Nederlandse festivals IN ZWAAR WEER

Na decennia van een bijna oneindige groei aan festivals in Nederland, lijkt de rek van wat er in ons land aan evenementen mogelijk is er nu toch écht uit. Sterker nog, we zijn bij een kantelpunt aanbeland waarbij er, door diverse factoren, festivals geleidelijk omvallen. We laten vier festivals aan het woord die deze zomer geheel of gedeeltelijk verstek moesten laten gaan, waarvan er drie zelfs volledig stoppen.

De festivalsector zit momenteel niet zomaar in zwaar weer, maar heeft te maken met wat Amerikanen een 'perfect storm’ noemen. Twee seizoenen zonder inkomsten vanwege de coronapandemie, direct gelinkt aan supply-chainissues en een enorme afname aan personeel en vrijwilligers, prijzen die de pan uit rijzen door de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne, strengere maatregelen en vergunningverlening door de stikstofproblematiek en daarbovenop een vergroot risico op extremere weersomstandigheden vanwege klimaatveranderingen.

Een paar jaar geleden floreerden festivals, met af en toe een paar kleinere namen die verdwenen. Een soort natuurlijke selectie, met nog altijd voldoende alternatieven. De opeenstapeling van recente gebeurtenissen op lokale en wereldwijde schaal zorgen voor een aardverschuiving in de festivalbranche en leiden mogelijk zelfs tot een ‘extinction-level event’, waarbij alleen de festivals overblijven die zich weten aan te passen op de alsmaar veranderde buitenwereld. Zo konden Oh My! Festival, Welcome To The Village en Into The Summer Festival in 2023 niet doorgaan, terwijl onder anderen Festival Op ’t Eiland en het iconische Parkpop zelfs helemaal de handdoek in de ring gooiden. Is dit een ongelukkige samenkomst van omstandigheden voor een kleine groep festivals of een trend in de transitie naar een nieuw festivallandschap?

Lange strijd

Veel festivals in Nederland staan op losse schroeven vanwege aangescherp - te wetgeving. Welcome To The Village in Leeuwarden kampte daar al sinds 2017 mee en moest op een gegeven moment vertrekken van zijn oorspronkelijke locatie, de Groene Ster. Omdat er niet op tijd een geschikte nieuwe locatie gevonden werd, besloot de organisatie eind vorig jaar dat er voor 2023 geen editie mogelijk zou zijn. Toen leek artistiek directeur Eva van Netten nog hoopvol over de toekomst van Welcome To The Village, maar voor de aanvang van de zomer kwam zij met het nieuws dat het festival definitief zou stoppen.

“Het is een lange strijd geweest en dan wil je niet dat dit de uitkomst is, omdat je de hele tijd strijdt voor iets wat wél kan, iets waar je toch nog een opening ziet”, vertelt ze terugkijkend over de verschillende rechtszaken waarin Welcome To The Village verwikkeld was. “Op een gegeven moment is de strijd gestreden en dan moet je concluderen dat je hier geen toekomst in vindt. Dat is heel pijnlijk.”

Boze buur

In Leeuwarden moesten drie festivals het bijltje erbij neergooien omdat één man rechtszaken bleef aanspannen en uiteindelijk in het gelijk werd gesteld door de rechter. Geen van de vergunningen werd verlengd. “Dat toont dus aan dat het bestemmingsplan niet waterdicht is en daar moet de gemeente Leeuwarden iets aan doen”, aldus Van Netten. “Het leek in het begin om een boze buurman te gaan, maar later ontdekten we dat hij wel elk jaar naar ons festival kwam, dus het ging ook helemaal niet om ons als festival. Het was een principekwestie. Dus dan heb je iemand die heel volhardend is en zegt: ‘Ik wil geen festivals in dit gebied.’ Met allerlei argumenten over natuurbescherming.”

Dat terwijl uit ecologische onderzoeken en geluidsreportages over Welcome To The Village bleek dat er geen schade voor de natuur was. “Als één iemand daarover klaagt, heb je meteen een rechtszaak aan je broek. Het is zorgelijk dat festivals daarmee te maken krijgen. Dat kost heel veel tijd, geld en moeite en zorgt voor onzekerheid.”

Gestegen fees

Met veertig edities op de teller was Parkpop in Den Haag één van de oudste popfestivals in Nederland, maar de jubileumeditie in 2022 zou de laatste blijken. Al die veertig edities waren volledig gratis toegankelijk dankzij subsidies en sponsoring, tot Parkpop niet meer kon opboksen tegen de stijgende prijzen.

Niet meer relevant

Dutrieux benadrukt dat de toenemende vraagprijs van artiesten slechts één van de factoren was waardoor een gratis festival ter grootte van Parkpop financieel niet langer houdbaar was. “Investeringen in milieumaatregelen, handhaving, verkeersmaatregelen”, somt hij op. “Dat zijn allemaal extra kosten die je niet terugverdient.”

Parkpop op een kleinere schaal organiseren, bijvoorbeeld op een andere locatie dan het Malieveld, was voor Dutrieux geen optie. “Als je een festival hebt van het kaliber Parkpop, met een landelijke positionering en uitstraling, wil je die positie behouden. Dat is waar wij voor staan. Toen wij in 1981 begonnen, was er nog niks. Dan is de conclusie misschien gewoon dat een grootschalig gratis toegankelijk festival in Den Haag, of überhaupt in de Randstad, niet meer relevant is. Parkpop moet nu plaatsmaken voor andere initiatieven op kleinere

“Het eerste probleem waren de toegenomen fees van de artiesten”, zegt Guus Dutrieux, algemeen directeur van DUCOS, dat Parkpop jaarlijks organiseerde. “Vroeger was een tournee ter promotie voor een album, maar toen de platenhandel volledig instortte, moesten we ineens veel meer betalen. Die fees stegen dusdanig snel dat het niet meer bij te benen was. Andere festivals gooien dan de entreeprijs omhoog, maar dat konden wij niet. We hebben onderzocht om entree te heffen op Parkpop. Omdat Parkpop de functie had om een breed publiek te bereiken, kon de entreeprijs niet hoog zijn, maar dan zouden de inkomsten dusdanig laag zijn dat je niet het festival kon neerzetten dat je voor ogen had. Bovendien krijg je minder subsidie als je entree vraagt. Dan blijf je dus nog steeds met tekorten zitten. We draaiden al jaren verlies en na corona ging het helemaal hard.” schaal. Ik hoop dat de gemeente inzet op de initiatieven die er al zijn in Den Haag, zoals Kaderock.”

Subsidies en drankomzet

Een evenement dat in hetzelfde schuitje zat als Parkpop, zij het op een andere schaal, is Festival Op ’t Eiland. De organisatie kondigde in februari aan na tien jaar te stoppen met het festival dat tijdens de Nijmeegse Vierdaagsefeesten plaatsvond op het Stadseiland aan de Waal. Vooral de stijgende materiaal- en personeelskosten werden hierbij als reden opgevoerd.

“Ieder jaar bleek het heel lastig om datgene te organiseren wat wij voor ogen hadden en wat realiseerbaar was”, erkent Antwan van Horik, directeur van theater- en festivalorganisatie De Schoenfabriek, dat Festival Op ’t Eiland organiseerde in samenwerking met Lindenberg Cultuurhuis. “Het was een