7
FINAL RAPORU
Türkiye-İsveç Gençlik Politikası Alanında İkili İşbirliği Projesi SONUÇ RAPORU 2007-2010 No. 132-282/07
Lotta Jarvenius Rössner
İçindekiler 1
Yönetici Özeti ......................................................................... 5
2
Proje bileşenleri ve etkinlikleri .................................................. 6 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.5 2.5.1 2.6 2.6.1 2.7 2.7.1 2.8 2.8.1
3
Proje amaçlarına ilişkin analiz................................................. 15 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4
4 5
İsveçli ortak için öğrenme sonuçları .................................................. 15 Türk ortak için öğrenme sonuçları ..................................................... 16 Öğrenme sonuçları ve risk değerlendirmesi ........................................ 16 Dil engelleri ................................................................................... 17 Zaman çizelgesi ............................................................................. 17 Uygulanabilirlik-ilgililik-sürdürülebilirlik ............................................. 18
Gelecek için fikirler ............................................................... 19 Organizasyon ve yönetim ...................................................... 20 5.1 5.2
6
Proje tasarımı .................................................................................. 6 İsveç’teki ortaklar............................................................................. 7 Türkiye’deki ortaklar ......................................................................... 7 Gençlik alanında tanımlanan kavramlar ............................................... 8 Göstergelerle ilişki ............................................................................ 8 Yaşam koşullarına ilişkin bilgiler ......................................................... 8 Göstergelerle ilişki ............................................................................ 9 Gençlik alanında alanlar/platformlar/ağlar kurulması ........................... 10 Göstergelerle ilişki .......................................................................... 11 Gençlik istihdamı için en iyi uygulamaların desteklenmesi .................... 12 Göstergelerle ilişki .......................................................................... 13 Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık ..... 13 Göstergelerle ilişki .......................................................................... 14
Türkiye’deki gelişmeler.................................................................... 20 İsveç’teki gelişmeler ....................................................................... 20
Bütçe takibi ve maliyet etkinliği .............................................. 21 Başlangıç raporuna ilişkin mali değişiklikler ......................................... 21 Projeye ortak finansman sağlama ve maliyet etkinlik .......................... 22 6.2
6.1
6.3
Denetim raporu .............................................................................. 21
3 (22)
1
Yönetici Özeti
Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik müzakereleri kapsamındaki genişleme sürecini kolaylaştırmak amacıyla İsveç hükümeti, SIDA aracılığı ile Türkiye’deki reform çalışmalarının desteklenmesi ve özellikle sivil toplum düzeyinde olmak üzere uluslararası bilgi ve deneyim alışverişlerinin artırılması için fon tahsis etmiştir. Bu kapsamda İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu temsilcileri, 2006 yılındaki bir ön çalışma sırasında Türkiye’deki muhatapları olan Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı ile temasa geçmiştir. Ardından, her iki ülkede de gençlik politikalarının geliştirilmesine yönelik bir proje hazırlanmıştır. Projenin içeriği ve metodolojik çerçevesi taraflar arasında somut olarak oluşturulmuş, bu süreçte Türkiye’de ve İsveç’te gençlik politikalarının geliştirilmesine yönelik bu proje için geniş kapsamlı iki amacın belirlendiği, Kasım 2007 tarihinde gerçekleştirilen Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY) çalıştayına birçok aktör katılmıştır. Bu bağlamda, “Türkiye-İsveç Gençlik Politikası Alanında İşbirliği Projesi” için iki ana amaç belirlenmiştir: • Gençlerin potansiyellerinin farkına varılmasını desteklemek ve gençlerin gereksinimlerini öğrenmek. • Gençlerin topluma aktif katılımını desteklemek. Projenin işbirliği ortakları Türkiye’de Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı (GHDB) ve İsveç’te İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu’dur. Taraflar daha sonra, işbirliği çerçevesinde projenin farklı bileşenlerini uygulamak üzere farklı alanlarda ve düzeylerde birçok aktörü projeye dahil etmiştir. Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı çalıştayı sırasında beş somut işbirliği alanı belirlenmiştir: 1. Gençlik politikasında tanımlanan kavramlar hakkında bilgi ve kabul. 2. Pilot bölgelerde gençlerin yaşam koşullarına ilişkin bilgiler. 3. Gençlik alanında aktif olan kişiler için alanlar/platformlar/ağlar kurulması. 4. Gençlerin istihdamı için en iyi uygulamaların desteklenmesi. 5. Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık. Proje etkinlikleri fiili olarak Nisan 2008’de başlamış ve etkinlikler 2009 boyunca sürmüştür. Projenin değerlendirmesi 2010 bahar döneminde yapılmıştır. Projenin her bir bileşeni, toplamda 21’e ulaşan çeşitli etkinlikleri içermiştir; sözleşmede yapılan değişiklikler sonrasında etkinliklerin gerçekleştirildiği yerler Türkiye ve İsveç arasında az çok eşit şekilde bölüştürülmüştür. Toplantılar, çalıştaylar, konferanslar, anketler, web siteleri ve kitapçıklar bu işbirliği projesinin farklı somut çıktılarını oluşturmaktadır. Bu farklı etkinliklere toplam 545 kişi katılmıştır. Uygulamada, 270 ayrı birey projede yer almıştır. İki ülkenin gençlik politikaları açıkça ortaya konmuş ve “gençlik” kavramının farklı anlamları tartışılmıştır. Gençlerin gereksinimlerine ilişkin daha fazla bilgi almak için Türkiye ve İsveç’te uygulanan anketler, yerel belediyelerde ve iller bazında bilgiyi artırmıştır. Gençlik istihdamı alanındaki en iyi uygulamalar paylaşılmış ve katılımcılar arasında yaygınlaştırılmıştır. Gençler karar alıcılarla diyaloglara girmişlerdir. Dış değerlendirmeye de tabi tutulan proje, sonuç olarak başarılı olmuştur. Bilgi düzeyi artmış olup, Türkiye ve İsveç’te birçok aktör bu uluslararası işbirliği projesinin bitiminden sonra bile hala işbirliğini sürdürmektedir. 5 (22)
2
Proje bileşenleri ve etkinlikleri
İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu ve Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı (GHDB) tarafından gerçekleştirilen projenin başlıca amaçları şunlardı: • Gençlerin potansiyellerinin farkına varılmasını desteklemek ve gençlerin gereksinimlerini öğrenmek. • Gençlerin topluma aktif katılımını desteklemek.
2.1
Proje tasarımı
Ana amaçlardan hareketle, MÇY çalıştayı sırasında beş somut işbirliği alanı belirlenmiş, geniş kapsamlı olan ana amaçlar daha somut bir düzeyde ayrıntılandırılmıştır: 1. 2. 3. 4. 5.
Gençlik politikasında tanımlanan kavramlar hakkında bilgi ve kabul. Pilot bölgelerde gençlerin yaşam koşullarına ilişkin bilgiler. Gençlik alanında aktif olan kişiler için alanlar/platformlar/ağlar kurulması. Gençlerin istihdamı için en iyi uygulamaların desteklenmesi. Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık.
Bunların en uygun temalar olduğu ve işbirliği projesinde ortaklar arasında karşılıklı öğrenme süreçleri oluşturulmasına da olanak verdiği konusunda mutabık kalınmıştır. Bunlar ayrıca daha fazla etki yaratmak üzere birbirlerini destekleyen temalar olarak görülmektedir. Bu temalar Avrupa Komisyonu’nca 2001 yılında yayınlanan “Gençlik Üzerine Beyaz Kitap”ta ve gençlerin işgücü piyasasına girişini kolaylaştırmak amacıyla 2005 yılında yayımlanan Lizbon Stratejisine ekli Gençlik Paktı kapsamında ele alındığında, Türkiye için genişleme sürecinde büyük ilgililiğe sahip temalardır. Bu tasarımın bir başka ana özelliği de temaların, çok farklı arka planlardan gelen çok sayıda aktörün projenin tamamında veya bir kısmında birlikte çalışmasına olanak vermesiydi.
6 (22)
Raporun ilerleyen sayfalarında, projenin her bir alanı özetlenecek, bu kapsamda her bir alanda gerçekleştirilen somut etkinlikler, katılımcı sayıları ve genel proje üzerindeki etkileri ile birlikte ele alınacaktır. Bu rapor ayrıca Nisan 2010’da son şekli verilen ve projenin üç yılının dış değerlendirmeci tarafından değerlendirildiği Türkiye ve İsveç Gençlik Politikası Alanında İşbirliği Projesi Dış Değerlendirme adlı raporla birlikte okunabilir. Bu iki rapor birbirini tamamlayıcı niteliktedir.
2.2
İsveç’teki ortaklar
İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu’nu bu işbirliğine iten en etkili unsurlardan biri, ulusal ve yerel gençlik politikalarının uluslararası bir bağlamda nasıl gelişebileceğini ve bu ikisi arasında nasıl bir artı güç bulunabileceğini keşfetme olasılığıydı. Bu nedenle, İsveç’ten stratejik olarak dört belediye belirlenmiştir; projeye uygun coğrafi, kentsel-kırsal ve tematik profilleri karşılayan bu dört belediye projenin farklı kısımlarında katılım gösterecekti. Seçilen belediyeler Kristinehamn, Nacka, Kiruna ve Sundsvall’di. Bu belediyelerle birer kalkınma anlaşması imzalanmış ve projenin bu belediyelerin gençlik sorunlarıyla ilgili yerel kalkınma planlarında bir etki yaratması gerektiği açıkça ortaya konmuştur. Somut olarak, farklı belediyelerden gelen temsilciler, her bir etkinlik için uygun harmanı sağlayacak şekilde devlet görevlilerinden, yerel siyasetçilerden ve yerel gençlik forumlarından gelen genç temsilcilerden oluşmuştur. Her bir belediye, projenin üç farklı kısmında yer almıştır: Gençlik kavramları: Nacka ve Kristinehamn, Gençlik istihdamı: Kristinehamn ve Kiruna, Gençlerin hakları: Kiruna ve Sundsvall, Gençler hakkında bilgi: Nacka ve Sundsvall, Ağlar/platformlar: Nacka, Kristinehamn, Sundsvall ve Kiruna. Bu belediyelere ek olarak, gençlerin istihdamı konusunda en iyi uygulamalar kapsamında ulusal ve yerel düzeydeki STK’lar, ulusal düzeyden otoriteler ve karar alıcılar (milletvekilleri), araştırmacılar ve gazeteciler de projeye katılmıştır. İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu’na göre, bu projeye dahil olan paydaş yelpazesi, yerel düzeyde gençlik politikası geliştirmeyi amaçlayan diğer projelerde genellikle görülene oranla çok daha geniş olmuştur. Ayrıca, tüm bu aktörlerin Türk tarafında birer mevkidaşı olmuş, bu da projenin geliştirilmesinde uluslararası bir perspektif yakalanmasına olanak vermiştir. İlk başta planlanan, Türkiye’den belediyelerle bir eşleştirme projesi yapmaktı. Ancak gençlik konularına ilişkin kararlar Türkiye’de belediyelerde değil Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü aracılığı ile il müdürlüklerinde ele alındığından, bu plan gerçekleştirilememiştir. Ayrıca, dil engelleri de daha yakın bir eşleştirme projesi yaklaşımını beklenenden daha zor hale getirmiş, çözüm olarak ise sadece eşleştirme kapsamında kurulacak ikili ortaklıklar yerine, deneyimlerin tüm taraflar arasında paylaşılacağı daha küresel bir yaklaşım benimsenmiştir.
2.3
Türkiye’deki ortaklar
Ulusal gençlik politikalarının uygulanmasına dair deneyimleri paylaşmak GHDB için önemli olduğundan, çeşitli belediyeler projenin farklı bileşenlerine katılmaya davet edilmiştir. Sonuç olarak Türkiye dört belediyeyle temsil edilmiştir: Zonguldak-Kilimli, Ankara-Beypazarı, Ankara- Yenimahalle ve İstanbul-Şişli. Bir belediye başkanı, bir belediye başkan yardımcısı, bir mahalle muhtarı, bir sosyal hizmet uzmanı, memurlar, gençlik eğitmenleri ve kent konseylerinin üyeleri/yerel politikacılar projenin farklı etkinliklerine katılmıştır. Projenin farklı bileşenlerinde yer alan yerel belediyeler şöyle olmuştur: Geçlik kavramları: Ankara-Beypazarı, Gençlerin istihdamı: Ankara-Beypazarı ve Zonguldak-Kilimli, Gençlerin hakları: Ankara- Yenimahalle ve İstanbul-Şişli. 7 (22)
2.4
Gençlik alanında tanımlanan kavramlar
Bu bileşenin hedefi, ortakların işbirliği için bir başlangıç platform sağlanmasıydı. Gençlik alanında işbirliğine başlarken, MÇY çalıştayındaki katılımcılar “gençlik” kavramının her iki ülkede de ne anlama geldiğini açığa kavuşturmanın önemli olduğunu düşünmüştür. Neden söz ettiğimizi belirledikten sonra, iki ülkede gençlik politikasının nasıl olduğunu veya potansiyel olarak nasıl göründüğünü irdelemek daha kolay olacaktı. Bu düşünceler, aşağıda katılımcı sayıları ve tarihleri verilen üç farklı etkinlik ile somut hale getirilmiştir: 1. Etkinlik – İsveç’de Çalışma Ziyareti, 7–11 Nisan 2008 Stockholm, TR: 16, SE: 15. 2. Etkinlik – Türkiye’ye Çalışma Ziyareti, 12–17 Mayıs 2008 Ankara, TR: 11, SE: 11. 3. Etkinlik –Gençlik Politikalarına Giriş –İsveç ve Türkiye bakış açıları başlıklı kitapçığın hazırlanması. Türkçe: 600 kopya, İngilizce: 200 kopya. Kitapçık Türkiye’de tüm katılımcılara, 81 ilin tamamına, kütüphanelere, üniversitelere, sektördeki STK’lara ve ilgili kurumlara dağıtılmıştır. İsveç’te ise tüm katılımcılara dağıtılmıştır. Web sitesinden indirilebilme olanağı sunularak genel kullanıma da sunulmuştur. GHDB’nin uluslararası ortakları da belgelerin İngilizce kopyalarını almışlardır. 2.4.1 Göstergelerle ilişki Bu proje bileşeninin göstergesi, gençlik alanında tanımlanmış olan kavramların anlaşılması ve uygulanmasıydı. Bu, iki farklı zamanda gerçekleştirilen anketlerden elde edilen sonuçlarla ölçülmüştür. Ancak, gösterilen tüm çabalara rağmen anketleri yanıtlama sıklığının az olması sonuçların yorumlanmasını zorlaştırmıştır. Bir yanda proje sırasında çok daha ayrıntılı yanıtlar edinilmişse de diğer yanda anketlere katılım yani anket sorularını yanıtlama oranlarının düşük olması, seçilen yöntem göz önüne alındığında bu göstergeyi ölçmeyi hayli zorlaştırmıştır. Diğer bir zorluk ise proje boyunca aynı katılımcılarla devam ederek gençlik politikasına ilişkin bilgi birikimlerindeki artışı ölçmeyi amaçlayan başlangıçtaki düşünceyi uygulamakta yaşandı. Bu kısmen başarıldı ama kitapçık ilk planlanandan daha geç bir evrede tamamlandığından, ilk başta öngörüldüğü gibi tüm proje boyunca bir bilgi temeli oluşturmamıştır. Ancak, metinler her iki ülkedeki gençlik politikası kavramına ve bunun potansiyel yararlarına çok güzel bir genel bakış sunmakta olup, dışarıdan araştırmacılarla işbirliği yapmak ve iki ülkedeki gençlik politikası ve gençlik terimleriyle ne denmek istendiğini kâğıda dökmek değerli katkılar sağlamıştır.
2.5
Yaşam koşullarına ilişkin bilgiler
Yaşam koşullarına ilişkin bilgiler başlıklı proje bileşeni, MÇY çalıştayında, özellikle de Türkiye tarafınca belirlenen işbirliği alanlarından biriydi. 2001 tarihli Gençlik Üzerine Beyaz Kitap’ta ana hatlarıyla verilen Avrupa gençlik politikasının temel ilkelerinden biri, gençler hakkında bilgilenmek ve bu yolla gençlerin gereksinimlerini ve içinde bulundukları durumu esas alan, bilgi temelli bir gençlik politikası oluşturmaktı. Projenin bu bölümü farklı evreler olarak planlanmıştır: gençlerin görüşleri hakkında bilgi toplamanın önemine ilişkin tartışmalar, bilgi toplama için bir yöntem sunulması, bir anket uygulanması ve sonuçların derlenmesi, sonuçların analizi ve nasıl takip edileceğinin 8 (22)
tartışılması, yerel/bölgesel düzeyde uygulama ve son olarak da proje dahilinde alınan sonuçların sunulması. Bu proje bileşeni katılımcılar tarafından çok takdir görmüş ve yerel ve ulusal gençlik politikalarının geliştirilmesine yönelik tartışmalar için bir araç olarak kullanılmıştır. Türk ortaklar ilk başta planlanandan daha fazla ilin projeye katılmasını teşvik etmek yönünde bir stratejik tercih yapmıştır; tüm proje için başarı faktörlerinden biri de bu sayede 17 ilin projeye katılımının sağlanmış olmasıdır. Bu durum ayrıca bölgesel düzeyde de Türkiye’de bir etki yaratmış, gençlerin istek ve gereksinimlerinin bir envanterini tutarak etkinlikleri buna göre uyarlamanın yararları konusunda il müdürleri ve diğer karar alıcılar ile gençlik politikası ve etkinlikleri uygulayanlar için oldukça aydınlatıcı olmuştur. Projenin farklı bölümleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir: 4. Etkinlik – Türkiye’de çalıştay, 15–19 Eylül 2008, Nevşehir, TR: 24, SE: 13. 5. Etkinlik – Yerel uygulama, Ekim-Kasım 2008, TR: 17 il, SE: 2 belediye. 6. Etkinlik – İsveç’te takip toplantısı, 1–5 Aralık 2008, Arlanda, TR 16, SE.16. 19. Etkinlik – Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık, 1011 Haziran 2009, Ankara, TR: 37. Projenin bu bölümünde, bilgiye dayalı gençlik politikası için bir yöntem olarak anketlerden nasıl yararlanılabileceğine dair metinler derlenmiştir. Ne isterseniz onu alırsınız – Gençler Hakkında Bilgi Edinmek İçin Anketlerden Yararlanmak adlı kitapçık 200 İngilizce ve 600 Türkçe kopya olarak basılmıştır. Türkiye’de katılımcılara, belediyelere, illere, kütüphanelere, üniversitelere, sektördeki STK’lara ve ilgili kurumlara dağıtılmıştır. GHDB’nin uluslararası ortakları da kitapçığın İngilizce kopyalarını almıştır. İsveç’te ise kitapçık katılımcılara ve web sitesinden indirme yoluyla dağıtılmıştır. Kitapçık, bilgi toplama yöntemi olarak anketleri kolaylaştırmaya yönelik pratik yaklaşımı sayesinde hayli takdir toplamıştır; her iki ülkedeki gençlik politikalarını iyileştirmek adına bu çıktının gelecek için kalıcı etkiler doğuracağını tahmin ediyoruz. 2.5.1
Göstergelerle ilişki
İkinci proje bileşeninin göstergesi, anketlerin Türkiye ve İsveç’te uygulanması ve sonuçların sunulmasıdır. Hem Türkiye’de hem de İsveç’te yerel eylem planları yapılmış ve takip edilmiştir. Genel olarak, dış değerlendirmecinin görüşme yaptığı kişiler süreç ve bulgular hakkında çok olumlu düşündüklerini belirtmiştir. Türkiye’de birçok il müdürü bir yöntembilim ve yaklaşım kullanmanın yararını görmüştür. Bu işbirliği projesinin kapsamı dışında birkaç il, 2010 yılı için, bu kez sorular daha yerel odaklı olacak şekilde bir takip anketi yapmayı planlamaktadır. Bu, projenin önemli yan etkilerinden biridir. İsveç tarafında ise katılan belediyelerin ikisi de bu projede yer almanın, elde edilen başarıları ve takip çalışmalarını belli bir çerçeveye oturttuğu ve bunların önemini artırdığı için çok faydalı olduğunu belirtmiştir. Yerel belediyeler, sürece daha fazla önem vermiş, belediyelerin sorumlu politikacıları da sürece büyük katılım göstermiştir. Zamanlama, karşılaşılan zorluklar arasında yer almıştır; ayrıca belediyelerden biri anket verilerinin analizinde daha fazla beceriye gereksinim duyduklarını hissetmiştir (her iki belediye de yapılan anketlerden çok daha fazla materyal çıkartılıp kullanılabileceğini düşünmektedir). 9 (22)
2.6
Gençlik alanında alanlar/platformlar/ağlar kurulması
Üçüncü proje bileşeni, özellikle Türkiye’de olmak üzere gençlik alanında ağ oluşturulmasını teşvik etmeyi amaçlıyordu. Daha somut belirtmek gerekirse, bu bileşen kapsamında bir web sitesi hazırlanmış, internet üzerinden gençlere yönlendirilen bilgilerin kullanımını desteklemek üzere gençlere eğitim verilmiş, ayrıca Kasım 2009’da İstanbul’da Final Konferansı düzenlenmiştir. 7. Etkinlik – İsveç’te hazırlık toplantısı, 24 Nisan 2009, Stockholm TR: 1, SE: 3. 8. Etkinlik – Türkiye’de hazırlık toplantısı, 29/9– 2/10 2009 Ankara. TR 4, SE: 4. Ayrıca yine 8. Etkinlik bünyesinde, Final Konferansına hazırlık olarak, proje liderleri hazırlıkların en iyi şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak ve konferansın sorunsuz akması için seçilecek yöntembilimleri belirlemek üzere tüm İsveçli çalıştay kolaylaştırıcıları ile (24/9) ve bazı Türk çalıştay kolaylaştırıcıları ile (2/10) bir araya gelmiştir. 9. Etkinlik – Final Konferansı, İstanbul 7–9 Aralık 2009. TR: 57, SE: 55, toplam 112 katılımcı. Konferansın ana bölümü iki ülkede gençlerin istihdamına odaklanmış, ancak gençlere yönelik sosyal hizmetler, gençler hakkında bilgi ve gençlik politikaları gibi konular da programda yerini almıştır. Final Konferansında ana fikir, farklı proje bileşenlerinden elde edilen bilgi ve deneyimleri paylaşmaktı. Tüm çalıştaylar projenin farklı bileşenlerinde yer almış olan kişilerce gerçekleştirilmiştir. Bunlara belediyelerden, bölgelerden, gençlik STK’larından ve şemsiye kuruluşlardan temsilciler, araştırmacılar, parlamenterler ve projeye katılan diğer aktörler dahildir. Ayrıca, önceki tüm etkinliklerden fotoğraf sergileri ve filmler de sergilenmiştir. Bunlara ek olarak, programın küçük bir kısmı, aktörler arasında geleceğe dönük işbirliği projelerinin tartışılması için alan yaratmaya ayrılmıştır. Gençlik alanındaki aktörleri bir araya getirmenin, ağ kurma yönünü daha da desteklemek için açılış konuşmacıları, gençlik politikası konusunu gündemin ilk sırasında tutan kişiler arasından seçilmiştir. Sorumlu ulusal politikacılar ve başlıca Avrupalı aktörler, etkinlikte yer almıştır. Açılış konuşmaları aşağıdaki kişilerce gerçekleştirilmiştir: • Sayın Faruk Nafız Özak, Gençlik ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanı, Türkiye, • Sayın Christer Hallerby, Entegrasyon ve Cinsiyet Eşitliği Bakanlığı Müsteşarı, İsveç, • Sayın Jan Truszczynski, Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürü • Sayın Ralf-René Weingärtner, Avrupa Konseyi Gençlik ve Spor Müdürü. Katılımcılar arasında ulusal, bölgesel ve yerel parlamenterler, araştırmacılar, gazeteciler, gençler, gençlik kuruluşları temsilcileri, farklı düzeylerden devlet görevlileri ve diğer paydaşlar yer almıştır. Projede daha önce yer almış olan katılımcıların yanında, İsveç Büyükelçiliğinde çalışan SIDA personeli, Türkiye’nin Alman uluslararası işbirliği ortaklarından (IJAB ve Alman Federal Aile, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik Bakanlığı) temsilciler, İstanbul’da bulunan İsveç Başkonsolosluğu’ndan Sayın Konsolos ve Konsolosluk personeli, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’ndan temsilciler ayrıca Birleşmiş Milletler kalkınma Programı tarafından hazırlanan “Türkiye’de Gençlik” başlıklı 2008 Ulusal İnsani Gelişim Raporunun başyazarı ve koordinatörü de konferansa ziyaretçi olarak katılmıştır.
10 (22)
10. Etkinlik – Final Konferansının dokümantasyonu. Her ülkeden birer olmak üzere iki gazeteci, Final Konferansını belgelendirmiş, bir kitapçıkta bir araya getirmiştir; Kitapçık, Türkiye’de dağıtılmak üzere basılmış (600 TR, 200 İNG), İsveç’te web tabanlı indirilebilir sürümü dağıtılmıştır. Ayrıca, konferansla ilgili tüm kaynak belgelere projenin web sitesi olan www.ungenc.net adresinden ulaşılabilir. 11. Etkinlik – Web sayfasının oluşturulması. Bu sayfa daha çok bilgi depolamak ve projede yer alan yazar ve araştırmacıların rapor ve sunumlarını da içeren proje belgelerini internete yüklemek için kullanılmıştır. Ayrıca Avrupa, İsveç ve Türkiye’nin gençlik politikaları hakkında bilgiye de bu sayfadan ulaşılabilir. Web sitesi ilk başta, Türkiye’de gençlik konularında bir ağ kurma yeri olarak tasarlanmıştı; ancak Türk ortaklar zaten o amaçla bir web sitesi oluşturmuşlardı (www.gsgp.org.tr). Tekrardan kaçınmak için bu site, bir proje web sitesine dönüştürülmüştür. Forum tartışmaları gibi geliştirilen enteraktif yöntemler ne yazık ki hem Türkiye hem de İsveç tarafında projenin ilk başında belirlenenden daha fazla dil engeliyle karşılaşılması nedeniyle hiç kullanılmamıştır. Projenin ortak iletişim dili İngilizce olarak planlanmıştı. Bu durum, katılımcıların çoğunun web sitesinin enteraktif alanlarını kullanmasını engellemiştir. 21.Etkinlik (11.Etkinlik içinde) – www.ungenc.net Eğitimi, 19–22 Mart 2009, Ankara, TR: 32. 2.6.1 Göstergelerle ilişki Bu bileşenin gençlik alanında ağ oluşturma derecesini ölçmek için çok da uygun bir gösterge olmadığı daha sonra ortaya çıkmıştır. Ancak, göstergelerin yukarıda belirtilen web sayfalarını ziyaret sayısını ölçeceği, gençlik alanında ağ oluşturma yönündeki gelişmeleri analiz edeceği ve 2007-2009 dönemi için AB’nin Gençlik programındaki Türkiye-İsveç projelerinin sayılarını karşılaştıracağı varsayılmıştır. Web sayfalarının amacı, gençlerle çalışan profesyonellerin bir araya gelebilecekleri bir platform yaratmaktı; bu platformun ikincil hedef grubu da gençlerin kendileri olacaktı. İstatistiklerin gösterdiği kadarıyla, web sitelerinin aldığı ziyaret sayıları aşağıda belirtilmiştir: • www.gsgp.org.tr; 6 250 aboneye sahip, günde ortalama 180–190 kişi sayfayı ziyaret etmektedir. • www.ungenc.net; 11 760 aboneye sahip, günde ortalama 240–250 kişi sayfayı ziyaret etmektedir. Gençlik programının istatistikleri, tüm dönem boyunca (2007–2009) İsveç veya Türkiye Ulusal Ajansına, en az bir İsveçli ve bir Türk ortağın yer aldığı, toplam 226 başvuru yapıldığını göstermektedir; ancak burada projeye göre daha fazla ortak ülke dahil olabilmektedir. Başvuran projelerden 87’si kabul edilmiştir. Başvurular 2007-2008-2009 olmak üzere yıldan yıla sırasıyla 63-80-83 olmak üzere artmıştır. Ancak, onaylanan projelere bakıldığında, bu rakamları yorumlamak o kadar da kolay olmamaktadır; kabul edilen projelerin sayısı aynı yıl sırasına göre 28-36-23 olmuştur. İşbirliği projesi, hibe alınan projelerimizin sayısını ikiye katlama hedefine ulaşamamıştır, ancak dönem boyunca sunulan projelerin sayısında 1/3’lük bir artış olmuştur. Bu artış daha çok Türkiye
11 (22)
tarafında gerçekleşmiştir. Ancak bir başka dikkat çeken nokta ise yine 2010 yılında, bu işbirliğinden doğan bazı projelerin sunulması ve iki ülkede Gençlik programı kapsamında hibe almaya hak kazanmasıdır. Gençlik alanında ağ oluşturma ile ilgili bir başka öğe ise, proje bütünüyle incelendiğinde yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerde çok zengin bir işbirliği ortakları yelpazesine ulaşmış olmamızdır. Farklı aktörler, her düzeyden karar alıcılar, ulusal otoriteler, belediyeler, bölgeler, gençlik merkezleri, devlet memurları, STK’lar, gençlik konseyleri, gençler, araştırmacılar, gazeteciler vb. dahil olmuştur. GHDB ve İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu, dış değerlendirmeci ile birlikte, her iki ülkede de bu kadar çok sayıda ve zengin yelpazede paydaşlarla çalışmanın projenin eşsiz bir özelliği olduğunu belirlemişlerdir. Bu da başlı başına, çapraz yaklaşımlar gerektiren gençlik politikası konularında çalışmanın özünü göstermektedir. Ayrıca ortakların Şubat 2010’daki iç değerlendirme oturumunda da alanda birçok yeni bağlantı oluşturulduğu, özellikle ana ortak destekleyiciler olan İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu ve GHDB arasında oluşan güvenin, gençlik alanındaki çalışma yöntemlerinin ve kültürlerinin ortaklar arasında daha iyi anlaşılmasını da beraberinde getirdiği ortaya çıkmıştır. Bu, gelecekte potansiyel yeni işbirliği projelerini kolaylaştıracaktır. İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu aynı zamanda İsveç’in Ulusal Ajansı olarak görev yaparken, Türkiye Ulusal Ajansının, ilk başta planlandığı gibi projeye yakınlığı sağlanamamıştır. Bununla birlikte hem İsveç hem de Türkiye Ulusal Ajansları, önceden kararlaştırıldığı üzere bazı etkinlikleri ortak finanse etmiş, Türk Ulusal Ajansından temsilciler başlangıçtaki MÇY çalıştayına ve Kapanış Konferansı etkinliklerine katılmışlardır.
2.7
Gençlik istihdamı için en iyi uygulamaların desteklenmesi
Dördüncü proje bileşeni, gençlerin işsizlik sorunu konusunda bilgi alışverişi sağlamayı ve bu sorunla mücadeleye yönelik yeni fikirleri teşvik etmeyi amaçlamıştır. Gençlik istihdamının birçok farklı yönü tartışılmıştır; konular istihdam sorunlarının toplumsal yapısından işsiz gençlere yaklaşım ve bu gençlere nasıl davranılması gerektiğine kadar uzanan geniş bir alanı kapsamıştır. Bu proje bileşeninin tasarlanması sırasında başarılı yöntemlerin desteklenmesi ve deneyimlerin paylaşılması odağı oluşturmuş ve bileşen aşağıdaki somut etkinlikleri içermiştir: 12. Etkinlik – Gençlik istihdamı çalıştayı 10–14 Kasım 2008 Ankara, TR: 20, SE:13. 13. Etkinlik – Okullar ve işletmeler arasında işbirliği ile Genç işsizliğinin azaltılması konulu çalıştay 2-6 Mart 2009, Ankara, TR: 14, SE: 14. 14. Etkinlik – Engelli işsiz Gençler çalıştayı, 20–24 Nisan 2009, Kristinehamn. TR: 14, SE: 14. 15. Etkinlik – Kitapçık: Olanaklar ve fırsatlar – işgücü piyasasındaki gençlere ilişkin Türkiye ve İsveç’ten en iyi örnekler. 200 İngilizce ve 600 Türkçe kopya basılmış ve 81 ile, kütüphanelere, üniversitelere, sektördeki STK’lara ve ilgili kurumlara dağıtılmıştır.
12 (22)
2.7.1 Göstergelerle ilişki Bu bileşen için gösterge, katılımcılar tarafından sunulan takip yöntemleri ve modelleridir. Farklı etkinlikler süresince bu tür çeşitli modeller ve uygulamalar sunulmuştur. Sonuçlara bakıldığında paylaşım, ülkeler arasında doğrudan transfer edilecek modellerden çok en iyi uygulamalara ve başarılı yöntemlere odaklanmıştır. Burada, göstergelerin tasarımı, en iyi uygulamaların paylaşılmasına odaklanan proje amacıyla örtüşmemiştir. Ancak, işbirliği, en iyi uygulamalardan azami etkiyi sağlamak için iki ülke içindeki farklı aktörler arasında başlatılmış, en iyi uygulamaların paylaşımını daha da artırmak için iki ülke arasında yeni projeler de oluşturulmuştur. Türkiye, üniversiteler ve stajyerlik dışında ek kariyer yollarını ortaya koymuştur. Engelli bazı katılımcılar, bu projenin bir sonucu olarak hem özgüven kazanma hem de kendi ulusal sistemleri dahilinde harekete geçebilme konusunda desteklenmiştir. İşletmeleri okullara yaklaştırmaya yönelik modeller, özellikle İsveçli ortaklar için geliştirilmesi sürdürülecek önemli bir konu olmuştur. Projedeki “en iyi uygulama” örneklerinin çoğu, gençlik istihdamını artırmaya yönelik yöntemleri ve faaliyetleri nedeniyle ulusal ve yerel topluluklarda artan bir ilgiyle karşılanmıştır. Bu işbirliği alanı da İsveç ve Türkiye’de proje ortakları arasında geleceğe dair başka işbirliklerinin oluşturulması açısından karşılıklı fayda sağlamıştır.
2.8
Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık
Beşinci proje bileşeni olan Gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık, gençler ve karar alıcılar arasındaki diyaloğa ve İsveç ve Türkiye bağlamlarının karşılaştırılmasına odaklanmıştır. Bileşenin kapsamlı amacına ulaşabilmek için aşağıda belirtilen beş etkinlik tasarlanmıştır: 16. Etkinlik – Haklar konulu ulusal çalıştay, SE, 26–27 Mart 2009, Stockholm, SE: 16 17. Etkinlik – Haklar konulu ulusal çalıştay, TR, 2–3 Nisan 2009, Ankara, TR: 16. 18. Etkinlik – Karar alıcılarla çalıştay, 4–8 Mayıs 2009, İstanbul. TR: 10, SE: 10. (19. Etkinlik – Daha önce Yaşam koşullarına ilişkin bilgiler kapsamında rapor edilmiştir) 20. Etkinlik – İrtibat kurma semineri, 11–15 Mart 2009, Stockholm, TR: 10, SE. 10. Buna ek olarak, Gençlerin haklarını güçlendirin! – Türkiye ve İsveç arasında Gençlik Politikası alanında işbirliği projesi kapsamında gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklara ilişkin farkındalık konusunda gerçekleştirilen üç seminerin özeti başlıklı bir kitapçık oluşturulmuştur. Toplamda 200 İngilizce ve 600 Türkçe kopya basılarak Türkiye’deki katılımcılara, tüm illere, kütüphanelere, üniversitelere, sektördeki sivil toplum örgütlerine ve ilgili kurumlara dağıtılmıştır.
13 (22)
2.8.1
Göstergelerle ilişki
Beşinci proje bileşeninin göstergesi, proje katılımcıları arasında sosyal hizmetler ve haklar konusundaki bilgi ve farkındalık düzeyi idi. Bu, projenin birinci bileşeniyle aynı şekilde ölçülecek, yani katılımcılar tarafından aynı anket iki farklı zamanda doldurulacaktı. Burada, özellikle Türkiye tarafından çok sayıda kişinin projeyi bırakması nedeniyle zorluklar yaşanmıştır ve soru formları etkiyi ölçmek için o kadar da iyi bir yöntem sunmamıştır. Ancak, Türkiye’de STK’larla birlikte çalışma oranının arttığını görebiliriz. Örneğin, Türkiye’deki faal gençlik kuruluşlarından biri (GSM), Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı (GHDB) temsilcileriyle aynı panel tartışmasına katılmıştır. Ayrıca, bu proje kapsamının dışında da Türkiye’de Başbakan gençliğin spordan ayrılacağını vurgulayarak gençlik konularının gözden geçirileceğini söylemiştir. Böyle olması durumunda gençlik konularına daha fazla ilgi ve dikkat gösterilecektir. Bu süreçte yapılan oturumlarda gençlik alanında çalışan STK’lara danışılmış olup, bu uygulama Mayıs 2009’da göreve başlayan şimdiki gençlikten sorumlu bakan için yeni bir uygulamadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki ikinci büyük siyasi parti, bu projenin bir sonucu olarak gençlik konuları, gençlerin yaşam koşulları vb. konularda daha fazla bilgi edinmek için GHDB ile irtibata geçmiştir. Amaçları, siyasi partinin oluşturacağı plana gençleri toplum içinde bir potansiyel ve kaynak olarak gören bazı bölümler/kısımlar eklemekti. Bu durum, proje için önceden tanımlanmış bir gösterge olmasa da, gençleri toplum genelinde artan bir kaynak olarak görme yönündeki farkındalığın ve değişen yapının bir örneğini sunmaktadır. İsveçli STK’lar ve İsveç hükümetinden bir parlamenter, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin kanun olarak değiştirilmesi için lobi çalışmaları yapmış ve İsveç ve Türkiye’den parlamenterler bu konuda önümüzdeki aylarda İsveç’te bir ortak seminer düzenlemeyi planlamıştır.
14 (22)
3
Proje amaçlarına ilişkin analiz
Projenin kapsayıcı amaçları şöyle tanımlanmıştı: • Gençlerin potansiyellerinin farkına varılmasını desteklemek ve gençlerin gereksinimleri hakkında bilgi edinmek. • Gençlerin topluma aktif katılımını teşvik etmek. Bu amaçları ölçmek için, proje ortakları ilkin MÇY çalıştayında bazı göstergeler belirlemiştir; ancak geriye dönüp bakıldığında bu göstergelerin etkinliklere o kadar iyi uyarlanmadığı ve projenin sonuçlarının ortaya çıkardığı resmin sadece bir kısmını bize sundukları görülmektedir. Projenin izleme ve değerlendirmesini gerçekleştirmek üzere bir dış değerlendirmeci (SPM Consultants) görevlendirilmiştir; bu uzman tarafından hazırlanan raporun tamamı, Türkiye ve İsveç Gençlik Politikası alanında işbirliği projesi – Dış değerlendirme raporunda okunabilir. Bu proje kapsamındaki tüm etkinliklere bakıldığında, 545 katılımcının yer aldığı görülmektedir. Bunların çoğu, proje kapsamındaki 20 etkinliğin birden fazlasına katılmış, katılan 545 kişi ise 104’ü İsveçli ve 166’sı Türk olmak üzere toplam 270 bireye denk gelmektedir. Proje ortakları kapsayıcı ve potansiyel olarak çoğaltıcı etkinin iyi olduğunu düşünmektedir. Bu projenin eşsiz bir özelliği de projenin farklı düzeylerinde (yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası) yer alan ve çok farklı sektörlerden (kamu, özel, STK, gönüllü ve mesleki, eğitimsel, siyasi vb.) gelen çok sayıda paydaşın olmasıydı.
3.1
İsveçli ortak için öğrenme sonuçları
Proje geneline bakıldığında bu proje, İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu’nun bir başka ülkede benzer etkinliklerle çalışan bir başka ortakla yaptığı ilk büyük ölçekli işbirliği projesidir. Projenin tasarımı, gençlik politikasının yararlarını yerel düzeyde uluslararası bir boyuttan irdeleme olanağı sunmuştur. Avrupa Birliği’nde 2009 yılında, İsveç’in dönem başkanlığı sırasında kabul edilen yeni gençlik politikası çerçevesi ile birlikte, uzmanlık konularında farklı bakanlıklar ve otoriteler arasında bilgi transferine dayandırılan bu tür işbirliği projelerinin, önemli olmaya devam edeceğini düşünmekteyiz. Türk ortaklarımızla yaptığımız bu işbirliği, sivil toplum alanında gelecekte yapılabilecek her türlü işbirliği için modeller ve fikirler sağlaması açısından çok değerli olmuştur. İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu içinden değerlendirildiğinde ise bu proje tasarımı uluslararası ilişkiler şubesi ve ulusal ve yerel gençlik politikası şubesi arasında bir işbirliği oluşturmuştur. Farklı uzmanlık ve yetkinliklerin projeye kazandırılması bir katma değer olmuşsa da farklı birim personelinin farklı idarecilere rapor vermesi durumunda, somut işbirliğinin devreye sokulması durumunda ve projenin iç izlemesi sırasında organizasyon açısından zaman zaman zorluklar yaşanmıştır. Ancak, kurumsal iç etkenler hiç bir şekilde projenin yürütülmesine bir engel oluşturmamıştır.
15 (22)
3.2
Türk ortak için öğrenme sonuçları
Gençlik ve gençlik politikası geliştirilmesi alanında Avrupa Konseyi ve Almanya ile sürdürülen uzun vadeli yakın işbirliği olduğu halde, Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı için bu proje, farklı temalarla beş bileşen altında gerçekleştirilen ilk kapsamlı proje olmuştur: gençlik alanındaki kavramlar, gençlerin yaşam koşullarına ilişkin bilgiler, gençlik alanında ağ kurulması, gençlik istihdamının desteklenmesi ve gençlere sağlanan sosyal hizmetler ve haklar konusunda farkındalık. Farklı etkinlikler yoluyla, bu beş bileşenin her biri iki ülkenin devlet kurumlarından ve sivil toplum örgütlerinden temsilcilerin, parlamenterlerin, araştırmacıların, akademisyenlerin ve gençlerin projeye dahil etmiştir. Bu etkinlikler katılımcılara gençlik politikası geliştirilmesinin sadece önemi değil zorlukları konusunda da derin bir öngörü elde etme konusunda çok iyi fırsatlar sunmuştur. Tüm proje etkinlikleri, gençlerin karar alma süreçlerinde birer kaynak ve ön koşul olarak görülmesini gerektiren sektörler arası bütünsel yaklaşımın önemini güçlendirmiştir. Bu üç yıllık proje, yerel deneyimleri paylaşmak suretiyle uluslararası deneyim kazanan Türkiye’deki gençlik merkezleri ve gençlik kuruluşları için hayli aydınlatıcı olmuştur. Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı görev tanımı bakımından ağırlıklı olarak serbest zaman değerlendirme etkinliklerine ve gençlerin korunmasına odaklanması açısından ortak kuruluştan farklı olsa da, gençlik politikasının geliştirilmesinden sorumlu başka bir devlet kurumu olmadığından uzun süredir kendi görev alanını aşan çalışmalar yapmaktadır. Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı için bu projenin aynı zamanda Türkiye’de gençlik konularının yeniden yapılandırılmasının önemini ortaya koyan bir itici güç olarak da önemli bir işlevi olmuştur. Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı için önemli öğrenme sonuçlarından biri, Türkiye’nin 17 ilinde gerçekleştirilen LUPP (gençlik politikasının yerelde takibi) anketi olmuştur. Bu anket, daha sonra ülke genelinde gerçekleştirilecek anketler için iyi bir model oluşturacaktır.
3.3
Öğrenme sonuçları ve risk değerlendirmesi
İlk başta, Başlangıç Raporunda da sunulduğu üzere proje için bir risk analizi yapılmış, bu analiz projenin yürütülmesini kolaylaştırmıştır. Belirlenen riskler arasında siyasi istikrarın olmaması, Türk kökenli İsveçli katılımcıların Türkiye hakkında katı tarihi/siyasi fikirlere sahip olması, dar zaman çerçevesi ve buna bağlı vize sorunları, kültürel farklılıklardan doğan yanlış anlamalar, idari farklılıklar ve işlerden kaynaklanan karışıklıklar, Türkiye’de gençlik politikasının yapısındaki değişiklikler ve proje liderlerinin ve personelinin değişmesinden kaynaklanan güçlükler yer almıştır. Aslında, proje liderleri ve personelinin değişmesi, Türkiye’de gençlik politikasına ilişkin yeni bir siyasi durumun başlaması, sıkı çalışma takvimi, anlaşmaların vb. metinlerin çevirisi de dahil olmak üzere idari işlerdeki farklılıklarla potansiyel risklerin çoğu gerçekleşmiştir. Ancak, bu senaryoların çoğu projenin gerçekleştirilmesi açısından bir sorun teşkil etmemiştir. Ne gariptir ki projenin yürütülmesinde gerçekten de sorun yaratan dil engelleri, önceden bir risk olarak öngörülememiştir.
16 (22)
3.3.1
Dil engelleri
Şüphesiz dil engelleri, başta planlanandan çok daha fazla kaynak harcatmıştır. Mali açıdan, çevirmenlere daha fazla önem vermemiz ve başlangıçta öngörülmediği şekilde dokümantasyonun hem İngilizce hem Türkçe olarak iki dilde hazırlanması yönünde ilk planlarda değişiklik yapmamız gerekmiştir. Bu zorunlu olarak projenin diğer maliyetlerinde yapılan kısıtlamalar sayesinde mümkün olabilmiştir. Üstelik, farklı toplantılarda çevirmen maliyetleri çoğunlukla dahil edilmiş olmakla birlikte bazı etkinliklerde sonradan eklenmiştir. Türkçeye çevirinin zaman alıcı ve ağır işleyen bir süreç olmasının yanı sıra, İsveçli araştırmacı ve gazetecilerin kendi dil becerilerini yeterli görmesiyle doğrudan İngilizce hazırlanan bazı metinlerin yazı dili gerekli düzeyde olmamıştır. Hem Türkiye tarafı hem de İsveç tarafı, hazırlanacak kitapçıkların planlandığı (hem İngilizce hem Türkçe) gibi dağıtılması için yeterli bir yazı dili düzeyine ulaşılması için hem zaman açısından hem de mali açıdan çok çaba ve kaynak harcamıştır. Dahası, Türk tarafında proje liderinin değişmesiyle İngilizce, ekibin ortak çalışma dili olmaktan çıkmıştır. İsveç ve Türk ekiplerindeki diğer kaynak kişilerin Türkçe-İngilizce veya İsveççe-Türkçe-İngilizce çeviri yapabilmesi, taraflar arasında iletişimi büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Daha resmi ortamlarda, çalıştaylarda vb. durumlarda ayrıca profesyonel çevirmenler kullanılmış, bu da farklı etkinliklere katılanlar arasında başarılı bir uygulama olarak değerlendirilmiştir. 3.3.2
Zaman çizelgesi
Proje ve bütçesi ilk olarak 2007 başlarında oluşturulmuş ve 2007 yazında SIDA tarafından onaylanmıştır. Ancak onay verilirken 2008 başına kadar MÇY çalıştayına uygun olarak somut bir proje planının oluşturulması koşulu konmuş, bu da uygun şekilde yapılmıştır. Türkiye-İsveç işbirliği MÇY çalıştayı sırasında ayrıntılı bir şekilde ele alınmış ve böylece işleyen bir ortak çalışmanın temelleri atılmıştır. Ortaklar, Türk tarafından bir proje liderinin hem mali açıdan hem de böyle bir kişinin belirlenip istihdam edilmesinin gerektirdiği bürokratik ve uzun idari işlemler açısından finanse edilebilme olasılığının düşük olacağını varsaymış, bu da daha ilk baştan eşit bir ortaklık durumunu olumsuz etkilemiştir. Bu nedenle SIDA, istisnai olarak sadece projenin ilk yılı için olmak üzere Türkiye tarafında bir proje liderinin finanse edilmesine katkıda bulunmayı kabul etmiştir. Bir yılın sonunda, Türkiye tarafındaki proje lideri askere gitmiş ve görevleri GHDB bünyesindeki diğer birimlere aktarılmıştır. Türkiye’de gençlik politikası geliştirilmesi konusunda stratejik olarak daha uygun olan bu birimler, gençlik politikasını ulusal politika geliştirilmesiyle ilişkilendirebilecek nitelikteydi. Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığında ulusal düzeyde çalışan şube, projenin sorumluluğunu üstlenmişti ve GHDB’nin uluslararası ilişkiler şube müdürlüğü ile yakın işbirliği içinde çalışıyordu. Pratikte, hiç bir ek kaynak yaratılmamış, ancak dört kişi mevcut işlerine ek olarak yoğun olarak projede çalışmıştır. Projenin programı, neredeyse üç yıllık bir çizelgeyi iki yıla sıkıştıracak şekilde (projeye ayrılan mevcut personel kaynakları nedeniyle) hayli zorlayıcı olduğundan, tüm taraflar için ancak özellikle de Türkiye tarafı için çok büyük bir iş yükü getirmiştir. Sonuçta bu durum oldukça iyi işlemiş, projenin gücünü korumayı başarmıştır; ancak projenin yürütmesi daha çok İsveç tarafından gerçekleştirilmiştir. Türk tarafı kimi zaman yeni fikirler ve stratejiler geliştirmek için zaman bulamamış, daha çok İsveçli ortağın tasarı ve önerilerine karşılık veren bir yaklaşımla reaktif hareket etmiştir.
17 (22)
3.4
Uygulanabilirlik-ilgililik-sürdürülebilirlik
Genelde proje tasarımı, tüm gençlik konularına ilişkin bir temel çizgisi ya da başlangıç noktasına sahip olması nedeniyle stratejiktir. Hem yerel gençlik alanından, karar alıcılardan ve gençlerden hem de araştırmacılardan ve diğer uzmanlardan projeye katılan farklı aktörlerin oluşturduğu harman nedeniyle, projeyi düzenleyenler projenin hem uygulanabilirliğinin hem de ilgililik düzeyinin iyi olduğunu düşünmektedir; bu durum dış değerlendirmede de gösterilmiştir. Her iki ülkede de proje liderlerinin değişmesi nedeniyle, etkinliklerin planlanması için ayrılan zaman çizelgesi zaman zaman fazla sıkışık olmuştur. Projeyi destekleyenlerin ve tüm katılımcı kuruluşların, ortakların ve katılımcıların azimli çalışmaları sayesinde kalite korunmuştur. Proje için belirlenen amaçlar ve proje tasarımı yüksek uygulanabilirliğe sahip olmuş, gençlik istihdamına ve özellikle de gençliğin durumunun bilgiye dayanarak ortaya konmasına ilişkin başarı faktörlerini ortaya koymuştur. Proje; gençlerin potansiyellerinin farkına varılmasının desteklenmesi, gençlerin gereksinimlerinin öğrenilmesi ve gençlerin topluma aktif katılımının desteklenmesi amaçlarına ulaşmıştır. Zaman zaman, hayli azimli bir zaman çizelgesi söz konusu olmuştur. Bazı katılımcılar, projenin sadece belli kısımlarına dahil oldukları için projenin bütününü anlamakta zorlandıklarını ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, Final Konferansında organizasyonun farklı kısımlarının ötesinde ağ kurma için potansiyel ve sinerjiler olduğu görülmüştür. Proje, gençlik politikasının veya gençlik kavramlarının yerel ve bölgesel düzeylerde ayrıntılı olarak ortaya konması açısından yüksek bir ilgililiğe sahip olmuştur. Türkiye’de özellikle ilgi gören bir unsur da gençlerin gereksinimleri hakkında daha iyi bilgi sahibi olmak için kullanılabilecek anket yöntemleri ve anket kapsamıydı. İsveç’te belediyeler, projenin getirdiği uluslararası deneyimin kattığı değeri ve üzerinde düşünülecek yeni fikirleri takdir etmişlerdir. Bazı katılımcılar başka bir ülkeyle yapılan tartışmalar ve işbirliği sayesinde kendi yerel gerçeklikleri hakkında da yeni bakış açıları edindiklerini belirtmiştir. Projeye çok sayıda farklı ortağın katılması uluslararası deneyimlerin, yerel düzeye veya ilgili kuruluşa taşınmasına olanak vermiştir. Proje ilk olarak İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu ve Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı olmak üzere iki kuruluş arasında işbirliği olarak başlamıştır. Daha fazla işbirliği ve deneyim paylaşımı için istek ve güven açıkça mevcut olsa da ana aktörler arasında gerçek bir sürdürülebilirliğin olacağını iddia etmek için henüz çok erkendir. Ağ oluşturma ve sürdürülebilir ortaklık açısından, katılımcılar arasında yerel düzeyde bazı farklı projeler başlatılmıştır. Sürdürülebilirlik, yeni projeler için kaynakların finanse edilebilmesine bağlı olacaktır; yine de referans noktaları ve uluslararası ortaklıklar açısından proje, sürdürülebilirlik için güven verici bir potansiyel göstermiştir. Daha ayrıntılı yorumlar için lütfen dış değerlendirmecinin raporuna bakınız.
18 (22)
4
Gelecek için fikirler
Proje ortaklarının bakış açısından bu proje başarılı olmuş, bu da büyük ölçüde SPM Consultants tarafından hazırlanan dış değerlendirme raporuyla doğrulanmıştır. Proje hem Türkiye’de hem de İsveç’te, gençlik politikası ve yaklaşımların daha derinden keşfedilmesi ve iyileştirilmesi için fırsatlar sağlamıştır. İsveç açısından, çok sayıda ortağın katılımı özellikle faydalı olmuştur. Ortaklar arasında Şubat 2010’da gerçekleştirilen değerlendirme toplantısında, aşağıda belirtildiği gibi işbirliği yapılabilecek diğer ilgi alanları üzerinde konuşulmuştur. Bir sonraki adım, bu alanlardan herhangi birinin ayrıntılı olarak ele alınıp alınamayacağını ve Ocak 2010’da İsveç Hükümetince kararlaştırılan 2010-2013 Türkiye ile kalkınmada işbirliği stratejisine stratejik olarak uyup uymayacağını görmek olacaktır. Türk temsilciler gelecek için aşağıdaki ilgi alanlarını dile getirmişlerdir: • Genel olarak gençlerde işsizlik, özellikle de engelli gençlerde işsizlik. • Genel olarak hak temelli bakış açısı. Bu, gençler için potansiyel olarak faydalı bir araç olmasının yanı sıra Türkiye’deki yerel idari düzey için de yeni bir alandır. • LUPP anketi (gençlik politikasının yerelde takibi) – sorunların ve bunlara karşılık gelen çözümlerin bir haritasının çıkarılması açısından yerel yönetimler için uygun bir araç olabilir. Böylece, hem devletten hem de sivil toplumdan çeşitli aktörler arasında çeşitli konularda işbirliği için bir platform da oluşturabilir. İsveçli temsilcilerin, gelecekteki işbirliği için keşfetmeye değer buldukları konular aşağıdadır: • İşsizlik, haklar ve LUPP-yöntemine ilişkin seminerler mevcut projede başarı faktörleri olarak özellikle vurgulanmıştır ve bunların daha da çoğaltılma potansiyelinin olduğu düşünülmektedir. • Gelecekteki işbirliği projelerinde katılımcılardaki çeşitlilik de artırılabilir; önemli olan şudur ki uluslararası seminerlere vb. etkinliklere sadece kusursuz dil becerilerine sahip “elit” gençlik katılmamalıdır. Çoğu zaman “doğru” kişi, yeterli dil veya eğitime sahip olamamak gibi olası eksikliklerine rağmen çok daha değerli katkılar sağlayabilir. • Kalkınmada itici bir güç olarak uluslararası bakış açısı, tüm idari düzeylerde dikkate alınması gereken bir unsurdur, ancak çoğu zaman yerel düzeyde unutulmaktadır. • Her bir ülkede yeni kişisel ve kurumsal ilişkiler kurulmuş, bu da gelecekteki işbirliği için sağlam bir temel atmıştır. Ortaklar arasındaki görüşmeler, bu projeden elde edilen ve gelecekteki işbirliği için özellikle akılda tutulması gereken bazı deneyimleri de ortaya koymuştur: • Hedeflere ilişkin ortak anlayış geliştirilmesi • Sivil toplumun rolü konusunda ortak ve tutarlı bir görüş • Tarafların siyasi ve örgütsel destek altyapısının her iki taraf için de daha dengeli olması • Türk tarafı, projelerin uygulanabilirliğinde sadeliğin önemli olduğunu vurgulamıştır. İşbirliğinin bir başka projede devam etmesi söz konusu olması durumunda, etkinlikler için daha uygun bir zaman çizelgesi oluşturulmasına dikkat edilecek ve etkinliklerin proje süresine daha uygun ve dengeli bir şekilde dağıtılmasına özen gösterilecektir. Bu durum, süreç içinde daha ayrıntılı düşünebilmeye de olanak verecektir. Bunun yanı sıra, projenin başlamasından önce daha uzun bir ortak hazırlık süresi koyulacak ve bu süreçte hem proje içeriğinin hem de bütçe yönlerinin daha iyi ortaya konması ve projenin hangi maliyetleri nasıl karşılayacağı üzerinde daha iyi bir uzlaşmaya varılması sağlanacaktır.
19 (22)
5
Organizasyon ve yönetim
5.1
Türkiye’deki gelişmeler
Projenin ilk yılında, Türkiye’de bir kişi istihdam edilmiş, SIDA bunu hibenin karşılamasını kabul etmişti. Teknik olarak, Türkiye’nin proje koordinatörü proje ortaklarının kuruluşları dışından görevlendirilmişti, ancak alanda beceriye ve çalışma kapasitesine sahipti. Bu kişinin askere gitmek için görevden ayrılmasının ardından, Türkiye tarafındaki proje koordinasyonu operasyonel düzeyde daha stratejik olacak şekilde Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı bünyesindeki ulusal ve uluslararası şubelere geçmiştir. Bu, Türkiye’de gençlik etkinliklerini ve gençlik politikasını gerçek anlamda uygulayanlarla daha yakın bir bağlantı kurulması açısından proje amaçları için çok faydalı olmuştur. Çeviri olanakları ile anlaşmaların vb. metinlerin çevirisinde destek olunması gibi konularda kurumsal kapasite de iyileşmiştir. SIDA’dan finansman alınmaksızın GHDB’den dört kişi, projeye dahil olmuştur. Bu projeye personel almak için ek kaynak mevcut değildi ancak bu dört personel, normal gündelik çalışmalarının yanı sıra proje çalışmalarını da üstlenmişlerdir. Bu durum hayli zorlu olmuşsa da, işbirliği projesine yüksek öncelik verilmiş ve bu işbirliğinin yükümlülüklerinin karşılanması için diğer ulusal projeler öncelik sırasında daha aşağılara kaydırılmıştır.
5.2
İsveç’teki gelişmeler
İsveç tarafında da proje koordinasyonunda değişiklik olmuştur. Ana proje koordinatörü SIDA’dan hibe almak için ilk başvurunun yapılması, MÇY çalıştayının hazırlanması ve bu çalıştayda kararlaştırılan şekilde projenin tasarlanması ve yürütülmesi aşamalarında hazır bulunmuştur. İlk yıllarda, projede iki tam zamanlı personel çalışıyordu ve bu süreç, 2009 yazına kadar planlanan çok sayıda etkinlikle en zorlayıcı zamanlardan biri olmuştur. Proje koordinatörünün annelik iznine ayrılmasının ardından, son yıl bir başka proje koordinatörü, bir tam zamanlı personele denk gelecek şekilde SIDA’nın katkısıyla görevi devralmıştır. İki ortak ülkedeki bu değişikliklere rağmen, ilk başta yapılan zaman çizelgesine büyük oranda uyulmuş, ilk planlanana oranla sadece çok ufak bazı değişiklikler yapılmıştır.
20 (22)
6
Bütçe takibi ve maliyet etkinliği
6.1
Başlangıç raporuna ilişkin mali değişiklikler
Bu proje için SIDA’nın hibe ettiği toplam bütçe 8.619.750 SEK idi. Ekteki tablo, her ne kadar yıl bazında kesin hesap dökümünü kapsamasa da üçer aylık rapor bildirimlerine dayanarak (Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım) yıllara göre geçekleşen maliyetlerin güncel hesap dökümünü göstermektedir. 2007 Haziran ayından itibaren başlangıç periyodu olmuş, Başlangıç Raporu da Şubat 2008’in sonunda oluşturulmuştur. Onaylanan proje planı Mart 2008’den itibaren uygulamaya konmuştur. 2010’da değerlendirme yapılmış ve proje Haziran ayı sonunda tamamlanmıştır. Yıl
Toplam
Ücretler
Ödemeler
Toplam bütçenin
(SEK)
(SEK)
(SEK)
yüzdesi
2007
962.602
751.710
210.892
%11
2008
2.514.274
1.833.129
681.145
%29
2009
3.625.499
1.867.834
1.757.665
%42
2010 Toplam
1.439.709
777.011
662.698
8.542.084
5.229.684
3.312.400
%100
%61
%16 %100
%39
Projenin farklı bileşenleri için başlangıçta planlanan bütçeye ve SIDA tarafından karşılanan etkinliklerin sonuç çıktılarına bakıldığında sonuçlar aşağıdaki gibidir: Bileşen
İlk bütçe
Son harcama
İlk bütçenin yüzdesi
1. Gençlik politikası hakkında bilgi
697.242
578.400
%83
2. Yaşam koşullarına ilişkin bilgiler
728.165
543.736
%75
1.188.708
1.479.799
3. Platformlar/ağlar kurulması
%124
4. Gençlik istihdamı
861.008
688.328
%80
5. Sosyal hizmetler ve haklar
287.470
312.307
%109
3.905.085
3.773.076
%97
952.072
1.166.437
%123
8 619 750
8 542 084
%99
Proje yönetimi Şubat 2008’e kadar hazırlık giderleri Toplam
Kasım 2009’da SIDA tarafından projenin gözden geçirilmiş bütçesi onaylanmıştır.
21 (22)
6.2
Projeye ortak finansman sağlama ve maliyet etkinlik
Başlangıçta tüm projenin ortak finansmanı için ana kaynak sağlayıcılar Türkiye’de ve İsveç’te Avrupa Birliği Gençlik Programlarıydı. Ayrıca İstanbul’daki İsveç Başkonsolosluğu’ndan, Final Konferansındaki çeviri giderlerini karşılamak üzere ek bir ödenek sağlanmıştır. Bunun yanı sıra ortak finansmana en büyük katkı, projenin Türk ortağı olan Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’ndan gelmiştir. İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu tarafından da bir miktar ek finansman kullanıma ayrılmıştır. Ortak finansman, SIDA’nın proje için başlangıçta ayırdığı bütçeye toplamda %17 ek katkı sağlamıştır. Katkının çoğu, geri ödemeler için ayrılan miktar olmuştur. Türk ortak, Türkiye’deki maaşları (ücretleri) ödeme konumunda olmadığı için ortaklar ve SIDA arasında, projeye katkının farklı etkinliklerdeki geri ödemeler için yapılması kararlaştırılmıştır. Ortak finansman
Toplam
Ücretler
Ödemeler
Toplam bütçenin
(SEK)
(SEK)
(SEK)
yüzdesi %14
AB Gençlik Programları – SE
199.064
30.486
168.578
AB Gençlik Programları – TR
82.862
4.857
78.005
%6
İsveç Gençlik İşleri Ulusal
50.000
0
50.000
%3
1.065.152
0
1.065.152
50.000
0
0
Kurulu Gençlik Hizmetleri Dairesi
%74
Başkanlığı İsveç Başkonsolosluğu
Toplam
1.447.078
Final SIDA kaynağı
35.343
1.361.735
%100
%2
%94
8.517.435
5.205.034
3.312.399
%17
%1
%41
Ortak finansman payı
%3
Maliyet etkinliği için analiz, dış değerlendirmeci tarafından yapılmış ve olumlu çıktılar alınmıştır. Proje ortakları kabul edilen bütçeyi yakından izlemiş ve SIDA ile anlaşıldığı üzere diğer etkinliklerden para arttığı zaman Final Konferansına transfer edilmiştir. Çıktıların hazırlanıp dağıtılması için İngilizce-Türkçe ve İsveççe-İngilizce ek çeviri giderlerini karşılamak için de bir bütçenin ayrılması gerekiyordu.
6.3
Denetim raporu
SIDA’nın istediği üzere, proje uygulamasının finansmanına ilişkin yıllık denetleme yapılmıştır. SET Revisionsbyrå AB’nin sertifikalı bir denetçisi İsveç Gençlik İşleri Ulusal Kurulu ile bir sözleşme imzalamış ve denetleme görevini yerine getirmiştir. Proje boyunca tutarlı ve uyumlu bir denetim gerçekleştirilerek en baştan projenin kapanışına kadar tüm bölümler denetlenmiştir. Denetim raporunda herhangi olumsuz bir bulgu yer almamıştır.
22 (22)
Youth in Action
Education and Culture