanelen om je warmtepomp van elektriciteit te voorzien.

en een daling van de CO2-uitstoot tot 40%. Nog duurzamer verwarmen?

zo bruikver je minder, zonder comfortverlies. Een energiebesparing tot 25%

Dan springt de condensatieketel bij (bv. op koude dagen). Het systeem kiest op elk moment de interessantste energiebron,

Is dit niet voldoende?

De warmtepomp verwarmt je woning met gratis omgevingswarmte.

gascondensatieketel én een elektrische lucht-waterwarmtepomp.

Een hybride verwarming combineert twee systemen: een klassieke