Νησιωτικό Αγρόκτημα 16

νησιωτικό

∞ÁÚfiÎÙËÌ· Î ΙΟΥΝΙΟΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011

ΤΕΥΧΟΣ 16Ο

το περιοδικό των παραγωγών του Αιγαίου

∞ºπ∂ƒøª∞: ∂ÂÓ‰‡ÛÂȘ ÛÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ

∫ÂÚ‰›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï¿‰È

™À¡∂¡∆∂À•H Κωνσταντίνος Μουσουρούλης «∏ ΢‚¤ÚÓËÛË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÌfi Â› Ù˘ ∫∞¶»

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Βακτήριο εξοντώνει το δάκο Τρεις Eνώσεις µπροστά σε κρίσιµες αποφάσεις

...Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘

∂

πιστροφή στο χωράφι. Η οικονοµική κρίση, ο υπερκορεσµός και οι απολύσεις προσωπικού από το δευτερογενή και τριτογενή τοµέα της παραγωγής, αλλάζουν τα δεδοµένα και φέρνουν νέους ανθρώπους στην ύπαιθρο. Αυτή τη φορά δεν είναι µετανάστες από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γεωργία, που αποφασίζουν να κάνουν πατρίδα τους την ελληνική ύπαιθρο. Αυτή τη φορά είναι οι νέες και παλιότερες γενιές Ελλήνων, που είχαν φύγει στις µεγάλες πόλεις της χώρας, αλλά έπεσαν θύµατα της κρίσης. Πολλοί από αυτούς είχαν ένα πατρικό σπίτι στο χωριό ίσως και κάποιο χωραφάκι. ∆εν τα πούλησαν ποτέ για να µην ξεκοπούν από τις ρίζες τους. Αλλά φαίνεται πως τώρα ήρθε η ώρα να επιστρέψουν εκεί από όπου ξεκίνησαν οι ίδιοι ή οι γονείς τους πριν µερικές δεκαετίες για να βρουν την τύχη τους στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη ή τον Πειραιά. Παράλληλα όµως έχει ανακοπεί η τάση φυγής της νεολαίας από τα χωριά προς τα µεγάλα αστικά κέντρα αλλά και τις περιφερειακές πόλεις, όπου η ζωή έχει γίνει πολύ ακριβή και οι εργασιακές ευκαιρίες είναι περιορισµένες ως ανύπαρκτες. Τα παραπάνω στοιχεία καταγράφονται σε µελέτη της ΠΑΣΕΓΕΣ ως µια τάση αύξησης του αγροτικού πληθυσµού της χώρας µας.

∆εν µπορούµε να ξέρουµε για πόσα χρόνια θα κρατήσει αυτή η τάση. Ίσως σύντοµα να αναστραφεί. Ίσως πάλι να διαρκέσει για πολλά χρόνια. Είτε στη µία είτε στην άλλη περίπτωση πάντως, τα χωριά µας, τα νησιά µας και µαζί µε αυτά και η πρωτογενής παραγωγή, έχουν µια χρυσή ευκαιρία να κερδίσουν τη µάχη της επιβίωσης. Αρκεί το νέο δυναµικό που µπαίνει στην παραγωγή, να έχει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τις δυνατότητες του. Αρκεί να µην προσπαθήσουµε να το βάλουµε στα πλαίσια που είχαν διαµορφώσει παλιότερες γενιές. Τα πρώτα µηνύµατα που µας δίνει αυτό το δυναµικό, είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Την ώρα που κορυφαίοι κυβερνητικοί παράγοντες κάνουν λόγο για χρεωκοπία, έστω και επιλεκτική, περίπου 350 αγρότες του Βορείου Αιγαίου αψηφούν την καταστροφολογία. Ετοιµάζουν επενδύσεις µέσα από τα «Σχέδια Βελτίωσης», η υλοποίηση των οποίων είναι µια πραγµατική περιπέτεια στις οικονοµικές συνθήκες που διαµορφώνονται στη χώρα. Ελπίζουµε, τώρα που δεν είναι αναγκαία η κρατική συµµετοχή στα κοινοτικά προγράµµατα, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να χρηµατοδοτήσει όλα τα επενδυτικά σχέδια. Οφείλει να στηρίξει αυτούς τους ανθρώπους που επιλέγουν µέσα στη δίνη της κρίσης, να οραµατίζονται ένα καλύτερο µέλλον.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

3

t

ÂÈηÈÚfiÙËÙ·

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ TEYXOΣ 16O ΙΟΥΝΙΟΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 Ιδιοκτήτης Eκδότης - ∆ιευθυντής: Mανόλης Mανώλας Yπεύθυνος σύνταξης: Νίκος Μανάβης Συνεργάτες: Βαγγελιώ Χρηστίδου Έλενα Χουσνή Μαρία Σελάχα Ορέστης Χρηστίδης Αριστείδης Σγατζός ∆ιόρθωση κειµένων: Mαριάνθη Παρασκευά Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο «EMΠPOΣ» Art Director: Xρήστος Παρασκευαΐδης Yπεύθυνη διαφήµισης περιοδικού: Μαρία Κορδερά ∆ιαφηµιστικό τµήµα: Kαλλιόπη Ψαριανού Κωνσταντίνα Μουτζουρέλλη Έφη Στραβοσκούφη Λάµπρος Ανεµάς

¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÊÔÚ¤· ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ·Ô‚Ï‹ÙˆÓ

∞

ρκετές φορές µέσα από τις σελίδες του περιοδικού µας, έχουµε παρουσιάσει τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν τα ελαιοτριβεία της Σάµου. Τον Ιούλη, ο Σύλλογος Ελαιοτριβέων του νησιού µαζί µε τον Πρόεδρο του Επιµελητηρίου Σάµου, συζήτησαν Ο πρόεδρος των ελαιοτριβέων της Σάµου, τη δυνατότητα δηµιουργίας K. Χρήστος Βακιντής φορέα για τη διαχείριση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Τώρα οι παραπάνω φορείς ζητούν από το ∆ήµο του νησιού, να προχωρήσει στη χωροθέτηση του σηµείου που θα δηµιουργηθεί η µονάδα επεξεργασία των αποβλήτων. Όταν λυθεί το θέµα, τα 15 ελαιοτριβεία της Σάµου θα µπορέσουν να πάρουν τις απαραίτητες άδειες λειτουργίας. Ο Σύλλογος Ελαιοτριβέων επιδιώκει να βρεθεί ένας χώρος για τα υπολείµµατα χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον αλλά και µε αποκλειστική κάλυψη των εξόδων που απαιτούνται για την επεξεργασία τους από τους ίδιους τους ελαιοτριβείς. Η σύσκεψη που πραγµατοποιήθηκε µε πρωτοβουλία του Επιµελητηρίου, είναι µια συνέχεια της ηµερίδας που είχε κάνει ο ∆ήµος και αφορούσε τη διαχείριση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων και τους τρόπους που µπορούν αυτά να χρησιµοποιηθούν σαν ανακυκλώσιµα υλικά.

¶ÈÛÙÔÔÈ‹ıËΠΠαραγωγή - Eκτύπωση: EΠIKOINΩNIA ΛEΣBOY A.E. Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 27801 Fax 22510 27300 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr

∏

Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισµών ∆ωδεκανήσου πιστοποιήθηκε για την εφαρµογή του συστήµατος ολοκληρωµένης διαχείρισης. Πρόσφατα πραγµατοποιήθηκαν επιτόπιοι έλεγχοι τόσο στην Ένωση όσο και στους παραγωγούς που συµµετέχουν στο πρόγραµµα. Μέσα από τη διαδικασία εντοπίστηκαν τα σηµεία που έχρηζαν βελτίωσης, έγιναν οι α-

ÂÚȯfiÌÂÓ· Επικαιρότητα ...................................................................4

25 ∆Ô «ª·ÏÙ·Ù˙‹˜» ÙÚ¤¯ÂÈ...

Ρεπορτάζ

32 °ÈÔÚÙ¤˜ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÂÓ Ì¤Ûˆ ÎÚ›Û˘

8

Αφιέρωµα: Ελαιόλαδο .................................................14-21

™Ù¿ÛÈ̘ ÔÈ ÂÍ·ÁˆÁ¤˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·

12 µ·ÎÙ‹ÚÈÔ ÂÍÔÓÙÒÓÂÈ ÙÔ ‰¿ÎÔ 22 ∆ÚÂȘ EÓÒÛÂȘ ÌÚÔÛÙ¿ Û ÎÚ›ÛÈ̘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ

4 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

16 ŒÓ·˜ ÛÙ¿‚ÏÔ˜ ·fi ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ 20 ∆Ú˘ÁÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·Óıfi Ù˘ ™·Ìȷ΋˜ Á˘

παραίτητες συστάσεις και υλοποιήθηκαν οι σχετικές διορθωτικές ενέργειες. Η διάρκεια ισχύος της πιστοποίησης, είναι τριετής µε καταληκτική ηµεροµηνία την 14η Μαρτίου 2014. Η διοίκηση της ΕΑΣ ∆ωδεκανήσου εξέφρασε την ικανοποίηση της για το θετικό αποτέλεσµα και την πιστοποίηση στα πλαίσια του δύσκολου αυτού έργου, η προετοιµασία του οποίου διήρκεσε δύο χρόνια.

∂ȉfiÙËÛË Ì·ÛÙ›¯·˜

¶

ληρώθηκε η επιδότηση στους µαστιχοπαραγωγούς της Χίου, που προέρχεται από το πρόγραµµα στήριξης της αγροτικής παραγωγής στα νησιά του Αιγαίου. Το ποσό που καταβλήθηκε σε 1.264 παραγωγούς, ανέρχεται στα 1.045.070,00 ευρώ.

∏ÌÂÚ›‰· ÁÈ· ÙËÓ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·

T

α προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο κλάδος της κτηνοτροφίας, ήταν το αντικείµενο ηµερίδας που πραγµατοποιήθηκε στη Σάµο τον περασµένο Ιούνη. Ο κλάδος αντιµετωπίζει τεράστια προβλήµατα µετά το κλείσιµο του µοναδικού ιδιωτικού σφαγείου που λειτουργούσε στο νησί. Σήµερα οι κτηνοτρόφοι του νησιού είναι υποχρεωµένοι να στέλνουν τα ζώα τους στη Χίο για σφαγή µε αποτέλεσµα να αυξάνονται κατά πολύ το κόστος και οι τιµές τους.

«ºÚ¤ÓÔ» Û ·‰ÈηÈÔÏfiÁËÙ˜ ·˘Í‹ÛÂȘ ˙ˆÔÙÚÔÊÒÓ

√È ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ∫∫∂ ÁÈ· ÙÔ Û·ÌÈÒÙÈÎÔ ÎÚ·Û›

™

ε ανοιχτή εκδήλωση που πραγµατοποιήθηκε τον Ιούνιο, η κοµµατική οργάνωση του ΚΚΕ παρουσίασε τις θέσεις του κόµµατος για το σαµιώτικο κρασί και την Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισµών Σάµου (ΕΟΣΣ). Τα βασικά σηµεία της θέσης του κόµµατος είναι: - ∆ιαγραφή όλων των χρεών της ΕΟΣΣ.

- Άτοκη δανειοδότησή της από δω και πέρα.

- Εκχώρηση του µέρους της άτοκης κρατικής χρηµατοδότησης που προσχηµατικά παρακρατήθηκε.

- Κατάργηση του τέλους ακίνητης περιουσίας, της περαίωσης και κάθε φόρου που επιβαρύνει το σαµιώτικο κρασί.

- Επαναφορά της επιδότησης εξαγωγών και της επιδότησης επιτοκίου. Τα παραπάνω εντάσσονται στο σχεδιασµό του ΚΚΕ για τη δηµιουργία παραγωγικών συνεταιρισµών σε όλη τη χώρα.

¡

α σταµατήσουν τις ενδεχόµενες αδικαιολόγητες αυξήσεις τιµών στις ζωοτροφές που απειλούν να µετακυλιστούν στην τελική τιµή κρεάτων, πουλερικών και γαλακτοκοµικών, επιδιώκουν να θέσουν τα συναρµόδια υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων και Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, µε αγορανοµική διάταξη. Ορισµένες κινήσεις έγιναν το προηγούµενο χειµώνα χωρίς ουσιαστικά αποτελέσµατα. Όµως η όλη προσπάθεια θα κριθεί από τα µέσα Σεπτεµβρίου ως τα τέλη Οκτωβρίου, δηλαδή τότε που πραγµατοποιείται ο µεγαλύτερος όγκος των αγοροπωλησιών κάθε έτους. Οι τιµές των ζωοτροφών από

Συνέντευξη Βότανα του Βορειοανατολικού Αιγαίου 29 ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ªÔ˘ÛÔ˘ÚÔ‡Ï˘: «∏ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÌfi Â› Ù˘ ∫∞¶» Άρθρα 34 ∂Í·ÓÙÏË̤ÓÔ ˘fiÛÙڈ̷ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ Ì·ÓÈÙ·ÚÈÒÓ… ªÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ χÛË ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÎÔÌfiÛÙ

33 §Ô‡ÈÓ· Πίνακες τιµών αγροτικών προϊόντων ..........................36-37 Αγροτική ατζέντα .........................................................38

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

5

ÂÈηÈÚfiÙËÙ· °Â˘ÛÈÁÓˆÛ›· ÎÚ·ÛÈÔ‡ ÛÙË ª˘ÙÈÏ‹ÓË

ª

ια εξαιρετική βραδιά για τους φίλους του καλού κρασιού, διοργάνωσαν ο Σύλλογος Γευστικής και Εικαστικής Παρέµβασης Οίνου «Περί οίνου ο λόγος» και το οινοποιείο του Οινοφόρου Μεγαλοχωρίου, στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου. Κατά τη διάρκεια της, τα µέλη του Συλλόγου µε επικεφαλής τον Πρόεδρο και Sommelier ∆ηµήτρη ∆ιρχαλίδη, βαθµολόγησαν τα κρασιά που παράγει η επιχείρηση. Πραγµατοποιήθηκε κάθετη, φανερή, οµαδική γευσιγνωσία στα τρία κρασιά του οινοποιείου, κατά την οποία βαθµολογήθηκαν τα κρασιά για το χρώµα τους, το άρωµα τους, τη γεύση και την επίγευση τους. Το λευκό «∆άφνις και Χλόη» και το «Μάκαρα» απέσπασαν 86 βαθµούς στους 100 και το κόκκινο «∆άφνις και Χλόη» 90 βαθµούς στους 100. Ο Σύλλογος έχει ως στόχο να αναδείξει την ανωτερότητα του επώνυµου εµφιαλωµένου κρασιού και πραγµατοποιεί γευσιγνωσίες ακολουθώντας τις επίσηµες διαδικασίες.

το 2007 ως το 2010, κατέγραψαν άνοδο 50%. Το κόστος των ζωοτροφών συµβάλει κατά 60% στο τελικό κόστος προϊόντων των κτηνοτροφικών προϊόντων.

¢·ÎÔÎÙÔÓ›· ÌÂÙ’ ÂÌÔ‰›ˆÓ

¶

ολύ µεγάλες καθυστερήσεις είχαµε για ακόµη µια χρονιά, στην έναρξη των φετινών προγραµµάτων δακοκτονίας. Στη Λέσβο, όπου η δακοκτονία πραγµατοποιείται µε ευθύνη της ∆ιεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης, ο πρώτος ψεκασµός ξεκίνησε στις 8 Ιουλίου. Σε άλλα νησιά του Αιγαίου, αν και η δακοκτονία γίνεται από εργολάβους, η έναρξη των ψεκασµών καθυστέρησε ακόµη περισσότερο. Οι επιπτώσεις των καθυστερήσεων αναµένεται να γίνουν ορατές από τα τέλη Οκτωβρίου.

∏ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· «Î·›ÂÈ» Ù· ÊÚÔ‡Ù·

°

νωστά φρούτα και ξηροί καρποί, όπως τα κεράσια και τα φιστίκια, θα αντιµετωπίζουν ολοένα µεγαλύτερες δυσκολίες στις εύκρατες περιοχές, ιδιαίτερα γύρω από τη Μεσόγειο, όσο αυξάνεται η θερµοκρασία, λόγω της κλιµατικής αλλαγής. Και αυτό θα ασκήσει σοβαρές πιέσεις στους παραγωγούς, που δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί το πρόβληµα, σύµφωνα µε µια νέα διεθνή επιστηµονική έρευνα. Οι ερευνητές από την Κένυα, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, που

6 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

δηµοσίευσαν τη σχετική µελέτη στο περιοδικό «PLoS ONE», σύµφωνα µε το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, εκτιµούν ότι ακόµα και αν ληφθούν αποτελεσµατικότερα µέτρα για τον περιορισµό της υπερθέρµανσης, η επίπτωση της κλιµατικής αλλαγής θα είναι αρκετά σοβαρή, για να δηµιουργήσει πονοκεφάλους στον κλάδο των φρούτων και ξηρών καρπών, που κάνει τζίρο περίπου 100 δισεκατοµµυρίων δολαρίων το χρόνο.

∆˘ÚÔ‚ÔÏ¿ÎÈ ª˘ÙÈÏ‹Ó˘

™

πάνια συναντάµε νησιωτικά προϊόντα στα ράφια των σούπερ µάρκετ του οµίλου Lidl. Ένα από αυτά είναι το τυροβολάκι Μυτιλήνης, που παράγει αποκλειστικά η εταιρεία Λεσβιγάλ. Το τυροβολάκι περιέχει 15% ως 20% κατσικίσιο γάλα. Το πρόβειο γάλα κυµαίνεται από 80% ως 85%. Τα λιπαρά του κυµαίνονται από 45% ως 48%. Από την επιτυχία της αρχικής διάθεσης του προϊόντος, θα εξαρτηθεί η διάθεση του στο εξωτερικό.

™ÂÌÈÓ¿ÚÈ· ·fi ÙË ¢∏ø

∂

κπαιδευτικά προγράµµατα στη βιολογική γεωργία, οργάνωσε η ∆ΗΩ στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Το πρώτο σεµινάριο πραγµατοποιήθηκε στη

Λέσβο και συγκεκριµένα στην περιοχή της Ερεσού. Από 22 ως 28 Αυγούστου 2011, στο αγρόκτηµα Χλιαρά, εκπαιδεύτηκαν νέοι αγρότες στην παραγωγή βιολογικών φρούτων και κηπευτικών. Επίσης στη Σάµο, στο κτήµα Βακίρη, έγινε εκπαίδευση 10 αγροτών στη βιολογική καλλιέργεια της ελιάς. Βασική εργασία την πρώτη εβδοµάδα, ήταν το καθάρισµα και η προετοιµασία του ελαιώνα για τη συγκοµιδή, ενώ τη δεύτερη και την τρίτη εβδοµάδα θα πραγµατοποιηθεί η συγκοµιδή. Οι ηµεροµηνίες που θα πραγµατοποιηθεί το σεµινάριο είναι από 3-8 Οκτωβρίου, 7-12 Νοεµβρίου και 12-17 ∆εκεµβρίου.

∂ÈÛ΢‹ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ‰ÚfiÌˆÓ ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ÛÔ

™

τις 5 Αυγούστου δηµοπρατήθηκε το έργο επισκευής αγροτικών δρόµων στα χωριά της Αµανής, στη Χίο. Το έργο έχει προϋπολογισµό 30.000 ευρώ και αφορά τα χωριά Ποταµιάς, Πισπιλούντας, Χαλάνδρων, Κεράµου, Λεπτοπόδων, Αγιασµάτων, Κουρουνίων, ∆ιευχών, Κατάβασης, Κυπουριών και Φυτών.

Δοχεία τυροκομικών Δοχεία τουρσιών Δοχεία ελαιών Δοχεία ελαιoλάδων Δοχεία μελιού Δοχεία λιπαντικών

ΛΕΥΚΟΣΙΔΗΡΟΥΡΓΙΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Α.Ε.

Κατασκευή ειδών συσκευασίας από Λευκοσίδηρο Web: www.lefka.gr - E-mail: info@lefka.gr

7ο χιλ. Π.Ε.Ο. Καβάλας - Θεσσαλονίκης, Τ.Θ. 1357, Τ.Κ. 65110, Καβάλα Τηλ.: 2510. 326325 - 2510. 326253 - 2510. 326256 - Φάξ: 2510. 326236

ÚÂÔÚÙ¿˙ ∫ÂÚ‰›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï¿‰È

™Ù¿ÛÈ̘ ÔÈ ÂÍ·ÁˆÁ¤˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·

A

νοδικές τάσεις κατέγραψαν το 2010, οι ελληνικές εξαγωγές στη Γερµανία. Όµως οι εξαγωγές τροφίµων και ποτών που κατά κύριο λόγο ενδιαφέ ρουν τα προϊόντα των νησιών µας, καταγράφουν κάµψη της τάξης του 0,89%. Συγκεκριµένα, ο τοµέας των τροφίµων παρουσιάζει οριακή ανάκαµψη 1,0%, ενώ ο τοµέας των ποτών έχει πτωτική πορεία. Οι εξαγωγές βιοµηχανικών προϊόντων και ορυκτών, καταγράφουν αύξηση της τάξης του 7,32%. Η ανάλυση της Ελληνικής Πρεσβείας στη Γερµανία, αναφέρει ότι οι ελληνικές εξαγωγές προς τη Γερµανία αυξήθηκαν το 2010 κατά 4,53% και ανήλθαν σε 1,77 δισεκατοµµύρια ευρώ έναντι 1,69 δισεκατοµµύρια ευρώ το 2009 και 1,82 δισεκατοµµύρια ευρώ το 2007. Παρ’ όλη την αύξηση, παραµένουν σε χαµηλότερο επίπεδο από το υψηλότερο σηµείο τους, που σηµειώθηκε το 2007 µε 1,98 δισεκατοµµύρια ευρώ. Τα βασικά χαρακτηριστικά των ελληνογερµανικών εµπορικών σχέσεων δείχνουν ότι: H Γερµανία παραµένει ο κυριότερος εµπορικός εταίρος της Ελλάδας τόσο ως προς τις εξαγωγές όσο και ως προς τις εισαγωγές. Παρ’ όλη την ανάκαµψη των ελληνικών εξαγωγών το 2010, το επίπεδό τους παραµένει χαµηλότερο του υψηλότερου σηµείου που σηµειώθηκε το 2007. Οι γερµανικές εξαγωγές βρίσκονται σε πτωτική πορεία από το 2008, µε αποτέλεσµα την συνέχιση της συρρίκνωσης του εµπορικού µας ελλείµµατος αλλά και του συνολικού όγκου συναλλαγών. Όπως και τα προηγούµενα χρόνια, οι εξαγωγές µας συντίθενται περίπου κατά τα 2/3 από βιοµηχανικά προϊόντα (περιλαµβάνονται τα προϊόντα ορυχείων/εξόρυξης) και κατά 1/3 από τα τρόφιµα/ποτά (περιλαµβάνεται η αγροτική παραγωγή). Οι γερµανικές εξαγωγές προς τη χώρα µας, συνέχισαν την πτωτική τους πορεία και το 2010. Έναντι του 2009 µειώθηκαν κατά 15,75% και ανήλθαν σε 5,02 δισεκατοµµύρια ευρώ εν συγκρίσει προς 5,96 δισεκατοµµύρια ευρώ το 2009 και 7,24 δισεκατοµµύρια ευρώ το 2008, οπότε και είχαν φθάσει στο ανώτατο σηµείο τους. Λόγω της µεγαλύτερης µείωσης των γερµανικών εξαγωγών, το έλλειµµα εις βάρος της χώρας µας το 2010, συρρικνώθηκε περαιτέρω κατά 23,80% σε 3,25 δισεκατοµµύρια ευρώ. Οι ελληνικές εξαγωγές

8 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

t

Οι εξαγωγές φέτος στη Γερµανία ανήλθαν στα 59 εκατοµµύρια ευρώ

s

αντιστοιχούν πλέον στο 35% των εισαγωγών, ενώ το 2008 το ποσοστό ήταν µόλις 25%. Οι ελληνικές εξαγωγές στη Γερµανία, αποτελούν το 10,9% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, έναντι 10,8% και 7,1% αντιστοίχως των εξαγωγών µας προς την Ιταλία και την Κύπρο. Τα ποσοστά του 2009, ήταν 11,54% για τη Γερµανία, 11,50% για την Ιταλία και 7,2% για την Κύπρο. Η αύξηση των ελληνικών εξαγωγών θα συνεχισθεί το 2011 λόγω των εξής παραγόντων: Η γερµανική οικονοµία αναµένεται να αναπτυχθεί το 2011. Οι καταναλωτικές δαπάνες αναµένεται να σηµειώσουν αύξηση. Παρατηρείται ολοένα και µεγαλύτερο ρεύµα εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων που ζητούν διέξοδο λόγω της συρρίκνωσης της εσωτερικής τους αγοράς. Λόγω της αυξανόµενης πίεσης, οι ελληνικές επιχειρήσεις εµφανίζονται διατεθειµένες να µειώσουν το περιθώριο κέρδους τους, προκειµένου να επιτύχουν πωλήσεις.

∆· ÙÚfiÊÈÌ· Η κατηγορία των τροφίµων στο σύνολό της, µετά από σαφώς ανοδική πορεία την περίοδο 2006 2009, εµφάνισε στασιµότητα το 2010 µε οριακή άνοδο κατά 1% σε 503 εκατοµµύρια ευρώ. Οι διάφορες υποκατηγορίες σηµειώνουν αντιφατικές επιδόσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι επιµέρους προϊόντα που έχουν επιτύχει την είσοδό τους στις γερµανικές αλυσίδες, σηµειώνουν άνοδο. Τέτοια είναι το ελαιόλαδο, η φέτα, το στραγγιστό λευκό γιαούρτι, τα σπαράγγια, οι κονσέρβες ροδάκινου. Οι εξαγωγές γαλακτοκοµικών εξελίσσονται πολύ ικανοποιητικά, καθώς βρίσκονται σε ανοδική τάση από το 2006 έως σήµερα. Το 2010, η αξία εξαγωγών

Από την περυσινή εκδήλωση για τις δυνατότητες εξαγωγών στην Γερµανία που πραγµατοποιήθηκε στο Επιµελητήριο Λέσβου

µας έφθασε τα 76 εκατοµµύρια ευρώ ή αύξηση κατά 4,7% έναντι του 2009. Κυριότερο προϊόν είναι οι εξαγωγές φέτας, που αντιπροσωπεύουν αξία 59 εκατοµµυρίων ευρώ ή ποσοστό αύξησης 17,6% έναντι του 2009. Η φέτα φαίνεται ότι έχει επωφεληθεί της προστασίας της επωνυµίας, µε τις ελληνικές εταιρείες να αυξάνουν την παρουσία τους στα ράφια των αλυσίδων διατροφής, συχνά όµως υπό την ιδιωτική ετικέτα της αλυσίδας. Μέσω αυτού του καναλιού διάθεσης, το προϊόν διατίθεται συνήθως σε συσκευασίες έως 200 γραµµαρίων. Το στραγγιστό λευκό γιαούρτι µε εξαγωγές 3,07 εκατοµµύρια ευρώ το 2010 σηµείωσε αύξηση κατά 20,3%. Στο σύνολό τους, τα ιχθυηρά εµφάνισαν στασιµότητα, καθώς το 2010, οι εξαγωγές µας έφθασαν τα 22 εκατοµµύρια ευρώ, όσο και το 2009, µετά από µία σηµαντική άνοδο από το 2008, που η αξία τους είχε ανέλθει σε 15 εκατοµµύρια ευρώ. Η κατηγορία περιλαµβάνει τα προϊόντα ιχθυοκαλλιεργειών, τσιπούρα και λαβράκι, τα οποία εκτιµούµε ότι διαθέτουν σηµαντική εξαγωγική δυναµική και δεν έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες ανόδου.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

9

10 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ 3.456.149 3.269.313 1.453.392

Κρασιά ερυθρά έως 13 % vol

Κρασιά λευκά έως 13 % vol

Οίνοι ΠΟΠ λευκοί µε οινόπνευµα έως 15%

699.873

8.105.023

6.459.599

3.799.924 566.577

260.779

3.381.018 1.901.042

Άλλα ελαιόλαδα

Ελαιόλαδο παρθένο, µειονεκτικό

1.251.299

2.866.744

15.430.341 12.815.424

4.933.472 4.500.927

6.225.629

Κρασιά ερυθρά ΟΠΑΠ Κρασιά, άλλα από τα ΠΟΠ και ΠΓΕ, λευκά µε οινόπνευµα έως 15%

Ελαιόλαδο παρθένο, άλλο

1.372.222

915.224 312.702

14.601.777 13.526.422 6.866.592 1.622.245

1.414.162

Ελιές

Ούζο, σε συσκευασία κάτω των 2l Άλλα οινοπνευµατώδη ποτά, σε συσκευασία κάτω των 2l Κρασιά άλλα από τα ΠΟΠ και ΠΓΕ, µη λευκά µε οινόπνευµα έως 15%

1.490.377 1.157.432

59.024.076 50.193.623

Φέτα

Μέλι φυσικό Άλλα τυριά, περιεκτικότητας κατά βάρος σε νερό στη µη λιπαρή ύλη 52% - 62%

3.755 853

Ελιές

3.688.735

17.202.170 14.622.013

2009

Ελιές παρασκευασµένες

2010

2008

1.537.938

3.052.909

11.978.337

582.046

6.784.382

7.040.857

3.339.716 130.773

191.490

13.836.090 1.015.312

1.792.766

849.299 436.255

44.382.267

4.004.311

12.463.157

Αξία σε €

51,90%

17,90%

20,40%

107,70%

-59,70%

-46,50%

29,80% 694,40%

2287,30%

8,00% 323,30%

3,10%

62,80% 270,10%

17,60%

1,80%

17,60%

2010/09

Μεταβ. %

688.469

821.435

5 465.762

623.112

2 136.314

1.171.093

2.389.023 3.351.046

4.758.491

14.370.010 3.536.835

563.524

291.057 196.331

12.370.689

1.584.234

8.824.444

2010

Ανάλυση ελληνικών εξαγωγών στη Γερµανία ως προς κύρια προϊόντα (2010-2008)

422.704

686.421

3.394.449

234.405

5.553.775

3.966.452

1.810.185 189.541

494.041

15.380.892 1.410.901

410.052

147.976 51.683

10.757.352

1.377.511

7.622.024

2009

Ποσότητα

863,20%

-6,60% 150,70%

37,40%

96,70% 279,90%

15,00%

15,00%

15,80%

2010/09

387.245

1.687.672

2.743.627

240.482

3.695.488

3.990.684

62,90%

19,70%

61,00%

165,80%

-61,50%

-70,50%

1.345.331 32,00% 69.744 1.668,00%

81.690

15.989.544 969.414

651.826

168.012 119.113

10.365.092

1.194.278

6.641.246

2008

Μεταβ. %

ÚÂÔÚÙ¿˙

Οι εξαγωγές τσιπούρας ανήλθαν σε 10 εκατοµµύρια ευρώ το 2010, µειωµένες κατά 9,1% έναντι του 2009. Η µείωση σε ποσοτικούς όρους ήταν µεγαλύτερη, της τάξης του 20,6%, γεγονός που δείχνει πτώση µέσης τιµής. Αντιθέτως, οι εξαγωγές λαβρακίου ανήλθαν σε 4 εκατοµµύρια ευρώ σηµειώνοντας αύξηση κατά 13,1%. Αύξηση σηµείωσαν και οι εξαγωγές πέστροφας, καλαµαριών και κατεψυγµένων χταποδιών. Η κατηγορία λιπών και ελαίων σηµείωσε σηµαντική αύξηση κατά 20% το 2010 µε ύψος εξαγωγών τα 21 εκατοµµύρια ευρώ. Όλες οι βασικές επιµέρους κατηγορίες κινήθηκαν ανοδικά. Το παρθένο ελαιόλαδο είχε αύξηση 20,4%.

Σε όλες τις κατηγορίες, όµως, η ποσοτική αύξηση είναι σαφώς ανώτερη της αύξησης ως προς την αξία, γεγονός που δηλώνει πτώση της µέσης τιµής και όξυνση του ανταγωνισµού. Το 2010, οι εξαγωγές µας ανήλθαν σε 59,2 εκατοµµύρια ευρώ, δηλαδή στο ίδιο επίπεδο µε το 2009 και το 2008. Φαίνεται ότι ανεκόπη η πτωτική πορεία που σηµειωνόταν από το 2006. Κυριότερα εξαγόµενα προϊόντα είναι τα νωπά σπαράγγια µε αξία 24 εκατοµµύρια ευρώ το 2010 και άνοδο 20% έναντι του 2009. Έπονται τα αγγούρια µε 16,7 εκατοµµύρια και αύξηση κατά 53,1%, ενώ οι πιπεριές µε αξία 2,9 εκατοµµύρια, υποχώρησαν κατά 47,4%.

ÚÂÔÚÙ¿˙ ∂Ï›‰Â˜ ÁÈ· ··ÏÏ·Á‹ ·fi Ù· ÂÓÙÔÌÔÎÙfiÓ·

µ·ÎÙ‹ÚÈÔ ÂÍÔÓÙÒÓÂÈ ÙÔ ‰¿ÎÔ

¡

έους ορίζοντες για αποτελεσµατική καταπολέµηση του δάκου, ανοίγει η ανα κάλυψη του συµβιωτικού βακτηρίου Wolbachia, (Βολµπάκια), το οποίο εξοντώνει το δάκο. Αν τα πειράµατα που βρίσκονται σε εξέλιξη, δώσουν θετικά αποτελέσµατα, τότε θα µπορούµε να µιλήσουµε για ένα εντελώς φυσικό τρόπο καταπολέµησης του δάκου, µιας και ένας φυσικός οργανισµός θα καταπολεµά ένα άλλο φυσικό οργανισµό. Στην προκειµένη περίπτωση, το βακτήριο Wolbachia (Βολµπάκια), το δάκο Bactocera oleae. Η µέθοδος είναι γνωστή και χρησιµοποιείται πολύ συχνά σε βιολογικές θερµοκηπιακές καλλιέργειες. Όπου µε τα λεγόµενα «ωφέλιµα» έντοµα, καταπολεµούνται άλλα έντοµα που βλάπτουν τις καλλιέρ γειες. Σε ρεπορτάζ της Πέλλας Λασιθιωτάκη, που δηµοσιεύθηκε στην «Πατρίς» του Ηρακλείου, ο καθηγητής Μοριακής Βιολογίας, Γενετικής και Βιοχηµείας στο Τµήµα ∆ιαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων στο Πανεπιστήµιο ∆υτικής Ελλάδας, κ. Κώστας Μπούρτζης, εξηγεί τις πτυχές του θέµατος. Οι ερευνητές προσπαθούν να βρουν επενδυτές για να εφαρµόσουν τα αποτελέσµατα της έρευνάς τους σε ηµιυπαίθριες καταστάσεις, αρχικά, και στη συνέχεια σε ευρεία κλίµακα. Σύµφωνα µε τον επικεφαλής της έρευνας, τα πειράµατα στο εργαστήριο είχαν 100% επιτυχία. Θετικό στοιχείο είναι ότι, ενώ από το συγκεκριµένο βακτήριο µπορούν και διασταυρώνονται αρσενικά και θηλυκά, δεν αφήνουν απογόνους. «Αν έχεις στείρες διασταυρώσεις, δεν έρχονται ανισορροπίες και οικολογική καταστροφή και δεν έχει ανάγκη ψεκασµών ούτε αλλάζει η ποιότητα του λαδιού», τονίζει ο καθηγητής. Το βακτήριο «είναι συµβιωτικό, υπάρχει στη φύση και µόνο σε έντοµα και αρθρόποδα, δεν υπάρχει καµία αναφορά σε σπονδυλωτά και, κυρίως, τον άνθρωπο. Επίσης, καµία παρενέργεια δεν έχει παρατηρηθεί. Η βιολογία του είναι τέτοια που απαιτεί να είναι σε σώµατα ξενιστών και καµία κριτική δεν έχουµε δεχτεί, ούτε παρατηρείται το φαινόµενο αρνητικών επιπτώσεων ούτε στον άνθρωπο ούτε σε κανένα άλλο οργανισµό», τονίζει ο κ. Μπούρτζης. Ο καθηγητής –σηµειώνει η κ. Λασιθιωτάκη- µελετά επί 20ετία, το συγκεκριµένο συµβιωτικό βακτήριο αρχικά ως µεταδιδακτορικός φοιτητής και αργότερα ως συνεργαζόµενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας - ΙΤΕ και στη συνέχεια ως καθηγητής στο Τµήµα ∆ιαχείρισης Περιβάλλοντος

12 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

και Φυσικών Πόρων του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων (το Τµήµα ανήκει σήµερα στο Πανεπιστήµιο ∆υτικής Ελλάδας). Στόχος αυτής της µακρόχρονης προσπάθειας είναι να χρησιµοποιηθεί το βακτήριο για την ανάπτυξη νέων βιολογικών και φιλικών προς το περιβάλλον, µεθόδων για την καταπολέµηση εντόµων εχθρών των γεωργικών καλλιεργειών ή/και εντόµων που είναι φορείς ασθενειών για τα φυτά, τα ζώα και τον άνθρωπο.

¶Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÙÔ ‚·ÎÙ‹ÚÈÔ Το συµβιωτικό βακτήριο Wolbachia έχει µια µοναδική ικανότητα να χρησιµοποιεί το αναπαραγωγικό σύστηµα των ξενιστών της για το δικό της όφελος, δηλαδή για την εξάπλωση και επικράτησή της σε πληθυσµούς των ξενιστών της. Συγκεκριµένα, η Wolbachia έχει συνδεθεί µε µια σειρά αναπαραγωγικών ανωµαλιών, όπως η παρθενογένεση, η θηλυκοποίηση, η θανάτωση αρσενικών εµβρύων και κυρίως, η κυτταροπλασµατική ασυµβατότητα. Η κυτταροπλασµατική ασυµβατότητα είναι ουσιαστικά µια µορφή στειρότητας, η οποία εµφανίζεται σε διασταυρώσεις µεταξύ µη µολυσµένων θηλυκών µε µολυσµένα αρσενικά. Ο µηχανισµός της κυτταροπλασµατικής ασυµβατότητας, χρησιµοποιήθηκε από την ερευνητική οµάδα του καθηγητή Κώστα Μπούρτζη, για την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού µέσου βιολογικής καταπολέµησης του δάκου. Συγκεκριµένα, προκαταρκτικές µελέτες της ερευνητικής οµάδας, έδειξαν ότι το συµβιωτικό βακτήριο Wolbachia δεν απαντά στους φυσικούς πληθυσµούς του δάκου της ελιάς. Οι ερευνητές κατάφεραν µετά από συστηµατικές και επίµονες προσπάθειες, να µεταφέρουν το συµβιωτικό αυτό βακτήριο σε εργαστηριακούς πληθυσµούς του δάκου της ελιάς. Στη συνέχεια έδειξαν ότι οι διασταυρώσεις µεταξύ µη µολυσµένων θηλυκών ατόµων δάκου µε µολυσµένα µε το βακτήριο Wolbachia αρσενικά άτοµα, ήταν 100% στείρες, δηλαδή δεν παράγονται απόγονοι και ο πληθυσµός του δάκου εξαφανίζεται. Αυτό το αποτέλεσµα είναι εντυπωσιακό και δείχνει ότι η µέθοδος αυτή, αν µεταφερθεί στους ελαιώνες, µπορεί να αντιµετωπίσει το πρόβληµα του δάκου µια και καλή, και µάλιστα χωρίς τη χρήση των βλαβερών χηµικών εντοµοκτόνων.

¢¿ÎÔ˜ - ΛӉ˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÈ¿ Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι πιθανότατα βρισκόµαστε µπροστά σε µια νέα ιστορική φάση για την ελαιοκοµία. Ίσως σε λίγα χρόνια, τα χηµικά εντοµο-

t

Oι διασταυρώσεις µεταξύ µη µολυσµένων θηλυκών ατόµων δάκου µε µολυσµένα µε το βακτήριο Wolbachia αρσενικά άτοµα, ήταν 100% στείρες, δηλαδή δεν παράγονται απόγονοι και ο πληθυσµός του δάκου εξαφανίζεται

s

κτόνα και οι δακοπαγίδες που χρησιµοποιούνται για την καταπολέµηση του δάκου, να αποτελέσουν παρελθόν. Οι ελαιώνες θα απαλλαγούν από πολύ ισχυρές χηµικές ουσίες που τους επιβαρύνουν και ο δάκος θα πάψει να προκαλεί ζηµιά στην παραγωγή ελαιολάδου. Η οικονοµική ωφέλεια που θα προκύψει από την κατάργηση των εντοµοκτόνων που καταπολεµούν το δάκο, την αύξηση της παραγωγής ελαιολάδου και τη

βελτίωση της οξύτητας του, θα είναι τεράστια. Οι ετήσιες απώλειες που υφίστανται οι ελληνικοί και µεσογειακοί ελαιώνες από το δάκο, υπολογίζεται ότι φθάνουν κατά µέσο όρο το 30% της συνολικής παραγωγής, ενώ πολλές χρονιές ανέρχονται έως και το 80% της αναµενόµενης ελαιοπαραγωγής. Τα τελευταία χρόνια, η δράση του εντόµου έχει επεκταθεί και σε άλλες χώρες, όπως οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής και η Αυστραλία, καθιστώντας πλέον το δάκο ως ένα γεωργικό παράσιτο παγκόσµιας οικονοµικής σηµασίας. Η µέχρι σήµερα καταπολέµηση του δάκου, βασίζεται κυρίως στη χρήση χηµικών εντοµοκτόνων, τα οποία όµως µολύνουν τα γεωργικά προϊόντα, έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υπόλοιπη πανίδα και χλωρίδα, και γενικότερα το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου. Οι σοβαρές συνέπειες από τη χρήση χηµικών ουσιών, κάνουν αναγκαία την ανάπτυξη εναλλακτικών, φιλικών προς το περιβάλλον, και αποτελεσµατικότερων µεθόδων καταπολέµησης του δάκου της ελιάς. Η ανάγκη αυτή καθίσταται επιτακτική γνωρίζοντας τη διεθνή τάση προς την κατεύθυνση των βιολογικών καλλιεργειών, της προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας του καταναλωτή.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

13

∞ÁÚÔÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ

™

υνήθως τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ όταν αναφέρονται σε νέους ή µεγαλύτερους αγρότες που επενδύουν στον εκσυγχρονισµό της δουλειάς τους, τους παρουσιάζουν ως κάτι σπάνιο και εξαιρετικό. Η κυρίαρχη αντίληψη θέλει τους αγρότες να µην επενδύουν στις µονάδες τους, να περιµένουν να ζήσουν από τις επιδοτήσεις και µέρα µε τη µέρα να εγκαταλείπουν τα χωριά τους. Έ όχι, δεν είναι αυτή η πραγµατικότητα. Ναι, οι αγρότες αντιµετωπίζουν πολλά προβλήµατα και ιδιαίτερα στα νησιά, η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Είναι αλήθεια πως ο αγροτικός πληθυ-

14 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

σµός είναι γερασµένος και η ανανέωση του γίνεται µε πολύ µεγάλη δυσκολία. Ωστόσο υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός νέων και µεγαλύτερων αγροτών, οι οποίοι επενδύουν στον εκσυγχρονισµό των µονάδων τους, για να µειώσουν το κόστος παραγωγής, για να αυξήσουν την ποσότητα των προϊόντων που παράγουν, για να καθετοποιήσουν την παραγωγή τους και να πάρουν µεγαλύτερο µέρος από την τελική τιµή, για να πιστοποιήσουν τα προϊόντα τους. Ακόµη πιο ελπιδοφόρο είναι πως αυτοί οι άνθρωποι, που τους συναντάµε σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, υλοποιούν τις επενδύσεις τους σε µια εποχή που η ελληνική οικονοµία δείχνει να καταρ-

·ÊȤڈ̷ ∞˘ÙÔ› Ô˘ ‚ϤÔ˘Ó Ì ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ

∂ÂÓ‰‡ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ

ρέει. ∆εν είναι ότι δεν καταλαβαίνουν τι συµβαίνει γύρω τους, ούτε έχουν κάποιου είδους παραγωγική διαστροφή. Απλά αντιλαµβάνονται πως µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η κρίση θα τελειώσει. Αλλά ακόµη κι αν αργήσει πολύ το τέλος, οι άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να καταναλώνουν τρόφιµα. Αποφάσισαν λοιπόν να επενδύσουν στη ζωή. Θα µπορούσαν, ίσως, να κρατήσουν τις οικονοµίες τους για µελλοντικές επενδύσεις, όταν η αξία της γης και των µηχανηµάτων θα είναι σε χαµηλότερα επίπεδα από ό,τι σήµερα. Θα µπορούσαν να µεταφέρουν τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό.

Ακόµη, θα µπορούσαν να περιµένουν πρώτα να ξεκαθαρίσει το τοπίο και µετά να προχωρήσουν τις δικές τους επενδύσεις. Κι όµως εκείνοι πηγαίνουν κόντρα στο ρεύµα. Σε τούτο το αφιέρωµα, θέλουµε να δείξουµε πως τούτο το τµήµα των αγροτών δεν είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Αντίθετα πιστεύουµε ότι εκφράζει το µεγαλύτερο µέρος του αγροτικού πληθυσµού, ο οποίος κάτω από καλύτερες συνθήκες, είναι έτοιµος να πραγµατοποιήσει πολύ περισσότερες επενδύσεις, που θα αυξήσουν την αγροτική παραγωγή και θα κάνουν τα προϊόντα µας ανταγωνιστικά.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

15

·ÊȤڈ̷ ŸÙ·Ó Ë ıˆڛ· Û˘Ó·ÓÙ¿ÂÈ ÙËÓ Ú¿ÍË

ŒÓ·˜ ÛÙ¿‚ÏÔ˜ ·fi ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ

Ένας σύγχρονος στάβλος λίγο έξω από τον κάµπο της Πέτρας

του ΝΙΚΟΥ ΜΑΝΑΒΗ

∆

ην πιο σύγχρονη κτηνοτροφική µονάδα του Αιγαίου, δηµιούργησε η οικογένεια Μανδάνη στην Πέτρα της Λέσβου. Πρόκειται για µια οικογένεια που ασχο λείται µε την κτηνοτροφία εδώ και τέσ σερις γενιές. Η επένδυση ανήλθε στα 600.000 ευ ρώ και ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2010. Ο στά βλος που κατασκευάστηκε, έχει δυνατότητα να εξυπηρετεί τα 600 πρόβατα που εκτρέφονται στο µι κρό κάµπο της Πέτρας. Η σκέψη για τη δηµιουργία της εκµετάλλευσης, αρχίζει να µορφοποιείται το 2005. Στις αρχές του 2006, συστήνεται εταιρεία, ώστε ο προϋπολογισµός της επένδυσης να φθάσει το ανώτατο όριο που επιτρεπόταν από την τότε προκήρυξη του προγράµµατος «Σχέδια Βελτίωσης». Χρειάστηκε να περάσει µια ολόκληρη πενταετία µε πολύ τρέξιµο, για να ολοκληρωθεί η επένδυση, καθώς έπρεπε να ξεπεραστούν πολλά εµπόδια. Η γραφειοκρατία του ελληνικού δηµοσίου, οι καθυστερήσεις στην έγκριση των «Σχεδίων Βελτίωσης», το περίπλοκο νοµικό κα-

16 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

θεστώς για την αδειοδότηση των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων και στην τελευταία περίοδο, η ουσιαστική διακοπή των χρηµατοδοτήσεων προς τους αγρότες από τις τράπεζες, λόγω οικονοµικής κρίσης. Η συνολική έκταση των στεγασµένων χώρων της, ανέρχεται στα 1.300 τ.µ. Τα 100 τ.µ. είναι ο χώρος του αρµεχτηρίου και άλλα 200 τ.µ. είναι η αποθήκη των ζωοτροφών. Τα υπόλοιπα 1.000 τ.µ. είναι ο χώρος του στάβλου. Ο στάβλος χωρίζεται σε 3 ενότητες. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον κτηνοτρόφο να χωρίζει τα ζώα του και να ακολουθεί διαφορετική διατροφή για την κάθε οµάδα ζώων. Ο Λευτέρης Μανδάνης µας εξηγεί: «Μπορούµε να βάλουµε σε ένα χώρο τα παραγωγικά ζώα, στο δεύτερο χώρο τα λιγότερο παραγωγικά και στον τρίτο χώρο τα µη παραγωγικά. Με βάση αυτό το διαχωρισµό, έχουµε τη δυνατότητα να διαµορφώσουµε τη διατροφή των ζώων ώστε να πετύχουµε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα µε το ελάχιστο δυνατό κόστος. Στην εποχή που ξεκινάει το άρµεγµα των προβάτων, µπορούµε να διαχωρίσουµε τα αρνιά από τις µητέρες τους. Αν το επιθυµούµε, µπορούµε να κάνουµε ακόµη µικρότερες ενότητες µε χωρίσµατα µέσα στις τρεις υπάρ-

∞ÁÚÔÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ

t Χρειάστηκε να περάσει µια ολόκληρη πενταετία µε πολύ τρέξιµο, για να ολοκληρωθεί η επένδυση, καθώς έπρεπε να ξεπεραστούν πολλά εµπόδια

s

χουσες». Στο στάβλο υπάρχουν δύο ηλεκτροκίνητες ταινίες µεταφοράς των ζωοτροφών. Η κίνηση των ταινιών ελέγχεται από φωτοκύτταρο. Αυτό σηµαίνει ότι όταν αδειάζει από ζωοτροφές η ταινία σταµατάει την κίνησή της. Η σχεδίαση των ταινιών έχει γίνει µε τέτοιο τρόπο, που δίνει τη δυνατότητα να τοποθετείται η ζωοτροφή είτε µηχανικά είτε µε τα χέρια. Αριστερά και δεξιά κάθε ταινίας, υπάρχουν θυρίδες από τις οποίες τα ζώα έχουν πρόσβαση στην τροφή τους. Οι θυρίδες ανοίγουν µε χειροκίνητο µοχλό. Ο χώρος του στάβλου από το χώρο της αποθήκης ζωοτροφών, διαχωρίζονται µε το διάδροµο τροφοδοσίας, ο οποίος καταλαµβάνει περί τα 60 τ.µ. Εκτός από το χώρο της αποθήκης ζωοτροφών, όπου

Ο Λευτέρης Μανδάνης, ικανοποιηµένος για το αποτέλεσµα, ποζάρει µπροστά από το νέο στάβλο Καλλιέργεια καλαµποκιού, που θα καταναλωθεί από το κοπάδι της οικογένειας Μανδάνη Μεγάλα παράθυρα για τον σωστό εξαερισµό του στάβλου και το πλατύ γίσο της στέγης, που προστατεύει από τη βροχή

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

17

·ÊȤڈ̷

Από αριστερά Η ώρα του φαγητού για τα πρόβατα Μπάλες χόρτου στην αποθήκη ζωοτροφών

t Ο στάβλος χωρίζεται σε 3 ενότητες. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον κτηνοτρόφο να χωρίζει τα ζώα του και να ακολουθεί διαφορετική διατροφή για την κάθε οµάδα ζώων

s

Ο Παναγιώτης Μανδάνης ανοίγει τις θυρίδες εκτροφής

τοποθετούνται χορτονοµές, έχουν κατασκευαστεί και τοποθετηθεί στη µονάδα, δύο σιλό. Το καθένα έχει χωρητικότητα 40 κυβικών µέτρων. Στα σιλό τοποθετούνται καλαµπόκι, κριθάρι και άλλες ξηρές ζωοτροφές. Ο στάβλος διαθέτει πολύ µεγάλα παράθυρα, που του επιτρέπουν το γρήγορο και συνεχή εξαερισµό του µε αποτέλεσµα να µη δηµιουργούνται δυσάρεστες οσµές. Επίσης το στέγαστρο έχει αρκετά µεγά-

18 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

λη προέκταση, για να µην µπαίνουν µέσα στο στάβλο, τα νερά της βροχής. Αυτός ο σχεδιασµός προστατεύει τα ζώα από ασθένειες που θα µπορούσαν να µειώσουν την παραγωγικότητα τους και να αυξήσουν το κόστος παραγωγής για τους κτηνοτρόφους. Το ύψος των τοιχίων του στάβλου, φθάνει στα 1,70 µέτρα. Έτσι κατά τους χειµερινούς µήνες, ο κρύος αέρας που µπαίνει από τα παράθυρα, να µη χτυπάει τα πρόβατα που βρίσκονται µέσα στο στάβλο, διότι το ύψος των ζώων είναι 60 εκατοστά. Κατά συνέπεια, διασφαλίζεται ο συνεχής αερισµός του στάβλου χωρίς να δηµιουργούνται προβλήµατα στο κοπάδι που βρίσκεται µέσα σε αυτόν. Ο καθαρισµός του στάβλου από τις κοπριές, γίνεται µε ένα µικρό τρακτέρ, το οποίο αποκτήθηκε στα πλαίσια της επένδυσης.

∞ÁÚÔÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ

Το κυκλικό αρµεχτήριο. Στο δάπεδο διακρίνονται τα πλακάκια

∆Ô ·Úً̯ÚÈÔ Το αρµεχτήριο χωρίζεται σε δύο χώρους, στον κυρίως χώρο είναι τοποθετηµένη η µηχανή αρµέγµατος και στο βοηθητικό υπάρχει η παγολεκάνη, που ψύχει το γάλα, και ο εξοπλισµός για το πλύσιµο των εξαρτηµάτων της αρµεχτικής µηχανής. Και οι δύο χώροι είναι υπενδεδυµένοι µε πλακάκια και είναι τόσο καθαροί, που θυµίζουν χώρους νοσοκοµείου κι όχι στάβλου στον οποίο εκτρέφονται ζώα. Η αρµεχτική µηχανή είναι κυκλική και διαθέτει 30 θέσεις αρµέγµατος των ζώων, ενώ, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές της, µπορεί να αρµέξει 530 πρόβατα σε µια ώρα. Το βασικό πλεονέκτηµα έναντι άλλων, είναι πως µπορεί να τροφοδοτείται συνεχώς µε πρόβατα χωρίς να υπάρχουν χρονικά κενά κατά την είσοδο και την έξοδο των ζώων από τη µηχανή. Το γάλα αµέσως µετά το άρµεγµα, συγκεντρώνεται στην παγολεκάνη µέσω δικτύου. Εκεί ψύχεται ώστε να αποφευχθεί η αύξηση του µικροβιακού φορτίου του µέχρι να παραληφθεί από το βυτίο που θα το µεταφέρει στην τυροκοµική µονάδα. Ο Παναγιώτης Μανδάνης εξηγώντας µας τη φιλοσοφία της όλης επένδυσης, µας είπε: «Θέλαµε ένα χώρο που θα µας δίνει τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουµε τα ζώα που έχουµε, τηρώντας τις πιο απαιτητικές προδιαγραφές που έχει θέσει η χώρα µας και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την σωστή µεταχείριση των ζώων, την υγιεινή και την ασφάλεια του γάλακτος

Η παγολεκάνη για την ψύξη του γάλακτος

και του κρέατος που παράγουµε. Κι όλα αυτά να γίνονται µε το λιγότερο δυνατό κόπο και κόστος». Ο Λευτέρης Μανδάνης προσθέτει: «Στην επένδυση αυτή, η θεωρία συνάντησε την πράξη στο πώς πρέπει να αντιµετωπίζεται στις µέρες µας, ένα κοπάδι προβάτων».

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

19

·ÊȤڈ̷ ∞ڈ̷ÙÈο ‚fiÙ·Ó· Î·È ·Èı¤ÚÈ· ¤Ï·È· °ÂˆÚÁ›· ∫ÏËÚÔÓfiÌÔ˘

∆Ú˘ÁÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·Óıfi Ù˘ ™·Ìȷ΋˜ Á˘

∏

Γεωργία και ο Νίκος Κληρονόµου εδώ και µια δεκαετία, έχουν δηµιουργήσει τη δική τους καθετοποιηµένη µονάδα παραγωγής και επεξεργασίας αρωµατικών φυτών. Αξιοποίησαν µε τον τρόπο αυτό, την πλούσια βλάστηση της Σάµου. Ωστόσο η ενασχόληση µε τα αρωµατικά φυτά, ξεκινάει πολύ νωρίτερα. Συγκεκριµένα τη δεκαετία του 1970, ο πατέρας Κληρονόµου, εξήγαγε ρίγανη στην Αµερική, ενώ σήµερα, µετά από τρεις δεκαετίες, το ίδιο µεράκι έχει πλέον «πιστοποιηθεί» βιολογικά και έχει επεκταθεί και στο χώρο των αρωµατικών ελαίων. Ξεκίνησαν το 1998 µε το πρόγραµµα «Leader». Το 2000, η βιοτεχνία ήταν έτοιµη και το 2003 µπήκαν στη βιολογική καλλιέργεια. Καλλιεργούν ρίγανη, θρούµπι, δυόσµο, δάφνη, βασιλικό, δεντρολίβανο, χαµοµήλι, µαντζουράνα, µελισσοβότανο, µέντα, τίλιο, φασκόµηλο κλπ. Συνολικά καλλιεργούνται 15 είδη αρωµατικών βοτάνων, µόνο τοπικές ποικιλίες. Η έκταση που καλλιεργούν, ανέρχεται στα 60 στρέµµατα και τα πιο πολλά είναι τα αρωµατικά βότανα. Ο όγκος της παραγωγής φθάνει στους 4 τόνους ετησίως. Η προσπάθεια της οικογένειας Κληρονόµου, υποστηρίχθηκε επιστηµονικά από καθηγητές του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και τους γεωπόνους του νησιού. Η συλλογή γίνεται από το Μάιο µέχρι και τον Σεπτέµβριο όταν ανθίσει το φυτό και αρχίσει το λουλούδι να µαραίνεται, για να µη δηµιουργείται πρόβληµα στις µέλισσες που τρυγούν τη γύρη των λουλουδιών. Η επιχείρηση είναι οικογενειακή κι εκτός από την καλλιέργεια και την συλλογή των αρωµατικών φυτών, περιλαµβάνει την επεξεργασία, την απόσταξη, την συσκευασία µέχρι και το τελικό προϊόν. Ένα µέρος των βοτάνων αποξηραίνεται και πωλείται συσκευασµένο, ενώ τα υπόλοιπα αποστάζονται για να παραχθούν τα αιθέρια έλαια τους. Τα προϊόντα της επιχείρησης διατίθενται στην αγορά της Σάµου, στην Αθήνα, στη Γερµανία, την Ελβετία και την Σουηδία, ενώ ένα µέρος της παραγωγής, απορροφάται από την εταιρεία παραγωγής φυτικών καλλυντικών «Κορρές». Η οικονοµική κρίση έχει δηµιουργήσει σηµαντικά προβλήµατα, µιας που αιθέρια έλαια και αρωµατικά βότανα δεν είναι είδη πρώτης ανάγκης. Ωστόσο η επιχείρηση καταφέρνει να επιβιώνει παρά τις δυσκολίες. Οι πωλήσεις της επιχείρησης δεν έχουν µειωθεί, όµως υπάρχουν προβλήµατα στην είσπραξη των απαιτήσεων, όπως

20 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

t Τα προϊόντα της επιχείρησης διατίθενται στην αγορά της Σάµου, στην Αθήνα, στη Γερµανία, την Ελβετία και την Σουηδία, ενώ ένα µέρος της παραγωγής, απορροφάται από την εταιρεία παραγωγής φυτικών καλλυντικών «Κορρές»

s

συµβαίνει µε όλες τις επιχειρήσεις. Παρά την κρίση, η ελληνική αγορά δείχνει να έχει καλύτερη πορεία από τις αγορές του εξωτερικού. «Οι Έλληνες προσέχουν τι αγοράζουν, δίνουν έµφαση στα βιολογικά προϊόντα», µας λέει ο Νίκος Κληρονόµος και συνεχίζει «στο εξωτερικό έχουν µπει πολλά κινέζικα προϊόντα, που έχουν πολύ χαµηλό κόστος παραγωγής και πολύ χαµηλές τιµές. Όταν ξεκινήσαµε τις εξαγωγές, πιστεύαµε ότι θα έχουµε καλύτερα αποτελέσµατα από την ελληνική αγορά. Αλλά τώρα διαπιστώνουµε πως και αυτές οι αγορές έχουν πληγεί από την κρίση». Η ελληνική αγορά των βοτάνων και των αιθέριων ελαίων, είναι πολύ µικρή και βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης. Η πλειοψηφία των Ελλήνων καταναλωτών δεν γνωρίζει πολλά πράγµατα για τα προϊόντα και τις ευεργετικές επιπτώσεις που έχουν στον ανθρώπινο οργανισµό. Όµως στην Ευρώπη, το καταναλωτικό κοινό είναι καλύτερα ενηµερωµένο και πριν την κρίση, όλα τα φυτικά προϊόντα και τα αιθέρια έλαια είχαν µεγάλη ζήτηση. Σε ό,τι αφορά τις χρήσεις των αιθέριων ελαίων, η γκάµα

∞ÁÚÔÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ

είναι αρκετά µεγάλη. Έτσι, εκτός από τη χρήση τους στο µπάνιο ή το µασάζ, χρησιµοποιούνται ακόµη σαν πρώτες ύλες στη φαρµακευτική και την αρωµατοποιία αλλά και στην παραγωγή καλλυντικών. Μάλιστα κάποια από αυτά χρησιµοποιούνται και για τον καθαρισµό πολύτιµων λίθων. Η βιοτεχνία αιθέριων ελαίων είναι η πρώτη αλλά και η µοναδική στη Σάµο και παράγει έλαια από βιολογικά αρωµατικά φυτά που καλλιεργεί η οικογένεια. Η οικογενειακή επιχείρηση Κληρονόµου, έχει έδρα τους Κουµαραδαίους Σάµου, και τα προϊόντα της διατίθενται στην αγορά µε πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων από το ∆ΗΩ. Η επιχείρηση υποστηρίζει τα προϊόντα της µε σύγχρονες µεθόδους προβολής, συµµετέχει σε εκθέσεις βιολογικών προϊόντων και έχει δηµιουργήσει στους Κουµαραδαίους, εκθετήριο από όπου µπορούν να τα προµηθευτούν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Σάµου.

√È ¿ÓıÚˆÔÈ Î·È Ù· ‚fiÙ·Ó· Η χρήση των φυτών για φαρµακευτικούς σκοπούς, είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισµός και η πρώτη γνωστή γραπτή αναφορά για θεραπευτικά φυτά, έρχεται από τους Σουµέριους το 2.200 π.Χ. Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Έλληνας Ιπποκράτης κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων, που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον

5ο αιώνα π.Χ. και ο ∆ιοσκουρίδης κατά τον 1ο µ.Χ. αιώνα, έγραψε µια βοτανική χρησιµοποιώντας 600 φυτά. Αυτό το έργο ήταν βάση για πολλές µεταγενέστερες βοτανικές έρευνες. Μια από τις πιο δηµοφιλείς βοτανικές γράφτηκε από τον Culpeper το 17ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και του σκοταδισµού, οι προλήψεις σε συνδυασµό µε την άγνοια, απέδωσαν µαγικές ιδιότητες στα φυτά, µερικές φορές για ασήµαντη αιτία, και ανέπτυξαν ιεροτελεστίες, όπου µηχανορραφούσαν για να συντηρήσουν το µυστήριο και τη µαγεία. Ο άνθρωπος ήταν επίσης πληροφορηµένος, από την αρχή του πολιτισµού, για τα αποτελέσµατα των αρωµάτων στο σώµα, στο µυαλό και στα συναισθήµατα. Τα λουλούδια χρησιµοποιούνταν για να προσελκύσουν αγάπη, φαγητό και προστασία. Τα αρωµατικά φυτά χρησιµοποιούνταν για να γιατρέψουν το σώµα. Τα πιο ακριβά λουλούδια προσφέρονταν στους θεούς και στις θεές ως θυσία, ενώ η χρήση αρωµατικών θυµιαµάτων ξεκίνησε από την αρχαιότητα και συνεχίζεται ως στις µέρες µας. Σε όλο τον κόσµο, από την αρχαιότητα µέχρι την σύγχρονη εποχή, διαφορετικές κουλτούρες έχουν ανακαλύψει πολλά κοινά σηµεία, όπως και ποικίλες χρήσεις για βότανα και αιθέρια έλαια. Οι µύθοι, οι θρύλοι, η παράδοση και η ιατρική αντικατοπτρίζουν αυτές τις γνώσεις.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

21

ÚÂÔÚÙ¿˙ ∞ÎÙÈÓÔÁÚ·Ê›· ÛÙÔ˘˜ ÈÛÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ∂∞™ §¤Û‚Ô˘, ∂∞™ §‹ÌÓÔ˘ Î·È ∂ªÃ

∆ÚÂȘ ∂ÓÒÛÂȘ ÌÚÔÛÙ¿ Û ÎÚ›ÛÈ̘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ του ΝΙΚΟΥ ΜΑΝΑΒΗ

∆

ην εικόνα της αγροτικής παραγωγής στη Λήµνο, τη Λέσβο και τη Χίο, προ σπαθούµε να διαµορφώσουµε µέσα από τα στοιχεία που µας δίνουν οι ισο λογισµοί των Ενώσεων Συνεταιρισµών των τριών νησιών. Τα προβλήµατα που αντιµετωπί ζει η Ένωση Συνεταιρισµών Λήµνου κατά τη διάρ κεια του Ιουλίου, παίρνουν εκρηκτικές διαστάσεις. Κι αυτό σηµαίνει ότι µπαίνει σε πολύ βαθιά δοκιµα σία, η αµπελοκαλλιέργεια του νησιού. Τα προβλή µατα της ΕΑΣ Λέσβου δεν είναι τόσο µεγάλα. Όµως αν δεν ληφθούν άµεσα µέτρα αντιµετώπισης τους, η ΕΑΣΛ κινδυνεύει να µπει σε µεγάλες περιπέτειες, αν και θα πρέπει να αναγνωρίσουµε ότι έχει πολύ µεγάλα πλεονεκτήµατα που δεν έχουν αξιοποιηθεί. Τελείως διαφορετική είναι η εικόνα που παρουσιάζει η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Τα προϊόντα της µαστίχας διένυσαν µια χρυσή δεκαετία, στο τέλος της οποίας εµφάνισαν µια αναµενόµενη κόπωση. Το ζήτηµα που προσπαθεί να λύσει η Ένωση, είναι το ξεπέρασµα της κόπωσης. Οι τρεις προαναφερόµενες Ενώσεις µε τις υποδοµές που διαθέτουν, έχουν κεντρικό ρόλο στη συγκέντρωση, µεταποίηση και εµπορία των βασικών αγροτικών προϊόντων που παράγονται σε κάθε νησί. Αν οι Ενώσεις έχουν καλή οικονοµική πορεία, τότε και οι παραγωγοί που εκπροσωπούν, µπορούν να δουν καλύτερες µέρες. Αν αντίθετα οι Ενώσεις οδηγηθούν στην κατάρρευση, τότε θα κινδυνεύσει µε κατάρρευση ή δραµατική συρρίκνωση, η παραγωγή της µαστίχας στη Χίο, του ελαιολάδου στη Λέσβο και του κρασιού στη Λήµνο. Ας µην ξεχνάµε ότι στη Λήµνο υπάρχουν περίπου 1.000 αµπελουργοί, στη Λέσβο 20.000 ελαιοπαραγωγοί και στη Χίο 4.850 µαστιχοπαραγωγοί. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτή την ανάλυση, προέρχονται από τους ισολογισµούς του 2009 για την ΕΑΣ Λέσβου και την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου και από τον ισολογισµό του 2010 για την ΕΑΣ Λήµνου.

∂∞™ §¤Û‚Ô˘ Στη γενική συνέλευση της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισµών Λέσβου, που πραγµατοποιήθηκε τον Ιού-

22 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

t

Αν οι Ενώσεις οδηγηθούν στην κατάρρευση, τότε θα κινδυνεύσει µε κατάρρευση ή δραµατική συρρίκνωση, η παραγωγή της µαστίχας στη Χίο, του ελαιολάδου στη Λέσβο και του κρασιού στη Λήµνο

s

νιο, παρουσιάστηκαν οι ισολογισµοί του 2008 και του 2009. Γι’ αυτό και η ανάλυση µας θα στηριχθεί σε αυτά τα στοιχεία. Ο τζίρος της ΕΑΣΛ το 2007, ήταν 15,17 εκατ. ευρώ, το 2008 14,64 εκατ. ευρώ και το 2009 διαµορφώθηκε στα 10,87 εκατ. ευρώ. ∆ηλαδή έχουµε κάθετη πτώση, που οφείλεται στη µεγάλη µείωση των πωλήσεων ζωοτροφών. Ο τζίρος µάς δείχνει τον συνολικό όγκο των πωλήσεων της επιχείρησης. Η συρρίκνωση του τζίρου είναι µεγάλο πρόβληµα για κάθε επιχείρηση. Αντίθετα όταν διευρύνεται ο τζίρος, δηµιουργούνται βάσιµες ελπίδες ότι µπορούν να ξεπεραστούν τα οικονοµικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει. Τα µικτά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεως του 2007, ήταν ζηµίες ύψους 170 χιλιάδων ευρώ, του 2008, ζηµίες 160 χιλιάδων ευρώ και το 2009, κέρδη 166 χιλιάδων ευρώ. Αυτό το στοιχείο δείχνει πως η παραγωγική δραστηριότητα είναι ζηµιογόνα και η διοίκηση της οφείλει να πάρει µέτρα ώστε να γίνει κερδοφόρα. Τα καθαρά αποτελέσµατα χρήσεως, έδωσαν ζηµίες 780,69 χιλιάδων ευρώ το 2008 και 719,88 χιλιάδων ευρώ το 2009. Οι σωρευµένες ζηµίες ανέρχονται στα 5,29 εκατ. ευρώ, σύµφωνα µε τον ισολογισµό του 2009. Κρίσιµο µέγεθος στη διαµόρφωση των αποτελεσµάτων χρήσης της Ένωσης, είναι η αύξηση των χρεωστικών τόκων. Το 2007, ήταν 109,15 χιλιάδες ευρώ, το 2008 ανέβηκαν στους 178,17 χιλιάδες ευρώ και το 2009 εκτινάχθηκαν

Ο πρόεδρος της ΕΑΣ Λέσβου στο βήµα του οµιλητή κατά την τελευταία Γ.Σ. της ΕΑΣ Λέσβου

στις 303,43 χιλιάδες. Οι µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις της ΕΑΣ Λέσβου, ήταν το 2008, 2,5 εκατ. ευρώ και το 2009, εκτινάχθηκαν στα 7,5 εκατοµµύρια. Αυτό οφείλεται στα δάνεια που πήρε, για να ανακατασκευάσει το κτήριο του Υφαντηρίου. Σήµερα στο κτήριο αυτό στεγάζεται η Αστυνοµική ∆ιεύθυνση Λέσβου και η Περιφερειακή ∆ιοίκηση της Αστυνοµίας. Έτσι, η ΕΑΣ Λέσβου εισπράττει περί τις 300.000 ευρώ σε ενοίκια από το Ελληνικό ∆ηµόσιο, τα οποία δαπανώνται για την αποπληρωµή του δανείου. Οι βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της ΕΑΣ Λέσβου το 2007, ήταν 9,42 εκατοµµύρια, το 2008 ανέβηκαν στα 10,47 εκατοµµύρια και το 2009 υποχώρησαν στα 10,13 εκατ. ευρώ. Μεγάλο πρόβληµα για την ΕΑΣ Λέσβου, αποτελούν τα χαµηλά ίδια κεφάλαια. Το καταβεβληµένο συνεταιριστικό κεφάλαιο στην ΕΑΣ Λέσβου, είναι µόλις 188,12 χιλιάδες ευρώ. Ποσό εξαιρετικά µικρό για τον τζίρο της επιχείρησης, το οποίο την αναγκάζει να καταφεύγει σε δανεισµό, που της κοστίζει πολύ ακριβά. Εκτός από το συνεταιριστικό κεφάλαιο, στα ίδια κεφάλαια προστίθενται 571,9 χιλιάδες ευρώ από επιχορηγήσεις και 3,03 εκατοµµύρια από τα αποθεµατικά. Όµως πρέπει να αφαιρεθούν οι σωρευµένες ζηµιές των 5,29 εκατ. ευρώ. Έτσι τα ίδια κεφάλαια είναι αρνητικά κατά 1,49 εκατ. ευρώ το 2009, σύµφωνα µε τα στοιχεία του ισολογισµού. Όµως αν συνεκτιµηθούν οι παρατηρήσεις του ορκωτού λογιστή, είναι αρνητικά κατά 5,719 εκατ. ευρώ.

∂ªÃ Ο τζίρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου το 2009, διαµορφώθηκε στα 13,21 εκατ. ευρώ. Το 2008 ήταν 15,72 εκατ. ευρώ. Η µείωση του τζίρου οφείλεται στη µείωση της παραγωγής µαστίχας. Τα

µεικτά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεως το 2009, ήταν κέρδη 2,37 εκατ. ευρώ, ενώ το 2008 ήταν 2,63 εκατ. ευρώ. Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι η παραγωγική δραστηριότητα της ΕΜΧ, είναι κερδοφόρα και έχει ένα πολύ σηµαντικό µεικτό περιθώριο κέρδους, που θα το ζήλευαν πάρα πολλές επιχειρήσεις. Τα καθαρά αποτελέσµατα χρήσης διαµορφώνονται σε κέρδη 150,8 χιλιάδων ευρώ το 2009 από κέρδη 392,6 χιλιάδων ευρώ το 2008. Τα καθαρά αποτελέσµατα επηρεάζονται από έκτακτες ζηµίες 170,3 χιλιάδων ευρώ, από χρεωστικούς τόκους 427,6 χιλιάδων ευρώ αλλά και από έξοδα έρευνας και ανάπτυξης 248,34 χιλιάδων ευρώ. Τα έξοδα διοίκησης του 2009, διαµορφώθηκαν στα 969,6 χιλιάδες ευρώ µειωµένα κατά 100 χιλιάδες ευρώ σε σχέση µε το 2008. Το συνεταιριστικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 911,4 χιλιάδες ευρώ και τα ίδια κεφάλαια το 2009, διαµορφώθηκαν στα 8,35 εκατ. ευρώ όταν το 2008 ήταν 10,36 εκατ. ευρώ. Το σύνολο των υποχρεώσεων της Ένωσης διαµορφώθηκε στα 8,7 εκατ. ευρώ το 2009 από 10,73 εκατ. ευρώ που ήταν το 2008. Πρόκειται για βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις. Την εικόνα του ισολογισµού της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, θα τη ζήλευαν πολλές συνεταιριστικές οργανώσεις της χώρας. Καθώς πρόκειται για µια κερδοφόρα επιχείρηση, που µάλιστα δαπανά σηµαντικά ποσά για την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Κατά συνέπεια µπορεί να πει κανείς πως πρόκειται για µια επιχείρηση που έχει µέλλον. Ωστόσο η φύση του προϊόντος που έχει να διαχειριστεί, κάνει σαφές ότι θα αντιµετωπίσει δυσκολίες κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης που βιώνουµε. Θα χρειαστεί, συνεπώς, να γίνει ειδικός σχεδιασµός για την αντιµετώπιση των δυσκολιών που δηµιουργεί η κρίση. Είµαστε σε θέση να γνωρίζου-

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

23

ÚÂÔÚÙ¿˙ Κύκλος Εργασιών ΕΑΣ Λήµνου Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου * ΕΑΣ Λέσβου* Τα ποσά σε χιλιάδες ευρώ

4.196

Μεικτά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεων 610

Βασικά οικονοµικά µεγέθη Καθαρά Συνεταιριστικό αποτελέσµατα Κεφάλαιο Χρήσης 101,8 479,87

Ίδια κεφάλαια

Βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις

Μακροπρόθεσµες υποχρεώσεις

**-323

4.071

4.243

13.213

2.370

150

911

8 350

8.709

0

10.870

-166

-719

188,12

**-5.719

10.138

7.512

t

* Τα στοιχεία για τις Ενώσεις Λέσβου και Μαστιχοπαραγωγών Χίου προέρχονται από τους ισολογισµούς του 2009 ** Στα ποσά που αναφέρονται στα ίδια κεφάλαια των ΕΑΣ Λέσβου και Λήµνου έχουν συνεκτιµηθεί οι παρατηρήσεις των ορκωτών λογιστών

µε ότι αυτός ο σχεδιασµός υπάρχει. Μένει να δούµε αν θα αποδώσει τα αναµενόµενα.

∂∞™ §‹ÌÓÔ˘ Για να αποκοµίσει κανείς µια πλήρη εικόνα της κατάστασης της ΕΑΣ Λήµνου, δεν αρκεί να δει µόνο τον ισολογισµό και τις παρατηρήσεις του ορκωτού λογιστή, που αναφέρει ότι τα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης είναι αρνητικά, και να συνεκτιµηθούν οι επισηµάνσεις που έκανε επί του ισολογισµού. Πρέπει να λάβει υπόψη ότι η Ένωση λίγο πριν το ξεκίνηµα του τρύγου, δεν έχει πληρώσει στους παραγωγούς µέλη της, τα σταφύλια που πήρε το 2010. Κι επιπλέον οφείλει ένα ποσό για τα σταφύλια που παρέλαβε το 2009. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα κατά τη διάρκεια του Ιουλίου, να γίνουν κινητοποιήσεις στη Λήµνο. Μεταξύ άλλων, έγινε κατάληψη στο υποκατάστηµα της ΑΤΕ στη Μύρινα. Το 2010 αν και ήταν µια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά για όλες τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις, η ΕΑΣ Λήµνου κατάφερε να αυξήσει τις πωλήσεις της. Συγκεκριµένα, ο τζίρος της ανήλθε στα 4,196 εκατ. ευρώ από τα 3,576 εκατ. ευρώ που ήταν το 2009. Τα µεικτά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεων διαµορφώθηκαν σε κέρδη 610,96 χιλιάδες ευρώ. Το 2009, τα µεικτά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεως ήταν 240,58 χιλιάδες ευρώ. Τα καθαρά αποτελέσµατα εκµεταλλεύσεως της ΕΑΣ Λήµνου, διαµορφώθηκαν σε κέρδη 101,87 χιλιάδες ευρώ το 2010 όταν το 2009 ήταν ζηµίες 80,65 χιλιάδων ευρώ. Τα παραπάνω κέρδη χρησιµοποιήθηκαν για να αποσβέσουν ζηµιές προηγούµενων ετών, οι οποίες έχουν διαµορφωθεί στα 2,228 εκατ. ευρώ. Το καταβεβληµένο συνεταιριστικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 479,87 χιλιάδες ευρώ. Όµως τα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης το 2010, διαµορφώθηκαν στα 5,4 χιλιάδες ευρώ σύµφωνα µε τον ισολογισµό της. Ωστόσο αν συνεκτιµηθούν οι παρατηρήσεις του ορκωτού λογιστή, τότε είναι αρνητικά κατά 323,57 χιλιάδες ευρώ. Οι µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις της ΕΑΣ Λήµνου,

24 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

Τα προϊόντα της µαστίχας διένυσαν µια χρυσή δεκαετία, στο τέλος της οποίας εµφάνισαν µια αναµενόµενη κόπωση.Το ζήτηµα που προσπαθεί να λύσει η Ένωση, είναι το ξεπέρασµα της κόπωσης

s

ανέρχονται σε 4,24 εκατ. ευρώ και οι βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις σε 4,07 εκατ. ευρώ. Από τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις, 1,96 εκατοµµύρια ευρώ οφείλονται σε προµηθευτές. Πιθανότατα στο ποσό αυτό περιλαµβάνονται οι υποχρεώσεις προς τους αµπελοκαλλιεργητές µέλη της, για σταφύλια που δεν έχουν πληρωθεί ως σήµερα. Για να αντιµετωπισθούν τα προβλήµατα της ΕΑΣ Λήµνου, δύο είναι οι βασικές επιλογές. Η πρώτη είναι να πουληθούν ακίνητα της Ένωσης προκειµένου να µειωθεί ο τραπεζικός δανεισµός και να εξοφληθούν οι αµπελοκαλλιεργητές. Πρόκειται για µια λύση που σίγουρα δεν είναι ευχάριστη. Από εκεί και πέρα θα πρέπει να υπάρχει ένας σχεδιασµός που θα εξασφαλίζει κεφάλαια κίνησης ώστε η Ένωση να µπορεί να πληρώνει έγκαιρα τα σταφύλια που αγοράζει από τους παραγωγούς µέλη της. Η δεύτερη λύση, που έχει λίγες πιθανότητες να επιτευχθεί, είναι να εξασφαλιστούν κεφάλαια κίνησης µε κρατική εγγύηση, τα οποία θα χρησιµοποιούνται αποκλειστικά για την αγορά των σταφυλιών. Το δάνειο θα αποπληρώνεται µε την πώληση του κρασιού. Στην περίπτωση της ΕΑΣ Λήµνου, όπως και στην περίπτωση της ΕΑΣ Λέσβου, κρίσιµο ζήτηµα είναι ο χρόνος λήψης των αποφάσεων. Όσο καθυστερεί η λήψη των αναγκαίων αποφάσεων, τόσο δυσκολεύει η αντιµετώπιση των προβληµάτων.

ÚÂÔÚÙ¿˙ ™Â ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ Î·È Î·Ù¿ ·ÚÈÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ·ÁÚfiÙ˜ ·¢ı‡ÓÔÓÙ·È «µÈÔÏÔÁÈ΋ ÁˆÚÁ›·», «µÈÔÏÔÁÈ΋ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·» Î·È «™¯¤‰È· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘»

∆Ô «ª·ÏÙ·Ù˙‹˜» ÙÚ¤¯ÂÈ...

ª

ετά από πολυετές κοσκίνισµα, τα χρηµατοδοτικά προγράµµατα του «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», «τρέχουν» αλλά µε κουτσουρεµένους προϋπολογισµούς. Στα «Σχέδια βελτίωσης» ολοκληρώθηκε η κατάθεση των αιτήσεων. Τα αγροπεριβαλλοντικά, δηλαδή η «Βιολογική γε ωργία», η «Βιολογική κτηνοτροφία», η «Εκτατικοποί ηση της κτηνοτροφίας», ανοίγουν από µέρα σε µέρα, και ίσως την ώρα που τυπωνόταν τούτο το τεύχος, να είχαν ήδη ανοίξει. Επίσης άνοιξε το πρό γραµµα χρηµατοδότησης των µεταποιητικών επιχειρήσεων. Συνεπώς µπορούµε να πούµε πως το «Α λέξανδρος Μπαλτατζής» βρίσκεται σε πλήρη εξέλι ξη σε ό,τι αφορά τη χρηµατοδότηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Η άλλη πτυχή του προγράµµατος, οι δηµόσιες επενδύσεις, γίνεται προσπάθεια να ξεπαγώσουν. Όµως το βασικό πρόβληµα είναι η έλλειψη πόρων. Νέες επενδύσεις σε αρδευτικά δίκτυα, φράγµατα, λιµνοδεξαµενές, δίκτυα µικρών φραγµάτων, δεν θα πραγµατοποιηθούν. Τα κονδύλια που υπάρχουν, µόλις που επαρκούν να καλύψουν τις ανάγκες επισκευών των

ήδη κουρασµένων ταµιευτήρων ύδατος που υπάρχουν στη χώρα. Αλλά η νησιωτική Ελλάδα στενάζει από την έλλειψη νερού, µιας και ποτέ δεν είχαν γίνει σοβαρές επενδύσεις στην κατασκευή φραγµάτων που θα συγκεντρώνουν το νερό της βροχής. Η κριτική µας δεν έχει ως βάση µια συνηθισµένη δηµοσιογραφική γκρίνια, αλλά δυσάρεστες διαπιστώσεις από προηγούµενα προγράµµατα. Ας αναλογιστούν οι αρµόδιοι του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, τι άφησε πίσω του το πρόγραµµα «Βιολογικής κτηνοτροφίας» της προηγούµενης προγραµµατικής περιόδου. Κάποιοι κτηνοτρόφοι µπήκαν στο πρόγραµµα, πήραν και τις ανάλογες επιδοτήσεις. Κι από εκεί και πέρα τι έµεινε; ∆ηµιουργήθηκε ένα τελικό προϊόν, που έγινε γνωστό στο ευρύ καταναλωτικό κοινό και καθιερώθηκε στην αγορά; ∆υστυχώς, η απάντηση είναι αρνητική. Οι βιοµηχανίες γάλακτος πρόσθεσαν στη γκάµα των προϊόντων τους, και βιολογικά προϊόντα, π.χ. βιολογική φέτα. Όµως τι τµήµα της αγοράς έχει πάρει η βιολογική φέτα; Πώς ο καταναλωτής αντιλαµβάνεται την ανωτερότητα αυτού του προϊόντος; Είναι διατεθειµένος να πληρώνει την υψηλότε-

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

25

ÚÂÔÚÙ¿˙ ρη του τιµή; ∆υστυχώς, η αλήθεια είναι πως σε πάρα πολλές περιπτώσεις, το βιολογικό γάλα και το βιολογικό κρέας που παρήγαγαν οι κτηνοτρόφοι, δεν ήταν αναγνωρίσιµο στην αγορά. Στη Λέσβο, στο πρόγραµµα αυτό µπήκε ένας µικρός αριθµός µεγάλων κτηνοτρόφων που παράγει σηµαντική ποσότητα βιολογικού γάλακτος. Το αποτέλεσµα είναι στα µέσα της φετινής γαλακτοπαραγωγικής περιόδου, το βιολογικό γάλα να µείνει στα αζήτητα και να πουληθεί στις τοπικές βιοµηχανίες γάλακτος µε µόλις 0,80 ευρώ το κιλό. Πριν ένα χρόνο, ο τότε πρόεδρος της ΕΑΣ Λήµνου, θερµοπαρακαλούσε τις υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης να µην βγάλουν εκτός της «Βιολογικής γεωργίας», τα οινοποιήσιµα σταφύλια. Καθώς το κρασί από βιολογικά σταφύλια που παράγει η Ένωση, είχε µεγάλη ζήτηση και πωλούνταν σε καλές τιµές. Με δύο λόγια, αυτό που θέλουµε να πούµε είναι πως όταν αναπτύσσεται µια πολιτική στον αγροτικό τοµέα, πρέπει να συνδυάζεται µε µια αντίστοιχη πολιτική στη µεταποίηση ώστε να είναι αποτελεσµατική, να δίνει προστιθέµενη αξία. Μόνο έτσι οι φορολογούµενοι πολίτες που πληρώνουν τις επιδοτήσεις, µπορούν να κατανοήσουν ότι η χορήγηση επιδοτήσεων στους αγρότες, είναι µια αναγκαία επένδυση για την προστασία του περιβάλλοντος, τη βελτίωση της παραγωγικότητας και των τελικών προϊόντων που παράγονται. Μόνο έτσι κι η εθνική οικονοµία θα µετρήσει συγκεκριµένα κέρδη από τις επενδύσεις στην πρωτογενή παραγωγή.

«™¯¤‰È· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘» Τα «Σχέδια βελτίωσης» έκλεισαν αφού πρώτα ταλαιπώρησαν για έξι µήνες µελετητές, αγρότες και την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου. Η διαµόρφωση του προγράµµατος για άλλη µια φορά, έγινε µε τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετεί τις επιχειρήσεις που προµηθεύουν µηχανήµατα και εξοπλισµό, τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους και όχι τους ίδιους τους παραγωγούς. Είναι πια φανερό πως στο Υπουργείο υπάρχει µια νοµενκλατούρα, που σχεδιάζει τα προγράµµατα µε βάση τους δικούς της στόχους και όχι τους στόχους που θέτει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου. ∆ιότι αδυνατούµε να πιστέψουµε ότι ο νυν Υπουργός επιδίωκε όλοι οι κτηνοτρόφοι να βάλουν τα κοπάδια τους σε σταβλικές εγκαταστάσεις, µε αποτέλεσµα το πρόγραµµα να πετάει στα αζήτητα, όσους κτηνοτρόφους έχουν κοπάδια ελευθέρας βοσκής. Φυσικά κι αυτό το ζήτηµα έχει πολιτική διάσταση. ∆ιότι ο εκάστοτε Υπουργός οφείλει να ελέγχει τις υπηρεσίες του ώστε να µην του βάζουν τρικλοποδιές.

26 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

Οι πληροφορίες από την πιάτσα των µελετητών γεωπόνων, λένε ότι θα µπουν στο πρόγραµµα όλα τα επενδυτικά σχέδια που κατατέθηκαν. Κατά τα φαινόµενα, το µεγάλο πρόβληµα θα είναι να βγει κανείς από το πρόγραµµα, ή για να το πούµε πιο απλά, πώς θα ολοκληρώσει την επένδυση του. Η έλλειψη ίδιου κεφαλαίου θα γίνει για τη µεγάλη πλειοψηφία των αγροτών, τεράστιος βραχνάς διότι θα αναγκαστούν να βάλουν υποθήκες σε όλη την ακίνητη περιουσία τους, για να πάρουν εγγυητικές επιστολές από τις τράπεζες που ζητάει το πρόγραµµα. Ένα άλλο πρόβληµα είναι πως σε πάρα πολλές περιπτώσεις, οι τράπεζες δεν δανειοδοτούν τους αγρότες για επενδύσεις που πραγµατοποιούν. Ούτε για την ίδια συµµετοχή, ούτε για το τµήµα της επένδυσης που χρηµατοδοτείται από κοινοτικούς πόρους. Φοβόµαστε ότι µετά την ένταξη των επενδύσεων στο πρόγραµµα, πολλοί θα διαπιστώσουν ότι αδυνατούν να υλοποιήσουν την επένδυση που είχαν σχεδιάσει. Γι’ αυτό καλό θα ήταν όσοι αγρότες και κυρίως κτηνοτρόφοι ετοιµάζουν µεγάλα επενδυτικά σχέδια, να ζητήσουν τη βοήθεια από ένα σύµβολο επενδύσεων.

«µÈÔÏÔÁÈ΋ ÁˆÚÁ›·» Ανοίγει ξανά το πρόγραµµα «Βιολογική γεωργία» µε µεγάλη καθυστέρηση και µε κουτσουρεµένους πόρους. Όµως το ερώτηµα που µας ήρθε όταν είδαµε το σχεδιασµό του, είναι: εκτός από βιολογικές επιδοτήσεις θα έχουµε βιολογικά προϊόντα; Τι αλλάζει σε σχέση µε τα προηγούµενα προγράµµατα ώστε να διασφαλιστεί ότι θα έχουµε παραγωγή βιολογικών προϊόντων; Το ρωτάµε διότι έχουµε διαπιστώσει πως σε πολλές περιπτώσεις, οι επιδοτήσεις δεν είχαν παραγωγικό αποτέλεσµα. Φυσικά αυτό δεν ισχύει για όλους τους παραγωγούς. Αλλά κανείς δεν µπορεί να αρνηθεί ότι τα προηγούµενα χρόνια, υπήρχε µεγάλος αριθµός ανθρώπων που επιδοτήθηκαν για µεγάλες εκτάσεις χωρίς να µπορούν να δείξουν την αντίστοιχη παραγωγή προϊόντων. Φοβόµαστε πως ούτε τούτη τη φορά θα αποφευχθεί το πρόβληµα αυτό. Εξίσου κρίσιµο ζήτηµα για τους νησιώτες παραγωγούς, είναι πως το πρόγραµµα δεν έχει νησιωτική αντίληψη. Κατά την άποψη µας, η αγροτική παραγωγή στα νησιά, είτε προέρχεται από επαγγελµατίες αγρότες είτε από µη επαγγελµατίες, θα έπρεπε κατά προτεραιότητα να εντάσσεται στη «Βιολογική γεωργία». Από εκεί και πέρα διαπιστώνουµε ότι το πρόγραµµα απευθύνεται σε επαγγελµατίες αγρότες που ήδη παράγουν βιολογικά προϊόντα και έχουν µεγάλες εκµεταλλεύσεις. Στο πρόγραµµα µπορούν να ενταχθούν επαγγελµατίες αγρότες και κάτοχοι αγροτικής εκµετάλλευσης που είναι φυσικά πρόσωπα και λαµβάνουν το 35% του εισοδήµατός τους από την αγροτική δραστηριό-

τητα. Εξαίρεση αποτελούν οι αυτοαπασχολούµενοι αγρότες των νησιών, που λαµβάνουν το 25% του εισοδήµατός τους από την αγροτική τους δραστηριότητα, ενώ στο πρόγραµµα µπορούν να ενταχθούν και νοµικά πρόσωπα, που λαµβάνουν αντιστοίχως το 50% του εισοδήµατός τους. Το ελάχιστο µέγεθος που πρέπει να έχει ένα αγροτεµάχιο για να ενταχθεί στο πρόγραµµα, είναι ένα στρέµµα. Το ελάχιστο µέγεθος µιας αγροτικής εκµετάλλευσης αν πρόκειται για πολυετείς καλλιέργειες (π.χ. ελιές, αµπέλια κ.λπ.), είναι τρία στρέµµατα. ∆ύο στρέµµατα απαιτούνται για τις ετήσιες καλλιέργειες.

¶ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Για να µπορέσει ένας παραγωγός να υποβάλει αίτηση στο πρόγραµµα, θα πρέπει: Να έχει δηλωµένο το σύνολο των αγροτεµαχίων του στην αίτηση Ενιαίας Ενίσχυσης που καταθέτει κάθε χρόνο για την επιδότηση. ∆εν µπορούν να ενταχθούν στο πρόγραµµα, µη δηλωµένες εκτάσεις. Να είναι νόµιµος κάτοχος των εκτάσεων που δηλώνει για το σύνολο της περιόδου που θα είναι ενταγµένος στο πρόγραµµα. Οι εκτάσεις που θα ενταχθούν, να βρίσκονται εντός των περιοχών που καλύπτει το πρόγραµµα. Τα γενικά κριτήρια επιλογής δίνουν 50 βαθµούς σε επαγγελµατίες αγρότες, 30 βαθµούς σε νέους αγρότες µε επιχειρηµατικό σχέδιο, 20 βαθµούς σε επαγγελµατίες αγρότες µε αγροτικό εισόδηµα µεγαλύτερο ή ίσο του 50% του συνολικού ετήσιου εισοδήµατος και 20 βαθµούς αν η έκταση που θα καλλιεργηθεί βιολογικά, είναι σε

t Όταν αναπτύσσεται µια πολιτική στον αγροτικό τοµέα, πρέπει να συνδυάζεται µε µια αντίστοιχη πολιτική στη µεταποίηση ώστε να είναι αποτελεσµατική, να δίνει προστιθέµενη αξία

s

περιοχή Natura σε ποσοστό µεγαλύτερο του 50%. Αν η έκταση που θα καλλιεργηθεί βιολογικά, είναι σε περιοχή Natura σε ποσοστό µικρότερο του 50%, δίνονται 10 βαθµοί. Αν ο παραγωγός είναι µόνιµος κάτοικος του δήµου όπου βρίσκεται η εκµετάλλευση, λαµβάνει επίσης 10 βαθµούς. Σε περίπτωση ισοβαθµίας, προηγούνται στη σειρά κατάταξης, όσοι συγκεντρώνουν µεγαλύτερη βαθµολογία στα γενικά κριτήρια, µε την παρακάτω προτεραιότητα: 1) Έκταση σε περιοχή Νatura 2000, µεγαλύτερη του 50% της συνολικής υπό ένταξη έκτασης.

2) Έκταση σε περιοχή Νatura 2000, από 10% έως 50% της συνολικής υπό ένταξη έκτασης.

3) Νέος αγρότης µε επιχειρηµατικό σχέδιο.

4) Επαγγελµατίας αγρότης µε αγροτικό εισόδηµα µεγαλύτερο ή ίσο του 50% του συνολικού ετήσιου εισοδήµατός του.

5) Επαγγελµατίας αγρότης.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

27

ÚÂÔÚÙ¿˙ 6) Μόνιµος κάτοικος του δήµου όπου βρίσκεται η έδρα της εκµετάλλευσης.

10 βαθµούς όταν ο κτηνοτρόφος βρίσκεται σε νησί µε πληθυσµό µικρότερο των 3.100 κατοίκων.

Τα ειδικά κριτήρια για τη «Βιολογική γεωργία», δίνουν 30 βαθµούς σε παραγωγούς βιολογικών προϊόντων, 10 βαθµούς σε παραγωγούς βιολογικών ζωοτροφών, 5 βαθµούς σε αγρότες ενταγµένους στο πρόγραµµα «Βιολογικής κτηνοτροφίας» και 10 βαθµούς σε παραγωγούς προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ. Αν το µέγεθος της εκµετάλλευσης είναι από 20 έως 40 στρέµµατα, ο παραγωγός λαµβάνει 10 βαθµούς. Αν το µέγεθος της εκµετάλλευσης είναι µεγαλύτερο από τα 40 στρέµµατα, τότε ο παραγωγός λαµβάνει 15 βαθµούς. Αν η εκµετάλλευση βρίσκεται σε νησί κάτω των 3.100 κατοίκων, ο παραγωγός λαµβάνει 10 βαθµούς. ∆εν υπάρχει καµία πρόσθετη βαθµολόγηση για τους παραγωγούς των άλλων νησιών του Αιγαίου. Η σειρά κατάταξης των υποψηφίων του προγράµµατος, προκύπτει από το άθροισµα της βαθµολογίας που συγκεντρώνουν στα γενικά κριτήρια επιλογής και της βαθµολογίας που συγκεντρώνουν στα ειδικά κριτήρια επιλογής.

Μία µονάδα µεγάλου ζώου αντιστοιχεί σε επτά πρόβατα ή κατσίκες, ένα βοοειδές ηλικίας άνω των δύο ετών, µία χοιροµητέρα µε βάρος µεγαλύτερο από 50 κιλά, τέσσερις χοίρους άλλων κατηγοριών. Ένα βοοειδές ηλικίας έξι µηνών έως δύο ετών, αντιστοιχεί σε 0,6 µονάδες µεγάλων ζώων, ενώ ένα βοοειδές ηλικίας κάτω των έξι µηνών, αντιστοιχεί σε 0,4 µονάδες µεγάλων ζώων.

«µÈÔÏÔÁÈ΋ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·» Τα γενικά κριτήρια επιλογής που ισχύουν για τη «Βιολογική γεωργία», ισχύουν και για τη «Βιολογική κτηνοτροφία». Πέραν αυτών, υπάρχουν και ειδικά κριτήρια επιλογής. Κρίσιµο ρόλο για να ενταχθεί ένας κτηνοτρόφος στο πρόγραµµα, είναι να έχει πετύχει ως ένα βαθµό, καθετοποίηση της παραγωγής. Αναλυτικά τα κριτήρια επιλογής δίνουν: 4 βαθµούς ανά εκτάριο (10 στρέµµατα) καλλιεργούµενης έκτασης για παραγωγή ζωοτροφών, στους κτηνοτρόφους που παράγουν µόνοι τους βιολογικές ζωοτροφές.

10 βαθµούς στους κτηνοτρόφους που αποδεικνύουν τη νόµιµη κατοχή του βοσκότοπου για όλη τη διάρκεια ένταξής τους στο πρόγραµµα (πέντε χρόνια).

5 βαθµούς στους κτηνοτρόφους που είναι ενταγµένοι στη δράση «∆ιατήρηση απειλούµενων αυτοχθόνων φυλών αγροτικών ζώων».

10 βαθµούς όταν το ζωικό κεφάλαιο (το κοπάδι των ζώων) είναι µεγαλύτερο από 100 µονάδες µεγάλου ζώου.

5 βαθµούς όταν το ζωικό κεφάλαιο είναι µεγαλύτερο από 50 ζωικές µονάδες και µικρότερο ή ίσο µε 100 µονάδες µεγάλου ζώου.

10 βαθµούς όταν ο κτηνοτρόφος παράγει προϊόντα ΠΟΠ ή ΠΓΕ.

28 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

√È ÂȉÔÙ‹ÛÂȘ Στα 75,6 ευρώ ανά στρέµµα, διαµορφώνεται η επιδότηση για τους βιολογικούς ελαιώνες που θα χρειαστούν περίοδο προσαρµογής, δηλαδή που εντάσσονται για πρώτη φορά στο πρόγραµµα. Οι ελαιώνες χωρίς περίοδο προσαρµογής, θα επιδοτηθούν µε 41,5 ευρώ το στρέµµα. Τα αµπέλια επιδοτούνται µε 90 ευρώ το στρέµµα σε κάθε περίπτωση. Στα 60 ευρώ ανά στρέµµα, ανέρχεται η επιδότηση για αρδευόµενη καλλιέργεια καλαµποκιού. Στις µη αρδευόµενες καλλιέργειες βιολογικού καλαµποκιού, η επιδότηση είναι 60 ευρώ ανά στρέµµα στην περίπτωση που απαιτείται περίοδος προσαρµογής και 42,5 ευρώ το στρέµµα, στην περίπτωση που δεν απαιτείται. Η επιδότηση για βιολογική καλλιέργεια σιτηρών, ανέρχεται στα 32 ευρώ το στρέµµα στην περίπτωση που απαιτείται περίοδος προσαρµογής και στα 24,7 ευρώ το στρέµµα στην περίπτωση που δεν απαιτείται περίοδος προσαρµογής. Στις καλλιέργειες κτηνοτροφικών φυτών, η επιδότηση διαµορφώνεται στα 36 ευρώ το στρέµµα (µε περίοδο προσαρµογής) και στα 28,8 ευρώ το στρέµµα (χωρίς περίοδο προσαρµογής). Στη «Βιολογική κτηνοτροφία», η επιδότηση διαµορφώνεται στα 180 ευρώ ανά µονάδα µεγάλων ζώων και εκτάριο το χρόνο (µε περίοδο προσαρµογής) και στα 151 ευρώ ανά µονάδα µεγάλων ζώων και εκτάριο το χρόνο (χωρίς περίοδο προσαρµογής) για πρόβατα και κατσίκες. Στα βοοειδή µε γαλακτοπαραγωγική κατεύθυνση, η επιδότηση διαµορφώνεται στα 339 ευρώ ανά µονάδα µεγάλων ζώων και εκτάριο το χρόνο (µε περίοδο προσαρµογής) και στα 273 ευρώ ανά µονάδα µεγάλων ζώων και εκτάριο το χρόνο (χωρίς περίοδο προσαρµογής). Στα βοοειδή µε κρεοπαραγωγική ή διπλή κατεύθυνση, η επιδότηση διαµορφώνεται στα 166 ευρώ ανά µονάδα µεγάλων ζώων και εκτάριο το χρόνο, ανεξαρτήτως αν απαιτείται περίοδος προσαρµογής ή όχι.

Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË §›ÁÔ ·fi fiÏ· Î·È ¯ˆÚ›˜ Ô˘Û›·, ÙÔ Î·Ï¿ıÈ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÙÔ˘ µÔÚ›Ԣ ∞ÈÁ·›Ô˘

ªÔ˘ÛÔ˘ÚÔ‡Ï˘: «∏ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÌfi Â› Ù˘ ∫∞¶» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στο Νίκο Μανάβη Κύριε Μουσουρούλη, ως βουλευτής Χίου, γνωρίζε τε καλά τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι στα νησιά µας. Αυτή την περίοδο µορφοποιείται το πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα οδηγήσει σε µείωση των ενισχύσεων που λαµβάνουν οι αγρότες µας. Θα θέλαµε να µας πείτε πώς πρέπει να αντιµετωπισθούν από την ΚΑΠ, τα νησιωτικά αγροτικά προϊόντα και οι παραγωγοί τους. «Ο πρωτογενής τοµέας στο σύνολο της ελληνικής περιφέρειας και ειδικά στα νησιά, αντιµετωπίζει ιδιαίτερα προβλήµατα. Η απαρίθµησή τους και µόνο, αρκεί για να µιλάµε ώρες. Καθηµερινά προστίθενται νέα, όπως π.χ. η πρόσφατη απόφαση για επιβολή ΦΠΑ στο νερό αγροτικής χρήσης. ∆υστυχώς, δεν έχουν αντιληφθεί ότι ο πρωτογενής τοµέας είναι ένα από τα οχήµατα εξόδου από την κρίση, αρκεί να χρησιµοποιηθεί µε έξυπνο και παραγωγικό τρόπο. Αν το δούµε µε προσοχή, θα αντιληφθούµε ότι πολλά από τα νησιά µας έχουν ή µπορούν να αναπτύξουν εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα, κάποια µοναδικά, άλλα µε χαρακτηρισµούς ΠΟΠ και ΠΓΕ, άλλα υψηλής ποιότητας, βιολογικής καλλιέργειας κλπ., που σήµερα και απαραίτητα είναι για την ασφάλεια του εφοδιασµού και ικανοποιούν την απαίτηση για ποιοτική διατροφή. Η υπό διαµόρφωση ΚΑΠ πρέπει να αποτελέσει για τη χώρα µας, ένα εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Θεωρώ ότι υπάρχει χρόνος ακόµη, δεδοµένου ότι η διαπραγµάτευση δεν αναµένεται να κλείσει πριν το 2012, προκειµένου να διασφαλιστούν καλύτεροι όροι για τα νησιά και τους αγρότες τους. ∆υστυχώς, όµως, στα κείµενα που µας παρουσίασε ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν υπάρχουν προβλέψεις για τη νησιωτικότητα στην κατανοµή των πόρων. Είναι λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη να αναδείξουµε κριτήρια για τους αγρότες γενικά και για τα νησιά µας ειδικότερα, όπως το µερίδιο της γεωργίας στο ΑΕΠ, το πλήθος και η διάρθρωση των εκµεταλλεύσεων, το ποσοστό των γαιών µε φυσικά µειονεκτήµατα κλπ. Σχετικό ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κάνει, άλλωστε, λόγο για ειδική µεταχείριση στις εξαιρετικά αποµακρυσµένες περιφέρειες, αλλά και για τη διατήρηση της αντισταθµιστικής

αποζηµίωσης στις µειονεκτικές περιοχές. Επιπλέον, επειδή διαφαίνεται να προκρίνεται από την πλειοψηφία των Κρατών Μελών, η σταδιακή µετάβαση από το «ιστορικό µοντέλο» σε καθεστώς ενιαίας στρεµµατικής ενίσχυσης σε επίπεδο χώρας ή περιφέρειας, θα πρέπει να καθορίσουµε τις περιφέρειες της χώρας µε αγρονοµικά κριτήρια, για να διασφαλίσουµε την ενεργοποίηση δικαιωµάτων ενίσχυσης µε τον πλέον επωφελή τρόπο. Τέλος, η ενσωµάτωση του Γεωργικού Ταµείου στο πακέτο των διαρθρωτικών ταµείων για την τρέχουσα περίοδο, είναι µίας πρώτης τάξεως ευκαιρία προς αξιοποίηση. Όλα αυτά προϋποθέτουν σχεδιασµό και συµµαχίες µε άλλα κράτη-µέλη. ∆υστυχώς, όµως, χωλαίνουµε και στα δύο. Ούτε σαφές σχέδιο υπάρχει και συγκεκριµένη πρόταση, ούτε έχουµε κινηθεί, προκειµένου να διαµορφώσουµε κοινές θέσεις µε άλλα κράτη-µέλη.».

Θεωρείτε επαρκή τον τρόπο που χειρίζεται το θέµα η Κυβέρνηση; «Η Κυβέρνηση δεν έχει σχεδιασµό και πρόταση για τις εξελίξεις επί της ΚΑΠ. Αρχικά, στην πρώτη επίσηµη ενηµέρωση που µας είχε γίνει το ∆εκέµβριο 2010, στη Βουλή, µας παρουσίασαν τα τρία σενάρια

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

29

Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË που πρότεινε η Επιτροπή (παρόµοια ΚΑΠ µε την τρέχουσα, µε λιγότερο ευνοϊκά κριτήρια για εµάς, χωρίς ταυτόχρονη ενίσχυση και αντιµετώπιση των διαρθρωτικών προβληµάτων, µε ενίσχυση των µικρών καλλιεργειών, χωρίς ενισχύσεις - διαρθρωτικά µέτρα). Η Ελλάδα εµφανιζόταν να ζητά «λίγο από όλα» και να µιλά για «πράσινη ανάπτυξη». Στη 2η παρουσίαση που µας έγινε στην Επιτροπή Παραγωγής και Εµπορίου, στις 22 Ιουλίου, επίσης δεν µας παρουσιάστηκε κάποια πρόταση σχετικά µε το κείµενο που έδωσε στη δηµοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η εντύπωση που αποκόµισα είναι ότι κινούµαστε στη λογική του «βλέποντας και κάνοντας». Στην τοποθέτησή µου, στάθηκα αναλυτικά σε αυτά και έκανα προτάσεις. ∆ιαπίστωσα όµως, πως η Κυβέρνηση στερείται και οράµατος και προτάσεων.».

Αρκεί ένα σύστηµα επιδοτήσεων, για να συνεχιστεί η παραγωγή αγροτικών προϊόντων στα νησιά; Ή θα πρέπει να βρεθούν νέοι τρόποι στήριξης της αγροτικής παραγωγής; «Είναι προφανές ότι οι επιδοτήσεις από µόνες τους δεν επαρκούν. Μπορεί να συντηρούν µία κατάσταση, αλλά αυτό δεν είναι πλέον ικανοποιητικό. Πρέπει να αντιληφθούµε ότι ένας βιώσιµος, παραγωγικός και ανταγωνιστικός γεωργικός τοµέας δεν µπορεί να στηρίζεται µόνο στις ενισχύσεις. Η ποιότητα, η ανάδειξη των ιδιαίτερων προϊόντων µας, η πραγµατική κατάρτιση των αγροτών στα νέα δεδοµένα, η επιστηµονική έρευνα για τα προϊόντα, η τυποποίηση, η πρώτη µεταποίηση ειδικά στα νησιά µας, η διαµόρφωση νέων µεθόδων παραγωγής, η ενίσχυση της βιολογικής καλλιέργειας, η ανάπτυξη καλλιεργειών είτε νέων, είτε αυτών που έχουν ατονήσει, η έξυπνη εκµετάλλευση των πλεονεκτηµάτων µας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, η προσέλκυση νέων στο αγροτικό επάγγελµα, αποτελούν τρόπους ενίσχυσης της αγροτικής ανάπτυξης. Ο συνάδελφος Ευρωβουλευτής κ. Γ. Παπαστάµκος, σε οµιλία του, περιέγραψε το τρίπτυχο ανάπτυξης του ελληνικού πρωτογενούς τοµέα ως εξής: ∆ιαρθρωτικός εκσυγχρονισµός, καταναλωτικός εθνοκεντρικός, νησιωτο – κεντρικός -θα πρόσθετα εγώ- και εξαγωγικός προσανατολισµός. Αυτό το τρίπτυχο, µαζί µε την ενίσχυση των αξιοποιήσιµων ιδιοτήτων των τοπικών προϊόντων, µας κατευθύνει προς τις πολιτικές που χρειαζόµαστε.». Στο στρατηγικό σχεδιασµό που προτείνετε για τη Χίο, υπογραµµίζετε την ανάγκη ενίσχυσης της επιστηµονικής έρευνας για τη διεύρυνση των αξιοποιήσιµων ιδιοτήτων των τοπικών αγαθών ή τροφίµων

30 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

t Πρέπει να αντιληφθούµε ότι ένας βιώσιµος, παραγωγικός και ανταγωνιστικός γεωργικός τοµέας δεν µπορεί να στηρίζεται µόνο στις ενισχύσεις

s

και σύνδεσή τους µε την παραγωγική διαδικασία (µαστίχα, εσπεριδοειδή, ιχθυοκαλλιέργειες, φύκια κλπ.). Γιατί δίνετε έµφαση σε αυτό το ζήτηµα; «Σήµερα, στις διεθνοποιηµένες συνθήκες, πολλά από τα αγροτικά προϊόντα µπορούν να παραχθούν σε διάφορα µέρη του κόσµου, µε εξαίρεση αυτά που είναι µοναδικά, όπως η µαστίχα Χίου. Επιπλέον, αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα, η ποιότητα του κάθε προϊόντος και η πιθανή ευεργετική δράση του στην καλύτερη υγεία των ανθρώπων. Στη Χίο, έχουµε µία µεγάλη ποικιλία προϊόντων που έχουν κάποιες µοναδικές ιδιότητες. Αυτά είναι κρίσιµο να τα αναδείξει η επιστηµονική έρευνα. Για παράδειγµα, η µαστίχα έχει διαπιστωµένη θετική επίδραση στο πεπτικό σύστηµα. Ή ακόµα, θα πρέπει να δούµε µε ποια διαδικασία µπορούµε να έχουµε αποτελεσµατικό διπλασιασµό του βολβού της γηγενούς στη Χίο, τουλίπας. Είναι προφανές ότι µπορεί κανείς, µε αυτό τον τρόπο, να διευρύνει τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήµατα και να παράγει προϊόντα υψηλής προστιθεµένης αξίας, ώστε να υπερκεράσει το µειονέκτηµα του υψηλού κόστους παραγωγής, λόγω του νησιωτικού χαρακτήρα.». Η προηγούµενη δεκαετία ήταν µια δεκαετία ανάπτυ ξης για την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου και τη Μαστίχα. Ωστόσο διαπιστώνουµε ότι προτείνετε αναδιάρθρωση της στρατηγικής προώθησης της µαστίχας, µε ανάδειξη της σύγχρονης και επιστηµονικής προστιθέµενης αξίας του µοναδικού προϊόντος. Ποια στοιχεία σας οδηγούν σε αυτή τη θέση; «Είναι σαφές ότι όσο επαναπαύεται κάποιος στις δάφνες του, τόσο περισσότερο κινδυνεύει να βρίσκεται πίσω από τις εξελίξεις. Από την άλλη, η στρατηγική προώθησης ενός προϊόντος, πρέπει να προσαρµόζεται στις νέες συνθήκες. Κάτι που µέχρι χθες ήταν πρωτοποριακό, σήµερα είναι ξεπερασµένο. Επίσης, ακόµη και οι συνθήκες στις παραδοσιακές αγορές αλλάζουν. Όλα αυτά πρέπει να τα λαµβάνει κανείς υπόψη. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να

δούµε νέες αγορές, νέα προϊόντα, βελτιστοποίηση των πετυχηµένων παλιών και κυρίως την αύξηση της προστιθεµένης αξίας που παραµένει στο νησί και τους µαστιχοπαραγωγούς. Επιµένω ιδιαίτερα στην επιστηµονική έρευνα τόσο των ιδιοτήτων του ίδιου του προϊόντος, όσο και των µεθόδων παραγωγής και περαιτέρω επεξεργασίας του. Η µοναδικότητά του δεν πρέπει να δηµιουργεί εφησυχασµό, αλλά ακριβώς το αντίθετο να είναι το έναυσµα για περαιτέρω ανάπτυξη.».

Μαζί µε τους αγρότες, δύσκολες µέρες περνούν και οι νησιωτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη µεταποίηση αγροτικών προϊόντων. Τα προϊόντα τους έχουν υψηλό κόστος παραγωγής και η τελική τους τιµή δεν είναι ανταγωνιστική. Με αποτέλεσµα, σε συνθήκες οικονοµικής κρίσης, να µειώνεται ο κύκλος εργασιών τους και πολλές από αυτές να οδηγούνται σε κατάρρευση. Πώς µπορεί να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των νησιωτικών προϊόντων και η βιωσιµότητα των τοπικών επιχειρήσεων; «Σαφώς µία καθοριστική βοήθεια σε αυτό το θέµα, θα έδινε η εφαρµογή του µεταφορικού ισοδύναµου. Επιπλέον, θα έλεγα ότι πρέπει να επανεξεταστούν οι δυνατότητες που δίνει το Β΄ Κεφάλαιο του Κανονισµού για τα νησιά του Αιγαίου και να εξαντληθούν στο έπακρο. Χρειάζεται, λοιπόν, µε έξυπνο και παραγωγικό τρόπο, να κινηθούν οι µεταποιητικές επιχειρήσεις άµεσα. Χρειάζεται όµως και στήριξη των επιχειρήσεων από τις τοπικές κοινωνίες. Π.χ. να µη λείπουν από κανένα εστιατόριο τα τοπικά προϊόντα. Χρειάζεται τέλος, ουσιαστική ενεργοποίηση των προγραµµάτων του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Αλ. Μπαλτατζής», προκειµένου να στηριχθούν ειδικές δράσεις για τις µεταποιητικές επιχειρήσεις.».

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης προωθεί τη δη µιουργία του «καλαθιού των προϊόντων το υ Βορείου Αιγαίου», όπως και σε κάθε περιφέρεια. Σας βρίσκει σύµφωνο αυτή η ιδέα για την προβολή των τοπικών προϊόντων; «Έχω παρακολουθήσει το περιφερόµενο καλάθι του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης σε πολλές από τις περιφέρειες της χώρας. Σχεδόν παντού είναι το ίδιο. Μία καταγραφή των κύριων προϊόντων που παράγονται σε κάθε περιφέρεια, ίδιοι στόχοι παντού, επανάληψη της σύστασης οµάδων παραγωγών, ολίγον από προώθηση, ποιότητα, βιολογικό προϊόν και στοχευµένη χρηµατοδότηση στη συλλογική, εµπορία, µεταποίηση, συγκέντρωση, αποθήκευση! Όλα αυτά διανθισµένα µε το ότι το Περιφερειακό Συµβούλιο θα σχεδιάζει την αγροτική πολιτική και τη δηµιουργία ενός επιχειρησιακού σχεδίου ανά περιφέρεια. Μου θυµίζει τα περίφηµα Σύµφωνα Περιφερειακής Ανάπτυξης του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Ακατανόητα. Το ερώτηµα είναι αν το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα αποκεντρώσει στις περιφέρειες, µέρος της διαχείρισης του προγράµµατος «Αλ. Μπαλτατζής». Υιοθετεί την πρόταση που είχα κάνει προς την προκάτοχό του, κα Μπατζελή για 13 Περιφερειακά Σχέδια Αγροτικής Ανάπτυξης κατά το πρότυπο των ΠΕΠ; Νοµίζω ότι ούτε ο ίδιος γνωρίζει. Προχθές στη Βουλή, µας έλεγε ότι το «Αλ. Μπαλτατζής», µέχρι την άνοιξη, θα φτάσει στο 50% της απορρόφησης των πόρων και έχει εξασφαλίσει για αυτό την εθνική συµµετοχή. Εκτιµώ ότι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς θέλουν και επιχειρούν, µε επικοινωνιακό τρόπο, να δείξουν ότι κάτι κάνουν. Εύχοµαι τελικά, να µη “χάσουµε τα αυγά και τα πασχάλια”.».

¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ªÔ˘ÛÔ˘ÚÔ‡Ï˘

°

εννήθηκε στην Αθήνα στις 16 Μαΐου 1963. Είναι παντρεµένος και έχει δύο κόρες κι ένα γιο. Σπούδασε στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών. Στη συνέχεια πήρε µεταπτυχιακούς τίτλους στην Ευρωπαϊκή Οικονοµία, στη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση και τις ∆ιεθνείς Σχέσεις από το Πανεπιστήµιο των Βρυξελλών (ULB). Μιλά Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά. Το επάγγελµα του είναι οικονοµολόγος. Το 2009 εκλέχθηκε βουλευτής µε τη Ν.∆. και είναι µέλος της ∆ιαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εµπορίου. Την περίοδο 1987 – 2004, ήταν στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Την περίοδο 2004 – 2007, εργάστηκε ως Γενικός Γραµµατέας Επενδύσεων και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών: Αρµόδιος για τα συγχρηµατοδοτούµενα προγράµµατα. Από το 2006 – 2008, διατέλεσε µέλος του ∆.Σ. της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Από το 2007 – 2009, διατέλεσε Γενικός Γραµµατέας του Υπουργείου Ανάπτυξης: Αρµόδιος για την ενέργεια και τους φυσικούς πόρους. ∆ιετέλεσε Πρόεδρος της Επιτροπής Παρακολούθησης για τον αγωγό πετρελαίου Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης. Το 2011 ορίσθηκε υπεύθυνος του τοµέα Περιφερειακής Πολιτικής της Ν.∆.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

31

ÚÂÔÚÙ¿˙ ∂ÁηٷÏ›ÔÓÙ·È ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ, ÏfiÁˆ ¤ÏÏÂȄ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ fiÚˆÓ

°ÈÔÚÙ¤˜ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÂÓ Ì¤Ûˆ ÎÚ›Û˘ της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙ∆ΟΥ

T

ο καλοκαίρι στα νησιά, είναι συνυφασµένο εκτός άλλων, και µε τις γιορτές και τα πανηγύρια που συνδέονται µε την αγροτική παραγωγή. Όλο και περισσότερα χωριά καθιερώνουν τα τελευταία χρόνια γιορτές αγροτουρισµού ή συγκεκριµένων αγροτικών προϊόντων, καθώς και γιορτές αλιείας, σε µια προσπάθεια να προβάλλουν αυτά που παράγουν, προσελκύοντας τον κόσµο και µε παράλληλα δρώµενα. Εν µέσω οικονοµικής κρίσης, στη Λέσβο τουλάχιστον, άλλες από αυτές τις γιορτές συνεχίζονται, κάποιες νέες εµφανί ζονται και άλλες φαίνεται πως εγκαταλείπονται, έστω και προσωρινά, ελλείψει οικονοµικών πόρων αλλά και διάθεσης. Η Γιορτή Αγροτουρισµού στη Χίο, για παράδειγµα, που γίνεται εδώ και αρκετά χρόνια, θα πραγµατοποιηθεί και φέτος, από τις 4 έως τις 7 Αυγούστου. Στη Λέσβο, από την άλλη, αρκετές είναι οι γιορτές που θα πραγµατοποιηθούν το φετινό καλοκαίρι, για δύο όµως τουλάχιστον από αυτές, που αφορούν και κάποια από τα πολύ σηµαντικά προϊόντα του νησιού, το γλυκάνισο του Λισβορίου και τα κεράσια της Αγιάσου, δεν ισχύει το ίδιο.

√È ÁÈÔÚÙ¤˜ Ù˘ §¤Û‚Ô˘ Μέχρι στιγµής στο νησί, έχουν γίνει, εκτός άλλων, τα «Γλιτώµατα» στο Μεγαλοχώρι, µε παραδοσιακή κουζίνα και λαϊκό γλέντι, και τα «Κουρέµατα» στην Άγρα. Με επιχορήγηση από το ∆ήµο Λέσβου, θα πραγµατοποιηθούν µέσα στον Ιούλιο, η Γιορτή Παπαλίνας στα Πηγαδάκια, η Γιορτή των Ψαράδων στην Παναγιούδα και η Γιορτή του Ούζου στο Πλωµάρι και µέσα στον Αύγουστο, η Γιορτή Γκιουζλεµέ στα Μιστεγνά, η πασίγνωστη Γιορτή Σαρδέλας στη Σκάλα Καλλονής, η Γιορτή Κρασιού στη Σκάλα Παµφίλων, η Γιορτή Γεωργίας στην Αρίσβη, µε προσφορά ψητής πατάτας, γραβιέρας, ζυµωτού ψωµιού και σταφυλιού, κ.ά. Μετά από πέντε χρόνια ανελλιπούς διοργάνωσης, ωστόσο, ο Ιούνιος πέρασε φέτος χωρίς Γιορτή Κερασιού στην Αγιάσο. Η γιορτή γινόταν κάθε χρόνο µε την υποστήριξη της τέως Νοµαρχίας Λέσβου, της ΕΤΑΛ, του ΚΠΕ Ευεργέτουλα και του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Περιλάµβανε προσφορά κερασιών και γλυκού

32 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

t

Στη Λέσβο, δεν θα γίνουν δύο τουλάχιστον από τις «γιορτές», που αφορούν και κάποια από τα πολύ σηµαντικά προϊόντα του νησιού, το γλυκάνισο του Λισβορίου και τα κεράσια της Αγιάσου

s

κεράσι στους επισκέπτες, αλλά και διάφορα καλλιτεχνικά δρώµενα, περίπατο στον Καστανιώνα, ζωντανή µουσική και παρουσιάσεις στο Κινηµατοθέατρο του Αναγνωστηρίου. Ελλείψει τόσο κερασιών, αλλά κυρίως ελλείψει οικονοµικών πόρων, η εκδήλωση φέτος δεν πραγµατοποιήθηκε. Η έλλειψη κυρίως διάθεσης, αλλά και οι περιορισµένοι οικονοµικοί πόροι, είναι και ο λόγος που για πρώτη φορά µετά από έξι χρόνια, δεν θα πραγµατοποιηθεί και η Γιορτή Γλυκάνισου στο Λισβόρι. Την εκδήλωση διοργάνωνε κάθε χρόνο, τέλη Ιουλίου µε αρχές Αυγούστου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Θεόφιλος» του χωριού, µε την υποστήριξη και του τέως ∆ήµου Πολιχνίτου και αποτέλεσµα ήταν η προσέλκυση πολλών κατοίκων και επισκεπτών από τις γύρω περιοχές. Η αυλή του ∆ηµοτικού Σχολείου (που φέτος έκλεισε για να συγχωνευτεί µε αυτό του Πολιχνίτου), φιλοξενούσε τραπέζια για τον κόσµο και ορχήστρα που έπαιζε ζωντανή µουσική, ενώ λίγο πιο δίπλα, οι γυναίκες του χωριού ετοίµαζαν όλη µέρα ρεβιθάδα – επίσης σηµαντικό τοπικό προϊόν – και διάφορους άλλους µεζέδες. Άφθονο ήταν το ούζο που προσέφεραν οι ποτοποιίες του νησιού, καθώς και τα σακουλάκια µε γλυκάνισο, που δίνονταν δωρεάν στους επισκέπτες. Φέτος, η γιορτή του προϊόντος αυτού που δεν καλλιεργείται πουθενά αλλού πάνω στο νησί, δεν θα γίνει. Όπως µας είπε ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Λισβορίου και µέλος του συλλόγου, Θοδωρής Χατζηπαναγιώτης, «υπάρχει κόπωση στον κόσµο, που τρέχει να καλύψει το εισόδηµά του»

ΒΟΤΑΝΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Λούπινα Ικαρία: Λούµπινο, λουµπίνια / Λήµνος: Λεπνάρι, λούπινο / Σάµος: Λουπιναριά, κουκίτσες / Χίος: Λουπιναριά, λεπουναριά Στο βορειοανατολικό Αιγαίο, µπορεί κανείς να βρει τουλάχιστον επτά διαφορετικά είδη λούπινων. Είναι φυτά µε ιδιαίτερη οµορφιά. Ανάλογα µε το είδος, τα συναντάµε σε καλλιεργηµένα και φτωχά, υποβαθµισµένα εδάφη, σε περιοχές µε θάµνους και χαµηλά δέντρα, σε αγρούς και σε ελαφρώς αµµώδη εδάφη. Καλλιέργεια: Στο παρελθόν, ορισµένα είδη (Lupinus angustifolius, Lupinus albus), καλλιεργούνταν συστηµατικά, µιας και χρησιµοποιούνταν µε πολλούς τρόπους στην καθηµερινή ζωή των κατοίκων του βορειοανατολικού Αιγαίου. Τώρα πια, οι καλλιέργειες έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί και η γνώση των χρήσεων του λούπινου, σταδιακά εξαφανίζεται από τη µνήµη των ανθρώπων. Μόνο στη Λήµνο, αναφέρθηκε η ύπαρξη περιορισµένης καλλιέργειας λούπινου. Σύµφωνα µε µαρτυρίες, το λούπινο καλλιεργήθηκε κυρίως για ζωοτροφή και για τροφή, αλλά χρησιµοποιήθηκε και ως φάρµακο, για διάφορες παθήσεις.

λήψη ενός σπόρου κάθε πρωί, για 40 ηµέρες, για την αντιµετώπιση των αιµορροΐδων. Φροντίδα των ζώων: Στην Ικαρία και τη Χίο, οι κτηνοτρόφοι ταΐζουν λούπινα τα ζώα τους. Αλλά πάλι, µας προειδοποιούν ότι πρέπει να καταναλώνονται µε µέτρο, γιατί η βρώση µεγάλης ποσότητας, ιδιαίτερα όταν δεν αφαιρείται από τον καρπό ο σπόρος, προκαλεί τυµπανισµό στα ζώα. Μας είπαν… «Τα λεπνάρια, τα βάζεις σε ένα τσουβάλι µέσα και τα πας στη θάλασσα και τ’ αφήνεις για καµιά δεκαπενταριά µέρες εκεί και ξεπικρίζουν και µετά τα τρως. Τότες, την Καθαρή ∆ευτέρα, τα µεταχειζόµαστε πολύ». (Γραµµατική Χατζηστυλλιαννού, Παναγιά Λήµνου) «Αυτά µόνο στα ζωντανά τα δίναµε, αλλά άµα φάνε πολλά τότε που έχουν καρπό, θα αγκωθεί το ζώο γιατί τραβάει νερό και πίνοντας νερό, µπορεί να σκάσει κιόλας». (∆ηµήτρης Μίµαρος, Πιραµά Χίου)

Τροφή: Τα σπόρια χρησιµοποιούνταν σαν αλατισµένος ξηρός καρπός (Ικαρία, Λήµνος, Σάµος, Χίος) και αλεσµένα ως γέµιση σε ντολµάδες και γεµιστά (Ικαρία). Απαραίτητη προεργασία ήταν το ξεπίκρισµα, που περιελάµβανε βράσιµο ή µούλιασµα σε γλυκό ή θαλασσινό νερό. Ως τροφή ήταν συνδυασµένο µε τη Σαρακοστή, αλλά η κατανάλωσή του σε µεγάλη ποσότητα, σύµφωνα µε τους ντόπιους, µπορεί να προκαλέσει µεγάλη δυσφορία!

«Εµείς τα κάνουµε φαγητό και τα τρώµε, δεν ξέρω. Τα βράζουµε, τα γλυκαίνουµε. Τα βράζουµε πρώτη µέρα στο νερό, την άλλη τα βράζαµε, βράζαµε αρκετές ώρες, να ‘ρθει να φουσκώσει καλά και µετά τα βάναµε στο ποτάµι πέντε, έξι µέρες, δέκα. Ή άµα είχες θάλασσα κοντά, σ’ ένα τσουβάλι µες τη θάλασσα και γλυκαίνανε και τα τρώαµε». (Κατίνα Πετσάκου, Φάρος Ικαρίας)

Φάρµακο: Η πιο διαδεδοµένη θεραπευτική χρήση του λούπινου, είναι η κατάποση των σπόρων (χωρίς ξεπίκρισµα), για τη µείωση του σακχάρου στο αίµα (Ικαρία, Σάµος). Πέρα από αυτήν την ιδιότητα, στη Λήµνο θεωρείται µέχρι και σήµερα φάρµακο για την πίεση και τη χοληστερίνη και στην Ικαρία συστήνεται η

* Τα κείµενα είναι από την έκδοση «Φυτά και Παράδοση: Μια άλλη όψη της Βιοποικιλότητας», που κυκλοφόρησε το 2008. Πρόκειται για µια δουλειά που έγινε από το Εργαστήριο ∆ιαχείρισης Βιοποικιλότητας, µε υπεύθυνο του προγράµµατος «BioBus», τον Ανδρέα Τρούµπη. Η έρευνα και τα κείµενα είναι της Αθηνάς Αντύπα και την επιστηµονική επιµέλεια είχε ο Παναγιώτης ∆ηµητρακόπουλος.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

33

¿ÚıÚÔ ∂Í·ÓÙÏË̤ÓÔ ˘fiÛÙڈ̷ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ Ì·ÓÈÙ·ÚÈÒÓ…

ªÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ χÛË ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÎÔÌfiÛÙ του ΙΩΑΝΝΗ ΝΤΙΝΟΥ *

∆

ο υπόστρωµα καλλιέργειας µανιταριών Agaricus bisporus αλλά και άλλων µανιταριών, όπως αυτά του γένους Pleurotus, είναι προϊόν µικροβιακών και φυσικοχηµικών µεταβολών κατά τη διάρκεια µιας ειδικής κοµποστοποίησης. Στη σύγχρονη ευρωπαϊκή µανιταροκαλλιέργεια, η µέθοδος παραγωγής υποστρώµατος, είναι τυποποιηµένη και µόνο µικροδιαφορές παρατηρούνται µεταξύ των διαφόρων µονάδων. Οι πρώτες ύλες που κυρίως χρησιµοποιούνται, είναι: α) Άχυρο σιτηρών (κυρίως σιταριού) β) Κοπριά παχυνόµενων πουλερικών γ) Κοπριά (στρωµνή) αλόγων δ) Γύψος ε) Νερό Οι διεργασίες της παραγωγής υποστρώµατος, κατανέµονται σε δύο κύριες φάσεις, στη Φάση 1 και στη Φάση 2. Α. Φάση 1 Η Φάση 1 αποτελείται από µια σειρά αναµίξεων και αερόβιας θερµόφιλης ζύµωσης των πρώτων υλών, ενώ ελέγχεται από µια σειρά παρατηρήσεων (χρώµα, οσµή, υφή), δοκιµών (θραύση, συµπίεση στην παλάµη, κ.ά.) και χηµικών αναλύσεων (οξύτητα, άζωτο, τέφρα). Η ποιότητα των πρώτων υλών, η αναλογία ανάµιξης, ο χρονικός σχεδιασµός των µίξεων, η ποσότητα και η ποιότητα του νερού, είναι αλληλοεξαρτώµενες παράµετροι αποφασιστικής σηµασίας για την ποιότητα του υποστρώµατος. Β. Φάση 2 Η Φάση 2 είναι µια αυστηρά ελεγχόµενη φάση. Γίνεται µέσα σε ειδικά κλιµατιζόµενα τούνελ και αποτελείται από δύο κύριες υποφάσεις, την παστερίωση και την ωρίµανση.

Agaricus bisporus (πάνω) και Pleurotus ostreatus (κάτω) σε άγρια µορφή στη Λέσβο

χρονων συστηµάτων κλιµατισµού, γίνεται συγκράτηση της θερµοκρασίας του αέρα στους 55oC, που παστεριώνει το υπόστρωµα, αυξάνοντας σταδιακά τη θερµοκρασία σ’ όλη τη µάζα του στους 57 – 58oC. Η χρονική διάρκεια αυτής της διαδικασίας είναι 6 – 8 ώρες. Αποτέλεσµα αυτής της διεργασίας είναι η εκλεκτική θανάτωση κάποιων µικροοργανισµών και η διατήρηση κάποιων άλλων, που θα συντελέσουν στην περαιτέρω κοµποστοποίηση του υποστρώµατος κατά την ωρίµανση (θερµόφιλοι µικροοργανισµοί).

øڛ̷ÓÛË ¶·ÛÙÂÚ›ˆÛË Η παστερίωση έχει ως σκοπό τη θανάτωση όλου του ζωικού πληθυσµού του υποστρώµατος (έντοµα, ακάρεα, νηµατώδεις) και την εκλεκτική µείωση του πληθυσµού των ανεπιθύµητων µικροοργανισµών. Για το σκοπό αυτό, το υπόστρωµα τοποθετείται στα τούνελ παστερίωσης, αρχικά αυτοθερµαίνεται λόγω της µικροβιακής του δραστηριότητας και µε τη βοήθεια σύγ-

34 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

Την παστερίωση ακολουθεί η ωρίµανση µε διάρκεια 6 ηµερών. Το υπόστρωµα παραµένει στο τούνελ παστερίωσης και η θερµοκρασία του ρυθµίζεται στους 46 – 48oC µε έλεγχο και πάλι του εισερχοµένου αέρα. Σε αυτές τις συνθήκες, έχουµε έντονη δραστηριότητα µικροοργανισµών (Αctinomycetes, Humicola, κ.ά.) που µετατρέπουν την αµµωνία σε πρωτεϊνικό άζωτο. Κατά το τέλος της παστερίωσης, η συγκέντρωση της αµµω-

1

t

2

3 1. Νηµατώδης παγιδευµένος στις υφές του Pleurotus 2. Η βασική πρώτη ύλη: άχυρο σιτηρών 3. Τεµαχισµός και διαβροχή του άχυρου 4. Γέµισµα του τούνελ παστερίωσης 5. Τούνελ έτοιµο για την έναρξη της παστερίωσης

4

5

Η χρήση ΕΥΜ Pleurotus ostreatus σε θερµοκηπιακή καλλιέργεια ντοµάτας στη Λέσβο, είχε ως αποτέλεσµα την εξάλειψη του προβλήµατος µε τους νηµατώδεις

s

νίας είναι περίπου 500 – 600 ppm, όπου τελικά στο τέλος της ωρίµανσης, καταλήγει να είναι µικρότερη των 10 ppm, ώστε το υλικό να θεωρηθεί κατάλληλο για τον εµβολιασµό του µυκηλίου (σπόρος µανιταριών) και την έναρξη της καλλιέργειας.

∆Ô ÂÍ·ÓÙÏË̤ÓÔ ˘fiÛÙڈ̷ Î·È Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας της καλλιέργειας και της παραγωγής των µανιταριών, έχουµε ένα υλικό στο οποίο έχει πλήρως αποικιστεί ο µύκητας, έχουν παραχθεί οι καρποφορίες και έχει υποστεί έναν τέτοιο βαθµό ενζυµικής αποικοδόµησης ώστε δεν µπορεί να συνεχιστεί η ανάπτυξη του µυκηλίου. Το υλικό αυτό, είναι πλούσιο σε Ν – C – Ρ – Κ – Ca – Mg Na και αποτελεί κατάλληλο υπόστρωµα για κοµποστοποίηση και παραγωγή νέου «κοµπόστ» για χρήση στη βιολογική γεωργία ως εδαφοβελτιωτικού καθώς και αντικατάσταση της τύρφης, όπου αυτή χρησιµοποιείται. Σύµφωνα µε την συνήθη καλλιεργητική τεχνική, στο

τέλος της καλλιέργειας των µανιταριών, διοχετεύεται ατµός µέσα στο θάλαµο καλλιέργειας προκειµένου να απολυµανθεί (72οC για 12 ώρες) και στην συνέχεια να διοχετευτεί προς περαιτέρω κοµποστοποίηση ή άµεση ενσωµάτωση στους αγρούς. Το ΕΥΜ (Εξαντληµένο Υπόστρωµα Μανιταριών) χρησιµοποιείται στη γεωργία διαφόρων κρατών από τη δεκαετία του ΄60 (Anon,1965). ∆οκιµές από το κοµπόστ αυτό, έφτασαν τους 20τν/στρέµµα µε εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Στην Ολλανδία, χρησιµοποιήθηκε σε δόσεις 4τν/στρέµµα µε ιδιαίτερη επιτυχία σε φυτά µεγάλης καλλιέργειας. Σε πειράµατα στην Ελλάδα (ΕΘΙΑΓΕ Καλαµάτα), 2,5 τν/στρέµµα ενσωµατώθηκαν στο έδαφος σε καλλιέργεια ντοµάτας και φασολάκι, µε εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Εξίσου θετικά αποτελέσµατα ως προς τη βελτίωση του εδαφικού παράγοντα, είχαµε και στη Λέσβο µετά την ενσωµάτωση ΕΥΜ Pleurotus ostreatus σε υπαίθριες ερασιτεχνικές και θερµοκηπιακές καλλιέργειες κηπευτικών. Επίσης η χρήση ΕΥΜ Pleurotus ostreatus σε θερµοκηπιακή καλλιέργεια ντοµάτας στη Λέσβο, είχε ως αποτέλεσµα την εξάλειψη του προβλήµατος µε τους νηµατώδεις. Αυτό οφείλεται στο ότι οι µύκητες του γένους Pleurotus, είναι επιθετικοί απέναντι στους νηµατώδεις ιδιαίτερα σε συνθήκες έλλειψης αζώτου. Με τη χρησιµοποίηση λοιπόν του εξαντληµένου υποστρώµατος ως εδαφοβελτιωτικού, κλείνει ο κύκλος της καλλιέργειας των µανιταριών χωρίς να δηµιουργήσει υπολείµµατα, παρά µόνο ωφέλιµη βιοµάζα και τροφή ιδιαίτερης διαιτητικής σηµασίας.

* Ο Ιωάννης Ντίνος είναι Γεωπόνος Γ.Π.Α.

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

35

36 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

Ποιότητες Εννέα δέκατα Άσσος ∆ιάρι Τριάρι Τεσσάρι Πεντάρι Εξάρι Επτάρι Οκτάρι Εννιάρι ∆εκάρι

Ποιότητες Τρία δέκατα Τέσσερα δέκατα Πέντε δέκατα Έξι δέκατα Επτά δέκατα Οκτώ δέκατα

Τιµές έξτρα παρθένου ελαιολάδου ΕΑΣ Λέσβου

10/12/2008 29/01/2009 29/04/2009 01/07/2009 07/09/2009 03/11/2009 17/11/2009 22/12/2009 25/06/2010 17/02/2011 2,11 1,92 1,72 1,92 2,22 2,07 2,02 1,92 2,02 1,91 2,10 1,90 1,70 1,90 2,20 2,05 2,00 1,90 2,00 1,90 2,00 1,70 1,58 1,70 2,05 1,90 1,80 1,70 1,80 1,75 1,92 1,66 1,53 1,66 2,01 1,86 1,66 1,63 1,48 1,46 1,89 1,63 1,50 1,63 1,98 1,83 1,63 1,60 1,45 1,43 1,86 1,60 1,47 1,60 1,95 1,80 1,60 1,57 1,42 1,40 1,82 1,56 1,43 1,56 1,91 1,76 1,56 1,53 1,38 1,36 1,77 1,51 1,38 1,51 1,86 1,71 1,51 1,48 1,33 1,32 1,72 1,46 1,33 1,46 1,81 1,66 1,46 1,43 1,28 1,28 1,67 1,41 1,28 1,41 1,76 1,61 1,41 1,38 1,23 1,24 1,62 1,36 1,23 1,36 1,71 1,56 1,36 1,33 1,16 1,20 Τιµές σε ευρώ

Τιµές παρθένων και βιοµηχανικών ελαιολάδων ΕΑΣ Λέσβου

10/12/2008 29/01/2009 29/04/2009 01/07/2009 07/09/2009 03/11/2009 17/11/2009 22/12/2009 25/06/2010 17/02/2011 2,30 2,10 1,90 2,10 2,40 2,25 2,20 2,10 2,20 2,09 2,25 2,06 1,86 2,06 2,36 2,21 2,16 2,06 2,16 2,07 2,20 2,02 1,82 2,02 2,32 2,17 2,12 2,02 2,12 2,05 2,16 1,99 1,79 1,99 2,29 2,14 2,09 1,99 2,09 2,00 2,14 1,96 1,76 1,96 2,26 2,11 2,06 1,96 2,06 1,96 2,13 1,94 1,74 1,94 2,24 2,09 2,04 1,94 2,04 1,92 Τιµές σε ευρώ

ÙÈ̤˜ ÂÏ·ÈÔÏ¿‰Ô˘

νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

37

0,401

0,3755

0,4092

0,4073

0,3756

0,3987

0,411

0,373

0,3901

Mάρτιος 0,444

0,4121

0,3698

0,3827

Aπρίλιος 0,4315

2004 0,8765 0,518

0,4145

0,3648

0,3776

Mάιος 0,4312

2005 0,9043 0,541

2006 0,9152 0,5505

Iούνιος Iούλιος 0,4299 0,4217 2009 0,3757 0,3723 2010 0,364 0,3637 2011

2008

2007 0,8684 0,5125

0,3673

0,3694

Aύγουστος 0,4159

0,3839

0,3719

Oκτώβριος 0,4073

2008 0,935 0,5588

0,3768

0,3704

Σεπτέµβριος 0,4193

0,3907

0,3723

∆εκέµβριος 0,3901

Τιµές σε ευρώ Πηγή: ΕΛΟΓΑΚ 2009 2010 0,9606 0,9663 0,5768 0,5759

0,395

0,3731

Nοέµβριος 0,401

Τιµές σε ευρώ Πηγή: ΕΛΟΓΑΚ

4,60 5,50

Ηµεροµηνία Είδος Χοιρινά εγχώρια µαδητά µισάδια Χοιρινά εγχώρια τ. καρέ µισάδια Χοιρινά εξωτερικού µαδητά µισάδια Χοιρινά εξωτερικού τ. καρέ µισάδια

14/03/2011 Κατ. Αν.

2,40 2,60 2,70 3,00 2,10 2,30 2,40 2,70

4,60

5,50

4,60 5,50 4,60 5,50

4,60 5,50

4,60 5,50

4,60 5,50

4,60 5,50

30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 30/05/2011 17/06/2011 01/07/2011 15/07/2011 Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν.

2,40 2,50 2,40 2,50 2,40 2,50 2,40 2,50 2,40 2,50 2,35 2,50 2,35 2,50 2,35 2,50 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,70 2,90 2,10 2,30 2,15 2,30 2,15 2,30 2,20 2,35 2,20 2,35 2,20 2,35 2,20 2,35 2,20 2,35 2,40 2,70 2,45 2,75 2,45 2,75 2,50 2,80 2,50 2,80 2,50 2,80 2,50 2,80 2,50 2,80

4,60 5,50 4,60 5,50

5,50

Τιµές σε ευρώ 29/07/2011 Κατ. Αν.

2,40 2,55 2,70 3,00 2,25 2,40 2,60 2,80

4,60

Τιµές σε ευρώ 28/02/2011 14/03/2011 30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 30/05/2011 17/06/2011 01/07/2011 15/07/2011 29/07/2011 Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν.

5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80 5,00 5,80

Τιµές χοιρινού κρέατος

Ηµεροµηνία Είδος Μοσχάρια εγχώρια 4/µόρια Μοσχάρια εξωτερικού 4/µόρια

Τιµές βόειου κρέατος

Τιµές σε ευρώ Ηµεροµηνία 28/02/2011 14/03/2011 30/03/2011 15/04/2011 29/04/2011 13/05/2011 30/05/2011 17/06/2011 01/07/2011 15/07/2011 29/07/2011 Είδος Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Κατ. Αν. Αρνιά γάλακτος 5,20 5,70 5,30 5,60 5,40 6,00 7,20 7,80 6,50 7,20 6,40 6,80 6,30 6,70 6,30 6,80 6,80 7,90 7,50 8,30 7,50 8,30 Αρνιά 12 - 14 εγχώρια 4,50 5,00 4,50 5,00 4,50 5,00 6,00 6,50 5,00 5,80 5,50 6,00 5,50 6,00 5,50 6,00 6,00 6,40 5,50 6,50 5,50 7,00 Αρνιά Βουλγαρίας Αρνιά Ρουµανίας 6,50 7,00 5,00 6,30 6,30 6,60 6,30 6,50 5,80 6,50 6,00 6,80 5,80 6,80 6,00 7,00 Κατσίκια 5,50 6,00 5,50 6,00 5,80 6,40 7,50 7,80 6,50 7,00 6,50 7,00 6,40 6,80 6,00 6,80 6,50 7,00 6,50 7,00 6,50 7,30 Γιδοπρόβατα 2,00 3,30 2,00 3,30 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,20 2,00 3,00 2,00 3,00 2,00 3,30 2,00 3,40 1,50 3,40

Τιµές χονδρικής πρόβειου και κατσικίσιου κρέατος

Μέσες τιµές πρόβειου και κατσικίσιου γάλακτος Έτος 2002 2003 Πρόβειο Γάλα 0,8249 0,8469 Κατσικίσιο Γάλα 0,4957 0,4999

Φεβρουάριος 0,453

Ιανουάριος 0,4635

Μέσες τιµές αγελαδινού γάλακτος

ÙÈ̤˜ Á¿Ï·ÎÙÔ˜ - ÎÚ¤·ÙÔ˜

ΕΓΙΝΑΝ - ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ

Ë ·Ù˙¤ÓÙ· ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÔ‡ Έγιναν

21 έως 23 Οκτωβρίου 2011, στο

16 Ιουλίου πραγµατοποιήθηκε ψαράδικο πανη-

πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Ελληνικού Γάλακτος και Τυριού, θα πραγµατοποιηθεί ο 3ος ∆ιαγωνισµός Ελληνικών Τυριών 2011. Η συµβολική τιµή συµµετοχής για κάθε κωδικό στο διαγωνισµό, είναι 122 ευρώ πλέον ΦΠΑ 23%. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα edpa.gr

γύρι στον Όρµο Μαραθοκάµπου της Σάµου. ∆ιοργανωτές ήταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Όρµου, σε συνεργασία µε τους συλλόγους ερασιτεχνών και επαγγελµατιών αλιέων της περιοχής.

4 έως 7 Αυγούστου, πραγµατοποιήθηκε η 7η Γιορτή Αγροτουρισµού Χίου στο ∆ηµοτικό Κήπο της Χίου. ∆ιοργανωτής είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.

22 έως 28 Αυγούστου 2011,

πραγµατοποιήθηκε το ετήσιο σεµινάριο βιολογικής γεωργίας από τη ∆ΗΩ στη Λέσβο, «Ζω και καλλιεργώ βιολογι κά». Το σεµινάριο πραγµατοποιήθηκε στο αγρόκτηµα Χλιαρά και αφορούσε την παραγωγή βιολογικών φρούτων και κηπευτικών.

9 έως 11 Σεπτεµβρίου

στη Χίο, πραγµατοποιήθηκε το 18ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νέων Αγροτών. Κεντρικό θέµα του συνεδρίου ήταν η πολυαπασχόληση στον αγροτικό τοµέα.

16 έως 18 Σεπτεµβρίου στην Παροικιά, πραγµατοποιήθηκε το Φεστιβάλ Παριανής Οινογαστρονοµίας. ∆ιοργανωτής ήταν η ∆ηµοτική Επιτροπή Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Πάρου.

31 Οκτωβρίου έως 4 Νοεµβρίου 2011, θα πραγµατοποιηθεί το ∆ιεθνές Συνέδριο «Olivebioteq 2011». ∆ιοργανωτής είναι το Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελαίας Χανίων (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε). Πληροφορίες στο τηλέφωνο 28210 83442 και στην ιστοσελίδα www.nagref-cha.gr/olivebioteq/index.htm

25 έως 27 Νοεµβρίου, θα πραγµατοποιηθεί το 2ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Προϊόντων στο Μεσογειακό Εκθεσιακό Κέντρο Παιανίας. ∆ιοργανωτής είναι η εταιρεία Compassexpo. Πληροφορίες δίνονται στα τηλέφωνα 210 7568888, 210 7567222 και στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@traditionalproducts.gr

4 έως 6 Νοεµβρίου, θα πραγµατοποιηθεί η Έκθεση Βιολογικών Προϊόντων και Υπηρεσιών «Ecofestival 2011», στο Κλειστό Ολυµπιακό Γήπεδο Φαλήρου (Τάε Κβο Ντο). ∆ιοργανωτής είναι ο Οργανισµός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ∆ΗΩ. Πληροφορίες δίνονται στο τηλέφωνο 210 8224384.

Θα γίνουν

8 έως 11 Νοεµβρίου στη Μπολόνια της

8 έως 12 Οκτωβρίου 2011, θα

Ιταλίας, θα πραγµατοποιηθεί η 23rd International exhibition of natural products – SANA. Περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να βρουν στην ιστοσελίδα www.sana.it

πραγµατοποιηθεί η ∆ιεθνής Έκθεση Τροφίµων και Ποτών «Anuga 2011», στην Κολωνία της Γερµανίας. Είναι µια από τις σηµαντικότερες εκθέσεις τροφίµων και ποτών στον κόσµο. Οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να απευθυνθούν στο Ελληνογερµανικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο, κα Καλλιόπη Μέµτσα, τηλ.: 210 6419028, fax: 210 6445175. Επισκεφτείτε και την ιστοσελίδα της έκθεσης, www.anuga.de

21 έως 23 Οκτωβρίου 2011 στο

Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στον Πειραιά, θα πραγµατοποιηθεί το 3ο Φεστιβάλ Ελληνικού Γάλακτος και Τυριού υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. ∆ιοργανωτής είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Στρατηγικού Σχεδιασµού. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα edpa.gr

38 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ

Προθεσµίες

Μέχρι τις 31 ∆εκεµβρίου θα πρέπει να έχουν καταθέσει αιτήσεις για άδειες αρδευτικών γεωτρήσεων, οι παραγωγοί που κάνουν χρήση νερού στις γεωργικές και κτηνοτροφικές τους εκµεταλλεύσεις.

Μέχρι τις 31 ∆εκεµβρίου µπορούν οι κτηνοτρόφοι όλης της χώρας να κάνουν χρήση της δυνατότητας εξαίρεσης από την κατεδάφιση των σταβλικών τους εγκαταστάσεων, που δεν έχουν λάβει άδεια λειτουργίας.