Kunststof en Rubber 1/2 (2015) by Engineering MBM

KUNSTSTOF & RUBBER

januari/februari 2015 - 68e jaargang | nr. 1/2

www.kunststofenrubber.nl

Productie-efficiëntie is belangrijk! Het gaat om alle te benutten mogelijkheden binnen het productieproces: Wereldwijd worden met ALLROUNDERs dagelijks rond de 3,5 miljard hoogwaardige kunststof producten geproduceerd – dan is efficiënt produceren van groot belang. Als u efficiënt wilt produceren, staat u met ons aan de wereldtop. Wij stellen uw economisch succes veilig. ARBURG voor efficiënt spuitgieten!

www.arburg.nl

ro RapidP .2015 3 03.-05.0 Veldhoven 1, Stand 7

(NL) ARBURG BV · Krommewetering 81 · 3543 AM Utrecht · Tel.: +31 (0) 30 24 26 060 · e-mail: netherlands@arburg.com (BE) ARBURG N.V. · Ambachtelijke Zone De Vunt 13 bus 11 · 3220 Holsbeek · Tel.: +32 (0) 16 44 12 90 · e-mail: belgium@arburg.com

PRIJZEN

1,5 1,5

1,5 n december1,5 2014 bleven de grondstofprijzen dalen. PP PP homo homo Een belangrijke oorzaak was de daling van de olie1,4 1,4 prijs. De kunststofproducenten konden niet veel 1,3 1,3 de afname doorberekenen. Alleen bij anders doen dan LLDPE en HDPE bleef de daling beperkt, bij de andere 1,2 1,2 standaard kunststoffen was deze sterker.

PVC PVC

1,3 1,3 1,1 1,1 0,9 0,9

1,1 1,1

0,7 0,7

2,4 2,4 1,5 2,2 2,2 1,4

PS PS normaal normaal

20 0 13 3 2 2 01 1 3

20 014 4 2 2 01 1 4

PP PS slagvast PShomo slagvast

In december 2014 daalde de prijs van styreen met 150 euro per ton en in januari 2015 met nog eens 300 euro per ton. Voor het eerst in vijf jaar kwam de notering daarmee onder de duizend euro per ton. Polystyreen volgde de trend: in december ging er meer dan 100 euro per ton vanaf, in januari nog eens meer dan 200 euro. Het aanbod is aan de krappe kant, maar dat gold ook voor de vraag. Het laatste kwam doordat veel verwerkers verwachtten dat de prijs nog verder zou dalen en daarom hun orders uitstelden.

2,0 2,0 1,3 1,8 1,8 1,2

JUN JUN JUN JUN JUL JUL JUL JUL AUG AUG AUG AUG SEP SEP SEP SEP OKT OKT OKT OKT NOV NOV NOV NOV DEC DEC DEC DEC JAN JAN JAN JAN FEB FEB FEB FEB MRT MRT MRT MRT APRIL APRIL APRIL APRIL MEI MEI MEI MEI JUN JUN JUN JUN JUL JUL JUL JUL AUG AUG AUG AUG SEP SEP SEP SEP OKT OKT OKT OKT NOV NOV NOV NOV DEC DEC DEC DEC JAN JAN JAN JAN FEB FEB FEB FEB MRT MRT MRT MRT APR APR APR APR MEI MEI MEI MEI JUNI JUNI JUNI JUNI JULI JULI JULI JULI AUG AUG AUG AUG SEP SEP SEP SEP OKT OKT OKT OKT NOV NOV NOV NOV DEC DEC DEC DEC

1,6 1,6 1,1 1,4 1,4 1,0

20 0 12 2 2 2 01 12 2 012

1,6 1,6 1,5 1,5

LDPE LDPE extru extru

20 0 13 3 2 2 01 1 3 2 013

20 014 4 2 2 01 1 4 2 014

1,6

1,6 1,6januari bleven HDPE blaas HDPE In de loop van grondstofprijzen sterk HDPEde blaas HDPE spuit spuit dalen. LDPE,1,5 LLDPE en HDPE werden gemiddeld toch 1,5 wel zo’n 100 1,4 euro per ton goedkoper. En dat ondanks 1,4 het feit dat vraag en aanbod redelijk met elkaar in 1,3 1,3 evenwicht waren. Bij het ter perse gaan van deze editie 1,2 1,2 & RUBBER was de tendens nog van KUNSTSTOF steeds dalend. 1,1 1,1

LLDPE LLDPE spuit spuit

1,4 1,4 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1

20 0 12 2 2 2 01 12

1,6

1,0 1,0

De prijs van polypropeen daalde in december met 50 euro per ton en in januari ging er nog eens ongeveer 20 01 12 2 01 13 3 0 12 2 1 3 100 euro vanaf. Aanbod 22en vraag waren beide22 00normaal.

JUN JUN JUN JUL JUL JUL AUG AUG AUG SEP SEP SEP OKT OKT OKT NOV NOV NOV DEC DEC DEC JAN JAN JAN FEB FEB FEB MRT MRT MRT APRIL APRIL APRIL MEI MEI MEI JUN JUN JUN JUL JUL JUL AUG AUG AUG SEP SEP SEP OKT OKT OKT NOV NOV NOV DEC DEC DEC JAN JAN JAN FEB FEB FEB MRT MRT MRT APR APR APR MEI MEI MEI JUNI JUNI JUNI JULI JULI JULI AUG AUG AUG SEP SEP SEP OKT OKT OKT NOV NOV NOV DEC DEC DEC

1,0 1,0

HDPE blaas

20 0 13 3 2 2 01 1 3

20 014 4 2 2 01 1 4

HDPE spuit

1,5 1,4 1,3

Prijzen 1 december, november, oktober in euro per ton (full truck loads) in euro per ton (full truck loads)

1,2

APR MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC JAN FEB MRT APRIL MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC JAN FEB MRT APR MEI JUNI JULI AUG SEP OKT

1,1 1,0

2 012

2 013

2 014

HDPE 1,5

PP homo

1,4

LLDPE

JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC JAN FEB MRT APRIL MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC JAN FEB MRT APR MEI JUNI JULI AUG SEP OKT NOV DEC

1,1

2 012

2 013

2 014

november

oktober

1685 - 1720

1815 - 1850

1825 - 1860

Slagvast

1765 - 1800

1890 - 1920

1900 - 1940

Blaas

1685 - 1720

1300 - 1320

1350 - 1375

Spuitgiet

1765 - 1800

1260 - 1360

1375 - 1455

Extrusie

1280 - 1300

1380 - 1400

1425 - 1440

1220 - 1320

1380 - 1410

1430 - 1460

Extrusie

1370 - 1390

1370 - 1400

1440 - 1470

Spuitgiet

1370 - 1400

1360 - 1380

1400 - 1440

PVC

Buis

1160 - 1260

1190 - 1290

1220 - 1320

Folie

1250 - 1290

1280 - 1320

1320 - 1350

Homo

1290 - 1320

1340 - 1370

1420 - 1440

Blok

1320 - 1380

1370 - 1430

1445 - 1480

LDPE

1,2

december Normaal

Spuitgiet

1,3

1,0

2 2 2

APR APR APR MEI MEI MEI JUN JUN JUN JUL JUL JUL AUG AUG AUG SEP SEP SEP OKT OKT OKT NOV NOV NOV DEC DEC DEC JAN JAN JAN FEB FEB FEB MRT MRT MRT APRIL APRIL APRIL MEI MEI MEI JUN JUN JUN JUL JUL JUL AUG AUG AUG SEP SEP SEP OKT OKT OKT NOV NOV NOV DEC DEC DEC JAN JAN JAN FEB FEB FEB MRT MRT MRT APR APR APR

20 0 12 2 2 2 01 12

0,5 0,5

Bij PVC was de prijsdaling in december zo’n 25 euro 1,0 1,0 per ton, in januari ging het verder neerwaarts met ongeveer 50 euro per ton. Het aanbod is normaal, de 20 01 12 2 20 01 13 3 2 2 vraag blijft achter, vooral 2 0bij 1 2 de buizen, kabels 2 0en 1 3 dakbedekking.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

2 2 2

INHOUD

COLOFON

INHOUD

Kunststof en Rubber is een maandelijks verschijnend vakblad voor de Nederlandstalige kunststofen rubberindustrie in Nederland en België. Het is bestemd voor kunststofen rubberverwerkende bedrijven en hun afnemers en toeleveranciers, zoals grondstof- en machineleveranciers, model-, matrijs- en gereedschapmakers, ontwerpers, constructeurs en opdrachtgevers. Uitgever: Elsbeth Lamfers Redactie-adviesraad: Eric van Beijsterveldt, Epco Blessing, Willem Böttger, Arie Brouwer, Bas de Bruin, Wijnand Hollander, Servé Tonino Hoofdredacteur: Robin Zander (+31 6 222 08 034) Redacteur: Kitty Kampf (tel. 072 502 2998) Redactieadres: Postbus 58, 7400 AB Deventer redactie.kunststofenrubber@mybusinessmedia.nl www.kunststofonline.nl Advertentieverkoop Account manager: Dennis Wielheesen Tel. 0570504344 d.wielheesen@mybusinessmedia.nl Int. Sales: Rob Swart Tel. +31 (0)622796633 r.swart@mybusinessmedia.nl

Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Abonnementenadministratie Abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen MYbusinessmedia bv, abonnementen Kunststof & Rubber, Postbus 8632, 3009 AP Rotterdam Tel.nr.: +31 10 289 4008 klantenservice@kunststofenrubber.nl Abonnementstarieven: Jaarabonnement Nederland: € 199,00* Jaarabonnement Buitenland: € 225,00* Proefabonnement (3 edities): € 29,50* KIVI-Niria leden: € 109,45* (i.p.v. €199,00) Studentenabonnement: € 59,70* (inschrijvingsbewijs verplicht) * Prijzen zijn exclusief 6% BTW en € 3,95 administratiekosten excl. 21% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk en telefonisch (010 289 4008) gebeuren, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Opmaak colorscan, Voorhout Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. MyBusinessMedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementenovereenkomst. Uw gegevens kunnen door MyBusinessMedia of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten. Indien u hiertegen bezwaar hebt kunt u contact opnemen met de uitgever.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

BIJ HET OMSLAG Composieten van TenCate hebben titanium vervangen in het hitteschild en de backshell structuur van de Orion ruimtecapsule. (foto TenCate)

GAAN

Artikelen

Begin maart RapidPro, het eerste

lustrum. Voor wie het niet weet -

3-5 maart: RapidPro 2015

Evenement voor alles wat met 3D printen te maken heeft

Politiek geconfronteerd met prima scorende plastic draagtas Onderzoek van KIDV

Value Circle vergroot kansen op succesvole innovatie

Ketensamenwerking bevordert succes

RapidPro is een door Mikrocentrum

Schroefautomaat ontstoort zichzelf Draadbussen snel en veilig plaatsen

Het afwerken van matrijzen geautomatiseerd

Lagere kosten, hogere productiviteit

Propeen en polypropeen Gebruik zal flink stijgen

als overkoepelend thema. Dat het evenement in Veldhoven nu voor het eerste jaar drie dagen duurt, geeft aan dat de verwachtingen voor de digitale ontwikkelen maakrevolutie nog steeds hoog zijn. Zowel

voor het grote publiek als de industrie. Het woord revolutie is denk ik nog steeds op zijn plaats. De grenzen tussen industrieel en thuis produ-

ceren vervagen steeds verder. Natuurlijk komt de consument die denkt dat de kwaliteit van een - even oneerbiedig gezegd - ‘huis-tuin-en-keuken’ 3D prin-

ter overeenkomt met die van een spuitgietproduct bedrogen uit. Nog wel. Want dat is in elk geval in de industrie al geruime tijd anders. Lapp Benelux - groot

in kabels en stekers - produceert functionele wartels op maat. Wel met een professionele printer uiteraard. En als het om grote aantallen gaat wordt nog steeds

de gang naar de spuitgieter gemaakt. Diezelfde spuitgieter kan ook de vruchten plukken van 3D printen. Enerzijds door zelf te investeren in

Rubrieken BrancheBreed Markt en trends Te gast: Servé Actueel Machines Materialen Composieten Toepassingen

ten/additive manufacturing als zwaartepunt, maar met productontwikkeling

Industrie niet uitgeleerd

Mikrocentrum geeft cursussen Kunststofkennis

georganiseerd evenement met 3D prin-

een 3D printer en als servicebureau voor enkelstuks,

4 5 5 7 11 21 24 28

klein- en grootserieproductie naar buiten te treden. Matrijzen voor kleine series zijn bovendien ook uit de 3D printer te halen. Ondertussen wordt de ‘thuisproducent’ steeds professioneler. De ‘Maker Movement’ is inmiddels ook al een hele industrie. Heb je de spullen zelf niet in huis, dan ga je toch gewoon naar een MakerSpace bij jou in de buurt? In elk geval kan in Leiden en Rotterdam tegen een vergoeding gebruik worden gemaakt van apparatuur die voor de meesten niet in de schuur passen of te duur zijn. Bovendien wordt 3D printen goedkoper, terwijl de mogelijkheden alleen maar toenemen. Met nieuwe materialen en nieuwe printers. Voor 5000 US dollar

NIEUWSBRIEF Hebt u hem al ontvangen? De Kunststof en Rubber nieuwsbrief brengt u wekelijks op de hoogte van alle ins en outs in de sector. Nieuwe materialen en toepassingen, evenementen, prijzeninformatie, vacatures, maar ook human interest. Aanmelden kan via www.kunststofenrubber.nl

koop je een MarkForged3D composiet printer. Het Australische Aurora Labs wil voor 4000 US dollar een 3D metaalprinter op de markt brengen. Zij zijn er geloof ik niet. Maar de RapidPro? Ik ga. Robin Zander * r.zander@mybusinessmedia.nl

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

Er gebeurt veel branche breed: opleidingen, bijeenkomsten, bedrijfsbezoeken, noem maar op. Aan alles deelnemen gaat niet, maar alles overslaan is ook geen optie. Op deze pagina meldt de NRK nieuwsfeiten over actuele onderwerpen, zodat u een goed beeld heeft van wat zich in de branche afspeelt. www.nrk.nl

BRANCHEBREED

Door Erik de Ruijter

Het nieuwe ondernemen

Maatschappelijk verantwoord ondernemen is steeds meer de norm geworden in Nederland. Veel bedrijven melden expliciet dat zij bezig zijn met MVO. Of dat nu om de maatschappelijke betrokkenheid gaat, de opstelling tegenover de medewerkers (bijvoorbeeld door coachend of zakelijk leiderschap dat medewerkers eigen ruimte geeft), de communicatie met bewoners in de omgeving, de zorg voor milieu, de contacten met scholen in de buurt, of omdat het bedrijf leerbedrijf is voor studenten van een (V)MBO. Juist in onze industrie zien we steeds meer en mooie voorbeelden van dat nieuwe ondernemen. Het is dus niet gek dat de NRK interessante diensten aanbiedt aan haar leden. Hieronder presenteer ik er een paar.

Tot 50% subsidie op opleiden

Onze industrie groeit al jaren harder dan het BNP. In 2015 wordt 2,5% groei verwacht tegen 1,5% groei BNP. Onze producten worden slimmer en complexer. Dat geldt ook voor ontwerp en productie. Zorgt u dat uw personeel is voorzien van slimme handjes en een knappe kop? Dat is wel zo pienter. Om een optimaal rendement te behalen is het essentieel dat uw werknemers over de juiste en meest actuele vakkennis beschikken. Dit vergroot bovendien de duurzame inzetbaarheid. Het sector-

bijschrift

plan Procesindustrie heeft subsidiemogelijkheden voor opleidingen in de rubber- en kunststofindustrie. Het plan stimuleert bedrijven om te (blijven) investeren in opleiden. Via maatregel 6 van het Sectorplan Procesindustrie ontvangt u een subsidie van maximaal 50% op de externe opleidingskosten van brancheopleidingen en opleidingen via de derde leerweg. Ook kunt u subsidie ontvangen op een meetinstrument waarmee u het niveau en de competenties van een medewerker kunt bepalen. Meer informatie: www.ovp.nl/sectorplan www.nrk.nl/nieuws

Milieubelasting

Sinds de crisis begon in 2008 zijn er twee grote ontwikkelingen te zien: prijsconcurrentie en duurzaamheid als klant-eisen. Voor duurzaamheid heeft de NRK een LCA tool ontwikkeld. Nu komen we samen met EcoChain met een uniek aanbod. De totale milieubelasting van uw bedrijf wordt in beeld gebracht en deze kunt u naar rato toerekenen aan uw producten. Alle NRKleden kunnen gebruik maken van speciale kortingen als u zich nu registreert! Meer weten? www.nrk.nl Lid worden? mail John Voetman@nrk.nl

Oproep aan docenten rubber- en kunststoftechniek De laatste jaren is er gelukkig weer veel belangstelling in de beroepsopleidingen rubber- en kunststoftechniek. Het ROC Ter Aa in Helmond heeft een opleiding Spuitgieter samen met Mikrocentrum. Deltion College in Zwolle is gestart met vakken kunststoftechniek die worden gegeven aan leerlingen in de technische studies. Het eerste jaar is begonnen en er wordt samenwerking gezocht met andere MBO’s. Hogeschool Windesheim, ook in Zwolle, is in 2014 de HBO masteropleiding kunststoftechnologie gestart. Dit jaar februari start de tweede lichting studenten. Ook zij willen samenwerken met andere hogescholen. Positieve ontwikke-

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

lingen dus. De NRK speelt hierop in door samen met de scholen een netwerk voor MBO en HBO op te zetten. Als NRK willen we een goed beeld krijgen van de scholen en docenten die actief zijn met onderwijs in de rubber- en kunststoftechniek. Aan hen willen we in de loop van dit jaar gerichte informatie uit de industrie gaan toesturen. Wilt u ook informatie? Mail uw gegevens, functie en school naar info@nrk.nl

Arbocatalogus en RI&E

Na goede voorbereidingen werd in 2011 de Arbocatalogus gepubliceerd die door de Inspectie SZW was getoetst en goedgekeurd. In het voorjaar van 2012 volgde de Arbo risico-inventarisatie en -evaluatie. In die RI&E is de Arbocatalogus meteen geïntegreerd. Samen bieden zij de bedrijven in de rubber- en kunststofindustrie een uniek en heel praktisch instrument om te zorgen voor veilige en gezonde werkomstandigheden. Een belangrijk punt is nog dat we voor de hele rubber- en kunststofindustrie niet kunnen werken met een Arbocatalogus of een RI&E: de bedrijven zijn te verschillend ten aanzien van materialen, producten en technieken. Dus zijn er vijf varianten gemaakt; voor alle RKI-sectoren één. Inmiddels zijn er circa 230 bedrijven die Mijn RI&E gebruiken. Voor leden van de NRK is het gebruik gratis. Voor niet-leden wordt naast een entreegeld van €250 een abonnement gevraagd van €250 per jaar. Dat zijn bescheiden bedragen waarmee de kosten van beheer en aanpassing worden betaald. De Arbocatalogus en RI&E zijn eind 2014 verlengd. Tot en met 2017 kunnen we weer vooruit. Ook u kunt Mijn RI&E gebruiken! Na uw registratie krijgt u een login en kunt u aan het werk. De maand erna ontvangen niet-leden van de NRK de factuur. Meer weten: www.nrk.nl

MARKT & TRENDS

Marktrapport AMI: met lange vezels versterkt PP

Het marktrapport ‘Long Fibre Polypropylene Compounds’ van AMI consulting analyseert het gebruikt van met lange vezels versterkt polypropeen (LFT PP). Het gaat hierbij om zowel LFT PP granulaat (LFT-G) als om het direct compounderen en spuitgieten van LFT PP (LFT-D). In de studie komt name het gebruik in de auto-industrie aan de orde. Ingegaan wordt op toepassingen, OEM’s, producenten en verschillen per werelddeel. PP met lange glasvezels wordt verwerkt tot onder andere frontjes, dashboarddragers, deurpaneelsteunen, consoles, pedalen en bodembescherming. PP met lange vezels kan staal vervangen (lichter), maar ook technische kunststoffen (goedkoper). Tot de grootste producenten van LFT-G behoren Celanese (Celstran), Sabic (Stamax en Verton) en JNC Corporation (Funcster). De vraag naar PP met lange vezels groeit sterk in de meeste toepassingsgebieden en werelddelen. AMI voorspelt voor de komende jaren een groei van 8% per jaar. Long Fibre Polypropylene Compounds Meer informatie over inhoud en prijzen: www.amiplastics.com

Afrikaanse kunststofindustrie groeit sterk

Volgens een marktrapport van Applied Market Information (AMI Consulting) wordt in diverse Afrikaanse landen veel geïnvesteerd in de kunststofverwerkende industrie. In dit werelddeel wordt nog veel geïmporteerd, maar de eigen productie groeit. Afrika is echter een complexe markt met grote verschillen tussen de goed ontwikkelde markten in het noorden en het zuiden, en achterblijvende markten in de landen ertussenin. Nigeria, Egypte en Zuid-Afrika nemen momenteel bijna de helft van het polymeergebruik voor hun rekening en vrijwel de gehele polymeerproductie. Ondanks grote investeringen in nieuwe capaciteit in deze drie landen, blijft het werelddeel als geheel netto-importeur van alle kunststoffen, en hier zal in de nabije toekomst geen verandering in komen. De standaardkunststoffen domineren de markt, en de polyolefinen nemen ongeveer 60% van de vraag voor hun rekening. Dit komt grotendeels doordat er in Afrika weinig onderdelen worden geproduceerd voor auto’s, huishoudelijke apparaten en andere technische producten. De vraag naar kunststof groeit door de ontwikkeling van infrastructuur en de bouw, door de groeiende middenklasse die meer te besteden heeft, doordat meer verpakte levensmiddelen via supermarkten worden verkocht en door de verstedelijking. De verwerking van kunststoffen blijft sterk achter bij de groeiende vraag. Veel wordt geïmporteerd uit het Midden-Oosten en Azië. De eigen producten kunnen moeilijk concurreren met goedkope Chinese import. Remmende factoren voor investeringen zijn de soms onbetrouwbare stroomvoorziening en de politieke instabiliteit in veel landen. AMI verwacht dat het gebruik van kunststoffen de komende vijf jaar over heel Afrika gerekend met 8% per jaar zal groeien. De toename varieert van 5% in Zuid-Afrika tot 15% in delen van WestAfrika. ‘Polymer demand in Africa’ Informatie over inhoud en prijzen: www.amiplastics.com

TE GAST

door Servé Tonino

Donker Denken & Delen Een week geleden las ik een online artikel over Dark Social. Dat is in sommige kringen hét onderwerp van het jaar te zijn – of in ieder geval van de dag. De term Dark Social is al in oktober 2012 bedacht door ene Alexis C. Madrigal (en heeft er dus ruim twee jaar over gedaan om onderwerp van het jaar te worden). Het viel hem op dat de herkomst van een deel van de bezoekers van zijn website, een krant, niet te verklaren was. Een soort Dark Matter. Zij gingen rechtstreeks naar een bepaalde pagina, maar waren niet afkomstig van Google, Facebook of een andere referentie. Wat bleek: ze kregen die links doorgestuurd via e-mail of via Skype en die bezoekersgroep werd lange tijd onder het kopje ‘overige’ of ‘direct social’ in de statistiek ondergebracht. Tot deze Alexis berekende dat het aandeel boven de 50% uitkwam, de term Dark Social bedacht en er een artikel aan wijdde. Dat was de inspiratie voor deze column. In eerste instantie wilde ik schrijven over de waan van de dag: dat je ouderwets bent als je niet 10 tweets per dag de digitale wereld inslingert en dat je tegenwoordig in een dark category wordt gegroepeerd als je je collega door middel van een linkje van een interessante pagina op de hoogte stelt. Een interessante pagina, niet een YouTube video over de 10 leukste bloopers. Maar in de loop van de week veranderde mijn perspectief. Ja, ik denk in de aanloop naar het schrijven van die paar honderd woorden bijna elke dag wel een paar keer over wat ik eigenlijk wil gaan vertellen. Let wel, zonder er over te twitteren of ook maar iets te delen. Ik noem dit zelf Donker Denken. Ik heb er alleen nog geen online artikel aan gewijd. Het veranderde inzicht drong zich vanochtend op. Op mijn telefoon las ik de vele reacties op een artikel over Google Glass op Tweakers en eenmaal bezig met het typen van deze tekst bezocht ik een paar artikelen op de website van Kunststof en Rubber (waar je ook kunt reageren op een artikel) en dacht ik terug aan de mininieme respons op mijn webblog van lang geleden. Blijkbaar rust er een soort taboe op het delen van gedachten in de (kunststof)industrie. Is iedereen te druk bezig met het machinepark? Of met het delen van YouTube filmpjes? Of bang dat de buurman ontdekt waar je bent met je gedachten? Ik ben benieuwd naar de reacties. Servé Tonino * stonino@emg-pr.com

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

BEURS

3-5 maart: RapidPro 2015 De hele 3D-keten onder één dak in Veldhoven RapidPro is een van de snelst groeiende beurzen op 3D-gebied. In lustrumjaar 2015 staat snelle productontwikkeling en productie centraal. Met de onderverdeling RapidPro Industrial en RapidPro Home Professional komt de 3D-keten goed in beeld.

In 2014 telde de RapidPro circa 100 exposanten en 5000 bezoekers. Dit was voor Mikrocentrum reden om in 2015 van twee naar drie beursdagen te gaan.

Er komen ook steeds meer buitenlandse exposanten en bezoekers naar Veldhoven. Nieuwe exposanten zijn dit jaar Bendertechniek als vertegenwoordiger van de EOS-machines, en spuitgietmachinefabrikant Arburg, die voor het eerst in Nederland de ‘freeformer’ zal demonstreren. De afgelopen vijf jaar is de 3D-productiewereld veranderd. Dat geldt niet alleen voor de productietechnieken, maar ook voor de business-modellen en de opbouw van de keten. RapidPro breng de hele 3D-keten samen. Zo is er veel ruimte voor 3D-printers, 3D-scanners, meetapparatuur, CAD-software en materialen. Daarnaast zijn technieken zoals vacuümvormen, gieten en frezen aanwezig. Tijdens de beurs worden diverse lezingen gehouden. FriedVancraen, algemeen directeur van Materialise, geeft zijn visie op additive manufacturing. Martin Forth van Envisiontech spreekt over ontwikkelingen in de sieradenbranche. Dr. J. Wolff van het VUMC vertelt over ontwikkelingen in de medische wereld. Andere sprekers houden lezingen namens 3D Systems, Faro, Nextdent, Voxeljet, Sirris, Fraunhofer en TU Twente.

De Freeformer van Arburg zal op de RapidPro voor het eerst in Nederland te zien zijn.

RapidPro

3-5 maart 2015 NH Conference Centre Koningshof en Veldhoven Toegang is gratis www.rapidpro.nl

KUNSTSTOF & RUBBBER # /2014

Alle facetten van de 3D-techniek hebben de afgelopen jaren een sterke ontwikkeling doorgemaakt.

ACTUEEL

TenCate verkoopt TenCate Enbi

Koninklijke Ten Cate NV heeft overeenstemming bereikt met Platinum Equity, een Amerikaans private equity fonds, over de verkoop van TenCate Enbi. Verwacht wordt dat de transactie in de eerste helft van 2015 zal zijn afgerond. TenCate Enbi is toeleve rancier van componenten en materialen aan ondernemingen binnen voornamelijk de printeren copiermarkt. De productie vestigingen staan in Duitsland, Hongarije, de Verenigde Staten van Amerika en China. www.tencate.com

ERIKS Kunststoffen Nuenen verhuisd naar Eindhoven

In 2010 ging Kubra kunststoffen in Nuenen samen met ERIKS Kunststoffen. De naam veranderde in ERIKS Kunststoffen Nuenen. De onderneming levert technische kunststoffen, glasvezelversterkte kunststoffen en slijtvaste elasto meren. Om verdere groei van de kunststofactiviteiten in ZuidNederland te realiseren, heeft ERIKS zijn vestiging Nuenen verhuisd naar een locatie op bedrijventerrein de Achtse Barrier in Eindhoven. www.eriks.nl

Imbema Kunststofchemie wordt Imbema SMT

Imbema Kunststofchemie in Haarlem levert een breed spectrum van synthetische materialen aan diverse markten. De naam van het bedrijf is sinds de oprichting hetzelfde gebleven, maar de activiteiten zijn veran derd. Reden om de onderneming een nieuwe naam te geven: Imbema Synthetische Materialen Technologie (Synthetic Materials Technology) of Imbema SMT. www.imbemasmt.com

Kunststoffabriek Chemelot kiest partners

die gebouwd gaat worden op Chemelot Industrial Park te Sittard-Geleen. B+B Anlagenbau levert de apparatuur voor het opwerken van de inkomende balen kunststof consumentenafval tot gesorteerde schone flakes. KraussMaffei Berstorff levert de extrusieapparatuur om de flakes te ver werken tot PP- en PE-compounds. AZO verzorgt het interne transport en de opslag voor een volledig geautomatiseerde logistieke afhandeling van de materiaal stromen. Met de bouw van de fabriek wordt deze maand begonnen. Het opstarten is gepland voor het vierde kwartaal van 2015. QCP, dat staat voor Quality Circular Polymers, is een nieuwe firma die aan ‘brand owners’ en kunststofverwerkers polymeren wil leveren met een hoge en constante kwaliteit op basis van gebruikte kunststoffen. Deze polymeren moeten hen in staat stellen om op grote schaal duurzame producten te vervaardigen. Betrouwbare levering, integratie, leidende technologie, innovatieve recepten en strategisch partnerschap met SITA, onderdeel van Suez Environnement, als leverancier van de gebruikte plastics, zal QCP in staat stellen om circulaire kunststoffen naar een hoger niveau te tillen, aldus een persbericht. De capaciteit van de fabriek is 100.000 ton per jaar. De totale investering bedraagt 75 miljoen euro waarvan 35 miljoen euro voor de 1ste fase, die eind 2015 wordt opge start. QCP is goed voor circa 100 directe en 200 tot 300 indirecte banen. De nadruk zal liggen op polypropeen en polyetheen. www.QCPolymers.com

Voor uw agenda RapidPro 2015

3-5 maart 2015 te Veldhoven Beurs en lezingen over rapid prototyping, 3D printen enz. www.rapidpro.nl

Green Polymer Chemistry

18-19 maart 2015 te Keulen Internationaal congres over duurzame kunststoffen www.amiplastics.com/events

Onderhoud van matrijzen

19 maart 2015 te Utrecht Lezingenprogramma Prijs: Leden High Tech Plat form €145; niet-leden €195 www.mikrocentrum.nl

Utech 2015

14-16 april 2015 te Maastricht Internationaal evenement over polyurethaan www.utecheurope.eu

Materials 2015

22-23 april 2015 te Veldhoven Beurs en congres over het kiezen, toepassen en (na) bewerken van materialen. www.materialenbeurs.nl

Vision, Robotics & Mechatronics

3-4 juni 2015 te Veldhoven Beurs en lezingenprogramma. Tegelijk met Photonics evenement. www.mikrocentrum.nl www.photonics-event.nl

Kunststoffen 2015

23-24 september 2015 te Veldhoven Hét evenement voor de kunststofsector in de Benelux. www.kunststoffenbeurs.nl

Fakuma 2015

13-17 oktober 2015 te Friedrichshafen www.fakuma-messe.de

QCP heeft partners gekozen voor het ontwikkelen en bouwen van de eerste fase van een 100.000 tons fabriek voor circulaire polymeren, KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

ONDERZOEK

Politiek geconfronteerd met prima scorende plastic draagtas Eindrapport ‘ Vermindering draagtassen in het winkelkanaal Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) publiceerde op 23 januari 2015 het eindrapport van het project ‘Vermindering draagtassen in het winkelkanaal’. De conclusie is: de plastic tas is een prima keuze. ‘Die conclusie is eigenlijk al decennialang bekend, uit diverse andere onderzoeken’, stelt Joan Hanegraaf, voorzitter NRK Verpakkingen. Het is de vraag wat de politiek doet met de onderzoeksresultaten. Het KIDV heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop de milieudruk van draagtassen in het winkelkanaal kan worden teruggedrongen. De rijksoverheid, gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven hadden in de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 vastgelegd om dit onderzoek uit te voeren. Het KIDV-

rapport bestaat uit twee studies: de pilotstudie naar gedrag ´Mag het een tasje minder zijn?’ (eind 2013) en de materiaalstudie DoorTAStend (2014). De bevindingen uit de pilotstudie waren begin vorig jaar al gerapporteerd. De rapportage van de materiaalstudie is nieuw. Uit dit

NRK Verpakkingen vindt het vragen van een vergoeding voor een tas een goede optie, evenals het zelf meenemen van een tas en het stimuleren dat mensen de draagtassen na gebruik aanbieden voor recycling.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

ONDERZOEK

Onderzoek wijst uit: plastic tas is prima keuze TNO heeft, in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), de materiaalstudie DoorTAStend uitgevoerd. In totaal zijn twintig verschillende draagtassen vergeleken. Bij alle varianten had de plastic draagtas telkens de laagste impact op het milieu.

laatste onderzoek blijkt dat de milieu-impact bij alle onderzochte tassen het laagst is als ze zijn gemaakt van plastic. Dat geldt zowel voor de hemdtas (lichtgewicht, dunner dan 50 µ), de middelgrote tas als de big shopper. Qua milieu-impact is de plastic draagtas dus de beste keuze. ‘Technisch zijn alle onderzochte varianten goed te maken’, zegt Joan Hanegraaf, voorzitter van NRK Verpakkingen. ‘Wil je een afbreekbare tas, dan gebruiken we biodegradable kunststof. Wil je een renewable materiaal, dan zetten we biobased kunststof in. Een tas met gerecycleerde kunststof kan natuurlijk ook, evenals van nieuw materiaal. Alle alternatieven zijn in kunststof mogelijk.’

Producten van waarde

Ondanks de goede prestaties van plastic draagtassen is er Europees beleid om het aantal lichtgewicht tasjes (dunner dan 50 µ, meestal hemdtasjes) aan banden te leggen. In 2019 mag in Europa jaarlijks tot 90 lichtgewicht tasjes per persoon worden gebruikt en in 2025 moet dat zijn teruggebracht tot 40 lichtgewicht tasjes. ‘Wat ik daarvan vind?’, vraagt Joan Hanegraaf, ‘dat vind ik helemaal prima. In Nederland zitten we met 71 tasjes per persoon al zowat op dat niveau.’ Op 4 december 2014 kondigde staatssecretaris Mansveld (Ministerie van I&M) in de Tweede Kamer aan, dat ze wil dat plastic tasjes niet langer gratis worden weggegeven. ‘Dat vind ik ook prima. We maken goede producten, die hebben een waarde. Mogelijk dat mensen er dan ook zuinig mee omgaan, want zwerfafval - dat is waar de discussie eigenlijk over gaat - is op de keper beschouwd een gedragsprobleem,’ stelt Joan Hanegraaf. NRK Verpakkingen vindt het vragen van een vergoeding voor een tas dan ook een goede optie, evenals het zelf meenemen van een tas en het stimuleren dat mensen de draagtassen na gebruik aanbieden voor recycling. ‘Hemdtasjes zijn een logische verpakking bij groente en fruit. Een tasje betalen aan de kassa bij de supermarkt, dat doen we al jaren. Het is wel de vraag of mensen voor een tas willen betalen bij luxeartikelen of dat ze het service van de zaak vinden.’ Dit punt kwam ook naar voren uit de pilotstudie naar gedrag. Klanten die een duur product kochten, waren niet altijd bereid te betalen voor een draagtas.

Hemdtas als metafoor

‘Ik vind het goed om deze discussie te voeren, maar dan wel op feiten. In de politiek is de hemdtas een metafoor geworden voor zwerfafval’, zegt Joan Hanegraaf. ‘Natuurlijk zijn wij als kunststof verpakkingsindustrie tegen zwerfafval, dat is geen punt van dis-

In de studie is gekeken naar twaalf materialen die veel voorkomen in draagtassen waaronder plastic, papier en jute, en drie verschillende formaten voor tassen: de hemdtas (dun plastic draagtasje), de middelgrote tas en de big shopper. In de studie is de milieu-impact van de materialen onderzocht tijdens het productieproces, het logistieke proces, het daadwerkelijke gebruik en de afvalfase. Bij de hemdtas is er vanuit gegaan dat het eenmalig wordt gebruikt. Bij de middelgrote tas en de big shopper hebben de onderzoekers meermalig gebruik aangehouden. Plastic heeft laagste milieu-impact Uit de studie blijkt dat de milieu-impact bij middelgrote tassen het laagst is, als ze zijn gemaakt van de kunststofmaterialen PET, gerecycled LDPE en LDPE. Bij big shoppers hebben de tassen van gerecycled PP, PP en PET de laagste milieu-impact. Hemdtassen met de laagste milieu-impact worden gemaakt van HDPE en bioplastics. Tassen van gerecycled materiaal hebben een lagere milieu-impact dan tassen van nieuw materiaal. Omdat de hemdtassen zo dun zijn, kunnen ze nog niet van gerecycled materiaal worden gemaakt. Van de onderzochte tassen is de plastic tas qua milieu-impact dus de beste keuze. Al helemaal als de tas vaker wordt gebruikt (meermalig), is gemaakt van gerecycled plastic en uiteindelijk wordt ingezameld voor recycling. Deze prestatie van plastic tassen staat in schril contrast met de publieke opinie, die waarschijnlijk wordt veroorzaakt door de zichtbaarheid van de tassen in het zwerfafval. KIDV-aanbevelingen Uit de pilotstudie naar gedrag ‘Mag het een tasje minder zijn?’ kwam naar voren dat het aantal tasjes sterk afneemt (tussen 48-77%) als mensen worden aangespoord een eigen tas mee te nemen en ze voor een nieuwe moeten betalen. Het voorstel van staatssecretaris Mansveld (I&M) om plastic tasjes niet langer gratis weg te geven, zal dan ook effect sorteren. De aanbevelingen van het KIDV versterken verder het juiste gebruik van draagtasjes: • Reduceer de uitgifte van het aantal draagtassen • Stimuleer hergebruik van draagtassen • Optimaliseer het assortiment aan draagtassen door te kiezen voor draagtassen met de minste milieudruk • Stimuleer het juiste weggooigedrag van draagtassen aan het eind van de levensfase Het onderzoeksrapport ‘Vermindering draagtassen in het winkelkanaal’ kan worden gedownload van www.kidv.nl. Meer informatie is ook te vinden op www.nrkverpakkingen.nl.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

ONDERZOEK

cussie. Maar zwerfafval is voor een groot deel een gedragsprobleem en de politiek gaat dat nu regelen via een hemddraagtasje. Dat is knap, want de zwerfafvalproblematiek is veel groter. Ik hoop dat de politiek eens goed naar het onderzoek gaat kijken. De maatregel om te betalen voor een draagtas vind ik prima, maar uiteindelijk is het niet meer dan symptoompolitiek.’ Het overheidsbeleid richt zich met name op plastic draagtasjes, dunner dan 50 µ. ‘Weet je wat het beleid van de overheid de afgelopen twintig jaar was? In elk verpakkingsconvenant stond dunner, dunner, dunner. Reductie of preventie was het credo, het stond bovenaan de ladder van Lansink. Als kunststof verpakkingsindustrie hebben we daarop ingespeeld en we kunnen dunne draagtassen maken. Wat is het beleid nu? Nu zegt de politiek dat die tasjes onder de 50 µ slecht zijn voor het milieu. Dat klinkt niet bijster consistent. Er kan sprake zijn van voortschrijdend inzicht, maar ze gooien alles op één hoop. Daar moeten we vanaf.’

Motto

Uit het rapport ‘Vermindering draagtassen in het winkelkanaal’ blijkt dat de plastic tas een prima keuze is. ‘Die conclusie is eigenlijk al decennialang bekend, uit diverse andere onderzoeken’, stelt Joan Hanegraaf, voorzitter NRK Verpakkingen. Het is de vraag wat de politiek doet met de onderzoeksresultaten.

‘Ik houd altijd een eenvoudige regel aan: als je het niet nodig hebt, niet gebruiken; als je het gebruikt, dan meermalig, en als je het niet meer gebruikt, dan aanbieden voor recycling.’ Met dit motto verwoordt Joan Hanegraaf grotendeels de aanbevelingen van het KIDV. In het motto ontbreekt echter één KIDV-aanbeveling: het advies om draagtassen te kiezen met de minste milieudruk. Plastic draagtassen, dus. Jaitse Feenstra

H SERIES: HART + ATEX + PL’C’

SMELTDRUKSENSOREN SLIM, VEILIG, GECERTIFICEERD

HART COMMUNICATIE PROTOCOL CONFORM ATEX STANDAARD PERFORMANCE LEVEL ‘C’ GECERTIFICEERD EENVOUDIGE, BETROUWBARE EN NAUWKEURIGE CONFIGURATIE EN DIAGNOSE FUNCTIES.

GEFRAN Benelux NV info@gefran.be – Tel. +32 14 24 81 81 – Fax. +32 14 24 81 80 - www.gefran.be

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

HART_A4_90x123_BENELUX.indd 1

28/02/14 09.28

MACHINES

Droogsysteem

Het Eureka materiaalconditioneringssysteem van Moretto bestaat uit drie onderdelen: de Flowmatik luchtstroomregeling, de OTX droogtrechter en de X Max droger. Volgens de fabrikant is Eureka het meest geavanceerde droogsysteem voor technische thermoplasten, en is dit het enige droogsysteem dat 10.000 tot 12.000 kilogram materiaal per uur kan verwerken bij het compounderen, extruderen en PET-verwerking. Het zou tot 56% minder energie gebruiken dan traditionele droogsystemen. De X MAX droger is gebaseerd op de geoctrooieerde X-technologie van Moretto en bevat een zeefsysteem met droogmiddel, dat een constant dauwpunt van -65 tot -85 °C levert. Het bed is tweemaal zo groot als conventionele bedden, en het werkt zonder koelwater of perslucht voor het wisselventiel. Een ander kenmerk is complete energieterugwinning door rotatie, waarbij warmte wordt teruggewonnen bij het koelen van het bed tijdens het regenereren van de moleculaire zeef. Twee tot tien X MAX drogers kunnen met elkaar worden gecombineerd, waardoor een zeer grote droogcapaciteit ontstaat, tot 20.000 m3/uur luchtstroom (10 drogers). Als niet de volledige droogcapaciteit nodig is, kan de FLOWMATIC luchtstroomregeleenheid een of meer drogers stoppen en de verminderde belasting verspreiden over de overige X MAX drogers met maximaal 32 OTX (Original Thermal Exchanger) trechters. www.moretto.com www.kotraco.nl

Matrijzen

Nabewerking buiten de matrijs met neutrale cyclustijden. Dat noemt Zahoransky als het grote voordeel van de nieuwe SCPS Light matrijstechniek. Hiermee kunnen bijvoorbeeld assembleren en koelen buiten de matrijs plaatsvinden. Door hun speciale constructie zijn SCPS Light spuitgietmatrijzen niet groter dan standaard matrijzen; ze passen dus in elke standaard spuitgietmachine. Een verdere ontwikkeling is de SCPS Flex matrijs. Deze bevat diverse stations voor het uitvoeren van externe processen. Het eerste station kan worden gebruikt voor het inleggen van metalen onderdelen. Na het verwijderen worden de voorgevormde onderdelen gekoeld in het tweede station en verder bewerkt, bijvoorbeeld bedrukt. De volgende stap is verplaatsing naar station drie, waar de onderdelen door een robot worden uitgenomen. Dit flexibele en modulaire systeem kan eenvoudig worden vergroot en uitgebreid met verdere stations. www.zahoransky-group.com

Hotrunners

Husky Injection Molding systems meldt enkele nieuwe ontwikkelingen op het gebied van frisdrankverpakkingen, medische producten en hotrunners. Een voorbeeld is het HyPET HPP5 systeem, een compleet spuitgietsysteem voor PET-voorvormen. De productieeenheid kan worden voorzien van SHOTSCOPE NX, het geïntegreerde proces- en productiebewakingssysteem dat real-time informatie geeft om de efficiëntie te optimaliseren. Verder is er een nieuwe barrièremodule die is gebaseerd op het HyPET HPP5 platform. Deze voorvorm-barrièremodule biedt nieuwe mogelijkheden om PET te gebruiken als verpakkingsmateriaal voor frisdranken, sauzen en andere levensmiddelen, aldus Husky. De module zou kostenbesparingen bieden die tot nu toe niet mogelijk waren voor verpakkingen met een barrière. Daarnaast levert Husky UNIFY voorgemonteerde verdeelsystemen, ALTANIUM MATRIX2 hotrunner- en matrijsregelingen, en een nieuwe generatie afsluiters. De ALTANIUM regelingen zijn gebouwd op een softwareplatform dat integratie met andere producten van Husky toelaat, waardoor een basis ontstaat voor totale servogestuurde matrijsregeling. Dit is een aanvulling op regeling van de spuitneuzen en de temperatuur. www.husky.ca

De SCPS Light matrijs. (foto Zahoransky)

Het HyPET HPP5 systeem. (foto Husky)

Het Eureka materiaalconditioneringssysteem van Moretto. (foto Moretto)

De SCPS Flex matrijs. (foto Zahoransky) KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

ONDERZOEK

Value Circle vergroot kansen op succesvolle innovatie Samenwerking biedt grote voordelen egenwoordig bepaalt niet alleen de functie van een product hoe T het product wordt ontworpen. De hele keten, van grondstofwinning tot hergebruik, bepaalt de richting van productontwikkeling. Daarom bevordert ketensamenwerking het succes van innovatie.

edrijven zoals Van Wijhe Verf, Keykeg en Modified Materials tonen dat aan. Kernwoorden van actuele innovatieprojecten zijn: samenwerking, transparantie en waardecreatie voor mens, milieu en maatschappij. DPI Value Centre, dat polymeerbedrijven helpt in hun innovatie, vat deze woorden samen met de term Value Circle. Veel projecten waarin het DPI Value Centre participeert, kenmerken zich door hun brede maatschappelijke betrokkenheid en samenwerking tussen meerdere ketenpartners. Het valt de innovatiecoaches van DPI Value Centre op, dat juist deze projecten over het algemeen heel succesvol zijn.

Poedercoaten op hout

Een voorbeeld vormt het project â&#x20AC;&#x2DC;Poedercoaten op

KeyKeg: recyclebaar bierfust in een 20 en een 30 liter uitvoering.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

houtâ&#x20AC;&#x2122;. Hierin bracht DPI Value Centre partners uit de gehele waardeketen samen. Harsleverancier DSM Resins, verfproducent Van Wijhe Verf (Wijzonol), coatingspecialist Span Finishing en IMS loonspuiterij werken aan een revolutionaire ontwikkeling: het poedercoaten van hout en kunststof voor buitentoepassingen. In de samenwerking ontwikkelden de partners aan het begin van de keten inzicht in de eisen van eindgebruikers. Over en weer ontstond beter begrip voor elkaars mogelijkheden en onmogelijkheden. Inmiddels beschikken de partners over een operationeel poedercoatingproces voor binnentoepassingen. De kenmerken: geen grondstofverlies, geen schadelijk afval of emissies en een lagere carbon footprint per gecoat oppervlak dan in een traditioneel proces. De business, mens, milieu en maatschappij worden hier allemaal beter van. De partners zetten hun samenwerking

ONDERZOEK

Value Circle DPI Value Centre

DPI Value Centre is een onafhankelijke stichting die bedrijven helpt met hun innovatie op het gebied van polymeren. De innovatiecoaches van DPI Value Centre beschikken over grote kennis en kunde om innovatievragen te helpen oplossen. Ze initiëren samenwerking en helpen projecten te starten. De uitgangspunten zijn: open innovatie, samenwerking en valorisatie van kennis.

Bedrijven opereren niet op een eiland. Samen met hun leveranciers en afnemers vormen ze een waardeketen, die de totale levenscyclus van een product omvat. Elke bedrijfsactiviteit heeft effect op de eerdere en latere stappen in de waardeketen. Door zich bewust te zijn van deze effecten en door verbindingen te leggen met partners elders in de keten, kunnen bedrijven succesvolle innovaties realiseren. Het verbinden van de schakels in de keten levert in combinatie met de nadruk op waardecreatie winst op voor bedrijf, mens, milieu en maatschappij.

voort. Het ultieme doel zijn vuren kozijnen die vijftien jaar niet hoeven te worden geschilderd.

Minder druppels, meer groei

Het doel van een ander samenwerkingsproject, ´Dropless´, was de ontwikkeling van anti-condensmiddelen voor PE-folie die dient als beglazing van groentekassen. AkzoNobel ontwikkelde de juiste moleculen, Addcomp creëerde de masterbatch, Oerlemans maakte hiermee de folie en Olde Haveling testte deze vervolgens in de praktijk. Dat heeft een folie opgeleverd die drie in plaats van twee jaar meegaat. Deze folie levert kostenbesparing op door minder kunststofgebruik en lagere installatiekosten. Toepassing leidt ook tot hogere opbrengst van de teelt, doordat er minder schade aan planten ontstaat als gevolg van druppelvorming op het kasdek. Een derde voordeel is de betere lichtopbrengst door de verminderde druppelvorming, wat leidt tot betere groei.

Sportvissen zonder lood

Ingenieursbureau Modified Materials laat in weer een ander project zien, dat de winst oplevert om bij innovatie de nadruk te leggen op maatschappelijke waardecreatie winst oplevert. Uitgangspunt voor het project was de kennis dat sportvissen gepaard gaat met veel verborgen milieukosten. In Nederland zijn een miljoen sportvissers actief, die per persoon jaarlijks tien gram tot wel tien kilo lood achterlaten in het water. Dit komt overeen met dertig procent van de totale loodemissie van Nederland. Dit was voor Modified Materials het startpunt voor het ontwikkelen van alternatieven uit gietijzer, mineraal en composiet, waarmee tachtig procent van de huidige hoeveelheid lood kan worden vervangen.

Cradle-to-cradle bierfust

Maatschappelijke winst met bierfusten? Lightweight Containers laat zien dat het kan. Dit bedrijf realiseerde een eenmalig recyclebaar fust voor onder andere koolzuurhoudende dranken. Dankzij een consortium

Proefplaatjes uit hout met poedercoating.

van zes partijen is de nieuwste KeyKeg tot stand gekomen. DPI Value Centre hielp bij het ontwikkelen van een oplossing voor het lasersnijden van de bodem en het aanbrengen van een ultrasone las. De KeyKeg is veel lichter dan een stalen fust. Daardoor is het fust makkelijker hanteerbaar en levert hij een flinke besparing op de brandstofkosten voor transport. Bijkomende voordelen in de value circle zijn: de langere houdbaarheid van de drank, de mogelijkheid om het fust tot de laatste druppel te legen en het uitblijven van administratie met bijbehorende kosten voor het statiegeldsysteem. Lightweight Containers werkt nu aan een cradle-to-cradle proces, waarin lege KeyKegs de grondstof voor nieuwe lichtgewicht fusten opleveren. Lonneke de Graaff Innovatiecoach DPI Value Centre

www.dpivaluecentre.nl

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

ONDERWIJS

Industrie niet uitgeleerd over kunststoffen Mikrocentrum geeft cursussen Kunststofkennis De materiaalontwikkeling staat niet stil, metaal geeft terrein prijs ten gunste van kunststoffen, biobased materialen zijn in opkomst, 3D-printen van kunststofproducten is de hype voorbij, analysetechnieken worden verfijnder. Kortom, het domein van de kunststoffen kent een en al dynamiek en uitdagingen. Steeds meer medewerkers van industriële bedrijven dienen daarom kennis van kunststoffen te hebben. De cursus Kunststofkennis van Mikrocentrum biedt uitkomst met een actueel overzicht van het brede vakgebied.

uido Smets, docent Chemie bij Fontys Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen in Eindhoven, heeft veel plezier in het lesgeven. ‘Waar kan ik een kaartje voor de volgende voorstelling kopen’, vroeg een student hem eens na een college. Niet voor niets werd hij in 2011 door de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging uitgeroepen tot Gouden Docent, de beste HBO-docent chemie van Nederland. Daarnaast doet hij bij Fontys onderzoek, in samenwerking met Avans Hogeschool en Wageningen Universiteit, naar uiteenlopende aspecten van biobased kunststoffen, van het produceren tot het verwerken en zelfs het composteren. Duurzaamheid, het produceren met milieuvriendelijker kunststoffen, is een actueel onderwerp vanwege de slinkende aardolievoorraden en de milieuproblematiek. ‘Er is een toenemende bewustwording dat we met deze materialen al het nodige kunnen bereiken’, aldus Smets. Duurzaamheid, mede dankzij biobased materialen, vormt een belangrijk accent in de cursus Kunststofkennis die Guido Smets voor Mikrocentrum verzorgt. ‘De cursus kan als opfrisser dienen en geeft

Fred van Santen van De Wit in Helmond volgde de cursus omdat er bij het bedrijf steeds meer kunststoffen binnenkomen waar hij in het verleden nooit mee te maken had.

een helikopterview van het vakgebied. Het is niet bedoeld voor de specialisten, maar voor de medewerkers die in hun werk wel met kunststoffen te maken hebben of krijgen. Mensen kunnen er ook nieuwe kennis ophalen, bijvoorbeeld als ze in hun werk de overstap maken van metaal- naar kunststofbewerking.’

Kwaliteitscontrole Guido Smets, docent Chemie bij Fontys Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen in Eindhoven en bij Mikrocentrum. (foto Mikrocentrum)

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

Die overgang van metaal naar kunststof is nog volop aan de gang. Zoals bij De Wit in Helmond, fabrikant van bevestigingsmaterialen voor sanitair en elektra. Dat bedrijf maakt met ruim honderd medewerkers producten zoals spijkers, kabelclips en pluggen, steeds vaker van kunststof. De Wit laat die veelal elders spuitgieten, waarna in Helmond de binnenko-

ONDERWIJS

mende producten worden gecontroleerd. Dus besloot Fred van Santen, die vele jaren in de metaalbewerking actief was en sinds kort de kwaliteitscontrole verzorgt, om de cursus Kunststofkennis te volgen. ‘We moeten bijvoorbeeld buighoeken, hardheid en trekvastheid meten en de dikte van verzinklagen bepalen. Ik kwam uit de metaal en vroeg me op die cursus eerst af ‘wat doe ik hier?’. Maar het is me goed bevallen. Mijn kunststofkennis is een heel stuk vooruitgegaan en ik doe nu ook de kwaliteitscontrole van kunststofproducten. Gelukkig geeft De Wit ruimte om op cursus te gaan. Ik ben nu onder meer bezig met praktische materiaalkennis en wil nog een vervolgcursus over kunststoffen volgen. Er komen hier steeds meer nieuwe materialen binnen waar we in het verleden nooit mee te maken hadden.’

DAF Trucks

De redenen voor het overschakelen van metalen naar kunststof componenten en producten kunnen divers zijn. Bij DAF Trucks gaat het naast de kostprijs vooral om het gewicht. Gewichtsbesparing door lichtere kunststofdelen betekent minder brandstofverbruik (en dus minder CO2-emissie) bij gelijke belading of meer netto laadvermogen bij gelijk brandstofverbruik. Zo gaat de truckfabrikant mee in de duurzaamheidstrend. Voor Roland Jörder, normalisator bij DAF Trucks in Eindhoven, was het reden om zich in te schrijven voor de cursus Kunststofkennis. Hij is mede verantwoordelijk voor het opstellen en toepassen van bedrijfsnormen en specificaties voor uiteenlopende zaken, zoals materiaalnormen of de testnormen voor dieselmotoren. ‘Samen met een collega bestrijk ik het hele voertuig en naast de eigen organisatie hebben we ook contacten met toeleveranciers en ISO-normcommissies. Als werktuigbouwer van origine heb ik mij ontwikkeld tot normexpert, onder meer door een opleiding bij het Duitse DIN-instituut te volgen. Ik kwam echter kennis te kort om met kunststofnormen te werken en het gesprek met onze kunststofspecialisten te kunnen aangaan. Sinds mijn schooltijd is de wereld van de kunststoffen flink veranderd. Het was goed om door de cursus een samenvatting van het vakgebied te krijgen, mijn kennis te verdiepen en voor mij nieuwe kennis op te doen van bewerkingsmethodes, chemische samenstelling en fysische eigenschappen van kunststoffen. Ik heb mijn parate kennis vergroot en kon die meteen in onze praktijk toepassen. Als je het bijvoorbeeld hebt over duurzaamheid, gaat het ook om de levensduur van een truck. Kunststoffen kunnen verouderen en dat betekent dat je de juiste materiaalkeuze moet maken. Daarom was het goed dat veroudering in de cursus aan bod kwam.’

3D-printen

Zo zijn er op kunststofgebied nog voldoende uitdagingen bij DAF Trucks. Zoals rond 3D-printen, een onderwerp dat ook op de cursusagenda stond. Roland Jörder: ‘Bij DAF wordt het gebruikt voor prototypes,

Cursus Kunststofkennis biedt breed overzicht

De cursus Kunststofkennis van Mikrocentrum beslaat drie dagen. De cursus biedt een actueel overzicht van het brede vakgebied van de kunststoffen. De belangrijkste soorten kunststoffen en hun eigenschappen passeren de revue. Aan de orde komen tevens de diverse verwerkingstechnieken en relevante analysetechnieken. Cursisten leren ook een eerste stap te zetten in de materiaalkeuze voor een (nieuw) product. Speciale aandacht is er voor nieuwe materiaalsoorten, zoals de biobased materialen, en opkomende productietechnieken als 3D-printen. Eén dagdeel staat geprogrammeerd bij Fontys Hogeschool in Eindhoven, waar de deelnemers in de laboratoria kennismaken met analyse- en verwerkingsapparatuur alsook testen voor versnelde veroudering. De cursus op MBO+/HBO-niveau krijgt deels een flexibele invulling, afhankelijk van de interesses van de deelnemers. Tot de doelgroep behoort iedereen die, direct of indirect, te maken heeft met kunststoffen; denk aan inkoop- en verkoopmedewerkers, engineers, constructeurs, adviseurs en R&D-medewerkers.

DAF Trucks in Eindhoven liet zijn medewerker op het gebied van normen en specificaties de cursus Kunststofkennis volgen. Daardoor kon hij werken met kunststofnormen en gesprekken voeren met de kunststofspecialisten binnen DAF. (foto DAF)

maar voor definitieve lijnproducten zie ik het voorlopig nog niet gebeuren. Ik sluit echter niet uit dat het over tien jaar een normale gang van zaken is. Wij leggen de specificaties bij een toeleverancier neer en die bepaalt hoe hij de gevraagde delen produceert; dat zou met kunststof 3D-printen kunnen. Door de cursus ben ik nu een beetje op de rails gezet, maar het gebied van de kunststoffen is zo ongelooflijk groot; daar kun je een totale studie aan wijden.’ Ook bij DAF is men voorlopig niet uitgeleerd over kunststoffen. www.mikrocentrum.nl KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

VERWERKING

Schroefautomaat ontstoort zichzelf Draadbussen snel en procesveilig in flens geplaatst Met een automaat die met een snelle schroefspindel van Atlas Copco Tools draadbussen in kunststof flenzen draait, heeft het Duitse bedrijf Herbert Waldmann de cyclustijd verkort en de procesveiligheid verhoogd. Fouten die vroeger tot storingen hadden geleid worden automatisch verholpen door de nieuwe installatie.

Waldmann produceert onder andere sluitdoppen voor TL-buizen die bijvoorbeeld in bewerkingscentra en andere machineruimtes worden gebruikt. Met twee kappen per buis worden TL-buizen aan de zijkanten gesloten. De kappen bestaan uit een binnen- en buitenflens en een O-ring die in de buis vastgeklemd wordt en de lamp afdicht. Bij de betreffende productiestap wordt de draadbusautomaat aan een spuitgietmachine gekoppeld en door een portaalrobot met de kunststof flenzen geladen. De automaat plaatst dan drie draadbussen in de flens, de cyclustijd bedraagt 30 seconden. De bijbehorende boorgaten zijn al in het spuitgietgereedschap aangebracht. Bij de latere montage van de flens worden drie schroeven in de bussen gedraaid; ze drukken de O-ring naar buiten en dichten de buis zo af.

werken moest deze in staat zijn zichzelf te ontstoren. Alleen als een bus ergens vastgeklemd zit, moeten handmatig worden ingegrepen; alle andere problemen verhelpt het systeem automatisch. Het is voor Waldmann geen probleem meer als er bijvoorbeeld om half drie â&#x20AC;&#x2122;s nachts, als alle ploegendiensten naar huis zijn, een fout optreedt. De nieuwe schroefautomaat ontstoort zichzelf en gaat vervolgens door met produceren. Figuur 1.

Onbemand

Waldman wilde de flenzen onbemand kunnen bewerken. Om de installatie ook â&#x20AC;&#x2122;s nachts onbemand te laten

Figuur 1. Talrijke fouten die vroeger tot storingen hadden geleid worden automatisch verholpen door de nieuwe installatie. Defecte bussen worden, voor zover ze nog aan de schroefspindel zitten, door een grijper opgehaald en afgevoerd.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

Figuur 2. De draadbusautomaat van Waldmann werkt met een snelle QST-schroefspindel van Atlas Copco Tools (schuin rechts in de afbeelding).

VERWERKING

Figuur 4. De automaat wordt aan een spuitgietmachine gekoppeld. Drie draadbussen worden in de nog warme kunststof flenzen gedraaid die tijdens het proces afkoelen. De drie bussen vereisen daarom verschillende koppels. Voor de installatie is dat geen probleem.

Figuur 3. Waldmann heeft met de nieuwe automaat de cyclustijd verkort van 1 minuut tot 30 seconden en de procesveiligheid verhoogd.

Kenmerken

De draadbusautomaat van Waldmann werkt met een snelle QST-schroefspindel van Atlas Copco Tools (schuin rechts in afbeelding 2). Enkele kenmerken zijn: • De nieuwe QST-inbouwspindel is ongeveer drie keer zo snel als de vroegere handmatige elektrische moeraanzetter. Hij heeft een ingebouwde rem, kan daardoor langer snel draaien en zeer snel uitgeschakeld worden. Figuur 3. • De vroegere installatie was als portaal met drie assen uitgevoerd, de moeraanzetter draaide mee, de bussen zaten vast. Daarbij werd er onnodig veel massa bewogen. Nu zit de moeraanzetter vast en worden alleen de kleine bussen bewogen. Dat betekent minder inspanning en kortere cycli. • Omdat de moeraanzetter vroeger in beweging was, kon het gebeuren dat de positie bij het plaatsen van de draadbus niet nauwkeurig was. Ook de zeskantaandrijving van de moeraanzetter had een zekere speling zodat de bussen konden vastklemmen waardoor het bedrijf gestoord werd. Al bij een verschuiving van 0,5 mm kwam de moeraanzetter die eigenlijk voor handmatige uitvoeringen gedacht was niet meer goed in de bus.

Warme kunststof onderdelen

De bus wordt op een schroefdoorn geplaatst, een zeer specifiek element van Kerb-Konus dat eigenlijk voor koude onderdelen ontwikkeld was. De kunststof onderdelen komen warm (ongeveer 80 °C) uit de spuit-

gietmachine. Bij het indraaien van de bussen plastificeert het materiaal. Het wordt dus weer iets zachter, wat vroeger ook problematisch was. Vooral omdat het werkstuk in het traject van de eerste tot de derde draadbus afkoelt. Daarom is voor het indraaien van de eerste bus een ander koppel nodig dan bij de tweede en vooral de derde bus. Vroeger kon het dan gebeuren dat de ene bus dieper geplaatst werd dan de andere. Als de bus te diep zit gaat hij kapot. De Power-Macsbesturing van het schroefsysteem regelt het indraaien nauwkeurig. Figuur 4. Het thermisch management werkt goed. Eén parameterrecord per draadbussoort is voldoende voor de montage. Ook bij verschillende granulaten of slecht gespoten onderdelen monteert het systeem probleemloos of ontstoort het zichzelf.

Schroefstrategie met rotatiehoekcontrole

In totaal zijn er zes tot acht varianten, die vooral worden onderscheiden door twee verschillende diameters en twee kleuren (zwarte en grijze kappen). De zwarte kunststof is harder en vereist een andere schroefstrategie en omdat er ook twee verschillende soorten bussen (in de maten M4 en M5) worden gebruikt, zijn er in totaal twee parameterrecords nodig. De schroefstrategie die nu wordt geprogrammeerd gebruikt het koppel als ingestelde waarde en controleert de rotatiehoek.

Tot slot

Tegenwoordig draait de draadbusautomaat vaak tien tot twaalf uur ononderbroken, soms zelfs 24 uur per dag, afhankelijk van de ordergrootte. De spuitgietmachine produceert ook nog andere componenten; als er flenzen moeten worden gemaakt wordt de automaat ernaast gezet. Meer dan een miljoen flenzen heeft Waldmann daarmee in iets meer dan twee jaar in elkaar gezet. Tekst en foto’s: Atlas Copco

www.atlascopco.com

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

VERWERKING

Het afwerken van matrijzen geautomatiseerd Lagere productiekosten en hogere productiviteit Zestig procent reductie van de productietijd bij het polijsten van grote spuitgieten dieptrekmatrijzen lijkt een utopie, maar niets is minder waar. Tot voor kort werden gefreesde matrijzen nog volledig handmatig afgewerkt. Het polijsten van grotere werkstukken nam al snel zo’n 1 tot 2 weken in beslag. Sinds de introductie van ‘Machine Hammer Peening’-technologie is dit niet meer nodig.

et behulp van een CNC-aangestuurde KUKA robot kan het oppervlak van een werkstuk voortaan in relatief korte tijd gelijkmatig glad gehamerd worden. In dit artikel een gesprek hierover met Peter Kinader, CEO van SEMATEK GmbH en Bart Al, Sales en Marketing van KUKA Automatisering + Robots.

Auto-onderdelen

Daimler AG heeft als eerste in de industrie ervoor gekozen de gepatenteerde Machine Hammer Peeningtechnologie van SEMATEK toe te passen in twee robotcellen in hun productielijn. De robots zijn ingezet voor

het afwerken van de matrijzen waarmee metalen en kunststof carrosserieonderdelen kunnen worden vervaardigd. ‘De pilots bij Daimler AG draaien met succes inmiddels een aantal jaren. Hoewel de eerste resultaten al veelbelovend zijn, zijn we helaas nog niet zover dat we kunnen zeggen dat bovengenoemde technologie wetenschappelijk is onderbouwd. Daar wordt nu, achter de schermen, wel hard aan gewerkt door een aantal universiteiten in Duitsland en Oostenrijk. Desalniettemin is al duidelijk dat de benodigde productietijd door de inzet van deze technologie fors wordt ingekort. Bovendien wordt met het nieuwe

Sematek en KUKA Automatisering + Robots bedachten deze oplossing om het afwerken van gefreesde matrijzen te automatiseren.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

VERWERKING

Voor de oppervlaktebehandeling is aan de flens van de robot een pneumatisch lineair trillende hamerkop gemonteerd.

hameringsproces niet alleen het oppervlakte van het werkstuk gladder, maar er treedt ook een significante verharding van het bewerkte oppervlak op’, aldus Kinader van SEMATEK.

Modulaire oplossingen

SEMATEK GmbH legt zich sinds 2007 toe op het ontwikkelen en bouwen van speciale machines voor uiteenlopende sectoren en het bewerken van werkstukken. Van machines voor de folie-industrie tot diverse soorten bewerkingsmachines voor de algemene machinebouw en de kunststofindustrie. Kinader vertelt: ‘Eigenlijk zijn het allemaal innovatieve, modulaire oplossingen die ieder op geheel eigen wijze bijdragen aan een hogere efficiency, het verlagen van de productiekosten en het verhogen van de productiviteit op de werkvloer bij onze klanten.’ Afhankelijk van de uiteindelijke applicatie bestaat de mogelijkheid om één of meer modules samen te bouwen en vervolgens klantspecifiek te maken. Essentieel bij elk nieuw project is dat de oplossing goed reproduceerbaar moet zijn. Vanuit deze filosofie heeft Sematek samen met KUKA Automatisering + Robots een oplossing bedacht om het afwerken van gefreesde matrijzen te automatiseren. Als dochterbedrijf van het Duitse KUKA verkoopt en levert KUKA Automatisering + Robots N.V. het complete gamma aan KUKA robots aan de Benelux markt en gaat daarbij ver in het ondersteunen van systeemintegratoren.

Bart Al legt uit: ‘Het voordeel van de inzet van een robot is dat ondanks de automatisering de flexibiliteit behouden blijft. Door een grotere robot te gebruiken of door een robot op een lineaire as te plaatsen, kunnen ook grotere werkstukken worden bewerkt. Denk bijvoorbeeld aan de bladen van een windmolen of aan scheepschroeven. Het aantal mogelijkheden is met de inzet van een robot fors groter en dat verruimt voor SEMATEK de toekomstmogelijkheden met deze technologie.’

Automatisering complex

Tot voor kort werd de binnenzijde van een matrijs glad gemaakt door deze volledig handmatig te polijsten. Dit was uitermate arbeidsintensief. Zo was een ervaren polijster bij een complexere vorm al snel zo’n 1 tot 2 weken bezig. Een nadeel van deze handmatige methode was de wisselende kwaliteit. Kinader vertelt: ‘Dat was dan ook de aanleiding om deze bewerking te automatiseren. En hoewel dit op het eerste gezicht eenvoudig lijkt, was het een uitdaging op zich. Uitermate complex is namelijk de combinatie van kinematische meetmethoden en robotbewegingen.’ Daarom is in nauwe samenwerking met KUKA gezocht naar een oplossing die voor eindgebruikers makkelijk te gebruiken is. Al: ‘Gekozen is voor de KR 120 robot uit de Quantec-serie die standaard is voorzien van de KR C4 robotcontroller. Deze robot is onderscheidend voor wat betreft de positieherhalingsnauwkeurigheid en baannauwkeurigheid. Zeker voor deze applicatie zijn deze eigenschappen essentieel.’ KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

VERWERKING

De CNC-aangestuurde KUKA robot hamert het oppervlak van een de matrijs in relatief korte tijd gelijkmatig glad.

Opbouw

Voor de oppervlaktebehandeling is aan de flens van de robot een pneumatisch lineair trillende hamerkop gemonteerd. CAD-tekeningen kunnen met de KUKA CNC-software direct worden omgezet in G-codes. Op deze gebruiksvriendelijke wijze kan zonder enige vorm van programmeren de robotbeweging tot stand worden gebracht. De paden van het hameren zijn relatief eenvoudig in te voeren, evenals de overige parameters zoals de diameter van de daadwerkelijke hamerkop en de hoek en afstand van de pneumatische hamer ten opzichte van het werkstuk. Om het hele proces uit te meten maakt SEMATEK gebruik van een 5D-meetsysteem. Dit systeem meet het Tool Center Point (TCP), maar zorgt er vooral ook voor dat de oriëntatie van het gereedschap zo precies mogelijk gekalibreerd is. Met name dit laatste aspect is van cruciaal belang voor de uitvoering van het CNC-programma, om te allen tijde een constante nauwkeurigheid van 99,8% te kunnen realiseren. Tijdens het proces worden de toppen van de freespaden in de groeven gehamerd. Door de bewerking wordt het oppervlak niet alleen gladder, maar ook harder (strain hardening). Zo kan, afhankelijk van het materiaal waar het werkstuk uit vervaardigd is, de hardheid van het oppervlak met 30% worden verhoogd. Kinader licht toe: ‘Op deze wijze kan dus een oppervlaktegesteldheid worden gegarandeerd van minder dan 0,1 µm. Dit is met frezen op de conventionele wijze niet haalbaar.’

Opschaalbaar

Op de vraag of in alle gevallen de Quantec KR 120 20

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

robot wordt ingezet, antwoordt Al: ‘Nee, dat is afhankelijk van het gewenste werkbereik. Deze serie bevat modellen, die in draagkracht variëren van 90 tot 300 kilogram en de reikwijdte loopt uiteen van 1.573 tot 3.901 mm. Steeds wordt per project bekeken met welk model robot uit de Quantec-serie voldaan kan worden aan de klantspecificaties. Opschalen en afschalen van het proces met deze oplossing is relatief eenvoudig, want de software-aansturing blijft in alle gevallen gelijk. Dus ook voor ‘high end’toepassingen in de kunststofindustrie is deze oplossing geschikt.

Verder onderzoek

‘De ontwikkeling van bovengenoemde technologie is een goede stap op weg. De komende jaren zal dit verder worden geoptimaliseerd en doorontwikkeld. Zo moet de robot om zijn werk goed te kunnen uitvoeren vooralsnog loodrecht op het werkstuk staan. Zeker om bij moeilijk bereikbare plaatsen te komen is dat lastig. Achter de schermen wordt dan ook nu naarstig gezocht naar mogelijkheden om dit te ondervangen. En een ander thema waar de komende jaren fors op wordt ingezet is het verder optimaliseren van de reproduceerbaarheid. Zeker voor projecten in de kunststofindustrie is dat een enorme uitdaging’, aldus Kinader. Henriëtte van Norel

www.kuka.be www.kuka.com www.sematek.com

MATERIALEN

Brandvertraagde polyesterfolie

DuPont Teijin Films heeft brandvertraagde polyesterfolies op de markt gebracht: Teijin Tetoron UF PET en Teonex QF PEN Films UL. Beide typen zijn wit, halogeenvrij en gecertificeerd als VTM-0. Teijin Tetoron UF polyetheentereftalaat (PET) films en Teonex QF polyetheennaftalaat (PEN) folies combineren chemische bestandheid, sterkte en isolerende eigenschappen met een UL 94 VTM-0 classificatie. De folies zijn leverbaar in diktes van 25 tot 250 μ. De Teonex-folie is bestand tegen verwerkingstemperaturen van meer dan 180 °C. Als toepassingen worden genoemd isolatiemateriaal en etiketten voor elektronica en batterijen, en flexibele gedrukte bedrading en verlichting (LED’s). www.dupontteijinfilms.com

Nucleëermiddel voor HDPE

Hyperform HPN 201 M van Milliken is een nucleëermiddel dat de eigenschappen en het spuitgieten van HDPE verbetert. Het additief zorgt voor kristallijne oriëntatie, waardoor de mechanische eigenschappen van HDPE gaan lijken op die van slagvast PP. Het HDPE is daardoor geschikt voor bijvoorbeeld afvalbakken, kratten en pallets. HDPE dat is genucleëerd met Hyperform HPN 210 heeft een 50% grotere stijfheid (modulus) dan standaard HDPE, aldus Milliken. Hierdoor kan dunwandiger worden gespuitgiet. Verder is de temperatuurbestandheid verbeterd. De warmvervormingstemperatuur ligt 10-40 °C hoger dan bij standaard HDPE en de krimp is minder. www.millikenchemical.com

Waterafstotend: Lotus-effect 2.0

Koolstofvezelversterkt PBT

Het lotus-effect is het verschijnsel dat waterdruppels van een ruw oppervlak rollen. Het klassieke lotus-effect werkt echter alleen voor water, niet voor olie. Het Karlsruhe Institut für Technologie heeft verder onderzoek gedaan naar nieuwe materialen voor coatings die zowel water als olie afstoten. Het KIT koos voor fluorpolymeren en deze voorzien van een ‘lotus’ oppervlak. Hiervan rolden zowel olie- als waterdruppels vanaf. Dit lotus 2.0 effect, zoals het wordt genoemd, is aangetoond in het laboratorium. In de praktijk bleek het effect nog niet stabiel genoeg. Een groot probleem is namelijk de gevoeligheid voor afschuren van het oppervlak. Het KIT heeft de polymeren waar water en olie vanaf rollen fluorpore genoemd. Fluorpore is een chemisch inert micro- tot nanoporeus fluorpolymeer. Als toepassingsvoorbeeld wordt genoemd het coaten van autoruiten om te voorkomen dat er in de winter water op condenseert en bevriest. Een ander voorbeeld is een zeef met fijne poriën die water/oliemengsels, die worden gebruikt als koelmiddelen in de procesindustrie, van elkaar kan scheiden. www.kit.edu

BASF heeft koolstofvezelversterkt Ultradur (PBT) aan zijn leveringsprogramma toegevoegd: Ultradur B4300 C3 LS. Dit materiaal heeft als eigenschappen geringe elektrostatische oplading en goede geleidendheid. Dit maakt het materiaal geschikt voor onderdelen van gevoelige meetinstrumenten en besturingstechniek voor machines en auto’s. Door de antistatische eigenschappen van het PBT hecht minder vuil aan de onderdelen die ervan zijn gemaakt. Als er explosiegevaar is, vermindert het geleidende Ultradur het risico op elektrostatische ontlading en vonken. Een eerste type, Ultradur B4300 C3 LS bk15126, is in commerciële hoeveelheden leverbaar. Het bevat 15% koolstofvezels en heeft een lage volume- en oppervlakteweerstand. Het neemt nauwelijks water op, is met lasers te markeren en heeft mechanische eigenschappen die vergelijkbaar zijn met die van standaard PBT met 30% glasvezel. Het geleidende Ultradur kan door middel van lassen en lijmen met andere PBT-typen worden verbonden. www.ultradur.de www.basf.com

Koolstofvezelversterkt geleidend PBT (Ultradur). (foto BASF) Het nieuwe materiaal ‘fluoropore’ stoot water (links) en olie (rechts) af. De druppels hechten niet aan het oppervlak. (foto KIT/Rapp)

Gespuitgiete HPDE afvalcontainers, gemaakt van HDPE waaraan Hyperform HPN 210 M is toegevoegd. (foto Milliken) KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

MARKTONDERZOEK

Propeen en polypropeen: gebruik zal flink stijgen Marktrapporten over propeen en polypropeen van Ceresana Bij het Duitse marktonderzoeksbureau Ceresana verschenen marktrapporten over propeen en polypropeen. In 2013 werd ongeveer 85 miljoen ton propeen verwerkt. Voornamelijk tot polypropeen, maar ook tot propeenoxide, acrylnitril, cumeen, butanal en acrylzuur. De wereldmarkt voor PP beliep in 2013 meer dan 55 miljoen ton. Ondanks de economische crisis neemt het gebruik van PP nog altijd toe. Ceresana verwacht een stijging van 5,8% per jaar tot 2021. Propeen

Een groot deel van de wereldproductie aan propeen ontstaat als bijproduct van de etheenfabricage, aldus Ceresana. Dit gebeurt door stoomkraken of door katalytisch kraken in raffinaderijen. Door het toenemende gebruik van ethaan zullen stoomkrakers steeds meer etheen en steeds minder propeen produceren. Dankzij een breder gebruik van speciale technieken komt er meer propeen op de markt, met als gevolg een stabilisatie van de prijzen. Ceresana verwacht dat de omzet aan propeen met 5,3% per jaar zal toenemen tussen 2013 en 2021. Dit is minder dan in de acht jaar ervoor. Een belangrijke speciale techniek voor de productie van propeen is dehydrogenatie van propaan (PDH-

techniek). Gezien het toenemende prijsverschil tussen propeen en propaan, wordt deze methode winstgevender, en niet alleen in landen met uitgebreide gasreserves. In de Verenigde Staten en China worden verscheidene PDH-fabrieken gebouwd, waardoor het productiepotentieel voor propeen eveneens zal toenemen. Regionale verschillen De verwachting is dat, ondersteund door de nieuwe PDH-fabrieken, de propeenproductie in Noord-Amerika aanzienlijk zal stijgen - na de daling tussen 2005 en 2013. De hoogste groeicijfers worden voorspeld voor Oost-Europa (met name Rusland) en het Midden-Oosten. West-Europa heeft te lijden onder het gecombineerde effect van toenemende internationale prijsdruk en zwakke vraag. Ceresana verwacht een afname van de capaciteit en van het geproduceerde volume. China bepalend Doordat de oliebronnen van China beperkt zijn, moeten de producenten van propeen in dit land veel olie importeren. De productie van niet op ruwe olie gebaseerde propeenproducten zal in de toekomst sterk toenemen. Om dit te bereiken, worden nieuwe CTO- (coal to olefins) en PDH-fabrieken gebouwd. Volgens Ceresana zal de Chinese productie van propeen de komende jaren toenemen met 8% per jaar. Door de snelle toename van de vraag blijft China echter grote hoeveelheden propeen importeren. Het gebruik van propeen Ongeveer twee derde van alle propeen ter wereld wordt verwerkt tot polypropeen. De vraag naar deze kunststof groeit tot 2021 met 3,75 per jaar, aldus Ceresana, en daarom zal de vraag naar PP de markt blijven domineren. Andere markten voor propeen zijn propeenoxide, acrylnitril, butanal, cumeen en acrylzuur. Propeenoxide wordt gebruikt voor de productie van PUR, lak, lijm, polyesterhars, koelmiddelen, antivries en oplosmiddelen. Acrylnitril wordt verwerkt tot ABS en acrylvezels. Butanal is een

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

MARKTONDERZOEK

Market Study: Propylene (UC-10605) 580 pagina’s, 29 landenprofielen, 126 bedrijfsprofielen Prijzen vanaf €2,500

Market Study: Polypropylene - 3rd edition (UC-10405) 580 bladzijden, 28 landenprofielen, 115 bedrijfsprofielen Prijzen vanaf €2,500

Ga voor gedetailleerde informatie over inhoud en prijzen naar: www.ceresana.com

in de grootste markten, namelijk Duitsland, Italië en Frankrijk. Oost-Europa zal sterker groeien. Vooral in de Russische verpakkingssector boekt PP winst ten opzichte van PET en PE. De Verenigde Staten, de grootste gebruiker van hard kunststof verpakkingen, ondervindt de laatste tijd een groeiende vraag naar PP. In China en India stijgt de vraag zeer sterk; verwacht wordt dat Zuidoost-Azië in 2021 bijna 60% van de mondiale vraag voor zijn rekening neemt.

tussenproduct voor butanol en 2-ethylhexanol. Cumeen wordt voornamelijk gebruikt voor de fabricage van fenol en aceton, en is daardoor ook een grondstof voor bisfenol A, fenolhars, caprolactam en methylmethacrylaat. Acrylzuur wordt gebruikt voor de productie van acrylester voor superabsorberende polymeren.

Polypropeen

Het openleggen nieuwe toepassingsgebieden, de ontwikkeling van biobased PP en de vervanging van andere materialen leiden ertoe dat de markt voor PP blijft groeien. Verwacht wordt dat het aandeel van WestEuropese PP-producenten in de wereldproductie de komende jaren zal dalen van 13,9% tot 11,4%. Dit is grotendeels het gevolg van een matig groeiende vraag

(Advertentie)

Verpakking Meer dan de helft van de wereldproductie aan PP wordt verwerkt tot verpakkingen. De grootste afzetmarkt is flexibele verpakking uit PP-folie. HardPP verpakking, bijvoorbeeld bakjes en doppen, komen op de tweede plaats. Vezels en consumentengoederen hebben elk een aandeel van ongeveer 12%. Het gebruik in de auto-industrie zal de hoogste groeicijfers te zien geven. In de bouw en elektronica/elektrisch zal de vraag met ongeveer 4% per jaar elk toenemen. Capaciteit en prijs In de nabije toekomst neemt de propeencapaciteit aanzienlijk toe. Als gevolg daarvan zullen ook nieuwe PP-fabrieken worden gebouwd. Zuidoost-Azië neemt nu al bijna de helft van de totale PP-capaciteit voor zijn rekening en de capaciteit zal de komende acht jaar verder groeien. Andere grote fabrieken worden gebouwd in Oost-Europa en het Midden-Oosten. Deze ontwikkeling zal ertoe leiden dat de prijs van PP slechts matig zal stijgen. Doordat in West-Europa de productie zal afnemen, verandert dit werelddeel van een netto-exporteur tot een netto-importeur van PP. Ondanks het toenemen van de eigen productie zal Zuidoost-Azië netto nog altijd 2 miljoen ton PP importeren. China zal allereerst in de eigen behoefte willen voorzien. Als alle geplande PP-projecten worden gerealiseerd, dan het MiddenOosten zijn netto-export aanzienlijk uitbreiden om aan de groeiende wereldvraag te voldoen.

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

COMPOSIETEN

Composieten van TenCate in Orion ruimtecapsule

TenCate Advanced Composites Noord-Amerika heeft hittebestendige composieten ontwikkeld en geleverd voor het hitteschild en de backshell structuur van de Orion ruimtecapsule, een multifunctioneel ruimtevaartuig. De composieten vervangen het traditionele titanium. Hierdoor werd op gewicht en kosten bespaard. Het hitteschild is buiten de autoclaaf vervaardigd. Bij de ontwikkeling van de composieten werkte TenCate nauw samen met de Orion thermische beveiligingsgroep van Lockheed Martin Space Systems. Het Orion hitteschild heeft een doorsnede van 5 meter. www.tencateadvancedcomposites.com www.nasa.gov/exploration/systems/orion

De step heeft een afneembare lithiumbatterij die in twee uur tijd opgeladen wordt. De actieradius is 20 kilometer bij een snelheid van 25 km/uur. www.technyl.com www.kleefer.com

Opvouwbare step. Grotendeel gemaakt van glasvezelversterkt polyamide door middel van sinteren. (foto Kleefer)

Composiet afdekkap voor uitlaat

De BMW i8 heeft op de uitlaat een afdekkap van Tepex, het composiet van Bond-Laminates (een dochteronderneming van Lanxess). Tepex is een met lange glasvezels versterkt polypropeen dat door compressiepersen zijn uiteindelijke vorm krijgt. Tepex dynalite 104RG601 is gebruikt als oppervlaktelaag. Doordat de composiet stijf is bij hoge temperaturen, vervormt hij niet bij de uitlaat. Tepex verbetert tevens de sterkte en slagvastheid van het onderdeel bij temperaturen onder nul. De Tepex laag is 0,5 mm dik en bestaat uit een polypropeen matrix met 47 volumeprocent continue glasvezels (weefsel van één laag). www.lanxess.com

Het hitteschild van de Orion wordt uit de mal genomen. (foto NASA).

Step

De Bud-e is een opvouwbare elektrische step, ontwikkeld door het Franse bedrijf Kleefer in nauwe samenwerking met Solvay Engineering Plastics. De stroomlijn op de ‘voorvork’ is gemaakt van glasvezelversterkt polyamide 6 poeder voor SLS (Selective Laser Sintering) uit de Sinterline Technyl serie polymeren van Solvay. Voorafgaand aan het SLS-proces zijn de onderdelen geoptimaliseerd met het MMI Technyl Design programma van Solvay voor het modelleren en analyseren. Kleefer (Lyon) ontwikkelt en bouwt lichte elektrische voertuigen voor stadsgebruik. Hierbij worden met behulp van 3D-printen functionele prototypes gebouwd die ongeveer dezelfde eigenschappen hebben als het eindproduct.

Afdekkap uitlaat BMW i8 van Tepex. (foto Lanxess)

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

Composiet gastank

Een traditionele stalen tank met een inhoud van 40 liter weegt ongeveer 60 kg, een ‘Type IV’ composiet tank met Akulon Fuel Lock barrière slechts 20 kg. De Type IV drukvaten zijn geheel gemaakt van met continue vezels versterkte kunststof. Akulon Fuel Lock is een op polyamide 6 gebaseerde kunststof met een zeer hoge barrière voor koolwaterstoffen. De tank wordt omwikkeld met tapes op basis van thermoharders of thermoplasten, zoals EcoPaXX polyamide 410. Akulon Fuel Lock bevat additieven die de gasbarrière van PA 6 verder verbeteren. Ook geven ze een hoge slagvastheid bij lage temperaturen (tot -60 °C). Het programma Akulon Fuel Lock materialen is uitgebreid met een type dat geschikt is voor het blaasvormen van grote drukvaten voor voertuigen zoals bussen en vrachtwagens. Gewoonlijk is het lastig om grote producten te blazen uit PA 6 doordat het polymeer een relatief lage smeltsterkte heeft. Dit nieuwe type heeft een voldoende hoge smeltsterkte om een stabiele slang te creëren voor tanks van meer dan 20 meter lengte. www.dsm.com/automotive www.akulon.com www.ecopaxx.com

Gastank voor auto’s, gemaakt van glasvezelversterkt polyamide. (foto DSM)

BRANCHE REGISTER

Afdichtingen

WILHELM KÖPP ZELLKAUTSCHUK GmbH & Co. KG | AKEN, Duitsland Hergelsbendenstraße 20 52080 Aken, Duitsland T +49 (0)241 16605-0 F +49 (0)241 16605-55 E info@koepp.de I www.koepp.de Company profile: Toonaangevend leverancier, producent, verwerker en dienstverlener op het gebied van cellulaire kunststofen schuimrubberproducten. Productoverschrijdende advisering door experts voor optimale oplossingen.

Grondstoffen

Distrupol B.V. Bezoekadres: Noordweg 3 3336 LH Zwijndrecht Postadres: Postbus 11 3330 AA Zwijndrecht The Netherlands T +31 (0)78-6250181 F +31 (0)78-6250053 E info-benelux@distrupol.com I www.distrupol.com

Rolweg 27, 4104 AV Culemborg Postbus 503, 4100 AM Culemborg T +31 - (0) 345-687878 F +31 - (0) 345-687879 E plastic-benelux@biesterfeld.com I www.biesterfeld-plastic.com Leverancier van: Du Pont (o.a. POM, PA), INEOS Polyolefins (PP, PE), Styrolution (PS), Chi Mei (ABS, M-ABS, SAN, PC), BASF (TPU), ExxonMobil (TPEV), SK Chemicals (PETG), LG Chem (PC Compounds, PMMA, POE), Chevron Phillips (PPS), Solvay Advanced Polymers (PSU), Idemitsu (PC), LG Chem (NBR, SBR), ExxonMobil (EPDM), Master Additives (Rubber Processing Aids)

Granulatoren

Suurmond BV/Automatik Plastics Machinery GmbH Voltweg 9, 8071 CZ Nunspeet T 0341 - 254900 F 0341 - 258484 E info.nl@suurmond.com I www.suurmond.com

PTC Polymer Trade Center BV Laan van Mertersem 64 4813 GH Breda T +31 (0)76 520 68 66 F +31 (0)76 515 37 63 E info@polymertradecenter.nl I www.polymertradecenter.nl

Merco-Polymers B.V.

SPS | Solids Process Solutions Blokzijlpark 73 3826 BN Amersfoort T 0031 - 334532322 E rob@SPSsolutions.nl I www.SPSsolutions.nl Exclusief agent voor • Scheer Pelletizing Systems

Commerce Parc Krijgsman 11 1186 DM Amstelveen T +31 (0)20-3450016 F +31 (0)20-6401139 E info@merco-polymers.com I www.merco-polymers.com http://twitter.com/mercopolymers Officieel distributeur : Braskem en Kleindistributeur Ducor petrochemicals

Albis Benelux BV Paardeweide 2 4824 EH Breda T 0031 (0)76 - 5433800 F 0031 (0)76 - 5426700 E albisbenelux@albis.com I www.albis.com Compounding en distributie van (granulaat) standaard kunststoffen, technische kunststoffen, recycle- en biobased kunststoffen, masterbatches en special compounds. Officiëel distributeur voor o.a. BASF, Styrolution, Bayer Material Science, Lanxess, LyondellBasell, Eastman, Solvay, Ampacet, KEP, Tecnaro, Uteksol, Vamptech, MBA en Albis Plastic. Kunststoffen o.a. PE, PP, PS, ABS, MABS, SMMA, MBS, SAN, ASA, PMMA, CAB, PETG, PC, PC/ ABS, PC/ASA, PC/PBT, PA6, PA66, POM, PBT, TPE, TPU, TPS, PPE, PEEK, PPS, PSU, PPA.

Hoevestein 36 F, 4903 SC Oosterhout T 0162 - 491650 F 0162 - 491651 E info@prime-polymers.com I www.prime-polymers.com T Belgie 0032 (0) 25133313 F België 0032 (0) 25130455 Officieel distributeur voor: ExxonMobil Chemical, Borealis, ENI Versalis, Radici Plastics, Romira Technische Kunststoffe, Ico Polymers en Wiwax.

PTI

Plastics Trading International bv

Visitaddress: Campagneweg 11P NL-4761 RM Zevenbergen Postaddress: Zomerland 31 NL-4761 TA Zevenbergen T +31(0)651354128 F +31(0)168321909 E info@plastics-tradinginternational.com I www.plastics-tradinginternational.com

Resinex Netherlands BV Munsterstraat 12 7418 EV Deventer, Nederland T 0570 - 677 584 F 0570 - 621 732 E info@resinex.be I www.resinex.com

Resinex Benelux N.V. Moerenstraat 85a B2370 Arendonk, België T +32 - 14 67 24 96 F +32 - 14 67 05 81 E info@resinex.be I www.resinex.com

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

BRANCHE REGISTER

Hechtingstechniek

Lijmen

Masterbatches en compounds

Ultrapolymers BV Ruplo

Galvanistraat 14-2 Postbus 138, 6710 BC Ede T 0318 - 641216 F 0318 - 620365 E info@ultrapolymers.nl

Lijmtechniek Maan Group -

Ultrapolymers Group NV Gerard Mercatorstraat 90 3920 Lommel, België T +32 - 11 579 557 F +32 - 11 634 596 E info@ultrapolymers.be I www.ultrapolymers.com

Will & Co B.V. Dellaertlaan 24 1171 HG Badhoevedorp Postbus 46 1170 AA Badhoevedorp T F E I

+31 20 6597501 +31 20 6597392 info@will-co.nl www.will-co.nl

Microspuitgieten

Cel Kunststoffen Wetenschapspark 27 3590 Diepenbeek, België T +32 (0)11 278825 F +32 (0)11 278826 E celkunststoffen@celkunststoffen.khlim.be I www.celkunststoffen.be

Glueing Technology Surface Treatment Klipperweg 16 8102 HR Raalte - Nederland T 0572-355333 E r.klein@maangroup.nl I www.maangroup.nl De Maan Group streeft ernaar alle materiaalverbindingen op een duurzame manier mogelijk te maken, door gebruik van lijmen oppervlaktetechniek. • voorbehandelen • plasmatreatment • hechtingseigenschappen • lijmtechniek

Kunststofverwerkende industrie

Meeuwstraat 2a 9791 GE TEN BOER T 050 - 3022702 F 050 - 3022179 E info@ruplo.nl I www.ruplo.nl ISO 9001 gecertificeerd

Masterbatches

Zwarte Masterbatches Op basis van: Toepassingen: PE Compounding PP Recycling PS Spuitgieten PA Folie EVA Buis UN Conductive Onze agent voor de Benelux:

Pachtersveld 102 7327 CS APELDOORN T +31 (0) 55 53 43 550 / +31 (0)6 50 51 03 23 E info@levadaplastics.nl I www.levadaplastics.nl

Laserlassen

Vlierberg 26A, 3755 BS Eemnes Ultrasoon-, spiegel- , wrijvings-, Infrarood- en laserlassen van kunststoffen T 035 - 6098111 F 035 - 6098120 E info@branson.nl I www.branson.nl

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

Achterdijk 12, 5705 CB Helmond T +31 (0)492-524252 F +31 (0)492-528784 E post@colorex.nl I www.colorex.nl

Meet & regelapparatuur

GEFRAN BENELUX NV

HSV Packaging & Insulation Nederland BV Frankeneng 19, 6716 AA Ede Postbus 351, 6710 BJ Ede T +31 318 648999 F +31 318 632032 I www.hsv.nl

Colorex Master Batches BV

W & R Plastics BV Jean Monnetpark 73 7336 BB APELDOORN T 055 - 5335224 F 055 - 5335245 E info@wenrplastics.nl I www.wenrplastics.nl

Lammerdries-Zuid 14A 2250 Olen, België T +32 14 24 81 81 F +32 14 24 81 80 E info@gefran.be I www.gefran.be Sensoren: Smeltdruk, voor elk polymeer Wegopnemers voor spuitgietmachines Temperatuursensoren voor meting in de smelt Instrumentatie: Temperatuurregelaars voor 1 of meerdere zones Solidstate relais met of zonder stroombewaking Automatisering: Totaaloplossing voor extrusie en spuitgieten Drives: AC-, DC- en Servodrives

BRANCHE REGISTER

Opleidingen

Softwarepartner

Ultrasoonlassen Van der Vleuten

Opleidingen-themadagenseminars Kruisstraat 74, Eindhoven T 040 - 2969933, F 040 - 2969930 E info@mikrocentrum.nl I www.mikrocentrum.nl www.kunststoffenbeurs.nl Uw partner voor zowel openals bedrijfsinterne opleidingen voor o.a. Kunststoftechniek, Spuitgieten, Extruderen, Vacuüm/Thermovormen, Rotatiegieten, Matrijzen, Verbindingstechniek en Composieten.

Productontwikkeling ontwerpbureaus

Van Dijk 3DE BV Harderwijkerweg 141a 3852 AB Ermelo T 0341 416 594 F 0341 416 764 info@3de.nl www.3de.nl creative product development

Blisss software B.V. Nina Simonestraat 80-82 6541 EC Nijmegen T 024 - 3737968 F 024 - 3886941 E info@blisss.nl I www.blisss.nl Dé Microsoft ERP partner met specialistische kennis van de kunststofverwerkende industrie. Van planning, orderverwerking tot machineparkkoppeling: Blisss biedt de oplossing.

Spuitgietbedrijven

Kunststofindustrie B.V. Energieweg 8, 5422 VN Gemert, The Netherlands T +31 - 492 - 365255 F +31 - 492 - 366910 E info@vleutenkunststof.nl I www.vleutenkunststof.nl Het adres voor: - Spuitgieten - Extruderen - Recycling van PP kunststoffen - In Mould Labelling (IML)

Spuitgietmachines

ARBURG BV Krommewetering 81 NL - 3543 AM Utrecht T 030 - 2426060 F 030 - 2426070 E Netherlands@Arburg.com I www.arburg.nl Elektrische, hybride en hydraulische spuitgietmachines met sluitkrachten van 125 tot 5.000 kN. Robotsystemen - geïntegreerd in de SELOGICA direct machinebesturing.

TandradPolymeerpompen

D-35708 Haiger Tel.: + 49 (0)2773 / 9406 - 0 Giersbach_GmbH@t-online.de www.giersbach.info • Kunststoff-Recycling • Kunststoff-Handel • WEISS-Recyclinganlagen

Ultrasoontechniek

ALPHA BVBA Kleimoer 2 B – 9030 GENT T +32 9 243 80 90 F +32 9 243 80 91 E info@alpha.be I www.alpha.be Ultrasoon-, Laser- Hot Air Cold stake en Hoogfrequent lassen Ultrasoon- en Droogijsreinigen

Wrijvingslassen

Vlierberg 26A, 3755 BS Eemnes Ultrasoon-, spiegel- , wrijvings-, Infrarood- en laserlassen van kunststoffen T 035 - 6098111 F 035 - 6098120 E info@branson.nl I www.branson.nl

Zeefwisselaars

Recycling

GIERSBACH

Vlierberg 26A, 3755 BS Eemnes Ultrasoon-, spiegel- , wrijvings-, Infrarood- en laserlassen van kunststoffen T 035 - 6098111 F 035 - 6098120 E info@branson.nl I www.branson.nl

Suurmond BV/Maag Pump Systems AG Voltweg 9, 8071 CZ Nunspeet T 0341 - 254900 F 0341 - 258484 E info.nl@suurmond.com I www.suurmond.com

Suurmond BV/Maag Filtration Systems Voltweg 9, 8071 CZ Nunspeet T 0341 - 254900 F 0341 - 258484 E info.nl@suurmond.com I www.suurmond.com

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2014

TOEPASSINGEN

Wandelstokklem

De LED-wand bestaat uit panelen waarop 480 meerkleurige LED lampjes per vierkante meter zijn verwerkt. Deze worden met behulp van geavanceerde technieken zodanig geschakeld, dat de losse lichtpunten gezamenlijk een digitaal beeld vormen dat kan worden afgespeeld. De DuPontCorian panelen voor de Ambium Dynamic LEDwall zijn 74 cm breed en leverbaar tot 2,4 meter hoogte. www.corian.nl www.koledo.eu www.gielissen.com

De wandelstokklem zorgt ervoor dat wandelstokken en krukken niet kunnen vallen als ze worden neergezet. Met het hulpmiddel worden ze namelijk eenvoudig aan de tafel of stoel geklemd. In 2008 won de klem in het tv-programma ‘Het Beste Idee van Nederland’ de eerste prijs. Er was veel belangstelling voor, maar het product was nog lang niet uitontwikkeld. Koen&Co ging de uitdaging aan. Inmiddels is de klem marktrijp. Er zijn twee versies: de Jive, waarbij de klem met twee klittenbandjes om de stok of kruk wordt bevestigd, en de Juba, die vast aan de stok zit. De Jive is los verkrijgbaar en kan door de wandelstok- of krukkengebruiker zelf worden bevestigd. Type Juba wordt door fabrikanten van krukken en wandelstokken geïntegreerd in hun product. Meer informatie: www.koenenco.nl jlmhanssen@planet.nl (Jac Hanssen)

De Ambium Dynamic LEDwall. (foto Leo Torri voor DuPont Corian)

Kunststof sensor

Aan PolyOne is een SPE Automotive Innovation Award toegekend voor het ontwikkelen van een kunststof temperatuursensor. Deze is bestemd voor de 2015 Ford Edge. De sensor meet de temperaturen in de luchtleidingen om de verwarming en koeling in het voertuig te regelen. Hij is eenvoudig te assembleren en weegt bijna 40 procent minder dan de huidige metalen ontwerpen. De snelle reactietijd van de sensor verbetert het comfort van de inzittenden en leidt tot een lager brandstofgebruik. Voor de sensor is een speciaal type polyamide geformuleerd. www.polyone.com

Klem voor wandelstok en kruk.

LED-wand

Het Nederlandse bedrijf Koledo introduceerde de Ambium Dynamic LEDwall met DuPont Corian. De LEDwall roept een bepaalde sfeer op met behulp van een combinatie van materiaal, apparatuur en software. Het Corian fungeert als beeldscherm en kader voor de LED-techniek van Koledo. De Ambium Dynamic LEDwall is bestemd voor winkels, overheidsinstellingen, gezondheidszorg, hotels, kantoren, vliegvelden, horeca: eigenlijk overal waar mensen elkaar ontmoeten.

Kunststof luchttemperatuursensor voor de Ford Edge. (foto PolyOne)

KUNSTSTOF & RUBBBER # 1-2/2015

Panorama-dak met infraroodabsorptie

De derde generatie ‘smart fortwo’ heeft een panoramadak dat is gemaakt van polycarbonaat met infraroodabsorptie. Het door Webasto geleverde dak is 1,2 vierkante meter groot. Het bijzondere aan het dak is dat het zonne-energie absorbeert en daarmee voorkomt dat het interieur te warm wordt. Met andere woorden: de infraroodstraling blijft buiten. Om dit te bereiken zijn additieven die infrarood absorberen toegevoegd aan het polycarbonaat (Makrolon AG2677 met de warmteabsorberende kleurstof 771079 van Bayer). Doordat de opwarming van het interieur beperkt blijft, hoeft de airco niet zo hard te werken. Dit verlaagt het brandstofgebruik. Polycarbonaat is ongeveer 50 procent lichter dan glas, slagvast en bestand tegen verwering. Het kunststof paneel op de nieuwe ‘smart fortwo’ weegt 9,8 kilogram. Het dak wordt geproduceerd door middel van tweecomponenten spuitgietpersen. Behalve het transparante Makrolon AG2677 wordt het zwart ingekleurde PC/ ABS mengsel Bayblend T95 MF gebruikt als tweede component. Hierin zijn onderdelen geïntegreerd zoals schroefgaten voor het bevestigingen van een schuifgordijn. Een coating maakt het dak kras- en weervast. Webasto produceert de daken in de eigen fabriek in Schierling (bij Regensburg). www.bayer.com www.webasto.com

Smart fortwo met polycarbonaat zonnedak. (foto Bayer)

NOTEER IN UW AGENDA WEGENS GROOT SUCCES: 4e editie Locatie: Evoluon Eindhoven

Een dag vol antwoorden op vragen rondom CE-markering, robotveiligheid, machineveiligheid, risicoanalyse en lockout/tagout. Meld u snel aan, er zijn een beperkt aantal plaatsen:

EARLY BIRD TARIEF: €99,Regulier: €150,-

www.engineersonline.nl/safetyevent

“

Quotes deelnemers 2014:

Goede manier om direct uitleg te krijgen op actuele vraagstukken.

Duidelijk, helder en geschikte informatie! Leerzaam! Ook om de verschillende problemen bij verschillende bedrijven te horen. Zo krijg je een indruk wat er speelt in het bedrijfsleven.

“

Goede antwoorden op mijn vragen, goede kennis van zaken en duidelijke kennisoverdracht.