Heat + NL 11 - 2024

Innovaties in warmtepompen

ETIKETTERING

F-GASSEN

DUURZAME WARMTE

Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken

• Driemaandelijks vakblad

MEMBER 0F

Natuurlijke warmte,

stijlvol geleverd door Amber

Onze nieuwste Lucht/water-warmtepomp ‘Amber’ is een esthetisch vormgegeven monoblock dat op geen enkel uitbouw of terras misstaat. Of het nu gaat om een nieuwbouwproject of een slimme renovatie, Amber maximaliseert comfort, zonder dat er kostbare binnenruimte verloren gaat.

• Monoblock warmtepomp met alleen buitendeel (+ regelmodule binnen)

• Gemakkelijk te installeren

• Verkrijgbaar in drie vermogens (6,5kW, 9,5kW en 12kW)

• Milieuvriendelijk koudemiddel (R290)/ geen F-gas certificering benodigd

• All-electric (ready): verwarmen, koelen en sanitair warm water

• Hoge aanvoertemperatuur tot wel 70°C mogelijk

• Combineerbaar met hoogwaardige voorraadvaten (staand, liggend en hangend)

• Fluisterstille werking

Voorzitter

Techlink Linking Techniques

Install Day is een totaalconcept voor de sector

Op vrijdag 18 oktober 2024 bracht Install Day (zie pagina 6) niet alleen de installateurs samen, maar het was wederom een ontmoeting met ons hele Ecosysteem van multifunctionele installaties. Ook de fabrikanten, de distributie en de bedrijven die instaan voor onderhoud en energiebeheer en dit voor alle technieken die geïnstalleerd worden in gebouwen met betrekking tot elektrotechniek, verwarming, ventilatie, airconditioning, sanitair, verlichting, beveiliging, batterijen en elektrohuishoudtoestellen waren aanwezig.

Beurzen zijn de voorbije decennia enorm geëvolueerd. De tijd is voorbij dat bezoekers alleen naar een beurs kwamen om kennis te maken met het aanbod van exposanten. Een belangrijke stap in de evolutie was het idee dat een beursbezoek een ervaring moest zijn. Onze 230 standhouders speelden daarop in door bezoekers actief te betrekken bij hun aanbod. De bedoeling was duidelijk: aan bezoekers de kans geven om tijdens één beursbezoek kennis te maken met tal van nieuwe producten, technieken, en digitale tools op het gebied van elektro, sanitair, verwarming, ventilatie, airco … voor de residentiële, tertiaire en industriële markt.

De blik is gericht op de duurzame toekomst: warmtepompen, CEMS, energieopslag, batterijen, zonnepanelen, … De beursvloer weerspiegelde dit en liet zien dat duurzaamheid meer dan ooit op het netvlies van de installatiewereld staat. Techlink informeert haar leden over de nieuwe duurzame technieken via ons ledenmagazine.

Ook volgend jaar blijft Techlink zich inzetten om u te voorzien van waardevolle informatie, trends en inzichten die u kunnen helpen om overeind te blijven en bovendien het verschil te maken in de veeleisende en dynamische installatiewereld. Het blijft onze topprioriteit om jullie belangen te kunnen behartigen. Uw betrokkenheid en feedback zijn cruciaal voor ons succes!

Alexander Dewulf

V-Power

klaar voor lager

Met de V-Power uitbreidingsmodule kan je een uni.8 radiator van desco upgraden. Zo geeft deze radiator tot 50% meer warmte af, dankzij de extra convectie. V-Power anticipeert hiermee op de vraag naar efficiënte lage temperatuur verwarming. De geïntegreerde ventilatoren met 5 standen worden aangestuurd door een autonome regeling. Door zijn verhoogde vlakke design voorplaat, integreert de ventilatie-unit in een esthetisch geheel. De V-Power module heeft een eenvoudige bediening, verbruikt weinig stroom (4 tot 15 W), heeft een uiterst stille werking (20 tot 34 dB in boost modus) én biedt de mogelijkheid tot koeling.

uitermate geschikt voor warmtepompen van

Aartselaar Antwerpen Braine l’Alleud Brugge Châtelineau Diest

Dison Ekeren Forest | Vorst Gembloux Gent Habay Ieper Kuurne Liège Lier Lummen Malmedy Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur Temse Tournai Turnhout Wemmel Wijnegem Zaventem Zele www.desco.be

ook als uitbreidings-

ecologische en economische lage temperatuur

bekijk hier de folder

Aalst

zeer stille werking

module

geïntegreerde ventilatoren verhogen het vermogen tot 50%

verwarming en koeling

intuïtieftouch p ad

6 ● Install Day

Install Day trok in 2024 ruim 5000 bezoekers! Het rechtstreekse contact tussen alle actoren uit ons Ecosysteem van multifunctionele installaties werd duidelijk gesmaakt. We danken alle exposanten en bezoekers voor deze geslaagde editie en zien u graag terug in 2025 voor een nieuwe beurs.

20 ● Akoestisch comfort

Op dit ogenblik zijn er geen algemene richtlijnen omtrent geluid van een buitenunit in een residentiële context. Een aantal organisaties, waaronder Techlink, heeft samen met het Vlaamse Departement Omgeving en VEKA de handen in elkaar geslagen om tot een evenwichtig basisdocument te komen, dat de huidige kennis rond het onderwerp samenvat.

52 ● SolBioRev

Dit project heeft als doel een innovatieve benadering te bieden voor de integratie van zonne-energie en biomassa in gebouwen, met als einddoel het verbeteren van de energie-efficiëntie en het verminderen van de CO2-uitstoot. Techlink was binnen het project partner voor de levenscyclusanalyse, economische evaluatie en de integratie van het systeem in appartementsgebouwen.

3 ● Edito: Install Day is een totaalconcept voor de sector

6 ● Install Day: Zevende editie

10 ● Dossier: Veilig drinkwaterduurzame materiaalkeuzes

14 ● Install Tomorrow: Sensibiliseringscampagne gaat voort!

Warmtepompsymposium

16 ● Duurzame warmte voor onze steden

20 ● Hoe geluidshinder voorkomen bij warmtepompen?

24 ● De rol van thuisbatterijen in combinatie met warmtepompen

Embuild

Kunstlaan 20, 1000 Brussel embuild.be

Verantwoordelijke Uitgever

Dirk De Wolf dirk.dewolf@techlink.be

Techlink vzw

Excelsiorlaan 91, 1930 Zaventem T. +32 2 720 40 80 info@techlink.be • www.techlink.be

28 ● Dossier: Bestaande radiatoren hergebruiken met een lucht-waterwarmtepomp

32 ● Actualiteit: Cluster Warmtepompen

34 ● Dossier: Hybride verwarmingssystemen

40 ● Het standpunt van de politieke partijen: deel 2

42 ● Interview: Software optimaliseert werking van een hybride HVAC-installatie

48 ● Project: GeoCamb

Managing Director

Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be

Publiciteit

Inge De Ridder T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@techlink.be

Periodiciteit • Oplage

4x per jaar • 3000 Nederlandstalig, 2000 Franstalig

52 ● Innovatieproject: Techlink is partner binnen het Europese SolBioRev

56 ● Actualiteit: Innovatie in warmtepomptesten

58 ● Wetgeving: Regels inzake strafrechtelijke ketenaansprakelijkheid

62 ● Wetgeving: Etiketteringseisen

64 ● Actualiteit: Afvalwarmte

68 ● Kort

72 ● De medewerker: Directie Attaché Dolores Sobrino

74 ● Productnews

Proofreading

Sofie Lapière sofie.lapiere@techlink.be

Vertaling

André Verkaeren, Metaphrasis bvba

Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@embuild.be

Drukwerk Graphius

Install Day: innovaties in de installatiesector onder één dak

De zevende editie van Install Day vond op 18 oktober jongstleden plaats in Brussels Gate. Deze “hoogmis voor de installateur”, een initiatief van Techlink en praktisch mogelijk gemaakt door Embuild, blijft een niet te missen afspraak voor iedereen die iets met installatietechnieken in België te maken heeft. De resultaten spreken voor zich: er waren dit jaar ruim 5000 bezoekers. Reden te meer om volgend jaar een achtste editie te organiseren op 17 oktober 2025.

(Foto’s: ©Aurore Delsoir)

Aan de succesformule werd niet geraakt. ‘Install Day is één dag voor alle technieken. Elektricien, CV-installateur of loodgieter? Vroeger waren het allemaal compleet verschillende beroepen, maar door nieuwe technologieën groeien ze steeds en meer naar elkaar toe. Organisatoren Techlink en Embuild zijn zich bewust van deze ontwikkeling en hebben daarom één vakbeurs voor alle installatietechnieken (elektro, sanitair, verwarming, ventilatie en airconditioning) op poten gezet. Met blijvend succes!’, zegt CAROLE METZMACKER , Marketing

en Communication Manager bij Techlink.’

Geen

energietransitie zonder de installatiesector!

De energietransitie is volop aan de gang en zal ook de volgende jaren nog moeten versnellen, het blijft dus belangrijk om ten allen tijden mee te zijn met de laatste nieuwe innovaties en technieken in het installatieveld. En dé beurs bij uitstek waar u alles kon ontdekken in een informele sfeer? Dat was Install Day!

De energietransitie heeft voor een versnelling gezorgd in de elektro- en HVAC/S-sector. De technologie staat niet stil, de nieuwste installatietechnieken brengen (energie)oplossingen op maat. En met de opkomst van nieuwe technologieën zoals duurzame energie en groene energieoplossingen, zullen elektrische installaties een nog belangrijkere rol gaan spelen in onze toekomst.

Beurservaring

Install Day bood 230 exposanten opnieuw een podium om hun laatste producten, technieken, software, digitale tools, … voor te stellen aan de elektricien, HVAC/S-installateur en onderhoudstechnieker. Deze professionele beursdag was de ideale

← Van stijlvolle kranen tot energie-efficiënte warmtepompen: design en duurzaamheid troef bij Facq. De trampoline op hun stand ging ook niet onopgemerkt voorbij waarmee ze alle Facqacatures onder de aandacht wouden brengen.

↑ Digitale energiebeheer- en automatiseringsoplossingen voor efficiëntie en duurzaamheid komen ook steeds meer op de voorgrond. Hiervoor kon men o.a. terecht bij Schneider Electric.

“Samen maken we de installatiewereld nog sterker!”

INGE EN CAROLE

gelegenheid om snel, op één dag tijd een overzicht te krijgen van de nieuwste producten en ontwikkelingen in de installatiesector.

‘Het was een energieke dag op Install Day 2024! Een ideale gelegenheid om kennissen en collega’s te ontmoeten’, zegt INGE DE RIDDER , Commercial Account Manager bij Techlink. ‘Install Day bevestigde opnieuw haar rol als de belangrijkste beurs en het netwerkevent van de Belgische installatiesector. Eén dag vol technieken, innovaties, tools… kortweg, voor iedereen wat wils en is in dat opzicht dus van onschatbare waarde!’

‘Met Install Day onderlijnt Techlink ook het belang van de talrijke zelfstandigen en kmo’s in de Belgische installatiesector. Een segment dat zelden de media haalt, maar dat we met hand en tand verdedigen en ondersteunen. Install Day bracht niet alleen de installateurs samen, maar was wederom een ontmoeting met ons hele Ecosysteem van multifunctionele installaties. Ook de fabrikanten, de distributie en de bedrijven die instaan voor onderhoud en energie-

beheer en dit voor alle technieken die geïnstalleerd worden in gebouwen met betrekking tot elektrotechniek, verwarming, ventilatie, airconditioning, sanitair, verlichting, beveiliging, batterijen en elektrohuishoudtoestellen waren aanwezig’, zegt CEO ERIC PIERS.

Innovaties in de installatiesector

Of het nu gaat om verwarming, ventilatie, sanitair, energiezuinige installaties, digitale elektrische trends of over elektrotechniek en meet- en regeltechniek; de innovaties op Install Day zetten u op voorsprong! Net als alle gebouwtechnieken, is ook de installatiesector onderhevig aan constante verandering. Digitalisatie, slimme gebouwen en duurzaamheid zijn enkele van de grootste uitdagingen voor de toekomst. Niet te verwonderen dus dat de energietransitie nieuwe kansen biedt voor alle installatiebedrijven. Het aanbod van de standhouders speelde hier ruim op in. Afhankelijk van de eigenschappen van het gebouw en de noden van zijn klant, is de installateur genoodzaakt om de beste oplossing voor elke si-

Van Marcke wil meer en meer inzetten op prefab. Ze zijn vandaag vooral gericht op energiemodules die een plug-and-play oplossing bieden voor elke type installatie (warmtepomp, HIU, condensatiegasketel …).

tuatie te selecteren. En de aanwezige fabrikanten hun oplossingen rechtstreeks aan installateurs.

Apart event voor scholen

Een apart programma voor scholen was er dit jaar niet. Het overweldigende succes van dat onderdeel op Install Day 2023 noopte ons tot het organiseren van een apart event voor studenten, namelijk: Install Tomorrow Experience Day. Dat gaat door in het voorjaar van 2025.

www.installday.be

Energieverbruik optimaliseren was ook een trend die merkbaar was. Onder andere bij Viessmann kon men een nieuw Home Energy Management Systeem (HEMS) ontdekken.

Kenniscentra waren aanwezig

Professionals uit de installatiesector konden bij onze kenniscentra terecht voor wat meer diepgang. Ook dit jaar was de gedeelde stand van Buildwise en Volta op Install Day een bezoekje waard.

Buildwise

Bij Buildwise kon men terecht voor verschillende demonstraties. De focus ligt zowel op praktische producten als op rekenmodules die de installateurs kunnen helpen om bepaalde berekeningen en beslissingen te ondersteunen. Buildwise mikt met zijn twee productdemo’s op twee uitdagingen van vandaag: het afgiftevermogen van bestaande radiotoren boosten bij lagere temperaturen en het verhogen van de zelfconsumptie van de PV-opbrengst. Voor beiden wordt getoond hoe een specifieke oplossing het vraagstuk kan aanpakken.

Op de stand werd daarnaast de werking van 4 rekentools toegelicht en gedemonstreerd, die een waaier aan installateurs kunnen helpen bij het ontwerpen van kwalitatieve installaties:

De HeatLoad en PowerHeat-app onder-

steunen de verwarmingsinstallateur, in het bijzonder bij het plaatsen van een warmtepomp, nieuw of ter vervanging van een bestaande generator. De eerste omvat twee tools voor de berekening van warmteverliezen: 1) een Excel-bestand waarmee gedetailleerde berekeningen kunnen worden gemaakt helemaal in overeenstemming met de norm en de bijlage. 2) een eenvoudige webapplicatie die een snelle schatting geeft op basis van EPB-gegevens of op basis van de energierekeningen. Met de PowerHeat-app kan snel het afgiftevermogen van een bestaande radiator ingeschat worden, en dit voor verschillende temperatuurregimes.

De WaterDim-tool ondersteunt de sanitarist bij het ontwerp en de dimensionering van collectieve installaties voor de productie van sanitair warm water.

De Optivent-rekentool, tenslotte, ondersteunt de ventilatie-installateur bij een correcte inregeling van de ventilatiemonden. Een bijkomende module laat gedetailleerd ontwerp en dimensionering toe, ook rekening houdend met het te verwachten geluidsniveau in elke ruimte.

Volta

Op de stand lichtte Volta twee van zijn activiteiten toe:

Eerst en vooral zijn er de vele opleidingen die Volta aanbiedt. Volta heeft een uitgebreid gamma aan opleidingen. Zeer populair zijn de opleidingen gelinkt aan veiligheid zoals BA4, BA5 en VCA. Ook basis elektrische opleidingen komen aan bod bij Volta; kabelberekening en netsystemen. Maar daarnaast zijn er ook vele opleidingen aangaande nieuwe technologieën/technieken

waarmee de elektro-installateur nu of in de toekomst aan de slag zal gaan: laadinfrastructuur, batterijen, energiemanagementsystemen (EMS), fotovoltaïsche cellen (PV) en gelijkstroom. Sommige opleidingen zijn klassikaal, sommigen zijn in de vorm van een E-Learning en bij sommige onderwerpen kan u zelfs kiezen tussen beiden.

Naast de opleidingen toonde Volta twee projecten waarin ze kennis overbrengt aan de elektrotechnische sector d.m.v. infoavonden, technische artikels, workshops, enz. De projecten COOCK OStuTech en COOCK Se-More behandelen respectievelijk EMS en slimme laadpalenparken. Binnen EMS speelt de website maakjemeterslim.be een grote rol. Deze website is een verzamelplaats voor elektro-installateurs, fabrikanten en eindklanten. Deze laatste kunnen onderzoeken welke systemen interessant voor hun kunnen zijn in functie van hun specifieke situatie. In het project COOCK Se-More werkt Volta use cases uit om te tonen hoe je een park met meerdere laadpalen op een slimme manier kan aansturen in functie van het beschikbare vermogen.

Ontdek alle rekentools van Buildwise voor de installateurs.

Buildwise ging in gesprek met de HVAC/S professionals. Van links naar rechts: Mieke Verhoeven, Peter D’Herdt en Samuel Caillou.

Volta was verheugd om opnieuw deel te nemen en hun kennis te delen met de aanwezige elektriciens. Van links naar rechts: Ignacio Molina, Geert Verhoeven en Bart Vannoppen.

Veilig drinkwater vraagt een goed ontwerp en duurzame materiaalkeuzes

Het kraanwater dat in België door de waterbedrijven wordt geleverd, is van uitstekende kwaliteit. Het is echter essentieel dat die kwaliteit behouden blijft tot aan de kraan bij de consument. De binneninstallatie voor drinkwater speelt hierbij een cruciale rol. Een doordacht ontwerp, een correcte uitvoering en het gebruik van geschikte materialen zijn essentieel om de kwaliteit van het drinkwater te waarborgen. Hierdoor kan de consument erop vertrouwen dat het water uit de kraan altijd geschikt is voor menselijke consumptie.

De waterbedrijven in België staan in voor de onberispelijke levering van kwaliteitsvol drinkwater. Dit doen ze door middel van een risicogebaseerde aanpak die kwaliteitsrisico’s bij de winning, de productie en de distributie van kraanwater tot een minimum herleidt.

Tot en met de watermeter zijn de waterbedrijven verantwoordelijk voor de infrastructuur. Na de watermeter begint de binneninstallatie voor drinkwater en hiervoor draagt de abonnee de verantwoordelijkheid.

Rol van waterbedrijven bij kwaliteitsbewaking

Ondanks de verantwoordelijkheid van de abonnee, zetten de waterbedrijven zich in om ook de kwaliteit van deze binneninstallaties te waarborgen. Dit doen ze onder andere door abonnees en installateurs te informeren en sensibiliseren over mogelijke risico’s. Daarnaast organiseren de waterbedrijven ook de verplichte keuring van binneninstallaties bij de eerste ingebruikname en na belangrijke aanpassingen.

Kwaliteitsrisico’s in huishoudelijke binneninstallatie

Bij de keuring van de huishoudelijke binneninstallatie wordt gecontroleerd of er geen water kan terugstromen van de binneninstallatie naar het openbare drinkwaternet. Ook wordt gecontroleerd of water niet kan terugstromen in de binneninstallatie. Daarnaast wordt

beoordeeld of tweedecircuitwater, zoals regenwater, op een veilige manier gebruikt wordt. Terugstroming en onveilig gebruik van niet-drinkbaar water vormen namelijk ernstige risico’s voor de drinkwaterkwaliteit.

Andere belangrijke risico’s voor de drinkwaterkwaliteit in huishoudelijke binneninstallaties zijn onder meer de uitloging van metalen uit fittingen, zoals koper en lood, en de aanwezigheid van hormoonverstorende stoffen zoals Bisfenol-A. Voor deze stoffen gelden wettelijke normen voor drinkwater die strikt worden gecontroleerd. Het gebruik van gegalvaniseerd staal in drinkwaterinstallaties moet vooraf goed afgewogen worden. In installaties waarin ook koperhoudende materialen aanwezig zijn, moet het gebruik van gegalvaniseerde stalen leidingen vermeden worden omdat in deze situatie een corrosierisico

ontstaat en hiermee gepaard gaand de uitloging van lood. Daarnaast kan in sommige gevallen de samenstelling van het water het gebruik van gegalvaniseerd staal onmogelijk maken.

In grotere waterinstallaties, bijvoorbeeld in openbare gebouwen of zorginstellingen, vormt daarnaast de groei van legionella een belangrijk risico.

KRITISCHE FACTOREN DIE DE WATERKWALITEIT BEÏNVLOEDEN Temperatuur speelt een belangrijke factor die de aanwezigheid van deze schadelijke stoffen. De legionellabacterie vermenigvuldigt zich snel bij temperaturen tussen 25°C en 60°C. Ook Bisfenol-A loogt sneller uit bij hogere temperaturen, vooral wanneer het water warmer is dan 50°C.

Bij hogere temperaturen logen ook metalen zoals koper en lood

MIÑO COUPLING

MINO serie zijn handbediende metalen gaskogelkranen. Ze zijn ontworpen om manipulatie en demontage van componenten te voorkomen.

• Europese messing CW617N

• Stevige handgreep met blokkeersysteem

• Eenvoudige installatie mogelijk.

• CE-markering. Voldoet aan norm EN-331:2015

• Brandwerend getest volgens norm EN1775:2007

• Getest en gecertifieerd door GAS.BE-ARGB-KVBG laboratorium.

www.valvulasarco.com

Bespaar nu tot 70 % op water!

Met elektronische kranen van SCHELL.

Elektronische kranen van SCHELL besparen u echt geld.

Enerzijds omdat u enkel water verbruikt als het echt nodig is.

Anderzijds omdat u ook op energie voor warm water bespaart.

Waar wacht u nog op. Verander nu!

Meer informatie op www.schell.eu

Meer informatie op

Verantwoordelijkheid voor gezondheid.

meer uit. In het geval van metalen beïnvloedt ook de zuurtegraad de snelheid van uitloging. Een zuurtegraad lager dan 7 zorgt voor snellere uitloging.

Ook waterontharders beïnvloeden de samenstelling van het water. Ze wijzigen met name de minerale samenstelling. Daarom raden de waterbedrijven aan om goed af te wegen of waterontharding noodzakelijk is en om de installatie, de afstelling en het onderhoud door een vakman te laten uitvoeren.

Tenslotte is het cruciaal om stilstaand water in de waterinstallatie te vermijden. In stilstaand water worden immers beduidend meer verontreinigende stoffen aangetroffen.

Belangrijke

aandachtspunten bij het bouwen van een drinkwaterinstallatie voor huishoudelijk gebruik

Er zijn oplossingen voor elk van de genoemde risico’s. Een goed werkende terugstroombeveiliging direct na de watermeter voorkomt bijvoorbeeld dat water terugvloeit van de binneninstallatie naar het openbare drinkwaternet. Ook een correcte installatie met een gescheiden koud- en warmwatercircuit, goede isolatie en uitgevoerd in materialen die geschikt zijn voor gebruik in drinkwatercircuits is belangrijk. Alleen koud water is immers geschikt voor voedingsdoeleinden.

Deze factoren moeten al vanaf het ontwerp van de installatie in overweging genomen worden. Alle sanitaire installaties en binneninstallaties moeten voldoen aan technische vereisten zoals onder andere vastgelegd in het technisch regelement voor water bestemd voor menselijke aanwending van AquaFlanders en in het repertorium van Belgaqua. Tijdens de keuring van de installatie wordt hierop gecontroleerd.

Buildwise heeft daarnaast ook een onderzoek gedaan naar de best be-

schikbare technieken voor legionellabeheersing in nieuwe sanitaire systemen in samenwerking met het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO). Daarnaast werkt Buildwise momenteel aan een code van goede praktijk voor het aanleggen van binneninstallaties voor de distributie van sanitair drinkwater in gebouwen. De publicatie hiervan wordt verwacht in 2025.

Duurzame materiaalkeuzes: essentieel voor drinkwaterkwaliteit

De keuze van materialen die in contact komen met drinkwater is van groot belang voor het behoud van de drinkwaterkwaliteit. Zo benadrukken de waterbedrijven dat het belangrijk is om te kiezen voor loodvrije of loodarme materialen bij de aanleg van de drinkwaterinstallatie.

In de Europese drinkwaterrichtlijn staat dat er Europese eisen vastgelegd zullen worden voor materialen in contact met drinkwater. Deze eisen zijn opgesteld om ervoor te zorgen dat de gebruikte materialen de gezondheid van de mens niet op directe of indirecte wijze in gevaar brengen. Verder mag het materiaal de kleur, geur of smaak van het water niet negatief beïnvloeden. Ook mag het geen bevorderlijke omgeving creëren voor microbiële ontwikkeling in het water. Bovendien mag het materiaal geen overmatige hoeveelheden verontreinigende stoffen in het water afgeven.

Een duurzame materiaalkeuze houdt daarnaast ook rekening met de levensduur van het materiaal. Duurzame materialen gaan dus lang mee en hebben geen negatieve impact op de drinkwaterkwaliteit.

Europese certificering van materialen in contact met drinkwater

Momenteel vaardigt elke Europese lidstaat nationale veiligheidscertificaten uit. Deze certificaten worden

Tips voor een veilige binneninstallatie

1Volg het Technisch reglement voor water bestemd voor menselijke aanwending van AquaFlanders voor het ontwerp van je installatie.

2

Gebruik uitsluitend materialen die geschikt zijn voor gebruik in contact met drinkwater.

3

Voorzie een goed werkende terugstroombeveiliging, ook gekend als centrale beveiliging, met Belgaqua-certificaat.

4

Zorg voor een goede scheiding en isolatie van het koud- en warmwatercircuit.

5Voorkom wanverbindingen tussen het drinkwatercircuit en andere watercircuits.

6

uitgereikt op het niveau van de verschillende componenten waaruit een materiaal bestaat. Door de technische fiche van het materiaal te raadplegen of door navraag te doen bij de leverancier, kunnen installateurs controleren dat een materiaal geschikt is voor gebruik in contact met drinkwater.

Om tot een uniforme certificering te komen, werkt de Europese Unie aan een Europees keurmerk voor materialen die in contact komen met drinkwater. Vanaf 2027 zal dit keurmerk op alle geschikte materialen te vinden zijn, wat het voor installateurs gemakkelijker zal maken om de juiste materiaalkeuzes te maken.

Van 2027 tot en met 2032 is een transitieperiode voorzien. In deze periode blijven de nationale certificaten geldig tot hun vervaldatum. Na 2032 zal uitsluitende het Europese certificaat gebruikt worden.

Geef met een pictogram “Geen drinkwater” duidelijk aan dat een kraan is. BRON: AquaFlanders

The Sky

DucoBox Energy Sky

Dé ventilatieoplossing voor compacte ruimtes!

HAS NO LIMIT

EASY TO INSTALL Head-up display of via de Duco Installation App

SAVE TIME = SAVE MONEY AUTO-inregeling, COPY-functie, 100% uitwisselbaar via display

PRIORITY TO ENERGY SAVINGS Slimme vraagsturing

Sensibiliseringscampagne gaat voort!

Met de campagne Install Tomorrow wil Techlink op ludieke manier komaf met clichés en laten we jonge technische talenten anderen inspireren. Dit initiatief wil niet enkel jongeren maar ook hun ouders bewust maken van technische studies en carrières in de installatietechniek.

Over Install Tomorrow in de bioscopen

In onze installatiesector komt u ook op plekken waar anderen enkel van dromen. Zoals Lorenzo, die werkzaam is in Walibi en als technieker de attracties veilig en draaiende houdt. Of zoals Okan, die als werknemer van SPIE de meest verbluffende uitzichten in zijn dagdagelijks werk aantreft.

Met deze unieke POV van jongeren willen we tonen dat onze sector attractief is en andere jonge talenten aansporen om bewust een technische opleiding te kiezen.

In het kader van Install Tomorrow liep van 23 oktober t.e.m. 29 oktober ook een campagne in de cinema’s!

Coming soon...

Op 22 oktober 2024 gingen we op pad met Jason Fontaine van lidbedrijf Genetec. Zij staan in voor de verlichting van de citadel van Namen. Deze historische site wordt verlicht in verschillende kleuren met aanpasbare intensiviteit, afhankelijk van het uur. Met een sterke energiezuinigheid (60% minder dan de vorige installatie) en 295 verlichtingsbronnen is het lichtspektabel een streling voor het oog voor menig toerist.

‘De verlichting heeft twee functies’, verduidelijkte zaakvoerster DELPHINE HALLAUX al in 2018 in ons Power+ ma-

gazine. ‘Op een doorsnee avond moet de citadel enerzijds een rustige sfeer uitstralen. Een witte verlichting van de omwallingen en enkele eyecatchers volstaat dan. Anderzijds vroeg de stad ook om een dynamische, kleurrijke variant. Die ze kunnen gebruiken tijdens festiviteiten.’ Aan jongeren wil Delphine nog de volgende boodschap meegeven: ‘Onze sector is sexy en innovatief, dus wilt u een job met een waaier aan toekomstperspectieven, bent u bij ons aan het juiste adres.’

Dit wordt beaamd door Jason: ‘Ik kan jongeren alleen maar aanraden om een technisch beroep te kiezen! Zo krijgt men de kans om met innovatieve en technologie aan de slag te gaan met veel variatie in de dagdagelijkse job. Het gevoel van voldoening als men kan bijdragen tot projecten zoals deze, is nog een extra plus.’

Check de stories!

Al deze video's en de verhalen van deze jongeren kan u ontdekken op de website Install Tomorrow, maar binnenkort zullen er ook fragmenten worden gebruikt op onze socials: TikTok, Instagram, Facebook, LinkedIn en YouTube. Omdat enthousiasme aanstekelijk is, like en share onze posts!

https://installtomorrow.be/nl/

Van links naar rechts: Dirk De Wolf (Techlink), François Espert (Directeur Speciale Technieken bij Genetec), Jason Fontaine (Technieker bij Genetec) en Sofie Lapière (Techlink).

24 & 25 april 2025 Walibi

WAAROM PARTNER WORDEN?

Verhoogde zichtbaarheid bij de volgende generatie professionals en hun docenten.

Versterk uw imago als speler die zich inzet voor technische opleidingen en de ontwikkeling van vaardigheden in de installatiesector.

Mogelijkheid om uw innovaties te presenteren in een interactieve en educatieve omgeving.

Gelegenheid om te netwerken met andere bedrijven en professionals in de sector en met uw toekomstige werknemers.

INFO & PARTNERSHIPS: installtomorrow.be/nl/experience-day

Duurzame warmte voor onze steden

Op 18 september 2024 ging in het voorbeeldig gerenoveerde gebouw van Buildwise te Zaventem voor de 17de keer het Warmtepompsymposium door. Het Warmtepomp Platform (WPP) – één van de vijf platformen van ODE Vlaanderen –bracht alle betrokken partijen samen: van onderzoek tot regelgeving, ontwerpers tot installateurs, netbeheerders tot producenten, associaties tot overheidsadministraties.

(Foto’s event: ©Bili Photography)

Warmtepompen kunnen niet los gezien worden van de energietransitie in het algemeen. Daarom was het thema van deze editie “duurzame warmte voor de stad”. Warmtepompen kunnen enkel succes hebben als ze geïntegreerd worden in een totaalaanpak voor decarbonisatie van de gebouwde omgeving.

Inleiding

Warmtepompen in een stedelijke omgeving brengen zowel unieke kansen als een specifieke problematiek met zich mee. In een stad wordt gewoond en gewerkt, staan rijhuisjes naast grote publieke gebouwen. Elke zeldzame oase van rust is van levensbelang. De stedelijke omgeving is complex en dynamisch, en net daarom is de stad permanent op zoek naar betere oplossingen. In de transitie naar 100% duurzame energie vertegenwoordigt de stad de grootste en moeilijkste uitdaging. De beloning is navenant - elke verbetering heeft significante impact op de levenskwaliteit.

De warmtepomp speelt een centrale

rol bij het verduurzamen van warmte, zowel in residentiële als niet-residentiële gebouwen. Diverse klimaatregisseurs uit de stad daagden ons uit. Drie grote steden, Leuven, Gent en Antwerpen toonden alvast de goede weg met steeds concrete plannen en projecten. In een moderne stad worden fossiele brandstoffen verbannen naar het industriemuseum. De stad wordt slim.

Niet alleen de warmtepompen kwamen aan bod. Ook de zoektocht naar (schaalbare) collectieve oplossingen en duurzame bronnen in stedelijke omgeving is pertinent, wat warmtepompen en thermische netten mooi in elkaar doet passen, beiden cruciaal in het duurzame-warmteverhaal. Systeemintegratie werd als sleutel benoemd om een en/en-verhaal van complementaire systemen haalbaar en betaalbaar te maken.

Rode draad

Doorheen de presentaties werd het echter duidelijk dat om onze steden en gemeenten sneller te verduurzamen, onze regelgeving en ondersteu-

ning hierop moet aangepast worden. Volgend takenpakket zien we voor onze (nieuwe) beleidsmakers:

● ontwikkel faciliterende regelgevende kaders voor gezamenlijke of geclusterde initiatieven

● steun gericht en doeltreffend de kansarmen in de transitie

● durf een centrale regie opnemen (steden en gemeenten niet in een elk voor zich positie plaatsen)

● voorzie middelen voor pilootprojecten van doelgerichte consortia, die zich verbinden tot open communicatie

● steun het domein systeemintegratie en optimalisatie in onderzoek en praktijk beduidend meer

● sta zelf ook in voor een goede communicatie van deze initiatieven

● werk het marktverstorende voordeel van fossiele versus duurzame energie weg

● …

Uitgelicht

Inzetten op warmtepompen is gemakkelijk gezegd, maar wie er effectief één wil plaatsen, stoot al snel op allerhande administratieve belemmeringen. Vanuit Techlink worden inspanningen gedaan om deze belemmeringen voor de grootschalige invoering van warmtepompen weg te werken. Een concreet resultaat zijn

twee publicaties van het Departement Omgeving om geluidshinder door lucht-water warmtepompen tegen te gaan. Deze documenten geven uitleg bij de regelgeving en reiken adviezen aan om geluidsoverlast te vermijden. Lees hierover meer op blz. 20.

Eens verwarming in de stad geëlektrificeerd is, neemt het belang van elektriciteit toe en lijken batterijen een interessante technologie te zijn. Daarom ging LUCAS VERLEYEN (KU Leuven) dieper in op de rol van de batterij en haar emissiereductiekost in kleine energiegemeenschappen met een collectieve warmtepomp. Op blz.  24 leest u zijn bijdrage.

‘Dankzij aquathermie zijn de moge-

lijkheden voor warmtepompimplementaties nog enorm toegenomen, denk aan dichtbebouwde stedelijke gebieden maar ook erfgoedgebouwen gelegen aan het water. Aquathermie is een volwaardig warmtepompalternatief met een beloftevolle toekomst zowel op stadsniveau als zeer lokaal projectniveau, met hoge performanties gelijkaardig aan geothermie’, vertelt JAN DENAYER (EXTRAQT).

Het is een jonge techniek met nog enkele groeikansen, zie figuur 1. ‘Zowel op het vlak van beleid als technologie zijn er stappen te zetten, maar het potentieel is zeer groot’, besluit Jan.

LIESBETH LEMMENS (DUSS) presenteerde de case study van de

Figuur 1: Praktijkfeedback aquathermie: groeikansen

nieuwe hoofdzetel van BNP Paribas Fortis op de Warandeberg in hartje Brussel, waaraan DUSS als duurzaamheidsadviesbureau heeft bijgedragen. Dit innovatieve gebouw is ontworpen als een passief gebouw, waarbij energie-efficiëntie en duurzaamheid centraal staan. Met een goed doordachte aanpak en onder leiding van DUSS als assessor en accredited professional (AP) behaalde het project prestigieuze certificeringen: WELL Gold en BREEAM Excellent. Deze labels benadrukken niet alleen het gezonde, comfortabele binnenklimaat voor de medewerkers, maar ook de hoge milieuprestaties en duurzame bouwstandaarden van het gebouw.

‘Bij de start van dit project stond het

team voor een uitdaging: het gebouw staat op een volledig volgebouwd perceel met vier kelderverdiepingen, wat de integratie van hernieuwbare energie complex maakte. De oplossing werd gevonden in een innovatief Seizoensgebonden Thermische Energieopslag (STES) systeem. Dit systeem maakt gebruik van een waterreservoir van meer dan 10.000 m³ in de kelderverdiepingen, waarin thermische energie wordt opgeslagen tijdens de zomer en benut in de winter. Het STES-concept biedt vele voordelen. Ten eerste wordt de tegenwoordig ongebruikte kelderruimte nuttig ingezet en kan zowel het dak als de bovenste verdiepingen maximaal vrij blijven voor andere doeleinden. Daarnaast levert het systeem gratis

warmte en koeling, heeft het een hoger rendement dan traditionele systemen, en kan het functioneren als een thermische batterij voor “peak shaving” en “load shifting”. Deze eigenschappen maken STES niet alleen tot een duurzame oplossing, maar helpen ook energiekosten te verlagen’, verduidelijkt Liesbeth.

Voorstelling Buildwise

Zaventem

Sommige deelnemers volgden ook een rondleiding in het gebouw van Buildwise, inclusief een bezoek aan het democentrum Bouw4.0 en het Data Connection Center. PETER D’HERDT, R&D Expert Unit Building Technologies bij Buildwise en BART BLEYS , animator van het Technisch Comité Sanitair, lichtten een demostand toe met slimme technieken voor sanitaire installaties (zie foto hieronder). ‘We lieten er verschillende zaken zien: aan de opwekkerzijde hebben we een innovatieve boiler met opslag via PCM (Phase Changing Materials). Aan

de meetkant toonden we een onze warmtemeters en geavanceerde loggers die een nauwkeurige opvolging toelaten. Tot slot demonstreerden we nog twee toepassingen: een lekdetectie-toestel en een slimme kraan die geprogrammeerd kan worden om op vaste tijdstippen automatisch te spoelen (in het kader van legionellapreventie, bv. in ziekenhuizen)’, zegt Peter.

© DUSS 2024All rights reserved

Figuur 2: Principe schema BNP Paribas Fortis

Daikin Multi +

Eén enkel systeem voor verwarming, koeling en sanitair warm water

Inefficiënte of verouderde systemen vervangen door een moderne oplossing! Dat kan op een eenvoudige manier. De Multi + is dé ideale warmtepomp om in kleinere woningen een verouderd verwarmingssysteem te vervangen. Bespaar energie en geniet elke dag van een aangenaam comfort.

Eenvoudige installatie: sluit een 90 of 120 liter warm watertank en tot 3 airco units aan op één enkele Multi + buitenunit

Eenvoudige configuratie: sneller installeren dankzij voorgeprogrammeerde instellingen

Non-stop comfort: een speciale ‘comfort’ modus garandeert sanitair warm water, zelfs indien de rest van het appartement wordt afgekoeld Besparing op energiekosten: dankzij een hoog rendement en een efficiënt koelmiddel R32 met een lage GWP.

MULTI + De alles-in-één oplossing

Warmtepompen: een antwoord op vele vragen

Door de toename van duurzame verwarmingstechnologieën, de warme zomers, en de energietransitie zijn er steeds meer warmtepompen en airco’s. Daardoor zijn er ook steeds meer vragen over vergunningen en geluidsoverlast. Warmtepompen worden steeds stiller en stiller, daarenboven zorgt een goed gekozen en goed geplaatste warmtepomp ervoor dat potentiële geluidsoverlast vermeden kan worden. Daarbij is de keuze van de locatie van het toestel cruciaal. Het Departement Omgeving heeft in samenwerking met verschillende partners twee publicaties over warmtepompen en airco’s opgesteld om de vragen over deze thematiek te beantwoorden en de kwaliteit van de installaties nog verder te verbeteren: een leidraad met de toepasselijke regelgeving en een code van goede praktijk om een goed geluidscomfort te verzekeren.

Leidraad omgevingsaspecten bij warmtepompen en airco-installaties

OVER WELKE INSTALLATIES GAAT HET?

De leidraad omgevingsaspecten richt zich tot iedereen die meer wil weten over de regelgeving voor warmtepompen en airco-installaties die worden gebruikt voor het verwarmen en koelen van woningen (eengezinswoningen, appartementen, collectieve huisvesting…), het opwarmen van sa-

nitair warm water en het verwarmen van privézwembaden in eigen tuinen. Bij de meeste nieuwe toestellen is er trouwens geen verschil meer tussen een airco en een warmtepomp: ze kunnen zowel verwarmen als koelen.

WAARMEE HOUDT U REKENING ALS U EEN WARMTEPOMP PLAATST OP UW PERCEEL?

● Technische eigenschappen: de leidingen van de warmtepomp of airco mogen bijvoorbeeld maar een beperkte lengte hebben, het toestel moet dus steeds zo dicht mogelijk

geplaatst worden bij wat het moet verwarmen of koelen.

● Geluidscomfort voor uzelf en uw buren: plaats deze buitenunit dus best niet in de buurt van een slaapkamerraam van uw eigen woning, óf van de woning van uw buren. Een goede locatiekeuze zal het risico op hinder en klachten of de noodzaak tot investeringen in geluidsreducerende maatregelen in veel gevallen beperken.

● Vergunningen, meldingen en verboden: in bepaalde gevallen is een vergunning nodig of moet u een melding doen. Voor bepaalde locaties is er een verbod voor bepaalde types van warmtepompen (bv. een bodemwarmtepomp in een drinkwaterbeschermingszone), en lokale voorschriften (bv. een politiereglement of de verkavelingsvergun-

ning) kunnen verbieden om op bepaalde delen van een perceel deze installaties te plaatsen.

HEB IK EEN VERGUNNING OF MELDING NODIG?

Of een omgevingsvergunning of melding nodig is voor het plaatsen of gebruiken van een warmtepomp of airco hangt af van verschillende factoren, zoals het soort installatie, het vermogen, de locatie en de aanwezigheid van andere constructies op het perceel. Er zijn twee soorten vergunningen relevant.

● Omgevingsvergunning of melding voor stedenbouwkundige handelingen (vroegere bouwvergunning) Voor de meeste warmtepompen voor het verwarmen van een woning is een dergelijke vergunning niet nodig als ze op minstens 2 meter van de perceelsgrens en niet tegen de voorgevel geplaatst worden. Deze regelgeving is sterk vereenvoudigd door een wijziging die sinds eind augustus van toepassing is. Voor buitenunits van warmtepompen die op minder dan 2 meter van de perceelsgrens worden geplaatst is wel een vergunning nodig, en is extra aandacht vereist voor het geluid dat deze installaties maken om hinder bij de buren te voorkomen.

● Omgevingsvergunning of melding voor het exploiteren van een ingedeelde inrichting of activiteit (vroegere milieuvergunning)

Voor veel warmtepompen en airco’s die gebruikt worden bij individuele woningen is ook geen melding of omgevingsvergunning voor de exploitatie van een ingedeelde inrichting of activiteit vereist omdat hun drijfkracht te beperkt is en geen verticale boring nodig is. Meer informatie over de vergunning vindt u terug op het Omgevingsloket.

ZIJN ER GELUIDSVOORWAARDEN

VOOR WARMTEPOMPEN?

Voor veel warmtepompen en airco’s

die gebruikt worden bij woningen gelden momenteel geen geluidsvoorwaarden op basis van de Vlaamse regelgeving. Er moet in eerste instantie gekeken worden naar eventuele lokale regels, meestal in een politiereglement, een stedenbouwkundige verordening of RUP. Hiervoor informeert u zich bij de omgevingsdienst van uw stad of gemeente. Kijk ook steeds de verkavelingsvergunning en bouw- of omgevingsvergunning van uw woning na.

Als er geen specifieke lokale regels van toepassing zijn, dan houdt u best rekening met de geluidsvoorwaarden die u terugvindt in de code van goede praktijk. U moet immers niet alleen met uw eigen comfort, maar ook dat van uw buren rekening houden.

De leidraad biedt bovendien een handig overzicht van de regelgeving die mogelijk van toepassing is:

● Vlaanderen: alleen geluidsvoorwaarden voor ingedeelde installaties

● EU: de Ecodesignrichtlijn legt een aantal eisen op

● Lokale regelgeving: gemeenten en steden kunnen regels opleggen

● Het burgerlijk wetboek en het strafwetboek legt algemene regels op m.b.t. burenhinder en nachtrumoer.

● De code van goede praktijk (regels van goed vakmanschap): geen bindend (wettelijk) karakter, maar wel afdwingbaar als ernaar verwezen wordt in wetgeving, stedenbouwreglementen, politiereglementen of contracten.

ZIJN ER NOG ANDERE VERPLICHTINGEN VOOR DE INSTALLATIE EN HET ONDERHOUD?

Het koudemiddel dat in warmtepomp/ airco zit, kan een negatieve impact hebben op de atmosfeer wanneer het vrijkomt. Voor de installatie, het onderhoud, de reparatie en de buitendienststelling van een warm-

tepomp of airco die als koelmiddel F-gassen (gefluoreerde broeikasgassen) bevat, moet u een beroep doen op een erkend koeltechnicus tewerkgesteld bij een erkend koeltechnisch bedrijf.

Het uitvoeren of buiten dienst stellen van een verticale boring in functie van een warmtepomp mag enkel uitgevoerd worden door een erkend boorbedrijf.

Nieuwe code van goede praktijk voor geluidsbeheer bij warmtepompen

Deze code van goede praktijk werd ontwikkeld samen met o.a. Techlink. De bedoeling ervan is om installateurs en gebruikers te helpen om voor eigenaars en omwonenden een optimaal geluidscomfort te creëren van zowel bestaande als nieuwe warmtepompen en airco's met een buitenunit. In de meeste gevallen gaat het dan over lucht-lucht (airco) en lucht-water warmtepompen.

BASISPRINCIPES GELUID

Eerst gaat de code in op een aantal basisprincipes van geluid. Zo krijgt u meer inzicht in hoe geluid beperkt kan worden en begrijpt u beter wat de aanduidingen in de technische fiches nu juist betekenen. Er is bijvoorbeeld een belangrijk verschil tussen het geluidsvermogen (hoeveelheid geluid dat een toestel produceert) en de geluidsdruk (het resulterende geluid op een andere plaats). U kan dus niet zomaar elke decibelwaarde met een andere decibelwaarde vergelijken.

Daarnaast wordt er ingegaan op afstandsverzwakking van geluid (hoe verder, hoe minder geluid) en reflectie (weerkaatsen van geluid, versterkt de geluidsdruk) en absorptie vermindert de geluidsdruk. Zeker reflectie heeft een belangrijke invloed en kan voor meer geluid zorgen! Door de warmtepomp af te schermen met een ge-

luidsscherm kan u het geluid dan weer doen afnemen.

GELUIDSVOORWAARDEN VOOR WARMTEPOMPEN

Er wordt een aantal geluidsvoorwaarden ter hoogte van de perceelsgrens voorgesteld (LAeq,1min 45 dB(A) overdag en LAeq,1min 40 dB(A) ’s nachts). LAeq,1min is het energetisch gemiddelde geluidsniveau gemeten gedurende 1 minuut. Deze gelden eveneens ter hoogte van opengaande ramen en terrassen bij bijvoorbeeld appartementen. De geluidsvoorwaarden in de code van goede praktijk zijn geen regelgeving, tenzij ze als zodanig worden overgenomen in lokale regelgeving. U hanteert ze best als er geen specifieke regelgeving is.

EEN OPTIMALE INSTALLATIE

VOOR EEN OPTIMAAL GELUIDSCOMFORT

De code reikt een methodologie aan voor een goede installatie, waarbij met de eerdergenoemde geluidsvoorwaarden rekening gehouden wordt. Een goede locatiekeuze is cruciaal. Hierbij houdt u rekening met principes van afstandsverzwakking, reflectie, absorptie en afscherming, zoals die in de code worden uitgelegd. Ook voor bestaande warmtepompen wordt gekeken naar oplossingen, zoals het toevoegen van een akoestische omkasting of het herplaatsen van de buitenunit.

Belangrijke aandachtspunten bij de keuze van een toestel zijn daarnaast ook het geluidsvermogen, een goede dimensionering en de beschikbaarheid van een stille nachtmodus. Volg als installateur altijd de installatiehandleiding zodat de warmtepomp correct en veilig kan werken.

Als ondersteuning bij het kiezen van een goede locatie voor een warmtepomp werden een aantal cases uitgewerkt, nl. voor vrijstaande woningen, halfopen bebouwing, rijwoningen, smalle percelen, appartementen, en

een case waarbij een buitenunit op het dak geplaatst wordt. Hieruit blijkt dat u in de meest voorkomende situaties in Vlaanderen met een goed gekozen en geplaatste warmtepomp onder het streefdoel kan blijven en u het comfort voor de omwonenden kan garanderen.

BRON:

De Leidraad Omgevingsaspecten bij warmtepompen en airco-installaties en Code van goede praktijk – Geluid van buitenunits van residentiële lucht-lucht (airco) en lucht-water-warmtepompen zijn beschikbaar op vlaanderen.be.

OMGEVINGSASPECTEN BIJ WARMTEPOMPEN EN AIRCO-INSTALLATIES

VAN GOEDE PRAKTIJK

Logatherm WLW176i AR: De extreem stille lucht-water warmtepomp.

Met de nieuwe extreem stille lucht-water monobloc warmtepomp van Buderus kiest u voor een geavanceerde verwarmingsoplossing en een bewuste stap naar een groenere en duurzamere toekomst.

De nieuwe buitenunit past dankzij zijn compacte formaat en stille werking onder elk raam. Dankzij de geoptimaliseerde SILENT Plus technologie (S+) is er geen geluidsoverlast en kan de warmtepomp zelfs op de kleinste percelen geïnstalleerd worden. De binnenunit van de Logatherm WLW176i T180 met geïntegreerde warmwaterboiler is met een installatieoppervlakte van slechts 0,4m² uiterst ruimtebesparend en past zelfs in de kleinste installatieruimtes. Het natuurlijke koelmiddel R290 (propaan) zorgt voor een grotere klimaatbescherming.

www.buderus.be

De classificatie toont de energie-efficiëntie van het systeem met de Logatherm WLW176i-5 AR T180 en Logamatic BC400 systeembesturing. De rating kan variëren afhankelijk van de componenten of het vermogen.

De rol van thuisbatterijen in combinatie met warmtepompen

Warmtepompen zijn niet meer weg te denken uit ons traject naar een fossielvrije en duurzame maatschappij. Het elektrificeren van ruimteverwarming en sanitair warm water kan de CO2­uitstoot van een gemiddeld huishouden met meer dan 90% reduceren. Vanaf 2027 zal die elektrificatie nog een versnelling hoger schakelen, wanneer Europa ook op de CO2­uitstoot in de residentiële sector een emissietaks zal heffen door middel van het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS2). In volledig geëlektrificeerde energiesystemen lijken batterijen een interessante rol te kunnen spelen, maar is dit wel zo? Is de thuisbatterij een zegen of een vloek voor de emissiereductie en de emissiereductiekost in kleine energiegemeenschappen?

Voordelen van een energiegemeenschap Alvorens de rol van de thuisbatterij te onderzoeken, bekijken we een kleine energiegemeenschap bestaande uit drie gezinswoningen in Genk. De gebouwen hebben een matige gebouwschilkwaliteit (label C – D) en een van de woningen wordt getoond in figuur 1.

Uit een simulatiestudie blijkt dat de drie woningen samen voor alle energiediensten (verwarming en elektriciteit) 12,3 ton CO2 per jaar uitstoten,

wanneer ruimteverwarming en sanitair warm water door een individuele gasketel worden voorzien, elke woning een PV-installatie heeft en aangestuurd wordt door een eenvoudige regelgebaseerde regelaar. Als de drie woningen in een energiegemeenschap stappen, een collectieve warmtepomp met een klein warmtenet installeren, onderling zowel warmte als elektriciteit delen en overschakelen naar een optimale of slimme regelaar, kunnen de drie gebouwen samen hun CO2-uitstoot reduceren tot 0,6 ton per jaar (wat overeenkomt met een reductie

van 95%). Het energiesysteem van deze energiegemeenschap wordt visueel voorgesteld in figuur 2.

De meerkost (investerings-, onderhouds-, en operationele kosten) van een collectieve warmtepomp in deze energiegemeenschap ten opzichte van drie individuele gasketels bedraagt € 833 per jaar per huishouden, ofwel € 215 per ton CO2 bespaard. Dat lijkt op het eerste zicht veel. Echter, in 2027 zal Europa op de CO2-uitstoot van brandstoffen in de residentiële sector een nieuwe emissietaks heffen via EU ETS2. Bij de implementatie zal die taks € 46 per ton CO2 bedragen, maar een vrij snelle stijging tot prijzen tussen € 71 en € 261 per ton CO2 in 2030 wordt verwacht.[1] Bijkomend plant de Belgische federale regering vanaf 2028 een gefaseerde taxshift uit te voeren door 50% van de accijnzen op elektriciteit te verschuiven naar de accijnzen op fossiele brandstoffen. Deze maatregelen zullen er op korte termijn voor zorgen dat een energiegemeenschap met een collectieve warmtepomp wel degelijk een realistisch en haalbaar scenario is om de energietransitie mee vorm te geven.

Figuur 1: Foto van een woning uit de energiegemeenschap (Google Maps 2023)

Figuur 2: Energiegemeenschap met een collectieve warmtepomp.

Figuur 3: Energiegemeenschap met een collectieve warmtepomp en een collectieve thuisbatterij.

Emissiereductie in een energiegemeenschap met collectieve batterij

De kleine energiegemeenschap kan bijkomend een collectieve thuisbatterij plaatsen, zoals in figuur 3, met als doel haar emissies verder te verlagen.

In dit scenario kan de energiegemeenschap haar emissies reduceren tot 0,4 ton CO2 per jaar (0,2 ton minder dan in het vorige scenario). Die besparing wordt voornamelijk in de zomer gerealiseerd, wanneer de batterij het overschot aan lokaal opgewekte elektriciteit kan opslaan om de niet-flexibele elektriciteitsvraag voor huishoudelijke

apparaten ’s nachts op te vangen.

Figuur 4 toont duidelijk dat de curve van de cumulatieve CO2-emissies van de energiegemeenschap met batterij (blauw) in de zomer vlak is, in tegenstelling tot de curve van een energiegemeenschap zonder batterij (oranje). In de winter (het begin en het einde van het jaar), overlappen de curves nagenoeg perfect. De batterij heeft in die periode weinig potentieel om emissies te reduceren omdat er minder zonnestraling is en dus minder lokaal opgewekte elektriciteit. Bovendien kan de optimaal aangestuurde warmtepomp voldoende goed inspe-

len op de lokaal opgewekte en emissievrije elektriciteit dankzij de flexibiliteit aanwezig in het systeem van ruimteverwarming en sanitair warm water. In de zomer is er veel meer lokaal opgewekte elektriciteit en is er geen vraag naar ruimteverwarming, waardoor de warmtepomp veel minder flexibiliteit kan benutten en de batterij op elektrisch vlak die rol kan overnemen.

Belang van flexibiliteit en optimale regeling

Deze simulatiestudie maakt gebruik van fysisch-gebaseerde dynamische modellen. De modellen voor

Figuur 4: Cumulatieve CO2- emissies voor een energiegemeenschap met en zonder batterij.

de woningen en energietechnologieën (warmtepomp, zonnepanelen, batterij, radiatoren, …) bevatten alle relevante fysische vergelijkingen om hun gedrag – d.w.z. hun dynamica en flexibiliteit – zo accuraat mogelijk te beschrijven. In tegenstelling tot veel studies die PV-batterijsystemen onderzoeken, legt deze studie geen inflexibel vraagprofiel (uitgedrukt in thermisch vermogen) op aan de warmtepomp, maar wel een gevraagde setpunttemperatuur voor ruimteverwarming en sanitair warm water. Het volledig geintegreerde model beschrijft het verband tussen de warmtepomp en de temperaturen, en de regelaar krijgt de vrijheid om het ogenblikkelijke vermogen van de warmtepomp zelf te kiezen, zolang de temperaturen niet onder het setpunt gaan. De geïmplementeerde regelaar is bovendien een optimale of slimme regelaar, die kennis heeft van het model van de energiegemeenschap en de voorspellingen van de randvoorwaarden, zoals het weer, of de emissieintensiteit van het elektriciteitsnet. In de uitgevoerde simulatiestudie streeft de optimale regelaar twee objectieven na. Enerzijds worden de operationele CO2 emissies geminimaliseerd. Die zijn afhankelijk van de CO2-intensiteit van de elektriciteit van het net. De re-

gelaar probeert eerst zoveel mogelijk van de elektriciteitsvraag in te vullen met lokaal opgewekte en emissievrije elektriciteit en zal nadien proberen om enkel elektriciteit van het net af te nemen wanneer de CO2-intensiteit laag is. Anderzijds wordt de energie-efficientie gemaximaliseerd. De regelaar zal de hoeveelheid energie (elektriciteit) nodig om de energiediensten (ruimteverwarming, sanitair warm water, en elektriciteit voor de huishoudapparaten) te leveren, minimaliseren.

Emissiereductiekost van de batterij

We toonden al aan dat een collectieve batterij bijkomend 0,2 ton CO2 kan besparen. Echter, het verschil in jaarlijkse totale kosten tussen een energiesysteem zonder en met collectieve batterij bedraagt € 1026. Bijgevolg is de emissiereductiekost van enkel de collectieve batterij in deze kleine energiegemeenschap € 5130 per ton CO2 bespaard, wat meer dan twintig keer groter is dan de emissiereductiekost van een collectieve warmtepomp. Op financieel vlak is de collectieve batterij dus niet echt een zegen, zeker als alle energiediensten in de residentiële sector samen bekeken worden. Een optimaal of slim aangestuurde collectie-

ve warmtepomp daarentegen kan 95% van de emissies in de residentiële sector reduceren aan een veel lagere en haalbare kostprijs. Uiteraard zijn de uitkomsten onderhevig aan aannames en sensitiviteiten die gedetailleerd besproken worden in de referenties.

AUTEURS:

Lucas Verleyen, doctoraatsstudent in, en Lieve Helsen, professor van de Thermal Systems Simulation onderzoeksgroep aan het Departement Werktuigkunde van de KU Leuven.

BRONNEN:

1. C. Günther, M. Pahle, K. Govorukha, S. Osorio, T. Fotiou (April 26, 2024). Carbon prices on the rise? Shedding light on the emerging EU ETS2. Available at SSRN: https://dx.doi.org/10.2139/ ssrn.4808605

Ook gebaseerd op:

- L. Verleyen, J. Arroyo, L. Helsen (2024). The cost of CO2 emissions abatement in a micro energy community in a Belgian context. Smart Energy, 16:100162. doi: https://doi.org/10.1016/j. segy.2024.100162

- L. Verleyen (2024). De batterij – een zegen of een vloek voor multivector micro-energiegemeenschappen met het oog op een koolstofneutrale maatschappij. Gepresenteerd op het 17e Warmtepompsymposium: Duurzame warmte voor de stad, Zaventem, België, 18 september 2024.

Snel en eenvoudig HVAC-onderdelen vinden

Vind dankzij onze innovatieve configurator op Netstore makkelijk het gewenste HVAC-onderdeel uit ons uitgebreide assortiment van 20.000 producten van meer dan 120 merken.

Door eenvoudig het merk te selecteren, de toepassing en/of het type/serie aan te duiden, krijg je alle onderdelen te zien op de technische tekening die onmiddellijk kunnen worden besteld.

Ontdek het op Netstore

Bestaande radiatoren hergebruiken met een lucht-waterwarmtepomp

Bij een overstap op een lagetemperatuurregime kan je beoordelen of de bestaande radiatoren compatibel zijn met een lucht­waterwarmtepomp door het vermogen ervan te bepalen. Buildwise biedt u hiervoor een handig hulpmiddel aan: de Powerheat­tool.

Lucht-waterwarmtepompen behoren tot de verwarmingssystemen die een sleutelrol spelen in de energietransitie. Ze kunnen immers aangesloten worden op een klassiek centraleverwarmingssysteem met warm water en kunnen zowel bij nieuwbouw als bij renovaties toegepast worden. Bovendien gebruiken ze de energie op een veel efficiëntere manier dan een verwarmingsketel. Onder bepaalde omstandigheden kan hun seizoensprestatiecoëfficiënt (SCOP) een waarde van 4 bereiken, in het bijzonder met behulp van een warmteafgiftesysteem op lage temperatuur. Hoe lager de temperatuur van het verdeelde water dus is, hoe efficiënter de warmtepomp zal zijn. In het ideale geval bedraagt de temperatuur van het verdeelde water minder dan 45 °C.

In nieuwe gebouwen wordt de voorkeur gegeven aan vloerverwarming of ventiloconvectoren. Bij renovatie kan het interessant zijn om de bestaande radiatoren te hergebruiken, maar er moet wel gecontroleerd worden of ze nog krachtig genoeg zijn voor een overstap op een lagetemperatuurregime.

Bepaling van de warmteverliezen

De rol van een warmteafgiftesysteem is om per lokaal de warmteverliezen

naar de buitenomgeving – en eventueel naar koudere naburige ruimtes – te compenseren met het oog op het behalen en behouden van de gewenste ingestelde temperatuur. Gezien het belang van de berekening van de warmteverliezen heeft Buildwise de Heatload-tool ontwikkeld om de installateurs hierbij te helpen.

Schatting van het vermogen van de

warmteafgiftesystemen

Een verlaging van het temperatuurregime leidt tot een aanzienlijke daling van het vermogen van de warmteafgiftesystemen (zie Dimensioneringsmethode 14, hoofdstuk 6). Hun vermogen kan geschat worden met behulp van Powerheat, een tool die ontwikkeld werd door Buildwise en die bijzonder handig is wanneer er geen technische voorschriften van de fabrikant voorhanden zijn.

Powerheat laat toe om het vermogen van vijf radiatortypes te beoordelen voor verschillende temperatuurregimes:

● paneelradiatoren

● gietijzeren buisradiatoren

● stalen buisradiatoren

● aluminium radiatoren

● badkamerradiatoren

Afhankelijk van het type, de afmetingen en de plaats van de radiator, schat Powerheat het geleverde vermogen voor het gevraagde temperatuurregime. Voor warmtepompen gaan we meestal uit van een maximale vertrektemperatuur van 45 °C, een verschil van 5 °C tussen de vertrek- en de retourtemperatuur en een temperatuur van 20 °C in de ruimte waarin de radiator geïnstalleerd is. Dit wordt aangeduid als een temperatuurregime van 45/40/20 °C. Om na te gaan of het afgiftesysteem genoeg vermogen heeft, hoef je gewoon het geschatte vermogen van de radiatoren voor het nieuwe temperatuurregime te vergelijken met de berekening van de warmteverliezen voor de betreffende ruimte.

Voor een paneelradiator duidt Powerheat bijvoorbeeld aan dat het vermogen daalt van 2950 W bij een temperatuurregime van 75/65/20 °C naar 1045 W bij een regime van 45/40/20 °C, wat ongeveer overeenkomt met een driedeling van het afgiftevermogen (zie afbeelding 1).

Oplossingen bij een ontoereikend afgiftevermogen

Als het vermogen van de radiatoren onvoldoende is, zijn er verschillende technische oplossingen mogelijk:

● het gebouw of bepaalde ruimtes meer isoleren/luchtdicht maken om de warmteverliezen te beperken. Hoewel deze ingreep niet altijd als eerste gepland wordt

regelaar

Hij wil een

thermostaat

©

cv-ketel zoneafsluiter vloerverwarming

warmtepomp

regelaar voor een slimme woning

radiator zoneregeling klokthermostaat

Concentrische ventilatie voor systeem D OPSIVENT®

Het OpsiVent systeem is een kwalitatieve oplossing, ideaal voor de aansluiting van systeem D ventilatietoepassingen. Dankzij de rubberdichting, is OpsiVent bruikbaar voor toepassingen met luchtdichtheidsklasse D (volgens EN 12237).

De concentrische galva elementen (buis in buis systeem) zijn makkelijk monteerbaar en laten toe tijdsbesparend te werken. Zowel de aanvoer van verse lucht als de afvoer van verbruikte lucht verlopen via 1 binnen- en 1 buitenbuis. Er is minder slijpwerk ter plaatse nodig, en bovendien wordt ruimte gewonnen in de technische koker van het gebouw. De besparing in werkuren kan op deze manier maar liefst 20% bedragen tov een klassiek systeem.

> DUBBELWANDIGE AANSLUITSTUKKEN

> LUCHTDICHTE APPLICATIE

> TIJDSBESPAREND

> RUIMTEBESPAREND

> MONTAGEVRIENDELIJK

die zich aanpast aan zijn drukke leven

Met ons uitgebreide productassortiment zit je goed.

CONTACTEER ONS VOOR MEER INFORMATIE

PRONOX NV - Industrieterrein “De Prijkels” Venecoweg 22, B-9810 Nazareth (België) +32 (0)9 381 09 40 - info@opsinox.com WWW.OPSINOX.COM

←

Powerheat laat toe om het door een warmteafgiftesysteem geleverde vermogen te schatten voor het gevraagde temperatuurregime.

↓

Het gebruik van ventiloconvectoren verhoogt het afgiftevermogen aanzienlijk.

bij renovatiewerkzaamheden, is dit wel de voorkeursoplossing;

● de huidige afgiftesystemen vervangen door grotere (en dus krachtigere) systemen of door ventiloconvectoren. Deze oplossing zorgt voor een quasi verdubbeling van het afgiftevermogen (berekend op lage temperatuur) voor eenzelfde ingenomen ruimte;

● de bestaande afgiftesystemen aanvullen met ventilatoren om de convectie te verhogen en zo het vermogen van elk afgiftesysteem op lage temperatuur met maximaal 25 % te doen toenemen;

● nieuwe afgiftesystemen toevoegen;

● waar nodig gebruikmaken van een apparaat met directe elektrische weerstand, zoals een elektrische blazer of een infraroodpaneel.

Het is ook mogelijk om een lokale warmtebron toe te voegen, zoals een pelletkachel of een luchtluchtwarmtepomp, die in één of

meerdere ruimtes 3 tot 15 kW extra vermogen levert.

Een andere oplossing bestaat erin de bestaande ketel te behouden en parallel te laten werken met de nieuwe warmtepomp, zodat deze kan bijspringen en een hogere watertemperatuur kan bereiken.

Tot slot bestaan er ook “hoge temperatuur”-warmtepompen die warm water kunnen produceren aan temperaturen tot 70 °C, al gaat dit onvermijdelijk ten koste van hun rendement (SCOP). Sommige warmtepompen zijn uitgerust met een elektrische weerstand. Het gebruik van deze weerstand vermindert de prestaties van de warmtepomp aanzienlijk, maar kan een groot bijkomend vermogen leveren en de temperatuur van het verdeelde water verhogen. Als de weerstand in de winter slechts af en toe gebruikt wordt, zou de impact ervan op het jaarlijkse rendement van de warmtepomp beperkt moeten blijven.

Voor het hergebruik van bestaande radiatoren is het essentieel dat ze geen scheuren, vervormingen of roest vertonen. Een reiniging kan noodzakelijk zijn om slib uit de installatie te verwijderen en de nieuwe warmtepomp te beschermen tegen vervuiling. Als het debiet dat nodig is voor de werking groter is dan dat van de ketel, moet ook gecontroleerd worden of de hydraulische installatie in staat is een toereikend debiet te garanderen, rekening houdend met het akoestische aspect en de invloed die dit hogere debiet kan hebben op de drukverliezen en de dimensionering van de circulator.

Dit artikel werd opgesteld in het kader van het Heat4Transition-project, gesubsidieerd door Wallonië.

BRON:

Buildwise Magazine juli-augustus 2024 (blz. 4-5), van S. Verheyleweghen en X. Kuborn.

OMKASTINGEN VOOR WARMTEPOMPEN EN AIRCONDITIONING

ESTHETISCHE EN DESIGNOPLOSSING

GEGARANDEERDE BESCHERMING : de buitenunit berchermen tegen regen, hagel, UV-stralen, gebladerte en schokken SNELLE INSTALLATIE

DUURZAME EN KWALITATIEVE AFWERKING

6 AANPASBARE modellen volgens de configuratie en personaliseerbaar in alle RAL-kleuren

outsteel.be

ROO KKANALEN RENOVEREN IN COLLECTIEVE WONINGEN?

Vermenigvuldig de voordelen met 3CE P Multi+, het referentiekanaal voor gesloten condensatieketels.

3CE P MULTI+

- Veilige installatie met concentrisch en een luchtdicht rookkanaal

- Optimalisatie van ruimte in de technische koker

- Geen uitgang nodig in de gevel

Heb je deskundig advies nodig over de renovatie van een collectief rookkanaal?

Doe beroep op onze DIAGNO-PRO dienst

De nieuwe Cluster Warmptepompen van Buildwise: uw expertise is goud waard

Om de expertise rond warmtepompen vanuit de praktijk te versterken werd recent de Buildwise Cluster Warmtepompen in het leven geroepen. Deze cluster, opgericht door de animatoren van het Technische Comité HVAC, zal werken rond de thema’s lage temperatuursoplossingen en warmtepompen. Ook Techlink maakt deel uit van deze cluster om onze leden te steunen, mee te begeleiden en op te volgen. Een woordje uitleg hierover leek ons op zijn plaats.

De energietransitie is volop aan de gang! Deze energietransitie waarbij men het huidige energiesysteem stap per stap tracht om te vormen naar een koolstofarm systeem dat voornamelijk steunt op hernieuwbare energie heeft een grote impact op de bouw- en installatiesector. Een belangrijke factor binnen deze transitie is de toenemende elektrificatie aan de consumptiezijde, onder meer door het verwarmen (en koelen) van onze gebouwen met een warmtepomp.

Buildwise (voorheen WTCB) wil de bouw- en installatieprofessionals dan ook zo goed mogelijk ondersteunen bij deze energietransitie en elektrificatie van de verwarmingssystemen in onze woningen, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie. Buildwise heeft als missie om zijn leden te ondersteunen bij hun dagelijkse taken, waarbij de praktijk voorop staat.

Technische Comités

De expertise vanuit de praktijk wordt Buildwise voornamelijk aangeleverd door de Technische Comités, bestaande uit vertegenwoordigers vanuit de bouwpraktijk. Het Technische Comité HVAC staat in voor het oriënteren van de acties van Buildwise om zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften op gebied van verwarming, koeling en ventilatie.

De praktijkexpertise op vlak van warmtepompen is voor Buildwise van

cruciaal belang om de installateurs te ondersteunen en te begeleiden bij onder andere de geleidelijke vervanging van verwarmingsketels door warmtepompen; de toepassing van lagetemperatuurafgiftesystemen en de behoefte van koeling in woningen. Om de expertise rond warmtepompen vanuit de praktijk te versterken werd recent de Cluster Warmtepompen in het leven geroepen. Deze cluster, opgericht door de animatoren van het Technische Comité HVAC, zal werken rond de thema’s lage temperatuursoplossingen en warmtepompen.

Het doel van de cluster is om vanuit Buildwise een bron van professionelen uit de praktijk (installateurs, fabrikanten, sectorfederaties of -verenigingen, studiebureaus) samen te stellen die zich actief engageren voor 1 of meerdere initiatieven die worden georganiseerd binnen deze cluster. Deze initiatieven kunnen zeer uiteenlopend zijn:

● Meewerken aan de inhoud van nieuwe publicaties of de herziening van bestaande publicaties;

● Consulteren van de sector bij vragen vanuit Buildwise aan de cluster en uiteraard ook vanuit de cluster aan Buildwise of binnen de cluster zelf;

● Verlenen van inzichten en ervaringen vanuit de praktijk binnen onze onderzoeksprojecten;

● Bijdragen aan onze (reken)tools;

● Meewerken aan het verspreiden van informatie naar de sector;

● ….

Een eerste initiatief binnen de cluster was de oprichting van een werkgroep die voornamelijk werkt rond de herziening van Hoofdstuk 6: ““Ontwerp en dimensionering van warmteafgiftesystemen” van de Buildwise Dimensioneringsmethode 14 (voordien Rapport 14). De werkgroep staat in voor de aanpassing van de tekst om deze meer te oriënteren naar lage temperatuursoplossingen (i.f.v. warmtepompen) en het opstellen van type hydraulische schema's voor het aansluiten van een warmtepomp op een circuit van centrale verwarming met een verwarmingsketel (hybride installatie).

Rol van Techlink binnen de cluster

‘Meer en meer installatiebedrijven zijn reeds bezig met het plaatsen van energetisch performante verwarmingssystemen. Enkel op basis van een goed inzicht in de materie kunnen onze leden-installateurs ingaan op de wensen van klanten, een goed ingeregelde en slim aangestuurde en opgevolgde installatie, waarbij er geen energetisch potentieel verloren gaat, voorstellen en waardoor ze aldus extra industriële activiteit ontwikke-

len inzake duurzame en kwalitatieve warmtepompinstallaties. Het zal de installateurs ook in staat stellen om de verschillende oplossingen die op de markt zijn, te evalueren in functie van de specifieke behoeften van de klant, al of niet rekening houdend met de reeds bestaande installatie bij de klant en de eventuele beperkingen ervan’, zegt KURT VAN CAMPENHOUT, Sector Manager HVAC & Plumbing bij Techlink.

Interesse om deel uit te maken van de cluster?

Contacteer de animatoren van het Technische Comité HVAC: ROMY VAN GAEVER (romy.van.gaever@buildwise. be) en XAVIER KUBORN (xavier.kuborn@ buildwise.be) of schrijf u in via de QR-code.

U kan u per initiatief engageren of niet, al naargelang uw mogelijkheden en interesses!

Het is bovendien niet nodig om een absolute expert te zijn op het gebied van lage temperatuurverwarming of warmtepompen om een nuttige bijdrage te kunnen leveren aan de cluster. Uw ervaringen, bedenkingen en vragen zullen hoe dan ook onze publicaties verrijken.

Nog vragen over warmtepompen in het algemeen?

Bezoek dan zeker de thematische pagina’s op de Buildwise website en ontdek welke ondersteuning, documenten en tools Buildwise u aanbiedt (https:// www.buildwise.be/nl/vakgebieden/ verwarming-ventilatie-en-klimaatregeling/verwarming/).

Hybride verwarmingssystemen als eerste stap in de verduurzaming van schoolgebouwen

Om de (inter)nationale klimaatdoelstellingen te behalen, is de reductie van broeikasgassen in verschillende sectoren noodzakelijk. Voor schoolgebouwen, waar het grootste deel van de emissies voortkomt uit ruimteverwarming, vormt dit een uitdaging vanwege de specifieke kenmerken van deze gebouwen en de vaak beperkte budgetten. Hybride verwarmingssystemen bieden echter een veelbelovende oplossing. Jorrit Loos onderzocht in zijn masterthesis hoe deze systemen kunnen ingezet worden in typische Vlaamse schoolgebouwen, om op die manier een kosteneffectieve CO2­emissiereductie te realiseren, met behoud van thermisch comfort.

“Hybride verwarmingssystemen maken een significante daling van de CO2-emissies van een schoolgebouw mogelijk zonder zeer hoge investeringskosten en zonder de directe nood aan ingrijpende energiebesparende maatregelen.”

JORRIT LOOS

Context en relevantie

In 2021 werd er in Vlaanderen 73.4 miljoen ton CO2-equivalent (Mt CO2-eq) aan broeikasgassen uitgestoten, waarvan de gebouwensector voor 12.6 Mt CO2-eq verantwoordelijk was. Voor deze sector is het doel om tegen 2030 een emissiereductie van 42% te realiseren ten opzichte van het niveau in 2005.

Het grootste deel van de broeikasgasemissies van Vlaamse gebouwen is afkomstig van verwarming, zowel direct door het gebruik van fossiele brandstoffen in verwarmingssystemen (bijvoorbeeld gasketels) als indirect door de opwekking van elektriciteit en warmte die vervolgens in deze gebouwen worden gebruikt voor verwarmingsdoeleinden. Er zijn twee belangrijke strategieën voor emissiereductie: enerzijds kan de energievraag worden verlaagd, bijvoorbeeld door de energie-efficiëntie van de gebouwschil te verhogen, en anderzijds kan de verwarmingsinstallatie duurzamer worden gemaakt, bijvoorbeeld via elektrificatie van de verwarming

met daaraan gekoppeld een decarbonisatie van de elektriciteitsproductie.

Tussen 2005 en 2021 werd in de totale gebouwensector een afname van de CO2-emissies van 19.7% gerealiseerd: de emissies van residentiële gebouwen daalden met 25.4%, tegenover een daling van slechts 2.9% bij de niet-residentiële gebouwen (zie grafiek 1). In de (nabije) toekomst zullen er dus extra inspanningen nodig zijn in deze sector. Schoolgebouwen zijn een belangrijk voorbeeld van niet-residentiële gebouwen in Vlaanderen. Volgens schattingen door het Vlaams Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs uit 2018 zijn er bijna 18 000 verschillende schoolgebouwen in Vlaanderen. De helft van deze gebouwen is minstens 50 jaar oud, wat vaak een gebrek aan goede isolatie betekent, en bijgevolg resulteert in een hogere piekwarmtevraag (en op een hoge toevoertemperatuur). Het volledig vervangen van de huidige (gas)ketels door warmtepompen zou daarom gepaard gaan met zeer hoge investeringskosten en mogelijk het thermisch comfort in gevaar brengen. Hybride verwarmingssystemen waarbij een warmtepomp in combinatie met de bestaande gas- of stookolieketel wordt gebruikt om warmte te leveren - deze worden een hybride warmtepomp genoemd - bieden een kostenefficiënte tussenoplossing in de huidige energietransitie. Ze maken de integratie van warmtepompen in het huidige verwarmingssysteem - en dus een significante daling van de CO2-emissies - mogelijk zonder zeer hoge investeringskosten en zonder de directe nood aan ingrijpende energiebesparende maatregelen. Het is echter maar een tussenoplossing,

De gebouwen van UCLL Campus Proximus in Heverlee, één van deze gebouwen werd onderzocht in het kader van mijn masterthesis.

1: Emissies van Vlaamse niet-residentiële gebouwen: historiek en doelstellingen (in Mton CO2-eq)

die van zodra de bestaande ketel einde levensduur is, zal moeten evolueren naar een volledig hernieuwbaar verwarmingssysteem, waarbij een zinvolle investeringsbalans tussen gebouwrenovatie en duurzaam verwarmingssysteem moet worden nagestreefd.

Belang van warmtepompselectie en -dimensionering

Op het eerste zicht bleek een luchtgekoppelde warmtepomp in deze context een geschikte optie, gezien de lagere initiële investeringskosten en de minimale locatie- en infrastructuurvereisten in vergelijking met een

grondgekoppelde warmtepomp. Er moet echter worden opgemerkt dat, indien praktisch haalbaar en indien het beschikbare budget het toelaat, een grondgekoppelde warmtepomp ook het overwegen waard is, vooral met het oog op de koudste winterdagen, wanneer de buitenlucht op lagere temperatuur is vergeleken met de ondergrond. De grondgekoppelde warmtepomp kan hogere gemiddelde COP-waarden bereiken tijdens de koudste periodes van het jaar, en net dan is de warmtevraag (en dus ook de elektriciteitspiek) het hoogst. Wanneer het om een grote school gaat en deze dus een hoge warmtevraag heeft, zal de initiële investering relatief

sneller worden terugverdiend, omdat de jaarlijkse energiekosten in verhouding meer zullen afnemen.

Naast het type is de grootte van de warmtepomp ook een belangrijke te kiezen parameter indien een school voor een hybride verwarmingssysteem wil opteren. De dimensionering van de warmtepomp in een hybride verwarmingssysteem is belangrijk omdat dit de investeringskost, de jaarlijkse energiekost en de emissiereductie bepaalt. Dit vormde daarom een cruciaal onderdeel van mijn onderzoek. Ik modelleerde een representatief schoolgebouw en deed hiermee dynamische simulaties.

Grafiek

Dit resulteerde in verschillende vraagprofielen die ik gebruikte als input voor de online tool nPro (zie kader op p.38). Op deze manier kon ik de impact van verschillende systeemparameters op de optimale warmtepompdimensionering onderzoeken.

Verschillende parameters bleken van invloed op de optimale grootte van de warmtepomp in een hybride verwarmingssysteem: de resterende levensduur van het huidige verwarmingssysteem, de vereiste CO2-emissiereductie, maar ook gebouwparameters waarvan de isolatiegraad, de raam-muurverhouding, de luchtdichtheid en de oriëntatie van het gebouw de belangrijkste zijn.

Dimensionering van de hybride warmtepomp

Indien er historische jaarlijkse warmtevraagprofielen beschikbaar zijn, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een digitale aardgasmeter, kan een planningstool zoals nPro worden gebruikt om de impact van de installatie van een warmtepomp met een bepaalde capaciteit op de energiekosten en CO2-uitstoot in te schatten. Vervolgens kan een ontwerpbeslissing worden genomen op basis van de criteria die het belangrijkst voor de school zijn, zoals minimale investeringskosten, minimale totale jaarlijkse kosten of een combinatie van beide.

Als er geen jaarlijkse warmtevraagprofielen beschikbaar zijn - wat bij de meeste scholen het geval is - is de piekwarmtevraag een goede indicator voor de dimensionering van de warmtepompcomponent in een hybride verwarmingssysteem. Door een luchtgekoppelde warmtepomp te kiezen met een nominaal vermogen tussen 10% en 20% van deze piekvraag is het mogelijk om een emissiereductie van 25% te realiseren. Uit mijn resultaten bleek dat indien de verhouding tussen de gemiddelde warmtevraag (van het verwarmingsseizoen) en de piekwarmtevraag ver-

Figuur 1: Basisprincipe van het onderzochte hybride verwarmingssysteem: de combinatie van een warmtepomp met een bestaande gasketel.

hoogt, een iets grotere warmtepomp nodig is om eenzelfde emissiereductie te realiseren. Dit was het geval indien het gemodelleerde schoolgebouw lage transmissieverliezen vertoonde (lage U-waarde van de gebouwschil), als er hoge infiltratieverliezen plaatsvonden (hoog infiltratievoud), of als de oriëntatie van het gebouw de hoeveelheid zonnewinsten beperkte. In deze gevallen is het dus aangeraden om zeker te opteren voor een warmtepomp met nominaal vermogen richting 20% van de piekwarmtevraag.

Als er geen informatie over de piekwarmtevraag beschikbaar is, is de dimensionering moeilijker. Tools zoals nPro onderschatten mogelijks deze piekvraag, of hebben invoergegevens nodig die niet beschikbaar zijn om nauwkeurige resultaten te bekomen. De piekwarmtevraag kan wel worden berekend door een dynamische gebouwsimulatie uit te voeren, maar dit

vraagt expertise en gaat dus met een kost gepaard (vaak is het die kost wel meer dan waard). Een ruwe schatting van de piekwarmtevraag kan ook altijd gebeuren op basis van de huidige geïnstalleerde verwarmingscapaciteit, al geeft dat in het geval van gasketels een significante overschatting.

Levensduur van de huidige verwarmingsinstallatie

Wanneer de huidige gasketel in goede staat is en bijvoorbeeld een (uitgebreid) onderhoud de levensduur kan verlengen, blijkt dat de integratie van een luchtgekoppelde warmtepomp in het bestaande verwarmingssysteem de ideale overgang kan zijn naar koolstofarme of zelfs koolstofneutrale verwarming in de toekomst. De installatie van een relatief kleine (luchtgekoppelde) warmtepomp maakt het mogelijk om de implementatie van verschillende energiebesparende maatregelen -die altijd een be-

Bosch Compress 5800i

Hoogwaardig, toekomstbestendig en stiller dan ooit

Ontdek een energiebesparende, volledige gasloze oplossing met de stilste en meest hoogwaardige warmtepomp van Bosch Home Comfort. De Compress 5800i perfectioneert het bewezen warmtepompconcept van Bosch. Natuurlijk koudemiddel (R290) en hoge prestaties gecombineerd met een stijlvol design en plug & play installatie.

✓ Allerstilste lucht/water warmtepomp

✓ 5 vermogensklasses

✓ Hoge aanvoertemperatuur: tot 75°C mogelijk

✓ Eenvoudige installatie dankzij geïntegreerde componenten

Ontdek meer: www.bosch-homecomfort.be

paalde kost met zich meebrengente spreiden in de tijd. Dit is voordelig gezien de beperkte budgetten die voor scholen kenmerkend zijn.

Ook wanneer het huidige verwarmingssysteem gebruik maakt van stookolie - wat een hogere milieu-impact heeft dan aardgas - en vervangen moet worden, is een hybride verwarmingssysteem het overwegen waard om de gebouwrenovatie gefaseerd aan te pakken, op voorwaarde dat een gasaansluiting beschikbaar is. Dit maakt het ook mogelijk om te opteren voor een geïntegreerde hybride warmtepomp, waarbij gasketel, warmtepomp en systeemregelaar als één unit verkocht worden.

Dankzij de gefaseerde aanpak kunnen er in de jaren na de installatie van het hybride verwarmingssysteem energiebesparende maatregelen worden genomen. Een voorbeeld van zo een maatregel is renovatie van de gebouwschil, zodat het isolatieniveau verbetert en ongewenste infiltratieverliezen verminderen. Beide hebben een aanzienlijke invloed op de totale warmtevraag. Een andere optie is de

implementatie van optimale regeling. Uit mijn onderzoek bleek dat optimale regeling de warmtevraag aanzienlijk kan verminderen en ervoor kan zorgen dat alle verwarmingstechnologieën aan optimale efficiëntie kunnen werken. De implementatie van deze energiebesparende maatregelen resulteert in een vermindering van de vraag naar warmte en dus in een vermindering van de CO2-uitstoot en de energiekosten. Bovendien verhogen deze maatregelen de dekkingsgraad van de geïnstalleerde warmtepomp.

Conclusie

Hybride verwarmingssystemen, die warmtepompen combineren met bestaande gasketels, vormen een veelbelovende tussenstap in de verduurzaming van schoolgebouwen in Vlaanderen. Met relatief lage investeringskosten en zonder afbreuk te doen aan het thermisch comfort, kunnen scholen substantiële stappen zetten richting een koolstofneutrale toekomst. Door de implementatie van aanvullende energiebesparende maatregelen in de toekomst, is het bovendien mogelijk om deze voordelen verder te maximaliseren.

nPro is een webgebaseerde planningstool, aangeboden door nPro Energy GmbH en ontwikkeld door Dr. Marco Wirtz van RWTH Aachen. De eerste versie kwam online in juli 2022, en de tool wordt frequent uitgebreid en geüpdatet. nPro kan worden gebruikt om snel en eenvoudig energiesystemen voor gebouwen en wijken te ontwerpen (selectie en dimensionering) en deze te evalueren vanuit een techno-economisch perspectief. nPro omvat de drie belangrijkste stappen in de planning van dit soort energiesystemen: het genereren van vraagprofielen, het eventueel berekenen van thermische netwerken, en het optimaliseren van het ontwerp van het energiesysteem. Zoals elke tool heeft nPro echter ook achterliggende aannames en vereenvoudigingen, die tijdens het gebruik ervan altijd in het achterhoofd moeten gehouden worden.

https://www.npro.energy/

BRONNEN:

Vlaamse Milieumaatschappij, “Totale broeikasgasuitstoot per gas (ETS en ESR),” 8 2023. [Online]. Beschikbaar: https://www.vmm.be/klimaat/totalebroeikasgasuitstoot-ETS-ESR

Vlaams Energie- & Klimaatagentschap, “Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) 2021-2030,” 2023. [Online]. Beschikbaar: https://www.vlaanderen.be/veka/ energie-en-klimaatbeleid/vlaamsenergie-en-klimaatplan-vekp-20212030#publicaties

Vlaamse Regering, “Vlaamse klimaatstrategie 2050,” 12 2019. [Online]. Beschikbaar: https://www. vlaanderen.be/publicaties/vlaamseklimaatstrategie-2050

European Environment Agency, “Greenhouse gas emissions from energy use in buildings in Europe,” 10 2023. [Online]. Beschikbaar: https:// www.eea.europa.eu/en/analysis/ indicators/greenhouse-gas-emissionsfrom-energy

Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs (AGION), “Schoolgebouwenmonitor 2018-2019: Indicatoren voor de kwaliteit van de schoolgebouwen in Vlaanderen,” Technisch rapport, 2020

“nPro - District Energy Planning Tool,” 2024. [Online]. Beschikbaar: https:// www.npro.energy

AUTEUR: Jorrit Loos

Dit onderzoek werd uitgevoerd in het kader van de masterthesis “De rol van hybride verwarmingssystemen bij het bereiken van de CO2emissiedoelstellingen van Vlaamse schoolgebouwen”, gesuperviseerd door ir. Jelger Jansen en prof. dr. ir. Lieve Helsen, binnen de opleiding Master in de ingenieurswetenschappen: energie aan de KU Leuven.

ONTDEK HET VOLLEDIGE MIDEA ARCTIC GAMMA

De ideale warmtepomp voor het vervangen van een oude ketel

Watertemperatuur tot 75°C

Hoog rendement A+++

Natuurlijk koelmiddel R290

GWP = 3

Optie om actief te koelen

Alles in 1 systeem

Hoe kijken de politieke partijen naar de energie- en warmtetransitie?

Dit verkiezingsjaar is een belangrijk moment om onze ideeën te verdedigen en politici te vragen naar hun ambities voor onze installatiesector. We stellen dezelfde vraag aan de verschillende politieke partijen: warmtepompen uitrollen: hoe wil uw partij de strijd aangaan? Of zijn er andere energievormen die ook onze aandacht verdienen?

In haar memorandum heeft Techlink prioriteiten voor onze sector gedefinieerd, gestructureerd rond drie assen: Decarboniseren - Decentraliseren - Digitaliseren.

Onze sector wil de uitdaging van de energietransitie aangaan, maar kan dat niet alleen. Regeringen moeten hun rol spelen in deze ambitie, niet door middel van onsamenhangende kortetermijnmaatregelen, maar door middel van een gedurfd en ambitieus energiebeleid voor de lange termijn.

We vragen regeringen om “het goede voorbeeld te geven”, te beginnen met duidelijke maatregelen om de duurzame alternatieven te stimuleren. Tarieven voor “schone” energie moeten lager zijn dan die voor fossiele energie. Dit principe moet ook doorgezet worden op de elektriciteitsmarkt, zodat de meest duurzame (energie) oplossingen aantrekkelijker gemaakt worden.

VRAAG:

Warmtepompen uitrollen: hoe wil uw partij de strijd aangaan? Of zijn er andere energievormen die ook onze aandacht verdienen?

Warmtepompen zullen in de toekomst een groot deel van de warmte leveren zowel voor gebouwen als voor industrie. De technologie wordt elke dag beter en goedkoper maar elektriciteit is nog veel te duur in vergelijking met fossiele brandstoffen. Prioriteit is dus elektriciteit goedkoper maken zodat premies niet meer nodig zijn. Door warmtepompen slim aan te sturen zijn ze complementair met elektriciteit uit wind en zon. De beste energie is degene die je niet verbruikt. Daarom zijn energie-efficiëntie en isolatie noodzakelijk voor je een warmtepomp installeert. Ook het hergebruik van restwarmte blijft interessant. Biomassa en pellets zijn in Vlaanderen te vermijden omwille van de invloed op de luchtkwaliteit.

Groen wil fors investeren in de energie- en warmtetransitie. Milieuvriendelijke oplossingen, zoals isoleren, zonnepanelen en warmtepompen, moeten betaalbaar zijn voor iedereen. Door accijnzen te verschuiven van

elektriciteit naar fossiel en Vlaamse kosten uit de factuur te halen, maken we elektriciteit - en dus het gebruik van een warmtepomp - goedkoper. Groen wil ook straat voor straat burgers helpen om woningen energiezuinig en fossielvrij te maken. Dat vergt een stabiel en duidelijk beleid, zonder flipflops. Ook een meer collectieve aanpak en warmtenetten kunnen daarbij een rol spelen.

Aangezien wij bezig zijn met het opstarten van het kabinet van de minister van klimaat- en energie willen wij eerst de tijd nemen om onze maatregelen hierover uit te werken, vooraleer wij hierover communiceren.

Warmtepompen zijn cruciaal voor de verduurzaming van verwarmingssystemen, maar blijven duurder in aanschaf en gebruik dan fossiele alternatieven. Wij pleiten daarom voor het verkleinen van het prijsverschil tussen elektriciteit en gas of stookolie, zodat warmtepompen door hun efficiëntie voordeliger worden in ge-

bruik. Of premies voor de aanschaf dan nodig blijven, is nog te evalueren. Daarnaast staan wij achter bepaalde renovatie-eisen die de overstap naar fossielvrije verwarming, zoals warmtepompen of een warmtenet, moeten stimuleren.

De warmtetransitie is voor cd&v een cruciaal onderdeel van de energie- en klimaattransitie. Elektrificatie van de warmtevraag is in de meeste gevallen de meest efficiënte keuze. Om elektrificatie ook voor de portemonnee de meest logische keuze te maken willen we de kostencomponenten op de energiefactuur zodanig hervormen dat elektrische verwarmingsoplossingen blijvend goedkoper zijn dan fossiele verwarmingsbronnen. Concreet mag elektriciteit per kWh nog maximaal 2,5 keer duurder zijn dan aardgas of stookolie. We waarborgen voldoende capaciteit op het elektriciteitsnet en benutten het potentieel van flexibele aansturing van warmtepompen. Tegelijk zien we in specifieke situaties mogelijkheden voor warmtenetten gevoed door restwarmte, diepe geothermie in Limburg en de Noorderkempen en de valorisatie van lokale biomassa, op voorwaarde dat de warmte maximaal benut wordt.

Wat het gebruik van warmtepompen betreft, vinden we dat niets verboden terrein mag zijn, zolang het maar duurzaam is. Natuurlijk kan een goed gerenoveerd huis of een nieuwbouwwoning zonder al te veel discussie worden omgebouwd naar een warmtepomp. Op dezelfde manier dringen we erop aan dat ze hun plaats vinden in hybride systemen als het gaat om het faseren van renovatiewerkzaamheden. Aan de andere kant kunnen er lokale realiteiten ontstaan met gascircuits in stedelijke gebieden die in aanmerking zouden kunnen komen voor biomethaan of hernieuwbare warmte.

We moeten zoveel mogelijk warmtepompen in gebouwen installeren. We moeten het belastingstelsel veranderen om de investering aantrekkelijker te maken. Om dit aan te vullen, stelt onze beweging voor om een systeem van investeringen door derden op te zetten, waardoor huiseigenaren hun woning volledig kunnen isoleren en een nieuwe verwarmingsketel kunnen installeren zonder ook maar één euro uit te geven, waarbij de energiebesparingen deels worden gebruikt om de kosten van de werkzaamheden te dekken en deels om de energierekeningen te verlagen. Het nieuwe Waalse regeerakkoord dat afgelopen juli werd ondertekend, voorziet ook in de invoering van een dergelijke regeling tijdens de legislatuur. Ten slotte zal de warmtepomp in sommige

gevallen niet volstaan of ongeschikt blijven. Onze beweging is van mening dat hybride verwarming een interessant alternatief is.

De inzet van warmtepompen moet worden voorafgegaan door isolatie van gebouwen en technische controles om overlast te beperken. Er moeten financiële stimulansen komen, vooral voor gezinnen met een laag inkomen. De installatie van warmtepompen zou verplicht moeten zijn voor nieuwe gebouwen. De PS steunt ook andere bronnen zoals geothermische energie, thermische zonnepanelen, afvalwarmte, enz.

Warmtepompen zijn de oplossing voor een aanzienlijk deel van de vraag naar verwarming in woningen en tertiaire gebouwen. Daarom vragen we om de installatie van warmtepompen in nieuwe gebouwen verplicht te stellen (behalve als ze bijvoorbeeld zijn aangesloten op een verwarmingsnetwerk in een dichtbevolkt stedelijk gebied). Er moeten financiële stimulansen komen voor huishoudens van wie de verwarmingssystemen het einde van hun levensduur hebben bereikt, zodat ze waar mogelijk een warmtepomp kunnen installeren.

Software optimaliseert een hybride HVAC-

Nog erg vaak wordt er uit duurzaamheidsoverwegingen een warmtepomp opgenomen in een bestaand HVAC systeem zonder dat de werking ervan goed is doorgerekend. Het gevolg hiervan is dat deze hybride installaties ondermaats presteren. Om de juistecombinatie van componenten, technieken en hydraulische koppelingen te bepalen, lanceerde Roel Vandenbulcke een HVAC­berekeningsen simulatiesoftware Hysopt. ‘Hiermee kan tot 40% CO2­uitstoot en 30% energie bespaard worden’, klinkt het uit de mond van de Antwerpenaar.

Tijdens zijn doctoraatsonderzoek aan de Universiteit Antwerpen ontwikkelde ROEL VANDENBULCKE (41) een op wetenschap gebaseerde Heating Ventilation Air Conditioning (HVAC)berekenings- en simulatiesoftware. Het betreft een simulatieprogramma waarmee hij studiebureaus en instal-

latiebedrijven kan helpen het optimale verwarmings- en koelsysteem te creëren.

Vroeger waren HVAC-installaties op basis van gasketels redelijk eenvoudig en rechttoe rechtaan ontworpen: het gas werd verbrand, het water werd opgewarmd en dat water werd

gecirculeerd door het gebouw. Anno 2024 bestaat er een brede waaier aan technieken. Nu heeft u bijvoorbeeld gasketels die worden gecombineerd met warmtepompen, WKK’s, zonnepanelen, energieopslag in de bodem of ondergrondse energieopslag, enz. ‘De complexiteit van ons vakgebied

werking van installatie

"Suboptimale hydraulische integratie is grootste boosdoener."

ROEL VANDENBULCKE

is ontploft en het ontbreekt de sector aan tools om deze complexiteit te kunnen doorgronden’, zegt Vandenbulcke hierover. Deze bevinding ligt aan de basis van de oprichting van softwarebedrijf Hysopt (afkorting voor “Hydronic System Optimisation”). In 2013 is Hysopt ontstaan als spin-off van de Universiteit Antwerpen.

In een interview met Techlink legt hij de werking van de software uit en de resultaten die hiermee geboekt zouden kunnen worden bij de complexere HVAC installaties.

Wat doet u precies?

Wij hebben physics based HVAC engineering software ontwikkeld waarmee HVAC-installaties en de verschillende componenten doorgerekend kunnen worden. Het systeem gaat uit van een “Digital Twin” van de installatie, een afspiegeling ervan in de virtuele wereld. Vervolgens wordt het gedrag van het gebouw dynamisch gesimuleerd in variabele omstandigheden en berekent de software, die voor alle componenten en combinaties van componenten de KPI’s kent, het juiste concept.

Wat is de meerwaarde?

Er worden op de markt zeer mooie installatiecomponenten aangeboden met zeer hoge prestaties en potentieel op gebied van energiebesparing en CO2-uitstootreductie. Zo heeft men warmtepompen met een zeer hoog rendement, toerengeregelde pompen, intelligente regelkranen en ook qua gebouwbeheersysteem zijn de mogelijkheden uitgebreid. In de praktijk zien we echter dat installaties ondermaats presteren. Dat komt dus niet door de individuele componenten, maar door de manier waarop componenten op systeemniveau bij elkaar worden gebracht en met elkaar geintegreerd. Alle componenten maken deel uit van dezelfde installatie waarbij dynamische effecten spelen (gebruikersgedrag). Voor deze complexiteit bieden wij met onze software een antwoord. Wij kijken hoe we deze componenten op systeemniveau

het best bij elkaar brengen en wat de impact is op de KPI’s.

Wie behoren tot uw klanten?

Onze klanten zijn de studiebureaus en grotere installatiebedrijven die onze software inzetten voor het ontwerp en de bouw van nieuwe of de verbouwingen van bestaande HVAC-installaties in grote gebouwen. U moet dan denken aan ziekenhuizen, schoolgebouwen en kantoorgebouwen. Inmiddels is onze software ingezet voor 600 optimalisatieprojecten.

Welke resultaten worden behaald?

Uit steekproeven bij deze projecten blijkt dat we tot 40% CO2-uitstoot realiseren en tot 30% energie kunnen besparen in een gebouw. En dan is er ook nog de factor van thermisch comfort van een gebouw. Dat heeft een positieve invloed op het welzijn en de productiviteit van de mensen die er werken of over de vloer komen. Om deze resultaten te behalen is het wel belangrijk dat de installatie van een HVAC-systeem geheel volgens ons model en berekeningen gebeurt.

Model en berekeningen: wat bedoelt u met dit onderscheid? Onze software valt uiteen in twee verschillende producten. Deze worden ingezet bij de ontwerpfase door studiebureaus (de Hysopt Simulator). De andere (de Hysopt Calculator) wordt gebruikt door installatiebedrijven. Het eerste dient voor het conceptueel ontwerp waarbij verschillende systeemvarianten kunnen worden gesimuleerd en kwantitatief vergeleken om daaruit het beste alternatief te selecteren, en dit in samenspraak met de opdrachtgever.

Met de Hysopt calculator gaat het om detailengineering en worden de details van de componenten van de installatie in detail berekend. Denk aan pompen, regelkranen, inregelkranen, warmtewisselaars, enz. Uit deze berekening komt een componentenlijst, een stuklijst waarmee de installateur ook weet wat hij moet bestellen. Deze stuklijst dient ook als kostenraming voor een bepaald project, alhoewel de prijzen natuurlijk indicatief zijn.

En hoe zit het met de instellingen van verschillende installatiecomponenten?

techniek vereist een andere manier van denken en ontwerpen. De hydraulische aspecten en dynamische consequenties worden al te vaak onderschat. Debieten zijn verschillend, net zoals de delta t’s, de temperatuurverschillen tussen vertrekleiding en retourleiding. Deze is bij een warmtepomp anders dan een warmteketel. Bij warmtepompen heeft u een kleinere delta t in vergelijking tot gasgestookte ketels waardoor ook het debieten spel verandert.

Wat betekent dit dan voor de opdrachtgever?

"Idealiter dient de warmtepomp voor de basisbehoefte en vangt de gasketel de pieken op."

ROEL VANDENBULCKE

De commissioning (instellingen) presets van een installatie kunnen met de Hysopt Calculator software op voorhand berekend worden. Het inregelrapport dat hieruit voortvloeit wordt door de installateur gebruikt voor het instellen van de individuele elementen. Hierdoor wordt niet alleen de optimale werking op systeemniveau gegarandeerd, het bespaart ook veel tijd. Het inregelen van een installatie is vaak een herhalend proces dat gebeurt op basis van trial and error.

Terug naar de zogenaamde meerwaarde van uw software. Waar ziet u de grootste uitdagingen in de huidige praktijk?

Vroeger werden de meeste gebouwen verwarmd met met gasketels. Nu komen daar warmtepompen bij. Deze

Op verzoek van een opdrachtgever, die volgens de wetgeving zijn HVAC-installatie moet verduurzamen, wordt er een warmtepomp ingebouwd zonder rekening te houden met de hydraulische eigenschappen. Wat we vaak zien is bijvoorbeeld dat een warmtepomp en gasketel in parallel worden gekoppeld zoals traditioneel gebruikelijk. Parallel hydraulische koppeling heeft tot gevolg dat de warmtepomp wordt weggeduwd en de gasketel neemt het over. Hierdoor draagt de warmtepomp niet bij aan de warmtevraag. Idealiter dient de waterpomp voor de basisbehoefte en wordt de gasketel gebruikt om pieken op te vangen.

Wat zorgt er vaak voor dat rendementen niet behaald worden?

Een grote boosdoener is dus de suboptimale hydraulische integratie van de verschillende productie-eenheden alsook het gebrek aan een bijpassende solide regeling. Neem de verbinding tussen opwekkers, zoals boven vermeld. Deze worden vaak nog in parallel verbonden, terwijl een verbinding in serie of in shunt veel effectiever is.

Heeft u nog andere voorbeelden? Hydraulisch zijn er nog veel installaties die werken op constant debiet . Dat wil zeggen dat men constant water circuleert door de installatie. Het probleem is als deze warmte

FLEXIBELE ROOKGASAFVOER

ZEER GESCHIKT VOOR NIEUWBOUW- EN RENOVATIEPROJECTEN

De beste oplossing voor rookgasafvoer in gestapelde woningbouw. Het kunststof flexibel rookgasafvoersysteem van Burgerhout is eenvoudig en snel te monteren door de slimme geïntegreerde klikverbindingen. Dit zorgt voor montagegemak en levert een veilige sterke trekvaste verbinding op. Voor meer informatie bezoek www.burgerhout.be of bel 016 76 80 00

OPROEP TOT HET INDIENEN VAN EEN PROJECT

Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+.

Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd in het kader van de energietransitie: innovatie, verduurzamen en digitalisatie?

Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@techlink.be).

niet wordt afgenomen in deellast, bij thermische eind units, dan pompt men met een hogere retourtemperatuur in de installatie terug. Bij een hogere retourtemperatuur kan u moeilijker duurzame warmte injecteren. Een warmtepomp verlangt een zo laag mogelijke water temperatuur. Hoe lager de watertemperaturen in uw installatie, hoe makkelijker u daar duurzame warmte op kunt injecteren door bv. een warmtepomp of zelfs thermische zonnepanelen.

Wat kan hieraan gedaan worden? Afhankelijk van de opbouw van uw hydraulische concept kan u de temperatuur van de installatie verlagen. Zo is er een constant debiet installatie versus een variabel debiet installatie. In dat laatste geval verpompt u alleen het debiet dat u nodig heeft en kan u de retourtemperatuur in uw installatie lager houden en u makkelijker warmtepompenergie injecteren.

Dat is typisch iets waar wij naar kijken in renovatieprojecten. Waar zitten hydraulische schakelingen, zoals verdeelschakelingen en evenwichtsflessen, die een nadelig effect hebben op de retourtemperatuur. Deze punten proberen we weg te nemen of aan te passen. Stroomafwaarts kijken in de installatie hoe we in de hydraulica kunnen ingrijpen om zo meer naar een variabel debiet systeem te gaan. Evenwichtsflessen proberen we weg te halen net zoals verdeelschakelaren. Ook hydraulische onbalansen proberen we weg te werken.

Jullie software werkt evengoed op bestaande installaties? Absoluut, alleen heeft u in nieuwbouwprojecten nog meer optimalisatievrijheid, omdat u alles van nul af aan bouwt. Als het gaat over renovatie gaan we de hydrauliek op bepaalde plaatsen aanpassen. Waar zitten de bottlenecks? Welke gevolgen hebben bepaalde ingrepen? Dat wordt door onze software berekend. De essentie is om slim bepaalde hydraulische

concepten binnen een installatie aan te passen. Dat is verschillend van de huidige praktijk. Er wordt vaak geredeneerd: "Ik wil verduurzamen, ik installeer een warmtepomp op mijn site en dan zal het wel goed zijn.” Maar zo werkt het niet. Door alle componenten in de installatie door te rekenen en de manier waarop deze verbonden zijn en ingeregeld, kan u het meeste rendement halen uit uw installatie.

Wat zijn de voor- en nadelen van verschillende mogelijke hydraulische integraties van duurzame warmtebronnen in (bestaande) verwarmingsinstallaties?

Bij integratie van duurzame warmtebronnen zoals een warmtepomp in bestaande installaties met gasketels, zogenaamde hybride installaties, heeft de manier waarop de warmtepomp en de ketels hydraulisch worden gekoppeld een grote impact op het uiteindelijke systeemrendement. Zo zien we dat de warmtepomp en de ketel nog vaak in een parallel configuratie worden gekoppeld. Deze parallel configuratie is een van oudsher gekende installatie en wordt gebruikt wanneer er meerdere ketels in cascade moeten samenwerken. In geval van een hybride warmtepomp/ketel installatie is een parallelschakeling echter minder gunstig om het debietenspel onder controle te krijgen. Wanneer namelijk bij piekbelasting de ketel bijspringt, wordt plots het totale systeemdebiet verdeeld over de ketel en de warmtepomp. Het gevolg is dat het debiet doorheen de warmtepomp daalt waardoor de warmtepomp plots minder warmte kan injecteren.

Een betere oplossing is een seriële hydraulische koppeling waarbij het volledige systeemdebiet altijd eerst volledig doorheen de warmtepomp vloeit en vervolgens pas doorheen de ketel die de watertemperatuur nog extra kan boosten.

Als de drukval over de warmtepomp

"Wij kunnen tot 40% CO2 en 30% energie reduceren."

ROEL VANDENBULCKE

in deze configuratie te groot zou zijn, is een shunt schakeling ook een goed alternatief.

Willen jullie ook meer producten op de markt brengen?

Vooralsnog zijn we alleen actief in de ontwerp en de bouwfase. Zelfs als u de beste installatie hebt opgeleverd, ge-commissioned en gebouwd, kan er na verloop van tijd nog altijd iets misgaan. Bijvoorbeeld een pomp die defect gaat, of een klep die blijft hangen. Na verloop van tijd drijft een installatie af van haar optimale werking. Hier denken we met digitalisatie en onze artificiële intelligentie een antwoord op te kunnen bieden. Door real time data vanuit een gebouwbeheersysteem te monitoren, te spiegelen aan ons physics based model kunnen we anomalieën detecteren en gericht ingrijpen in het systeem.

Hebben jullie veel concurrentie? Uiteraard is er ook andere software in gebruik in de sector. Maar deze richt zich hoofdzakelijk op de meer teken-technische aspecten of op gebouwsimulatie. De manier waarop wij verschillende HVAC concepten snel kunnen simuleren en vergelijken is uniek. Zo bieden sommige installaties meer energiewinst, terwijl andere concepten de CO2-uitstoot meer reduceren of het accent legt op het leefcomfort in gebouwen. Hierdoor kan de klant een weloverwogen keuze maken die het best bij zijn wensen past.

De Minilift S voor grijs water maakt alles mogelijk:

Verschillende pompcapaciteiten

Bestand tegen heet water en pekelwater (waterverzachters)

5 toevoeren en selecteerbare persaansluitingen

Variabel instelbaar pompvolume

De nieuwe kleine opvoerinstallatie Miniformaat.

Geothermisch potentieel voor publieke gebouwen in Cambrische sokkel

Ondiepe geothermie kan een groot potentieel hebben voor de verwarming en koeling van gebouwen. Het GeoCamb project heeft als voornaamste doel het evalueren van de vraag naar geothermische energie voor publieke gebouwen en het onderzoeken van het geothermisch potentieel van de Cambrische sokkel, gelegen onder Vlaams­ en Waals­Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, om aan die vraag te voldoen.

Geothermie kan een belangrijke rol spelen om het energiegebruik voor de verwarming en koeling van gebouwen te reduceren en het aandeel hernieuwbare energie te verhogen. Ook in een stedelijke agglomeratie als Brussel en het omliggende Brabant kan het gebruik van ondiepe geothermische energie voor verwarming, koeling en seizoensopslag een belangrijk instrument worden om de afhankelijkheid van energie-invoer te verminderen en de uitstoot van broeikasgassen te verlagen.

In Vlaanderen wordt deze technologie meer en meer ingezet, dikwijls in de vorm van een gesloten systeem voor woningen, waarbij warmtewisselaars in één of enkele boringen tot 150 m diep in de ondergrond worden aangebracht, in de grootste delen van Vlaanderen een opeenvolging van zand-, klei- en leemlagen. Voor grotere gebouwen stappen we over naar meerdere gesloten lussen in de vorm

van een BEO-veld (boorgat-energieopslag), of een open KWO-systeem (koude-warmte-opslag) als de ondergrond zich daartoe leent (d.w.z. als er een watervoerende laag in de ondergrond aanwezig is).

Een mogelijk probleem daarbij is dat er zich in bepaalde zones in en rond Brussel zeer harde gesteentes bevinden in de ondiepe ondergrond, “de Cambrische sokkel”. In Halle bevindt deze zich slechts enkele meters diep. In de stad Brussel schommelt dit rond de 90 m diepte. Tot voor kort beperkte dat de mogelijkheden van geothermie omdat men de boringen stopte aan de grens van dit hard gesteente en men bovendien ook onzeker was over de exacte diepte, wat de inschatting van

het geothermisch potentieel bemoeilijkte. Zeker in stedelijk gebied, waar open ruimte schaars is en het boorveld dus dikwijls ook beperkt is qua afmetingen.

Enkele recente exploraties toonden echter het hoge potentieel van het Cambriumgesteente voor geothermie aan: een hoge thermische geleidbaarheid (interessant voor BEO-systemen) en de aanwezigheid van grondwater in breuksystemen (belangrijk voor KWO-systemen). Het voorkomen van deze spleten en scheuren en het type gesteente zijn echter zeer heterogeen verdeeld. Aangezien een boring in harde rots natuurlijk een stuk duurder is dan in de zachte bovenlagen is het belangrijk om de voor- en

Programmeerbare thermostaten RAM800 top3

RAM811 top3 2 batterijen, 2-draads, ideaal voor renovatie

RAM812 top3 RAM812 top3 16A 230 V, 3- of 4-draads

RAM813 top3 HF set1 Draadloos, met ontvanger voor DIN-rail

RAM813 top3 HF setA Draadloos, met ontvanger voor wand

✓ Intuïtieve bediening op de thermostaat of vanaf uw smartphone via de gratis RAMSES top3 app en een lokale Bluetooth-verbinding

✓ Duidelijk display met gemakkelijk herkenbare iconen

✓ 3 vooraf ingestelde en aanpasbare weekprogramma’s

✓ Externe ingang voor vloer- of ruimtevoeler, raamcontact of aanwezigheidsmelder

✓ Net, batterij of draadloze versies

nadelen goed te kunnen afwegen en het potentieel vooraf zo nauwkeurig mogelijk te kunnen inschatten.

Geocamb

Onder leiding van de Geologische Dienst van België (GDB) is het federale project Geocamb, gefinancierd door Federaal Wetenschapsbeleid “Belspo”, hier dieper op ingegaan. GDB coördineerde het geologisch onderzoek op de (proef)boringen in het gebied; de hydrogeologie van de ondergrond is beter in kaart gebracht samen met de UGent, terwijl de thermische eigenschappen van de boringen werd getest door Buildwise en de ULB. Bijkomend heeft de Seismologische Dienst van België de diepte van de sokkel beter kunnen inschatten dankzij een groot aantal seismische metingen. Door al deze info bijeen te leggen kan de geologische kaart van de ondergrond dus verfijnd worden.

Bij 80% van de boringen in de sokkel blijkt een voldoende hoog waterdebiet te kunnen onttrokken worden om er ook een open geothermisch systeem op aan te sluiten. Het blijft echter moeilijk om op voorhand de slaagkans van een open bron in te schatten. Voor gesloten bronnen stelt zich dat probleem niet, maar moet men uiteraard meer boringen uitvoeren. De geleidbaarheid ligt in de rots echter zeer hoog (lambda tussen 4 à 5 W/mK) waardoor men wel meer warmte kan onttrekken per boring in vergelijking met een boring in klei- of zandgronden. Op die manier kan de meerkost van boringen in de rots enigszins gecompenseerd worden.

Uit een analyse van Buildwise op basis van energetische simulaties van een aantal oudere bestaande gebouwen, waaronder het Natuurhistorisch museum, een kantoor, een sociale woonwijk en een appartementsgebouw, blijkt dat het mogelijk is om geothermie ook in te zetten bij (grondige) renovaties van deze gebouwen. Een aantal energiebesparende maatregelen

op de schil en ventilatie laten toe het warmtevermogen terug te dringen, waardoor men eventueel de bestaande radiatoren kan hergebruiken. Als er ook nood is aan koeling zal men wel moeten overschakelen naar ventilo-convectoren, oppervlakteverwarming (vloer, plafond) of de connectie maken met een luchtbehandeling.

Hierbij is het ook belangrijk om de balans tussen verwarming en koeling in het oog te houden! Als men alleen de schil isoleert en geen rekening houdt met oververhitting in de zomer, kan dit tot hoge piekvermogens voor koeling leiden, maar ook een mogelijke energetische onbalans in de ondergrond. Voor gesloten systemen bedraagt de koelenergie idealiter ongeveer 30% van de nodige energie voor verwarming. Op deze manier kan het aantal te boren meters geminimaliseerd worden. Bij lagere koelpercentages wordt het ontwerp van het BEO-veld bepaald door de warmtevraag, bij hogere koelpercentages begint de koelvraag door te wegen in het BEO-ontwerp. De koelvraag kan gereduceerd worden door het toepassen van zonnewering of ventilatieve koeling (dikwijls in de vorm van raamopening ’s nachts), maar dit dient wel meegenomen te worden bij het opstellen van de renovatieplannen.

Voor open systemen (KWO) is het dan weer gewenst om de noden van verwarming en koeling ongeveer gelijk te houden. Dit zorgt ervoor dat de warme en koude bronnen in evenwicht blijven en de werking van het KWO-systeem gewaarborgd blijft. Binnen het project is de site van Thurn & Taxis opgevolgd. Hier zijn ondertussen 4 verschillende open systemen in werking, een vijfde wordt aangelegd. Er is echter een risico op interferentie omdat 1 van de gebouwen een sterke thermische onbalans kent. De warme bron van het gebouw verspreidt zich in het Landeniaan, een zandlaag op ongeveer 60m diepte, en zorgt ervoor dat de koude bron van het gebouw ernaast in de-

zelfde laag langzaam opwarmt. Simulaties tonen aan dat er ook een impact kan zijn op de 2 andere KWO-systemen in het ondergelegen Cambriumgesteente, deze impact blijft tot op heden echter beperkt. Alleszins wijst deze case opnieuw op de nood tot overleg en coördinatie vanuit de overheden zodat verschillende geothermische systemen op een kleine oppervlakte correct worden ingepland, uitgevoerd en opgevolgd. Ook noopt deze case tot nadenken of een meer globale, overkoepelende visie op de ontwikkeling van sites, wijken, … soms niet voordeliger kan zijn. Enkele grotere geothermische systemen (en hun invloed op elkaar) zijn immers makkelijker op te volgen dan meerdere kleine systemen. Ook kan er bij dergelijke aanpak flexibeler omgesprongen worden met een eventuele thermische onbalans en biedt het mogelijkheden om een geothermische bron aan te bieden op plaatsen waar dit anders moeilijk is (sterk verstedelijkte gebieden met erg weinig open ruimte). https://seismology.be/geocamb/index. html

Ontdek CirQ HP, de Midea multisplit oplossing met warmteterugwinning

Deze innovatieve technologie biedt de perfecte combinatie van koeling en warm water. Terwijl je huis heerlijk koel blijft, wordt de vrijgekomen warmte slim hergebruikt om je sanitair water gratis te verwarmen.

Techlink is partner binnen het Europese SolBioRev

Het SolBioRev­project heeft als doel een innovatieve benadering te bieden voor de integratie van zonneenergie en biomassa in gebouwen, met als einddoel het verbeteren van de energie­efficiëntie en het verminderen van de CO2­uitstoot. Installateurs spelen een essentiële rol bij zowel de implementatie als bij het beheer van deze geavanceerde systemen. Techlink was binnen het project partner voor de levenscyclusanalyse, economische evaluatie en de praktische integratie van het systeem in echte appartementsgebouwen.

Het projectkader

SolBioRev is een Europees onderzoeksproject waar Techlink samenwerkt met Belgische, Duitse, Spaanse en Griekse onderzoekspartners. Er is een innovatief zonne-biomassasysteem ontwikkeld om te voldoen aan de verwarmings- en koelingsbehoeften van gebouwen. Binnen het project worden verschillende technologieën gecombineerd zoals warmtepompen, zonnecollectoren, biomassa, absorptie-chillers, omkeerbare warmtepompen en geavanceerde controllers. Bovendien is het een flexibele opstelling die kan worden aangepast aan verschillende klimaatomstandigheden binnen Europa. Zo is er een oplossing voor een warm, gematigd en koud klimaat ontwikkeld. Voor dit project is daarvoor gezien naar het klimaat van Spanje, Duitsland en Finland.

Innovatief aan dit project is dat men de hoge temperatuur van de zonnecollectoren en biomassa gaat gebruiken om elektriciteit op te wekken via een warmtepomp en een themo-elektrisch systeem. De warmtepomp wordt dan omgekeerd gebruikt: de warmte wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken.

Warmtepompen die elektriciteit opwekken

Binnen het SolBioRev-project speelt de reversibele warmtepomp een centrale rol. In het project werd de reversibele warmtepomp (in combinatie met een Organische Rankine-Cyclus, of ORC) beschreven. Zie figuur 1.

Eén van de innovatieve aspecten van de warmtepomp binnen het SolBioRev-systeem is de integratie met een organische Rankine-cyclus (ORC). Dit stelt de warmtepomp in staat om ook elektriciteit op te wekken wanneer er sprake is van een overschot aan thermische energie, bijvoorbeeld door zonnecollectoren of biomassa. Dit maakt het systeem zeer efficiënt in het gebruik van de beschikbare thermische energie. Zeker in warme klimaten kan dit een optie zijn, daar is er in de zomer een overschot aan hoge-temperatuur warmte. Door dit om te zetten in elektriciteit kan het gebouw energie neutraler zijn. Ook in de winter kan hoge-temperatuur warmte van de biomassa gebruikt worden om elektriciteit te genereren.

Binnen de warmtepomp wordt de compressor dan omgekeerd gebruikt: het verdampen van het koudemiddel

zet de thermische energie om in mechanische energie en doet zo de compressor draaien. Een mooie techniek die samen met Daikin werd ontwikkeld. Het is wel een techniek die allesbehalve evident is, druk en snelheid van het koudemiddel zijn groot en zorgen voor belangrijke technische uitdagingen. Qua grootteorde blijkt het rendement ook beperkt. Met een aanvoertemperatuur van 80°C en retour van 20°C werd een vermogen van 200 tot 400 Watt gegenereerd. Dit gaat niet over de grote vermogens maar de doelstelling was om met de zonne-energie overschotten in de zomer toch een rendement te genereren.

Thermokoppels

Er zijn ook thermokoppels getest in dit project. Hierbij worden laagjes van verschillende metalen op elkaar gelegd. Door een temperatuursverschil kan dan elektriciteit gegenereerd worden. Het gaat echter om zeer lage vermogen: de prototypes produceerden 5W bij een temperatuursverschil van 92°C (100°C en 8°C) wat overeenstemt met 40W per vierkante meter. De conclusie was hier dan ook duidelijk, thermokoppels zijn niet praktische inzetbaar om warmte om te zetten in elektriciteit.

Grafiek 1: Overzicht van de verschillende technische installaties die gecombineerd worden binnen één gebouw.

Wat een onzin zou u dan denken. Dat klopt maar gedeeltelijk, de voornaamste toepassing is om deze sensor op ramen van grote kantoorgebouwen aan te brengen. Hiermee kan dan zeer nauwkeurig de warmte die doorheen een glasplaat gaat van buiten naar binnen (of omgekeerd) gemeten worden waardoor EMS-systemen beter kunnen aangestuurd worden. Deze sensor heeft speciale eigenschappen die toelaten om deze metalen sensoren te printen waardoor ze dermate goedkoop worden dat ze op grote

schaal kunnen toegepast worden. De huidige sensoren worden gemaakt op basis van een proces die verschillende opwarmings -en afkoelingscycli vereist. Dit maakt de productie traag en dus ook duur. De sensoren die binnen dit project gebruikt worden kunnen bij lage temperaturen geproduceerd worden waardoor ze in grote volumes kunnen gemaakt worden.

Systeemintegratie

De bijdrage van Techlink is om de systeemintegratie in echte gebouwen mo-

gelijk te maken. Voor zowel warme, gemengde als koude klimaten werd onderzocht welke thermische systemen haalbaar zijn. Hiervoor werd met plezier samengewerkt met Maarten Sourbron van de The Lean Heat Kickoff. Praktisch werd een appartementsgebouw in Athene en Neurenberg voorzien van de nodige installaties volgens de gangbare parktijken in die steden. Hierbij werd een correct warmte-afgiftesysteem en bijhorende technische installaties gedimensioneerd.

Levenscycluskostenanalyse: De investering waard?

Een cruciaal onderdeel van dit project was het beoordelen van de economische levensvatbaarheid van het systeem. In deze analyse werd een vergelijk gemaakt tussen het SolBioRev-systeem en een traditioneel systeem dat bestaat uit een combinatie van een warmtepomp en PV-panelen. Hieruit bleek dat de initiële investeringskosten voor het Sol-

OUTCOME - The developed fabrication process allows the fabrication of a variety of different printed thermoelectric devices.

BioRev-systeem hoger liggen, wat te verwachten is bij innovatieve technologieën. Echter, de totale levenscycluskosten zijn gunstig door lagere operationele kosten en een hoge efficiëntie. Sterke punten van het systeem zijn een hoge mate van zelfverbruik van de zonnewarmte in koude klimaten en een efficiënte koeling in zuiderse klimaten.

Praktische integratie: uitdagingen en oplossingen

Techlink en Strabag hebben samen ook de analyse gemaakt om dit systeem praktische te integreren in bestaande gebouwen. Er zijn wel enkele praktische uitdagingen binnen dit project, vooral op het gebied van ruimtevereisten en de complexiteit van de installatie. Voor installateurs betekent dit dat er extra aandacht nodig is voor de planning en de voorbereiding van de locatie, om ervoor te zorgen dat alle componenten kunnen worden geïnstalleerd.

Tijdens de installatie van de prototypes in Athene en Neurenberg werd een nieuwe methodologie ontwikkeld, waarbij installateurs nauw samenwerkten met technici om de hydraulische en elektrische integratie te optimaliseren met BIM. Een belangrijke les uit deze fase is het belang van goede communicatie tussen de ontwerpers en de installateurs, zodat problemen tijdens de installatie snel kunnen worden opgelost.

Hierbij waren er veel obstakels die opgelost moeten worden. Zo moet de biomassa vlot beleverd kunnen worden vanuit een vrachtwagen en er moet voor de technische systemen een doorgang zijn met voldoende hoogte om ze binnen in het gebouw te kunnen brengen. Zeker binnen verstedelijkt gebied geen evidente criteria om aan te voldoen.

Een belangrijke bevinding was de aanzienlijke ruimtebehoefte voor de zonne-thermische installatie op het dak, evenals de noodzaak van voldoende plaats in de kelder voor de warmtepomp, thermische opslag, biomassa-ketel en biomassa-opslag. Deze componenten vereisen immers veel dure ondergrondse ruimte, vooral in dichtbebouwde gebieden. Ook de grote buffertanks zijn een kritische factor. Dit stelt strenge eisen aan de trappen, doorgangen en deuren, om te waarborgen dat het systeem tijdens installatie en onderhoud bereikbaar blijft. De complexiteit van het systeem werd verder verhoogd door het uitgebreide leidingenwerk tussen het dak en de kelderruimte. Ook in de kelder is er een aanzienlijke ruimtebehoefte, met name de installatie van kleppen en pompen. Bovendien dienden alle werkzaamheden te voldoen aan de geldende bouwvoorschriften, met name voor onderhoud en brandveiligheid, waarvoor in de nabije toekomst nieuwe eisen worden verwacht.

Tot slot

Tijdens de ontwikkeling van het SolBioRev-systeem werden enkele technische uitdagingen met betrekking tot de warmtepomp besproken. Een belangrijk punt was het omzetten van warmte in elektriciteit met omkeerbare warmtepompen en thermokoppels. In demonstratieprojecten is aangetoond dat deze principes werken. Het elektrisch productievermogen van de omkeerbare warmtepomp is met enkele honderden watt wel mogelijk. De thermokoppels bieden maar enkele watts in de praktijk en zijn dus moeilijk inzetbaar. Het systeem is ook complex, dit vereist nauwgezette afstemming van de componenten en continue monitoring om de prestaties te waarborgen.

Al met al heeft Techlink samen met buitenlandse partners aangetoond dat de reversibele warmtepomp binnen het SolBioRev-project een veelzijdige en cruciale technologie is. Deze kan de duurzaamheid van gebouwen verder verbeteren.

Dit project werd gefinancierd door het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie via subsidieovereenkomst nr. 814945.

MEER INFO? www.solbiorev.eu

Solar collectors

WITHOUT ROOF EXIT

ROOF EXIT

Dry cooler

Dry cooler

Solar collectors

Drie nieuwe functies voor Niko Home Control

Het hart van elke energiezuinige woning

Help jouw klanten hun energieverbruik te optimaliseren, zonder in te boeten aan comfort. Naast inzichten en energiebesparende routines hebben ze nu drie nieuwe redenen om voor Niko Home Control te kiezen:

• Inzicht in alle energiestromen met de draadloze meetmodule

• Multizone verwarming via drukknoppen met led en comfortsensoren voor busbekabeling

• Slim laden dankzij de API-integratie met installaties van:

Lees meer op niko.eu/energy

Innovatie in warmtepomptesten: Virtueel gebouwmodel koppelt praktijk en simulatie

Warmtepompen zijn een duurzame keuze om een gebouw zowel te verwarmen als te koelen. Daarnaast biedt een warmtepomp een comfortabel binnenklimaat een hoge energie­efficiëntie en lage CO2­uitstoot. Vaak wordt er enkel gekeken naar de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) en COP (Coefficient of Performance) om de prestaties van warmtepompen te evalueren. Deze prestatieindicatoren bieden slechts een beperkte weergave van de werkelijke prestaties, omdat ze voornamelijk de gemiddelde efficiëntie onder standaardomstandigheden weergeven. De prestaties van een warmtepomp zijn sterk afhankelijk van weersomstandigheden en ook de woning, waardoor het een uitdaging blijft om de prestaties te bepalen. Het Expertisecentrum Energie van Thomas More heeft een innovatieve methode ontwikkeld om deze variaties beter te begrijpen.

In plaats van alleen onder ideale omstandigheden te testen, koppelen ze fysieke LW/BW warmtepompen aan een dynamisch gebouwmodel. Dit model biedt een realistisch beeld van de prestaties van warmtepompen in verschillende situaties en type woningen. Door warmtepompen te testen in een model dat de complexiteit van echte gebouwen weerspiegelt, kunnen ze beter inzicht krijgen in hoe factoren zoals gebouwisolatie, ventilatie en gebruikspatronen de prestaties beïnvloeden. Deze aanpak leidt tot een nauwkeurige evaluatie van hoe warmtepompen functioneren in de praktijk en helpt bij het optimaliseren van hun installatie en werking in diverse gebouwen.

Dynamische gebouwmodel

Het dynamisch model is een RC-model (weerstand-capaciteitsmodel), het is een vereenvoudigde benadering voor het simuleren van de dynami-

sche thermische eigenschappen van een gebouw. Het stelt ons in staat om

variaties in de binnentemperatuur te simuleren door rekening te houden met weersveranderingen, veranderingen in U-waarden van de constructie, thermische massa, interne warmtewinsten en de bezetting.

Om het RC-model te valideren werd er gedurende een jaar een woning met 2 verdiepingen en vloerverwarming gemonitord. Daarnaast vergeleken we de resultaten van het RC-model met de simulatieresultaten van een vergelijkbaar gebouw in TRNSYS (een commerciële software om de energiestroom in gebouwen en verschillende systemen te modelleren). Uit de resultaten blijkt dat het RC-model nauwkeurig de binnentemperatuur kan berekenen met een minimale afwijking en dat de verschillen bij zowel de maximale als totale warmtevraag binnen aanvaardbare grenzen blijven.

Warmtepomp testopstelling

De testopstelling is zo ontworpen dat er zowel een lucht-water monoblock/ split als een water-water warmtepomp

kan worden aangesloten. De testbank is in staat om verschillende parameters te meten zoals temperatuur, druk, debiet, elektrische en thermische energie. De debieten en temperaturen kunnen ook ingesteld worden waarop de testbank dan naar deze waardes regelt. De mogelijkheden van de testopstelling zijn groot, wat het mogelijk maakt om de prestaties, efficiëntie en betrouwbaarheid van de warmtepompen te testen onder verschillende omstandigheden.

Door de testopstelling te koppelen aan een dynamische gebouwsimulator kunnen we warmtepompen evalueren in diverse gebouwtypes. De warmte-

pomp stuurt een aanvoertemperatuur en debiet naar de testbank, waarna deze gegevens naar het gebouwmodel worden gestuurd. Het model gebruikt deze input om berekeningen uit te voeren en genereert een retourtemperatuur, die weer naar de warmtepomp wordt teruggestuurd. Door deze terugkoppeling start de cyclus opnieuw, waardoor we de prestaties van de warmtepomp continu kunnen monitoren en optimaliseren onder verschillende omstandigheden.

Simulaties als sleutel tot betere gebouwprestaties

De simulatie-tool geeft ons de mogelijkheid om verschillende scenario’s

nauwkeurig te vergelijken en gebouwprestaties te bestuderen. Door aanpasbare weerdata, gebouwkenmerken en afgiftesystemen te combineren, kunnen warmtepompen en andere systemen grondig worden geanalyseerd. Dit levert waardevolle inzichten op voor het optimaliseren van energie-efficientie en thermisch comfort, zonder fysieke testopstellingen. Zo draagt de tool bij aan het verbeteren van gebouwsystemen, en biedt het perspectief voor toekomstige ontwikkelingen in ontwerp.

AUTEURS: Ali Bagheri en Sara Hooyberghs, onderzoekers verbonden aan het Expertisecentrum Energie van Thomas More.

Lucht/waterwarmtepompen

Aeroblock® WAB 8 en WAB 11

~ Fluisterstil - 35 dB(A) op 2m

~ Low sound scroll compressor

~ Natuurlijk koelmiddel R290

~ Vertrektemperatuur tot 70°C

~ Voor nieuwbouw en renovatie

~ Flexibele installatie

~ Eenvoudige bediening

~ Tijdloos design

Dat is betrouwbaarheid.

R290

In het Vlaams Gewest worden de regels inzake strafrechtelijke ketenaansprakelijkheid vanaf 1 januari 2025 strenger

Naar aanleiding van recente fraude en misbruik heeft de Vlaamse regelgever de strafrechtelijke ketenaansprakelijkheid gewijzigd. De zorgvuldigheidsplicht van de (intermediaire) aannemer wordt gevoelig uitgebreid. De verruimde ketenaansprakelijkheid bij illegale tewerkstelling zou volgens het kabinet van de bevoegde minister een einde moeten maken aan een kluwen van malafide constructies.

Opdrachtgevers en aannemers werken voor de realisatie van (grootschalige) projecten vaak samen met onderaannemers die elk een deel van het project op zich nemen in het kader van aanneming van werk.

In het kader van (onder)aanneming worden bepaalde werkzaamheden fysiek met andere woorden niet (uitsluitend) uitgevoerd door de eigen werknemers, maar door de (werknemers van de) onderaannemer. De wetgever heeft door het invoeren van een aantal aansprakelijkheidsmechanismen willen vermijden dat bij de uitbesteding van werkzaamheden ook het ri-

sico op de tewerkstelling van illegale derdelanders eenvoudig en volledig zou worden ge-externaliseerd.

Via het wettelijk mechanisme van hoofdelijke aansprakelijkheid kan een opdrachtgever of een aannemer naast of in de plaats van de (onder)aannemer, aansprakelijk worden gesteld voor de loonschulden van de (onder) aannemer en voor strafsancties indien deze laatste illegale derdelanders laat werken in het kader van de (onder)aanneming.

Op de tewerkstelling van illegale derdelanders staat de strengste sanctie uit het sociaal strafrecht. Zo kan een gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar en/of een strafrechtelijke geldboete van 4.800 tot 48.000 EUR worden opgelegd (te vermenigvuldigen met het aantal betrokken werknemers zij het beperkt tot 100).

De toepasselijke modaliteiten van het aansprakelijkheidsmechanisme zijn verschillend naargelang : ● het type van de aansprakelijkheid (i.e. strafrechtelijk vs burgerrechtelijk); en

● de betrokken actoren (i.e. opdrachtgever vs aannemer) enerzijds en de aan- of afwezigheid van een keten van onderaannemers (i.e. rechtstreekse contractpartij vs onrechtstreekse contractpartij) anderzijds.

Naar aanleiding van een aantal opmerkelijke incidenten die veel aandacht hebben gekregen in de media heeft de

Vlaamse regelgever de strafrechtelijke ketenaansprakelijkheid van de aannemer voor zijn rechtstreekse onderaannemer grondig herzien.

Zowel de burgerrechtelijke aansprakelijkheid voor de loonschulden (alle betrokken partijen) als de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever alsook de strafrechtelijke aansprakelijkheid in de onrechtstreekse relatie blijven – zo goed als – ongewijzigd van toepassing.

Het gewijzigd regelgevend kader heeft met andere woorden voornamelijk gevolgen voor de strafrechtelijke aansprakelijkheid in de volgende contractuele situaties:

Het uitgangspunt is en blijft dat de (intermediaire) aannemer hoofdelijk aansprakelijk is voor tewerkstelling van illegale derdelanders door de rechtstreekse onderaannemer.

Onder de huidige regelgeving kan een (intermediaire) aannemer zich echter beschermen tegen deze aansprakelijkheid door een gepaste zorgvuldigheid aan de dag te leggen, d.w.z. door de onderaannemer schriftelijk te laten verklaren dat hij geen illegale derdelanders tewerkstelt of zal tewerkstellen.

Deze bescherming vervalt desalniettemin indien de (intermediaire) aannemer voorafgaand aan de inbreuk op de hoogte was dat de onderaannemer illegale derdelanders tewerkstelt, hetgeen met alle middelen van recht kan worden bewezen.

DuoHM hollewandplug. Eén plug,

vele plaatmaterialen.

De ideale oplossing voor betrouwbare bevestigingen in holle wanden! Met slechts één pluglengte dekt de DuoHM alle gangbare bouwpaneeldiktes af, wat zorgt voor een flexibele en kostenefficiënte toepassing in diverse plaatmaterialen. Dankzij de tweecomponententechnologie biedt de

DuoHM een stabiele bevestiging, zelfs bij zware belasting. Het innovatieve ontwerp elimineert de noodzaak voor extra instelgereedschap, waardoor de installatietijd tot 50% wordt verminderd in vergelijking met conventionele paneelpluggen. De metrische binnendraad maakt het

mogelijk om de schroef meerdere keren los- en vast te draaien. Bovendien is de smalle plugrand onzichtbaar achter het aanbouwdeel, wat zorgt voor een esthetisch aantrekkelijke afwerking. De DuoHM wordt vanaf nu uw vaste keuze voor alle plaatmaterialen!

DuoHM

Aannemer BUITEN het kader van een keten van onderaannemers

OPDRACHTGEVER

AANNEMER

ONDERAANNEMER

WERKNEMERS

Intermediaire aannemer BINNEN het kader van een keten van onderaannemers

HOOFDAANNEMER

OPDRACHTGEVER

Intracommunautaire dienstverlening

Geldig paspoort van alle derdelanders die worden tewerkgesteld door de rechtstreekse onderaannemer of die zelfstandige beroepsactiviteiten uitoefenen in opdracht van de rechtstreekse onderaannemer en van de rechtstreekse onderaannemer natuurlijk persoon (indien van toepassing).

De verblijfstitel of bewijs van wettig verblijf (>3 maanden) van de lidstaat van de EER of Zwitserland waar de voormelde derdelanders verblijven

Het L1 formulier (indien van toepassing)

De A1 verklaring (of minstens het bewijs van de aanvraag van de A1 verklaring)

Zorgvuldigheidsplicht

Deze zorgvuldigheidsplicht zal onder de nieuwe regelgeving worden uitgebreid. Naast de schriftelijke verklaring waarin de rechtstreekse onderaannemer bevestigt dat hij geen illegale derdelanders (en voortaan ook derdelanders onder het zelfstandigen statuut) tewerkstelt of zal tewerkstellen, moet de (intermediaire) aannemer bij de aanstelling van een rechtstreekse onderaannemer de gepaste zorgvuldigheid aan de dag leggen om te voorkomen dat deze illegale derdelanders tewerkstelt.

Om te voldoen aan deze zorgvuldigheidsplicht, moeten de volgende documenten worden opgevraagd bij de rechtstreekse onderaannemer:

● identificatie- en contactgegevens van de rechtstreekse onderaannemer;

● persoonlijke gegevens, gege-

INTERMEDIAIRE AANNEMER

ONDERAANNEMER

WERKNEMERS

Toelating tot arbeid

Geldig paspoort van alle derdelanders die worden tewerkgesteld door de rechtstreekse onderaannemer of die zelfstandige beroepsactiviteiten uitoefenen in opdracht van de rechtstreekse onderaannemer en van de rechtstreekse onderaannemer natuurlijk persoon (indien van toepassing).

Het bewijs van wettig verblijf in België

De toelating tot arbeid (arbeidskaart, gecombineerde vergunning of beroepskaart).

Bewijs van DIMONA (althans voor werknemers)

applicatie zullen moeten worden opgevraagd bij de rechtstreekse onderaannemer (met uitzondering van het paspoort).

Deze applicatie wordt momenteel nog ontwikkeld en zou operationeel moeten zijn op 1 januari 2025. De Minister van Economie en Werk, Pierre-Yves Dermagne, heeft dit in een parlementair vraag & antwoord van eind september 2024 echter niet bevestigd “De initiële analyse en haalbaarheidsstudie worden afgewerkt. Daarna kan een projectfase starten. Momenteel is er nog geen datum van ingebruikname vooropgesteld.”

Wellicht zal een (intermediaire) aannemer dus in eerste instantie toch heel wat bijkomende informatie en documenten moeten opvragen bij zijn onderaannemer om zich in te dekken tegen de hoofdelijke aansprakelijkheid.

Tot

slot

vens over de verblijfsrechtelijke situatie en de gegevens over de tewerkstelling van de buitenlandse werknemers en zelfstandigen tewerkgesteld bij de rechtstreekse onderaannemer.

Aan te leveren documenten

De aan te leveren documenten die betrekking hebben op “de gegevens over de verblijfsrechtelijke situatie en de gegevens over de tewerkstelling van de buitenlandse werknemers en zelfstandigen” zijn verschillend naargelang de arbeidsmigratierechtelijke context (zie tabel).

De regelgeving voorziet verder dat bepaalde documenten zullen kunnen worden geraadpleegd via een online applicatie teneinde de bijkomende administratieve last tot een minimum te beperken. De gegevens die niet kunnen worden geconsulteerd via de

We merken op dat aannemers zich voor deze nieuwe taak naar verluidt zullen kunnen laten bijstaan door een sociale dienstverrichter of een erkend sociaal secretariaat.

Indien deze niet worden aangeleverd zal de (intermediaire) aannemer de sociale inspectie hiervan moeten op de hoogte brengen om te voldoen aan de nieuwe invulling van de zorgvuldigheidsplicht.

Deze regelgeving zal vanaf 1 januari 2025 in werking treden. Ook op federaal niveau en in de andere deelstaten zouden er gesprekken zijn om de hoofdelijke aansprakelijkheid verder uit te breiden.

AUTEUR:

Simon Albers, Advocaat - Senior Associate bij Claeys & Engels

ALTIJD MEE, PRO EN PRIVÉ

Je bent je eigen baas en je werkt elke dag hard voor je klanten. Je verwacht terecht ook het beste van je partners. Bij Federale Verzekering zetten we ons al meer dan 100 jaar in voor ondernemers zoals jij. We beschermen kostbare en onmisbare machines, maar ook je aansprakelijkheid. Een aanvullend pensioen? Daar hebben we de oplossingen voor. En natuurlijk ben je niet enkel ondernemer. We beschermen dan ook je gezinswoning en je familie... en we zorgen voor het spaarpotje voor je oogappel!

Federale Verzekering. Altijd mee, pro en privé. Meer info op federale.be

Raadpleeg altijd de algemene voorwaarden alsook de financiële en technische infofiches voor je intekent op een product leven. Federale Verzekering – V.U: Tom De Troch – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel  - www.federale.be - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen - Vereniging van Onderlinge LevensverzekeringenCoöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CV - RPR Brussel

BE 0403.257.506.

Nieuwe etiketteringsverplichtingen voor F-gas bevattende apparatuur gepubliceerd

Op 20 februari 2024 verscheen de nieuwe EU­F­gassenverordening 2024/573 die de vorige EU­verordening uit 2014 vervangt en de regelgeving rond het gebruik van F­gassen verder aanscherpt. Door deze actualisatie van de regelgeving moeten ook de bijhorende uitvoeringsverordeningen bij deze verordening geüpdatet worden. Zo verscheen op 3 september 2024 een nieuwe versie van de EUuitvoeringsverordening over etikettering (Uitvoeringsverordening 2024/2174) en die meer in detail vastlegt welke informatie de labels van F­gas bevattende apparatuur moet bevatten.

Doordat de nieuwe F-gassenverordening1 het vizier nu ook richt op het gebruik van zogenaamde HFO’s die vaak als vervanger van HFK’s naar voren worden geschoven, zullen de etiketteringsverplichtingen ook voor apparatuur gelden die deze HFO’s bevat. HFO’s hebben dan wel een zeer laag aardopwarmingspotentieel, maar bij lekkage ontbinden enkele van deze HFO’s in zogenaamde “forever-chemicals” waarvan is aangetoond of vermoed wordt dat zij tot PFAS worden afgebroken. PFAS zijn chemische stoffen die resistent zijn tegen afbraak en mogelijk negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid en het milieu.

Inzake de verplichtingen naar vorm en de inhoud van het etiket zelf, zijn er geen grote wijzigingen. Niettemin zijn er enkele kleine wijzigingen die kunnen worden gesignaleerd. Zo staat in artikel 1.7b dat bij gebruik van geregenereerd F-gas het etiket de tekst “100 % geregenereerd” moet vermelden als het koudemiddel geen nieuw geproduceerde stoffen bevat. Als het daarbij om een blend gaat, moet het etiket vermelden dat het toegevoegde aandeel nieuw geproduceerde stoffen, om de mengselsamenstelling aan te passen, niet meer dan 10 % van de massa van het mengsel uitmaakt.

Daarnaast zijn in artikel 1.12 ex tra etiketteringsvereisten voorzien voor apparatuur die gezien het Global Warming Potential (GWP) van het gebruikte koudemiddel in principe onder een verbod vallen, maar vanwege veiligheidseisen hiervan uitgezonderd zijn. In dergelijke gevallen moet het etiket worden voorzien van de tekst: “Verboden in bedrijf te stellen, tenzij dat nodig is op grond van veiligheidseisen die op het bedrijfsterrein moeten worden toegepast”. Daarbij moeten ook de toepasselijke veiligheidseisen worden genoemd.

De nieuwe etiketteringsverplichtingen zullen op 1 januari 2025 in werking treden.

MET DANK AAN

Sven Claeys, beleidsmedewerker klimaat bij het VEKA

NOOT: 1 Zie ook artikel “Nieuwe F-gassenverordening van kracht” in de mei-editie 2024 (blz. 30-32) van Heat+.

MEER INFO

De Europese wetgeving is te raadplegen via:

Opleidingen

Online

Topprestaties, lage kosten

EC-motortechnologie met 6 verschillende instelmogelijkheden

Afvalwarmte kan een belangrijke rol spelen in Europese decarbonisatiedoelstellingen

Afvalwarmte heeft een enorm potentieel om de verwarmingsen koelingssector te transformeren, Europa te helpen koolstofneutraal te worden en energieonafhankelijkheid te bereiken. Het thema kwam uitgebreid aan bod tijdens de European Sustainable Energy Week (EUSEW) 2024, die in Brussel doorging en die zich hoofdzakelijk op energieneutrale oplossingen voor een competitief Europa richtte.

EUSEW is de grootste Europese jaarlijkse conferentie gewijd aan hernieuwbare energiebronnen en energie-efficiëntie. Veel aandacht was er voor de sessie “No hot air! The potential of waste heat for decarbonising industry, cities, and buildings”. Die ging in op hoe afvalwarmte kan helpen bij energie-efficiëntie en het koolstofvrij maken van industrie, steden en gebouwen.

‘Verwarming en koeling vormen een groot onderdeel van de energietransitie’, benadrukte PAULINE LUCAS van “Euroheat and Power”. ‘Momenteel zijn het nog hoofdzakelijk fossiele brandstoffen die beide sectoren aandrijven. Om de sector om te vormen, zijn circulariteit en energie-efficiëntie nodig. We moeten alle mogelijkheden benutten om het enorme potentieel aan afvalwarmte aan te boren, vooral omdat afvalwarmtebronnen lokaal zijn en klaar om gebruikt te worden in buurten en bedrijven.’

Belemmeringen

Het daadwerkelijk terugwinnen van die afvalwarmte botst op diverse uitdagingen. ‘Eerst en vooral zijn dat een aangepast beleid en regelgeving. Daarnaast moeten alle belanghebbenden (steden, de industrie, exploitanten, de overheid…) zich voldoende bewust zijn van het potentieel. Ook technische belemmeringen en vaardigheden spelen een rol. Tenslotte moeten ook de risico’s en kosten in bedrijfsmodellen op de mogelijke terugwinning van afvalwarmte zijn afgestemd.’

Niettemin is de boodschap duidelijk: afvalwarmte kan bijdragen aan onze koolstofneutraliteitdoelstellingen en toezeggingen in het kader van de richtlijn energie-efficiëntie (EED). Ook in het kader van de Richtlijn Energieprestaties van Gebouwen (EPBD) kan afvalwarmte een belangrijke rol spelen als we nieuwe gebouwen omvormen tot energieneutraal vastgoed.

Het stimuleren van het terugwinnen van afvalwarmte, kan op verschillende manieren. ‘Eén daarvan is een verplichting voor producenten om van afvalwarmte gebruik te maken. Daarnaast kan je de recuperatie van afvalwarmte ook opnemen in gemeentelijke verwarmings- en koelingsplannen. Een risicobeperkend kader en financieringsregelingen kunnen ook heilzaam werken, net als sectorale doelstellingen voor de terugwinning.’

Stimuli vereist

Het belonen en ondersteunen van de terugwinning van afvalwarmte is cruciaal, net als het voorlichten van de markt. ‘We hebben stimuli

Er zit toekomst in propaan

De Belgische overheid heeft de ambitie om tegen 2030 de broeikasgasuitstoot met 55% te verminderen en het land tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Dit dwingt huishoudens om na te denken over hun verwarmingsmethoden met het oog op betaalbaarheid en duurzaamheid. Propaangas, eventueel gecombineerd met hernieuwbare energie, is een sleuteloplossing binnen de energietransitie die haalbaar en betaalbaar is.

Het potentieel van propaan in België

De geleidelijke uitfasering van stookolieketels is een van de doelstellingen in het klimaatplan. Sinds 1 januari 2022 is het in Vlaanderen verboden om stookolieketels te installeren of te vervangen bij nieuwbouw of ingrijpende renovaties, evenals in bestaande woningen die aangesloten kunnen worden op het aardgasnetwerk. Bijna 1,5 miljoen gezinnen verwarmen hun woning nog steeds op stookolie in België. Zij moeten dus op zoek naar meer milieuvriendelijke verwarmingstechnieken.

Klaar voor de toekomst

Bij een nieuwbouwwoning is het een absolute must om gebruik te maken van hernieuwbare energie. Hier wordt doorgaans dan ook gekozen voor de installatie van een warmtepomp die gratis energie uit de omgeving haalt. In combinatie met een verwarmingssysteem op lage temperatuur, zonnepanelen en een goede isolatie is dit een voor de hand liggende keuze. Maar dit is niet het geval bij renovaties, waar dit niet allemaal afgevinkt kan worden.

Een overstap van stookolie op propaan zorgt in deze woningen voor een positieve impact op het E-peil, een verduurzaming van het energieverbruik en gemiddeld 20% minder CO2-uitstoot*. Win-win dus!

Gemakkelijke installatie van propaansystemen

De plaatsing van een gascondensatieketel op propaangas is erg vergelijkend op die van een ketel op aardgas. Er bestaan kant- en klare toesteltypes, speciaal gebouwd om te werken op propaangas. Heeft de fabrikant van jouw voorkeur geen toestel specifiek voor propaangas in zijn gamma? Geen nood, want elk type en merk condensatieketel kan perfect op propaangas werken, mits een kleine ombouw die ter plaatse door de fabrikant kan worden uitgevoerd.

Samenwerken met Primagaz

Primagaz gaat langetermijnrelaties aan met haar partners en streeft daarbij steeds naar een win-winsituatie met een duidelijk voordeel voor de partners, die een beloning ontvangen voor het aanbrengen van nieuwe klanten. Wij bieden ondersteuning en advies, en verbinden partners met Primagaz-klanten die op zoek zijn naar betrouwbare installateurs. Door samen te werken bieden ze onze klanten de meest geschikte oplossing en gaan we samen voor een duurzamere toekomst!

*bron: studie CE delft, 2021

nodig, zoals subsidies of belastingvoordelen voor bedrijven die afvalwarmte terugwinnen. Dat zou dan geïnspireerd zijn op het Franse systeem van energiebesparingscertificaten (“witte certificaten”), dat in alle sectoren (bouw, industrie, landbouw…) energiezuinigheid aanmoedigt. Er moet ook aandacht zijn voor afvalterugwinning op locatie, zelfs als er geen wijkenergienetwerk is. Dit zou je in principe nu al kunnen integreren, want de technologie is er en klaar om te worden gebruikt.’

Bewustwording is op dit moment de grootste hindernis om het potentieel van afvalwarmte op locatie optimaal te benutten. ‘In functie daarvan is het belangrijk om anders te denken over de huidige werking van verwarmings- en koeloplossingen. Zo kan het combineren van deze twee systemen de efficiëntie verhogen. Ook kleinere oplossingen, zoals microgrids zijn al haalbaar, maar daar is het regelgevingskader nog voor verbetering vatbaar.’

‘We moeten meer bekendheid geven aan deze oplossingen, vooral aan de businesscase van warmteterugwinning. Deze oplossingen bieden op zich veel waarde voor ondernemingen. Daarom zou het een prioriteit moeten zijn om deze boodschap efficiënter te communiceren. Meer dan ooit is het noodzakelijk om het gebruik van afvalwarmte en hernieuwbare bronnen te versnellen en dit te implementeren in concrete plannen.’

Het belang van water

Pauline Lucas is er ook van overtuigd dat de energiesector meer gebruik moet maken van water. ‘We moeten afvalwater echt als een hulpbron behandelen. Zo schuilt er bijvoorbeeld erg veel potentieel in het terugwinnen van afvalwarmte in afvalwaterzuiveringsinstallaties. Daar is een belangrijke taak weggelegd voor warmtepompen, die de 2 à 3 graden die aan het rioolwater zijn onttrokken, kun-

nen benutten om water tot de juiste temperatuur voor vloerverwarming of sanitair warm water op te opwaarderen. Dergelijke warmterecuperatie uit afvalwater, heet riothermie.’

Tijdens de sessie formuleerden de aanwezigen verschillende beleidsvoorstellen om de afvalterugwinning mogelijk te maken. Zo suggereerden ze om de definitie van afvalwarmte te verbreden en te verfijnen. ‘Daarnaast zijn specifieke sectorale doelstellingen een goede manier om de mogelijkheden te meten. Voor nieuwe gebouwen zou warmtewinning op locatie verplicht moeten zijn. Omdat ook financiële aspecten vanzelfsprekend een rol spelen, zou het verschil tussen gas- en elektriciteitsprijzen moeten worden aangepakt. “Het zou ook een goed idee zijn om kortingen en subsidies naar afvalwarmte te kanaliseren. Bewustwording is essentieel, net als het toepassen van het EE1st-principe (energie-efficiëntie voorop) in alle sectoren.’

Beleid voor beste praktijken

Ook ARTHUR HINSCH, Senior Expert voor duurzame energiesystemen bij ICLEI (wereldwijd toonaangevend netwerk van lokale en regionale overheden die zich engageren voor duurzame ontwikkeling) brak een lans voor snelle actie.

‘Verwarming en koeling (H&C) zijn goed voor ongeveer de helft van de totale energiebehoefte in Europa, waarbij 75% nog steeds afhankelijk is van fossiele brandstoffen. Er zijn dus snelle en ingrijpende veranderingen nodig om de EU 2050-doelstellingen te halen. Vanwege de lokale aard van H&C-systemen, is actie op lokaal niveau, waarbij verschillende belanghebbenden betrokken zijn, essentieel. In functie daarvan zijn al activiteiten gestart, zoals de ontwikkeling van beleid voor beste praktijken en open source analyse-instrumenten. Alleen zijn (efficiënte) H&C-planning

“Bewustwording is grootste hindernis voor optimale benutting.”

en projectontwikkeling in de meeste Europese gemeenten nog steeds geen gemeengoed.’

Hinsch is dan ook een vurig pleitbezorger van Act!onHeat, een project dat Europese steun kreeg. ‘De doelstellingen van Act!onHeat zijn het verder verspreiden en toepassen van het concept en de methoden voor strategische H&C-planning, het verhogen van de kwaliteit ervan en het stimuleren van de ontwikkeling en implementatie van geïdentificeerde maatregelen. Om deze doelen te bereiken zal Act!onHeat diverse activiteiten uitvoeren, zoals de identificatie van de succesfactoren van sterke en efficiënte bestaande H&C-plannen en de ontwikkeling van een workflow voor strategische H&C-planning en projectontwikkeling op basis van de bestaande open source tools Hotmaps en THERMOS. Het wil ook ten minste 120 gemeenten ondersteunen bij strategische H&C-planning en de ontwikkeling van ten minste 30 pre-haalbaarheidsstudies voor gerelateerde individuele projecten met een mix van op maat gemaakte individuele en groepsondersteunende activiteiten. We moeten ook een extra hefboomeffect creëren door middel van een mix van roadshow-evenementen in heel Europa, versnellingsdialogen, webinars en verdere promotieactiviteiten’, besluit Hinsch.

HPIU (Heat Pump Interface Unit)

Hydraulische module met boosterpomp voor monoblok

Uiterst geschikt bij renovatie van stooklokaal en conversie van cv-ketel naar monoblok

Voor vloerverwarming en radiatoren

Extreem compact en eenvoudig aan te sluiten

Incl. vulset met Belgaqua gekeurde CA b onderbreking

Incl. XL vuilafscheider ter bescherming van de warmtepomp

Incl. overdrukventiel

Geef marketing een gezicht

Bij de realisatie van een succesvol event is het communicatietraject van essentieel belang. Dit geldt voor zowel live events als online en hybride events. Een waterdicht communicatieplan samen met de juiste marketing communicatie zorgen immers voor een hoge opkomst. Events zorgen voor een verbinding onderling, met de organisatie en zelfs met bredere doelgroep. Dat gezamenlijke “kippenvel-moment” kan men met geen ander communicatiemiddel bereiken. Die emotie en beleving versterken de boodschap van een organisatie als geen ander. Dat maakt events het krachtigste communicatiemiddel dat er bestaat.

Culinaire wandeling in Gent

Op donderdag 26 september 2024 combineerde Techlink OostVlaanderen het beste van twee werelden met een culinaire avondwandeling doorheen het adembenemende Gent. Lekker gegeten, veel informatie (geschiedenis) gekregen van onze gids, maar vooral leuk gezelschap met de 55 aanwezige leden!

Van links naar rechts: Sophie Lambert, Dirk De Wolf, Carole Metzmacker en Sofie Lapière. Tot het team behoren ook Estelle Foret en Inge De Ridder (afwezig op deze foto). ‘Het communicatietraject is onmisbaar rondom een event als Install Day’, aldus het MarCom team van Techlink.

Van links naar rechts: Voorzitters van Techlink

Oost-Vlaanderen

Jan Pieters en Nadine Roels spraken de aanwezige leden toe.

Vanaf nu vindt u alle wisselstukken voor gaswandketels van de bekende merken bij uw vertrouwde leverancier: SOVAC. Geen onnodige verplaatsingen meer, u vindt voortaan alles op hetzelfde adres.

SOVAC, het ruimste aanbod onderdelen en gereedschap voor installateurs en depanneurs verwarming. Bij SOVAC hebt u nog meer

V. Marchandstraat 17, 3090 Overijse

Tel.: 02/672 20 62 | Fax: 02/673 93 92 E-mail: info@sovac.be | www.sovac.be

Heat Pump Forum & Award 2024

Op 27 en 28 september 2024

organiseerde de European Heat Pump Association (EHPA) het Heat Pump Forum in Brussel. In een serie van negen paneldiscussies zijn relevante onderwerpen over de ontwikkeling van warmtepompen besproken. In de loop van twee dagen hadden ze het voorrecht om meer dan 250 deelnemers (waaronder ook Techlink) uit de warmtepompsector te verwelkomen, die samenkwamen voor inzichtelijke sessies, waardevolle netwerken en levendige discussies. Het was ook het eerste grote evenement van de nieuwe directeur-generaal van de EHPA, Paul Kenny, die van de gelegenheid gebruik maakte om de Europese Commissie op te roepen eindelijk het lang beloofde actieplan

voor warmtepompen te lanceren. We hebben namelijk daden nodig,

geen woorden, om warmtepompen mainstream te maken.

De Connection Tour 2024

Van 22 augustus tot 3 oktober 2024 werkten de organisaties Embuild, Buildwise en Constructiv samen om de winstgevendheid van bouw- en installatiebedrijven te maximaliseren tijdens de Connection Tour 2024. Op de slotavond ging dit alles door bij Buildwise in Zaventem en uiteraard waren we ook van de partij. De aanwezigen kregen heel wat praktische tips om aan hun rentabiliteit te werken door een goeie kostprijsberekening, lean te werken en door efficiënter digitale tools en technologie in te zetten.

Dirk De Wolf (Techlink) kwam oud-collega Sandra Mertens (Embuild Vlaams-Brabant) tegen. Het was een dag vol inspiratie, nieuwe inzichten en plezier!

www.caleffi.com

IDEAAL VOOR WARMTEPOMPEN

De iStop® is de meest geavanceerde vorstbeveiligingsklep met een traditioneel design, bestand tegen watertemperaturen tot 90ºC. Dankzij hoogwaardige materialen is hij perfect geschikt voor de nieuwste warmtepompen met koelmiddelen. Hij werkt zonder elektriciteit en is het milieuvriendelijke alternatief voor vervuilende antivriesvloeistoffen. CALEFFI GUARANTEED. SUPPORTING ENERGYTRANSITION

De werknemers van Techlink staan dagelijks voor jou op de barricaden. Ze vertegenwoordigen onze sector in heel wat vergaderingen, beantwoorden al jouw vragen en doen zoveel meer. Toch verschuilt zich achter de façade ook gewoon een mens met zorgen en dromen.

DOLORES SOBRINO

→ Geboren op 27 oktober 1966

→ Sterrenbeeld: Schorpioen

→ Functie: Directie Attaché

→ In dienst sinds september 2023

→ Favoriete film: Vicky Cristina Barcelona (Woody Allen)

→ Favoriete boek: Theater van Molière

DIRECTIE ATTACHE DOLORES SOBRINO

“Met

goede vrienden van een mooie wijnoogst genieten,

is het mooiste dat er is!”

Dolores woont in Saint-Remy-Geest – uitgeroepen tot één van de "Mooiste dorpen van Wallonië", in de gemeente Jodoigne, aan de taalgrens in Waals-Brabant – samen met haar man Jan (55 jaar). Ze heeft een zoon Owen (26 jaar) die in Brussel woont en afgestudeerd als economist/statisticus. En zijn eerste stappen zet op de arbeidsmarkt. ‘Wanneer ik aan de drukte van alledag wil ontsnappen is Saint-RemyGeest precies wat ik nodig heb. In deze omgeving genieten we volop van de natuur: denk aan uitgestrekte weilanden, groene velden, mooie vergezichten, enz.’

Ze heeft Spaanse roots, wat maakt dat de Spaanse taal geen geheimen voor haar kent. Neem daar de Franse, Italiaanse, Nederlandse en Engelse taal bij, wat dan ook een meerwaarde betekent om als Directie Attaché te functioneren.

Passie voor taal

Aan de Universiteit van Bergen heeft Dolores een Master in taal- en letterkunde en een Manama in toegepaste economische wetenschappen behaald. Na haar studies bleek al snel dat ze een allround communicator in hart en nieren was met een praktische ingesteldheid en een voorliefde voor woorden, teksten en literatuur.

‘Ik speel graag met woorden. Teksten tot leven brengen met ritme en passie geeft me voldoening. Hierdoor besloot ik bij een reclamebureau te beginnen als copywriter. Copywriting is de kunst van het schrijven van een tekst voor marketingdoeleinden. Dit deed ik eerst als zelfstandige en nadien mijn eigen vertaal- en copywritingbureau uit de grond gestampt. Ik werkte samen met een uitgebreid netwerk van vertalen en copywriters. Na

15 jaar was het routine geworden en wou mezelf heruitvinden.’ Na enkele interim jobs werkte ze als Corporate Communications Coordinator bij Etex, een internationale fabrikant van bouwmaterialen. Zo kwam ze in contact met de bouwoplossingen van morgen.

Dolores is de beste versie van haarzelf als ze haar vaardigheden ten volle kan benutten in een zeer hands-on opdracht. Dit vond ze in haar huidige functie bij Techlink. ‘Gedreven door interactie met mensen, blink ik uit in organiseren, multitasken en het leggen van contacten met een groot aantal belanghebbenden. Als rechterhand van het management volg ik het reilen en zeilen van Techlink op de voet.’

Wijnliefhebber

Reizen in Europa, dat doet Dolores het liefst zo vaak als ze kan... Andere culturen, geuren en smaken; het verrijkt ons leven. ‘Ik ben een grote fan van wijnen uit Italië (Amarone) en Frankrijk (Bourgogne). Om die wijnen echt te leren kennen, ben ik er op reis geweest. Door ter plaatse te proeven en met de wijnmakers te praten, leert men de verschillende druivenvariëteiten te onderscheiden en te appreciëren.’

Belgen zijn echte Bourgondiërs, dat kan men ook merken aan hun kelders. ‘In het huis waar wij nu wonen was er een oude stenen kelder. In het begin kreeg deze niet echt een invulling. Tot op een gegeven moment mijn zoon zei: “waarom maken jullie er geen wijnkelder van?” Ik dacht oké! Het is niet erg groot maar wel heel mooi en perfect geschikt qua temperatuur en luchtvochtigheid om wijnen in te bewaren en te laten ontwikkelen. Zo zijn we er mee begonnen!’

d-floor klimaatpanelen

Nieuw bij Desco zijn de voorgemonteerde gipsplaten voor klimaatwand en -plafond. Deze waterbestendige gipsplaten zijn ontworpen voor exclusieve projecten waar hoge esthetische eisen worden gesteld. Het klimaat paneel bestaat uit een gipsplaat van 15 mm dikte, gecombineerd met een isolatielaag van 30 mm, tot één vormvaste plaat van 45 mm. In de EPS 150 isolatie zijn 16 x 2 mm Alupex buizen geïntegreerd, met een verleg van 10 cm. Deze platen zijn geschikt voor zowel verwarming als koeling. De platen zijn verkrijgbaar in vier verschillende maten, plus één passieve plaat. Contacteer Desco’s cv-specialisten voor meer informatie.

www.desco.be

Hoe inregelen energie bespaart en comfort vergroot

De inzet van een warmtepomp of een andere duurzame energiebron, betekent niet automatisch dat de totaalinstallatie duurzaam is. Het bereiken van een optimale balans in het systeem is cruciaal om zowel energieverbruik als CO2-uitstoot te verminderen en het comfort te verbeteren. Duurzame systeemoptimalisatie bereik je door een goed systeemontwerp, het gebruik van de juiste appendages ter bescherming van de installatie én waterzijdig inregelen. Door een goede

inregeling kan maar liefst 15-20% energie worden bespaard in de meeste gebouwen. Caleffi biedt een breed scala aan oplossingen, waaronder de AUTOFLOW® en FLOWMATIC®-serie, die beide zorgen voor een nauwkeurige inregeling van het systeem. Voor particuliere woningen en renovaties is er het DYNAMICAL® dynamisch radiatorventiel, dat een combinatie is van een thermostatisch ventiel, inregelventiel en drukverschilregelaar. Een ideale oplossing voor renovatieprojecten waar nog voornamelijk gebruik wordt gemaakt van radiatoren, en een totale systeemrenovatie niet mogelijk is. www.caleffi.com

DUCO introduceert The Natural Family

DUCO introduceert een nieuw samengestelde familie van mechanische ventilatie-oplossingen (Systeem C) onder de naam The Natural Family. Deze familie vormt een perfecte aanvulling op The Energy Family, die bekendstaat om haar aanbod van mechanische ventilatie-units met warmterecuperatie (systeem D). Samen maken ze van DUCO een totaalaanbieder van ventilatiesystemen, met oplossingen voor elke situatie. De producten binnen The Natural Family zijn ideaal voor renovatieprojecten. Met hun compacte ontwerp zijn ze eenvoudig te installeren, zelfs in beperkte ruimtes. Bovendien dragen ze bij aan een verbeterd energielabel, vooral in combinatie met de isolatie van de bouwschil, wat essentieel is om te voldoen aan de strengere renovatienormen in België. The Natural Family - ook getoond tijdens de beurs Install Day - biedt drie vooruitstrevende mechanische ventilatieoplossingen: de DucoBox Reno, DucoBox Silent Connect en DucoBox Focus, met een debiet tot 400 m³/h.

www.duco.eu/be_nl

Sneller, eenvoudiger en duurzamer met de verbonden HVAC/R wereld van Testo.

Slim sturen met E-control

Nieuw design – stille werking

Tot 6 units in cascade (144 kW)

tot

Daikin moderniseert koelsysteem op grote hoogte in WTC III

De afgelopen jaren heeft het WTC III kantoorgebouw in hartje Brussel enkele herinrichtingswerken ondergaan. Het doel was om een meer dynamische werkomgeving te creëren dat voor elk type gebruiker kan bezet worden. Ook het 40 jaar oude koelsysteem op de 28ste verdieping had nood aan modernisering en werd vervangen door nieuwe Daikin watergekoelde centrifugaal koelaggregaten. De Daikin DWSC087 watergekoelde centrifugaal koelaggregaten zijn de ideale toepassing voor dit type gebouw. In tegenstelling tot zuiger, scroll en schroef compressoren dewelke volumetrische compressoren zijn, is de centrifugaal compressor een dynamische compressor die snelheid (= kinetische energie) zal omzetten in een drukverhoging. De compressor kan hierbij draaien tot snelheden van 530 toeren per seconde. Daikin heeft jarenlange ervaring met het produceren en onderhouden van dergelijke machines en mocht hierdoor ook deze 40 jaar oude Daikin koelmachines vervangen. Dankzij de goede samenwerking tussen de installateur SPIE en Daikin is het project succesvol afgerond binnen de korte leverings- en uitvoeringstijd. www.daikin.be

Wereldventilatiedag

Niet enkel in Vlaanderen maar ook wereldwijd wordt er steeds meer aandacht gevestigd op gezonde binnenlucht als essentieel onderdeel om gezond te kunnen leven en wonen. World Ventil8 Day op 8 november is een jaarlijkse internationale bewustmakingscampagne. Het doel van deze dag is om mensen bewust te maken van het belang van ventilatie, die essentieel is voor het leven, de gezondheid en het welzijn. Het is ook bedoeld om de aandacht te vestigen op de gemeenschap die werkt aan het verbeteren van de binnenluchtkwaliteit over de hele wereld. Het thema van deze editie van 2024 is “Actie mogelijk maken”.

Voorzitter van de werkgroep, Nathan Wood, duidt het belang als volgt: “Je kan drie weken zonder voeding, drie dagen zonder water, maar amper drie minuten zonder lucht. We schenken simpelweg te weinig aandacht aan de lucht die we inademen. Daarom is World Ventil8 Day zo belangrijk.”

www.worldventil8day.com

Woningeigenaren zijn bezorgd over energieprijzen en de rol die installateurs kunnen spelen om hen te helpen

Met de vooruitzichten van stijgende energieprijzen, toont nieuw onderzoek van Resideo aan dat Belgische woningeigenaren de thermostaat zien als een cruciale manier om hun zorgen over de energiekosten weg te nemen. Volgens Resideo, de wereldwijde ontwikkelaar en fabrikant van Honeywell Home thermostaten, biedt dit inzicht extra mogelijkheden voor installateurs om waarde toe te voegen en hun klanten te ondersteunen. Het is duidelijk dat veel consumenten in België hulp nodig hebben

Save the date!

Dinsdag 11 Februari 2025

Van 13u30 tot 20u

oplossingen voor vandaag en morgen!

Waar?

Buildwise Zaventem

Kleine Kloosterstraat 23 1932 Zaventem

Kan je niet wachten?

Neem nu al een kijkje op: www.smartheating.be

Programma:

✓ Presentaties en mini-opleidingen

✓ Speeddates met professionals

✓ Receptie & Netwerking

bij het optimaliseren van hun energiebeheer. Met de nieuwe verwarmingscampagne wil Resideo laten zien dat verwarmingsprofessionals vele Honeywell Home-oplossingen kunnen gebruiken om hun klanten te helpen. Dit zijn oplossingen voor het regelen en optimaliseren van uiteenlopende verwarmingssystemen. Het kan gaan om een warmtepompregeling, een gebruiksvriendelijke thermostaat of een slimme bediening via een app. Ga voor meer informatie over de nieuwste Honeywell Home thermostaten en regelaars voor de meest uiteenlopende installaties naar www.resideo.com.

HVAC-onderdelen Wasco verdeeld via Rexel België

Sinds 1 oktober 2024 heeft Rexel België de verdeling van HVAC-onderdelen van Wasco voor de Belgische markt overgenomen. De logistieke samenwerking met Wasco blijft wel behouden waardoor we kunnen rekenen op 20.000 onderdelen van meer dan 120 merken die Wasco in voorraad heeft. Via een innovatieve configurator, die beschikbaar zal zijn op Netstore, kunt u als installateur het gewenste HVAC-onderdeel gemakkelijk zoeken op basis van technische tekeningen. Door eenvoudig het merk te selecteren, de toepassing en/of het type/serie aan te duiden, krijg je alle onderdelen te zien die onmiddellijk kunnen besteld worden. Daarnaast gaat Rexel de goede service die Wasco in het verleden reeds aanbood nog verhogen door ook voorraad van onderdelen te voorzien in geselecteerde filialen. U hoeft dan niet wachten op een levering, maar kunt indien gewenst het gevraagde onderdeel onmiddellijk afhalen. www.rexel.be

Topbeoordelingen van EcoVadis voor Wilo

EcoVadis heeft Wilo opnieuw beloond met een platina medaille voor hun inzet voor duurzaamheid. Voor het derde jaar op rij krijgen ze de hoogste onderscheiding. Dit jaar zijn ze bovendien opgenomen in de “Outstanding” groep. Minder dan 1% van de meer dan 130.000 beoordeelde bedrijven bereikt dit niveau. "EcoVadis bewijst dat Wilo al lang koploper is op vlak van duurzaamheid," zegt Oliver Hermes, CEO van de Wilo Groep. "We zijn superblij dat we dit jaar niet enkel platina kregen, maar nu ook tot de 'Outstanding' groep behoren." De beoordeling van EcoVadis onderstreept onze ambitieuze duurzaamheidsdoelen, gebaseerd op onze nieuwe strategie “Creating Caring Connecting”. "De kwaliteit van deze strategie heeft een positieve invloed gehad op onze EcoVadis-score," vervolgt Hermes. https://wilo.com/be/nl

Weishaupt warmtepomp is testwinnaar bij stichting Warentest

De stichting Warentest heeft in hun uitgave van 8/2024 het resultaat gepubliceerd van hun test voor warmtepompen. De testwinnaar met het kwaliteitsoordeel "GOED (2,3)" is de lucht/water-monoblokwarmtepomp Weishaupt Aeroblock® WAB 11 met het natuurlijke koelmiddel propaan (R 290). De nummer één plaats bij Warentest bevestigt nogmaals dat Weishaupt kwalitatief hoogwaardige, efficiënte, eenvoudig te bedienen en gebruiksvriendelijke producten ontwikkelt en aanbiedt. www.weishaupt.be

Bij STG sta IK centraal!

Scan de QR-code en ontdek alle voordelen

Ook genieten van exclusieve voordelen?

Alles van sanitair, HVAC en hernieuwbare energie, vind je bij STG. Waar je ook bent, we zijn altijd dichtbij. Kom langs in een van de 43 ProShops of 24/7 op stg-pro.be. Service staat bij ons op 1. Maar onze échte prioriteit, dat ben jij! In de STG ProClub, sta jij centraal en geniet je van heel wat exclusieve voordelen. Meer dan 2600 installateurs, zijn al lid. En jij? Scan de QR-code en ontdek alle voordelen of neem een kijkje op stg-group.be

Op zoek naar een

verwarmingsoplossing die tot 65% op gas bespaart?

Een hybride installatie combineert een efficiënte warmtepomp met de bestaande gasketel – voor lagere energiekosten en een kleinere ecologische voetafdruk, zonder in te boeten op comfort. De installatie is eenvoudig en perfect voor wie een toekomstgerichte, duurzame keuze wil maken.

35% minder CO2uitstoot, het hele jaar door.

Eenvoudig te installeren.

Altijd een warm huis, het hele jaar door.

Kom meer te weten op gas.be of bekijk hier de getuigenis van een tevreden gebruiker