View 163

TEYXOΣ 163 ο ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ς ι ε σ ή τ η ζ α ν α ς έ Γευστικ σε μουσειακούς χώρους και παραγωγικές μονάδες

2

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

4 8 12 20

περιεχόμενα 4 Μουσείο - Ελαιοτριβείο Βρανά στη Γέρα 8 Χ ειμερινές γευστικές αναζητήσεις στη Λέσβο 12 Στον «Οινοφόρο» του λεσβιακού οίνου…

14 «Μουσείο από τα σκουπίδια» του Δημήτρη Δεμερτζή

14 18

TEYXOΣ 163ο ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014 ΚΩΔΙΚΟΣ: 8173 Ιδιοκτήτης - Εκδότης - Διευθυντής: Μανόλης Μανώλας

Υπεύθυνος σύνταξης: Στρατής Μπαλάσκας Συντάκτες: Νίκος Μανάβης, Ηλίας Μαραβάς, Mαρίνος Oρφανός, Συνεργάτις: Mαρία Λημναίου, Aφροδίτη Σταυράκη

18 Στο «Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας» Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς διηγείται, μέσω του μουσείου που έφτιαξε στην Αγία Παρασκευή, την ιστορία της ελιάς στη Λέσβο

20 Με γνώση και μεράκι από τον Πολιχνίτο Καθετοποιημένη επιχείρηση στην παραγωγή ελαιολάδου του Ιωάννη Ν. Βερβέρη

Εμπορικό - Διαφημιστικό: Τούλα Γιγιντή, Νίκος Γρίβας, Στέλλα Ηλία, Ράνια Χατζηαργυρίου, Kαλλιόπη Ψαριανού Εξωτερικοί συνεργάτες Κατερίνα Καραουλάνη, Παναγιώτα Κατέχου, Γιώργος Χρυσίδης Παραγωγή - Eκτύπωση: Eπικοινωνία Αιγαίου A.E.

Επιμέλεια κειμένων: Μαριάνθη Προκοπίου

Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 41619 - Fax 22510 27300 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr

Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο «VIEW» Φωτογραφία εξωφύλλου: Flavio (Flick-r)

«VIEW» Kυκλοφορεί κάθε μήνα

Art Director: Xρήστος Παρασκευαΐδης Σελιδοποίηση: Mαρία Αριστοτέλους

Συντονισμός τεύχους: Στέλλα Ηλία

Οι διαφημιστικές καταχωρήσεις του εντύπου, αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΕ και η αναδημοσιευσή τους χωρίς την άδειά της διώκεται ποινικά.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

3

Χώρος μνήμης της βιομηχανικής ιστορίας του Αιγαίου

Μουσείο - Ελαιοτριβείο Βρανά στη Γέρα του ΗΛΙΑ ΜΑΡΑΒΑ

Ο

τίτλος «μουσείο» το αδικεί. Πρόκειται για ένα ζωντανό μνημείο μιας ολόκληρης εποχής. Δημιουργήθηκε και λειτούργησε από τη «διορατικότητα» και τη «θέλησή» του να κάνει ένα βήμα πιο πέρα από την εποχή του. Το Μουσείο - Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο της Γέρας ξεπερνά σε συμβολισμό την καθιερωμένη αντίληψη για τα μουσεία. «Ήρθε» από μια εποχή που οι άνθρωποι τόλμησαν και ανταμείφθηκαν βλέποντας τον τόπο τους να ανθεί. Το ελαιοτριβείο υπήρξε ένα σημαντικό βιομηχανικό συγκρότημα του καιρού του. Η μορφολογία του, εναρμονισμένη με τα «μνημειακά» αισθητικά πρότυπα της εποχής, αποτύπωσε -σε όλους τους χώρους- το όραμά του ιδιοκτήτη του να δημιουργήσει μια παραγωγική μονάδα με διάρκεια ζωής. Στην επιβλητική κύρια αίθουσα παραγωγής γινόταν η σύνθλιψη του ελαιοκάρπου, η συμπίεση του ελαιοπολτού και ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό. Κοντά της βρισκόταν το μηχανοστάσιο και το λεβητοστάσιο και στον διπλανό εξωτερικό χώρο το καφενείο που χρησίμευε ως σπίτι του φύλακα και ως σημείο συνάντησης των εργατών. Στην εσωτερική αυλή που σχημάτιζαν τα κτήρια δέσποζε η περίτεχνη και πα4

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

νύψηλη καμινάδα. Στον σχεδόν έναν αιώνα ζωής, το εργοστάσιο αυτό υπήρξε ένας ολοζώντανος οργανισμός, γεμάτος κίνηση, με τους εργάτες να πηγαινοέρχονται ασταμάτητα από το ένα μηχάνημα στο άλλο. Υπολογίζεται ότι στον χώρο παραγωγής την περίοδο της ελαιοκομίας εργάζονταν 10-12 άτομα, ενώ συνολικά οι απασχολούμενοι έφταναν τους 20 περίπου, ήτοι δύο πετράδες στους μύλους, έξι στα πιεστήρια, ένας στις αντλίες, ένας για το μέτρημα του λαδιού. Σ’ αυτούς πρέπει να προσθέσουμε τον θερμαστή στο καζάνι, τον μηχανικό στο μηχανοστάσιο, τον φύλακα, τον διευθυντή και τον λογιστή. Υπήρχαν ακόμα και αρκετοί αχθοφόροι

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

5

για τη μεταφορά των ελιών, του λαδιού και της πυρήνας από τον χώρο παραγωγής στις αποθήκες. Το μοναδικής αρχιτεκτονικής αξίας βιομηχανικό μνημείο του Παπάδου λειτούργησε αδιάλειπτα για 90 περίπου χρόνια, ως τις αρχές τις δεκαετίας του ’70, οπότε έκλεισε και παραδόθηκε στη φθορά του χρόνου.

Το Μουσείο

Το 1999 πέρασε στην ιδιοκτησία της εταιρείας «Αρχιπέλαγος», ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με σημαντικό πολιτιστικό έργο στον χώρο του Αιγαίου, που ανέλαβε το φιλόδοξο έργο της αναστήλωσης και της μετατροπής του σε μουσείο την τετραετία 2005-2009. Παράλληλα, αναζητήθηκε, αποκτήθηκε και συντηρήθηκε -στο Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης στη Σύρο- ο μηχανολογικός εξοπλισμός του ελαιοτριβείου του Πολιχνίτου, πανομοιότυπος με τα μηχανήματα του Βρανά, δίνοντας στον επισκέπτη μια πιστή εικόνα της παραδοσιακής διαδικασίας παραγωγής του λαδιού. Επιπλέον, το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης συντήρησε στα εργαστήριά του τα 112 λογιστικά βιβλία του ελαιοτριβείου, που συγκροτούν ένα πλήρες και εξαιρετικά σπάνιο αρχειακό υλικό στον χώρο αυτό. Τέλος, κορυφαίοι Έλληνες ζωγράφοι φιλοτέχνησαν και πρόσφεραν στην 6

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

εταιρεία «Αρχιπέλαγος» πρωτότυπα έργα ζωγραφικής, εμπνευσμένα από την αναστήλωση του μνημείου, που φιλοξενούνται στη μικρή πινακοθήκη σύγχρονης τέχνης στο παλιό λεβητοστάσιο.

Ο Βρανάς

Ο Βρανάς Νικολάου, που αργότερα αντέστρεψε το ονοματεπώνυμό του σε Νικόλαος Βρανάς, ήταν οραματιστής και καινοτόμος. Η οικογένειά του είχε μεγάλη κτηματική περιουσία και ασχολιόταν με την καλλιέργεια της ελιάς. Γνήσιο παιδί του καιρού του, γρήγορα αντιλήφθηκε τις τάσεις και τις δυνατότητες που διαμορφώνονταν στην οικονομία και προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Με το ατμοκίνητο εργοστάσιό του, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 20 Νοεμβρίου του 1887 -όπως μας πληροφορεί η μαρμάρινη επιγραφή της κεντρική εισόδου που διασώζει και την «υπογραφή» του ιδιοκτήτη- έφερε την πρόοδο στο χωριό, έκανε το λάδι ισχυρό και εμπορεύσιμο προϊόν στην ευρύτερη περιφέρεια

της ανατολικής Μεσογείου και άνοιξε δρόμους για να συνδεθεί ο Παπάδος με τις αγορές της Κωνσταντινούπολης και της θάλασσας του Μαρμαρά.

Μόνιμη έκθεση Ελύτη

Ένα ορειχάλκινο επιτοίχιο ανάγλυφο με τη μορφή του Οδυσσέα Ελύτη, δημιουργία του γλύπτη Θόδωρου Παπαγιάννη, κοσμεί την εξωτερική όψη του βιομηχανικού μνημείου του Παπάδου, για να συνδέσει συμβολικά τη μορφή του ποιητή με τον προγονικό χώρο. Σε μία από τις παλιές αποθήκες του ελαιοτριβείου φιλοξενείται μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στο Λέσβιο ποιητή. Κάθε καλοκαίρι στον αύλειο χώρο του μουσείου διοργανώνονται πλείστες πολιτισμικές εκδηλώσεις. Εδώ και μερικά χρόνια η εταιρεία «Αρχιπέλαγος», σε συνεργασία με τοπική ελαιουργία, παράγει και διαθέτει προς πώληση το εξαιρετικής ποιότητας λάδι «Gaea». To «Gaea - Ελαιοτριβείο Μουσείο Βρανά - ΠΓΕ Λέσβου έξτρα παρθένο ελαιόλαδο» παράγεται στη Λέσβο. Αυτό το ελαιόλαδο προέρ-

χεται από την ποικιλία «Αγριελιά», ιδιαίτερη και μοναδική σε αυτήν τη γωνιά της Ελλάδας, γνωστή για την εξαιρετική ποιότητα του ελαιολάδου που παράγει. Ο καρπός μεταφέρεται αμέσως στο ελαιοτριβείο και συνθλίβεται κάτω από αυστηρή επίβλεψη. Η θερμοκρασία παρακολουθείται συνεχώς, ώστε να μην υπερβαίνει τους 19º C, εξασφαλίζοντας ότι όλα τα πλούσια αρώματα και γεύσεις διατηρούνται από την ελιά στο λάδι.

O πρόεδρος του Δ.Σ. της εταιρείας «Αρχιπέλαγος» Νίκος Κούνδουρος δήλωσε στο «V»: «Πέρασαν σχεδόν πέντε χρόνια από τότε που άνοιξε τις πύλες του το “Μουσείο Ελαιοτριβείο Βρανά” στη Λέσβο, με πρωτοβουλία και φροντίδα της εταιρείας μας. Εκτιμώ ότι προικίστηκε το νησί με έναν μοναδικό, πρότυπο θεματικό μουσειακό χώρο μνήμης και παράδοσης των χρόνων της βιομηχανικής ιστορίας του Αιγαίου. Το Μουσείο αυτό δεν είναι αποτέλεσμα θείας ευλογίας ή δωρεάς, αλλά μεγάλου μόχθου και πείσματος. Είναι έργο ενθουσιασμού και είχαμε τη χαρά να δουλέψουμε όλοι μαζί, με πρωτοπόρο και πρωταγωνιστή τον Νίκο Σηφουνάκη. Εκτός απ το σεργιάνι στους χώρους του που σε γαληνεύει όλες τις εποχές του χρόνου, ακόμη και μέσα στο καταχείμωνο, στο “Μουσείο Βρανά” παράλληλα λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις. Η έκθεση “Ματιές σ’ ένα μνημείο”, που περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο, και η έκθεση “Η Λέσβος του Ελύτη”, που παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τον τόπο καταγωγής του, όπου θαρρείς πως πλανιέται ακόμη το φάντασμα του ποιητή. Να, λοιπόν, ακόμη ένας λόγος να το περιηγηθεί κανείς!» Το ιδρυτικό μέλος της εταιρείας «Αρχιπέλαγος» βουλευτής Νίκος Σηφουνάκης δήλωσε στο «V»: «Το “Ελαιοτρι-

βείο-Μουσείο Βρανά” είναι το αποτέλεσμα της τριαντάχρονης πορείας προβληματισμού και αγώνων για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Είμαι περήφανος για τη δουλειά που έγινε και που αν μη τι άλλο προσπαθήσαμε να παραμείνει “όρθιο” αυτό το πέτρινο βιομηχανικό συγκρότημα που κτίστηκε το 1887 από τον παππού του μεγάλου μας νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Όμως τα μουσεία χρειάζονται τη φροντίδα του κράτους, δεν ζουν μόνο από τους επισκέπτες. Το κράτος θα πρέπει να κατανοήσει ότι εκτός από τα μουσεία των κλασικών αρχαιοτήτων, υπάρχουν και τα θεματικά μουσεία, όπου αναδεικνύονται και άλλες σημαντικές ιστορικές περίοδοι της Ελλάδας και αυτά τα 30-40 μουσεία πρέπει η πολιτεία να βρει τρόπο να τα βοηθήσει. Θέλω να πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα αγαπήσουμε το σύνολο του πολιτισμού μας και όχι μόνο την ένδοξη περίοδο της

κλασικής αρχαιότητας. Επικροτώντας την ιδέα των ανθρώπων του “View” να παρουσιάσουν τις χειμωνιάτικες ομορφιές της υπαίθρου Λέσβου, χαίρομαι για το αφιέρωμα στο “Μουσείο - Ελαιοτριβείο Βρανά”, που παραμένει ανοικτό 12 μήνες τον χρόνο. Απευθυνόμενος ειδικά στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τους καλώ να επισκεφθούν και γνωρίσουν από κοντά το μουσείο. Είναι μια ευκαιρία για “απόδραση” στην εξοχή με παράλληλη κατάκτηση γνώσης στην ιστορία, στον πολιτισμό, στην οικονομική και κοινωνική δομή του νησιού κατά τον περασμένο αιώνα». Πληροφορίες λειτουργίας Κατά τη θερινή περίοδο: 10.00-18.00 Κατά τη χειμερινή περίοδο: 09.0016.00 Για επισκέψεις οργανωμένων γκρουπ είναι επιθυμητή η προσυνεννόηση με τους υπεύθυνους του μουσείου. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

7

Χειμερινές γευστικές αναζητήσεις στη Λέσβο Γράφουν η ΜΑΡΙΑ ΛΗΜΝΑΙΟΥ & η ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΑΥΡΑΚΗ

O

χειμώνας είναι μία εποχή που υποδηλώνει εσωστρέφεια. Η φύση «κλειδώνεται», μαζεύοντας ενέργεια και δύναμη με σκοπό την εκτόνωσή της την άνοιξη. Όσο όμως και αν η πλάση βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση τόσο η γαστρονομία βρίσκεται σε εγρήγορση, αποτυπώνοντας στους τσελεμεντέδες αμέτρητους τρόπους για να εκμεταλλευτεί κανείς γευστικά όλα τα καλούδια της χλωρίδας και της πανίδας της. Άλλωστε οι απαιτήσεις του ουρανίσκου παραμένουν υψηλές και μάλιστα είναι πάντα διακαής ο πόθος να συνδυαστούν με το γλυκόπιοτο μυρωδάτο ούζο, το οποίο περήφανα παράγει το νησί. Αναζητώντας λοιπόν μέσα σε δάση, λόφους και αγρούς χόρτα και άγρια μανιτάρια, κοινώς στη «ντοπιολαλιά» μας «αμανίτες», αλλά και αγριογούρουνα για τις αγαπημένες χειμερινές γαστρονομικές διαδρομές στην πλάση της Λέσβου, που αποδεικνύει περίτρανα ότι δεν «κοιμάται» ποτέ.

Ραδίκια: ένα «δηλητήριο» μέλι… Και πριν αναζητήσετε ιατρική γνωμάτευση γιατί τα ραδίκια δεν λείπουν σχεδόν ποτέ από το τραπέζι τον χειμώνα, σας καθησυχάζουμε λέγοντας ότι το λογοπαίγνιο προέρχεται από το όνομα του φυτού στη λεσβιακή διάλεκτο. Ραδίκια ή «ψάτσες», κοινώς «δηλητήριο» (ή «ψατσί») λόγω της πικρής γεύσης τους, που όμως είναι μία καλοδεχούμενη πινελιά είτε ως βραστή σαλάτα με λεμόνι και ελαιόλαδο είτε σε πίτες αλλά και σε συνδυασμό με κρεατικά και ψάρια. Ένα πολύτιμο άγριο φαγώσιμο χόρτο που συχνάζει στις... λάσπες. Τα ραδίκια βρίσκονται σε αφθο-

Προσοχή: Αφού απαντήσατε θετικά στην ερώτηση «πάμε για ραδίκια;», πρέπει να ξέρετε ότι για τη συλλογή τους το μαχαίρι μπαίνει βαθιά στο έδαφος μιας και η ρίζα του φυτού φτάνει σε βάθος. Για προστασία της χλωρίδας τα κόβουμε ψηλά στη ρίζα, ώστε μετά το φυτό να έχει τη δυνατότητα να ευδοκιμήσει ξανά. Τα αναζητούμε από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη.

νία στη «Μεγάλη Λίμνη», στα χωράφια μετά τους «Λάμπου Μύλους», αλλά και σε λιβάδια, ακαλλιέργητες εκτάσεις, βραχώδεις περιοχές και δίπλα σε δρόμους. Η σακούλα και το μαχαίρι δουλεύουν ασταμάτητα τον χειμώνα για τη συλλογή τους.

Αμανίτες: τα συκωτάκια» του βουνού

Ίσως πουθενά αλλού οι… μύκητες δεν είναι τόσο περιζήτητοι από τους καλοφαγάδες όσο στη Λέσβο. Οι αμανίτες, κοινώς τα πορτοκαλί μανιτάρια που φυτρώνουν ως επί το πλείστον σε δάση μετά από έντονες βροχές, είναι ένας ακριβοθώρητος μεζές συνοδευόμενος πάντα από φίνο ούζο. Η λέξη «αμανίτης» προέρχεται από το αρχαίο τοπωνύμιο «Άμανος», όρος της Μικράς Ασίας όπου αφθονούσαν τα μανιτάρια. Τους συναντά κανείς με μεγαλύτερη συχνότητα στα βόρεια τμήματα του νησιού ενώ τους απολαμβάνει παντού τηγανητούς γαρνιρισμένους με ξύδι ή λεμόνι καθώς και σε μορφή κεφτέδων. ▶▶ 8

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

9

1 κρεμμύδι 4 φέτες ψωμί μουσκεμένο σε νερό 2 αβγά αλάτι, πιπέρι, κύμινο, ρίγανη ελαιόλαδο για τηγάνισμα αλεύρι για όλες τις χρήσεις

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Κόβουμε και πλένουμε τους αμανίτες σε μικρά κομμάτια. Τους αλατίζουμε και τους αφήνουμε να στεγνώσουν. Ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι. Στραγγίζουμε το ψωμί και ανακατεύουμε με τους αμανίτες το κρεμμύδι, τα αβγά και τα καρυκεύματα. Φτιάχνουμε μικρές μπαλίτσες, αλευρώνουμε και τηγανίζουμε σε καυτό ελαιόλαδο.

Αμανιτοκεφτέδες ΥΛΙΚΑ 10 αμανίτες

Τα σαλιγκάρια της βροχής Ζητάς σαλιγκάρια, σου δίνουν «σαλιάκ». Για το ίδιο πράγμα μιλάμε. Απλώς στη Λέσβο η εκφορά αυτού του λαχταριστού μεζέ διαφέρει ευχάριστα και ως προς το όνομα και ως προς τη χάρη. Η συλλογή τους αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για βόλτα στη φύση μετά από μία καταιγίδα. Τα σαλιγκάρια άλλωστε κάνουν εμφανίσεις μόνο υπό βροχή. Μόλις τα μαζέψουμε, τα φέρνουμε σπίτι, τα ξεπλένουμε καλά

και τα βάζουμε μέσα σε ένα τρυπητό ή σε ένα ψάθινο καλάθι. Τους ρίχνουμε μια χούφτα αλεύρι ή πίτουρο, τα σκεπάζουμε με ένα πιάτο για να μη μας φύγουν και βάζουμε και κάτω από το τρυπητό άλλο ένα ρηχό πιάτο για να μη λερώσουμε την κουζίνα μας. Για τρεις μέρες επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία, πλύσιμο και τάισμα. Έτσι γίνονται «νηστεμένα», κοινώς καθαρίζουν από τα χορταράκια που έχουν φάει και έτσι δεν είναι πικρά στη βρώση.

Βουλτάρια (συνταγή από τον Μόλυβο) ΥΛΙΚΑ 1 κιλό σαλιγκάρια μία πρέζα πίτουρο ή αλεύρι 1,5 κιλό κρεμμυδάκια κατάλληλα για στιφάδο μισό κιλό ντομάτες φρέσκες, ξεφλουδισμένες και τριμμένες 1 φλιτζάνι τσαγιού ελαιόλαδο 2 κυδώνια κομμένα 2-3 φύλλα δάφνης 1 ποτηράκι λευκό κρασί μία πρέζα ζάχαρη αλάτι, πιπέρι

10

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Ακολουθούμε την παραπάνω διαδικασία καθαρισμού των σαλιγκαριών. Ρίχνουμε αλάτι, τα ανακατεύουμε για να απομακρυνθούν τα σάλια τους και τα ξεπλένουμε. Σε νερό που βράζει βάζουμε δυο κουταλάκια αλάτι για 10 με 15 λεπτά και μετά τα σουρώνουμε. Τα τσιγαρίζουμε για λίγα λεπτά σε ελαιόλαδο μαζί με τα κρεμμύδια και στη συνέχεια προσθέτουμε τις

ντομάτες, τη ζάχαρη, τη δάφνη, το κρασί, αλάτι, πιπέρι και στο τέλος τα κυδώνια. Βάζουμε λίγο νερό μέχρι να τα σκεπάσει και αφήνουμε να βράσουν σε μέτρια φωτιά.

Ο άγριος «μέτοικος» του Ολύμπου Μιλώντας για αγριόχοιρους στη Λέ-

σβο, τους συναντά κανείς σχεδόν αποκλειστικά στον Όλυμπο της Αγιάσου και σε ορεινά περίχωρα του νησιού που καλύπτονται με δάση από βελα-

Αγριογούρουνο ψητό τύπου κατσαρόλας ΥΛΙΚΑ 1 κιλό αγριογούρουνο κομμένο σε κομμάτια 3 κρεμμύδια 2 πιπεριές 2 πορτοκάλια με τη φλούδα τους κομμένα σε κομμάτια 1 ποτήρι χυμό πορτοκαλιού 3 σκελίδες σκόρδο κόκκινο κρασί μισό κουταλάκι του γλυκού θυμάρι αλάτι, πιπέρι, μπαχάρι ελαιόλαδο

νιδιές, οξιές και καστανιές. Το αγριογούρουνο είναι ένας μεζές που απολαμβάνει κανείς σε καφενέδες κυρίως των ορεινών περιοχών του νησιού.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βάζω σε μία λεκάνη το αγριογούρουνο και προσθέτω δύο από τα κρεμμύδια ψιλοκομμένα, τις πιπεριές, τα κομμάτια πορτοκαλιού και τον χυμό, σκόρδο και θυμάρι. Στη συνέχεια προσθέτω κόκκινο κρασί μέχρι να τα σκεπάσει και βάζω τη λεκάνη στο ψυγείο για μία ολόκληρη ημέρα. Αφού περάσουν 24 ώρες, αφαιρώ το κρέας και το σοτάρω σε καυτό ελαιόλαδο με ένα κρεμμύδι ψιλοκομμένο. Σβήνω με κόκκινο κρασί και προσθέτω αλάτι, πιπέρι και το μπαχάρι. Περιχύνω με το μείγμα της μαρινάρας, προσθέτω λίγο νερό και τοποθετώ το φαγητό μέσα σε ταψί. Ψήνω για μισή ώρα στους 250ο C και εν συνεχεία για περίπου 2 με 3 ώρες στους 150o ������ C����� βαθμούς. Αφού έχει ψηθεί, παίρνω όσο ζουμί έχει στο ταψί και το βάζω σε κατσαρόλα. Προσθέτω λίγο κορν φλάουρ και ανακατεύω μέχρι να γίνει μία πηχτή σάλτσα, με την οποία συνοδεύω κάθε μερίδα που σερβίρεται.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

11

Το «View» περνάει το κατώφλι του πιο χαρακτηριστικού χώρου φιλοξενίας εκδηλώσεων της Μυτιλήνης

Στον «Οινοφόρο» του λεσβιακού οίνου…

Ε

πενδύοντας στη μεγάλη τους αγάπη, την οινοποίηση, η οικογένεια Πατερέλλη έκανε το 2009 πραγματικότητα ένα όνειρο ζωής, δημιουργώντας το δικό της οινοποιείο. Ο «Οινοφόρος Μεγαλοχωρίου» ωστόσο δεν έμελλε να γίνει γνωστός μόνο για τα «παιδιά» του, τις ποικιλίες κρασιών «Δάφνις και Χλόη» και «Μάκαρα», αλλά σύντομα αναδείχθηκε και σε έναν ιδιαίτερο χώρο, που σήμερα θεωρείται ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς, φιλοξενίας πολιτιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων στη Μυτιλήνη. Ο «Οινοφόρος» στην πρώτη εξαετία ζωής του αποτελεί μία πρότυπη οικογενειακή επιχείρηση που εξελίσσεται συνεχώς και το μυστικό της επιτυχίας της είναι το ότι τα αποτελέσματα της δουλειάς της είναι ουσιαστικά το απόσταγμα της ψυχής της… Μόλις ένα χιλιόμετρο μακριά από την πόλη της Μυτιλήνης, στον Καρά Τεπέ, στο όμορφο και καταπράσινο περιβάλλον του οινοποιείου, η οικογένεια Πατερέλλη ξεκίνησε να παράγει εκεί το δικό της κρασί το 2009. Συγκεντρώνοντας αρώματα της λεσβιακής γης και με σταφύλια αποκλειστικά της αμπελόεσσας Λέσβου, από τους αμπελώνες 30 στρεμμάτων της οικογένειας στο Μεγαλοχώρι και στον Καρυώνα αντίστοιχα αλλά και από επιλεγμένα αμπελοτόπια της Ανεμότιας, της Ερεσού και της Καλλονής, τα κρασιά του «Οινοφόρου Μεγαλοχωρίου» ανέδειξαν τη δυ12

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

νατότητα του λεσβιακού τόπου να παράγει και κρασιά υψηλής ποιότητας από τοπικές ποικιλίες που διαθέτουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Τα κρασιά του «Οινόφορου» αναδεικνύουν και ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της Λέσβου και όχι μόνο, κάτι που αποτυπώνεται άλλωστε και στα ίδια τα ονόματα των κρασιών. Το κρασί «Δάφνις και Χλόη», που μας παραπέμπει στο ομώνυμο γνωστό μυθιστόρημα του 3ου αιώνα μ.Χ., που γράφτηκε για την εποχή του τρύγου, και το κρασί «Μάκαρα», που μας παραπέμπει στο γνωστό κραταιό βασιλιά της Λέσβου. Το κόκκινο και λευκό λοιπόν «Δάφνις και Χλόη» και το κόκκινο «Μάκαρα», που παράγεται από αμπέλια από τα «Μάκαρα», τις ηφαιστιογενείς περιοχές της Λέσβου, προκάλεσαν αίσθηση από τις πρώτες ημέρες κυκλοφορίας τους και σύντομα οι γεύσεις τους έστρεψαν το ενδιαφέ-

ρον και στις σύγχρονες εγκαταστάσεις παραγωγής τους. Χώρος που σε κερδίζει Δεν ήθελε άλλωστε και πολύ για να διαπιστωθεί πως ο μοναδικός χώρος του «Οινοφόρου» είχε τις καλύτερες προδιαγραφές για να εξελιχθεί και σε έναν ιδανικό χώρο φιλοξενίας πολιτιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων υψηλής ποιότητας. Το παιχνίδισμα των χρωμάτων στο ηλιοβασίλεμα και η υψηλή αισθητική του χώρου διαμορφώνουν άλλωστε το τέλειο σκηνικό για εκδηλώσεις κάθε είδους (γάμους, βαφτίσεις, happenings, επαγγελματικές συναντήσεις και παρουσιάσεις). Η μοναδική αρχιτεκτονική του δε, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη διακόσμηση σε έναν αρμονικό συνδυασμό της πέτρας, του ξύλου, του γυαλιού και του νερού, με θέα το κάστρο της Μυτιλήνης και το νησάκι των Παμφίλων, ήταν εκ των πραγμάτων μοναδικά εχέγγυα για τη σημερινή μετεξέλιξη του «Οινοφόρου». Μετεξέλιξή του σε έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς πολιτιστικούς χώρους σήμερα στη Μυτιλήνη. Ο «Οινοφόρος» μόνο την τελευταία τριετία έχει φιλοξενήσει μερικές από τις σημαντικότερες πολιτιστικές εκδη-

λώσεις της Λέσβου. Σημαντικές παρουσιάσεις βιβλίων, συνέδρια, γιορτές, θεατρικές παραστάσεις και εκδηλώσεις γευσιγνωσίας έχουν κατά καιρούς πραγματοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία στον «Οινοφόρο» και είχαν αναπόφευκτα ως «πυρήνα» τους το κρασί. Ωστόσο ο «Οινοφόρος» καθιερώθηκε και ως ιδανικός χώρος για δεξιώσεις γάμων και βαπτίσεων, οι οποίες φιλοξενούνται από την οικογένεια Πατερέλλη, με τη συνεργασία επιλεγμένων εταιρειών catering. «Το κρασί έχει μία ιδιαίτερη σχέση με τον πολιτισμό από την αρχαιότητα. Όλη η διαδικασία της παραγωγής του, μέχρι και την εμφιάλωσή του, κρύβει μία ιδιαίτερη ιστορία και μία αγάπη που μένει αναλλοίωτη στον χρόνο. Δεν ήθελε πολύ ο χώρος αυτός να γίνει ο χώρος της παρέας, ένας χώρος πολιτισμού και ένας χώρος στον οποίο πολύς κόσμος μοιράστηκε ίσως τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του…» λέει χαρακτηριστικά στο «View» ο Παντελής Πατερέλλης, που μεταλαμπάδευσε το πάθος του, που είχε από τα φοιτητικά του χρόνια στην Ιταλία, για την οινοποίηση στην οικογένειά του, προσδοκώντας στις μέρες μας την ανάδειξη του λεσβιακού οίνου.

TIP:

Ο «Οινοφόρος Μεγαλοχωρίου» θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι ένας χώρος επισκέψιμος, καταγράφοντας τα τελευταία χρόνια χιλιάδες επισκέψεις και ξένων επισκεπτών, οι οποίοι ξεναγούνται σε όλους τους χώρους του οινοποιείου παρακολουθώντας όλη τη διαδικασία παραγωγής του κρασιού. Επισκέψεις έχουν γίνει και από φοιτητές του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του τμήματος Γεωπονίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στον «Οινοφόρο» βέβαια πραγματοποιούνται όλο τον χρόνο και εκπαιδευτικές εκδρομές από τα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Λέσβου, με τους μαθητές να μυούνται στα μυστικά της οινοποίησης και να μαθαίνουν

την ιστορική διαδρομή του κρασιού στην Ελλάδα και ειδικότερα στη Λέσβο. Στη Λέσβο, που όπως λέει πάντα η Αικατερίνη Λούπου-Πατερέλλη, υπήρχε από τους αρχαίους χρόνους ιδιαίτερη παράδοση στο κρασί. Άλλωστε «αγαπημένος» μαθητής του Αριστοτέλη ήταν ο Θεόφραστος, «γιατί πήγαινε στον δάσκαλό του, φιλόσοφο Αριστοτέλη, κρασί της Λέσβου, που του άρεσε πιο πολύ από όλα τα άλλα, αποκαλώντας τον λεσβιακό οίνο ως τον κράτιστο…» όπως λέει χαρακτηριστικά η ίδια στο «View»… Εξάλλου, κατά την αρχαιότητα, λέγεται ότι το λεσβιακό κρασί θεωρούνταν ως το πιο ακριβό και ιδιαίτερο δώρο που μπορούσε να κάνει κανείς. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

13

Ένα μοναδικό μουσείο που προκαλεί και συγκινεί

«Μουσείο από τα σκουπίδια» του Δημήτρη Δεμερτζή του ΗΛΙΑ ΜΑΡΑΒΑ

Α

ποτελεί από μόνο του μια ξεχωριστή κατηγορία μουσειακών χώρων. Εντυπωσιάζει, γοητεύει, διδάσκει, συγκινεί, προκαλεί θαυμασμό και σε προκαλεί να βρεθείς εκεί ξανά και ξανά, αναζητώντας τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα χιλιάδες αντικείμενα. Η πραγματική του γοητεία όμως βρίσκεται σε κάτι πολύ βαθύτερο. Το «Μουσείο από τα σκουπίδια» στη Λάρσο δημιουργήθηκε για να μας θυμίσει πόσο διαφορετική ήταν κάποτε η θέση των πάσης φύσεως αντικειμένων στη ζωή των ανθρώπων και πόσο αυτή η σχέση έχει αλλοτριωθεί στη σημερινή εποχή του ακατάσχετου καταναλωτισμού. Στο μουσείο αυτό ταξιδεύεις στα χρόνια εκείνα, όταν το κάθε αντικείμενο ήταν και ένα αναπόσπαστο και αναντικατάστατο μέρος του σπιτιού, του γραφείου, του χώρου δουλειάς. Σαν να συνόδευε τους ανθρώπους που το χρησιμοποιούσαν σε όλες τις καθημερινές αλλά και σημαντικές στιγμές τους. Τίποτα δεν κατέληγε στα σκουπίδια και ακόμα και κάθε αντικείμενο που χαλούσε απλά άλλαζε τρόπο χρήσης. «Οι άνθρωποι κάποτε αγαπούσαν τα αντικείμενα που είχαν στη ζωή τους» λέει ο ιδιοκτήτης του μουσείου Δημήτρης Δεμερτζής. Είναι ο τελευταίος που κράτησε την αγάπη αυτή ζω14

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ντανή και το δημιούργημά του έχει σκοπό να μυήσει κι άλλους σ’ αυτήν. «Μα θα σου πάρω άλλο, ρε γιαγιά» λέω και ξαναλέω στη γιαγιά μου κάθε φορά που την επισκέπτομαι στο χωριό, προσπαθώντας να την πείσω να πετάξει το κατάμαυρο και παμπάλαιο τηγάνι της. Η απάντηση κάθε φορά το ίδιο κατηγορηματική και αποστομωτική. «Δεν θα είναι σαν αυτό, ούτε θα τα κάνει τόσο νόστιμα τα φαγητά». Στο τελευταίο βέβαια δεν έχει καθόλου άδικο η γιαγιά, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Η γιαγιά θεωρεί το συγκεκριμένο τηγάνι μοναδικό και αναπόσπαστο μέρος του νοικοκυριού της και προτιμά να το φτιάχνει και να το ξαναφτιάχνει παρά να πάρει ένα καινούριο. Το γιατί το ξέρει πραγματικά μόνο η ίδια. Μία όμως βόλτα στο «Μουσείο από τα σκουπίδια» είναι σίγουρο πως θα σας κάνει να δείτε με άλλο μάτι την εμμονή αυτή της γιαγιάς.

Στο μουσείο του Δημήτρη Δεμερτζή

Το «Μουσείο από τα σκουπίδια» είναι δημιούργημα του παλαιοπώλη Δημήτρη Δεμερτζή στη Λάρσο. «Το μοναδικό στον κόσμο και δεν σηκώνω κουβέντα» λέει ο δημιουργός του, και όσο και αν ψάξει κανείς είναι αλήθεια πως κάτι παρόμοιο δεν θα βρει. Μπαίνοντας κανείς στον χώρο, αντικρίζει ένα αυθεντικό κα-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

15

φενείο του 1901, με αντικείμενα που βρέθηκαν σε καφενείο που λειτουργούσε μέχρι τη χρονιά εκείνη στην Αγία Μαρίνα. Στον χώρο αυτό, ο επισκέπτης μπορεί να κεραστεί έναν καφέ ή ένα αφέψημα μέσα από μπακιρένια μπρίκια και παλιά φλιτζάνια ή να δοκιμάσει παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού. Ακριβώς δίπλα είναι ο προθάλαμος του μουσείου, που στο μέλλον θα λειτουργεί και ως πωλητήριο. Στον κύριο χώρο του μουσείου η περιήγηση είναι απλά συναρπαστική. Χιλιάδες μικρά και μεγάλα αντικείμενα κάθε λογής, όλα τους αφορμή για ταξίδια πίσω στον χρόνο. Έγγραφα από συναλλαγές ιδιωτών στις αρχές του 19ου αιώνα έως και πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, τυπογραφείο, αναπαράσταση κουρείου, χρηστικά μικροαντικείμενα, ακόμα και ένα βιολί στραντιβάριους. Οι τοίχοι έχουν επενδυθεί με φύλλα από παλιές εφημερίδες της Λέσβου. Η παλιά γερμανική τυπογραφική μηχανή είναι σε άψογη λειτουργική κατάσταση και μελλοντικά θα τυπώνονται εκεί αναμνηστικά για τους επισκέπτες. Οθωμανικά συμβόλαια οικιών και αρχείο συναλλαγών επωνύμων της Μυτιλήνης από το 1880 έως το 1953 μπορεί να περιεργαστεί κανείς πριν επισκεφτεί το «κουρείο του Λάζαρου», που λειτούργησε από το 1922 έως το 1967 και περιλαμβάνει κουρευτικές μηχανές χειρός, κολόνιες, ψαλίδια και ξυραφάκια κάθε λογής. Όλα αυτά πριν κάνει μία στάση για να θαυμάσει το περίτεχνο μπαούλο του 1828, μετά τις πρωτότυπες συσκευές παρασκευής παγωτού των τελών του 19ου αιώνα αλλά και οικιακά ψυγεία πάγου του 1935. Όλη η συλλογή έχει συγκεντρωθεί και διατηρηθεί από τον ίδιο τον κ. Δεμερτζή από… σκουπίδια και σκεύη που στα τέλη του 20ού αιώνα θεω16

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ρούνταν πλέον ευτελή και… για πέταμα, όπως ξύλινα σκεύη κουζίνας του 1850, τηλεφωνικές συσκευές του 1940, στεφανοθήκες του 1850, εργαλεία ξυλουργών και ψαράδων του 1890. Σοφή και η προνοητικότητα του κ. Δεμερτζή σε κάθε ετικέτα παρουσίασης να αναγράφονται τα εκτιθέμενα όχι μόνο στα ελληνικά και στα αγγλικά για τους Ευρωπαίους επισκέπτες αλλά και… στα τουρκικά! Συγκινητικές είναι οι καρτ-ποστάλ του 1900 και άκρως ενδιαφέρουσα η αλληλογραφία του γιατρού Νατάλε Αλαμανέλλη για την αγορά και οργάνωση ακτινολογικού εργαστηρίου στα 1928 αλλά και το αρχείο Νιάνια και αρχεία ναυτεργατών λιμένος Μυτιλήνης του 1935. Ακόμα μπορεί κανείς να θαυμάσει τις πρώτες περίτεχνες συσκευασίες για λάδι, το οποίο προοριζόταν για εξαγωγές. Σε ένα παλιό σεντούκι βρίσκεται φυλαγμένο το σαντούρι του παλιού οργανοπαίχτη Τριαντάφυλλου -γνωστού ως «Τριανταφυλλέλ’»- και το νταούλι του πατέρα του. Υπάρχει επίσης γωνιά αφιερωμένη στον ελληνικό κινηματογράφο με μπομπίνες και με μια παλιά μηχανή προβολής ταινιών, που βρέθηκε στην Παναγιούδα. Σε άλλη γωνιά βρίσκεται ολόκληρο το κουρείο του Λάζαρου, γνωστού κουρέα της Επάνω Σκάλας της Μυτιλήνης, με τους καθρέφτες, την καρέκλα και τα εργαλεία του.

Η αυλή

Ο αύλειος χώρος του μουσείου είναι ουσιαστικά και η προέκτασή του. Ένα αμφιθέατρο 400 ατόμων, με τους θεατές να έχουν θέα προς τον κόλπο της Γέρας, είναι έτοιμο να φιλοξενήσει κάθε είδους πολιτισμικό δρώμενο. Στην αυλή του μουσείου θα βρει κανείς παλιές μοτοσυκλέτες και πλή-

θος άλλων παλιών αντικειμένων. Υπάρχει ακόμα παιδότοπος και ένα μικρό αναψυκτήριο από το οποίο θα πωλούνται σουβενίρ.

Κι ο Δεμερτζής

Γιος του γνωστού παλαιοπώλη Ηλία Δεμερτζή, ο Δημήτρης δείχνει από νωρίς την αγάπη του για τα αντικείμενα και ιδίως τα παλιά. Μόλις δεκατεσσάρων χρονών φτιάχνει το δικό του εργαστήριο και αναπαλαιώνει αντικείμενα που με μεγάλο κόπο βρίσκει ο ίδιος. Αρκετά χρόνια αργότερα το πάθος του γίνεται ο τρόπος ζωής του και βγάζει άδεια από τον Δήμο Μυτιλήνης να συλλέγει αντικείμενα από τη χωματερή της πόλης. Ο Δημήτρης Δεμερτζής για δεκαετίες σώζει από τα σκουπίδια πραγματικούς θησαυρούς, σύμβολα της πολιτισμικής κληρονομιάς της Λέσβου. Ακούραστος μαζεύει και συντηρεί χιλιάδες αντικείμενα που μπορούσε κάποιος να θαυμάσει στο παλαιοπωλείο στον Καρά Τεπέ. Πριν από λίγο καιρό το μεγάλο του όνειρο έγινε πραγματικότητα. Με αποκλειστικά δικά του έξοδα και κυρίως ατελείωτη προσωπική εργασία δημιούργησε πριν από λίγους μήνες στη Λάρσο έναν μοναδικό εκθεσιακό χώρο. Πλέον οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τα χιλιάδες αντικείμενα που διασώθηκαν από τα σκουπίδια και να ακούσουν από τον ίδιο τον Δημήτρη Δεμερτζή τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από αυτά. Τα επίσημα εγκαίνιά του θα γίνουν από τον Τούρκο μεγιστάνα Ραχμί Κοτς την άνοιξη και μέχρι τότε θα είναι επισκέψιμο κατόπιν συνεννοήσεως. Το μουσείο βρίσκεται στην έξοδο της πόλης και μπορεί να αποτελέσει μία μοναδική στάση πριν από κάθε μεγάλη ή μικρή απόδραση εκτός Μυτιλήνης. Στην περιοχή μπορείτε να απολαύσατε ένα χαλαρωτικό χαμάμ ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται γραφικά ταβερνάκια.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

17

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς διηγείται, μέσω του μουσείου που έφτιαξε στην Αγία Παρασκευή, την ιστορία της ελιάς στη Λέσβο

Στο «Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας» του ΜΑΡΙΝΟΥ ΟΡΦΑΝΟΥ

Η

«Μηχανή του Κοινού», όπως θα πουν οι «Αγια-Παρασκευώτες» για το κάτι παραπάνω από έναν αιώνα ζωής του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου του χωριού τους, αποτελεί σήμερα έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς μουσειακούς χώρους της φυσιογνωμίας της Λέσβου στον 20ό αιώνα. Και είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς, αφού εσωκλείει όλα τα κοινωνικά στοιχεία της πρόσφατης ιστορίας του νησιού, που περιστρέφονται αναπόφευκτα γύρω από την ελαιοπαραγωγή. Σήμερα στην Αγία Παρασκευή το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς έχει επενδύσει στο «Μουσείο της Βιομηχανικής Ελαιουργίας», με σκοπό να προβάλλει τη βιομηχανική κληρονομιά και να αναδείξει τις σχέσεις της ελαιουργίας με τον τόπο και τους ανθρώπους του, αναλαμβάνοντας εξολοκλήρου την ευθύνη των εγκαταστάσεων του ελαιοτριβείου, που μας ταξιδεύουν στη Λέσβο του χθες, ακολουθώντας τα ίχνη της διαδρομής της ελιάς…

Η ιστορία

Το Κοινοτικό Ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής θεμελι18

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ώθηκε το 1910 και άρχισε να λειτουργεί έναν χρόνο μετά, βρίσκοντας μεγάλη ανταπόκριση από τους περισσότερους ελαιοπαραγωγούς της περιοχής. Η θεμελίωσή του δε, ανατρέχοντας στις συνθήκες της εποχής, αποτέλεσε μία ριζοσπαστική πρωτοβουλία, καθώς η λειτουργία του αποσκοπούσε στην παύση της εξάρτησης των ελαιοπαραγωγών από τα μεγάλα εργοστάσια, που έπαιζαν τον ρόλο των πιστωτικών οργανισμών. Μετά από πολλά χρόνια, κατά τα οποία το ελαιοτριβείο πρωταγωνίστησε στην κοινωνική και οικονομική ζωή της Λέσβου και ειδικότερα του λεκανοπεδίου της Καλλονής, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και πριν αυτού η… δικτατορία για να αναστείλει τη λειτουργία του. Το 1985, με τη συμπαράσταση και της τότε νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, ο χώρος του επαναλειτούργησε ως «Πολύκεντρο», για να φτάσουμε στο 2004 που αποτέλεσε μία χρονιά σταθμός για την ανάδειξη της «βαριάς» πολιτιστικής του πια κληρονομιάς. Το Δίκτυο Θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) πήρε το ελαιοτριβείο από τον τότε Δήμο Αγίας Παρασκευής και το μετέτρεψε σε μουσείο.

Το μουσείο

Έως σήμερα, το «Μουσείο Ελαιουργίας» της Αγίας Παρασκευής έχει ως στόχο να προβάλλει τη βιομηχανική κληρονομιά και

να αναδείξει τις σχέσεις της ελαιουργίας με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Έχει, ουσιαστικά, μετατραπεί σε μουσείο που εξιστορεί την ίδια την ιστορία του, αφού το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του ελαιοτριβείου έχει αποκατασταθεί μαζί με τον μηχανολογικό εξοπλισμό του, με όλα τα αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά του στοιχεία να έχουν αποκατασταθεί στην ιστορική τους μορφή, όπως όταν αυτό λειτουργούσε κανονικά. Ο εξοπλισμός του αξίζει να σημειωθεί ότι αναδεικνύεται με συμβατικά και ψηφιακά μέσα (φωτογραφίες, χάρτες, σχεδιαγράμματα, κείμενα). Οι παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου λειτουργούν ως συμπληρωματικές εκθετικές μονάδες, που προβάλλουν το ανθρώπινο στοιχείο. Στις μεγάλες αποθήκες γίνεται ιδιαίτερη αναφορά: α) στην ιστορία του κοινοτικού ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής, με έμφαση στην πρωτοποριακή διαδικασία της κοινοτικής ιδιοκτησίας και στον αντίκτυπό της στις κοινωνικές και οικονομικές δομές της περιοχής, β) στην εκμηχάνιση της ελαιουργίας στη Λέσβο και γ) στο ευρύτερο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο. Στις μικρές αποθήκες παρουσιάζεται ο κύκλος των εργασιών που συνδέονται με την ελαιοπαραγωγή. Το μουσείο περιλαμβάνει επίσης αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, κυλικείο, καθώς και μικρό υπαίθριο αμφιθέατρο και λειτουργεί καθημερινά, πλην Τρίτης, από τις 10 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

19

Το είσοδο του τυποποιητηρίου όπου παράγεται το «Λασία»

Καθετοποιημένη επιχείρηση στην παραγωγή ελαιολάδου του Ιωάννη Ν. Βερβέρη

Με γνώση και μεράκι από τον Πολιχνίτο του ΝΙΚΟΥ ΜΑΝΑΒΗ

A

νοίγει η είσοδος και μπαίνεις σε έναν χώρο που αστράφτει από καθαριότητα. Μόλις κατεβείς τα σκαλιά της εισόδου, απλώνεται μπροστά σου ένας διάδρομος, κοντοστέκεσαι πριν τον πατήσεις φοβούμενος μην τον λερώσεις. Βρίσκεσαι στο ελαιοτριβείο του Ιωάννη Βερβέρη στον Πολιχνίτο. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ελαιοτριβεία της Λέσβου, παρ’ όλα αυτά οι χώροι του αλλά και τα μηχανήματά του αστράφτουν από καθαριότητα. Στον άνετο χώρο του ελαιοτριβείου υπάρχουν γωνιές διακοσμημένες με εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για την καλλιέργεια της γης σε προηγούμενες δεκαετίες, παλιές ζυγαριές, παραδοσιακά καλάθια για λιομάζωμα κ.ά. Η εύλογη απορία που δημιουργείται σε όποιον τον επισκέπτεται λύνεται αμέσως από τους εργαζόμενούς του. «Έτσι κάνουμε εμείς εδώ. Κάθε βράδυ, μετά το τέλος της δουλειάς, καθαρίζουμε σχολαστικά όλους τους χώρους του ελαιοτριβείου» μας είπε ο εργαζόμενος που μας υποδέχθηκε, όταν είδε 20

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

στο πρόσωπό μας σχηματισμένη την απορία για την καθαριότητα του χώρου. Το ελαιοτριβείο βρίσκεται μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από το κέντρο του Πολιχνίτου, έχει δυνατότητα να επεξεργάζεται 10 τόνους ελαιοκάρπου την ώρα, ωστόσο σπάνια χρειάζεται να εξαντλήσει αυτήν τη δυναμικότητα. Δέκα μαλακτήρες δυναμικότητας ενός τόνου ο καθένας και αμέσως μετά ακολουθούν τα μηχανήματα διαχωρισμού υγρών στερεών και ελαιολάδου από νερό. Πρόκειται για ελαι-

οτριβείο τριών φάσεων. Χάρη στη μεγάλη δυναμικότητα της μονάδας, την ελαιοκομική περίοδο 2013-2014 παρήγαγε περίπου 800 τόνους ελαιολάδου. Η λειτουργία του ελαιοτριβείου είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένη χάρη στα σύγχρονα και αξιόπιστα μηχανήματα «Alfa Laval» και ο έλεγχός του γίνεται από μια κονσόλα που βρίσκεται στη μέση του εργοστασίου. Οι δέκα μαλακτήρες δίνουν τη δυνατότητα στο ελαιοτριβείο να αλέθει ταυτόχρονα τις ελιές μεγάλου αριθμού παραγωγών κι έτσι μειώνεται ο χρόνος που απαιτείται για την έκθλιψη του καρπού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παράγεται λάδι χαμηλής οξύτητας (δέκατα) με άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Κατά την παραμονή μας στο ελαιοτριβείο, είδαμε παραγωγούς να φέρνουν τις ελιές και να τις αποθηκεύουν στην

Η γραμμή συσκευασίας του ελαιολάδου

αυλή του, δείγμα της εμπιστοσύνης που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των παραγωγών και της επιχείρησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι παραγωγοί προτιμούν να πηγαίνουν οχήματα και εργάτες του ελαιοτριβείου να παίρνουν τις ελιές από τα χωράφια τους, ώστε οι ίδιοι να συνεχίζουν τη συγκομιδή καρπού χωρίς να χάνουν χρόνο. Παράλληλα, ο κ. Βερβέρης καλλιεργεί σημαντικό αριθμό ελαιώνων στην περιοχή του Πολιχνίτου, ακολουθώντας τις υποδείξεις των γεωπόνων με τους οποίους συνεργάζεται. Έτσι επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση με παράλληλη μείωση του κόστους. Πρόσφατα ο κ. Βερβέρης δημιούργησε ένα σύγχρονο τυποποιητήριο ελαιολάδου που βρίσκεται δίπλα στο γήπεδο του Πολιχνίτου. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του τυποποιήθηκαν και διατέθηκαν στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Αυστρία 127 τόνοι ελαιολάδου της Λέσβου. Στα σχέδιά του είναι η αύξηση του τυποποιημένου ελαιολάδου που διατίθεται, αλλά με σταθερά και σίγουρα βήματα. Γνωρίζει πως τα μεγάλα ανοίγματα μπορούν να τινάξουν στον αέρα προσπάθειες πολλών δεκαετιών.

Συσκευασίες έξτρα παρθένου ελαιολάδου «Λασία» στις προθήκες του τυποποιητηρίου

Εντυπωσιακή σειρά δέκα μαλακτήρων με συνολική δυναμικότητα επεξεργασίας 10 τόνων καρπού ανά ώρα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

21

πός συγκομίζεται από τα δέντρα στις αρχές της κάθε περιόδου και αλέθεται την ίδια ημέρα. Το αποτέλεσμα είναι ένα χρυσοπράσινου χρώματος λάδι, με φρουτώδη γεύση και έντονα αρώματα. Το βιολογικό αγουρέλαιο εξάγεται από άγουρο καρπό, από την έκθλιψή του λίγες μόνο ώρες μετά τη συλλογή του, και έχει έντονη φρουτώδη και πικάντικη γεύση. Προϊόν γνωστό από την αρχαιότητα για τις ευεργετικές ιδιότητες και την ιδιαίτερη γεύση του, καθώς η βιολογική και η διατροφική του αξία είναι υψηλότερες από οποιοδήποτε άλλο λάδι, με οξύτητα χαμηλότερη από 0,5% έναντι του εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου που φτάνει μέχρι 1%. Το έξτρα παρθένο ΠΓΕ Λέσβος είναι ελαιόλαδο με ξεχωριστή φρουτώδη γεύση και πολύ πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Η έκθλιψη του καρπού γίνεται σε χαμηλές θερμοκρασίες (ψυχρή έκθλιψη) κι αυτό του επιτρέπει να κρατά όλα τα αρώματα και τις γεύσεις που του δίνουν οι ξεχωριστές τοπικές ποικιλίες.

Ο κ. Βερβέρης μάς δείχνει πώς ελέγχεται η λειτουργία του ελαιοτριβείου από την κονσόλα

Τα προϊόντα

Τα προϊόντα της επιχείρησης κυκλοφορούν στην αγορά με την επωνυμία «Λασία», το αρχαίο όνομα της Λέσβου. Συγκεκριμένα, η επιχείρηση συσκευάζει και διαθέτει στην αγορά: α) βιολογικό έξτρα παρθένο ελαιόλαδο σε μπουκάλι και μεταλλικό δοχείο 0,5 λίτρων και 0,25 λίτρων, β) βιολογικό αγουρέλαιο σε μπουκάλι και μεταλλικό δοχείο 0,5 λίτρων και 0,25 λίτρων, γ) έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ΠΓΕ Λέσβος σε μπουκάλια 0,75 λίτρων, 0,5 λίτρων 0,25 λίτρων και σε μεταλλικά δοχεία των 5 λίτρων, δ) έξτρα παρθένο ελαιόλαδο σε μπουκάλια 0,75 λίτρων, 0,5 λίτρων, 0,25 λίτρων και σε μεταλλικά δοχεία των 5 λίτρων, ε) παρθένο ελαιόλαδο ΠΓΕ Λέσβος σε μπουκάλια 0,75 λίτρων, 22

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

0,5 λίτρων, 0,25 λίτρων και σε μεταλλικά δοχεία των 5 λίτρων στ) παρθένο ελαιόλαδο σε μπουκάλια 0,75 λίτρων, 0,5 λίτρων, 0,25 λίτρων και σε μεταλλικά δοχεία των 5 λίτρων. Το βιολογικό έξτρα παρθένο είναι ελαιόλαδο κορυφαίας ποιότητας με λεπτά χαρακτηριστικά, εξάγεται με ψυχρή έκθλιψη. Το μεγαλύτερο μέρος του καρπού προέρχεται από δέντρα της ποικιλίας «Κολοβή», που συναντούμε σχεδόν αποκλειστικά στη Λέσβο, και το υπόλοιπο 20% περίπου από δέντρα της ποικιλίας «Αδραμυτινή» και «Λαδολιά». Οι ελιές καλλιεργούνται σύμφωνα με τους αυστηρότερους κανόνες βιολογικής καλλιέργειας, με την εγγύηση διεθνώς αναγνωρισμένων οίκων πιστοποίησης. Ο καρ-

Το έξτρα παρθένο είναι ελαιόλαδο το οποίο παράγεται από τον συνδυασμό των ποικιλιών «Κολοβή», «Αδραμυτινή» και «Λαδολιά», έχει χαμηλή οξύτητα και εξαιρετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που πιστοποιούνται από τους χημικούς ελέγχους που γίνονται πριν από τη συσκευασία του. Ξεχωρίζει για τη φρουτώδη γεύση. Ιδανικό για όλα τα πιάτα, αναδεικνύει τα συστατικά κάθε συνταγής χωρίς να επικαλύπτει τη γεύση τους. Το παρθένο ΠΓΕ Λέσβος είναι ελαιόλαδο που παράγεται από τοπικές ποικιλίες ελιάς της Λέσβου, που συνδυάζονται αρμονικά για να δώσουν ένα πολύ γευστικό και θρεπτικό προϊόν. Το παρθένο είναι ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας με άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, τα οποία διασφαλίζονται από τη φροντίδα με την οποία αντιμετωπίζεται ο καρπός και το ελαιόλαδο σε όλα τα στάδια παραγωγής, αποθήκευσης και τυποποίησης.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

23

24

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014