νησιωτικό
∞ÁÚfiÎÙËÌ· Î AΠPIΛIOΣ - MAΪOΣ 2011 ΤΕΥΧΟΣ 15Ο
το περιοδικό των παραγωγών του Αιγαίου
∞ºπ∂ƒøª∞: «√ ÂÏ·ÈÔÎÔÌÈÎfi˜ ÙÔ̤·˜: ∞ÙÂÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ 2020»
∫Ú›ÛË Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·˜
ΡΕΠΟΡΤΑΖ Νέος εχθρός για τις ντοµατιές Ο χαµένος πλούτος των οστράκων Νέες πρακτικές προώθησης των τροφίµων APΘPA Μανιτάρια… οι κίνδυνοι που µας απειλούν!
...Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘
H
ελαιοκοµία αλλάζει, αλλάζει µε γρήγορους ρυθµούς και είναι πια ορατός ο κίνδυνος να βρεθεί η χώρα µας στο περιθώριο των εξελίξεων. Την ίδια στιγµή όµως, οι αλλαγές δηµιουργούν νέες δυνατότητες και νέες ευκαιρίες. Αν αξιοποιηθούν, η ελαιοκοµία µπορεί να ζήσει νέες χρυσές µέρες. Και στα νησιά, τι θα γίνει στα νησιά; Θα ζήσουµε µε τις αναµνήσεις των χαµένων µεγαλείων; Τα λιοτρίβεια θα γίνουν µουσεία; Κι η ελαιοκοµία των νησιών µας θα γίνει ένα θέµα συζητήσεων για ιστορικούς; Ο κίνδυνος να συµβούν όλα αυτά, είναι µεγάλος. Αλλά υπάρχει πάντα η δυνατότητα, η ελαιοκοµία των νησιών να επιβιώσει αρκεί να µπει σε άλλο πλαίσιο. Όπως σε άλλο πλαίσιο πρέπει να µπει συνολικά ο αγροτοδιατροφικός τοµέας των νησιών µας. Το συνέδριο που διοργάνωσε το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο» στις 14 και 15 Απρίλη, ήταν µια καλή βάση για να προβληµατιστούµε. Να δούµε ποια εί-
ναι η πορεία των εξελίξεων στην ελαιοκοµία και συνολικά στην αγροτική παραγωγή και να προσδιορίσουµε τις δικές µας επιλογές. Στα επόµενα ένα µε δύο χρόνια, θα φανεί αν ο αγροτοδιατροφικός τοµέας των νησιών του Αιγαίου, µπορεί να βρει το δικό του δρόµο. ∆ιαφορετικά θα έχει χαθεί µια µεγάλη ευκαιρία. Όχι η τελευταία ευκαιρία, αλλά µια σηµαντική ευκαιρία. Κι η επόµενη θα αργήσει πολύ να έρθει. Εξαιρετικά κρίσιµο ζήτηµα είναι όχι µόνο να µην χαθεί η ευκαιρία που έχουµε µπροστά µας, αλλά να αξιοποιηθεί προς όφελος των µικρών παραγωγών των νησιών είτε πρόκειται για αγρότες, είτε για οικοτεχνίες, βιοτεχνίες, αγροτικούς συνεταιρισµούς, αγροµεταποιητικούς συνεταιρισµούς γυναικών, κλπ. ∆ηλαδή για όλο αυτό το παραγωγικό δυναµικό, που δίνει ζωντάνια στα νησιά µας. Ο αγροτοδιατροφικός τοµέας είναι ο µόνος που «σώζει» τα νησιά του Αιγαίου από τη «µονοκαλλιέργεια» του τουρισµού και τις επιπτώσεις αυτής.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
3
t
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ TEYXOΣ 15O AΠPIΛIOΣ - MAΪOΣ 2011
Ιδιοκτήτης: «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΛΕΣΒΟΥ Α.Ε.» Eκδότης - ∆ιευθυντής: Mανόλης Mανώλας Yπεύθυνος σύνταξης: Νίκος Μανάβης Συνεργάτες: Βαγγελιώ Χρηστίδου Έλενα Χουσνή Μαρία Σελάχα Ορέστης Χρηστίδης Αριστείδης Σγατζός ∆ιόρθωση κειµένων: Mαριάνθη Παρασκευά Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο «EMΠPOΣ» Art Director: Xρήστος Παρασκευαΐδης Eµπορικός ∆ιευθυντής: Νίκος Μάγειρας Yπεύθυνη διαφήµισης περιοδικού: Μαρία Κορδερά ∆ιαφηµιστικό τµήµα: Kαλλιόπη Ψαριανού Κωνσταντίνα Μουτζουρέλλη Έφη Στραβοσκούφη Λάµπρος Ανεµάς Παραγωγή - Eκτύπωση: EΠIKOINΩNIA ΛEΣBOY A.E. Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 27801 Fax 22510 27300 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr
™∂∫: Ÿ¯È ÛÙË Û˘Á¯ÒÓ¢ÛË ÙÔ˘ ∂§√°∞∫
T
ο Σχέδιο του Νόµου Πλαισίου για τη σύσταση του Εθνικού Οργανισµού Αγροτικής Έρευνας, Εκπαίδευσης και Ποιότητας «∆ΗΜΗΤΡΑ» που θα προκύψει από τη συνένωση εποπτευοµένων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, νοµικών προσώπων, βρίσκει τον Σύνδεσµο Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) αντίθετο. Ο ΣΕΚ αναφερόµενος στην περίπτωση του ΕΛΟΓΑΚ τονίζει: «Εκτός από την προχειρότητα µε την οποία αντιµετωπίζεται ένα τόσο σοβαρό θέµα, υπάρχουν και πολλοί άλλοι λόγοι για τους οποίους αυτή η κατεύθυνση είναι αδικαιολόγητη και ανεφάρµοστη στην πράξη. Ο ΕΛΟΓΑΚ δεν αναπτύσσει µεθόδους ελέγχου. Εφαρµόζει κανονισµούς της ΕΕ για την προέλευση του γάλακτος και κρέατος προσθέτοντας και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις που δηµιουργούνται από τις συνθήκες παραγωγής και εµπορίας τους στη χώρα µας. Στην περίπτωση όµως του ΕΛΟΓΑΚ έχουµε έναν οργανισµό στο πλαίσιο των εργασιών του οποίου περιλαµβάνονται έλεγχοι εισαγόµενου γάλακτος και κρέατος και µάλιστα µε πόρους που επιβάλλονται απευθείας στα εισαγόµενα ζωικά προϊόντα. Συνεπώς η υπαγωγή του ΕΛΟΓΑΚ σε έναν Εθνικό φορέα που θα ασχολείται αποκλειστικά µε εθνικά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, θα του στερήσει τη δυνατότητα είσπραξης των ανάλογων εισφορών που εισπράττει σήµερα.».
™‡ÛÙËÌ· ÎÔÛÙÔÏfiÁËÛ˘ ÂÁη٤ÛÙËÛÂ Ë ∂∞™ §‹ÌÓÔ˘
H
εταιρεία Lavisoft ανακοίνωσε την ολοκλήρωση του συστήµατος κοστολόγησης παραγωγής οι-
ÂÚȯfiÌÂÓ· Επικαιρότητα ...................................................................4
26 ¡¤Ô˜ ¯ıÚfi˜ ÁÈ· ÙȘ ÓÙÔÌ·ÙȤ˜. √ Èfi˜ ÙÔ˘ ̈۷˚ÎÔ‡ ÙÔ˘ ›ÓÔ PepMV
Ρεπορτάζ 27 °˘Ú›˙Ô˘Ó ÙËÓ Ï¿ÙË ÛÙÔÓ ∂§°∞ ÔÈ ·Ú·ÁˆÁÔ› 10 ¡¤Â˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÒıËÛ˘ ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ 24 √ ¯·Ì¤ÓÔ˜ ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙˆÓ ÔÛÙڿΈÓ
4 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
30 «º˘Ù¿ Î·È ¶·Ú¿‰ÔÛË: ªÈ· ¿ÏÏË fi„Ë Ù˘ µÈÔÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜». ŒÓ· ÊÔÚËÙfi «ıËÛ·˘ÚÔÊ˘Ï¿ÎÈÔ» ÁÓÒÛ˘
∆Ô ÎfiÎÎÈÓÔ ÎÚ·Û› οÓÂÈ Ù· ̤ٷÏÏ· ˘ÂÚ·ÁÒÁÈÌ·!
K
αθώς έκαναν ένα µικρό πάρτι στο γραφείο και έπιναν τα ποτά τους, Ιάπωνες επιστήµονες έκαναν µια απρόσµενη ανακάλυψη, που µπορεί κάποτε να φέρει επανάσταση στην αποδοτική µεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας: αν ένα µίγµα µετάλλων εµβαπτιστεί στο κόκκινο κρασί, αποκτά την ιδιότητα της υπεραγωγιµότητας, δηλαδή επιτρέπει τη µετάδοση του ηλεκτρισµού χωρίς καµία απώλεια. Οι ερευνητές του ιαπωνικού Εθνικού Ινστιτούτου Επιστήµης των Υλικών, σύµφωνα µε το Γαλλικό Πρακτορείο, προτίθενται να παρουσιάσουν τα ευρήµατά τους σε µια διεθνή συνδιάσκεψη στην Ολλανδία το Σεπτέµβριο του 2011, έτος που εορτάζεται η 100ή επέτειος από την ανακάλυψη του φαινόµενου της υπεραγωγιµότητας. Οι επιστήµονες διαπίστωσαν ότι αν ένα µεταλλικό µίγµα, µε βάση τον σίδηρο, «µεθύσει» κυρίως µε κρασί, αλλά και µε άλλα αλκοολούχα ποτά, όπως µπίρα ή σάκε, γίνεται υπεραγώγιµο. Κάνοντας συγκριτικές δοκιµές, κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι το κόκκινο κρασί, µε διαφορά µάλιστα, έχει τη µεγαλύτερη επίδραση από τα άλλα ποτά, αν και κανείς δεν ξέρει γιατί αυτό συµβαίνει.
ντα (εµφιαλωµένα κρασιά). Η εφαρµογή υπολογίζει αυτόµατα τα κόστη, λαµβάνοντας υπόψη τις αναλώσεις πρώτων και βοηθητικών υλών, το εργατικό κόστος, τις αποσβέσεις των παγίων που εµπλέκονται στην παραγωγική διαδικασία, και των γενικών βιοµηχανικών εξόδων που αφορούν την κάθε φάση της παραγωγής (οινοποίηση ή εµφιάλωση). Το αποτέλεσµα της διαδικασίας θα παράγει πληροφορίες για την επιχείρηση, που θα απεικονίζουν, όχι µόνο το συνολικό κόστος κάθε παραγόµενου προϊόντος, αλλά και τον τρόπο που αυτό συντίθεται, ώστε να είναι σε θέση η Ένωση να προβεί στις αναγκαίες διορθωτικές παρεµβάσεις τόσο στην παραγωγική διαδικασία, όσο και στο καθορισµό της εµπορικής της πολιτικής, µε ασφαλή τρόπο. νοποιείου στην ΕΑΣ Λήµνου. Το σύστηµα ενσωµατώνει την πλέον σύγχρονη µεθοδολογία παράλληλα µε τις πιο καινοτόµες και λειτουργικές τεχνολογίες του κλάδου της πληροφορικής. Με το σύστηµα αυτό, η ΕΑΣ Λήµνου θα είναι σε θέση να υπολογίζει το ακριβές κόστος παραγωγής τόσο για τα ηµιέτοιµα προϊόντα (κρασιά χύµα) όσο και για τα τελικά προϊό-
Αφιέρωµα: Ελαιόλαδο .................................................12-23 12 ∫Ú›ÛË Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·˜
¶·Ú¿Ù·ÛË ÁÈ· Ù· ™¯¤‰È· µÂÏÙ›ˆÛ˘
¶
αράταση έως τις 20 Ιουλίου 2011 στην καταληκτική ηµεροµηνία ηλεκτρονικής υποβολής αιτήσεων στο πρόγραµµα «Σχέδια Βελτίωσης», έδωσε το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Η υποβολή στην έντυπη µορφή, πρέπει να συµπληρωθεί έως τις 5 Αυγούστου.
20 ∏ ÎÔÈÓ‹ ¤ÎıÏÈ„Ë ÛÙËÓ Ú¿ÍË 22 ¶ËÁ‹ ˙ˆ‹˜ ÙÔ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô Άρθρα
16 ∏ ∂˘Úˆ·˚΋ ŒÓˆÛË, ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ ÛÙËÓ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›· 18 ¡¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ʇÙ¢Û˘ Ù˘ ÂÏÈ¿˜
32 ª·ÓÈÙ¿ÚÈ·… ÔÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ Ô˘ Ì·˜ ·ÂÈÏÔ‡Ó! Πίνακες τιµών αγροτικών προϊόντων ..........................36-37 Αγροτική ατζέντα .........................................................38
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
5
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· ™¯¤‰È· µÂÏÙ›ˆÛ˘ ÁÈ· Ï›ÁÔ˘˜
™
το προηγούµενο τεύχος του περιοδικού µας, γράφαµε ότι οι αγρότες που θέλουν να αξιοποιήσουν τα Σχέδια Βελτίωσης, είναι µπλεγµένοι σε ένα λαβύρινθο και δεν ξέρουν αν και πώς θα βγουν από αυτόν. Όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνονται οι εκτιµήσεις µας. Το σηµαντικότερο πρόβληµα που θα κληθούν να αντιµετωπίσουν οι αγρότες, δεν είναι πώς θα µπουν στο πρόγραµµα αλλά πώς θα βγουν από αυτό. ∆ηλαδή πώς θα υλοποιήσουν τις επενδύσεις που θα δηλώσουν ότι θα κάνουν. Η διαµόρφωση του προγράµµατος είναι τέτοια, που θα πρέπει οι αγρότες να διαθέτουν ένα σηµαντικό µέρος του κεφαλαίου που απαιτείται για τις επενδύσεις τους, αν όχι το σύνολο. Αφού πραγµατοποιήσουν και πληρώσουν τις επενδύσεις, θα µπορέσουν να ζητήσουν από τις κρατικές υπηρεσίες να πάρουν τη χρηµατοδότηση που δικαιούνται. Κι επειδή ελάχιστοι είναι οι παραγωγοί που έχουν τα κεφάλαια που απαιτούνται, είναι βέβαιο πως οι µεγάλοι κερδισµένοι του προγράµµατος θα είναι οι τράπεζες.
™Ù˘ ·ÎÚ›‚ÂÈ·˜ ÙÔ Î·ÈÚfi
E
ίναι κοινό µυστικό ότι τα αγροτικά µηχανήµατα και εφόδια στην Ελλάδα, κοστίζουν πολύ πιο ακριβά από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγµα, έχει διαπιστωθεί ότι ένα τρακτέρ που κοστίζει 29.500 ευρώ στην Ισπανία, στην Ελλάδα πωλείται προς 44.000 ευρώ. ∆ηλαδή ο Έλληνας αγρότης παίρνει ένα τρακτέρ και πληρώνει ενάµισι. Επίσης ένα αλυσοπρίονο αξίας 200 ευρώ, πωλείται προς 870 ευρώ. Αυτές οι εξαιρετικά µεγάλες αποκλίσεις τιµών, οφείλονται στην ανοχή των υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, που διαχειρίζονται τα Σχέδια Βελτίωσης. Στο πρόγραµµα, µπήκαν κάποια όρια στις τιµές των µηχανηµάτων, αλλά θεωρούµε ότι είναι πολύ χαλαρά και για ακόµη µια φορά αφήνουν πολύ µεγάλα περιθώρια κέρδους στις εταιρίες που εµπορεύονται τα αγροτικά µηχανήµατα. Να που πάνε οι επιχορηγήσεις για τις αγροτικές επενδύσεις Υπουργέ.
∫·›Ó ٷ ÂÈÙfiÎÈ· Ù˘ ∞∆∂
ø
ς και 11,5% φθάνουν τα επιτόκια δανειοδότησης των Συνεταιρισµών και των Ενώσεων Συνεταιρισµών από την Αγροτική Τράπεζα. Την ίδια ώρα που οι µεµονωµένοι αγρότες µπορούν να λάβουν δάνεια µε ως και τέσσερις µονάδες χαµηλότερο επιτόκιο. Από την πολιτική αυτή, είναι φανερό ότι η ΑΤΕ δεν θέλει να χρηµατοδοτεί τους Συνεταιρισµούς. Θυµίζουµε ότι, ακόµα, η ΑΤΕ και η διοίκηση της ελέγχονται πλήρως από την κυβέρνηση.
«∞ÓÔȯ٤˜ fiÚÙ˜» ·fi ÙËÓ ∂√™ ™¿ÌÔ˘
E
λεύθερη ξενάγηση και γευστικές δοκιµές πραγµατοποίησε η Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισµών Σάµου,
6 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
∑‹Ùˆ Ô ÛÙ¿‚ÏÔ˜
°
εωτεχνικοί που µελέτησαν πολύ προσεκτικά την προκήρυξη του προγράµµατος «Σχέδια Βελτίωσης», µας είπαν ότι οι κτηνοτρόφοι που θα ενταχθούν σε αυτό, είναι υποχρεωµένοι να δηµιουργήσουν στάβλους για τη βόσκηση των ζώων τους. Τα κοπάδια ελευθέρας βοσκής δεν µπορούν να χρηµατοδοτηθούν από το πρόγραµµα. Είναι η πρώτη φορά που τίθεται αυτός ο όρος στα Σχέδια Βελτίωσης. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι πολλοί κτηνοτρόφοι στα νησιά του Αιγαίου, θα µείνουν εκτός προγράµµατος διότι οι περιορισµοί στη δόµηση, δεν τους επιτρέπουν να κατασκευάσουν σύγχρονες σταβλικές εγκαταστάσεις. Είναι φανερό ότι από το συγκεκριµένο όρο του προγράµµατος, κερδισµένες βγαίνουν οι εταιρείες που κατασκευάζουν σταβλικές εγκαταστάσεις και εκείνες που πουλάνε υλικά απαραίτητα στους στάβλους.
που συµµετέχει στην πρωτοβουλία «Ανοιχτές πόρτες στα οινοποιεία της Ελλάδος». Συγκεκριµένα, το Μουσείο Οίνου στο Μαλαγάρι και η κάβα στο Καρλόβασι, άνοιξαν τις πόρτες τους το Σαββατοκύριακο 14 και 15 Μαΐου, προκειµένου να υπάρξει ελεύθερη ξενάγηση και γευστική δοκιµή στα κρασιά της Σάµου.
K∂√™√∂: ∏ ÂÈÌÔÓ‹ ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÎÂÚ‰›˙ÂÈ
«H
ανάπτυξη και η ισχυρή παρουσία στην αγορά είναι εφικτός στόχος ακόµη και για τον πιο µικρό οινοποιητικό συνεταιρισµό, αρκεί να υποστηρίζεται από ένα ολοκληρωµένο σχέδιο που έχει σταθερά στον πυρήνα του την επιµονή στην ποιότητα». Αυτό είναι το βασικό συµπέρασµα του πλούσιου διαλόγου που ακολούθησε την παρουσία-
ση του επιτυχηµένου γαλλικού οινοποιητικού συνεταιρισµού SCV CASTELMAURE στην ηµερίδα που συνδιοργάνωσαν η ΚΕΟΣΟΕ και ο ΟΠΕ. Ο SCV CASTELMAURE είναι ένας µικρός συνεταιρισµός µε µόλις 62 µέλη, που καλλιεργούν 4.000 στρέµµατα αλλά µε παρουσία σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ιαπωνία και φυσικά µε ευρεία διανοµή στη γαλλική αγορά. Μετρά 30 χρόνια ζωής και η «συνταγή» της επιτυχίας του, ήταν η επένδυση, από την αρχή της ίδρυσής του, στην ποιότητα. «Στο σύστηµα της περιοχής, θέση είχαν µόνο ‘οι µεγάλοι’ και για µας ήταν αληθινή πρόκληση να αντισταθούµε, να µην πεθάνουµε», ανέφεραν χαρακτηριστικά οι εκπρόσωποί του, κ.κ. Patrick de Marien (πρόεδρος) και Bernard Pueyo (γενικός διευθυντής), διευκρινίζοντας ότι ο συνεταιρισµός δραστηριοποιείται σε δυο µικρά χωριά της νοτιοανατολικής Γαλλίας. Κάνοντας έναν απολογισµό για τις ανάγκες της παρουσίασης, τόνισαν ότι: «Τα καταφέραµε γιατί εδώ και 30 χρόνια επιµένουµε στην επιλογή της ποιότητας και αυτό µας επιτρέπει να επιζήσουµε».
∞ÏÏ·Á‹ Ï‡Û˘
O
ι καταστροφές που προκάλεσε ο µεγάλος σεισµός στην Ιαπωνία και το ατύχηµα στον πυρηνικό σταθµό της Φουκουσίµα, ανέτρεψαν τους σχεδιασµούς για προβολή των ευρωπαϊκών κρασιών στη χώρα αυτή. Πολύ λογικό, καθώς οι Γιαπωνέζοι αυτή τη στιγµή έχουν άλλες προτεραιότητες.
...Û‡ÓÙÔÌ· Î·È Ï¿‰È ·fi ÙË ÃÈÏ‹
™
τη Χιλή, η ελαιοκοµία αναπτύσσεται µε ταχύτατους ρυθµούς, καθώς αυξάνονται οι καλλιεργούµενες εκτάσεις που προορίζονται για παραγωγή ελαιολάδου. Μόνο το 2009, οι καλλιεργούµενες εκτάσεις έφθασαν τα 200.000 στρέµµατα. Το 2010 έγιναν επενδύσεις για την κατασκευή νέων ελαιοτριβείων, όπως διαβάσαµε στο περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο».
Δοχεία τυροκομικών Δοχεία τουρσιών Δοχεία ελαιών Δοχεία ελαιoλάδων Δοχεία μελιού Δοχεία λιπαντικών
ΛΕΥΚΟΣΙΔΗΡΟΥΡΓΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Α.Ε.
Κατασκευή ειδών συσκευασίας από Λευκοσίδηρο Web: www.lefka.gr - E-mail: info@lefka.gr
7ο χιλ. Π.Ε.Ο. Καβάλας - Θεσσαλονίκης, Τ.Θ. 1357, Τ.Κ. 65110, Καβάλα Τηλ.: 2510. 326325 - 2510. 326253 - 2510. 326256 - Φάξ: 2510. 326236
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· ∆Ô ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ¡¤ˆÓ ∞ÁÚÔÙÒÓ ÛÙË Ã›Ô
™
τις 9 µε 11 Σεπτεµβρίου θα πραγµατοποιηθεί το 18ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Νέων Αγροτών στη Χίο. Στο συνέδριο αναµένεται να συµµετάσχουν περισσότερα από 200 άτοµα. Στις 25 Μάη επρόκειτο να πραγµατοποιηθεί η πρώτη οργανωτική σύσκεψη για το συνέδριο µε την συµµετοχή της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών και των τοπικών φορέων της Χίου.
Από τις πρώτες προπαρασκευαστικές συναντήσεις για το συνέδριο
∏ ÙÈÌ‹ Ù˘ ÓÙÔÌ¿Ù·˜
£· „·ÚÒÛÔ˘Ó;
™
T
το δηµοπρατήριο της ΕΑΣ Ιεράπετρας, στην Κρήτη, η ντοµάτα πρώτης ποιότητας πωλείται προς 0,24 ευρώ το κιλό. Οι καταναλωτές στο Βόρειο Αιγαίο, αγοράζουν τις ντοµάτες της Κρήτης από 1,30 ως 2,00 ευρώ το κιλό. Είπε κανείς τίποτα για την ψαλίδα των τιµών από το χωράφι ως το ράφι;
ις επιδοτήσεις των αγροτών έβαλε στο µάτι ο ΕΛΓΑ, για να καλύψει τα ελλείµµατα του. Μάλιστα ψηφίστηκε και νόµος, που προβλέπει ότι είναι υποχρεωτική η ασφάλιση στον ΕΛΓΑ. Το µόνο που δεν λέει ο νόµος είναι πως κανείς δεν δικαιούται να ακουµπήσει τις αγροτικές επιδοτήσεις αν
δεν το θέλουν οι αγρότες. Κατά συνέπεια, όποιος παραγωγός δεν υπογράψει υπεύθυνη δήλωση που να χορηγεί στον ΕΛΓΑ το δικαίωµα να παρακρατήσει από τις επιδοτήσεις τα ασφάλιστρα, δεν έχει να χάσει απολύτως τίποτα. Γι’ αυτό και οι αγρότες δεν θα πρέπει να «ψαρώσουν» στις αόριστες απειλές που ακούγονται από την πλευρά του οργανισµού. Πρόκειται για µια ξεκάθαρα αήθη προσπάθεια εκφοβισµού στην οποία δεν θα πρέπει να υποκύψουν οι αγρότες. Η ασφάλιση της παραγωγής στον ΕΛΓΑ, θα πρέπει να πραγµατοποιείται µόνο αν συµφέρει τον αγρότη παραγωγή και σε καµία άλλη περίπτωση.
¢ÒÛÂ Î·È Ì¤Ó· Ì¿ÚÌ·
T
ρέχουν να πάρουν δάνεια οι Ενώσεις Συνεταιρισµών της χώρας προκειµένου να συγκεντρώσουν την παραγωγή λαδιού που έχει µείνει απούλητη. Τα δάνεια ήρθαν πολύ αργά και αυτό έχει ως αποτέλεσµα οι Ενώσεις Συνεταιρισµών να επικεντρωθούν στη συγκέντρωση των χοντρών λαδιών. Άλλωστε όσοι έχουν ψιλά λάδια, ξέρουν ότι οι τιµές θα α-
νεβούν και περιµένουν.
√‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· ÙË ‰·ÎÔÎÙÔÓ›·
O
∆ήµος Λέσβου, µε πρωτοβουλία του Αντιδηµάρχου Γιάννη Τσακίρη, εξέδωσε ένα σύντοµο φυλλάδιο µε οδηγίες για την αντιµετώπιση του δάκου. Πρόκειται για µια σωστή ενέργεια. Το κόστος του φυλλαδίου, το πλήρωσε ο Σύνδεσµος Ιδιωτών Ελαιοτριβέων του νησιού.
ÚÂÔÚÙ¿˙ ¢È·ÊËÌÈÛÙÈΤ˜ η̿ÓȘ ÛÙËÓ ÔıfiÓË ÙÔ˘ ÎÈÓËÙÔ‡ ÙËÏÂÊÒÓÔ˘
¡¤Â˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÒıËÛ˘ ÙˆÓ ÙÚÔʛ̈Ó
O
ι σύγχρονες πολιτικές προώθησης των τροφίµων, καταλήγουν στις οθόνες των κινητών τηλεφώνων κι όχι της τηλεόρασης. Ο τρόπος που λειτουργεί η βιοµηχανία των τροφίµων στις ΗΠΑ, δείχνει πού οδηγούνται τα πράγµατα. Τα όσα αναφέρει σε έκθεση του το Γραφείο Οικονοµικών και Ε µπορικών Υποθέσεων του Ελληνικού Προξενείου στο Σικάγο, είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Κι ως ένα βαθµό δείχνουν πώς θα πρέπει να σχεδιάζονται οι καµπάνιες προώθησης των προϊόντων που παράγει η ελληνική βιοµηχανία τροφίµων και απευθύνονται στις διεθνείς αγορές. Όπως είναι το λάδι, το κρασί, τα τυριά, τα ούζα, τα αλιεύµατα και άλλα προϊόντα. Οι εµπορικές πολιτικές γίνονται πιο επιθετικές και πιο εξατοµικευµένες. Λαµβάνουν υπόψη νέα στοιχεία, όπως είναι η κοινωνική ευαισθησία κ.ά. Τα βασικά στοιχεία των νέων εξελίξεων είναι: Η διαρκώς αυξανόµενη χρήση των in-store πληροφοριών από τους καταναλωτές µε τη χρήση κινητών 5ης γενιάς, τα λεγόµενα apps. Τα κινητά τηλέφωνα νέας τεχνολογίας, έχουν ενσωµατώσει τεχνολογίες που παρέχουν τη δυνατότητα µε τη χρήση των λεγοµένων apps εφαρµογών, να παρέχουν ειδική πληροφόρηση στους καταναλωτές και µάλιστα να προωθούν προσφορές εντός του σούπερ µάρκετ ή της υπεραγοράς, την οποία επισκέπτονται και οι οποίες διαρκούν µικρό χρονικό διάστηµα (το ανώτερο δύο ώρες). Επίσης µέσω των apps, µπορούν οι καταναλωτές να συγκρίνουν τιµές των προϊόντων σε διαφορετικά σηµεία πώλησης (διαφορετικά καταστήµατα). Oι νέες διατροφικές οδηγίες από το Ινστιτούτο ∆ιατροφής των ΗΠΑ (Nutritional Institute) και λοιπούς οργανισµούς, που δηµοσιοποιούν κατά καιρούς σηµαντικές έρευνες, επεξεργασµένες από ερευνητικά κέντρα και οι οποίες υιοθετούνται σε ανώτερα επίπεδα της αµερικανικής διοίκησης και κυρίως από το Food & Drug Administration Agency/FDA. Tο 2011, οι νέες σχετικές ρυθµίσεις προβλέπουν την απλοποίηση της αναφοράς των συστατικών στις ετικέτες των προϊόντων, στην προσθήκη στη συσκευασία απευθείας (και όχι στο
10 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t
Μέσω των apps, µπορούν οι καταναλωτές να συγκρίνουν τιµές των προϊόντων σε διαφορετικά καταστήµατα
s
ράφι που προσφέρεται το προϊόν) των ευεργετικών ιδιοτήτων του προϊόντος (αναφορικά µε τη µείωση της χοληστερόλης, τα υδατοδιαλυτά χαρακτηριστικά, την ω3 σύνθεσή του κ.α.) και ακόµα την έγκριση που µπορεί να έχει τύχει από διάφορα πιστοποιηµένα ινστιτούτα π.χ. το Ινστιτούτο Καρδιολογίας (US Heart Smart Food Shopping ). Tα µεγάλα καταστήµατα έχουν αρχίσει να συρρικνώνουν την επιφάνειά τους σε 10.000-13.000 τετραγωνικά πόδια, ενώ στο παρελθόν το µέσο µέγεθος ήταν 24.000 τετρ. πόδια. Ο λόγος είναι για να απασχολούν λιγότερα άτοµα, αλλά και µε δυνατότητες διαχείρισης των ραφιών µε µεγαλύτερη ευελιξία, ώστε να προσεγγίζουν τον καταναλωτή µε πιο άµεσο τρόπο. Αυτά τα καταστήµατα είναι ιδιοκτησίας είτε παλαιών αλυσίδων σούπερ µάρκετ, είτε ανεξάρτητων επιχειρηµατιών, οι οποίοι επιλέγουν να δραστηριοποιηθούν σε µεγάλα αστικά κέντρα κυρίως, όπου αναδεικνύεται η νέα γενιά καταναλωτών µε αγοραστική δύναµη ικανή να στηρίξει την επιχειρηµατική βάση τους. H ανάδειξη της βιταµίνης D ως σηµαντικότατο βιοσυστατικό για την τόνωση και διατήρηση της υγείας των καταναλωτών, λαµβάνει µεγάλη έκταση και δίνει κίνητρο σε πολλές βιοµηχανίες τροφίµων να εντάξουν την παραγωγή προϊόντων µε αυτό το συστατικό. H επέκταση της διανοµής δωρεάν δειγµάτων πριν την κυκλοφορία προϊόντων σε µεγάλη κλίµακα εντός των καταστηµάτων τροφίµων, είναι µια πρακτική που ήδη παγιώνεται και τελικά καθιερώνεται σε συνδυασµό µάλιστα µε τα store brands.
Πρόκειται για τον τρόπο που έχουν επιλέξει να οργανώσουν την επέκτασή τους στην αγορά, οι µεγάλες βιοµηχανίες τροφίµων ώστε να αποφύγουν την αποτυχία κάποιου προϊόντος τους. Ο τρόπος αυτός προτάσσεται µάλιστα ένεκα των πολλών καινοτόµων προϊόντων, που αναζητούν την κατάκτηση µεριδίων αγοράς, αλλά κυρίως τη δηµιουργία νέων τµηµάτων της αγοράς (new market segments). Η λεγοµένη κοινωνική ευθύνη των παραγωγών, έχει πλέον σηµαντικό αντίκτυπο στην καταναλωτική συµπεριφορά. Καθώς η ανέχεια και η ύφεση δηµιούργησε σηµαντικά αποθέµατα αυτογνωσίας των καταναλωτών, τελικά ανέδειξε τη διάσταση της κοινωνικής συµπαράστασης του Corporate America στις προοπτικές ανάδειξης των brand
names. Το 2011 εκτιµάται ότι η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων στην προοπτική της επίτευξης ευρύτερων στόχων, όπως «Feeding America» και «Charitable Partnership», είναι βέβαιο ότι θα δηµιουργήσουν διαφορισµένες επιχειρηµατικές ευκαιρίες. Καθώς 52.000 διαφορετικά προϊόντα διακινούνται σε ένα τυπικό σούπερ µάρκετ, ενώ ετησίως τουλάχιστον 15.000 καινούργια προωθούνται στην αγορά, ο καταναλωτής δεν έχει ούτε την οικονοµική δυνατότητα, ούτε το χρόνο για να έχει αρκετές επιλογές. Συνεπώς είναι ιδιαίτερα σηµαντικό, οι εταιρείες να εκµεταλλεύονται τα νέα δεδοµένα και να προσαρµόζουν την πολιτική προώθησης των προϊόντων τους διαρκώς ανάλογα µε τις τάσεις της αγοράς.
∆ΙΑΛΥΤΕΣ . ΟΞΕΑ . ∆ΙΤΤΑΝΘΡΑΚΙΚΗ ΣΟ∆Α . ΑΝΘΡΑΚΙΚΗ ΣΟ∆Α . ΚΑΥΣΤΙΚΟ ΚΑΛΙ ΧΗΜΙΚΑ ΠΙΣΙΝΑΣ . ΧΗΜΙΚΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Υ∆ΑΤΟΣ . ΟΡΓΑΝΑ ΧΗΜΕΙΟΥ . ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΤΗΡΙΑ ΧΗΜΙΚΩΣ ΚΑΘΑΡΑ . ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΑ . ΠΥΚΝΟΜΕΤΡΑ . ΠΟΛΥΕΣΤΕΡΑΣ . ΥΑΛΟΫΦΑΣΜΑΤΑ ΧΗΜΙΚΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ . ΠΑΡΑΦΙΝΕΛΑΙΟ . ΤΕΣΤ ΚΙΤS . ΓΛΥΚΕΡΙΝΗ ∆ΙΑΝΟΜΕΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΜΕΣΩ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ: ∆. ΓΟΥΝΑΡΗ 35, ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 31 ΤΗΛ.: 210 4179316 - 210 4221559 - FAX: 210 4111049 ΥΠΟΚ/ΜΑ: ΘΕΣΗ ΛΑΙΜΟΣ - ΛΟΥΖΙΤΑΝΙΑ, ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ ΤΗΛ.: 210 5574464 - FAX: 210 5574499
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô
12 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
·ÊȤڈ̷ ∑ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Ë ¯¿Ú·ÍË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓËÛȈÙÈÎÔ‡˜ ÂÏ·ÈÒÓ˜
∫Ú›ÛË Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·˜
Αποστολή Νίκος Μανάβης
«√
δρόµος είναι ακόµη ανοιχτός». Με τη φράση αυτή ξεκινούσε την αποτίµηση του συνεδρίου «Ο ελαιοκοµικός τοµέας: Ατενίζοντας το 2020», το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο», που ήταν ο διοργανωτής του διεθνούς συνεδρίου που πραγµατοποιήθηκε στο Ευγενίδειο Ίδρυµα στην Αθήνα στις 14 και 15 Απριλίου. Εµείς θα προσθέταµε ότι το συνέδριο έδειξε ότι η ελαιοκοµία έχει λαµπρές προοπτικές καθώς αναπτύσσεται ως καλλιέργεια σε όλες τις ηπείρους και παράλληλα αναπτύσσεται και η κατανάλωση του ελαιολάδου. Η εµπορική αξία του ελαιολάδου γίνεται όλο και πιο µεγάλη καθώς γίνεται κατανοητό πως πρόκειται για ένα προϊόν ιδιαίτερα ευεργετικό για τον ανθρώπινο οργανισµό.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
13
·ÊȤڈ̷
Ωστόσο δεν είναι βέβαιο ότι ο ελληνικός ελαιοκοµικός κλάδος θα καταφέρει να ακολουθήσει την ίδια αναπτυξιακή τροχιά καθώς δυσκολεύεται να προσαρµοστεί στο παγκοσµιοποιηµένο τοπίο. ∆είχνει να προτιµά τα στενά όρια που είχαν διαµορφωθεί τις προηγούµενες δεκαετίες και ήθελαν το ελαιόλαδο ένα προϊόν που παράγεται και καταναλώνεται µόνο στις χώρες της Μεσογείου και λίγο πιο πέρα από αυτές, στη Βόρεια Ευρώπη. Η παγκοσµιοποίηση της ελαιοκοµίας εκ των πραγµάτων, δηµιουργεί νέες δυνατότητες αλλά και νέους κινδύνους. Το ερώτηµα είναι κατά πόσο ο ελληνικός ελαιοκοµικός τοµέας θα καταφέρει να χαράξει µια στρατηγική, που θα κάνει αναγνωρίσιµο το ελληνικό ελαιόλαδο στις διεθνείς αγορές και θα του προσδώσει προστιθέµενη αξία ώστε οι Έλληνες ελαιοπαραγωγοί να αποκοµίζουν ικανοποιητικό εισόδηµα για την κάλυψη των βιοτικών τους αναγκών αλλά και για την πραγµατοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων στους ελαιώνες τους. Η νέα στρατηγική πρέπει να λαµβάνει υπόψη: Τις οικονοµικές συνθήκες που διαµορφώνονται σε παγκόσµιο επίπεδο. Τη θέση του ελαιολάδου στην παγκόσµια αγορά σήµερα αλλά και στο µέλλον. Την ανάπτυξης της ελαιοκοµίας σε νέες περιοχές του πλανήτη µε χαµηλό κόστος παραγωγής. Τα αποτελέσµατα των επιστηµονικών ερευνών για το
14 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t Η παγκοσµιοποίηση της ελαιοκοµίας, εκ των πραγµάτων, δηµιουργεί νέες δυνατότητες αλλά και νέους κινδύνους
s
ελαιόλαδο, και την ανάπτυξη των ελαιώνων. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελληνικού ελαιώνα. Τις συνθήκες καλλιέργειας και συγκοµιδής της ελιάς στη χώρα µας. Στα συµπεράσµατα τους, οι διοργανωτές του συνεδρίου τονίζουν ότι καµία ποικιλία ή µέθοδος -από τις παραδοσιακές έως τις υπέρπυκνες φυτεύσεις- δεν µπορεί εκ των προτέρων ούτε να απορριφθεί αλλά ούτε και να θεωρηθεί σαν πανάκεια. Απαιτείται πολυετής έρευνα, για να αποδειχθεί η προσαρµογή της σε κάθε συγκεκριµένη χώρα και περιοχή, όπως επίσης και η οικονοµική βιωσιµότητά της σε βάθος χρόνου. Οι λίγοι συνεταιριστές, παραγωγοί και γεωτεχνικοί του Αιγαίου που παρακολούθησαν το συνέδριο, είναι βέβαιο ότι αποκόµισαν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το πώς θα πρέπει να κινηθούν τα επόµενα χρόνια.
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô
Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι στον ελαιοκοµικό τοµέα της χώρας µας και ιδιαίτερα στον ελαιοκοµικό τοµέα των νησιών µας, δεν ταιριάζει η µιζέρια και η εγκατάλειψη. Η κατάσταση είναι δύσκολη, όµως υπάρχουν πολλές δυνατότητες που µπορούν να αξιοποιηθούν. Ίσως το µόνο που θα µπορούµε να πει κανείς µε βεβαιότητα, είναι πως πρέπει να αλλά-
ξει ο τρόπος που κινούνται τα πράγµατα. Στο συνέδριο έγιναν 36 οµιλίες, µία από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τέσσερις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ∆ιεθνές Συµβούλιο Ελαιολάδου. Οι 13 οµιλίες ήταν από Έλληνες συνέδρους και άλλες τόσες από ξένους εκπροσώπους φορέων και επιστήµονες.
·ÊȤڈ̷ ∞·Ú·›ÙËÙË Ë Û˘Ó¯‹˜ ¤Ӊ˘ÛË ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ·
∏ ∂˘Úˆ·˚΋ ŒÓˆÛË, ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ ÛÙËÓ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·
∏
Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν και παραµέ νει ο απόλυτος κυρίαρχος στην ελαι οκοµία καθώς ελέγχει το 75% της παραγωγής, το 66% της κατανάλωσης, το 60% των εξαγωγών και το 18% των εισαγωγών. Όπως εξήγησε ο επικεφαλής του τοµέα ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Παναγιώτης Μπαρζούκας, την περίοδο 2007 – 2011, η παραγωγή ελαιολά δου στην Ισπανία ανήλθε στους 1.253.100 τόνους κατά µέσο όρο, στην Ιταλία τους 497.500 τόνους, στην Ελλάδα τους 313.050 τόνους και στις υπόλοι πες χώρες περίπου στους 60.000 τόνους. Την περίοδο 2007 – 2011, οι καλλιεργούµενες εκτάσεις µε ελιές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυξήθηκαν στα 41.000 εκτάρια. Η µέση ετήσια αύξηση ήταν 0,76% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 1,12 % σε ευρωπαϊκές χώρες µη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 1,48 % στις χώρες της Αφρικής, 1,52 % στη Μέση Ανατολή και 3,08% στην Αµερική. Η παραγωγή ελαιολάδου παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Νέες ελαιοπαραγωγικές χώρες εµφανίζονται στη διεθνή αγορά και η παραγωγή ελαιολάδου ακολουθεί δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η πρώτη κατεύθυνση είναι η παραγωγή ελαιολάδου ποιότητας και η δεύτερη κατεύθυνση παραγωγή ελαιολάδου βάσης. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παράγεται το ελαιόλαδο, καταναλώνεται κατά µέσο όρο το 90% της παραγωγής. Μόλις το 10% καταναλώνεται στις µη ελαιοπαραγωγικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την περίοδο 2006 – 2007, η κατανάλωση ελαιολάδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανήλθε στους 1.995.000 τόνους από τους οποίους οι 1.701.000 καταναλώθηκαν στις ελαιοπαραγωγικές χώρες. Την περίοδο 2010 – 2011, η κατανάλωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση υποχώρησε στους 1.882.000 τόνους κι από αυτούς οι 1.701.000 καταναλώθηκαν στις ελαιοπαραγωγικές χώρες. Η παγκόσµια κατανάλωση ελαιολάδου παρουσιάζει ανοδική τάση παρά τα πρόσκαιρα σκαµπανεβάσµατα. Έτσι την περίοδο 2006 – 2007, ήταν 2.883.000 τόνοι, την περίοδο 2007 – 2008, 2.817.000 τόνοι και την περίοδο 2008 – 2009, 2.832.000 τόνοι. Την περίοδο 2009 – 2010 ανήλθε στους 2.873.000 τόνους και την περίοδο 2010
16 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
– 2011 έφθασε στους 2.978.000 τόνους. Το ποσοστό του ελαιολάδου που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υποχώρησε από το 69% στο 63% της παγκόσµια κατανάλωσης. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι οι ελαιοκοµικές επιχειρήσεις πρέπει να έχουν σταθερά εξαγωγικό προσανατολισµό, αφού η εσωτερική αγορά των ελαιοπαραγωγικών χωρών δείχνει ξεκάθαρα σηµάδια κορεσµού. Σήµερα υπάρχουν ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ελαιοκοµία από την συνεχή αύξηση της κατανάλωσης, τις επιστηµονικές έρευνες που δείχνουν την συµβολή του ελαιολάδου στην υγιεινή διατροφή και τη γαστρονοµική σηµασία του. Κρίσιµο ζήτηµα για τις επιχειρήσεις του κλάδου, είναι να αντιµετωπίσουν µε το δέοντα σεβασµό την ποιότητα του προϊόντος ώστε ο καταναλωτής να συνεχίσει να το εµπιστεύεται.
√È ÂÍ·ÁˆÁ¤˜ - ÂÈÛ·ÁˆÁ¤˜ Το ελαιόλαδο που τυποποιείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2010, κάλυψε το 79% των εισαγωγών στις ΗΠΑ όταν το 2005 κάλυπτε το 81%. Στη Βραζιλία το 2010, η κατανάλωση ελαιολάδου καλύφθηκε κατά 87%από την Ευρωπαϊκή Ένωση όταν το 2005 καλυπτόταν µόνο κατά 85%. Στην Ιαπωνία παρατηρείται µια ελαφρά κάµψη καθώς το ελαιόλαδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλυψε το 93% της κατανάλωσης το 2010 από το 96% που κάλυπτε το 2005. Την ίδια εικόνα παρουσιάζει και η αγορά της Ρωσίας. Η Κίνα, µια αγορά για την οποία γίνεται πολύς λόγος τον τελευταίο χρόνο στη χώρα µας, καλύπτει την κατανάλωση ελαιολάδου κατά 91% από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010, ενώ το 2005 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 95%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραµένει ο µεγαλύτερος εισαγωγέας χύµα ελαιολάδου που τυποποιείται και επανεξάγεται, αν και οι εισαγωγές παρουσιάζουν πτωτική τάση. Έτσι το σύνολο των εισαγωγών το 2005 ήταν 193.000 τόνοι και το 2010 µόλις 83.000 τόνοι. Η Τουρκία το 2005, εξήγαγε στην Ευρωπαϊκή Ένωση 44.000 τόνους χύµα ελαιολάδου και το 2010 µόλις 2.000 τόνους. Η Συρία εξήγαγε 31.000 τόνους ελαιολάδου το 2005, ενώ το 2010 οι εξαγωγές της είχαν µηδενιστεί. Αντίθετα µικρές ποσότητες ελαιολάδου άρχισαν να εξάγουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Αυστραλία και η Χιλή.
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô
∆È̤˜ Από τα στοιχεία που παρουσίασε για την εξέλιξη των τιµών ο κ. Μπαρζούκας, ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο σηµεία. Το πρώτο σηµείο είναι πως οι µέσες τιµές του βιοµηχανικού ελαιολάδου στην Ελλάδα, είναι διαχρονικά οι χαµηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι µέσες τιµές του έξτρα παρθένου ελαιολάδου της Ιταλίας, είναι διαχρονικά οι υψηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι τιµές του έξτρα παρθένου ελαιολάδου στην Ελλάδα, παρακολουθούν τις αντίστοιχες τιµές στην Ισπανία. Με µικρές αποκλίσεις προς τα πάνω ή προς τα κάτω, πρόκειται για µια απογοητευτική διαπίστωση καθώς το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο της Ισπανίας δεν διακρίνεται για την ποιότητα του. Επίσης πρέπει να σηµειωθεί ότι οι επιτυχηµένες εµπορικές πολιτικές των ιταλικών τυποποιητικών επιχειρήσεων, έχουν αντίκτυπο και στις τιµές παραγωγού.
∏ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÎÏ¿‰Ô˘ Ο κ. Μπαρζούκας υπογράµµισε ότι ο ελαιοκοµικός τοµέας είναι συνυφασµένος µε την ποιότητα. Στις διεθνείς αγορές υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για υψηλότερη ποιότητα και αυστηρότερους ελέγχους. Η ανάγκη προβολής του προϊόντος αυξάνεται συνεχώς, ενώ η σύνδεση της τιµής µε την ποιότητα είναι
t
Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παράγεται το ελαιόλαδο, καταναλώνεται κατά µέσο όρο το 90% της παραγωγής. Μόλις το 10% καταναλώνεται στις µη ελαιοπαραγωγικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
s
µεγαλύτερη στις ώριµες και απαιτητικές αγορές. Η ωρίµανση των νέων αγορών θα απαιτεί ολοένα και καλύτερης ποιότητας προϊόν. Κατά συνέπεια είναι ανάγκη να υπάρξει ποιοτική και ποσοτική προσαρµογή της παραγωγής στις απαιτήσεις της αγοράς. Σεβασµός στον καταναλωτή µε συνέχεια και συνέπεια στην ποιότητα. Προβολή και προστασία της θετικής εικόνας που έχουν για το ελαιόλαδο οι καταναλωτές. Στην κατεύθυνση αυτή µπορούν να αξιοποιηθούν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ποιοτικό προβάδισµα που έχει εκείνη στον κλάδο.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
17
·ÊȤڈ̷ ¡¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ʇÙ¢Û˘ Ù˘ ÂÏÈ¿˜
ª
ια ψύχραιµη ανάλυση των συστηµάτων φύτευσης της ελιάς, έκανε ο αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου ∆ενδροκοµίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, Σταύρος Βέµµος. Πρόκειται για ένα πολύ σηµαντικό ζήτηµα καθώς οι ελαιώνες πυκνής και υπέρπυκνης φύτευσης, αµφισβητούν την αποδοτικότητα των παραδοσιακών ελαιώνων και σε πολλές περιπτώσεις γίνεται προσπάθεια να παράγουν ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας. Τα βασικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει ένας παραδοσιακός ελαιώνας, είναι η έντονη παρενιαυτοφορία, η σχετικά µεγάλη ηλικία των δένδρων, το φτωχό γενικά έδαφος καλλιέργειας, το µικρό µέγεθος των ελαιώνων, η µικρή πυκνότητα φύτευσης, το υψηλό κόστος καλλιέργειας και η χαµηλή παραγωγικότητα. Σε ποσοστό 61,1%, οι ελαιώνες της χώρας µας έχουν µέγεθος από 1 ως 2,99 εκτάρια. Σε ποσοστό 18,8%, από 3 ως 4,99 εκτάρια, σε ποσοστό 15,1% από 5 ως 9,99 εκτάρια, σε ποσοστό 4,2%, από 10 ως 19,9 εκτάρια και σε ποσοστό 0,8%, µέγεθος µεγαλύτερο από 20 εκτάρια. Το µικρό µέγεθος των ελαιώνων σε συνδυασµό µε άλλους παράγοντες, έχουν ως αποτέλεσµα η απόδοση ελαιολάδου ανά εκτάριο στη χώρα µας, να είναι πολύ χαµηλότερη από την Ισπανία. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε τα στοιχεία που παρουσίασε ο καθηγητής κ. Βέµµος στην Ισπανία, κάθε εκτάριο ελαιώνα αποδίδει 570 κιλά ενώ στην Ελλάδα µόλις 370 κιλά. Τα βασικά προβλήµατα της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα µας, είναι οι χαµηλές τιµές των προϊόντων, η κακή οργάνωση της τυποποίησης και της εµπορίας και η µη εκµηχάνιση της συλλογής που διατηρεί το υψηλό κόστος καλλιέργειας.
∂ÓÙ·ÙÈÎÔ› ÂÏ·ÈÒÓ˜ Στους εντατικούς ελαιώνες φυτεύονται από 200 ως 500 δέντρα ανά εκτάριο. Οι αποδόσεις σε καρπό κυµαίνονται από τους 4 έως τους 12 τόνους. Οι εντατικοί ελαιώνες απαιτούν αυξηµένες εισροές (λιπάσµατα και φυτοφάρµακα). Για παράδειγµα απαιτούν 150 ως 350 κιλά άζωτο ανά εκτάριο και συχνή χρήση ζιζανιοκτόνων. Οι βασικές προϋποθέσεις για τους ελαιώνες πυκνής φύτευσης, είναι η διαµόρφωση των δέντρων µε κορµό ύψους τουλάχιστον ενός µέτρου, η κόµη των δέντρων να έχει µονοκωνικό ή πυραµιδοειδές σχήµα, το έδαφος του ελαιώνα να µην έχει µεγάλη κλίση. Η χρήση δονητών για την συλλογή του καρπού, είναι επιθυµητή, όπως και η ύπαρξη ικανοποιητικών ποσοτήτων νερού καλής
18 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
ποιότητας καθώς και η σωστή επιλογή της ποικιλίας. Τα κριτήρια που θα πρέπει να καθοδηγούν όσους επιλέγουν να δηµιουργήσουν ελαιώνες πυκνής φύτευσης στην επιλογή της σωστής ποικιλίας, είναι τα ακόλουθα: Περιορισµένη ανάπτυξη του ριζικού συστήµατος και της κόµης του δέντρου. Μειωµένη βλαστική ανάπτυξη. Γρήγορη είσοδος σε καρποφορία. Υψηλή παραγωγικότητα. Υψηλό ποσοστό αυτογονιµοποίησης. Πολύ καλή ποιότητα λαδιού. Οµοιόµορφη ωρίµανση καρπών και υψηλή περιεκτικότητα σε λάδι.
ÀÂÚÂÓÙ·ÙÈÎÔ› ÂÏ·ÈÒÓ˜ Στους υπερεντατικούς ελαιώνες, έχουµε 1.400 ως 2.500 δέντρα ανά έκταση και οι αποδόσεις σε καρπό κυµαίνονται από τους 8 έως τους 13 τόνους ανά εκτάριο. Είναι απαραίτητο ένα κεντρικό σύστηµα υποστύλωσης και υπάρχει δυνατότητα µηχανικής συγκοµιδής και κλαδέµατος. Η διαµόρφωση της κόµης του δέντρου, γίνεται σε κωνικά ή ατρακτοειδή σχήµατα ή σε παλµέτα. Η δηµιουργία ελαιώνων αυτού του τύπου, απαιτεί τη χρήση ποικιλιών περιορισµένης ανάπτυξης και πυκνής βλάστησης καθώς διευκολύνει τη µηχανική συγκοµιδή του καρπού.
∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ˘ÎÓ‹˜ Î·È ˘¤Ú˘ÎÓ˘ ʇÙ¢Û˘ Το κόστος εγκατάστασης σε έναν ελαιώνα πυκνής φύτευσης, ανέρχεται στα 4.000 ευρώ ανά εκτάριο. Σε έναν ελαιώνα υπέρπυκνης φύτευσης, κυµαίνεται από τα 9.000 ως 10.000 ευρώ ανά εκτάριο. Το κόστος συγκοµιδής του καρπού µε χρήση δονητή κορµού και οµπρέλας, κυµαίνεται από τα 0,1 ως τα 0,15 ευρώ ανά κιλό. Ο δονητής µπορεί να µαζέψει ως 1 εκτάριο ανά ηµέρα σε ελαιώνα πυκνής φύτευσης. Η µηχανική συγκοµιδή υπέρπυκνου ελαιώνα, έχει κόστος 0,04 ευρώ ως 0,07 ευρώ ανά κιλό καρπού. Ο µηχανικός συλλέκτης µπορεί να µαζέψει τις ελιές από 3 ως 4 εκτάρια ανά ηµέρα.
¶ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ˘¤Ú˘ÎÓ˘ ʇÙ¢Û˘ Τα πλεονεκτήµατα της υπέρπυκνης φύτευσης σε σχέση µε την πυκνή φύτευση, είναι τα εξής: Τα δένδρα µπαίνουν πολύ νωρίτερα σε καρποφορία (2ο-
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô ¶ÚÔÙ¿ÛÂȘ - ÛÙfi¯ÔÈ
t Σύµφωνα µε τα στοιχεία που παρουσίασε ο καθηγητής κ. Βέµµος, στην Ισπανία κάθε εκτάριο ελαιώνα αποδίδει 570 κιλά ενώ στην Ελλάδα µόλις 370 κιλά
s
3ο χρόνο) ενώ στον 5ο-6ο φθάνουν την πλήρη παραγωγή. Οι αποδόσεις/εκτάριο στα πρώτα 8-9 περίπου χρόνια, είναι πολύ υψηλότερες. Πλήρης εκµηχάνιση της συλλογής και µείωση του κόστους. Με την εκµηχάνιση της καλλιέργειας (κλάδεµα και συλλογή κύρια), µειώνεται το κόστος καλλιέργειας σηµαντικά.
¶ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ˘ÎÓ‹˜ ʇÙ¢Û˘ Τα πλεονεκτήµατα της πυκνής φύτευσης σε σχέση µε την υπέρπυκνη, είναι τα εξής: Μπορεί να χρησιµοποιηθούν πολλές από τις παραδοσιακές ποικιλίες της κάθε χώρας. ∆εν χρειάζεται µόνιµη υποστύλωση. Μικρότερο κόστος εγκατάστασης και καλλιέργειας τα πρώτα χρόνια µετά τη φύτευση. Τα προβλήµατα σκίασης (ασθένειες κ.ά.) και ανταγωνισµού είναι περιορισµένα και αν εµφανιστούν, θα είναι πολύ αργότερα. Παραγωγική ζωή 30-40 χρόνια έναντι 10-15 της υπέρπυκνης. Αυξηµένη πρόσοδος στα πρώτα 15 χρόνια. Προκειµένου να µεγιστοποιηθούν τα πλεονεκτήµατα και να ελαττωθούν τα µειονεκτήµατα των δύο συστηµάτων φύτευσης, αναπτύσσεται µια νέα προσπάθεια ενδιάµεσης φύτευσης, όπου τα δέντρα θα κυµαίνονται από 600 ως 1.200 ανά εκτάριο. Τα αποτελέσµατα αυτής της νέας µεθόδου, θα φανούν τα επόµενα χρόνια.
Στους παραδοσιακούς ελαιώνες, όπως είναι αυτοί των νησιών του Αιγαίου, ο κ. Βέµµος προτείνει: α) ∆ιατήρηση ή βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων µε τη χρήση ορθών καλλιεργητικών πρακτικών. ∆ηλαδή χρήση της φυλλοδιαγνωστικής στη λίπανση. Αύξηση των οργανικών λιπασµάτων και µείωση των ανόργανων σε συνδυασµό µε σωστά κλαδέµατα. Σε όσους ελαιώνες αρδεύονται, προτείνεται η εφαρµογή της ελλειµµατικής άρδευσης, δηλαδή να µην δίνεται στα δέντρα όλο το νερό που χρειάζονται ώστε το λάδι που θα παράγεται, να είναι καλύτερης ποιότητας. β) Αειφορία µε παράλληλη µείωση των απωλειών άνθρακα. Αυτό σηµαίνει ότι θα πρέπει να γίνεται κοπή των ζιζανίων µε κατεργασία του εδάφους (επιφανειακό όργωµα). Τα κλαδιά από το κλάδεµα να τεµαχίζονται και να γίνεται φυσική εναπόθεσή τους στο έδαφος. Επίσης καλό είναι να χρησιµοποιείται η µέθοδος της κοµποστοποίησης των υπολειµµάτων του κλαδέµατος µε κατσίγαρο, φύλλα ελιάς και άλλα υλικά και στην συνέχεια το κοµπόστ να εφαρµόζεται στο έδαφος. Στην ίδια κατεύθυνση µπορεί να γίνεται χλωρή λίπανση ή κάλυψη του εδάφους µε χλοοτάπητα. Ακόµη συνίσταται η αύξηση του ποσοστού της βιολογικής καλλιέργειας και της ολοκληρωµένης διαχείρισης. Η βελτίωση της συντήρησης και εµπορίας των προϊόντων µε την αύξηση του ποσοστού τυποποίησης.
¡¤Â˜ Ê˘Ù‡ÛÂȘ Σε ό,τι αφορά τις νέες φυτεύσεις, ο κ. Βέµµος προτείνει: Η εγκατάσταση πυκνών φυτεύσεων 300-500 δένδρα/εκτάριο, µπορεί να εφαρµοστεί για τις περισσότερες ποικιλίες. Να αυξηθεί η χρήση των δονητών στη συλλογή για τη µείωση του κόστους παραγωγής. Για φυτείες µε πυκνότητα µεγαλύτερη των 500 δένδρων/εκτάριο, θα πρέπει να ενταθεί η έρευνα στη χώρα µας µε τη δηµιουργία πιλοτικών φυτειών σε διάφορες περιοχές καλλιέργειας. Να συνεχιστεί η µελέτη περισσότερων ποικιλιών σε διαφορετικά συστήµατα µόρφωσης. Κεντρικός στόχος: Η εύρεση ενός συστήµατος πολύ πυκνής φύτευσης µε µεγάλη παραγωγική ζωή, υψηλή παραγωγικότητα και καλή ποιότητα καρπών. Η εύρεση νάνων ποικιλιών, είναι πρωταρχικός στόχος για την επίλυση των προβληµάτων της υπέρπυκνης φύτευσης. Παράλληλα να ενταθεί και η µελέτη άλλων παραγόντων, που πιθανά µειώνουν τη ζωηρότητα των υπαρχόντων ποικιλιών (έδαφος, άρδευση, ρυθµιστές αύξησης κ.λπ.). Μια υπερεντατική µορφή καλλιέργειας µπορεί να έχει και αρνητικές επιδράσεις στη γονιµότητα των εδαφών (γρηγορότερη υποβάθµιση), την αειφορία και το περιβάλλον.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
19
·ÊȤڈ̷ ∆Ô ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ∂∞™ ¶Â˙ÒÓ
∏ ÎÔÈÓ‹ ¤ÎıÏÈ„Ë ÛÙËÓ Ú¿ÍË
∆
α τελευταία πέντε έξι χρόνια, ελαιοπαραγωγοί, συνεταιριστές και ελαιοτριβείς στη Λέσβο, προσπαθούν να ψηλαφίσουν το ζήτηµα της κοινής έκθλιψης του ελαιοκάρπου ώστε να µειωθεί το κόστος λειτουργίας του ελαιοτριβείου αλλά και η αµοιβή που καταβάλουν οι παραγωγοί στους ελαιοτριβείς. Μέχρι σήµερα κυριαρχούν οι αρνητικές απόψεις τόσο στους ελαιοπαραγωγούς όσο και στους ελαιοτριβείς. Χαρακτηριστικό παράδειγµα ότι στο πρόγραµµα των ελαιουργικών φορέων που υλοποιεί η ΕΑΣ Λέσβου ,το ζήτηµα αυτό έχει µείνει στο περιθώριο. Η ΕΑΣ Πεζών µε αρκετά προσεκτικά βήµατα, προχώρησε στη σταδιακή εφαρµογή της κοινής έκθλιψης, πετυχαίνοντας πολύ καλά αποτελέσµατα, όπως εξήγησε ο µηχανολόγος µηχανικός ∆ηµήτρης Καλαφάτης. Η κοινή έκθλιψη του καρπού εκτός από τη µείωση του κόστους, συµβάλει στην παραγωγή ελαιολάδου καλύτερης ποιότητας. Μειώνει τον αριθµό των ελαιοτριβείων που απαιτούνται για την επεξεργασία του καρπού και συµβάλει στη δηµιουργία οικονοµικών κλίµακας. Μέχρι σήµερα, η πλειοψηφία των ελαιουργείων επεξεργάζεται τον καρπό του κάθε παραγωγού χωριστά και του αποδίδει το παραγόµενο ελαιόλαδο, αφού κρατήσει την αµοιβή του σε λάδι ή σε χρήµα, ανάλογα µε τις συναλλακτικές συνήθειες κάθε περιοχής. Αυτή η διαδικασία έχει ως αποτέλεσµα να παραµένει ο καρπός για µέρες στα ελαιοτριβεία, σε στοιβαγµένα σακιά, µε αποτέλεσµα να συνθλίβεται ο καρπός και να αναπτύσσονται θερµοκρασίες που υποβαθµίζουν την ποιότητα του ελαιολάδου που θα παραχθεί. Το πρόβληµα εντείνεται από την αύξηση της ηµερήσιας προσκόµισης ελαιοκάρπου εξαιτίας των νέων µεθόδων συγκοµιδής και της πληθώρας των εργατικών χεριών που χρησιµοποιούνται στη συγκοµιδή. Τα ελαιοτριβεία για να αντιµετωπίσουν το πρόβληµα, αυξάνουν τη δυναµικότητα τους. Αυτό σηµαίνει πως όσο συνεχίζεται η µεµονωµένη άλεση, αυξάνουν οι νεκροί χρόνοι, τα λειτουργικά κόστη παραµένουν υψηλά και τα προκύπτοντα οφέλη από την άµεση επεξεργασία του καρπού, ελαχιστοποιούνται. Τα έσοδα που έχουν τα ελαιοτριβεία, δεν επαρκούν για να καλύψουν τα λειτουργικά τους κόστη και έτσι, αντί να λύνονται, δηµιουργούνται νέα προβλήµατα. Η τεχνολογία σήµερα παρέχει τη δυνατότητα, χωρίς αναλώσιµα και εξειδικευµένο προσωπικό, να προσδιορίζει σε λίγα δευτερόλεπτα την ακριβή ελαιοπεριεκτικότητα εντός δείγµατος καρπού. Όταν το δείγµα είναι αντιπροσωπευτικό, µπορεί άµεσα να προσδιοριστεί το λάδι
20 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
που θα δώσει µια παρτίδα καρπού. Επίσης µπορεί να γίνει ακριβής προσδιορισµός και της οξύτητας του λαδιού που θα παραχθεί.
∏ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ¿ÏÂÛ˘ Κατά την παραλαβή µιας παρτίδας, ο καρπός αποφυλλώνεται και παίρνεται αντιπροσωπευτικό δείγµα µε αυτόµατο δειγµατολήπτη. Στη συνέχεια ο καρπός ζυγίζεται και οδηγείται σε σιλό. Το σύστηµα υπολογίζει την ελαιοπεριεκτικότητα της παρτίδας και τα αποτελέσµατα αποδίδονται άµεσα στον παραγωγό. Από εκεί και πέρα, η επεξεργασία από το σιλό και µετά, είναι η ίδια µε τη µεµονωµένη έκθλιψη του καρπού, µε τη διαφορά ότι στην περίπτωση της κοινής άλεσης, γίνεται συνεχής τροφοδοσία του ελαιοτριβείου µε γεµάτες σκάφες µάλαξης – χωρίς κενά στη λειτουργία των µηχανηµάτων.
∏ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∂∞™ ¶Â˙ÒÓ Πριν εφαρµόσει την κοινή έκθλιψη, η ΕΑΣ Πεζών απευθύνθηκε στο «Εργαστήριο Σχεδιασµού και Ανάπτυξης Συστηµάτων Υποστήριξης Αποφάσεων» του Πολυτεχνείου Κρήτης, το οποίο έκανε µια µελέτη, που συγκρίνει το µοντέλο της κοινής άλεσης µε εκείνο της µεµονωµένης άλεσης. Τα αποτελέσµατα της µελέτης δείχνουν ότι είναι προτιµότερη η κοινή άλεση, αναδεικνύουν τα προσδοκώµενα οφέλη και θέτουν τις προϋποθέσεις εφαρµογής του νέου τρόπου άλεσης. Οι προϋποθέσεις είναι η επιλογή της βάσης δεδοµένων, η τεκµηρίωση της βάσης δεδοµένων, η ενηµέρωση των παραγωγών για την ακρίβεια της συσκευής, η επιβεβαίωση από τους ίδιους τους παραγωγούς για την ταύτιση των αποτελεσµάτων ελαιοπεριεκτικότητας της συσκευής και της παραγωγής. Με βάση τη µελέτη αυτή, την περίοδο 2008 – 2009, η µία από τις δύο γραµµές του ελαιουργείου Αλαγνίου, λειτουργεί πιλοτικά για κοινή άλεση. Ο εξοπλισµός της πιλοτικής εγκατάστασης, περιλαµβάνει 3 χοάνες παραλαβής, 3 αποφυλλωτήρια, 3 δειγµατολήπτες, 1 σιλό των 10 τόνων και µια συσκευή ελαιοπεριεκτικότητας. Κατά τη διάρκεια της πιλοτικής εφαρµογής, οι παραγωγοί έχουν το δικαίωµα να επιλέξουν ποια µέθοδο θέλουν. Όταν επιλέγουν την κοινή άλεση, πληρώνουν µειωµένο δικαίωµα κατά 3%. Συνήθως από την παραγωγή ελαιολάδου κάθε παραγωγού, παρακρατείται το 9%. Παράλληλα οι παραγωγοί έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν σε πραγµατικές συνθήκες παραγωγής, το σύστηµα της κοινής άλεσης. Το αποτέλεσµα από την πιλοτική εφαρµογή, επιβεβαιώ-
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô
t Η κοινή έκθλιψη του καρπού εκτός από τη µείωση του κόστους, συµβάλει στην παραγωγή ελαιολάδου καλύτερης ποιότητας
s
νει την ταύτιση της αναµενόµενης ποσότητας ελαιολάδου µε αυτή που πράγµατι παράγεται από την κοινή άλεση. Οι πρώτες αλεσιές οδηγούν σε άρση της επιφυλακτικότητας των παραγωγών και η αποδοχή του συστήµατος της κοινής άλεσης, φθάνει στο 50% των παραγωγών. Έτσι επιτυγχάνεται µείωση του χρόνου παραµονής του παραγωγού στο ελαιοτριβείο. Παράλληλα γίνεται απευθείας τιµολόγηση του ελαιολάδου που παράγεται και οι παραγωγοί από την πλευρά τους, έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν την συγκοµιδή του ώριµου καρπού. Σε αυτή την πρώτη πιλοτική εφαρµογή, διαπιστώνεται πως δεν χρειάζεται να αυξηθεί ο αριθµός των εργατών που απασχολούνται στην εκφόρτωση του καρπού. Το προσωπικό που απασχολείται στη λειτουργία του ελαιο-
τριβείου, µειώνεται από τέσσερα άτοµα σε ένα. Παράλληλα µειώνονται οι ώρες λειτουργίας του ελαιοτριβείου και κατά συνέπεια και τα λοιπά λειτουργικά έξοδα που θα απαιτούνταν για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ελαιολάδου. Βελτιώνεται η βιοµηχανική απόδοση, µειώνονται τα απόβλητα του ελαιοτριβείου κατά 40% και βελτιώνεται η ποιότητα του παραγόµενου ελαιολάδου 0,19 βαθµοί. Την ελαιοκοµική περίοδο 2009 – 2010, εφαρµόστηκε η κοινή άλεση στο ελαιοτριβείο Καλλονής της ΕΑΣ Πεζών. ∆ηµιουργούνται τρεις θέσεις παραλαβής, εγκαθίστανται τρία αποφυλλωτήρια, τρεις δειγµατολήπτες και ένα σιλό 40 τόνων για τη λειτουργία µίας από τις τρεις γραµµές παραγωγής µε το σύστηµα της κοινής άλεσης. Στο ελαιοτριβείου του Αλαγνίου, το σιλό των 10 τόνων αντικαθίσταται από σιλό 40 τόνων. Η αποδοχή του συστήµατος από τους παραγωγούς αυξάνεται από το 50% στο 80%. Έτσι γίνεται καθολική εφαρµογή του συστήµατος σε όλα τα ελαιοτριβεία της ΕΑΣ Πεζών και τα ελαιοτριβεία της ΕΑΣ Πεζών λειτουργούν αποκλειστικά µε το σύστηµα της κοινής άλεσης. Τα συµπεράσµατα από την εφαρµογή της κοινής άλεσης για τρία συνεχόµενα χρόνια, είναι πως µε σηµαντικά χαµηλότερο κόστος, επιτυγχάνεται υψηλότερη απόδοση, καλύτερη εξυπηρέτηση, ποιοτικότερο λάδι, χαµηλότερο κόστος και περιορισµός των αποβλήτων.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
21
·ÊȤڈ̷ £Âڷ¢ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ¤¯Ô˘Ó ¯ËÌÈο Û˘ÛÙ·ÙÈο ÙÔ˘ ÂÏ·ÈÔÏ¿‰Ô˘
¶ËÁ‹ ˙ˆ‹˜ ÙÔ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô
√
ι έρευνες και οι αναλύσεις που δεί χνουν τις ευεργετικές επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση του ελαιολά δου, είναι πάρα πολλές. Ωστόσο κάθε χρόνο, η επιστηµονική έρευνα α ναδεικνύει νέα στοιχεία τα οποία δυστυχώς ελάχι στα γίνονται γνωστά στο ευρύ κοινό. Ο καθηγητής ∆ηµήτριος Μπόσκου είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ καλά τη χηµεία του ελαιολάδου. Στην εισήγηση του στο συνέδριο, χαρακτήρισε το ελαιόλαδο ως φυσικό λειτουργικό τρόφιµο. Τα ευεργετικά αποτελέσµατα στην υγεία µας, αποδίδονται στα λιπαρά οξέα που περιέχει και στην παρουσία βιοενεργών συστατικών, όπως είναι πολικές φαινόλες [τυροσόλη, υδροξυτυροσόλη και παράγωγα, όπως η Oleocahthal (ελαιοκανθάλη) που έχει ανάλογη δοµή µε το αντιφλεγµονώδες ibuprofen]. Επίσης στα βιοενεργά συστατικά του ελαιολάδου, περιλαµβάνονται τα φαινολικά οξέα, οι λιγνάνες, τα φλαβονοειδή, τα τριτερπενικά οξέα και αλκοόλες και το σκουαλένιο (µια χηµειοπροστατευτική ένωση). Τα φυσικά αντιοξειδωτικά παρέχουν µια αυξηµένη αντίσταση στην οξειδωτική αλλοίωση ενός τροφίµου, σήµερα όµως ερευνώνται κυρίως για την ικανότητα τους να αποσβένουν ενεργά είδη οξυγόνου σε ζώντες οργανισµούς ή να παρεµβαίνουν σε ενζυµικά συστήµατα, που προκαλούν το σχηµατισµό ενεργών µορφών οξυγόνου. Η εµπλοκή των µηχανισµών των ριζών στην παθολογία πολλών ασθενειών και στην προστασία έναντι µολύνσεων, έγινε αιτία να διατυπωθεί η άποψη ότι τα αντιοξειδωτικά και κυρίως τα αντιοξειδωτικά από φυτικά φυσικά προϊόντα, έχουν ευεργετική επίδραση στην υγεία. Με την προϋπόθεση ότι είναι βιοδιαθέσιµα, πιστεύεται ότι µπορούν να ελαττώσουν τους κινδύνους από διάφορες ασθένειες, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, διάφορες µορφές καρκίνου, νευροεκφυλιστικές ασθένειες (Πάρκινσον, Αλτσχάιµερ), µολυσµατικές ασθένειες όπως το ΑIDS κ.ά.
∏ ıˆڛ· ÁÈ· Ù· ·ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈο Η θεωρία για τα αντιοξειδωτικά, λέει ότι µπορούν να αποτρέψουν βλάβες που οφείλονται στην οξείδωση. Κατά συνέπεια, αυξηµένη πρόσληψη από τη δίαιτα, θα ελαττώσει τους κινδύνους από χρόνιες παθήσεις. Αυτή η θεωρία εξηγεί τον τεράστιο όγκο ερευνητικής δουλειάς και τις προσπάθειες των ερευνητών να συνδέσουν τις πλούσιες σε φυσικά αντιοξει-
22 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
δωτικά δίαιτες µε τη µειωµένη εµφάνιση γνωστών ασθενειών. Για παράδειγµα, έχει διαπιστωθεί ότι η ελαιοκανθάλη, µια ένωση που συναντάται στο φρέσκο λάδι, προκαλεί την ιδιαίτερη πικρή – δηκτική αίσθηση στο λαιµό, ίδια µε εκείνη του αντιφλεγµονώδους φαρµάκου Ibuprofen. Η ελαιοκανθάλη έχει ακριβώς την ίδια φαρµακολογική δράση που σχετίζεται µε την παρεµπόδιση της κυκλοοξυγενάσης (COX).
ŒÚ¢Ó˜ Û ·ÓıÚÒÔ˘˜ Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγµατοποιηθεί δεκάδες εργασίες µε φαινόλες του ελαιολάδου. Άλλες εργασίες είναι εργαστηριακές σε πειραµατόζωα και κάποιες από αυτές έγιναν σε ανθρώπους. Όλες τους έδειξαν µια σειρά ιδιότητες, όπως αντιοξειδωτική και αντιθροµβωτική δράση, ελάττωση του οξειδωτικού στρες, προστασία των λιποπρωτεινών χαµηλής πυκνότητας από οξειδωτικές αλλοιώσεις, ευεργετική επίδραση σε λειτουργίες κυττάρων που σχετίζονται µε την πρόοδο του καρκίνου κ.α. Το Ανώτατο Συµβούλιο Ερευνών της Ισπανίας, αναφέρει ότι το ελαιόλαδο είναι ένας αποτελεσµατικός παράγοντας κατά του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, που είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη του έλκους του στοµάχου. Εργαστηριακές έρευνες έχουν δείξει, ότι οι πολυφαινόλες που παρουσιάζονται στο ελαιόλαδο, έχουν βακτηριοκτόνο δράση. Τώρα ερευνητικές εργασίες θα αναπτυχθούν σε ασθενείς που πάσχουν από έλκος του στοµάχου, για να εξεταστούν και να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσµατα των εργαστηριακών ερευνών. Επίσης άλλες έρευνες µελέτησαν τις ευεργετικές επιπτώσεις του ελαιολάδου στην υπέρταση, στο Αλτσχάιµερ, αλλά και σε ασθένειες, όπως είναι οι αρθρίτιδες, η ελκώδης κολίτιδα, η νόσος του Crohn’s. Τα τριτερπενικά οξέα είναι ενώσεις µε σηµαντικές βιολογικές ιδιότητες. Χρησιµοποιούνται στη φαρµακευτική βιοµηχανία λόγω της δραστικότητας τους κατά των όγκων και των φλεγµονών. Βρίσκονται σε µεγαλύτερη συγκέντρωση στο πυρηνέλαιο κι έχουν πολύ µεγάλη συµβολή στην παρεµπόδιση του οξειδωτικού στρες και των παραγόντων που προκαλούν φλεγµονή. Το σκουαλένιο είναι άλλη µια σηµαντική χηµική ουσία που συναντάµε στο ελαιόλαδο. Σήµερα υπάρχουν εκτιµήσεις που αναφέρουν πως µπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, εάν λαµβάνεται συνεχώς, και ότι η κατανάλωσή του είναι ευεργετική για τους
EÏ·ÈfiÏ·‰Ô
tΤα αντιοξειδωτικά από φυτικά
των ελευθέρων ριζών, αναστολή της βλάβης του DNA και δρα κατά του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Μελέτες που έγιναν σε ζώα, έδειξαν ότι το ελαιόλαδο έχει αντιοξειδωτική δραστηριότητα, αντιφλεγµονώδη δράση και αντιθροµβωτική επίδραση, ενώ οι µελέτες σε ανθρώπους, µείωση των µεταγευµατικών λιπιδιών που ευθύνονται για οξειδωτικά αποτελέσµατα.
φυσικά προϊόντα, έχουν ευεργετική επίδραση στην υγεία. Πιστεύεται ότι µπορούν να ελαττώσουν τους κινδύνους από ∏ ÌÂÛÔÁÂȷ΋ ‰È·ÙÚÔÊ‹ διάφορες ασθένειες, όπως οι Φυσικά όλες οι ευεργετικές επιπτώσεις του ελαιολάκαρδιαγγειακές παθήσεις, δου στον ανθρώπινο οργανισµό, πρέπει να συνδυάδιάφορες µορφές καρκίνου, ζονται µε τη µεσογειακή διατροφή. ∆ηλαδή το ελαινευροεκφυλιστικές ασθένειες κ.ά. όλαδο δεν µπορεί να το αντιµετωπίζουµε ως ένα ε-
s
ασθενείς µε καρδιακή νόσο, διαβήτη, αρθρίτιδα, ηπατίτιδα και άλλες ασθένειες. Ακόµη θεωρείται ότι έχει χηµειο – προληπτικά αποτελέσµατα στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Το σκουαλένιο εµφανίζεται σε ποσοστό 0,5% στο ελαιόλαδο. Συνοπτικά µπορούµε να πούµε ότι εργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι το ελαιόλαδο επιτυγχάνει αναστολή της οξείδωσης της χοληστερίνης, σάρωση
ξωγενές στοιχείο της διατροφής µας, που θα το λαµβάνουµε ως φάρµακο. Πρέπει να είναι καθηµερινό τµήµα στα γεύµατα µας. Οι θεραπευτικές ιδιότητες που έχουν ορισµένες ουσίες του, δεν πρέπει να θεωρήσουµε ότι αναγάγουν το ίδιο το λάδι σε φάρµακο. Επιπλέον τα ευεργετικά αποτελέσµατα του ελαιολάδου, πολλαπλασιάζονται όταν συνδυάζεται µε τη µεσογειακή διατροφή. Αντίθετα, η ευεργετική του δράση µειώνεται όταν στο τραπέζι µας µπαίνει το «γρήγορο φαγητό».
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
23
ÚÂÔÚÙ¿˙ ¶Ò˜ ··ÍÈÒÓÔÓÙ·È ˘„ËÏ‹˜ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÙÚfiÊÈÌ·, Ô˘ Ì·˜ ¯·Ú›˙Ô˘Ó Ù· ÓÂÚ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘
√ ¯·Ì¤ÓÔ˜ ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙˆÓ ÔÛÙڿΈÓ
∆
ο Αιγαίο είναι µια από τις σηµαντικότερες περιοχές παραγωγής οστράκων στην Ευρώπη. Πρόκειται για αλιεύµατα υψηλής θρεπτικής αξίας, που θα µπο ρούσαν να αποτελέσουν πηγή πλούτου για τους παράκτιους οικισµούς των νησιών µας. Κι ως ένα βαθµό, πράγµατι τα όστρακα που αλιεύο νται στις θάλασσες µας, είναι σηµαντικές πηγές ει σοδήµατος για τους ψαράδες µας. Ωστόσο ο τρό πος που αξιοποιούνται, απέχει πολύ από το να µπο ρούµε να πούµε ότι είναι ικανοποιητικός. Το αντίθετο θα λέγαµε, είναι κατώτερος των περιστάσεων. Όσοι έχουν ταξιδέψει στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, την Ισπανία και την Ιταλία, είναι σίγουρο ότι έχουν πάρει µια γεύση του τι σηµαίνει σωστή αξιοποίηση των οστράκων. Για παράδειγµα, στις Βρυξέλλες, υπάρχουν δεκάδες καταστήµατα που σερβίρουν φρέσκα όστρακα ή µαγειρεµένα, προσφέροντας εξαιρετικές απολαύσεις στους καταναλωτές, οι οποίοι δεν έχουν να φοβηθούν απολύτως τίποτα όσον αφορά την ασφάλεια των οστράκων που καταναλώνουν. Στη χώρα µας, η έλλειψη επαγγελµατισµού και οργάνωσης στην αγορά των οστράκων, έχει ως αποτέλεσµα συχνά πυκνά οι καταναλωτές να παθαίνουν τροφικές δηλητηριάσεις άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο σοβαρές. Αποτέλεσµα αυτού είναι πολλοί να αποφεύγουν την κατανάλωση των οστράκων. Όµως η ανοργάνωτη αγορά των οστρακοειδών, ευνοεί τη λειτουργία ολιγοπωλιακών καταστάσεων, που κερδοσκοπούν σε βάρος των οστρακαλιέων, ενώ έχουµε και χαµένη υπεραξία, που την κερδίζουν χονδρέµποροι και λιανοπωλητές του εξωτερικού, την ώρα που η χώρα µας, και κυρίως τα νησιά µας, χάνουν σηµαντικές πηγές εισοδήµατος. Κοντά στα ολιγοπώλια υπάρχει και µια διάχυτη αγορά µικροεµπόρων και µικροαλιέων οστράκων, που αποκοµίζουν µικρότερο ή µεγαλύτερο εισόδηµα, κατά περίπτωση, το οποίο ποτέ δεν φορολογείται. Παράλληλα όµως οι τρόποι που διαχειρίζονται τα όστρακα, εγκυµονεί πολλούς κινδύνους.
√È Û˘Óı‹Î˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ Σύµφωνα µε τον ΕΦΕΤ, όλα τα όστρακα µετά την αλίευση τους, θα πρέπει να µεταφέρονται υποχρεωτικά σε κέντρο αποστολής (ή και σε κέντρο καθαρισµού όπου απαιτείται). Όλες οι συσκευασίες ζώντων δίθυ-
24 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t
Στη χώρα µας, η έλλειψη επαγγελµατισµού και οργάνωσης στην αγορά των οστράκων, έχει ως αποτέλεσµα συχνά πυκνά οι καταναλωτές να παθαίνουν τροφικές δηλητηριάσεις άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο σοβαρές
s
ρων µαλάκιων που εξέρχονται από κέντρα αποστολής, θα πρέπει να φέρουν κατάλληλη αδιάβροχη ετικέτα µε το σήµα αναγνώρισης. Η ετικέτα θα πρέπει να φυλάσσεται από τους λιανοπωλητές για τουλάχιστον 60 ηµέρες σε περίπτωση κατάτµησης µη ατοµικών συσκευασιών. Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων λιανικής πώλησης θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα ζώντα δίθυρα µαλάκια που διατίθενται στην αγορά για ανθρώπινη κατανάλωση, έχουν οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που µαρτυρούν τη φρεσκάδα και τη βιωσιµότητα τους. Οι συνθήκες αποθήκευσης και µεταφοράς των ζώντων δίθυρων µαλάκιων, πρέπει να εξασφαλίζουν τη διατήρησή τους σε θερµοκρασίες που να µην επιδρούν αρνητικά στην ασφάλεια των τροφίµων ή στη βιωσιµότητά τους. Για το σκοπό αυτό πρέπει να διατηρούνται σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, 85% και άνω, σε θερµοκρασία 2 – 10 oC, ενώ δε θα πρέπει να έρχονται σε απευθείας επαφή µε πάγο ή άλλη ψυχόµενη επιφάνεια.
∆È Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ Κάτι περισσότερο από συχνό φαινόµενο, είναι να συναντάµε όστρακα να πωλούνται σε ιχθυοπωλεία, δίπλα σε ψαροκασέλες, να υπάρχει και ένα καφάσι µε κυδώνια ή µύδια. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τα όστρακα είναι τοποθετηµένα πάνω σε πάγο, διότι υποτίθεται ότι έτσι διατηρούνται πιο φρέσκα. Στα εστιατόρια και τις ταβέρνες, τα όστρακα συµβαί-
νει να µην τυγχάνουν τις καλύτερης µεταχείρισης. Συχνά πυκνά αποθηκεύονται σε κάποιο ψυγείο δίπλα σε κρέατα ή άλλα τρόφιµα, πρακτική που πρέπει να αποφεύγεται, για να µην µεταδίδονται µικρόβια, βακτήρια και µύκητες από το ένα τρόφιµο στο άλλο. Συχνό επίσης φαινόµενο είναι τα όστρακα να µην συντηρούνται στη σωστή θερµοκρασία και υγρασία, µε αποτέλεσµα όταν σερβίρονται, να µην είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση.
∆È ı· ¤Ú ӷ Á›ÓÂÙ·È Όταν τηρείται η νοµοθεσία σε όλα τα στάδια, αλιεία – χονδρικό εµπόριο – λιανικό εµπόριο, τα όστρακα είναι ασφαλή για κατανάλωση και ιδιαίτερα θρεπτικά. Όταν αγοράζουµε όστρακα για το σπίτι, καλύτερο θα ήταν να προτιµάµε την αγορά τους από οστρακοπωλεία. Είναι τα κατάλληλα καταστήµατα διότι τηρούν όλες τις συνθήκες υγιεινής και διαθέτουν τον αναγκαίο µηχανολογικό εξοπλισµό για την σωστή συντήρηση των οστράκων. Επίσης είναι πολύ σηµα-
ντικό όταν τα όστρακα είναι συσκευασµένα, να φέρουν τις σχετικές ενδείξεις ώστε να γνωρίζουµε τι αγοράζουµε κι από πού προέρχεται αυτό που θα καταναλώσουµε. Όταν καταναλώνουµε όστρακα σε ταβέρνες και εστιατόρια, ας επιλέξουµε αξιόπιστες επιχειρήσεις, οι οποίες δίνουν µεγάλη σηµασία στην ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίµων που µας προσφέρουν. Αν διαπιστώσουµε ότι οι τιµές των οστράκων είναι ασυνήθιστα χαµηλές, ας είµαστε επιφυλακτικοί. Ίσως να αποφύγουµε µια δυσάρεστη έκπληξη. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι καταναλωτές δεν θα έπρεπε να είναι τόσο καχύποπτοι. ∆υστυχώς όµως οι ελεγκτικοί µηχανισµοί του κράτους, όπως ο ΕΦΕΤ, δεν έχουν αναπτύξει ένα ικανοποιητικό επίπεδο ελέγχων, που να διασφαλίζει τη διατροφική µας ασφάλεια. Αν γίνονταν σωστοί έλεγχοι, δεν θα έπρεπε να πωλούνται όστρακα έξω από οστρακοπωλεία, ενώ στις ταβέρνες και τα εστιατόρια θα έπρεπε να υπάρχουν κατάλληλα διαµορφωµένοι χώροι συντήρησης για τα όστρακα.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
25
ÚÂÔÚÙ¿˙ ¡¤Ô˜ ¯ıÚfi˜ ÁÈ· ÙȘ ÓÙÔÌ·ÙȤ˜
√ Èfi˜ ÙÔ˘ ̈۷˚ÎÔ‡ ÙÔ˘ ›ÓÔ PepMV
H
∆ιεύθυνση Φυτικής Παραγωγής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, έχει αναθέσει στους φυτοϋγειονοµικούς ελεγκτές της χώρας, τη διενέργεια ελέγχων σε καλλιέργειες τοµάτας υπό κάλυψη (θερµοκηπίου), προκειµένου να διαπιστωθεί η παρουσία ή µη συµπτωµάτων του επιβλαβούς παθογόνου ιού καραντίνας Pepino mosaic virus, PepMV. Η γεωπόνος Εύη Πίτικα, φυτοϋγειονοµικός ελεγκτής της ∆ιεύθυνσης Αγροτικής Οικονοµίας Λέσβου, µας δίνει στοιχεία για το νέο είδος του επιβλαβούς ιού καθώς και οδηγίες για τον τρόπο ελέγχου συµπτωµάτων και αντιµετώπισης.
∂È‚Ï·‚‹˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ Ιός του µωσαϊκού του πεπίνο (Pepino mosaic virus, PepMV).
º˘Ù¿ ÍÂÓÈÛÙ¤˜ Ô˘ ÚÔÛ‚¿ÏÏÂÈ Φυσικοί ξενιστές του ιού, είναι η τοµάτα και το πεπίνο (Solanum muricatum) που καλλιεργείται κυρίως στη Λατινική Αµερική και περιορισµένα στην Ισπανία. Τελευταία έχει αναφερθεί και σε καλλιέργεια πατάτας (Solanum tuberosum cv.‘Yungay’) στο Περού. Στη χώρα µας δεν έχει ακόµα αναφερθεί η εµφάνιση της ασθένειας. Στην Ισπανία έχει αναφερθεί κατάρρευση σποροφύτων σε ποσοστά από 15-90 %, ενώ στην Ολλανδία η επίδραση της ίωσης στην παραγωγή και την εµπορική αξία, δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρή.
™˘ÌÙÒÌ·Ù· Τα φύλλα µολυσµένων φυτών τοµάτας παρουσιάζουν µωσαϊκό, κίτρινο µωσαϊκό, ποικιλοχλωρώσεις και παραµορφώσεις όπως φλύκταινες. Τα φυτά εµφανίζουν νανισµό µε όρθια έκπτυξη κορυφαίων βλαστών και οι καρποί παρουσιάζουν νεκρώσεις στα σέπαλα, ποικιλόχρωση, ανοµοιόµορφη ωρίµανση και γενικά υποβάθµιση της ποιότητας. Ασφαλής ανίχνευση του ιού επιτυγχάνεται µόνο µε τη χρήση εργαστηριακών µεθόδων.
λιέργεια: Μηχανικά µε την επαφή των φυτών µεταξύ τους. Με έντοµα επικονιαστές (βοµβίνοι). Με τα µολυσµένα εργαλεία, χέρια και ρούχα των εργατών. Με εµβολιασµό (µολυσµένο υποκείµενο ή εµβόλιο) και µε µολυσµένο αγενές πολλαπλασιαστικό υλικό. Με µολυσµένο σπόρο σε πολύ µικρό ποσοστό (µολυσµένα φυτά παράγουν σπόρο µολυσµένο σε ποσοστό 0,03%).
∞ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ·Ûı¤ÓÂÈ·˜ Καταστροφή υπολειµµάτων προηγούµενης καλλιέργειας. Ο ενδεδειγµένος τρόπος καταστροφής είναι µε φωτιά. Χρησιµοποίηση υγιούς (πιστοποιηµένου) σπόρου. Χρησιµοποίηση κατά το µεταφύτευµα, υγιών φυταρίων. Απολύµανση των γεωργικών εργαλείων µε εµβάπτιση σε διάλυµα 3% φωσφορικού τρινατρίου για 30 min ή σε διάλυµα 0,5% υποχλωριώδους νατρίου για 10 min. Καλό πλύσιµο των χεριών, πριν την έναρξη των εργασιών και µετά την επαφή µε άρρωστα φυτά, µε 3% φωσφορικό τρινάτριο και µετά µε νερό, ή εναλλακτικά µε σαπούνι και νερό ή µέσα σε λουτρό γάλακτος. Τακτικό πλύσιµο ρούχων εργατών µε ζεστό νερό και απορρυπαντικό. Επισήµανση και άµεση καταστροφή των άρρωστων και ύποπτων φυτών. Χρειάζεται ιδιαίτερη πρόνοια να µην έρχονται σε επαφή τα άρρωστα µε τα υγιή φυτά. Επίσης θα πρέπει να καταστρέφονται τουλάχιστον 20 φυτά γύρω από κάθε άρρωστο φυτό. Ο ενδεδειγµένος τρόπος καταστροφής είναι µε φωτιά. Οι παραγωγοί θα πρέπει να ελέγχουν την καλλιέργειά τους καθ’ όλη την περίοδο παραγωγής φυταρίων τοµάτας προς φύτευση σε φυτώρια και παραγωγής καρπών στα θερµοκήπια. Για περισσότερες πληροφορίες, οι παραγωγοί µπορούν να απευθύνονται στη ∆ιεύθυνση Αγροτικής Οικονοµίας, γραφείο φυτοπροστασίας, τηλ: 22510 25644. Βιβλιογραφία
∆ÚfiÔ˜ ÌÂÙ¿‰ÔÛ˘ Ο ιός είναι πολύ µολυσµατικός και µεταδίδεται στην καλ-
26 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο Βακανουλάκης ∆ .Ι. 2010 «Ασθένειες της τοµάτας. ∆ιάγνωση και Αντιµετώπιση»
ÚÂÔÚÙ¿˙ ÀÔ¯ÚˆÙÈ΋ Ë ·ÛÊ¿ÏÈÛË ·ÏÏ¿...
°˘Ú›˙Ô˘Ó ÙËÓ Ï¿ÙË ÛÙÔÓ ∂§°∞ ÔÈ ·Ú·ÁˆÁÔ›
∫
αίνε και τσουρουφλίζουν οι χρεώσεις του ΕΛΓΑ για την ασφάλιση της αγροτικής παραγωγής. Αλλά το πρόβληµα δεν είναι µόνο αυτό. Το χειρότερο από όλα είναι ότι ο παραγωγός θα πληρώνει την ασφαλιστική εισφορά αλλά δεν θα γνωρίζει αν θα αποζηµιωθεί σε περίπτωση που υποστεί ζηµιά. Είναι θετικό ότι η αγροτική ασφάλιση είναι υποχρεωτική και καθολική. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Κάθε θετικό φορτίο που έχει αυτή η επιλογή, εξαφανίζεται όταν συνυπολογίσουµε ότι ο ΕΛΓΑ καλύπτει ένα µικρό αριθµό αιτιών που προκαλούν ζηµιές στην αγροτική παραγωγή. Εκτός αυτού, στο πρόσφατα ψηφισµένο νόµο, αναφέρεται ρητά πως ο οργανισµός θα καταβάλει αποζηµιώσεις µόνο στην περίπτωση που στο ταµείο του υπάρχουν διαθέσιµοι πόροι. Παράλληλα είναι γνωστό ότι ο ΕΛΓΑ, µε βάση τον κανονισµό του, εξαιρεί από την καταβολή αποζηµιώσεων, µια σειρά κατηγορίες παραγωγών. Για παράδειγµα, οι εταιροαπασχολούµενοι και οι συνταξιούχοι (πλην των συνταξιούχων
αγροτών) δεν λαµβάνουν αποζηµιώσεις από τον ΕΛΓΑ. Κι από την άλλη, οι αποζηµιώσεις καταβάλλονται µε πολύχρονη αν όχι µε πολύµηνη καθυστέρηση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι άξιο απορίας, όχι η άρνηση των παραγωγών να ασφαλιστούν αλλά το ότι βρίσκονται ως σήµερα παραγωγοί που ασφαλίζονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη συζήτηση σχετικής ερώτησης που είχε καταθέσει το ΚΚΕ στη Βουλή, ο υπουργός Κώστας Σκανδαλίδης τη µια υπερασπίζονταν την υποχρεωτική ασφάλιση στον ΕΛΓΑ και την άλλη άφηνε ανοιχτό το παράθυρο για µη ασφάλιση λέγοντας «ας καταθέσουν µηδενική δήλωση καλλιέργειας». Επίσης είδαµε τον ΕΛΓΑ να τροποποιεί τις αρχικές του αποφάσεις και να δέχεται µειωµένη ασφάλιση κατά 20%, που οδηγεί και σε µειωµένες αποζηµιώσεις κατά 20%. Η ρύθµιση αυτή δείχνει ότι έχει γίνει αντιληπτό -στα κυβερνητικά κλιµάκια– πως ο ΕΛΓΑ είναι ένας εντελώς αναξιόπιστος οργανισµός. Κι αυτό το ζήτηµα δεν λύνεται µε θέσπιση νοµικών διατάξεων.
Λέσβος – Λήµνος - Ελαιοποιήσιµες ελιές: 3,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Καρύδια: 5,6 ευρώ το στρέµµα. - Κάστανα: 9,1 ευρώ το στρέµµα. - Κεράσια: 59,8 ευρώ το στρέµµα. - Σταφύλια οινοποίησης α΄ κατηγορίας: 22,8 ευρώ το στρέµµα. - Σταφύλια οινοποίησης β΄ κατηγορίας: 11,7 ευρώ το στρέµµα. - Γλυκάνισο: 3,3 ευρώ το στρέµµα. - Σιτάρι: 1,3 ευρώ το στρέµµα. - Κουκιά: 13,3 ευρώ το στρέµµα. - Πατάτα ανοιξιάτικη: 31,4 ευρώ το στρέµµα. - Πατάτα καλοκαιρινή: 29,8 ευρώ το στρέµµα. - Πατάτα φθινοπωρινή: 28,0 ευρώ το στρέµµα. - Βρώµη: 1,1 ευρώ το στρέµµα. - Κριθάρι:1,2 ευρώ το στρέµµα. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βά-
-
-
-
-
-
-
ρους άνω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,35 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βά-
ρους κάτω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 3,75 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,64 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 1,46 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,38 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 0,90 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,68 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,30 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 0,75 ευρώ ανά ζώο.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
27
ÚÂÔÚÙ¿˙ Χίος - Ελαιοποιήσιµες ελιές: 3,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Επιτραπέζιες ελιές: 10,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Πορτοκάλια: 21,6 ευρώ ανά στρέµµα. - Μανταρίνια: 29,0 ευρώ ανά στρέµµα. - Αµύγδαλα: 19,6 ευρώ ανά στρέµµα. - Σταφύλια για οινοποίηση α΄ κατηγορίας: 22,8 ευρώ ανά στρέµµα. - Σταφύλια για οινοποίηση β΄ κατηγορίας: 12,5 ευρώ ανά στρέµµα. - Μαστίχα: 16,8 ευρώ ανά στρέµµα. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 10 ηµερών έως 6 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 2,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 6 µηνών έως 24
-
-
-
-
-
µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 2 ετών έως 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 11,25 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής άνω των 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 2 ετών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο.
- Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,64 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 1,46 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,38 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 0,90 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,68 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,30 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 0,75 ευρώ ανά ζώο.
Κυκλάδες - Ελαιοποιήσιµες ελιές: 3,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Σταφύλια οινοποιήσιµα α΄ κατηγορίας: 10,2 ευρώ ανά στρέµµα. - Λαθούρι – Φάβα: 12,0 ευρώ ανά στρέµµα. - Λοιπά Σανά: 2,0 ευρώ ανά στρέµµα. - Τοµάτα Σαντορίνης: 22,4 ευρώ ανά στρέµµα. - Πατάτα καλοκαιρινή: 29,8 ευρώ ανά στρέµµα. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 10 ηµερών έως 6 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 2,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 6 µηνών έως 24 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 2 ετών έως 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 11,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής άνω των 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα; 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµέ-
28 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
να από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 2 ετών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,35 ευρώ ανά
ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 3,75 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,64 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 1,46 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,38 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 0,90 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,68 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,30 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 0,75 ευρώ ανά ζώο.
Σάµο ς - Ικαρία - Ελαιοποιήσιµες ελιές: 3,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Επιτραπέζιες ελιές: 10,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Σταφύλια προς οινοποίηση α΄ κατηγορίας; 23,4 ευρώ ανά στρέµµα. - Σύκα Ξηρά: 22,7 ευρώ ανά στρέµµα. - Σύκα Νωπά: 48,0 ευρώ ανά στρέµµα. - Σανά: 1,7 ευρώ ανά στρέµµα. - Βρώµη: 0,7 ευρώ ανά στρέµµα. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 10 ηµερών έως 6 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 2,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 6 µηνών έως 24 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 2 ετών έως 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 11,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής άνω των 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά
ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 2 ετών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,64 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 1,46 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,38 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 0,90 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,68 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,30 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 0,75 ευρώ ανά ζώο.
∆ωδεκάνησα - Ελαιοποιήσιµες ελιές: 3,9 ευρώ ανά στρέµµα. - Σταφύλια οινοποιήσιµα β΄ κατηγορίας: 9,6 ευρώ ανά στρέµµα. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 10 ηµερών έως 6 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 2,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 6 µηνών έως 24 µηνών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής από 2 ετών έως 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 11,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής άνω των 6 ετών µε πιστοποιητικά καθαρόαιµα: 6,00 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο.
- Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα από 2 ετών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής βελτιωµένα άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 5,25 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 9,38 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους άνω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 4,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 10 ηµερών έως 6 µηνών: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βά-
ρους κάτω των 400 κιλών, από 6 µηνών έως 24 µηνών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, από 24 µηνών έως 6 ετών: 3,75 ευρώ ανά ζώο. - Βοοειδή κρεοπαραγωγής ζώντος βάρους κάτω των 400 κιλών, άνω των 6 ετών: 1,88 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,64 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 1,46 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα έως 1 έτους: 0,38 ευρώ ανά ζώο. - Πρόβατα µη βελτιωµένα άνω του 1 έτους: 0,90 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,68 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 1,35 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες έως 1 έτους: 0,30 ευρώ ανά ζώο. - Κατσίκες µη βελτιωµένες άνω του 1 έτους: 0,75 ευρώ ανά ζώο.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
29
ÚÂÔÚÙ¿˙ «º˘Ù¿ Î·È ¶·Ú¿‰ÔÛË: ªÈ· ¿ÏÏË fi„Ë Ù˘ µÈÔÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜»
ŒÓ· ÊÔÚËÙfi «ıËÛ·˘ÚÔÊ˘Ï¿ÎÈÔ» ÁÓÒÛ˘ της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙ∆ΟΥ
M
ια έκθεση µε θέµα «Φυτά και Παράδοση», φιλοξενήθηκε µέσα στον περασµένο Αύγουστο στο Αρχοντικό Γώγου στη Βατούσα της Λέσβου, στα πλαίσια εκδήλωσης του ∆ήµου Ερεσού – Αντίσσης µε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου ∆άσους. Σε αυτήν παρουσιάστηκε υλικό που συγκεντρώθηκε από το Πανεπιστήµιο Αιγαίου στα πλαίσια του προγράµµατος «BIOBUS» και το οποίο έχει καταγραφεί στην ειδική έκδοση «Φυτά και Παράδοση: Μια άλλη όψη της Βιοποικιλότητας», που κυκλοφόρησε το 2008. Ένα βιβλίο που έχει σκοπό να φέρει τους αναγνώστες του σε επαφή µε την παραδοσιακή γνώση για 35 φυτά, όπως αυτή διαµορφώθηκε στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου µε το πέρασµα των χρόνων και κρατείται ακόµη ζωντανή χάρη στις µαρτυρίες ανθρώπων µεγαλύτερων σε ηλικία. Πρόκειται για το αποτέλεσµα µιας ερευνητικής δουλειάς που, στα πλαίσια του προγράµµατος «BIOBUS», εκπονήθηκε από το Εργαστήριο ∆ιαχείρισης Βιοποικιλότητας του Τµήµατος Περιβάλλοντος του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, από τον Οκτώβριο έως τον Ιούνιο του 2007. Στο πλαίσιο της, πραγµατοποιήθηκε επιτόπια έρευνα στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Λήµνος, Χίος, Σάµος και Ικαρία), που στόχευε στη συλλογή της γνώσης για τις παραδοσιακές χρήσεις των φυτών, µε απώτερο στόχο την καταγραφή των παραδοσιακών χρήσεών τους ως βάση για την ανάπτυξη καινοτόµων επιχειρηµατικών ιδεών, µε κέντρο τη βιοποικιλότητα. Αναζητήθηκαν, έτσι, σε κάθε νησί, άνθρωποι µεγαλύτερης ηλικίας, που στο παρελθόν χρησιµοποίησαν τα φυτά για τις καθηµερινές τους ανάγκες, αλλά και νεότεροι που από µεράκι και συνείδηση της αξίας αυτής της γνώσης, προσπάθησαν να µυηθούν σε αυτή. Μέσα από 240 περίπου συναντήσεις και συνεντεύξεις πάνω στην αξία και τη χρήση κάθε φυτού στην καθηµερινή ζωή, τη γεωργία ή την κτηνοτροφία, αλλά και εµπειρικές εξορµήσεις στην ύπαιθρο ώστε να
30 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
συλλεχθούν δείγµατα και να τραβηχτούν φωτογραφίες των φυτών, συγκεντρώθηκαν τελικά πληροφορίες για πάνω από 250 είδη της άγριας χλωρίδας των πέντε νησιών.
º˘Ù¿ Ô˘ fiÏÔÈ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì Το «Φυτά και Παράδοση» συγκεντρώνει τη γνώση που αποκτήθηκε για τις παραδοσιακές χρήσεις 35 φυτών, τα οποία και επιλέχθηκαν λόγω της πολύπλευρης αξίας και χρήσης τους στην παραδοσιακή ζωή, αλλά και του ότι είναι κάποια από αυτά που συναντάµε καθηµερινά γύρω µας, τα ίδια που συναντούσαν και οι γηραιότεροι στα µονοπάτια που διέσχιζαν καθηµερινά, για να πάνε στα χωράφια και τους µπαξέδες τους. Στις σελίδες του βιβλίου περιλαµβάνονται, για κάθε φυτό, µαρτυρίες από διαφορετικούς ανθρώπους, καθώς και ενδιαφέροντα σχόλια για το φυτό, τρόποι επεξεργασίας του, συνταγές, τοπικές εκφράσεις και παροιµίες, ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις, την παρουσίαση συνοδεύουν παραδείγµατα καινοτόµων επιχειρήσεων από διάφορα µέρη του κόσµου, που έχουν καταφέρει να στηρίζονται στη βιοποικιλότητα, να συµβάλλουν στη διατήρησή της και ταυτόχρονα να είναι οικονοµικά βιώσιµες. «Η συγκεκριµένη δουλειά γινόταν για πρώτη φορά στο Βορειοανατολικό Αιγαίο», εξήγησε στο «νησιωτικό Αγρόκτηµα» η οικονοµολόγος, απόφοιτος του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών «Περιβαλλοντική Πολιτική και ∆ιαχείριση» του Τµήµατος Περιβάλλοντος και υπεύθυνη για όλη την έρευνα που πραγµατοποιήθηκε, Αθηνά Αντύπα. «Μια τέτοια έρευνα έχει ιδιαίτερη σηµασία γιατί πραγµατοποιήθηκε σε νησιά, που από µόνα τους είναι µεν αποµονωµένες περιοχές και διατηρούν τις παραδοσιακές γνώσεις, ωστόσο παρουσιάζουν παράλληλα αστικοποίηση και γήρανση του πληθυσµού τους, µε αποτέλεσµα η γνώση αυτή να χάνεται σταδιακά. Συνειδητοποιεί κανείς ότι µια τέτοιου είδους γνώση φέρνει τον άνθρωπο πιο κοντά στη φύση, τον
t
κεί που πονάς να τρίψεις. Αλλά υποφέρεις, κάνει και καντήλες» (Ανδρονίκη Μόσχου, Μύρινα Λήµνου)
Αναζητήθηκαν σε κάθε νησί, άνθρωποι µεγαλύτερης ηλικίας, που στο παρελθόν χρησιµοποίησαν τα φυτά για τις καθηµερινές τους ανάγκες, αλλά και νεότεροι που από µεράκι και συνείδηση της αξίας αυτής της γνώσης, προσπάθησαν να µυηθούν σε αυτή
s
βοηθάει να δει µια άλλη χρησιµότητα αυτού που βλέπει καθηµερινά γύρω του, η οποία συνδέεται πολύ µε βιολογικές του ανάγκες και τον κάνει να νιώθει πιο δυνατός. Πρόκειται για µια σύνδεση ουσιαστική, που καλλιεργεί το σεβασµό στη φύση». Το «Φυτά και Παράδοση» µπορεί να το βρει κανείς δωρεάν στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου ή σε ηλεκτρονική έκδοση στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου ∆ιαχείρισης Βιοποικιλότητας του Τµήµατος Περιβάλλοντος, http://www.env.aegean.gr/edb/default.htm. Αποσπάσµατα από το βιβλίο:
∆ÛÔ˘ÎÓ›‰· Ικαρία: τσικνούδα, τσουκνίδα / Λέσβος: ατσικνίδα, τσουκνίδα, τσιγκνίθρα / Λήµνος: Κουτσουνίδα, τσουκνίδα / Σάµος: τσουκνίδα / Χίος: Τσουκνίδα «Η τσουκνίδα είναι για τα ρεµατικά, αλλά όταν είναι και έχει βολαράκια επάνω, εκεί να την κόψεις και ε-
∑Ô¯fi˜ Ικαρία: Τζόχος / Λέσβος: Ζοχός, ζόχος, Λήµνος: Ζόχος / Σάµος: Ζογκός, Χίος: Τσόχος, ζοχός «Έχω δει εγώ σκαντζόχοιρο, ο οποίος έτρωγε φίδι, που λεν ότι δεν τρώει, λοιπόν µετά από κει έφυγε και πήγε στην άκρη στο νερό και έψαχνε, έτρωγε τέτοιο πράγµα (σ.σ. ζοχό). Άµα το έκανα σε κάποιο συζήτηση παλιό, λέει ότι αυτό είναι το αντίδοτό του. Τώρα, κατά πόσο αληθεύει!» (Χρίστος Γαϊτάνης, Πλωµάρι Λέσβου) (σ.σ. τον ζοχό, τον χρησιµοποιούσαν ως αντίδοτο στα τσιµπήµατα σκορπιού και φιδιού).
§˘Á·ÚÈ¿ Ικαρία: Λυγαριά / Λέσβος: Λυγαριά, αλγαριά / Λήµνος: λυγαριά / Σάµος: Καναπίτσα, λυγαριά / Χίος: Λυγαριά Οι κτηνοτρόφοι έδιναν στα ζώα τους ζωµό από τον καρπό, άλλοτε ως καταπραϋντικό και άλλοτε ως στυπτικό (Λέσβος, Λήµνος, Σάµος, Χίος). Στη µελισσοτροφία, η λυγαριά θεωρείται από τους ντόπιους µελιτογόνο φυτό (Ικαρία, Λέσβος).
™˘ÎÈ¿ Το κατάπλασµα από την ψίχα και τη φλούδα του κλαδιού της συκιάς, εφαρµόστηκε και σε πληγές ζώων. Επιπλέον, µε το βράσµα από σύκα άλειφαν τα σπυριά στα χείλη των ζώων (Λέσβος). «Η συκιά, άλλη φορά, άµα είχες κάλο, ανάµεσα στα δακτύλια που βγαίνει, µε το γάλα το αλείβγαµε απάνω δυο τρεις φορές και έπεφτε ο κάλος» (Μορφούλα Καραµπάλλη, Πολιχνίτος Λέσβου).
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
31
¿ÚıÚÔ √‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· Ì·ÓÈÙ·ÚfiÊÈÏÔ˘˜ Î·È ÌË
ª·ÓÈÙ¿ÚÈ·… ÔÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ Ô˘ Ì·˜ ·ÂÈÏÔ‡Ó! του APIΣTEI∆H ΣΓATZOY
¶
ρόσφατα ανακοινώθηκε ο θάνατος ενός µετανάστη που έµενε στην Κρήτη, από την κατανάλωση δηλητηριωδών µανιταριών. Το γεγονός αυτό βά ζει ξανά επί τάπητος το θέµα της προστασίας µας από τους κινδύνους που κρύβει η συλλογή και κατανάλωση άγριων µανιταριών. Σε αυτό το άρθρο, θα προσπαθήσουµε να περιγράψουµε συνοπτικά τις µορφές που µπορεί να πάρει η δηλητηρία ση από µανιτάρια. Τα µανιτάρια λοιπόν που προκαλούν δηλητηρίαση, είναι δηλητηριώδη και δηλητηριασµένα, όπως συχνά πυκνά ακούµε. Το δηλητήριο δηλαδή αποτελεί στοιχείο του οργανισµού και δεν προσλαµβάνεται εξωτερικά. Άρα υπάρχουν ήδη δηλητηριώδη, τοξικά όπως τα αναφέρουµε συχνά, πολλά από αυτά θανατηφόρα, είδη αδιάφορα για τροφή ή αδύνατον να καταναλωθούν (π.χ. ξυλοµύκητες) και είδη εδώδιµα. Η αδυναµία να ξεχωρίσουµε τα τοξικά από τα εδώδιµα, είναι αυτό που προκαλεί τις δηλητηριάσεις. Αν λοιπόν µετά από ένα γεύµα µε µανιτάρια, εµφανιστούν συµπτώµατα, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ζητηθεί άµεση ιατρική βοήθεια. Αν τα συµπτώµατα εµφανιστούν σχετικά αργά (από 6 ώρες και πάνω µετά το γεύµα), ο ασθενής πρέπει οπωσδήποτε να εισαχθεί στο νοσοκοµείο. Είναι σκόπιµο να προκληθεί εµετός, αν αυτό δεν έχει ήδη συµβεί. Για να καταστεί δυνατή η ταυτοποίηση (αναγνώριση) των µανιταριών που προκάλεσαν τη δηλητηρίαση, πρέπει να κρατηθούν όλα τα τροφικά απορρίµµατα και αποµεινάρια του γεύµατος, καθώς και ο εµετός και τα κόπρανα. Μόνο ένας πεπειραµένος µυκητολόγος µπορεί να βγάλει συµπεράσµατα από την εξέταση τέτοιου υλικού για το µανιτάρι που καταναλώθηκε. Γι’ αυτόν το λόγο, το τοπικό ιατρικό και φαρµακευτικό προσωπικό και το νοσοκοµείο, θα πρέπει να έχουν έναν κατάλογο µε έµπειρους ειδικούς των µανιταριών που κατοικούν στην περιοχή. Βασικός στόχος κατά την αντιµετώπιση µιας δηλητηρίασης από µανιτάρια, είναι η ταχύτερη δυνατή αποµάκρυνση του δηλητηρίου, µε παράλληλη αναπλήρωση της απώλειας ύδατος και ηλεκτρολυτών, ενώ πρέπει επίσης να αντιµετωπιστούν συµπτωµατικά διεγέρσεις, κράµπες, σπασµοί, ή κυκλοφορικά προβλήµατα. Η συγκεκριµένη θεραπεία που θα απαιτηθεί, ε-
32 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
ξαρτάται από το είδος δηλητηρίασης που θα διαγνωσθεί και περιγράφεται κατά περίπτωση παραπάνω. Το τηλέφωνο του Κέντρου ∆ηλητηριάσεων για τη χώρα µας είναι: 7793777. Συνήθως δεν είναι εύκολο να βγάλει κανείς συγκεκριµένο συµπέρασµα σχετικά µε το είδος της δηλητηρίασης από τα συµπτώµατα και µόνο. Γι’ αυτό, είναι πάντα απαραίτητο να γίνεται προσπάθεια αναγνώρισης των µανιταριών που καταναλώθηκαν είτε από υπολείµµατα αµαγείρευτων µανιταριών, είτε από ολόκληρα, είτε από µαρτυρίες ανθρώπων που µπορούν να περιγράψουν µε λεπτοµέρειες τα µανιτάρια πριν µαγειρευτούν. Ας δούµε όµως τις διαφορετικές µορφές δηλητηρίασης καθώς και τα κυριότερα µανιτάρια που τις προκαλούν.
º·ÏÏÔÂȉÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Πρόκειται για το σύνδροµο που προκαλεί –µε πολύ µεγάλη διαφορά- τους περισσότερους θανάτους! Τα πρώτα συµπτώµατα εµφανίζονται αρκετές ώρες µετά την κατανάλωση των µανιταριών, από 6-24 ώρες, αλλά στην πλειονότητα των περιπτώσεων έπειτα από 812 ώρες (εµετός, διάρροιες, πόνοι κλπ). Γι’ αυτό, θα πρέπει να ανησυχήσουµε περισσότερο αν τα συµπτώµατα εµφανιστούν µέσα στο διάστηµα αυτό. Εµφάνιση των συµπτωµάτων, νωρίτερα (µέσα στα προαναφερθέντα χρονικά όρια) σηµαίνει µεγαλύτερα επίπεδα τοξινών στον οργανισµό και συνεπώς µεγαλύτερο κίνδυνο, ενώ όσο πιο καθυστερηµένη είναι η εµφάνισή τους, τόσο χαµηλότερο είναι το επίπεδο των τοξινών και, άρα, πιο αισιόδοξη η έκβαση της δηλητηρίασης. Οι τοξίνες που προκαλούν το σύνδροµο είναι οι αµατοξίνες, µε πιο δραστικές τις αµανιτίνες (α-, β-, γκαι ε-αµανιτίνη). Τα µανιτάρια που προκαλούν αυτό το θανατηφόρο σύνδροµο, είναι τα: Αmanita phalloides, A. verna (παρόντα και τα δυο στο νησί µας), A. Virosa, τα οποία ευθύνονται για το 90% περίπου των θανάτων παγκοσµίως,
√ÚÂÏÏ·ÓÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Πρόκειται για το σύνδροµο µε την πιο µακρά περίοδο επώασης. Αν και σε σπάνιες περιπτώσεις µπορεί να εµφανιστούν σύντοµα κάποια γαστρεντερικά συµπτώµατα, στην τυπική εξέλιξη του συνδρόµου, τα πρώτα συµπτώµατα εµφανίζονται πολύ αργά, συνήθως µετά από 2 έως 17 ηµέρες. Όσο µεγαλύτερη είναι η ποσότητα των καταναλωθέντων µανιταριών που το προ-
Amanita muscaria
καλούν, τόσο νωρίτερα θα εµφανιστούν τα συµπτώµατα. Τα υπεύθυνα για το σύνδροµο µανιτάρια, είναι τα Cortinarius orellanus, C. orellanoides, C. gentilis, C. splendens, καθώς και ορισµένα ακόµη µανιτάρια του γένους Cortinarius (του υπογένους Phlegmacium). Πρόκειται για µανιτάρια που έχουν στο αρχικό στάδιο «κουρτίνα» (κάτι που µοιάζει µε ιστό αράχνης) στο κάτω µέρος του καπέλου τους, η οποία σύντοµα χάνεται, αφήνοντας µόνο ίχνη της πάνω στο πόδι. Τα ελάσµατά τους (τα «φυλλαράκια» στο κάτω µέρος του καπέλου τους), παίρνουν σύντοµα καφέ χρώµα. Τα συνήθη χρώµατα αυτών των µανιταριών είναι κίτρινο, καφεκίτρινο, ή κιτρινοκόκκινο. Οι τοξίνες τους προσβάλλουν τους νεφρούς.
°˘ÚÔÌÈÙÚÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Προκαλείται κυρίως από τον ασκοµύκητα Gyromitra esculenta (παρότι το esculenta σηµαίνει βρώσιµη, πράγµα που δείχνει και την αστοχία ακόµη και επιστηµονικών ονοµασιών), αλλά και από µερικούς ακόµη ασκοµύκητες. Πρόκειται για µύκητες που δεν µοιάζουν καθόλου µε τα συνηθισµένα µανιτάρια. Το G. esculenta έχει πόδι πάνω στο οποίο βρίσκεται η +/καφέ ή καφεκόκκινου χρώµατος, ανώµαλα πτυχωτή κεφαλή του, που µοιάζει µε µάζα τσαλακωµένου χαρτιού ή κάπως µε ανθρώπινο εγκέφαλο. Οι µύκητες αυτοί
είναι πολύ εύθραυστοι και βγαίνουν µόνο την άνοιξη.
ªÔ˘ÛηÚÈÓÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Το σύνδροµο αυτό χαρακτηρίζεται από έντονες κρίσεις εφίδρωσης µε άφθονη παραγωγή σιέλου και δακρύων. Παρά το όνοµά του, δεν προκαλείται από το «τρελοµανίταρο» (Amanita muscaria), αλλά από πολλά είδη Inocybe (η τοξίνη µουσκαρίνη έχει εντοπιστεί σε 40 τουλάχιστον είδη Inocybe, από τα οποία πιο γνωστά είναι τα Inocybe bongardii, I. dulcamara, I. fastigiata, I. geophylla, I. kuehneri, I. lacera, I. langei, I. lanuginosa, I. maculata, I. patouillardii, I. pusio και I. Queletii), µερικά µικρά λευκά είδη του γένους Clitocybe, όπως Clitocybe phyllophila, C. candicans, C. dealbata, C. ericetorum, καθώς και από τα Mycena pura και M. rosea. Πρόκειται γενικώς για µικρού έως µικροµεσαίου µεγέθους µανιτάρια µε ελάσµατα.
¶·ÓıËÚËÓÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Προκαλείται από το «τρελοµανίταρο» (Amanita muscaria - το γνωστό κόκκινο µανιτάρι των παραµυθιών µε τις άσπρες «βούλες»), το συγγενικό του είδος Amanita regalis, το Amanita gemmata, καθώς και από το Amanita pantherina (καφέ µανιτάρι, επίσης µε άσπρες «βούλες» στο καπέλο του, το οποίο µάλιστα δίνει δυναµικό «παρών» στα σχετικά οικοσυστήµατα της
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
33
¿ÚıÚÔ
Omphalotus olearius
Λέσβου). Το A. pantherina είναι το πιο επικίνδυνο από τα παραπάνω µανιτάρια και ευθύνεται για πολλές δηλητηριάσεις, ακόµη και θανάτους. Η θνησιµότητα από το τελευταίο αυτό µανιτάρι, όπως προκύπτει από διάφορες έρευνες, ποικίλλει από µηδέν έως 12%. Αντίθετα, το «τρελοµανίταρο» (Amanita muscaria) δεν φαίνεται να έχει προκαλέσει θανάτους. Έχει µάλιστα χρησιµοποιηθεί από τους αρχαίους χρόνους για τις ψυχοτροπικές ιδιότητές του σε θρησκευτικές τελετές.
æÈÏÔ΢‚ÈÓÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Προκαλείται από αρκετά είδη του γένους Psilocybe, από τα οποία ίσως γνωστότερα είναι τα Psilocybe semilanceata, P. cyanescens και P. cubensis. Η κύρια δραστική ουσία (ψιλοκυβίνη) υπάρχει ακόµη σε κάποια είδη Panaeolus και Pholiotina, καθώς και σε λίγα είδη µερικών ακόµη γενών. Πρόκειται γενικώς για είδη µικρών µανιταριών µε ελάσµατα, που αποκτούν σκούρο χρώµα. Σπάνιες είναι οι τυχαίες δηλητηριάσεις από τα µανιτάρια αυτά, κυρίως επειδή το µικρό τους µέγεθος δεν προκαλεί κάποιον να τα µαζέψει (κατά λάθος) για φαγητό. Αντίθετα, κάποιοι κάνουν συνειδητή χρήση τους λόγω των ψυχοτροπικών ιδιοτήτων τους, που είναι παρόµοιες µε εκείνες του LSD.
∫ÔÚÈÓÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Πρόκειται για σύνδροµο που εµφανίζεται µόνο όταν γίνει κατανάλωση αλκοόλ σε συνδυασµό µε ορισµένα µανιτάρια. Τα τελευταία ανήκουν στο γένος Coprinus,
34 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
από τα οποία τα πιο έντονα συµπτώµατα προκαλεί το είδος Coprinus atramentarius
¶·ÍÈÏÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Πρόκειται για σχετικά σπάνιο σύνδροµο, το οποίο προκαλείται από το µανιτάρι Paxillus involutus και πιθανότατα επίσης από το πολύ όµοιο συγγενικό του είδος Paxillus rubicundulus. Η επικινδυνότητα αυτού του µανιταριού (που µπορεί να προκαλέσει ακόµη και θάνατο), αναγνωρίστηκε σχετικά πρόσφατα, µια και θεωρούνταν φαγώσιµο και καταναλωνόταν σε µεγάλες ποσότητες από πάρα πολλούς ανθρώπους.
°·ÛÙÚÂÓÙÂÚÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Είναι το σύνδροµο που περιλαµβάνει όλες τις δηλητηριάσεις στις οποίες το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι οι διαταραχές της γαστρεντερικής οδού. Είναι αναµφίβολα το συχνότερο από όλα τα σύνδροµα που προκαλούνται από µύκητες. Το σύνδροµο αυτό δεν θεωρείται γενικά σοβαρό ή επικίνδυνο, µε εξαίρεση περιπτώσεις ατόµων µε καρδιακά προβλήµατα ή άλλα πολύ σοβαρά προβλήµατα υγείας ή ιδιαίτερα εξασθενηµένων οργανισµών. Λόγω της µη σοβαρής του εξέλιξης, πολλά περιστατικά δεν καταγράφονται καθόλου, µε αποτέλεσµα τα στατιστικά στοιχεία της εµφάνισής του να είναι πολύ υποτιµηµένα. Ειδικά για τη Λέσβο, θα πρέπει να προσέξουµε τα παρακάτω είδη επειδή οµοιάζουν µε είδη που καταναλώνονται παραδοσιακά στο νησί. Agaricus xanthodermus και άλλα συγγενή αγαρικά, που κατά κανόνα κιτρινίζουν στο άγγιγµα και έχουν
t Τα Amanita phalloides και Amanita verna είναι τα µανιτάρια που ευθύνονται για το 90% των θανάτων παγκοσµίως, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι είναι πολύ επικίνδυνο να πιστεύουµε ότι τα µανιτάρια που καταναλώνονται από ζώα, είναι ασφαλή!
s
οσµή ιωδίου ή φαινόλης ή µελάνης. Στο γένος Agaricus ανήκουν µανιτάρια µε το παραδοσιακό όνοµα δροσίτες, παπαρίτες, που καταναλώνονται παραδοσιακά στο νησί µας. Ορισµένα είδη Lactarius και Russula, όπως Lactarius helvus, L. torminosus, Russula emetica και συγγενικά είδη (γενικότερα αποφεύγουµε τα µανιτάρια µε καυτερή γεύση). Τα είδη αυτά είναι συγγενικά και οµοιάζουν µε τα µαζικά συλλεγόµενα µανιτάρια από τους κατοίκους της Λέσβου, δηλαδή τους πευκίτες, κµαρίτες και τους άσπρους. Omphalotus olearius. Χρειάζεται µεγάλη προσοχή εδώ λόγω οµοιότητας µε το περιζήτητο Cantharellus cibarius αλλά και γιατί έχει το ίδιο χρώµα µε τους πευκίτες και εξαιρετικά αρχάριοι µπορούν να τον µπερδέψουν, ενώ καρποφορεί και σε ξύλο λεύκας, «παραβιάζοντας» τον επικίνδυνο «κανόνα» της παράδοσης «Ίβρις µανίτ’ πας σι λεύκου, φάτουν».
γειρευτεί. Από τις προαναφερθείσες τοξίνες, οι περισσότερες προκαλούν καθαρά γαστρεντερικά συµπτώµατα, ορισµένες όµως µπορούν να προκαλέσουν και αιµόλυση. Από τα µανιτάρια της κατηγορίας αυτής, τα πιο γνωστά είναι: Amanita rubescens κλπ, Armillaria, όλα τα είδη Lactarius µε καυτερή ή δριµεία γενικώς γεύση, το «κοτόπουλο του δάσους» Laetiporus sulphureus, οι µαβίτες (Lepista nuda) κ.ά. Ακόµη, οι περιζήτητες µορχέλλες (Morchella). Γενικά δεν θα πρέπει να τρώµε κανένα µανιτάρι ωµό, εκτός αν έχουµε σαφή διαβεβαίωση ότι κάποιο είδος µπορεί να φαγωθεί και ωµό.
¢ËÏËÙËÚÈ¿ÛÂȘ ·fi ˆÌ¿ Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·
¢˘Û·ÓÂÍ›· ÛÙ· Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·
Αρκετά µανιτάρια που µαγειρεµένα είναι φαγώσιµα (στα οποία µάλιστα ανήκουν και µερικά από τα πιο περιζήτητα είδη), µπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση αν καταναλωθούν ωµά ή ανεπαρκώς µαγειρεµένα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα µανιτάρια αυτά περιέχουν τοξίνες που είναι θερµοδιαλυτές, δηλαδή καταστρέφονται µε τη θερµότητα που αναπτύσσεται κατά το µαγείρεµα, µε αποτέλεσµα να µην προκαλούν κανένα απολύτως πρόβληµα, αφού τα µανιτάρια έχουν µα-
Τέλος, όπως κάθε άλλο τρόφιµο, έτσι και τα µανιτάρια µπορούν να προκαλούν δυσανεξία σε ορισµένους. Υπάρχουν άτοµα που είναι ευαίσθητα ακόµη και στο πιο ευρέως καλλιεργούµενο µανιτάρι του εµπορίου (Agaricus bisporus). Όσοι δοκιµάζουν πρώτη φορά ένα µανιτάρι, καλό θα είναι να τρώνε µόνο ένα µικρό κοµµάτι του, έτσι ώστε να ελέγξουν την αντίδραση του οργανισµού τους. Αν διαπιστωθεί κάποια δυσανεξία, προφανώς θα πρέπει στο µέλλον να το αποφεύγουν.
Γυµνοσάλιαγκας τρώει ένα καρπόσωµα Amanita verna
Αναλυτικά για τον τρόπο αντιµετώπισης και τα συµπτώµατα, µπορείτε να ανατρέξετε στην εξαιρετική εργασία του Άγγελου Παπαδηµητρίου, που έχει αναρτηθεί στο http://www.manitari.gr/manitaria/texts/dilitiriasis.htm ενώ πρόσβαση µπορεί κανείς να έχει και από το http://manitarilesvos.blogspot.com. Το παρόν άρθρο βασίζεται στην παραπάνω εργασία (σύντµηση, επιλογή αποσπασµάτων και συσχέτιση µε τη Λέσβο µέσα από τη συλλογική εµπειρία του Συλλόγου Μανιταρόφιλων).
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
35
36 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Ποιότητες Εννέα δέκατα Άσσος ∆υάρι Τριάρι Τεσσάρι Πεντάρι Εξάρι Επτάρι Οκτάρι Εννιάρι ∆εκάρι
Ποιότητες Τρία δέκατα Τέσσερα δέκατα Πέντε δέκατα Έξι δέκατα Επτά δέκατα Οκτώ δέκατα
Τιµές έξτρα παρθένου ελαιολάδου ΕΑΣ Λέσβου
10-12-2008 29-01-2009 29-04-2009 01-07-2009 07-09-2009 03-11-2009 17-11-2009 22-12-2009 25-06-2010 17-02-2011 2.11 1.92 1.72 1.92 2.22 2.07 2.02 1.92 2.02 1.91 2.1 1.9 1.7 1.9 2.2 2.05 2 1.9 2 1.9 2 1.7 1.58 1.7 2.05 1.9 1.8 1.7 1.8 1.75 1.92 1.66 1.53 1.66 2.01 1.86 1.66 1.63 1.48 1.46 1.89 1.63 1.5 1.63 1.98 1.83 1.63 1.6 1.45 1.43 1.86 1.6 1.47 1.6 1.95 1.8 1.6 1.57 1.42 1.4 1.82 1.56 1.43 1.56 1.91 1.76 1.56 1.53 1.38 1.36 1.77 1.51 1.38 1.51 1.86 1.71 1.51 1.48 1.33 1.32 1.72 1.46 1.33 1.46 1.81 1.66 1.46 1.43 1.28 1.28 1.67 1.41 1.28 1.41 1.76 1.61 1.41 1.38 1.23 1.24 1.62 1.36 1.23 1.36 1.71 1.56 1.36 1.33 1.16 1.2 Τιµές σε ευρώ
Τιµές παρθένων και βιοµηχανικών ελαιολάδων ΕΑΣ Λέσβου
10-12-2008 29-01-2009 29-04-2009 01-07-2009 07-09-2009 03-11-2009 17-11-2009 22-12-2009 25-06-2010 17-02-2011 2.3 2.1 1.9 2.1 2.4 2.25 2.2 2.1 2.2 2.09 2.25 2.06 1.86 2.06 2.36 2.21 2.16 2.06 2.16 2.07 2.2 2.02 1.82 2.02 2.32 2.17 2.12 2.02 2.12 2.05 2.16 1.99 1.79 1.99 2.29 2.14 2.09 1.99 2.09 2 2.14 1.96 1.76 1.96 2.26 2.11 2.06 1.96 2.06 1.96 2.13 1.94 1.74 1.94 2.24 2.09 2.04 1.94 2.04 1.92 Τιµές σε ευρώ
ÙÈ̤˜ ÂÏ·ÈÔÏ¿‰Ô˘
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
37
0.401
0.3755
0.4092
0.4073
0.3756
0.3987
0.4113
0.3725
0.3901
Mάρτιος 0.444
0.3698
0.3827
Aπρίλιος 0.4315
2005 0.9043 0.541
2006 0.9152 0.5505
Iούνιος Iούλιος 0.4299 0.4217 2009 0.3757 0.3723 2010 0.364 0.3637 2011
2007 0.8684 0.5125
0.3673
0.3694
Aύγουστος 0.4159
0.3839
0.3719
Oκτώβριος 0.4073
2008 0.935 0.5588
0.3768
0.3704
Σεπτέµβριος 0.4193
0.3907
0.3723
∆εκέµβριος 0.3901
Τιµές σε ευρώ Πηγή: ΕΛΟΓΑΚ 2009 2010 0.9606 0.9663 0.5768 0.5759
0.395
0.3731
Nοέµβριος 0.401
Τιµές σε ευρώ Πηγή: ΕΛΟΓΑΚ
Τιµές σε ευρώ 31/01/2011 14/02/2011 28/02/2011 14/03/2011 30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 25/05/2011 Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. 5,00 5,50 5,00 5,50 5,20 5,70 5,30 5,60 5,40 6,00 7,20 7,80 6,50 7,20 6,40 6,80 6,40 7,00 4,40 4,80 4,00 4,50 4,50 5,00 4,50 5,00 4,50 5,00 6,00 6,50 5,00 5,80 5,50 6,00 5,50 6,00 4.5 6 5.50 6.20 5.50 6.20 5.60 6.40 5.60 6.50 5.60 6.20 5.50 5.80 5.60 6.20 5.00 5.60 6,50 7,00 5,00 6,30 6,30 6,60 6,30 6,60 5,50 6,50 5,50 6,00 5,50 6,00 5,50 6,00 5,80 6,40 7,50 7,80 6,50 7,00 6,50 7,00 6,50 7,00 2,00 3,50 2,00 3,30 2,00 3,30 2,00 3,30 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,20
2004 0.8765 0.518
0.3648
0.3776
Mάιος 0.4312
2008
4,60 5,50
4,60 5,50
4,60 5,50
4,60 5,50
4,60
5,50
2,50 2,90 2,35 2,80
Αν. 2,40 2,70 2,20 2,50
4,60 5,50 4,60 5,50
14/02/2011 28/02/2011 14/03/2011 30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 25/05/2011 Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. 2,30 2,60 2,40 2,60 2,40 2,60 2,40 2,60 2,40 2,50 2,40 2,50 2,40 2,50 2,40 2,50 2,70 3,00 2,70 3,00 2,70 3,00 2,70 3,00 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 1,95 2,20 2,10 2,35 2,10 2,30 2,10 2,30 2,10 2,30 2,15 2,30 2,15 2,30 2,20 2,35 2,30 2,50 2,40 2,70 2,40 2,70 2,40 2,70 2,40 2,70 2,45 2,75 2,45 2,75 2,50 2,80
5,50
Τιµές σε ευρώ
31/01/2011 Αν. Κατ. 2,30 2,60 2,70 3,00 1,95 2,20 2,30 2,50
4,60
Ηµεροµηνία 14/01/2011 Είδος Κατ. Χοιρινά εγχώρια µαδητά µισάδια Χοιρινά εγχώρια τ. καρέ µισάδια Χοιρινά εξωτερικού µαδητά µισάδια Χοιρινά εξωτερικού τ. καρέ µισάδια
4,50 5,50 4,60 5,50
Τιµές χοιρινού κρέατος
Ηµεροµηνία Είδος Μοσχάρια εγχώρια 4/µόρια Μοσχάρια εξωτερικού 4,50 5,50 4/µόρια
Τιµές σε ευρώ 31/01/2011 14/01/2011 31/01/2011 14/02/2011 28/02/2011 14/03/2011 30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 25/05/2011 Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. 4,80 5,60 4,80 5,60 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80
Τιµές βόειου κρέατος
Ηµεροµηνία 31/12/2010 14/01/2011 Είδος Κατ. Αν. Κατ. Αν. Αρνιά γάλακτος 5,50 6,30 5,00 5,40 Αρνιά 12 - 14 εγχώρια 4,50 5,00 4,50 4,80 Αρνιά Βουλγαρίας 4.5 6 4.5 6 Αρνιά Ρουµανίας Κατσίκια 6,50 8,00 6,00 6,40 Γιδοπρόβατα 2,00 3,50 2,00 3,50
Τιµές χονδρικής πρόβειου και κατσικίσιου κρέατος
Μέσες τιµές πρόβειου και κατσικίσιου γάλακτος Έτος 2002 2003 Πρόβειο Γάλα 0.8249 0.8469 Κατσικίσιο Γάλα 0.4957 0.4999
Φεβρουάριος 0.453
Ιανουάριος 0.4635
Μέσες τιµές αγελαδινού γάλακτος
ÙÈ̤˜ Á¿Ï·ÎÙÔ˜ - ÎÚ¤·ÙÔ˜
ΕΓΙΝΑΝ - ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ
Ë ·Ù˙¤ÓÙ· ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÔ‡ Έγιναν
1 Μαΐου 2011,
9 έως 11 Ιουνίου, πραγµατοποιήθηκε
∆ιεθνές Επιστηµονικό Συνέδριο µε θέµα «Παγκοσµιοποίηση – Προκλήσεις για τη Ζωική παραγωγή», στη Χαλκιδική. ∆ιοργανωτής ήταν η Ελληνική Ζωοτεχνική Εταιρεία και η British Society of Animal Science. Πληροφορίες: Τηλ. 210 5294411, www.eze.gr, gzervas@aua.gr
16 ως 18 Μαΐου 2011,
πραγ-
µατοποιήθηκε ∆ιεθνές Συµπόσιο για το πρόβειο και γίδινο γάλα και τα προϊόντα τους. Στην Αθήνα διοργανωτής ήταν η Εθνική Επιτροπή Γάλακτος Ελλάδος. Πληροφορίες: Τηλ. 210 5294651, http://idfsheepgoatmilk2011.aua.gr, ndcg@aua.gr
1η Ιουνίου 2011,
πραγµατοποιήθη-
κε ηµερίδα στο Άργος µε θέµα: «Η Βιοµηχανία ψύχους στο πλευρό του Έλληνα παραγωγού – Ψυχρές Λύσεις Βελτίωσης Ποιότητας, Ασφάλειας και Παραγωγικότητας». ∆ιοργανωτής της ηµερίδας ήταν η Ελληνική Ένωση Βιοµηχανιών Ψύχους (ΕΕΒΨ).
4 Ιουνίου 2011,
στις 7.00 το απόγευµα, στην αίθουσα συνεδριάσεων της πρώην Νοµαρχίας Αργολίδας, στο Ναύπλιο, πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα µε τίτλο «Καινοτόµοι Τρόποι Προώθησης Αγροτικών Προϊόντων». ∆ιοργανωτής ήταν η Ένωση Νέων Αγροτών Αργολίδας σε συνεργασία µε το ΤΕΙ Πειραιά.
5 Ιουνίου 2011,στο Porto Carras Grand Resort, Meliton Hotel, στο Νέο Μαρµαρά Χαλκιδικής, πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα µε θέµα «Θερµοκηπιακές Καλλιέργειες και Πράσινη Ανάπτυξη - Τεχνολογίες αιχµής, στην παραγωγή θερµοκηπιακών προϊόντων». ∆ιοργανωτής ήταν το Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας (ΚΕΤΕΑΘ) σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (Εργαστήριο Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος).
6 ως 10 Ιουνίου 2011,
πραγµατοποιήθηκε το 12th International Symposium on Soil and Plant Analysis (12ο ∆ιεθνές Συµπόσιο για την Ανάλυση Εδάφους και Φυτικών Ιστών) στα Χανιά της Κρήτης. ∆ιοργανωτής ήταν το Μεσογειακό Αγρονοµικό Ινστιτούτο Χανίων, ΜΑΙΧ. Πληροφορίες: http://www.isspaonline.org/.
38 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
πραγµατοποιήθηκε η ∆ιεθνής Έκθεση Κτηνοτροφίας Animalia στην Κωνσταντινούπολη. ∆ιοργανωτής ήταν η HKF Trade Fairs και έλαβε χώρα στο Istanbul Expo Center Hall 11. Οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να βρουν πληροφορίες στη διεύθυνση www.animaliaistanbul.com.
11 ως 12 Ιουνίου,
πραγµατοποιήθη-
κε το 6ο Φεστιβάλ Γεύσης και Παράδοσης Αιγαίου, στο λιµάνι της Σκάλας στην Πάτµο.
Θα γίνουν
8 ως 12 Οκτωβρίου 2011, θα πραγµατοποιηθεί η ∆ιεθνής Έκθεση Τροφίµων και Ποτών Anuga 2011, στην Κολωνία της Γερµανίας. Είναι µια από τις σηµαντικότερες εκθέσεις τροφίµων και ποτών στον κόσµο. Οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να απευθυνθούν στο Ελληνογερµανικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο, κα Καλλιόπη Μέµτσα, Τηλ.: 210 6419028, Fax: 210 6445175. Επισκεφτείτε και την ιστοσελίδα της έκθεσης, www.anuga.de.
31 Οκτωβρίου ως τις 4 Νοεµβρίου 2011, θα πραγµατοποιηθεί το ∆ιεθνές Συνέδριο «OLIVEBIOTEQ 2011». ∆ιοργανωτής είναι το Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελαίας Χανίων (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε). Πληροφορίες στο τηλέφωνο 28210 83442 και στην ιστοσελίδα www.nagref-cha.gr/olivebioteq/index.htm.
Προθεσµίες
Μέχρι τις 20 Ιουνίου παρατάθηκε η υποβολή αιτήσεων για τα Σχέδια Βελτίωσης µε απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστα Σκανδαλίδη. Η αρχική καταληκτική ηµεροµηνία ήταν η 31η Μάη.
Μέχρι τις 31 Ιουλίου
µπορούν να
υποβάλλουν οι ψαράδες, τις αιτήσεις τους για χρηµατοδότηση της µόνιµης παύσης αλιευτικών δραστηριοτήτων στα πλαίσια του Μέτρου 1.1. του Επιχειρησιακού Προγράµµατος Αλιείας 2007 2013.
Μέχρι τις 31 ∆εκεµβρίου
µπο-
ρούν οι κτηνοτρόφοι όλης της χώρας, να κάνουν χρήση της δυνατότητας εξαίρεσης από την κατεδάφιση των σταβλικών τους εγκαταστάσεων, που δεν έχουν λάβει άδεια λειτουργίας.