ενthesis 47

ÂÓThesis

™ÙË ¯ÒÚ· Ì·˜, Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜» -¤ÙÛÈ fiˆ˜ ÂΛÓË ÔÚ›˙ÂÙ·È Ì ۇÁ¯ÚÔÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∂ÓˆÛ˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 21Ô˘ ·ÈÒÓ·- Â›Ó·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ¿ÁÓˆÛÙË. ΔÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÌÂ Û˘Ó·Ê›˜ ¤ÓÓÔȘ fiˆ˜ ÂΛӘ Ù˘ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Âȯ›ÚËÛ˘» Î·È ÙÔ˘ «ÙÚ›ÙÔ˘ ÙÔ̤·». ª¿ÏÈÛÙ·, Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· Ó¤· terra incognita. ∫·È ·˘Ùfi, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ÁÈ·Ù› Ô ÙÔ̤·˜ Ô˘ ı· fiÊÂÈÏ ӷ Û˘Ó·ÚıÚÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÔÏ˘Ô›ÎÈÏÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ ÌÈ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘, ·˘ı‡·ÚÎÙ˘ Î·È ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË ‰È·ÚÚ‹ÍÂÈ ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ Ì ٷ ·Ú·‰ÔÛȷο ÌÔÓ٤Ϸ ÊÈÏ·ÓıÚˆÈ΋˜ ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ‰Ú¿Û˘ Î·È ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ ÂÈÛ¤ÙÈ Ó· ηÙÔ¯˘ÚÒÛÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ ‚·ıÌfi ÙË ‰È·ÎÚÈÙfiÙËÙ· Î·È ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ Ù˘ ȉȈÙÈ΋˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ÙÔ̤·. ¶·Ú¿ Ù· fiÔÈ· ıÂÙÈο ‚‹Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 10 ¯ÚfiÓÈ· (¯¿ÚË Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰oÙÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË Ô˘ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓÔÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· fiˆ˜ ¯. ÙÔ EQUAL) Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜» ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂÍÂÏ›ÍÂˆÓ Î·È Û οı ÂÚ›ÙˆÛË, ·Ó·˙ËÙ¿ «¶ÚfiÛˆÔ» Î·È «Δ·˘ÙfiÙËÙ·». ªÔÚ› ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡ ¶ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˘ ∂˘ı‡Ó˘ ΔÔ.æ.À. ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ÙÔ˘ °˘Ó·ÈΛԢ ∞ÁÚÔÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡ ∑·ÁÔÚ¿˜ ηıÒ˜ Î·È Ù˘ Fair Trade Hellas (ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜) Ó· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÌÈ· Â˘Ú‡Ù·ÙË ¶·ÓÂ˘Úˆ·˚΋ ¢˘ÓËÙÈ΋ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ Fifteen Foundation (ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÔ‡ ÛÂÊ Jamie Oliver) Î·È ÙÔ˘ Δhe Big Issue (ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÔ‡˜ ‰È·ÓÂÌËÙ¤˜-ˆÏËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ·fiÎÏËÚÔ˘˜ ÙˆÓ ‰ÚfïÓ) ·fi ÙË ªÂÁ¿ÏË μÚÂÙ·Ó›·, ¤¯Ô˘Ó fï˜ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ (ۯ‰fiÓ Î·Ù·Ï˘ÙÈ΋) ‰È·ÊÔÚ¿: √È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ (›Ù ÙÔÈ΋˜, ›Ù ÂıÓÈ΋˜ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜) ·fi ÙË ªÂÁ¿ÏË μÚÂÙ·Ó›· ¤¯Ô˘Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙȘ ÔÏÏ·Ϥ˜ «·È‰ÈΤ˜ ·Ûı¤ÓÂȘ» -Ë ‚ȈÛÈÌfiÙËÙ· Î·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘˜ ¯. ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙËÓ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜ ÛÙȘ ·Ú¯fiÌÂÓ˜, ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÙ·ÈÚ›˜, ˘ËÚÂۛ˜ Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì fi,ÙÈ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜- ·ÏÏ¿ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·È ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ˆ˜ ‚¤ÏÙÈÛÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ËÁ¤Ù˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ °ËÚ·È¿˜ ∞Ï‚ÈfiÓ·˜. √ ËÁ¤Ù˘ ÙˆÓ ™˘ÓÙËÚËÙÈÎÒÓ David Cameron, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ -Î·È ÁÈ·Ù› fi¯È- ÂÓۈ̷ÙÒÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ÙË ıÂÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ Blair, ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ì ÂÈÌÔÓ‹ ÛÙË Ó¤· ÁÂÓÈ¿ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ ÙÔ˘, ÙȘ Ôԛ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ 2.0 Î·È ÙȘ ·Ú·ÏÏËÏ›˙ÂÈ Ì ÙÔ Web 2.0: «√ˆ˜ ‘Web 2.0’ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰È·‰Ú·ÛÙÈÎfi, ÔÏ˘ÌÂÛÈÎfi ‰È·‰›ÎÙ˘Ô, ¤ÙÛÈ Î·È ‘ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Âȯ›ÚËÛË 2.0’ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË Ô˘ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·ÈÓÔÙfiÌ·, ‰˘Ó·ÌÈ΋, ¢¤ÏÈÎÙË Î·È ÈηӋ ÁÈ· Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ». √ Cameron fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ËÁ¤Ù˜ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ∫ÂÓÙÚÔ‰ÂÍÈ¿˜ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ¿ÓÂÛË Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ‰›¯ˆ˜ Ù· ȉÂÔÏÔÁÈο ÊÔÚÙ›· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ì Ôχ ηı·Úfi Î·È Û·Ê‹ ÙÚfiÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ë̤ڷ ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ ÚfiÓÔÈ·˜. ∏ ·¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ·Ú·¤ÌÂÈ Û ÌÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ -Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ·ÚÂÏıfiÓ- «Ó¤· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË» Ì ٷ ÂÍ‹˜ ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «§ÈÁfiÙÂÚÔ˜ ÎÚ·ÙÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¢ı‡ÓË. √¯È ·ÏÒ˜ ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜ ÚfiÓÔÈ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ¢ı‡Ó˘». øÛÙfiÛÔ, Ë «ÎÔÈÓˆÓ›· ¢ı‡Ó˘» Â›Ó·È ÚÒÙ· ·’ fiÏ· ÌÈ· ˘fiıÂÛË ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Î·È ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜. √ÚÁ·ÓÈÎfi ̤ÚÔ˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÂÈÛʤÚÔ˘Ó Ì ÙȘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Î·È ÙȘ ‰Ú¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ó¤Ô ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ Û˘ÌʤÚÔÓÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÔʤÏÔ˘˜ (ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û ÎÔÈÓÔÙÈ΋, ÙÔÈ΋ Îϛ̷η) ·ÔÙÂÏ› Î·È Ë Ó¤· ÁÂÓÈ¿ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ. ΔˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ 2.0. ∞ÓÂÍ·Úًو˜ Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ È‰Ú˘ÙÒÓ ÙÔ˘˜ -·fi ÙÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ ‰ÈÂÎÂÚ·›ˆÛ˘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÊÈÏ·ÓıÚˆÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ̤¯ÚÈ ÙȘ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ÙˆÓ ·ÎÙÈ‚ÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ¢‹ÌÔ˘˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂÓۈ̿وÛË/Â·Ó¤ÓÙ·ÍË Â˘·ıÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ- ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÌÈ· Û‡Á¯ÚÔÓË, ‰˘Ó·ÌÈ΋ Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈ΋ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·» Ô˘ ¤¯ÂÈ ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ Û ÙÔÈÎfi Î·È ÂÚÈÊÂÚÂÈ·Îfi Â›Â‰Ô Î·È ˘„ËÏfi ·›ÛıËÌ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘ Û fiϘ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ù˘ Â›Ó·È ÒÚÈÌÔ Î·È ÂÈÙ·ÎÙÈÎfi. Επιμέλεια θεματικής ενότητας: Σίμος Βερβερίδης, Νατάσα Μαστοράκου. Από την πλευρά του forum «ΑΓΟΡΑ ΙΔΕΩΝ» συνεργάστηκαν οι: Κ.Τσαούσης, Αλ. Σαρμά, Μ. Κατέχη, Σ. Κούρταλης, Ανδρ. Χαρδαλούπας.

76

1/08

O D. Cameron Î·È Ë

O

«

… Gordon Brown περιέγραψε κάποτε τη φιλανθρωπία ως ‘το θλιβερό και άθλιο ανταγωνισμό για δημόσιο οίκτο’. Πιστεύω πως αυτή η στάση είναι συγκαταβατική, ζημιογόνα και βαθιά παραπλανημένη. Ο εθελοντικός τομέας δεν πρέπει να αποτελεί ούτε το φτωχό συγγενή, ούτε μια φθηνή εναλλακτική λύση της κυβέρνησης. Εχει κεντρικό ρόλο στη ζωή ενός έθνους, διατηρώντας όμως τον ξεχωριστό χαρακτήρα και την ανεξάρτητη συμβολή του. (...) Για εμένα αυτοί οι 700.000 οργανισμοί αποδεικνύουν ότι αυτό που αποκαλούμε κοινωνία υπάρχει. Απλώς δεν είναι το ίδιο με το κράτος. Ο όρος ‘τρίτος τομέας’ επινοήθηκε από το φιλελεύθερο οικονομολόγο Friedrich von Hayek, το διανοητικό γκουρού του Θατσερισμού. Στο “Law, Legislation and Liberty” ο Hayek έγραψε ότι: ‘είναι πολύ σημαντικό για μία υγιή κοινωνία να διατηρήσουμε μεταξύ εμπορικού και κυβερνητικού τομέα έναν τρίτο, ανεξάρτητο τομέα’. Το αναφέρω αυτό, όχι γιατί θέλω να διεκδικήσω τον τομέα για τη Συντηρητική πολιτική παράδοση. Αυτό θα ήταν σοβαρό λάθος. Αλλά γιατί θέλω να δείξω ότι οι αρχές της ελεύθερης αγοράς δεν είναι ασύμβατες με τις αρχές του εθελοντισμού και της κοινωνικής δράσης τις οποίες συνδέουμε με τον τρίτο τομέα. Σαφώς και υπάρχει διαφορά μεταξύ του τρίτου τομέα και της αγοράς. Η αγορά κινείται από το αόρατο χέρι του ιδιωτικού συμφέροντος. Δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό -είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης. Ομως η κοινωνική δράση έχει διαφορετικό κίνητρο, και διαφορετική μέθοδο. (...) Ο τρίτος τομέας διαψεύδει τους φονταμενταλιστές του κράτους -αυτούς που πιστεύουν ότι η μόνη δυνατή μορφή σύμπραξης είναι ο υποχρεωτικός κολεκτιβισμός. Ομως, διαψεύδει και τους φονταμενταλιστές της αγοράς -αυτούς που πιστεύουν ότι η μόνη δυνατή μορφή

1/08

ÂÓThesis

ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·

σύμπραξης βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εμπορευματοποιημένες σχέσεις. Με άλλα λόγια, ο τρίτος τομέας αποδεικνύει ότι υπάρχει κάτι περισσότερο στη ζωή μίας κοινωνίας από τη δύναμη και το χρήμα. (...) Σκεφτείτε την επανάσταση που έφεραν οι μεγάλοι επιχειρηματίες στον τρόπο που ζούμε, στον τρόπο που εργαζόμαστε, στον τρόπο που περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Σε αυτούς τους τομείς παίρνουμε την απίστευτη μετασχηματιστική δύναμη της επιχειρηματικότητας ως δεδομένο. Ομως, γιατί να σταματήσουμε εκεί; Δε χρειαζόμαστε έναν παρόμοιο μετασχηματισμό στην κοινωνική σφαίρα ίδιο με αυτόν που έχουμε δει στην οικονομική σφαίρα; Γιατί η κοινωνική επιχειρηματικότητα να μη μεταμορφώσει και το πιο σημαντικό όλων, τις κοινότητες στις οποίες ζούμε; Συμβαίνει ήδη. Ο εθελοντικός τομέας σημαίνει πολύ περισσότερα από φιλανθρωπία με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Περιλαμβάνει καινοτόμες φιλανθρωπικές δραστηριότητες (venture philanthropists). Οπως για παράδειγμα, το New Philanthropy Capital ή το Impetus Trust που συγκροτήθηκαν από ιδιώτες επιχειρηματίες που θέλουν να αξιοποιήσουν την κλίση τους να εντοπίζουν την επιτυχία και στο πεδίο της κοινωνικής δράσης. Περιλαμβάνει κοινωνικές επιχειρήσεις -επιχειρήσεις που λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες και τους όρους της αγοράς, έχοντας όμως, κοινωνικό προσανατολισμό. Σε αυτήν την κατεύθυνση σκέφτομαι για παράδειγμα την The Big Issue, μία καταπληκτική επιχείρηση εθνικής εμβέλειας που σώζει τόσους άστεγους από το δρόμο. Επιπλέον, περιλαμβάνει μία νέα γενιά κοινωνικών επιχειρήσεων -κοινωνική επιχείρηση 2.0, όπως έχω ακούσει να την αποκαλούν. Οπως το Web 2.0 σημαίνει περισσότερο διαδραστικό και πολυμεσικό διαδίκτυο, έτσι και κοινωνική

επιχείρηση 2.0 σημαίνει κοινωνική δράση περισσότερο καινοτόμα, δυναμική, ευέλικτη και ανταποκρινόμενη στις εξελίξεις. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις του μέλλοντος χρειάζονται «συστημικοί επιχειρηματίες» καθώς και «επιχειρηματίες με κοινοτική συνείδηση» -ανθρώπους με εμπειρία στη διαχείριση επιτυχημένων μοντέρνων οργανισμών, ικανούς να δουλεύουν δημιουργικά με χορηγούς αλλά και το κράτος καθώς και με πελάτες. Ο στόχος μας θα πρέπει να είναι οι κοινωνικές επιχειρήσεις να αποτελέσουν για τους νέους πτυχιούχους μια τόσο ελκυστική και συναρπαστική προοπτική καριέρας, όσο είναι σήμερα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ή κάποια άλλα επαγγέλματα. Τον 20ο αιώνα χαρακτήρισε μία σπουδαία, ριζική αλλαγή: η καθιέρωση του κράτους πρόνοιας. Σημειώθηκαν επιτυχίες, σπουδαία βήματα προόδου για τη χώρα μας που δε θα πρέπει ποτέ να αντιστραφούν: καθολική εκπαίδευση, καθολικό σύστημα υγείας. Υπήρξαν όμως και αποτυχίες... Η εξάρτηση απλώς από το κράτος πρόνοιας, με το συγκεντρωτικό του έλεγχο -αυτός είναι ο παλιός τρόπος λειτουργίας και δεν είναι αρκετά αποτελεσματικός. Η πρόοδος είναι πολύ αργή. Η στέρηση βαθιά παγιωμένη. Οι ευκαιρίες και φιλοδοξίες πολύ περιορισμένες. Ο 21ος αιώνας καλεί για μία νέα προσέγγιση. Λιγότερος κρατικός έλεγχος, περισσότερη κοινωνική ευθύνη. Οχι απλώς ένα κράτος πρόνοιας, αλλά και μια κοινωνία ευθύνης. Αυτή είναι η φιλοδοξία μας για τον κοινωνικό τομέα αυτής της χώρας -μία κοινωνική επανάσταση τόσο καταλυτική όσο και η οικονομική μεταμόρφωση της δεκαετίας του ’80». ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ ™˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ μÚÂÙ·Ó›·˜, Î. David Cameron Ì ٛÙÏÔ: “From Welfare State to Social Welfare”, ÛÙȘ 14/12/2006 (·Ó·ÎÙ‹ıËΠ·fi ÙÔ: http://www.conservatives.com).

77

ÂÓThesis

1/08

ΔÔ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi ÚfiÙ˘Ô

O

«

αυξημένος ρόλος που ο τρίτος τομέας κατέχει στη βρετανική κοινωνία και την οικονομία της αναγνωρίστηκε επίσημα το Μάιο του 2006, με τη δημιουργία του “Office of the Third Sector” για τη διαχείριση του συνόλου των μη κυβερνητικών οργανισμών που «έχουν ως κινητήρια δύναμη τις αξίες τους και οι οποίοι επανεπενδύουν τα όποια κέρδη τους για την προώθηση κοινωνικών, περιβαλλοντικών ή πολιτιστικών στόχων». Στόχος του νεοσύστατου “Office of the Third Sector” είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που θα καταστήσει δυνατή την περαιτέρω ανάπτυξη του τρίτου τομέα και την εν γένει ενδυνάμωση των φορέων, την ενίσχυση των κοινοτήτων, τον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών και την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων. Προς επίτευξη αυτών, αναλαμβάνονται μια σειρά πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ κυβέρνησης και φορέων του τρίτου τομέα, όπως η δημιουργία προγραμμάτων χρηματοδότησης, η διασφάλιση ενός ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου (πχ. εφαρμογή του Charities Act 2006) και η συγκέντρωση στοιχείων και αναλύσεων που αφορούν στον τομέα (πχ. Citizenship Survey). Στο πλαίσιο της οικονομικής ενίσχυσης η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να επενδύσει περισσότερα από 160 εκατ. αγγλικές λίρες στον ευρύτερο τρίτο τομέα προκειμένου να αναληφθούν νέες δράσεις. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν κεντρικό ρόλο στην κυβερνητική στρατηγική ανάπτυξης του τρίτου τομέα. Ως κοινωνικές επιχειρήσεις ορίζονται «οι επιχειρήσεις με πρωτίστως κοινωνικούς στόχους, των οποίων το πλεόνασμα κυρίως επανεπενδύεται για το σκοπό αυτό στην επιχείρηση ή την κοινότητα, αντί να οδηγούνται από την ανάγκη να μεγιστοποιήσουν το κέρδος για τους μετόχους και τους ιδιοκτήτες». Με άλλα λόγια, αποτελούν οργανισμούς που εμπορεύονται προϊόντα και υπηρεσίες και χρησιμοποιούν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους για κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Ο αριθμός τους ανέρχεται σε περισσότερους από 55.000 σε

ολόκληρη τη Βρετανία. Σύμφωνα με την κυβέρνηση «οι κοινωνικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ορισμένες από τις πιο δύσκολες κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις με καινοτόμο τρόπο. Μπορούν να λάβουν ποικίλες μορφές, να έχουν διάφορα μεγέθη και πολλές νομικές μορφές. Ο,τι μορφή και αν λαμβάνουν, οι κοινωνικές επιχειρήσεις αποδεικνύουν ότι η κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη μπορούν να συνδυαστούν με την οικονομική επιτυχία. Προκαλούν και βοηθούν την κυβέρνηση να βελτιώσει τον τρόπο που σχεδιάζονται και παρέχονται οι κοινωνικές υπηρεσίες. Δίνουν καινοτόμες ιδέες και μπορούν να προσεγγίσουν ορισμένες κοινωνικές ομάδες τις οποίες η κυβέρνηση δυσκολεύεται να αγγίξει. Παράλληλα ανεβάζουν το επίπεδο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Η αναγνώριση της αξίας των κοινωνικών επιχειρήσεων από την πλευρά της βρετανικής κυβέρνησης δεν ήταν ούτε άμεση, ούτε αυτονόητη. Πολλά χαρακτηριστικά παραδείγματα επιτυχημένης λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων του τρίτου τομέα συνέβαλαν προς αυτό. Το Fifteen Foundation είναι ένα από αυτά. Ιδρύθηκε το 2002 από το διεθνούς φήμης σεφ Jamie Oliver, με σκοπό να βοηθήσει μειονεκτούντες νέους ανθρώπους -άστεγους, άνεργους, νέους σε απεξάρτηση- να αποκτήσουν ικανότητες μαγειρικής και διαχείρισης εστιατορίων. Σήμερα έχει πια καθιερωθεί ως διεθνές brand name στο χώρο των εστιατορίων. Το έργο της κυβέρνησης για την προώθηση του ρόλου των κοινωνικών επιχειρήσεων στην οικονομία και την κοινωνία καταγράφτηκε στο στρατηγικό της πλάνο με τίτλο: “Social enterprise action plan: scaling new heights”, το οποίο άρχισε να εφαρμόζεται το Νοέμβριο του 2006. Στόχος του συγκεκριμένου σχεδίου είναι η αύξηση του αριθμού των κοινωνικών επιχειρήσεων μέσα από ενέργειες ενημέρωσης για το πώς μπορούν να επιτύχουν, ενθαρρύνοντας παράλληλα περισσότερους ανθρώπους είτε να συμμετέχουν είτε να επενδύσουν. Το σχέδιο

δράσης αφορά σε μια σειρά από υπουργεία και φορείς μεταξύ των οποίων φυσικά και το “Office of the Third Sector”. Οι στόχοι του σχεδίου χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες, οι οποίες αποσκοπούν στο: α) να καλλιεργήσουν μια κουλτούρα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, ιδιαίτερα με το να εμπνεύσουν τη νέα γενιά να αρχίσει να σκέφτεται τον κοινωνικό αντίκτυπο της επιχειρηματικότητας, β) να βελτιωθούν οι επιχειρηματικές συμβουλές, πληροφορίες και υποστήριξη που διατίθενται στις κοινωνικές επιχειρήσεις, γ) να εξαλειφθούν τα εμπόδια πρόσβασης στη χρηματοδότηση που περιορίζουν την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων, και δ) να καταστήσουν δυνατή τη συνεργασία των κοινωνικών επιχειρήσεων με την κυβέρνηση για την ανάπτυξη πολιτικών στους τομείς που οι πρώτες ειδικεύονται. Οσον αφορά στο οικονομικό σκέλος χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, το “Office of the Third Sector” επενδύει περίπου 10 εκατ. αγγλικές λίρες με σκοπό να συμβάλλει στη μείωση του κενού χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να επεκταθούν. Επικουρικό ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια θα διαδραματίσει η δημιουργία ενός «ανιχνευτή κεφαλαίου» (Pathfinder Fund). Η κυβέρνηση προτίθεται να επενδύει στις κοινωνικές επιχειρήσεις, εφόσον οι όροι με τους οποίους θα δίδονται τα κεφάλαια είναι ίδιοι ή καλύτεροι από εκείνους που θα έδιναν ανεξάρτητοι επενδυτές στο συγκεκριμένο τομέα. Στο πλαίσιο της εκστρατείας ενημέρωσης η κυβέρνηση έχει καθιερώσει τη Social Enterprise Day, ως μέρος της Enterprise Week, μιας εβδομάδας εκδηλώσεων και δράσεων για την ενημέρωση των νέων. Στόχος είναι να δημιουργηθούν γέφυρες μεταξύ των νέων και των κοινωνικών επιχειρήσεων. Επίσης, η κυβέρνηση έχει αναπτύξει ένα δίκτυο εκπροσώπων κοινωνικής επιχειρηματικότητας, αποτελούμενο τόσο από διασημότητες όσο και από κοινωνικούς επιχειρηματίες με εμπειρία στο χώρο.

¶ËÁ¤˜: http://www.cabinetoffice.gov.uk/third_sector/about_us.aspx, http://www.fifteen.net/fifteenfoundation/Pages/FifteenFoundation.aspx

78

1/08

∏ ÂÏÏËÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·

ÂÓThesis

™ÙÔ ÂӉȿÌÂÛÔ ÎÂÓfi... ΔÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∞ÁÁÂÏfiÔ˘ÏÔ˘*

«

O

σον αφορά στην Ελλάδα, κοινή διαπίστωση είναι ότι οι δραστηριότητες του τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες και οι οποιεσδήποτε προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια από διάφορους φορείς προσκρούουν, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη ενός κατάλληλου και ευέλικτου πλαισίου για τη θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξη των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στον τομέα αυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και η ιδέα πως οι διάφορες πρωτοβουλίες «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» συνιστούν ένα «διακριτό τομέα», δεν συναντιέται συχνά στην ελληνική σκέψη. Μάλιστα, η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της φαίνεται ότι εξακολουθεί να εντάσσει τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες σε μια «φιλανθρωπικού χαρακτήρα» προσέγγιση. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος τομέας δεν εμφανίζεται σε καμία από τις επίσημες στατιστικές ως διακριτή κατηγορία. Παρά ταύτα, τα τελευταία 20 χρόνια, λειτουργούν και αναπτύσσονται επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας, όπως: ñ Γυναικείοι συνεταιρισμοί (δραστηριοποιούνται περίπου 110 γυναικείοι αγροτουριστικοί και αστικοί συνεταιρισμοί) ñ Κοινωνικοί συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης. ñ Κοινωνικές επιχειρήσεις διαφόρων νομικών τύπων (Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, ΕΠΕ, αστικοί συνεταιρισμοί, κλπ.), οι οποίες δημιουργούνται από άτομα που βιώνουν διακρίσεις, πολλές φορές σε συνεργασία με νομικά πρόσωπα. Είναι προφανές όμως ότι η γνώση για τις διαστάσεις και τα χαρακτηριστικά των πρωτοβουλιών που αναπτύσσονται στον τομέα αυτό στην Ελλάδα είναι περιορισμένη. Το γεγονός αυτό, δεν έχει επιτρέψει μέχρι σήμερα τη διαμόρφωση ενός πλαισίου για συζήτηση, προβληματισμό αλλά και αντιπαράθεση σε σχέση με τη φύση και τις προοπτικές του τομέα και κατ’ επέκταση με τη δυνατότητα συμβολής του στην αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων της ανεργίας, της περιθωριοποίησης, του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων. Ετσι, οι όποιες προσπάθειες γίνονται τα τελευταία χρόνια για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων με παραγωγικό χαρακτήρα και επιχειρηματικό προσανατολισμό και στοχεύουν στην επαγγελματική ένταξη ατόμων που ανήκουν σε διάφορες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, είναι αποσπασματικές. Ταυτόχρονα, έχουν συνήθως άτυπο ή/και παράτυπο χαρακτήρα (αστικές μη-κερδοσκοπικές εταιρείες, ενώσεις, κλπ.) κι αυτό λόγω της ανυπαρξίας ενός σαφούς κανονιστικού πλαισίου για την οργάνωση και τη λειτουργία τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλές τέτοιες προσπάθειες να ακυρώνονται στην πράξη ή να οδηγούνται σε αδράνεια ή/και σε παραίτηση καθώς το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο δεν ευνοεί την ίδρυση νέων οργανωτικών μορφών, όπως οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» και οι «κοινωνικοί συνεταιρισμοί». Γενικότερα, οι δραστηριότητες της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας εμφανίζουν πληθώρα αδυναμιών που συνδέονται με την απουσία μια ισχυρής παράδοσης σε αυτό τον τομέα. Οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται εμφανίζουν τα συμπτώματα της νηπιακής κατάστασης του κλάδου: επαναλαμβανόμενα λάθη, σπατάλη δυνάμεων, απουσία διάρκειας και μη κεφαλαιοποίηση της εμπειρίας.» ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· Ú·ÎÙÈο Ù˘ ËÌÂÚ›‰·˜ Ì ٛÙÏÔ: «¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ √ÈÎÔÓÔÌ›·˜» Ô˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ∂ıÓÈÎfi £ÂÌ·ÙÈÎfi ¢›ÎÙ˘Ô - EQUAL, ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ÛÙȘ 20/9/2005 (·Ó·ÎÙ‹ıËΠ·fi ÙÔ: http://www.equal-greece.gr).

T

εχνολογικές, οικονομικές και άλλες εξελίξεις, αρκετά γνωστές σε όλους μας, έχουν τα τελευταία χρόνια μεταβάλει ή τείνουν να μεταβάλουν τα όρια του δημόσιου και ιδιωτικού συμφέροντος. Τα όρια που σταματά η δικαιοδοσία και η αρμοδιότητα του δημόσιου τομέα και ξεκινά η δράση του ιδιωτικού τομέα. Βεβαίως, εξ’ ορισμού δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι αυτοί οι δύο τομείς δεν έχουν ή δεν πρέπει να έχουν και επικαλύψεις. Ωστόσο, αυτή η μετακίνηση των κύκλων συμφερόντων των δύο τομέων δημιουργεί και κάποια κενά, τα οποία ως γνωστό η φύση και κατ’ επέκταση η ανθρώπινη κοινωνία δεν αφήνει επ’ άπειρον ακάλυπτα. Ισως αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα, όλο και εντονότερα γίνεται λόγος για την κοινωνία των πολιτών, τις εθελοντικές οργανώσεις και τον τρίτο τομέα της οικονομίας. Η κοινωνική προσφορά και ο εθελοντισμός, αν και χωρίς τον τίτλο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ή του τρίτου τομέα, υπάρχει εδώ και πολλούς αιώνες στον πλανήτη, είτε εντός των τελετουργικώνσυνηθειών των θρησκειών είτε εκτός αυτών. Στις μέρες μας, ωστόσο, βοηθούν στην ικανοποίηση των αιτημάτων μιας μεταβαλλόμενης παγκόσμιας κοινωνίας. Εχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία δίνουν διέξοδο και λύσεις σε διλήμματα και ερωτήματα της εποχής μας. Αυτά είναι κυρίως τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που εμφανίζονται, αλλά δεν μπορούν να λυθούν αποτελεσματικά, αποδοτικά και άμεσα από τις παραδοσιακές δομές του κράτους ή της ιδιωτικής οικονομίας. Η ανάγκη, λοιπόν, που καλύπτει ο τρίτος τομέας είναι εξόχως σημαντική. Από τη μία καλύπτει τη ζήτηση για υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, στήριξης και αλληλεγγύης και συνοχής. Από την άλλη, και αυτό είναι εξίσου σημαντικό, δίνει διέξοδο επαγγελματικό- και ίσως και ψυχολογικό- σε κάποιους εκ των εργαζομένων που δεν θέλουν ούτε να κυβερνούν, ούτε να κυβερνώνται. «Που χρειάζονται ελεύθερο χώρο για να πραγματωθούν όπως εκείνοι θέλουν» (από συνέντευξη του Γάλλου συνθέτη Ρενέ Ομπρί στην Καθημερινή,13-1-2008).

*Ο κ. Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος είναι μηχανολόγος μηχανικός ΑΠΘ και MSc in Operational Research LSE (www.costas2006.blogspot.com).

79

¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ∫·Ù¿ÚÙÈÛ˘ ∂∫∞∂ - ¶ÂÚÈʤÚÂÈ· ∞ÙÙÈ΋˜

¢È· ‚›Ô˘ ‰‡Ó·ÌË ∏

«∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ∫·Ù¿ÚÙÈÛË ∞∂» (∂∫∞∂) ȉڇıËΠ̠ÙÔ ¡.2956/2001 ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ √ÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ∞·Û¯fiÏËÛ˘ ∂ÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ¢˘Ó·ÌÈÎÔ‡ (√∞∂¢). §ÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ˆ˜ ı˘Á·ÙÚÈ΋ ÂÙ·ÈÚ›· ÙÔ˘ √∞∂¢ ¤ˆ˜ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 2007, ÔfiÙÂ Î·È ˘¿¯ıËΠ̠ÙÔ ¡.3586/2007 ÛÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ∞·Û¯fiÏËÛ˘ Î·È ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¶ÚÔÛÙ·Û›·˜. ∞fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ΢ÚÈfiÙÂÚÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ Ô˘ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ Û˘ÌʤÚÔÓÙÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. μ¿ÛÂÈ ÙÔ˘ È‰Ú˘ÙÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜, ÛÎÔfi˜ Ù˘ Â›Ó·È Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘, Ù˘ Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓ˘ ηٿÚÙÈÛ˘ Î·È Ù˘ ‰È· ‚›Ô˘ Ì¿ıËÛ˘ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÈηÓÔ‡ Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡, ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ‰È·ÚÎÒ˜ ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÚÁ·Û›·˜. °È· ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡ ·˘ÙÔ‡, Ë ÂÙ·ÈÚ›· ‰È·ı¤ÙÂÈ ¤Ó· ¢ڇ ·ÓÂÏÏ·‰ÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô πÓÛÙÈÙÔ‡ÙˆÓ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ∫·Ù¿ÚÙÈÛ˘ (π∂∫) Î·È ∫¤ÓÙÚˆÓ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ∫·Ù¿ÚÙÈÛ˘ (∫∂∫). ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ™¯ÔÏ‹ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ∫·Ù¿ÚÙÈÛ˘ ∞ÙfiÌˆÓ Ì ∞Ó·Ëڛ˜, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘ Î·È ¤ÓÙ·Í˘ ·ÙfiÌˆÓ Ì ȉȷ›ÙÂÚ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ Î·È ÂÚÁ·ÛȷΤ˜ ·Ó¿ÁΘ. ∞fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› Ë ÂÙ·ÈÚ›· ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 20072008, Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ· ∞ÙÙÈ΋˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ‰Ú¿ÛÂȘ: ·)ηٿÚÙÈÛ˘ ·Ó¤ÚÁˆÓ Î·È ‚)ηٿÚÙÈÛ˘ ·ÙfiÌˆÓ Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiÚ·Û˘ Û ‚·ÛÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Δ¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ∂ÈÎÔÈÓˆÓÈÒÓ (Δ¶∂). ·) ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ∂¶ «∞·Û¯fiÏËÛË Î·È ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ∫·Ù¿ÚÙÈÛË», Ë ÂÙ·ÈÚ›· ˆ˜ ÙÂÏÈÎfi˜ ‰ÈηÈÔ‡¯Ô˜ ˘ÏÔÔÈ› ÛÙËÓ

80

ÂÚÈʤÚÂÈ· ∞ÙÙÈ΋˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÛÙ· ÔÔ›· ÚԂϤÂÙ·È Ó· ηٷÚÙÈÛÙÔ‡Ó 1.000 Û˘ÓÔÏÈο ¿ÙÔÌ·. ∏ ÂȉÔÙÔ‡ÌÂÓË Î·Ù¿ÚÙÈÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Ì ÙË Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË Î·Ù¿ 80% ÙÔ˘ ∂˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Δ·Ì›Ԣ (∂∫Δ)Î·È 20% ·fi ÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ∞·Û¯fiÏËÛ˘ & ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¶ÚÔÛÙ·Û›·˜. √ ۯ‰ȷÛÌfi˜ ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ‚·Û›ÛıËΠÛÙ· ÛÙÔȯ›· ··Û¯fiÏËÛ˘ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜/ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰È¿ÚıÚˆÛ˘ Ù˘ ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ∞ÙÙÈ΋˜, Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ‰›Ô˘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙË ˙‹ÙËÛË ÂȉÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ ‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ∞ÙÙÈ΋ («∑‹ÙËÛË ∂ȉÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ¢ÂÍÈÔًوÓ: ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ∂Ú¢ӷ˜ ÛÙȘ π‰ÈˆÙÈΤ˜ ∂ȯÂÈÚ‹ÛÂȘ» ¶∞∂¶ 2004), Ù· ·ÈÙ‹Ì·Ù· ÙÔÈÎÒÓ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ Ù˘ ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ∞ÙÙÈ΋˜, Ô˘ ˘Ô‚Ï‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÙ·ÈÚ›·, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ∫¤ÓÙÚˆÓ ¶ÚÔÒıËÛ˘ ÛÙËÓ ∞·Û¯fiÏËÛË (∫¶∞). ∂›Û˘, Ï‹ÊıËÎ·Ó ˘fi„Ë ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ˘¢ı‡ÓˆÓ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Ù˘ «¶·Ú·ÙËÚËÙ‹ÚÈÔ ∞·Û¯fiÏËÛ˘-∂Ú¢ÓËÙÈ΋ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈ΋ ∞∂» (¶∞∂¶), ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ ÚԂϤÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ıÂÙÈ΋ Ë ‰È¿ÚıÚˆÛË Ù˘ ··Û¯fiÏËÛ˘ ÁÈ· Ù· Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÎÒÓ, ÙˆÓ ÏÔÁÈÛÙÒÓ (·fiÊÔÈÙÔÈ ∞∂π), ÙˆÓ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ ˆÏËÙÒÓ, ÙˆÓ ˘·ÏÏ‹ÏˆÓ ÁÚ·Ê›Ԣ Î·È Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ÙˆÓ Ù¯ÓÔÏfiÁˆÓ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ (·fiÊÔÈÙÔÈ Δ∂π). ¶ÚԂϤÂÙ·È Â›Û˘ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ı¤ÛÂˆÓ ··Û¯fiÏËÛ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ··Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ÛÙËÓ ·ÚÔ¯‹ ÚÔÛˆÈÎÒÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ˘·ÏÏ‹ÏˆÓ Â͢ËÚ¤ÙËÛ˘ ÂÏ·ÙÒÓ. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È fiÙÈ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· ·ÓÂÚÁ›·˜ Ù˘ ¶∞∂¶ (4/2006), Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ ·Ó¤ÚÁˆÓ ÛÙËÓ ∞ÙÙÈ΋ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Û 148.721 ¿ÙÔÌ·, ΢ڛˆ˜ Ó¤ÔÈ Î·È Ó¤Â˜ ÌÂٷ͇ 25-45 ÂÙÒÓ Î·È Á˘Ó·›Î˜ (61,6%).

1. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ‚ϤÂ: www.ep-katartisi.gr

§·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Ù· ·Ú·¿Óˆ, ÙÔ ˘ÏÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔ ¤ÚÁÔ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÚÈÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ··Û¯ÔÏËÛÈÌfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, ̤ۈ Ù˘ ·fiÎÙËÛ˘ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔًوÓ. ∏ ÚfiÏË„Ë Ù˘ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·˜ ·ÓÂÚÁ›·˜, Ë ÚÔÒıËÛË Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜ Ë ¤ÓÙ·ÍË ·ÙfiÌˆÓ ·fi ÏËı˘ÛÌȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ·ÔÎÏ›ÔÓÙ·È ‹ ·ÂÈÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ·fi ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜ -΢ڛˆ˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ- ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘. ¶ÚÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ Ë ∂∫∞∂ ۯ‰ȿ˙ÂÈ, ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› Û·Ú¿ÓÙ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˘ Î·È Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓ˘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È fiÙÈ Ë Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓË Î·Ù¿ÚÙÈÛË ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û ¿ÓÂÚÁÔ˘˜/˜, ¤ˆ˜ Î·È ÂÍ‹ÓÙ· ¤ÓÙ ÂÙÒÓ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó Û ۇÓÙÔÌÔ Û¯ÂÙÈο ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· «Û‡Á¯ÚÔÓ˜» ıˆÚËÙÈΤ˜ Î·È Ú·ÎÙÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ÂÍÂȉÈ·ÛÂȘ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ηٿ ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓË Î·Ù¿ÚÙÈÛË, ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓË ÌÔÚÊ‹ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ηٿÚÙÈÛ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÔÈ Î·Ù·ÚÙÈ˙fiÌÂÓÔÈ/Ó˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙ÔÓÙ·È Û Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÚÁ·ÛȷΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Î·È ·ÔÎÙÔ‡Ó Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÂÈÌfiÚʈۋ˜ ÙÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ, ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ ÂÚÁÔ‰fiÙË fiÛÔ Î·È ÛÙÔÓ/ÛÙËÓ Î·Ù·ÚÙÈ˙fiÌÂÓÔ/Ë Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È Ì ÙÔ ¤Ú·˜ Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ Î·È Ú·ÎÙÈ΋˜ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ˘ ÛÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ∫·Ù¿ÚÙÈÛ˘ (∫∂∫). ∏ ÂÙ·ÈÚ›·, ·ÍÈÔÏÔÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· Ù˘ ηٿÚÙÈÛ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘, ۯ‰›·Û ÙÔ 78% ÙˆÓ ÙÚ¯fiÓÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ì ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˘ ηٿÚÙÈÛ˘. Δ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ηٿÚÙÈÛ˘ ηχÙÔ˘Ó ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ÂȉÈÎÔًوÓ, Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ·ÁÁ›ÍÔ˘Ó ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‡ÚÔ˜ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈ¤‰Ô˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. ∞fi ÙȘ ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓ˜ ÂȉÈÎfiÙËÙ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜-‰ÈÔ›ÎËÛ˘ (™˘ÛÙ‹Ì·Ù· ¢È·¯Â›ÚÈÛ˘ ¶ÔÈfiÙËÙ·˜ ISO 9001 2000, ∂ÏÂÁ¯Ô˜ ¶ÔÈfiÙËÙ·˜ ΔÚÔÊ›ÌˆÓ HACCP, ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™Ù¤Ï¯Ԙ ∂ȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ì ¯Ú‹ÛË ¡¤ˆÓ Δ¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ, À¿ÏÏËÏÔÈ ªË¯·ÓÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ˘ §ÔÁÈÛÙËÚ›Ô˘, Δ¯ÓÈΤ˜ ¶ˆÏ‹ÛˆÓ, ªË¯·ÓÔÁÚ·ÊË̤ÓË §ÔÁÈÛÙÈ΋, ¢ÈÂıÓ‹ §ÔÁÈÛÙÈο ¶ÚfiÙ˘·, Δ¯ÓÈΤ˜ ¶ˆÏ‹ÛÂˆÓ ¶ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Δ¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜ ∞ȯ̋˜, ™Ù¤Ï¯Ԙ °Ú·ÌÌ·ÙÂȷ΋˜ ÀÔÛÙ‹ÚÈ͢ & ¢ËÌfiÛÈˆÓ ™¯¤ÛˆÓ, ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¶ˆÏ‹ÛÂȘ Ì ÃÚ‹ÛË ∏/À), ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Î·È ·ÚÔ¯‹˜ ˘ËÚÂÛÈÒÓ (À¿ÏÏËÏÔÈ ΔÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ °Ú·Ê›ˆÓ, ∂ÛÙÈ·ÙÔÚÈ΋ Δ¤¯ÓË ¶·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ °Â‡ÛˆÓ), Ù¯ÓÈο (¢È·ÌfiÚʈÛË ÃÒÚˆÓ ∞ÛÙÈÎÔ‡ ¶Ú·Û›ÓÔ˘, Δ¯ӛÙ˜ ∞Ó·ÛηÊÒÓ, ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ •‡ÏÔ˘ –¡¤· ÀÏÈο Î·È ª¤ıÔ‰ÔÈ, ™¯Â‰È·ÛÙ‹˜ ªfi‰·˜ ¢ÂÚÌ¿ÙÈÓ˘ ∂Ó‰˘Û˘, Àfi‰ËÛ˘ Î·È ∞ÍÂÛÔ˘¿Ú),·ÁÚÔÙÈο (Δ¯ӛÙ˜ μÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ∫·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ),ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜-ÙËÏÂÈÎÔÈÓˆÓÈÒÓ (™¯Â‰È·ÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ªÂϤÙ˘ ¤ÚÁˆÓ

Architectural 2007, Δ¯ÓÈÎÔ› ΔËÏÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÒÓ ∂ÁηٷÛÙ¿ÛˆÓ, ΔÂÚÌ·ÙÈÎÒÓ ™˘Û΢ÒÓ Î·È ¢ÈÎÙ‡ˆÓ, WEB Designer), ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡- ªª∂ (Δ¯ÓÈÎÔ› ™ÙÔ‡ÓÙÈÔ ∂ÈÎfiÓ·˜∏¯Ô˘). Δ· ·Ú·¿Óˆ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ‰È¿ÚÎÂÈ· ·fi 300 ¤ˆ˜ 900 ÒÚ˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂȉÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ηٿÚÙÈÛ˘ (Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓË ‹ ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓË).∏ ηٷÁÚ·Ê‹ Î·È ¤ÓÙ·ÍË ÙˆÓ ˆÊÂÏÔ˘Ì¤ÓˆÓ ÛÙ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÛÙÂÓ‹˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ Ù˘ «∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ∫·Ù¿ÚÙÈÛË ∞∂» Î·È ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙfiÔ˘˜ ∫¤ÓÙÚˆÓ ¶ÚÔÒıËÛ˘ ∞·Û¯fiÏËÛ˘ (∫¶∞) ÙÔ˘ √∞∂¢. ∂ÎÙÈÌ¿Ù·È ‰Â, fiÙÈ ·fi ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·˘Ù‹ ·Ú¤Ì‚·ÛË ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ··Û¯ÔÏËÛÈÌfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÛÙfi¯Ô˘, Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙˆÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ ¤ÓÙ·Í˘ ·Ó¤ÚÁˆÓ Ó¤ˆÓ Ì ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜. ‚) ∏ ηٿÚÙÈÛË ·ÙfiÌˆÓ Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiÚ·Û˘ Û ‚·ÛÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Δ¶∂, ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÈÏÔÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ˘ÏÔÔÈ› Ë ÂÙ·ÈÚ›· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ∂ȯÂÈÚËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ «∫ÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜». ∏ Ú¿ÍË Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi Δ·ÌÂ›Ô (∂∫Δ) ηٿ 80% Î·È ·fi ÎÚ·ÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ 20%. ∏ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÎÚ›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ·Ó·Áη›· Î·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ¤ÓÙ·Í˘ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ·˘ÙÒÓ, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Â›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÎÙÂٷ̤ÓË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ (Δ¶∂). ÃÚ‹ÛË Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ Î·È ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡˜. ∂ÙÛÈ, Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ›ÛˆÓ ¢ηÈÚÈÒÓ ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙȘ Ӥ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÁÈ· ÂȉÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ·ÔÙÚ¤ÂÈ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·ÔÌfiÓˆÛ˘. ∏ ‰Ú¿ÛË ¤¯ÂÈ ÚÔ‚ÏÂÊı› Ó· ˘ÏÔÔÈËı› Û ÂÙ¿ ÂÚÈʤÚÂȘ: ∞ÙÙÈ΋, ¢˘ÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·, ∏ÂÈÚÔ, £ÂÛÛ·Ï›·, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›·, ∫Ú‹ÙË Î·È ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ™ÙËÓ ∞ÙÙÈ΋, fiÔ˘ Î·È Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÂӉȷÊÂÚÔÌ¤ÓˆÓ (180 ÂÚ›Ô˘ ¿ÙÔÌ·), Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ηٿÚÙÈÛ˘ ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ¤ÙÔ˜ Ì ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÙ˘¯›·. ™ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ∂∫∞∂, Ô ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˜ ™‡Ó‰ÂÛÌfi˜ Δ˘ÊÏÒÓ, ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ∂Î·›‰Â˘Û˘ Î·È ∞ÔηٿÛÙ·Û˘ Δ˘ÊÏÒÓ (∫∂∞Δ), Ô º¿ÚÔ˜ Δ˘ÊÏÒÓ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È Ë ™¯ÔÏ‹ Δ˘ÊÏÒÓ «∏§π√™» ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. ∏ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÂÍÂÙ·ÛÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ºÔÚ›˜ ¶ÈÛÙÔÔ›ËÛ˘ ÁÈ· ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÚÙÈ˙Ô̤ӈÓ-Ù˘ÊÏÒÓ Û ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ ·fiÎÙËÛ˘ ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎÒÓ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡ ∏/À, Ë ÈÛÙÔÔ›ËÛË ÂÍÂÙ·ÛÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÁÈ· ¿ÙÔÌ· Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiÚ·Û˘ ηıÒ˜ Î·È Ë ÈÛÙÔÔ›ËÛË ·˘ÙÒÓ Û ‚·ÛÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Δ¶∂ Â›Ó·È ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂȉÈÒÍÂȘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘.

À¶√Àƒ°∂π√ ∞¶∞™Ã√§∏™∏™ ∫∞π ∫√π¡ø¡π∫∏™ ¶ƒ√™Δ∞™π∞™

"∂¶∞°°∂§ª∞Δπ∫∏ ∫∞Δ∞ƒΔπ™∏ ∞.∂." °.§Àƒ∞ 140 & Δ∞Δ√´√À 125, 145 64 ¡. ∫∏ºπ™π∞, ÙËÏ: 210 6245300 www.ep-katartisi.gr 81

ÂÓThesis

1/08

KÔÈÓˆÓÈ΋ Âȯ›ÚËÛË ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË ΔÔ˘ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˘ ¡›Î·*

Ο

όρος κοινωνική επιχείρηση (Social Enterprise) είναι για πολλούς άγνωστος. Καθώς φαίνεται όμως, θα μας απασχολήσει αρκετά στο πολύ κοντινό μέλλον, μιας και οι ραγδαίες κοινωνικοοικονομικές μεταβολές που χαρακτηρίζουν την εποχή μας επηρεάζουν σημαντικά το επιχειρηματικό περιβάλλον παγκοσμίως. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε την ευαισθητοποίηση και έντονη δραστηριοποίηση των πολιτών αναφορικά με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι χαρακτηριστικό επίσης, ότι το 2007 το περιβάλλον κυριάρχησε στη διεθνή πολιτική ατζέντα, γεγονός που δεν οφείλεται τόσο στην ευαισθησία των κυβερνήσεων ανά τον κόσμο, αλλά στην ευαισθητοποίηση των απλών πολιτών. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με κοινωνικές θεωρίες, οι επιχειρήσεις είναι κοινωνικοί οργανισμοί και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας καθώς βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση με αυτό. Συνεπώς, εκτιμάται πως οι δομικές αλλαγές που παρατηρούνται στις κοινωνίες σήμερα, αργά η γρήγορα θα επηρεάσουν σημαντικά τη μορφή των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται μέσα σε αυτές. Ηδη τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε πολλές επιχειρήσεις να επιμελούνται ιδιαίτερα το κοινωνικό τους προφίλ. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό ώστε μια επιχείρηση να χαρακτηριστεί ως κοινωνική επιχείρηση. Η κοινωνική επιχείρηση είναι πρωτίστως μία νέα οργανωσιακή μορφή που αναδύεται έντονα και δυναμικά τα τελευταία 2 με 3 χρόνια. Τα έσοδά της πηγάζουν από την παροχή υπηρεσιών που εξυπηρετούν γενικότερα το κοινωνικό σύνολο και σκοπός της δεν είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους, αλλά η γενικότερη προσφορά στην κοινωνία και τους πολίτες. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τις κοινωνικές επιχειρήσεις να έχουν σημαντική κερδοφορία χωρίς όμως αυτό να αποτελεί αυτοσκοπό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής επιχείρησης είναι αυτό της GreenWorks (www.green-works..co.uk), η οποία συλλέγει παλαιό εξοπλισμό γραφείων από ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις και τον

*Ο κ. Αθανάσιος Νίκας είναι διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

82

αναδιανέμει σε χαμηλό κόστος σε σχολεία και σε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι στη Βρετανία το 2006 δραστηριοποιήθηκαν περίπου 55.000 επιχειρήσεις με συνολικό τζίρο περίπου 43 δισ. ευρώ, συνεισφέροντας 11,2 δισ. ευρώ στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας1. Στην Ελλάδα σήμερα, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών δεν συναντώνται ιδιαίτερα αξιοσημείωτες προσπάθειες ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας, ενώ οι όποιες προσπάθειες γίνονται τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται ως αποσπασματικές. Η έλλειψη ενός σαφούς κανονιστικού πλαισίου για την οργάνωση και λειτουργία τους είναι καθοριστική.

KÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Û˘ÓÔ¯‹˜ Î·È Â˘ËÌÂÚ›·˜ Στην ευρωπαϊκή κοινωνία, παρά την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια αναφορικά με την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, υπάρχουν 72 εκατ. φτωχοί, δηλαδή το 16% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης των 25 κρατών-μελών (ΕΕ-25). Η ανάγκη για νέες καινοτόμες πολιτικές και δράσεις καθίσταται ορατή περισσότερο από ποτέ σήμερα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από σχετική έκθεση της Οικονομικής Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ), στην οποία επισημαίνεται ότι οποιοσδήποτε πολιτικός σχεδιασμός αντιμετώπισης της φτώχειας και των κοινωνικών αποκλεισμών πρέπει να έχει διττή διάσταση, τόσο κατασταλτική όσο και προληπτική. Αναφορικά με την άμεση καταστολή του φαινομένου της φτώχειας, η παρούσα κυβέρνηση έχει λάβει μια σειρά μέτρων με κυριότερο την ίδρυση του Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Συνοχής. Αναφορικά όμως, με τις πολιτικές δράσεις πρόληψης του φαινομένου, είναι απαραίτητη η εφαρμογή καινοτόμων και ριζοσπαστικών πολιτικών. Η διεθνής πραγματικότητα καταδεικνύει ότι τα μηνύματα από την ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων είναι αρκετά αισιόδοξα και πως με σωστό προγραμματισμό δύναται να υπηρετήσουν και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά των πολιτικών κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. ñ Η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά της κοινωνικής πολιτικής

1/08

που εφαρμόζει η κυβέρνηση, ιδιαίτερα στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Η δράση των κοινωνικών επιχειρήσεων θα μπορούσε να συνεισφέρει δυναμικά στην αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης στη χώρα μας. Ας μην ξεχνάμε και τις νέες θέσεις εργασίας που μπορούν να δημιουργηθούν καθώς και την συνεισφορά τους στο ΑΕΠ της χώρας μας. ñ Οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να λειτουργούν ανταγωνιστικά αλλά και συμπληρωματικά συναφών υπηρεσιών που προσφέρει ο δημόσιος τομέας. Ο καινοτόμος χαρακτήρας τους μπορεί να προσφέρει βελτίωση των υπηρεσιών του δημοσίου και η προσδοκία τους για θετικά οικονομικά αποτελέσματα μπορούν να εγγυηθούν την αποτελεσματικότητά τους σε περιπτώσεις που πολλές φορές οι δημόσιες υπηρεσίες υστερούν εξαιτίας γραφειοκρατικών διαδικασιών. ñ Η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων μπορεί ακόμα να ενθαρρύνει τη δημιουργία “ethical” αγορών. Ερευνες στη Βρετανία δείχνουν πως οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο στην αγορά προϊόντων εταιρειών που επιδεικνύουν ιδιαίτερη κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία. Το ποσοστό της “ethical consumption” αυξήθηκε κατά 15% από το 2003 στο 20042. Συνεπώς, η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων, παράλληλα με την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, ωθεί παραδοσιακές επιχειρήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, αφιερώνοντας σε αυτά σημαντικό μέρος των κερδών τους, με τελικούς αποδέκτες του οφέλους, την κοινωνία και τους πολίτες.

¶Ò˜ ı· ·Ó·Ù˘¯ı› Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ο ρόλος της πολιτείας δεν έγκειται στο να ιδρύσει κοινωνικές επιχειρήσεις, αλλά στο να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και το περιβάλλον που θα εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την επιτυχία τους μακροπρόθεσμα. Η πολιτεία πρέπει σαφέστατα να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων με μια σειρά

ÂÓThesis

από θεσμικές παρεμβάσεις, ώστε οι κοινωνικές επιχειρήσεις να αποτελέσουν συστατικό στοιχείο της εθνικής μας οικονομίας και κοινωνίας. Στην παρούσα φάση, προτείνεται ως απαραίτητη η δημιουργία ενός θεσμικού φορέα που θα αφιερωθεί στην προώθηση της κουλτούρας της κοινωνικής επιχείρησης και τον αντίκτυπό της στην οικονομία και την κοινωνία ειδικότερα. Είναι γεγονός πως ο όρος «κοινωνική επιχείρηση» παραμένει άγνωστος για πολλούς και κρίνεται απαραίτητη η ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το πώς επί παραδείγματι μπορεί να είναι εφικτό το να επιτύχει κανείς οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη μέσα από την εμπορία αγαθών. Θα πρέπει επίσης, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις προσέλκυσης νέων ανθρώπων, κοινωνικά ενεργών πολιτών, ώστε πολλές από τις καινοτόμες ιδέες τους να μεταμορφωθούν σε υλοποιήσιμα επενδυτικά σχέδια και το όραμά τους να γίνει πραγματικότητα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να υποστηριχθεί θεσμικά η ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων και να αναληφθούν συγκεκριμένες δράσεις για τη χρηματοδότησή τους, την εκπαίδευση και ενημέρωσή των νέων επιχειρηματιών αναφορικά με τη χρήση και τα οφέλη νέων τεχνολογιών και καινοτόμων μορφών διοίκησης. Τέλος, μιας και η αποδοτικότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων καθορίζεται πρωτίστως από το κοινωνικό έργο που επιτελούν και λιγότερο από την αύξηση της απόλυτης κερδοφορίας τους, η πολιτεία θα πρέπει να εξετάσει εναλλακτικές στρατηγικές και να εφαρμόσει ένα μείγμα πολιτικών ώστε να ενισχύσει τη βιωσιμότητά τους και να διασφαλίσει την κοινωνική τους προσφορά σε βάθος χρόνου. Αυτό θα διασφαλίσει την κερδοφορία τους και θα ανοίξει το δρόμο της συνεργασίας τους με την πολιτεία.

1. Social enterprise action plan: Scaling new heights (2006). Cabinet Office, London, UK 2. The Co-operative Bank, New Economics Foundation and The Future Foundation (2005) The Ethical Consumerism Report 2005. London: The Co-operative Bank.

83

ÂÓThesis

1/08

∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ΔÔ˘ ∫ÒÛÙ· ÃψÌÔ‡‰Ë*

Α

νάμεσα στο κράτος και την αγορά αναπτύσσεται ο τρίτος τομέας της οικονομίας. Μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί την έκφραση και δραστηριοποίηση της «κοινωνίας των πολιτών» και των «άμεσων παραγωγών» στην οικονομία. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις του τομέα αυτού δεν ξεχωρίζουν, ξεκάθαρα, από αυτές των άλλων δύο τομέων. Διαθέτουν όμως τις δικές τους αρχές, αξίες και φιλοδοξίες. Γενικά, παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον από τους πολιτικούς και τους ερευνητές για τη μορφή αυτή της οικονομίας, σε διεθνές επίπεδο, και αποτελεί ελπιδοφόρο πεδίο για να αντιμετωπιστούν ορισμένα προβλήματα που πηγάζουν από την πρόσφατη εξέλιξη των κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων. Δεν υφίσταται πάντως ένας αποδεκτός ορισμός της Κοινωνικής Οικονομίας από όλους Στις ισπανόφωνες χώρες χρησιμοποιούν τον όρο της «λαϊκής οικονομίας» ή της «οικονομίας της αλληλεγγύης». Οι αγγλόφωνες χώρες την αποκαλούν «ανάπτυξη της κοινότητας», ενώ στη Γαλλία ο όρος είναι ο ίδιος (κοινωνική οικονομία) όπως και οι συνεταιρισμοί. Ο τομέας αυτός αφορά διάφορες πλευρές1 της οικονομίας μιας χώρας, με βασικότερες τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την περιβαλλοντική ανάπτυξη, την πολιτιστική ανάπτυξη και την ανάπτυξη τεχνολογιών. Η στροφή προς αυτήν τη μορφή της οικονομίας που δεν θα έχει ως μοναδικό στόχο το κέρδος, αλλά θα συνυπολογίζει και άλλες πτυχές τις ανάπτυξης, προϋποθέτει τη δημιουργία κατάλληλων χρηματοδοτικών και διοικητικών εργαλείων και αλλαγή προτεραιοτήτων. Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών, τόσο στην Ευρώπη, όσο και παγκοσμίως, έχει δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, επιτρέποντας στους ανθρώπους να εξασφαλίζουν τα μέσα για τα ζωή τους, προωθώντας την αποκέντρωση και την ανάπτυξη της περιφέρειας, διατηρώντας ή ακόμα και βελτιώνοντας την ποιότητα του

*Ο κ. Κώστας Χλωμούδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά..

84

περιβάλλοντος. Οι αλλαγές στο τρόπο ζωής τα τελευταία χρόνια και οι διαφορετικές συμπεριφορές που έχουν υιοθετηθεί απ’ τα σύγχρονα κράτη έχουν οδηγήσει σε διεύρυνση των κοινωνικών αναγκών και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο, όπως, για παράδειγμα, η βοήθεια στο σπίτι, η φύλαξη των παιδιών, οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από τις εξελίξεις στην πληροφορική και τις επικοινωνίες. Οι τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας είναι οι Αγροτικοί, το Λιανικό και Χονδρικό εμπόριο (εμπορικοί ή καταναλωτικοί), η Βιοτεχνία (μεταποίηση), οι Τραπεζικές εργασίες (πιστωτικοί), οι Ασφαλίσεις (αυτοδιαχειριζόμενα αλληλοβοηθητικά ταμεία, mutuelles), τα Ασφαλιστικά Ταμεία Υγείας (θεσμός ιδιαίτερα διαδεδομένος στη Γαλλία), η Στέγαση (στεγαστικοί), οι Κοινωνικές Υπηρεσίες (Υγεία και Πρόνοια), ο Τουρισμός, οι Υπηρεσίες Διανομής (ηλεκτρισμός, φυσικό αέριο και νερό), καθώς και η Νέα Οικονομία. Γενικά, στην κοινωνική οικονομία αναδεικνύονται νέα επαγγέλματα, τα οποία οδηγούν σε βιώσιμες κοινωνικές επιχειρήσεις που θα μπορέσουν να στηρίξουν την ανάπτυξη της περιφέρειας. Σε αυτές τις επιχειρήσεις μπορεί να συνυπάρχει και ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας. Η κοινωνική οικονομία βασίζεται σε κάποιες αρχές, οι βασικότερες των οποίων απαριθμούνται ως ακολούθως: 1. Η αλληλεγγύη μεταξύ των μελών των επιχειρήσεων, καθώς και το γεγονός ότι ο ένας στηρίζει τον άλλον.

2. Οι διάφορες μορφές της αντιπροσωπεύουν μια νέα λογική επιχειρηματικότητας, κοινωνικά προσανατολισμένης.

3. Ο άνθρωπος προηγείται του κεφαλαίου. Το κέρδος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για να εξυπηρετηθούν οι άνθρωποι.

4. Οι αποφάσεις στις επιχειρήσεις λαμβάνονται με βάση την αρχή «ένα άτομο-μία ψήφος. Στοιχείο που δείχνει

1/08

ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και ισοδύναμοι χωρίς διακρίσεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσέγγιση στον τομέα αυτό της οικονομίας, που αφορά στην υπογράμμιση των χαρακτηριστικών που αναφέρονται τόσο σε επίπεδο δραστηριότητας, όσο και στους τρόπους εσωτερικής οργάνωσης τους. Η κοινωνική οικονομία περιλαμβάνει τις οικονομικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων, κυρίως με τη μορφή συνεταιρισμών, ενώσεων και συντεχνιών, όπου το στοιχείο της ηθικής υποδηλώνεται μέσω των εξής αρχών και κανόνων λειτουργίας τους: Ο βασικός στόχος είναι η παροχή υπηρεσιών στα μέλη τους ή στην κοινότητα της περιοχής και όχι στην αποκόμιση κέρδους (επανεπενδυόμενο άλλωστε στην επιχείρηση), αυτονομία στη διαχείριση, δημοκρατικές και συμμετοχικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και προτεραιότητα στο άτομο και την εργασία. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις ξεχωρίζουν από τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, καθ’ ότι έχουν παραγωγική/ανταγωνιστική ταυτότητα και πωλούν τις υπηρεσίες τους ή τα προϊόντα τους σε κανονικές συνθήκες αγοράς, είναι αυτόνομες από τις δημόσιες αρχές και παρέχουν καινοτομικές υπηρεσίες και προϊόντα. Για να χαρακτηρισθεί, δηλαδή, μια οργάνωση του «τρίτου τομέα»

ÂÓThesis

ως «κοινωνική επιχείρηση» οφείλει να είναι παραγωγική/ανταγωνιστική, να χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό αυτονομίας (βιωσιμότητα) και να προσφέρει νέες απαντήσεις ή λύσεις σε ανάγκες που δεν ικανοποιούνται από την αγορά (καινοτομική δράση). Αρα, τα βασικότερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών επιχειρήσεων είναι τα ακόλουθα: ñ νομική υπόσταση των κοινωνικών επιχειρήσεων που διαφέρει από κράτος σε κράτος ñ δράσεις επιχειρηματικού χαρακτήρα που υπακούουν σε κριτήρια βιωσιμότητας/αποτελεσματικότητας, χωρίς ωστόσο να υποβαθμίζονται οι κοινωνικοί στόχοι της επιχείρησης ñ δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης ñ συνύπαρξη οικονομικών και κοινωνικών στόχων ñ κοινωνική και οικονομική καινοτομία ñ υψηλά επίπεδα αυτό-χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων τους ñ ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας ατόμων από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες ñ ανάπτυξη δεσμών συνεργασίας, εμπιστοσύνης και αλληλοστήριξης μεταξύ της διοίκησης και των

85

ÂÓThesis

1/08

∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÁÔÚ¿

ñ

ñ

ñ

ñ

εργαζομένων και μεταξύ της επιχείρησης και της τοπικής κοινωνίας προώθηση της ισότητας και της εργασιακής ποικιλομορφίας/καταπολέμηση κάθε μορφής διάκρισης κάλυψη συλλογικών αναγκών που δεν καλύπτονται από το δημόσιο/ιδιωτικό τομέα μέσω της παραγωγής/παροχής παραδοσιακών ή καινοτόμων αγαθών και υπηρεσιών προώθηση της επιχειρηματικότητας με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση των φαινομένων αποκλεισμού δημιουργία ενός νέου πεδίου συνεργασίας μεταξύ των ατόμων από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, των δημόσιων φορέων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, του ιδιωτικού τομέα και των μη κυβερνητικών οργανώσεων2.

¶ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Î·È ÌÂÈÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Οι επιχειρήσεις του κοινωνικού τομέα της οικονομίας έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα έναντι του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Καταρχήν, δεν υπάρχει ούτε το στοιχείο της γραφειοκρατίας που κυριαρχεί στο δημόσιο τομέα, ούτε και του διαρκούς κυνηγιού του κέρδους που υπάρχει στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με την αγγλοσαξονική προσέγγιση, που στηρίζεται στην έννοια του μη κερδοσκοπικού τομέα, πολλά από τα οφέλη της κοινωνικής οικονομίας στρέφονται σε περιοχές που μειονεκτούν. Υπάρχουν διάφορα πλεονεκτήματα των επιχειρήσεων του τρίτου τομέα της οικονομίας. Το βασικότερο είναι ότι η δραστηριότητά τους οδηγεί σε ανάπτυξη των χρηματοοικονομικών πόρων και είναι ικανή να βασιστεί στην εθελοντική υποστήριξη σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα. Αυτά τα πλεονεκτήματα παρέχουν οφέλη οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά.

86

Σε γενικές γραμμές, οι επιχειρήσεις αυτές υπερτερούν σε διάφορα σημεία από αυτές των λοιπών τομέων. Τούτο συμβαίνει γιατί αποτελούν την ευνοϊκότερη μορφή οργάνωσης για την αντιμετώπιση περιπτώσεων ασύμμετρης πληροφορίας. Επειδή αυτές οι επιχειρήσεις δημιουργούνται προς όφελος των μελών συγκεκριμένης κοινότητας, στηρίζονται σε μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών που ενισχύει κατ’ αυτόν τον τρόπο την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Αλλο σημαντικό πλεονέκτημα αφορά στη σχετική ευκολία με την οποία οι κοινωνικές επιχειρήσεις χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους. Κάτι τέτοιο οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι λειτουργούν περισσότερο με τα πρότυπα των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα (όσον αφορά στην κατανομή των κερδών, αλλά και τα κριτήρια αποτελεσματικότητας και βιωσιμότητας). Οσον αφορά στην αποτελεσματικότητά τους, τα παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία αποδεικνύουν ότι οι τελευταίες δεν απέχουν πολύ από τα επίπεδα αποτελεσματικότητας των αμιγώς κερδοσκοπικών επιχειρήσεων. Ενας παράγοντας αποτελεσματικότητας αυτών των επιχειρήσεων εντοπίζεται στην ικανότητά των τελευταίων να μειώνουν το κόστος παραγωγής. Η ποιότητα των υπηρεσιών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ποιότητα της σχέσης μεταξύ του παροχέα και του καταναλωτή της υπηρεσίας. Στην περίπτωση των επιχειρήσεων του τρίτου τομέα, ο βαθμός στον οποίο ο εργαζόμενος εκτελεί σωστά τα καθήκοντά του, είναι μεγαλύτερος. Κάτι τέτοιο αιτιολογείται από το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα έχουν εκτός των άλλων και ηθικούς λόγους να εργάζονται στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας (με άλλα λόγια, η εργασία στο συγκεκριμένο πεδίο αποτελεί μια ηθική επιλογή εξασφαλίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο την

ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών). Υπάρχει ευελιξία με την οποία οι επιχειρήσεις απασχολούν το εργατικό δυναμικό τους που εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στη δομή του ωραρίου εργασίας (με άμεσο αντίκτυπο στην παροχή των υπηρεσιών), όπως και στην εκτεταμένη γκάμα καθηκόντων που οι εργαζόμενοι μπορούν και είναι διατεθειμένοι να εκτελέσουν. Αναμφίβολα, υπάρχουν και αδύνατα σημεία. Τα μειονεκτήματα των επιχειρήσεων αυτού του τομέα, είναι δύσκολο να συμψηφιστούν με τα σημαντικά πλεονεκτήματά τους. Τα μειονεκτήματα που έχουν καταγραφεί από την εμπειρία της λειτουργίας τέτοιων επιχειρήσεων σε διάφορες χώρες συνοψίζονται σε δύο κυρίως σημεία: Πρώτον, στη διαχείρισή τους που οφείλει να ισορροπεί μεταξύ διάφορων συμφερόντων και στόχων, γεγονός που αυξάνει το κόστος διοίκησης της επιχείρησης, και δεύτερον, στον «ανταγωνιστικό/παραγωγικό» χαρακτήρα των επιχειρήσεων, ο οποίος περιορίζει τις περισσότερες φορές την προσέλκυση δωρεών που αποτελεί ευρέως διαδεδομένη πηγή για τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις του τρίτου τομέα. Οι οργανώσεις αυτού του τομέα της οικονομίας παρέχουν ευφυείς γνώσεις και λύσεις, σε διάφορες ανάγκες σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, που δεν καλύπτονται από το κράτος και δεν έχει υπάρξει ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τομέα. Σε μια περίοδο κρίσης στην αγορά εργασίας, ο τρίτος τομέας αποτελεί δυνητική πηγή απασχόλησης. Για την Ελλάδα είναι κοινά αποδεκτό ότι ο τομέας αυτός δεν έχει δυστυχώς, ακόμα αναπτυχθεί ιδιαιτέρως.

1. μ·Ó¤Û·˜ ∫ÚÈ·ÙÛÈÒÙË, http://www.inegsee. gr/enimerwsi-126-doc2.htm 2. http://www.socialeconomy.gr/Equal_Social _Economy.htm

1/08

ÂÓThesis

∏ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ·fi ÙÔÓ √∞∂¢ ΔÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ μÂÚÓ·‰¿ÎË*

Η

σημασία και ο δυναμισμός της κοινωνικής οικονομίας τόσο στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, όσο και -κυρίως- στην τόνωση της κοινωνικής συνοχής κλιμακώνεται συνεχώς στη σύγχρονη εποχή. Συνολικά, οι φορείς που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, όπως εθελοντικές οργανώσεις, κοινωνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί, κλπ. συγκεντρώνουν σήμερα περισσότερο από το 10% της συνολικής απασχόλησης στην Ευρώπη. Παρότι το αντίστοιχο ποσοστό στη χώρα μας προσεγγίζει μόλις το 2%, μόνο μέσω των διάφορων οργανώσεων και φορέων του εθελοντισμού στην Ελλάδα, έχουν δημιουργηθεί άμεσα περισσότερες από 15.000 θέσεις εργασίας για τις ανάγκες λειτουργίας τους. Ταυτόχρονα, περισσότεροι από 100.000 συνάνθρωποί μας που ανήκουν κατά κύριο λόγο σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, έχουν ωφεληθεί από τη δράση αυτών των φορέων. Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν τη δυναμική και τα περιθώρια ανάπτυξης της απασχόλησης στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Το ζητούμενο πάντως, δεν είναι οι θεωρητικές ή ποσοτικές προσεγγίσεις και οι εκ του μακρόθεν διαπιστώσεις, αλλά η ενσωμάτωση και αξιοποίηση των φορέων αυτών σε μια συνολική αρχιτεκτονική δομών και θεσμών προώθησης της απασχόλησης. Και σε αυτή την περίπτωση, ο ρόλος του ΟΑΕΔ είναι στρατηγικός και κρίσιμος. Γιατί ο ΟΑΕΔ δεν είναι απλά και μόνο ο αρμόδιος δημόσιος φορέας για την υλοποίηση των πολιτικών απασχόλησης στη χώρα μας. Είναι κάτι περισσότερο. Αποτελεί ουσιαστικά την απόληξη του συστήματος κοινωνικής προστασίας στην

*Ο κ. Γιώργος Βερναδάκης είναι διοικητής του ΟΑΕΔ.

κοινωνία, τον πολίτη, τον κάθε άνεργο συνάνθρωπο μας ξεχωριστά και εξατομικευμένα. Ετσι, περισσότερο από κάθε άλλη κεντρική δομή της πολιτείας, ανιχνεύει και αξιολογεί νέες κοινωνικές διεργασίες και δυναμικές. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΑΕΔ αναγνωρίζει και αξιοποιεί στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας τις ευκαιρίες και το σημαντικό δυναμικό απασχόλησης. Είναι αλήθεια ότι παλαιότερα, με έναν έμμεσο, αποσπασματικό, και μάλλον όχι ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο, προσπάθησε να ενθαρρύνει παρόμοιες πρωτοβουλίες. Από το 2004 και μετά όμως, ο ΟΑΕΔ με προσεκτικά, μελετημένα και στοχευμένα βήματα, αλλάζει σταδιακά τη φυσιογνωμία του και επανατοποθετείται στρατηγικά στην αγορά εργασίας, εναρμονιζόμενος με τις πλέον προωθημένες πρακτικές που ακολουθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Υπό το πρίσμα αυτό, ο Οργανισμός σκοπεύει στη μεγαλύτερη και ποιοτικότερη δυνατή αξιοποίηση της κοινωνικής οικονομίας για την καταπολέμηση της ανεργίας, την αύξηση της απασχόλησης και τελικά, το όφελος των ίδιων των ανέργων. Προφανώς, δεν εννοούμε μια κατά συρροή (και κατ’ αποκοπή!) ροή χρηματοδοτήσεων σε φορείς που είναι ή ισχυρίζονται ότι λειτουργούν ως οργανώσεις εθελοντισμού, χωρίς ουσιαστικό φιλτράρισμα της λειτουργικής επάρκειας, αξιοπιστίας και της πραγματικής κοινωνικής τους δράσης. Είναι έξω από τη λογική, τουλάχιστον του σημερινού ΟΑΕΔ, τέτοιες πρακτικές. Αντίθετα, ο ΟΑΕΔ σκοπεύει στην οργανική διασύνδεσή του με αυτούς τους φορείς, σε ένα πλαίσιο κινητοποίησης και συνεργασίας του συνόλου των δυνητικών φορέων προώθησης της απασχόλησης. Εξηγούμαι: ο Οργανισμός ήδη μέσα στο 2007 προέβη σε μια σημαντική δομική μεταρρύθμιση. Ενοποίησε τις τοπικές

87

ÂÓThesis

1/08

∏ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ·fi ÙÔÓ √∞∂¢

δομές απασχόλησης και ασφάλισης σε ενιαία σημεία εξυπηρέτησης μίας στάσης (one-stop shops). Η εξέλιξη αυτή δεν συνιστά μια απλή οργανωτική αναβάθμιση. Σημαίνει ουσιαστικά μια στροφή του ΟΑΕΔ στην τοπική αγορά εργασίας και την αναζήτηση στενών συνεργασιών με τοπικούς εταίρους, σε ένα πλαίσιο αποκεντρωμένης λήψης αποφάσεων. Αυτές οι συνεργασίες δεν θα περιορίζονται στην αμοιβαία ανταλλαγή πληροφόρησης για την κατάσταση της τοπικής αγοράς εργασίας, αλλά θα λαμβάνουν κατά περίπτωση και τη μορφή ενισχυμένης χρηματοδοτικής συνεργασίας στη βάση «συμβολαίων ανάθεσης ενεργητικών πολιτικών». Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Θεωρώ, για παράδειγμα, απολύτως ορθολογικό και χρήσιμο, ο ΟΑΕΔ να συνεργαστεί με σοβαρούς και αξιόπιστους οργανισμούς εθελοντισμού, που διαθέτουν δηλαδή εμπειρία, πιστοποιημένο και αναγνωρισμένο έργο στις τοπικές κοινωνίες. Σε μια σύμπραξη τέτοιων φορέων και σε συνεργασία ενδεχομένως με φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλες τοπικές συλλογικότητες, ο Οργανισμός θα μπορούσε να αναθέσει το στοχευμένο έργο της προώθησης -με καινοτόμες και αποτελεσματικές μεθόδους- στην απασχόληση ανέργων που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (άτομα με αναπηρία, γυναίκες αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, αποφυλακισθέντες, κλπ.). Εννοούμε μια συνεργασία και εταιρική σχέση με συγκεκριμένους κανόνες χρηματοδότησης, ρήτρες και εγγυήσεις διαφάνειας και αποτελεσματικότητας. Η κοινωνική οικονομία έχει έναν ακόμα ζωτικό άξονα, στον οποίο ο Οργανισμός μπορεί να «επενδύσει» αποτελεσματικά στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της απασχόλησης: αυτόν της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Ετσι, θα διερευνηθεί η δυνατότητα ενθάρρυνσης

88

και χρηματοδοτικής ενίσχυσης «καλών πρακτικών» κοινωνικής επιχειρηματικότητας, σε μεικτά επιχειρηματικά σχήματα από ανέργους και με τη συμμετοχή φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οργανώσεων εθελοντισμού, κλπ. σε δραστηριότητες όπως ο πολιτισμός, η διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος ή η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Τέτοια σχήματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας θα μπορούσαν να επιτελέσουν έναν πολυεπίπεδο κοινωνικό ρόλο, συμβάλλοντας στην κοινωνική και εργασιακή ενσωμάτωση ανέργων από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, προάγοντας την τοπική βιώσιμη ανάπτυξη και ενισχύοντας το τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο. Ο ΟΑΕΔ αξιοποιεί κάθε δυναμικό και ζωντανό πυρήνα της οικονομίας και ενθαρρύνει τις συνεργασίες με όλους τους φορείς που μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργοποίηση της αναπτυξιακής διαδικασίας, με ενιαίο στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης.

1/08

ÂÓThesis

∫ÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ··Û¯fiÏËÛË ΔÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË ∫ÔÓÙÔ‡*

Ο

ι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και των ανοιχτών αγορών και τα επιτεύγματα της τεχνολογικής προόδου δεν κατάφεραν να εξαλείψουν ζωτικά προβλήματα, όπως η ανεργία και η φτώχεια, τα οποία παραμένουν προκλήσεις τόσο για τις αναπτυσσόμενες όσο και για τις αναπτυγμένες χώρες. Αντιστάθμισμα σε αυτό το έλλειμμα κοινωνικής συνοχής εμφανίζεται να είναι ο λεγόμενος τρίτος τομέας της οικονομίας ή αλλιώς η κοινωνική οικονομία. Μιλάμε για μια μορφή οικονομίας, η οποία εντάσσει στην αγορά εργασίας άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Μέσα από τις συλλογικές επιχειρηματικές δραστηριότητες που επιδιώκουν την κάλυψη ταυτόχρονα οικονομικών και κοινωνικών σκοπών, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και αξιοποιούνται άτομα που η «συμβατική» οικονομία τα αποκλείει ως μη παραγωγικά ή ως μη ικανά προς εργασία. Υπό αυτό το πρίσμα, η κοινωνική οικονομία διαδραματίζει σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο και αποτελεί μοχλό ενίσχυσης της απασχόλησης. Κοινωνική Οικονομία - Ανάπτυξη Απασχόληση αποτελούν ένα άρρηκτα συνδεδεμένο και αλληλοενισχυόμενο τρίπτυχο, το οποίο αποκτά προστιθέμενη αξία όταν αυτή η αναζήτηση της ισορροπίας αφενός ανάμεσα στην οικονομική μεγέθυνση και αφετέρου στη συνοχή της κοινωνίας λαμβάνει χώρα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η κοινωνική οικονομία μπορεί να καλύψει τοπικές ανάγκες που δεν καλύπτονται από το δημόσιο ούτε από τον ιδιωτικό

τομέα, παρέχοντας υπηρεσίες που συχνά θεωρούνται ως μη κερδοσκοπικές και δεν προσελκύουν το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα. Οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να αποτελέσουν χώρο εναλλακτικών μορφών ανάπτυξης και εφαρμογής μιας αναπτυξιακής κουλτούρας που να στηρίζεται και να στηρίζει τη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και την παροχή νέων υπηρεσιών. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η παραγωγική αναδιάρθρωση, ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα, και γίνονται πιο προσιτά αγαθά και υπηρεσίες καθώς η εκτεταμένη αξιοποίηση της εθελοντικής εργασίας μειώνει το κόστος του παραγόμενου προϊόντος. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, οι εντασσόμενες στην κοινωνική οικονομία οργανώσεις και επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν πολλές φορές την εχθρότητα των κερδοσκοπικών επιχειρήσεων που δρουν στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Είναι σαφές ότι οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας δεν εξυπηρετούν πρωτίστως το κέρδος, αλλά τα άτομα που αναζητούν πρακτικές και άμεσες απαντήσεις στις δυσκολίες της καθημερινής ζωής με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη διαπίστωση ότι σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ έχουν αυξηθεί σημαντικά τα προβλήματα ένταξης στην

*Ο κ. Δημήτρης Κοντός είναι γενικός γραμματέας Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας.

89

ÂÓThesis

1/08

∫ÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ··Û¯fiÏËÛË

αγορά εργασίας ενός ολοένα και μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού, καθιστούν το τρίτο τομέα ένα ελπιδοφόρο πεδίο για την αντιμετώπιση της ανεργίας και παράλληλα ένα εργαλείο για την κάλυψη των «κενών χώρων» που αφήνει το κράτος ή η αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας παρουσίασε αξιόλογη πρόοδο τα τελευταία χρόνια, ενώ σε ορισμένα από αυτά με μακροχρόνια παράδοση στη λειτουργία μηκερδοσκοπικών οργανισμών και φορέων συνεταιριστικού χαρακτήρα, η κοινωνική οικονομία έχει βρει ήδη γόνιμο έδαφος ανάπτυξης και έχει ενισχυθεί με κατάλληλα μέτρα πολιτικής. Οσον αφορά στην Ελλάδα, τόσο η έννοια όσο και οι δραστηριότητες του τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες. Επιπλέον, οι όποιες προσπάθειες γίνονται τα τελευταία χρόνια από διάφορους φορείς προσκρούουν, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη ενός κατάλληλου και ευέλικτου πλαισίου για τη θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξη των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στον τομέα αυτόν. Γενικότερα, οι δραστηριότητες της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας εμφανίζουν πληθώρα αδυναμιών που συνδέονται με την απουσία μιας ισχυρής παράδοσης σ’ αυτό τον τομέα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της εξακολουθεί να εντάσσει τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες σε μια «φιλανθρωπικού χαρακτήρα» προσέγγιση. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας δεν εμφανίζεται σε καμία από τις επίσημες στατιστικές ως διακριτή κατηγορία. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη δραστηριοποίηση στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας κυρίως μέσω της Κοινοτικής

90

Πρωτοβουλίας EQUAL, η οποία αποτελεί το μοναδικό ελληνικό αλλά και ευρωπαϊκό πρόγραμμα που προβλέπει τη χρηματοδότηση πρωτοβουλιών στον τρίτο τομέα. Λειτουργούν και αναπτύσσονται στη χώρα μας επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, όπως πχ. γυναικείοι συνεταιρισμοί και κοινωνικοί συνεταιρισμοί περιορισμένης ευθύνης. Ωστόσο, η γνώση για το μέγεθος της συμβολής αυτών των πρωτοβουλιών στην αντιμετώπιση της ανεργίας, της περιθωριοποίησης, του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων είναι περιορισμένη. Για το λόγο αυτό, προτεραιότητα του νέου ΕΠ «Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» αποτελεί η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και η διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων. Τι είναι κοινωνική οικονομία, πώς θα διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των φορέων, ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και των ίδιων των φορέων της κοινωνικής οικονομίας θα αποτελέσουν θέματα μελέτης, προβληματισμού αλλά και διαβούλευσης στο άμεσο μέλλον. Θέλω να τονίσω ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να υποκαθιστά τις πολιτικές του κράτους για την προώθηση της απασχόλησης και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Αντίθετα, πρέπει να τις συμπληρώνει και να τις ενισχύει. Η κοινωνική οικονομία αποτελεί κοινωνική καινοτομία και για το λόγο αυτό πρέπει τεθεί στο επίκεντρο της κυβερνητικής κοινωνικής πολιτικής.

1/08

ÂÓThesis

™Â ·Ó·˙‹ÙËÛË Ó¤ˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ΔÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ √. ΔÛÔÌ¿ÓÔÁÏÔ˘*

Σ

υνεταιρισμοί, ενώσεις, οργανώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ιδρύματα είναι οι κοινωνικοοικονομικοί οργανισμοί που αναφέρονται στην «κοινωνική οικονομία» (τρίτος τομέας) και έχουν ως κοινή αφετηρία κάποιες αρχές όπως πχ. ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας τους και η ανεξαρτησία τους από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Ο τομέας αυτός βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο του γενικού συμφέροντος (general interest) και περιλαμβάνει τον τομέα της διευρυμένης κοινωνικής αναπαραγωγής (όπως υγεία, παιδεία, πολιτισμός, περιβάλλον), δίνοντας έμφαση στην τοπική διάσταση αυτών των δράσεων. Οπως είναι γνωστό, τέτοιες δράσεις απευθύνονται σε αφανείς εργασιακές δραστηριότητες που συνήθως δεν καταγράφονται σε λογιστικά βιβλία. Αφορούν δε στην εργασία μεταναστών, γυναικών και νέων, η οποία συνήθως δεν ασφαλίζεται -είναι άτυπη- όμως καλύπτει γενικές ανάγκες αναπαραγωγής της καθημερινής ζωής αλλά και σημαντικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η οικοδομική δραστηριότητα, ο τουρισμός, η οικιακή εργασία και η αγροτική οικονομία. Εάν υπολογίσουμε ότι στη χώρα μας ο πληθυσμός γηράσκει ραγδαία και ότι η χώρα μας έχει ένα ποσοστό φτώχειας 22% για το οποίο διατίθεται το 26% του ΑΕΠ χωρίς σημαντική μείωσή του (μόνο 1% ενώ στην ΕΕ-27 διατίθεται το 27,3% του ΑΕΠ με 9,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα προστασίας - το 6,5% του συνόλου της γενικής απασχόλησης ή το 7,8% της συνολικής έμμισθης απασχόλησης), τότε μπορούμε να δούμε τις αδυναμίες του δημόσιου, αλλά και του ιδιωτικού-κερδοσκοπικού τομέα στο πεδίο αυτό. Οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές και οι

*Ο κ. Γεώργιος Ο. Τσομπάνογλου είναι PhD Carleton, μέλος του Διεθνούς Επιστημονικού Συμβουλίου του CIRIEC - International Liege, Belgium, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

ανάγκες πολιτών και τοπικών κοινωνιών που δεν καλύπτονται νόμιμα από άλλες δομές, καθώς και η αντιστάθμιση των συνεπειών της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων οργανισμών κοινωνικής οικονομίας. Η αύξηση απασχόλησης σε αυτό τον τομέα οφείλεται στην παραγωγή κοινωφελών αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και την ενσωμάτωση ανέργων, ΑΜΕΑ και αποκλεισμένων. Στην Ευρώπη υπάρχουν αυτή τη στιγμή περισσότερες από 300.000 συνεταιριστικές επιχειρήσεις, απασχολώντας περίπου 5 εκατομμύρια άτομα (Μutuality owning the solution, 1999). Σύμφωνα με τον Henrik Litske από το Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Εργασιακής Ζωής στο Δουβλίνο, ο τρίτος τομέας απασχολεί περί τα 9 εκατομμύρια εργαζόμενους (Henrik Litske, 2003). Υπάρχει, όμως, μια μικρή λεπτομέρεια, η οποία δικαιολογεί την αδύνατη μέχρι τώρα νομική βάση των ΜΚΟ στην ενωμένη Ευρώπη. Οι ΜΚΟ δεν έχουν εκλεγμένες αρχές και γι’ αυτό μέχρι στιγμής δεν έχουν ξεκάθαρη νομική βάση, όπως οι κοινωνικοί εταίροι -εργοδότες και εργαζόμενοι. Ορισμένες περιοχές είναι περισσότερο αναπτυγμένες στον τομέα αυτό. Η ιταλική συνεταιριστική οικονομία είναι αναπτυγμένη αρκετά, με περισσότερες από 77.000 ενεργές επιχειρήσεις. Η περιοχή της Emilia Romagna βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της οικονομίας. Υπάρχουν περί τις 4.000 συνεταιριστικές επιχειρήσεις με παραγόμενα προϊόντα αξίας περίπου 25 δισ. ευρώ. Η αιτία της ανάπτυξής τους οφείλεται σε μια σειρά από «οδηγούς» που απουσιάζουν σε άλλες χώρες όπως η Αγγλία, αλλά και η Ελλάδα μεταξύ άλλων. Οι «οδηγοί» αυτοί είναι οι κάτωθι: Το επίσημο, συνταγματικά καθιερωμένο, νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να αναγνωρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα των συνεταιρισμών στο αστικό δίκαιο. Πρέπει να υπάρχει ειδικό φορολογικό καθεστώς για τις συνεταιριστικές

91

ÂÓThesis

1/08

™Â ·Ó·˙‹ÙËÛË Ó¤ˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜

επιχειρήσεις και νομικό πλαίσιο για την αναδιοργάνωση των προβληματικών επιχειρήσεων σε συνεταιριστικές. Η ειδική φορολογική ρύθμιση που επιτρέπει στους συνεταιρισμούς να μην υπόκεινται σε φορολογία εφόσον τα κέρδη των μελών τους δεν ξεπερνούν το 60% της προστιθέμενης αξίας. Το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να ενθαρρύνει τον οικονομικό πλουραλισμό με την ανάδυση του τρίτου τομέα, ο οποίος και λειτουργεί συνεκτικά μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου. Ο Νόμος του 1992 στην Ιταλία για τους Συνεταιρισμούς απαιτεί από τους συνεταιρισμούς να επενδύουν το 3% του λειτουργικού τους κέρδους σε Αμοιβαία Ταμεία για την προώθηση των νέων συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Μια σημαντική προώθηση στον τομέα γίνεται με τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες στην Ιταλία προωθούν και τις ιατρο-κοινωνικές υπηρεσίες σε περιοχές με περιορισμένη δικτύωση (Μutuality owning the solution, 1999). Στην Ιταλία το 1994 υπήρχαν 2.300 κοινωνικοί συνεταιρισμοί με 38.000 θέσεις εργασίας, ενώ το 1998 ο αριθμός τους έφτασε τους 4.800 με 108.000 εργαζόμενους (περίθαλψη ηλικιωμένων, φροντίδα παιδιών, βοήθεια ΑΜΕΑ). Η Γαλλία εκφράζοντας την τάση που θέλει το Κράτος αρωγό της κοινωνίας των πολιτών και μαχόμενο για τον έλεγχο της φτώχειας και του αποκλεισμού, δημοσίευσε πρόσφατα το Νόμο της 13ης Φεβρουαρίου 2006 που θεσμοθετεί τις διατάξεις της Γαλλικής Διυπουργικής Αποστολής για την Καινοτομία, τον Κοινωνικό Πειραματισμό και την Κοινωνική Οικονομία (Interministerial Delegation for Innovation, Social Experimentation and the Social EconomyDIIESES). Το κράτος θέλησε να θεσμοθετήσει ένα μηχανισμό υποστήριξης για τους φορείς που δραστηριοποιούνται στον

92

κοινωνικό τομέα δράσης κατά της φτώχειας και του αποκλεισμού. Η διοίκηση της κοινωνικής βοήθειας απαιτεί τη δημιουργία κοινών προδιαγραφών στην εργασιακή διαδικασία με σκοπό την ενσωμάτωση των διαφορετικών συνθηκών εργασίας, αλλά και πληθυσμιακών ομάδων, ευπαθών πληθυσμών, νέων, γυναικών, αλλά και ατόμων με αναπηρίες, για καλύτερα αποτελέσματα. Η πολιτεία πρέπει να δώσει τη βοήθεια της σε πρωτοβουλίες που προσπαθούν να ρυθμίσουν τις αποτυχίες της αγοράς, τα προβλήματα της άτυπης κοινωνίας του περιθωρίου, της αποβιομηχανοποίησης και του περιφερειακού ανταγωνισμού. Το παράδοξο των δημόσιων πολιτικών είναι ότι υπάρχει αντίθεση μεταξύ οικονομικής πολιτικής για την ανταγωνιστικότητα και των κοινωνικών αναγκών της κοινωνίας των πολιτών. Γι’ αυτό οι νέες μορφές διακυβέρνησης έχουν μια ολιστική προσέγγιση, η οποία απαιτεί τη συμφιλίωση μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας που εδράζει στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας. Οι δημόσιες πολιτικές, λοιπόν, θα πρέπει να συνδυασθούν με δράσεις στους τομείς του εθελοντικού, του συνεργατικού αλλά και του τομέα των αμοιβαίων εταιρικών μορφών. Οι τάσεις αυτές χαρακτηρίζονται από καινοτόμες δράσεις, δεδομένου ότι πρέπει να υπάρξουν δράσεις μεταξύ δύο παραδοσιακά αντιθέτων δομών, όπως αυτές του δημόσιου συμφέροντος και της ιδιωτικής κερδοσκοπικής δράσης. Η καινοτομία εδώ δεν είναι αναγκαστικά θέμα μόνο νέων τεχνικών εργαλείων και τεχνολογικών υπηρεσιών. Εδώ πρόκειται για ένα οργανωσιακό πεδίο το οποίο έχει τις δικές του μορφές παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης μεταξύ των τοπικών εταίρων. Το πεδίο αυτό της κοινωνικής οικονομίας είναι σύνθετο δεδομένου ότι εκφράζει

πληθυσμούς με διαφορετικά δημογραφικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι και απαιτούν διαφορετικές υπηρεσίες φροντίδα για τους μετανάστες, τους νέους, στέγη για τους άπορους, δωρεάν νομικές υπηρεσίες για τους οικονομικά αδύνατους, φροντίδα για παιδιά, φροντίδα και ενσωμάτωση για τα ΑΜΕΑ. Εδώ παρ’ όλη τη διαφορετικότητα στις δημογραφικές ομάδες και στις απαιτούμενες υπηρεσίες έχουμε τα χαρακτηριστικά μιας δομικής σταθεράς, όπου οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας συνδεόμενες με τον τοπικό παράγοντα - δημοτικές επιχειρήσεις, κυριαρχούν στον τομέα της κοινωνικής συνοχής. Οι κύριες μορφές όπου τέτοιες υπηρεσίες θεραπεύουν το γενικό συμφέρον είναι οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Στη Γαλλία το Ανώτερο Συμβούλιο για την Κοινωνική Οικονομία (Conseil superieur de l’ economie sociale, 28/09/2006 Journal official de la Republique Francaise), αποτελεί ένα πεδίο όπου η ενότητα της κοινωνικής οικονομίας καθιερώνεται και ενδυναμώνεται μεταξύ των κοινωνικών εταίρων της κοινωνίας των πολιτών, των περιφερειακών αιρετών δομών και των δημόσιων οργανισμών. Στη Γαλλία η κοινωνική οικονομία αντιστοιχεί περίπου στο 11% του ΑΕΠ και εκπροσωπείται από το Εθνικό Δίκτυο των κοινωνικών επιχειρήσεων. Στην Ισπανία επίσης, το Δεκέμβριο του 2000, υπήρχαν 17.000 ενεργοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι δημιούργησαν 228.000 θέσεις εργασίας και 12.000 εταιρείες που έδωσαν δουλειά σε 84.878 εργάτες. Τα ιδρύματα και οι ενώσεις που παρέχουν υπηρεσίες αριθμούν περίπου 300.000 και προσφέρουν περίπου 500.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Στην Καταλονία μεταξύ του 1980 και 1999 δημιουργήθηκαν πάνω από 27.500 ενώσεις με κοινωφελή χαρακτήρα. Στην ίδια περιοχή το 15% της απασχόλησης βρίσκεται στις κοινωνικές επιχειρήσεις και

1/08

παρουσιάζει αυξανόμενες τάσεις. Οι επιχειρήσεις αυτές (Νόμος 12/2001 της 9ης Ιουλίου) προσπαθούν να ενσωματώσουν μέσω της εργασίας ευπαθείς ομάδες και χαρακτηρίζονται ως μεταβατικές επιχειρήσεις γιατί καταπολεμούν το κοινωνικό αποκλεισμό μέσω της «προστατευόμενης απασχόλησης». Στη χώρα μας το χρώμα του κοινωνικού αποκλεισμού δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. (Τσομπάνογλου κα.

2005). Βάσει δημοσιογραφικών αναφορών (Ριζοσπάστης: 3/12/2006) κάθε χρόνο 4.000 άνθρωποι στην Ελλάδα καθίστανται παραπληγικοί λόγω ατυχημάτων στην εργασία και στο οδικό δίκτυο. Οι βαριά ανάπηροι είναι περίπου 500.000, αλλά μόνο οι 130.000 παίρνουν επίδομα αναπηρίας. Η ανεργία στους ικανούς προς εργασία αναπήρους είναι περίπου 80%. Εκτός εκπαίδευσης βρίσκονται 180.000 παιδιά με αναπηρίες και σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Μόνο 500 παιδιά με αυτισμό από τα 30.000 πηγαίνουν σε κάποιο ειδικό κέντρο. Υπάρχουν μόλις 200 κρεβάτια σε δημόσια κέντρα αποκατάστασης από τα 2.000 που απαιτούνται. Οι ανάπηροι βιώνουν τον αποκλεισμό από την εκπαίδευση, την αδυναμία προσπέλασης στους χώρους κοινωνικής κατανάλωσης, μεταφοράς και υπηρεσιών. Η κοινωνική οικονομία στο πεδίο αυτό στη χώρα μας έχει πάρει την μορφή των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης. Οι μορφές αυτές έχουν εξαπλωθεί, ωστόσο ακόμη δεν έχει γίνει αποτίμηση του ρόλου τους και των διασυνδέσεών τους με τους τοπικούς φορείς, τις ενώσεις τοπικού γενικού ενδιαφέροντος.

ÂÓThesis

Οπως είπαμε προηγουμένως, η κοινωνική οικονομία είναι ο τρίτος τομέας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και γι’ αυτό το τοπικό κράτος πρέπει να συνεργάζεται με τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας δυναμικά για μια επιτυχημένη πολιτική κοινωνικής συνοχής για όλους.

™˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ο «Σχεδιασμός για Ολους» για να γίνει υλοποιήσιμος πρέπει να αναδυθεί η κοινωνική οικονομία, της οποίας η εστία είναι τοπική, δηλαδή βρίσκεται στην κοινότητα. Στις κοινότητες ο διαχωρισμός μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι γενικά αρνητικός και δυσδιάκριτος. Η έμφαση στην κοινωνική οικονομία και τις εταιρικές συμπράξεις στο κοινωνικό κεφάλαιο συγκροτεί την κοινωνική συνοχή δημιουργώντας συνθήκες απασχολησιμότητας σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, αλλά και συνθήκες κοινωνικής αειφορίας επιτρέποντας στην κοινωνική αναπαραγωγή να λειτουργεί βιώσιμα και συνεπώς ανταγωνιστικά (πχ. Βάσκοι, Ιταλοί, Σκανδιναβοί). Ο σχεδιασμός αποτελεί τη γενική κατεύθυνση της Διακήρυξη της Λισσαβόνας, όπου η διαδικασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης λειτουργεί μέσω της κοινωνίας της πληροφορίας. Η πολιτική για το «Σχεδιασμός για Ολους» σημασιοδοτεί την ολική ενσωμάτωση ως πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης. Υπό δημοσίευση στο Τσομπάνογλου, Γ.Ο. «Η ανάδυση της Κοινωνικής Οικονομίας για Βιώσιμες Κοινότητες.», Παπαζήσης, 2008

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· μorzaga C. and Defourny J. (eds.)

2001, The emergence of the social enterprise, Routledge, Aldershot.

Coleman, J.S., (1988) “Social Capital in the creation of human capital,” American Journal of Sociology, Vol. 94 (supplement) S95-S120 European Commission, Final Report of the expert group on enterprise clusters and networks.

Enterprise Directorate General. ∂ıÓÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ∂ÚÁ·Û›·˜, (2002). «¶ÚÔÔÙÈΤ˜ ··Û¯fiÏËÛ˘ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜» ™¿ÎÎÔ˘Ï·˜.

European Forum on Local Development and Employment, Rhodes 16 – 17 May Field, J., (2003), Social Capital, Routledge, London.

Granovetter, M., (1973), “The strength of weak ties,” American Journal of Sociology, Vol. 78, pp.1360-1380 Litske, ∏. (2003), The Third Sector and Employment, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin OECD, Social Capital : An International Comparison, (Paris: Organization for Economic Cooperation and Development) OECD, (2001) The Well-μeing of Nations. The role of human and social capital, Paris.

OECD, (2001) Local partnerships for better governance, Paris.

OECD, (2005) Local Governance and the Drivers of Growth, Paris.

Putnam, R., (2001) “Social Capital: Measurement and Consequences”, ISUMA, Spring , pp. 41-51.

Lester, S. M. & Anheier, H. K. (1994). The emerging sector. An overview. The Johns Hopkins Comparative Nonprofit Sector Project Studies, Baltimore. ΔÛÔÌ¿ÓÔÁÏÔ˘, °. (2004). ∫Ú¿ÙÔ˜, ∫ÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÒÓ Î·È ∂ÚÁ·Í›·: ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ∫˘‚ÂÚÓËÙÈÎfiÙËÙ·˜. Gutenberg ΔÛÔÌ¿ÓÔÁÏÔ˘, °. (2005), ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ∞ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ Î·È ¶ÔÏÈÙÈΤ˜ ∂Óۈ̿وÛ˘, Gutenberg

93

ÂÓThesis

1/08

∏ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∞ıËÓ·›ˆÓ ΔÔ˘ ¡È΋ٷ ∫·ÎÏ·Ì¿ÓË*

Η

κοινωνική οικονομία αποτελεί πλέον μια κύρια έκφραση των νέων μορφών διακυβέρνησης της παραγωγής και της διευρυμένης αναπαραγωγής από τη στιγμή που με κύρια αναφορά της τη δημοκρατική συμμετοχή, καταφέρνει να αναπτύσσεται στις περιοχές αυτές όπου το κράτος και η ιδιωτική οικονομία δεν εισέρχονται λόγω της αδυναμίας δημιουργίας κερδοφορίας ή της περιορισμένης δυνατότητας διείσδυσης. Είναι γεγονός ότι μεγάλοι μητροπολιτικοί δήμοι, όπως η Αθήνα, αποτελούν προνομιακά πεδία για την ανάπτυξη του τρίτου αυτού τομέα της οικονομίας, αναλαμβάνοντας δράσεις που επαναπροσδιορίζουν τη σχέση του πολίτη με το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα και που μεταφράζουν την κοινωνική πολιτική σε τοπική ανάπτυξη, σε εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων, σε ενδυνάμωση του κοινωνικού κεφαλαίου, σε ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής. Μία τέτοια δράση αποτελεί το «κοινωνικό παντοπωλείο», το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας σε συνεργασία με μεγάλη αλυσίδα super market. Πρόκειται για θεσμό πρωτοποριακό που καλύπτει τις ανάγκες 200 πολυμελών οικογενειών σε είδη πρώτης ανάγκης. Τα είδη προσφέρονται εντελώς δωρεάν, η δε αξία τους ποικίλει ανάλογα με τον αριθμό των μελών κάθε οικογένειας, ενώ θεσπίστηκε ειδικός κανονισμός για την επιλογή των δικαιούχων που εξασφαλίζει τη διαφάνεια και την κοινωνική ιεράρχηση. Ηδη, ο θεσμός απέδωσε τα μέγιστα κατά τον πρώτο μήνα λειτουργίας του. Με την ίδια λογική, της πρόληψης των κοινωνικών ανισοτήτων, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ειδικό πρόγραμμα για τους άστεγους. Εκπονήθηκαν επιστημονικές μελέτες, σχεδιάστηκαν και υλοποιούνται εξαιρετικής σημασίας προγράμματα για

*Ο κ. Νικήτας Κακλαμάνης είναι δήμαρχος Αθηναίων.

94

την «απάλυνση» των επιπτώσεων από τα φαινόμενα οικονομικής ανέχειας και συγκεντρώθηκαν πόροι που χρησιμοποιήθηκαν από το Ιδρυμα Αστέγων για τις δραστηριότητές του. Προς αυτήν την κατεύθυνση αναπτύχθηκε σε νέες βάσεις η ανοιχτή σίτιση που πραγματοποιείται σε ειδικές ανακαινισμένες εγκαταστάσεις (Σοφοκλέους και Πειραιώς), οι οποίες το 2007 έφθασαν να εξυπηρετούν 1.500 άτομα ημερησίως. Οι εγκαταστάσεις αυτές ανακαινίστηκαν εκ βάθρων το 2007 ώστε να χρησιμεύουν και για τις περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών. Ταυτόχρονα, σχεδιάστηκε με διεθνή πρότυπα και δημιουργήθηκε ανοιχτός και φυλασσόμενος χώρος υποδοχής αστέγων και αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας έκτασης 1,5 στρεμμάτων που λειτουργεί ολόκληρο το εικοσιτετράωρο. Στο πλαίσιο της λειτουργίας του Ιδρύματος Αστέγων οργανώθηκαν πρωτοποριακές υπηρεσίες με έμφαση στις κοινωνικές παροχές. Χαρτογραφήθηκε η υπάρχουσα κατάσταση, εκπονήθηκαν μελέτες για το σύνολο των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο δήμος στα όριά του και ήδη προσφέρονται ενδύματα, υποδήματα και διάφορα άλλα καταναλωτικά είδη σε αδύναμα οικονομικά νοικοκυριά Ελλήνων και αλλοδαπών. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγασης της πιο ευάλωτης ομάδας αστέγων που είναι οι ηλικιωμένοι, διατέθηκε πολυώροφο κληροδότημα επί της οδού Πατησίων, όπου δημιουργείται η «Εστία των Αθηνών». Με σύγχρονες υποδομές, πλήρη ιατροκοινωνική και ψυχολογική κάλυψη, ειδικούς χώρους ψυχαγωγίας, υγιεινής και διατροφής, ο ξενώνας αυτός θα φιλοξενεί 60 με 70 ηλικιωμένους και απόρους συμπολίτες μας. Το έργο θα ολοκληρωθεί εντός του έτους. Συνεχίστηκαν τα προγράμματα στέγασης που καλύπτουν 180 άστεγους σε δυο ξενώνες στο κέντρο της πόλης. Σχεδιάστηκε, ωστόσο, ειδικό πρόγραμμα

1/08

εθελοντισμού το οποίο ξεκίνησε το Μάρτιο 2007. Στο ειδικό αυτό εθελοντικό πρόγραμμα συμμετέχουν 300 εθελόντριες, οι οποίες παρέχουν καθημερινά τις υπηρεσίες τους στο κέντρο σίτισης, στους ξενώνες και στα προγράμματα δρόμου της κοινωνικής υπηρεσίας. Βασικό σημείο αναφοράς των κοινωνικών δράσεων του δήμου Αθηναίων αποτελούν και τα ναρκωτικά ως κοινωνικό φαινόμενο και κοινωνική πραγματικότητα. Κατά τη διάρκεια του 2007, τα 4 Κέντρα Πρόληψης για τα ναρκωτικά του δήμου Αθηναίων πραγματοποίησαν 536 διδακτικές ώρες για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών σε 975 μαθητές των Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων του δήμου μας, καθώς και 175 ώρες σε 140 νηπιαγωγούς, δασκάλους, και καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο συνολικός αριθμός των επωφελούμενων αυξήθηκε πάνω από 10% σε σχέση με το 2006. Επιπλέον, στο πλαίσιο της παροχής υποστήριξης και συμβουλευτικής σε χρήστες ναρκωτικών στο δρόμο (streetwork), υποστηρίχθηκαν το 2007 περισσότεροι από 400 χρήστες, αριθμός αυξημένος κατά 45% σε σχέση με το 2006, όπου υποστηρίχθηκαν 275 χρήστες. Επίσης, υπογράφηκε προγραμματική σύμβαση με τον ΟΚΑΝΑ ύψους ενός εκατ. ευρώ το χρόνο για τη συνέχιση της λειτουργίας των 4 Κέντρων Πρόληψης, αλλά και τη δημιουργία 3 νέων κέντρων πρόληψης στα δημοτικά διαμερίσματα που δεν υπήρχαν (Κολωνός, Κυψέλη, Αμπελόκηποι). Βασικό στόχο, αποτελεί η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος καταπολέμησης της χρήσης ναρκωτικών από τους εφήβους που θα αποτελεί την πρώτη τέτοιου είδους δομή απεξάρτησης σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης στη χώρα μας, αλλά και μια πρότυπη μονάδα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ηδη, από το Σεπτέμβριο του 2007 παραχωρήθηκε στο δήμο Αθηναίων μία έκταση 14,3 στρεμμάτων (παλαιό Αναμορφωτήριο Θηλέων) και έχει ξεκινήσει η αναμόρφωση του

ÂÓThesis

περιβάλλοντος χώρου, ενώ ολοκληρώνεται η κτιριολογική μελέτη ώστε σύντομα να ξεκινήσει η λειτουργία του κέντρου απεξάρτησης. Οι επωφελούμενοι από τη λειτουργία του κέντρου θα είναι 1.170 χρήστες και οικείοι τους το χρόνο. Στην πραγματοποίηση του μεγαλόπνοου αυτού προγράμματος, θα συμβάλλει η προγραμματική σύμβαση που υπεγράφη μεταξύ του δήμου Αθηναίων και του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για 5 χρόνια, αρχής γενομένης από το Μάρτιο του 2008 και αυτομάτως ανανεούμενη στο τέλος κάθε πενταετίας. Είναι γεγονός ότι στόχοι όπως η μείωση του αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης, της ανεργίας και η αύξηση της κοινωνικής ανάπτυξης δεν επιτυγχάνονται από τη μια ημέρα στην άλλη. Πρέπει να βρίσκονται στη λογική του σχεδιασμού της κοινωνικής πολιτικής και να αποτελούν ενεργά μέρη των δράσεων και των πρωτοβουλιών της διοίκησης, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Η τοπική αυτοδιοίκηση, και ιδιαίτερα οι μεγάλοι μητροπολιτικοί δήμοι όπως η Αθήνα, οφείλει να εξελιχθεί σε καταλύτη για την ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων, οι οποίες θα μπορούν, με απόλυτη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, να διαχειρίζονται και να υλοποιούν τις κοινωνικές τους δράσεις. Ο ρόλος των δήμων είναι από τη μια πλευρά να αναπτύξουν όλες τις απαραίτητες κοινωνικές υποδομές που θα εξασφαλίσουν τη λειτουργία των κοινωνικών δράσεων και από την άλλη πλευρά να ενισχύσουν και να εγγυηθούν τη συμμετοχή των πολιτών για τη δημιουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις που πρέπει να λειτουργούν με κριτήρια αγοράς, χωρίς όμως να έχουν σκοπό το κέρδος, αποτελούν τη μετεξέλιξη των κοινωνικών ομάδων συλλογικής έκφρασης και συμμετοχής και θα εγγυηθούν τη συνέχεια των κοινωνικών δράσεων αξιοποιώντας τις κοινωνικές υποδομές της πόλης.

95

ÂÓThesis

1/08

ªÔ¯Ïfi˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ΔÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ™. ∑Ô‡·*

Η

ανάγκη για ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να αποτελέσει μοχλό εναλλακτικής οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Αλλωστε, η κρίση του Κοινωνικού Κράτους και του Κράτους Πρόνοιας δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο· είναι βαθύτατα ευρωπαϊκό πρόβλημα, παρά τις διαφορές στα ποσοστά και τους ρυθμούς ανάπτυξης των ευρωπαϊκών κρατών μελών. Οι ευρωπαϊκές περιφέρειες μπορεί να έχουν καταφέρει να κατακτήσουν ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης, όμως, αυτό, δεν αφορά το σύνολο των κατοίκων τους, αφού μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού τους ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Ταυτόχρονα, το χάσμα μεταξύ αναπτυσσόμενων και ανεπτυγμένων χωρών εξακολουθεί να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο. Περισσότερα από τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με λιγότερα από 1 με 2 δολάρια την ημέρα, ενώ συνολικά οι κάτοικοι του πλανήτη χάνουν αγαθά που είχαν στο παρελθόν, όπως τον καθαρό αέρα, το πόσιμο νερό και την καθαρή θάλασσα, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην υγεία και την οικονομία. Η εν λόγω συζήτηση όμως, δεν αφορά μόνο αριθμούς και στατιστικά δεδομένα. Σε ένα διαφορετικό επίπεδο ανάλυσης σχετίζεται άμεσα και με την απομόνωση και αποξένωση του ανθρώπου μέσα στις πολυπληθείς κοινωνίες. Βασικές αξίες, όπως η ανθρώπινη επαφή, η επικοινωνία, η αλληλεγγύη και η διάθεση για προσφορά στο συνάνθρωπο, έχουν χάσει το νόημα αλλά και τη σημασία τους. Αυτό που χρειάζεται για την επίλυση αυτών των σύνθετων προβλημάτων είναι περισσότερο μια κοινωνιακή πολιτική, πέρα της κοινωνικής πολιτικής, με την καθιερωμένη έννοια του όρου. Χρειάζεται, δηλαδή μια πολιτική ανάπτυξης που κινητοποιεί τους πολίτες προς την κατεύθυνση της δημιουργίας νέων δομών στο χώρο της οικονομίας, της ανάπτυξης, του πολιτισμού, της πολιτικής και των κοινωνικών σχέσεων και προβλημάτων. Η κοινωνική οικονομία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της τοπικής ανάπτυξης. Για να υπάρξουν, όμως, καλύτερα αποτελέσματα, χρειάζεται ένα πιο αποκεντρωμένο και συμμετοχικό κοινωνικό κράτος. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της τοπικής

*Ο δρ. Χρήστος Σπ. Ζούπας είναι δήμαρχος Υμηττού.

96

αυτοδιοίκησης είναι πολύ σημαντικός καθώς τα αποτελέσματα της λειτουργίας των θεσμών του κοινωνικού κράτους φαίνονται πολύ πιο καθαρά στο επίπεδο κάθε τοπικής κοινωνίας. Και αυτό διότι η τοπική κουλτούρα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ποιότητας ζωής στην καθημερινότητα των πολιτών. Η πολιτεία, και πολύ περισσότερο, ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης οφείλει να διευκολύνει κάθε μορφή και πρωτοβουλία ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας, δημιουργώντας τις απαραίτητες υποδομές και τους αναγκαίους θεσμούς ώστε να εκφραστούν απρόσκοπτα οι αγωνίες και τα αιτήματα, η ταυτότητα, τα όνειρα και οι προσδοκίες των ενεργών πολιτών της. Και σ’ αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιούνται δράσεις που εντάσσονται στον τομέα της «κοινωνικής οικονομίας», όπως πχ. της λειτουργίας των ΚΑΠΗ, του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι», του Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (ΚΔΑΠ), του Εθελοντισμού, των Προγραμμάτων Ενσωμάτωσης και Εκπαίδευσης των οικονομικών μεταναστών. Ο στόχος όλων αυτών των δράσεων είναι διττός: Να ξαναφέρουμε τον άνθρωπο δίπλα στον άνθρωπο, αλλά παράλληλα, να μεταλαμπαδεύσουμε το παράδειγμα της κοινωνικής προσφοράς και της αλληλεγγύης στις νέες γενιές... Τα παραπάνω, όμως, δεν αρκούν σε μια πολυπολιτισμική πλέον χώρα όπως η Ελλάδα με πολλά και σύνθετα προβλήματα. Αυτό μου έχει δείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία μου ως δημάρχου. Για να έχουν αποτέλεσμα οι πολιτικές αποφάσεις χρειάζεται ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης: 1. Να μπορούν να ενθαρρύνουν τις δυνάμεις της πόλης τους και να τις καθοδηγούν ώστε να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες.

2. Να μπορούν να υλοποιήσουν τις προτάσεις για ανάπτυξη που καταθέτουν οι ενεργοί πολίτες των δήμων.

3. Να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των τοπικών επιχειρήσεων ή τη δημιουργία καινούργιων, παράλληλα με την αξιοποίηση του ντόπιου δυναμικού απασχόλησης. Τα παραδείγματα διεθνώς είναι πολλά και τα περισσότερα επιτυχημένα. Για να εφαρμοστούν όμως στην Ελλάδα απαιτούνται ριζικές αλλαγές και τολμηρές αποφάσεις, κυρίως σε επίπεδο πολιτικών επιλογών, αλλά και νοοτροπίας, όλων των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, με κυρίαρχο και κεντρικό μέλημα τον άνθρωπο και την ποιότητα της ζωής του.

ÂÓThesis

1/08

∂ȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ΔÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ™Ù·˚ÎÔ‡Ú·*

Ε

ίναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, σε όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες χώρες, έχει σημειωθεί μια σημαντική ανάπτυξη του «τρίτου τομέα» της οικονομίας, του τομέα της «κοινωνικής οικονομίας». Στον τομέα αυτό, στον οποίο εδράζουν πολιτικές με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, δραστηριοποιούνται μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, κοινωνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί, εθελοντικές οργανώσεις και διάφοροι άλλοι τύποι ενώσεων. Η νέα αυτή μορφή κοινωνικά προσανατολισμένης επιχειρηματικότητας στηρίζεται στην αυτοοργάνωση των πολιτών και στην εθελοντική προσφορά υπηρεσιών στη βάση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες αλλά και την παγκόσμια πρακτική, ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας συμβάλλει στην κάλυψη των «κενών χώρων» που αφήνουν μεγάλα τμήματα της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, συνήθως κοινωνικού χαρακτήρα, των οποίων η παραγωγή και η διάθεση από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς κρίνεται ασύμφορη, η δε παροχή τους από το κράτος πολλές φορές ανέφικτη.

ÀÊÈÛÙ¿ÌÂÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Στην Ελλάδα, η έννοια και οι δραστηριότητες του τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), στη χώρα μας δεν παρατηρούνται ιδιαίτερα αξιοσημείωτες προσπάθειες ανάπτυξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Οι όποιες απόπειρες σύστασης

*Ο κ. Χρήστος Σταϊκούρας είναι επίκουρος καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και βουλευτής Φθιώτιδας της ΝΔ.

98

κοινωνικών επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται από αποσπασματικότητα, συνήθως έχουν άτυπο ή/και παράτυπο χαρακτήρα και εκλαμβάνονται από την κοινωνία ως «φιλανθρωπικές δράσεις» και «ευεργεσίες». Τα βασικότερα προβλήματα που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα είναι: ñ Η έλλειψη θεσμικής υποστήριξης, με την ανυπαρξία ενός σαφούς, ξεκάθαρου και ευέλικτου θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου για την ίδρυση, αποτελεσματική λειτουργία και ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων. ñ Η έλλειψη χρηματοδοτικής υποστήριξης, με την περιορισμένη πρόσβαση των φορέων της κοινωνικής οικονομίας στους οικονομικούς πόρους, την έλλειψη μηχανισμών χρηματοδοτικής ενίσχυσης από το κράτος και την ακαμψία των υπαρχόντων

1/08

χρηματοδοτικών εργαλείων και θεσμών από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. ñ Η έλλειψη διοικητικής υποστήριξης, με την ανυπαρξία εξειδικευμένων δομών υποστήριξης, συμβουλευτικών υπηρεσιών και προβολής των κοινωνικών επιχειρήσεων και των γενικότερων πρωτοβουλιών στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. ñ Η ανεπάρκεια εξειδικευμένου και έμπειρου ανθρώπινου δυναμικού, που θα στελεχώσει και θα στηρίξει τα επαγγελματικά αντικείμενα που δημιουργεί και τις δεξιότητες που απαιτεί η ανάπτυξη δραστηριοτήτων της κοινωνικής οικονομίας. ñ Η περιορισμένη και ανεπαρκής γνώση, η απουσία ενημέρωση και η έλλειψη «τεχνογνωσίας» στην οργάνωση και λειτουργία μιας κοινωνικής επιχείρησης. ñ Η απουσία ισχυρής παράδοσης στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, και τα λανθασμένα ή αρνητικά στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί από την ανοργάνωτη και αναποτελεσματική ανάπτυξη κάποιων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας στο παρελθόν (κυρίως συνεταιριστικές δραστηριότητες). ñ Η ανεπάρκεια της δικτύωσης και της ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ φορέων της κοινωνικής οικονομίας και του ιδιωτικού τομέα, σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, στοιχείο απαραίτητο για την ανάπτυξη κοινών επιχειρηματικών δράσεων και πρωτοβουλιών. Αυτοί οι περιορισμοί δεν έχουν επιτρέψει μέχρι σήμερα τη διαμόρφωση ενός πλαισίου για συζήτηση και προβληματισμό σχετικά με τις προοπτικές του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας και κατ’ επέκταση της συμβολής

ÂÓThesis

του στην αντιμετώπιση των σοβαρών και διαχρονικών προβλημάτων της ανεργίας, της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, και της οικολογικής καταστροφής.

¶ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÏËÊıÔ‡Ó Απαιτείται συνεπώς, μέσα από μία συνεκτική προσέγγιση και ολοκληρωμένη παρέμβαση της πολιτείας με τη συμμετοχή της κοινωνίας, η ενθάρρυνση, καλλιέργεια και ενίσχυση του τομέα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα ως μέσο για την ενδυνάμωση του παραγωγικού ιστού, την ενίσχυση της απασχόλησης και την τόνωση της κοινωνικής συνοχής. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, πέρα από τις υφιστάμενες δομές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, απαιτείται συνδυασμός πολιτικών, δράσεων και ενεργειών, οι οποίες να επιχειρούν να δημιουργήσουν το κατάλληλο ευνοϊκό πλαίσιο ανάπτυξης πρωτοβουλιών κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Σημαντικές πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι: ñ Η δημιουργία κεντρικής, αλλά πολυεπίπεδης δομής υποστήριξης των φορέων της κοινωνικής οικονομίας. Στόχος αυτής πρέπει να είναι η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών για την ενημέρωση, κατάρτιση και συμβουλευτική ενίσχυση και τεχνική στήριξη των πρωτοβουλιών της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. ñ Η ίδρυση και λειτουργία ενός θεσμικού φορέα που θα αφιερωθεί στην προώθηση της κουλτούρας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη χώρα και θα συμβάλλει στη δρομολόγηση κατάλληλων παρεμβάσεων για τη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου και των κανονιστικών ρυθμίσεων.

99

ÂÓThesis

1/08

∞Ó·Áη›· Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜

ñ Η ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και η μεταφορά, ανταλλαγή και ενσωμάτωση της τεχνογνωσίας σε διακρατικό επίπεδο για την προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας με τη χρήση καινοτόμων εργαλείων και μεθόδων. ñ Η εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, ενημέρωση και ενεργός συμμετοχή νέων ανθρώπων σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και υλοποίησης της επιχειρηματική δραστηριότητας, καθώς και η παραγωγή εκπαιδευτικών εργαλείων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. ñ Η σχεδίαση και λειτουργία Παρατηρητηρίου για την κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα με βασικούς στόχους την επιστημονική επεξεργασία και τεκμηρίωση θεμάτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας και οικονομίας, την εκπόνηση προτάσεων για τη διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και την κατανόηση της διεθνούς καλής πρακτικής και των δομών υποστήριξης του τομέα της κοινωνικής οικονομίας. ñ Η ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων και η ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων για τη χρηματοδότηση των νέων μορφών επιχειρηματικής δραστηριότητας. ñ Η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου δημόσιου τομέα, και κυρίως της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην κατεύθυνση δρομολόγησης, συντονισμού και διάχυσης των δραστηριοτήτων κοινωνικής οικονομίας σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Εκτός, όμως, από τις πρωτοβουλίες της πολιτείας, απαιτείται και η αλλαγή της νοοτροπίας του επιχειρηματικού κόσμου, με τη συνειδητοποίηση από μέρους του της ανάγκης ενδυνάμωσης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της υιοθέτησης και εφαρμογής ενός προτύπου αξιών επιχειρηματικής ηθικής.1 Σύμφωνα με τα ανωτέρω, και στη βάση των δράσεων σε εμβρυϊκό στάδιο που έχουν ήδη αναληφθεί και έχουν δει το φως της δημοσιότητας στη χώρα μας,

100

ο τομέας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μπορεί να αποτελέσει ένα καινοτόμο και δυναμικό πεδίο δράσης, ικανό να συνθέτει και να αξιοποιεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πληθυσμού, να αναδεικνύει και να τονώνει τις δεξιότητες του, να συμβάλλει στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και διακρίσεων που πλήττουν ευπαθείς ομάδες, να προωθεί πολιτικές ίσων ευκαιριών, να αξιοποιεί προϊόντα και υπηρεσίες και να μετουσιώνει τις διάχυτες αλλά άτυπες μορφές κοινωνικής αλληλεγγύης που επικρατούν στη χώρα μας σε επιχειρήσεις κοινωνικού χαρακτήρα.

1. ∂Ú¢Ó˜ ÛÙË ªÂÁ¿ÏË μÚÂÙ·Ó›· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ˆ˜ ÔÈ Î·Ù·Ó·ÏˆÙ¤˜ ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ Ô˘ ÂȉÂÈÎÓ‡Ô˘Ó È‰È·›ÙÂÚË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ¢·ÈÛıËÛ›·.

1/08

ÂÓThesis

°È· ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈο ·ÏÏËϤÁÁ˘· ÔÈÎÔÓÔÌ›· ΔÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË ∑ÈÒÌ·*

Ε

ίναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι χρόνων σε όλες τις σχεδόν αναπτυγμένες χώρες έχει σημειωθεί μια σημαντική ανάπτυξη του επονομαζόμενου «Τρίτου Τομέα» της Οικονομίας- ο οποίος συχνά αναφέρεται ως «Κοινωνική Οικονομία» ή «Μη Κερδοσκοπικός Τομέας». Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, τις κοινωνικές επιχειρήσεις, τους συνεταιρισμούς και διάφορους τύπους ενώσεων που στηρίζονται στην αυτοοργάνωση των πολιτών και την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, στη βάση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας και προσπαθεί να καλύψει «κενούς χώρους» που αφήνουν μεγάλα τμήματα της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, συνήθως κοινωνικού χαρακτήρα, των οποίων η παραγωγή και η διάθεση από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς κρίνεται ασύμφορη, η δε παροχή τους από το κράτος πολλές φορές ανέφικτη.

√ ÙÔ̤·˜ Ù˘ ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ √ÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Στην Ελλάδα, η έννοια και οι δραστηριότητες του τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες. Ακόμη και η ιδέα ότι οι διάφορες πρωτοβουλίες «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα συνιστούν ένα «διακριτό τομέα», δεν συναντιέται συχνά στο δημόσιο διάλογο. Κοινή είναι η διαπίστωση ότι οι όποιες προσπάθειες γίνονται τα τελευταία χρόνια από διάφορους φορείς προσκρούουν, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη ενός κατάλληλου και ευέλικτου πλαισίου για τη θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξη των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στον τομέα αυτόν. Προκύπτει, επομένως, η ανάγκη να γίνει ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας περισσότερο διακριτός και αναγνωρίσιμος στην Ελλάδα και να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο που θα διευκολύνει την ανάπτυξή του.

*Ο κ. Δημήτρης Ζιώμας είναι Οικονομολόγος - Ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

¶ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ (∂∫∫∂) Προς την κατεύθυνση αυτή επιχειρεί να συμβάλλει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής), στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL (B’ ΚΥΚΛΟΣ), με την ανάληψη των ακόλουθων πρωτοβουλιών: ñ Δημιουργία και λειτουργία ενός κόμβου τεκμηρίωσης, υποστήριξης και πληροφόρησης στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της οποίας λειτουργεί πιλοτικά η Διαδικτυακή Πύλη για την Κοινωνική Οικονομία, www.socialeconomy.gr. ñ Επεξεργασία προτάσεων θεσμικού και χρηματοδοτικού χαρακτήρα για την ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα, μέσω προτάσεων για τη νομοθετική ρύθμιση της κοινωνικής επιχείρησης στην Ελλάδα, την εφαρμογή ενός συστήματος συναλλακτικής διευκόλυνσης- διατακτικές πληρωμής (vouchers) για την προώθηση της κατανάλωσης υπηρεσιών της Κοινωνικής Οικονομίας, καθώς και την εφαρμογή ενός συστήματος αναθέσεων υπηρεσιών (συλλογικού συμφέροντος) σε φορείς της κοινωνικής οικονομίας. ñ Οργάνωση και λειτουργία διαρκούς forum για την κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα. Η φιλοσοφία του forum είναι: ñ Η δημιουργία μιας πλατφόρμας διαλόγου και ευρύτερου δυνατού προβληματισμού για ζητήματα που άπτονται της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα (και τα οποία είναι πρωτοφανή και δύσκολα για την ελληνική τουλάχιστον πραγματικότητα). ñ Η διαμόρφωση του κατάλληλου πλαισίου/περιβάλλοντος για την προώθηση της διασύνδεσης και συνεργασίας των φορέων της κοινωνικής οικονομίας μεταξύ τους, αλλά και με το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. ñ Η προώθηση των αναγκαίων

παρεμβάσεων για την ανάπτυξη του τομέα και ειδικότερα για την ανάπτυξη μιας νέας «επιχειρηματικότητας» κοινωνικά προσανατολισμένης.

∏ ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ο προβληματισμός μας στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής του ΕΚΚΕ για τη βραδεία ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα και η αναμφισβήτητη αναγκαιότητα για τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου, που θα εξασφαλίζει τη λειτουργία και την ομαλή ανάπτυξη του τομέα, μας οδήγησε στην κατάρτιση ενός Σχεδίου Διακήρυξης για την κοινωνική-αλληλέγγυα οικονομία στην Ελλάδα, το οποίο έχει δημοσιευθεί στη διαδικτυακή πύλη για την κοινωνική οικονομία: www.socialeconomy.gr (που βρίσκεται σε πιλοτική λειτουργία). Η Διακήρυξη αυτή επιχειρεί να αναδείξει τις ανάγκες για θέσπιση νομικού πλαισίου και τη δημιουργία εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων, ενώ προβάλλει μια σειρά απαραίτητων ενεργειών και κινητοποιήσεων, προκειμένου να σχεδιαστεί ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό πρόγραμμα για την κοινωνική-αλληλέγγυα οικονομία στην Ελλάδα που θα καλύπτει και θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του τομέα. Απώτερος στόχος της διακήρυξης αυτής είναι η υιοθέτησή της από ένα ευρύ φάσμα ατόμων και φορέων που εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα στον τομέα της κοινωνικής-αλληλέγγυας οικονομίας και η ενεργοποίηση, δικτύωση και ενδυνάμωση των φορέων αυτών για την προώθηση ενός ελάχιστου αριθμού βασικών ρυθμίσεων που απαιτούνται για την αναγνώριση και ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Η Διακήρυξη θα αποσταλεί σε διάφορους φορείς και άτομα που θα καλούνται να τη συνυπογράψουν, ενώ θα παρουσιαστεί επίσημα και θα συζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση του forum για την κοινωνική οικονομία, η οποία προβλέπεται να λάβει χώρα στα τέλη Φεβρουαρίου 2008 στην Αθήνα.

101

ÂÓThesis

1/08

∂Ó· Û¯¤‰ÈÔ ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·

Σ

την Ελλάδα, οι υψηλοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης των τελευταίων δεκαετιών, δεν συνέβαλαν στον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων και της ανασφάλειας, αλλά ούτε και στην εξάλειψη του αποκλεισμού των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού από τη διανομή του πλούτου και τη συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα. Η οικονομική πρόοδος και η επιδίωξη για ανταγωνιστικότητα, δημιουργούν εισοδήματα και θέσεις εργασίας με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την άνιση κατανομή και την αβεβαιότητα, αγνοώντας τις πιεστικές ατομικές και κοινωνικές ανάγκες, όταν αυτές δεν φαίνονται οικονομικά συμφέρουσες και αποδοτικές. Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα δεν γνωρίσαμε το «κράτος-πρόνοιας», όπως το βίωσαν οι πολίτες σε άλλες κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Ομως και αυτό το «λίγο», φαίνεται να παραχωρεί τη θέση του στις πιο επιθετικές κερδοσκοπικές διαθέσεις που συρρικνώνουν τις ήδη προβληματικές υπηρεσίες υγείας, πρόνοιας και φροντίδας των πολιτών, αλλά και της φροντίδας του περιβάλλοντος εν γένει. Ενα βασικό ερώτημα είναι εάν στη χώρα μας μπορούμε να νοηματοδοτήσουμε το τρίπτυχο απασχόληση - κοινωνική συνοχή - δημοκρατία, ούτως ώστε να επιτρέψουμε στους πιο ευάλωτους πολίτες να ζήσουν από την εργασία τους χωρίς να εξαρτώνται από επιδοματικές πολιτικές και προνοιακές ενισχύσεις. Εμείς πιστεύουμε ότι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, συνιστά ισχυρή αντίσταση στον οικονομικό ατομικισμό που απειλεί την κοινωνική συνοχή και αποτελεί αντίβαρο στην απόλυτη γενίκευση και κυριαρχία των κανόνων της αγοράς. Πιστεύουμε ότι είναι ένας χώρος στον οποίο μπορεί και συμβιώνει η δυναμική της κοινωνίας (που υπαγορεύεται από την ανάγκη καλύτερων συνθηκών διαβίωσης για όλους, μεγαλύτερης ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, ανάπτυξης

102

κοινωνικών σχέσεων κ.α.), με τη δυναμική της οικονομίας (που υπαγορεύεται από την ανάγκη οικονομικής μεγέθυνσης). Σταδιακά, αντιλαμβανόμαστε ότι παρά τις μεγάλες δυσκολίες και την ανυπαρξία θεσμικού πλαισίου, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία αποτελεί πλέον μια ορατή πραγματικότητα. Πρωτοβουλίες πολιτών για ένα διαφορετικό τρόπο παραγωγής και επιχειρείν, κατανάλωσης και φροντίδας για το περιβάλλον και τον πολιτισμό αναδύονται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια και συγκροτούν μια εντελώς νέα και διαφορετική οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα. Οι αλληλέγγυες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες δίνουν τη μάχη της αγοράς και για αυτό οφείλουν να είναι ανταγωνιστικές. Ομως παράλληλα, απασχολούν εργαζόμενους από τις πιο ευάλωτες και εκτεθειμένες στον κοινωνικό αποκλεισμό ομάδες πληθυσμού, παρέχουν χρήσιμες και απαραίτητες υπηρεσίες στους πολίτες και εφαρμόζουν συλλογικές και δημοκρατικές μεθόδους εταιρικής διακυβέρνησης. Οι κοινωνικέςαλληλέγγυες επιχειρήσεις παράγουν οικονομική και κοινωνική προστιθέμενη αξία, συνδυάζοντας πόρους από τη διάθεση των προϊόντων τους με την εθελοντική προσφορά πολιτών που συμμερίζονται τις αξίες και την κοινωνική τους στόχευση. Αυτό που εξακολουθούν να μη διαθέτουν είναι η θεσμική αναγνώριση και η ένταξή τους στο αναπτυξιακό προγραμματικό περιβάλλον ως διακριτή κατηγορία οικονομικών πρωταγωνιστών και φορέων κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Εμείς, οι συνυπογράφοντες την παρούσα «Διακήρυξη», είμαστε διατεθειμένοι να αγωνιστούμε για την ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, κάτι που προϋποθέτει μια μεγάλη συλλογική κινητοποίηση και συγκεκριμένα μέτρα. Επιδίωξή μας είναι οι σημερινές πρωτοβουλίες να πολλαπλασιασθούν προκειμένου να φθάσουμε σε υψηλά

1/08

ÂÓThesis

ª›· ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ∂∫∫∂

επίπεδα δραστηριοποίησης των φορέων της κοινωνικής οικονομίας, απασχόλησης, κοινωνικής συνοχής και συμμετοχικής δημοκρατίας. Θέλουμε τα επόμενα χρόνια να βγάλουμε την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία από το περιθώριο και να της δώσουμε τη σημαντική θέση που κατέχει στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για να το πετύχουμε, είμαστε διατεθειμένοι να αγωνιστούμε ο καθένας από το χώρο στον οποίο δραστηριοποιείται, με τρόπο ώστε: ñ Να στηρίξουμε και να συμμετέχουμε στις προσπάθειες ανάπτυξης και διεύρυνσης της κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών που προέρχονται από επιχειρήσεις και πρωτοβουλίες που δίνουν προτεραιότητα στην προώθηση της απασχόλησης συμπολιτών μας, οι οποίοι βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό, αλλά και στο σεβασμό στο περιβάλλον. Δηλώνουμε έτοιμοι να συγκροτήσουμε ομάδες και πρωτοβουλίες «υπεύθυνων καταναλωτών» που θα συμφιλιώνουν την ανάγκη για κατανάλωση με την επιθυμία για κοινωνική αλληλεγγύη, ομάδες καταναλωτών που θα στηρίζουν προϊόντα και υπηρεσίες κοινωνικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών, προϊόντα του ηθικού εμπορίου, προϊόντα που προέρχονται από πρωτοβουλίες της ανακύκλωσης και της φροντίδας για το φυσικό περιβάλλον. ñ Να ενισχύσουμε πρωτοβουλίες κινητοποίησης της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης σε μια προσπάθεια συστηματικής αξιοποίησης των προγραμμάτων προμηθειών αγαθών και υπηρεσιών προς την κατεύθυνση στήριξης των πρωτοβουλιών της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στις περιοχές τους. Θέλουμε να αξιοποιήσουμε και στην Ελλάδα τις δυνατότητες που προσφέρει το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τις

δημόσιες προμήθειες, το οποίο αναγνωρίζει και δίνει προτεραιότητα στον «κοινωνικό ανταγωνισμό» κατά τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων, προβλέποντας κοινωνικές ρήτρες στους διαγωνισμούς προμηθειών του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης. Για το σκοπό αυτό, δηλώνουμε διατεθειμένοι να προσφέρουμε υπηρεσίες «διευκολυντή» που θα γεφυρώνουν τις τεχνικές απαιτήσεις των διαγωνισμών με τις επιχειρησιακές δυνατότητες των κοινωνικών επιχειρήσεων. ñ Να κινητοποιήσουμε τους μηχανισμούς εκείνους που θα διευκολύνουν τους πρωταγωνιστές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ώστε να έχουν πρόσβαση στα μέσα χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Κρίνουμε απολύτως αναγκαίο το σχεδιασμό κατάλληλων χρηματοπιστωτικών εργαλείων όπως η αλληλέγγυα αποταμίευση, η εγγυοδοσία και το τοπικό αλληλέγγυο επιχειρηματικό κεφάλαιο. Δηλώνουμε αποφασισμένοι, ως υπεύθυνοι αποταμιευτές, να στηρίξουμε τέτοιες προσπάθειες, εφόσον βέβαια το θεσμικό περιβάλλον τις καταστήσει νόμιμες και ρεαλιστικές. ñ Να διεκδικήσουμε τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου που θα ρυθμίζει τη λειτουργία και ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Είναι απαραίτητο να

διαμορφωθεί ένα σαφές πλαίσιο με συγκεκριμένους όρους που θα διέπουν την απασχόληση, τη φορολογία και τα οικονομικά κίνητρα των κοινωνικών επιχειρήσεων για την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος. Πέρα από τις γενικές κατευθύνσεις και τις προθέσεις που περιλαμβάνονται στα προγραμματικά κείμενα (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς και Επιχειρησιακά Προγράμματα της νέας προγραμματικής περιόδου 20072013), διεκδικούμε την εκπόνηση ενός φιλόδοξου προγράμματος ανάπτυξης της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, με συγκεκριμένους χρηματοδοτικούς πόρους και την αναγκαία θεσμική και οργανωτική υποδομή. Κρίνουμε, τέλος, αναγκαίο τον ορισμό σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης «Συνομιλητή» για τα θέματα και τα προβλήματα του τομέα, ο οποίος θα έχει και την αρμοδιότητα για ανάληψη ευθύνης και δράσης για τα επόμενα χρόνια. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει την οικονομία της αγοράς, αλλά να αντιμετωπίσει συλλογικές και ατομικές ανάγκες τις οποίες σταδιακά εγκαταλείπουν το κράτος και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μέσω πρωτοβουλιών ενεργητικής αλληλεγγύης, πασχίζουμε να εκφράσουμε τη θέλησή μας για αντίσταση στη μοιρολατρία και την πίστη μας στην κοινωνική πρόοδο, τη δημοκρατία και τη δημιουργικότητα των πολιτών. Στην προσπάθεια αυτή δεν είμαστε μόνοι. Η πρωτοβουλία μας έρχεται να συναντήσει ανάλογες πρωτοβουλίες στον ευρωπαϊκό χώρο, πρωτοβουλίες που τις χαρακτηρίζει η κοινή πεποίθηση ότι η Ευρώπη δε μπορεί να οικοδομηθεί μόνο με τις δυνάμεις της αγοράς, αλλά με αλληλεγγύη και ισότιμες σχέσεις στη διαχείριση και κατανομή των πόρων. Η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία δεν είναι μόνο μέσο ανάπτυξης της απασχόλησης, είναι ταυτόχρονα η ελπίδα και το κοινό μας όραμα.

103

ÂÓThesis

1/08

∞Ó·Ù˘Íȷ΋ ™‡ÌÚ·ÍË «∫ÔÈÓˆÓÈ΋ ∞ÌÊÈÎÙÈÔÓ›·»

Η

κοινωνική οικονομία αποτελεί φαινόμενο οικονομικό και ταυτόχρονα κοινωνικό που εξελίσσεται σε παγκόσμιο επίπεδο υιοθετώντας ως τρόπο οργάνωσης υφιστάμενους τύπους νομικών προσώπων που προβλέπονται σε κάθε εθνικό δίκαιο. Κοινή διαπίστωση είναι ότι η απουσία ειδικού θεσμικού πλαισίου για τις οργανώσεις και επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας δεν αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα της εξέλιξης αυτού του φαινομένου. Στη διεθνή εμπειρία η υιοθέτηση νέων νομικών τύπων επιχειρήσεων στον τομέα της λεγόμενης κοινωνικής επιχειρηματικότητας δεν διακρίνεται από ενιαία χαρακτηριστικά, είναι όμως εμφανής η τάση επιλογής του συνεταιριστικού τύπου επιχειρήσεων. Οι συνεταιρισμοί εντάσσονται οπωσδήποτε στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας και αποτελούν έκφραση της επιχειρηματικότητας των κατά τεκμήριο αδυνάτων. Στον ελλαδικό χώρο χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας αποτελούν οι συνεταιρισμοί (γυναικείοι ως επί το πλείστον) που δραστηριοποιούνται κυρίως στην ύπαιθρο, και τα μέλη τους συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία. Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό κάνει διακριτούς αυτούς τους συνεταιρισμούς από τους υπόλοιπους αγροτικούς και αστικούς συνεταιρισμούς τα μέλη των οποίων διαθέτουν τα προϊόντα τους μέσω αυτόν ή προμηθεύονται πρώτες ύλες. Οι παραπάνω συνεταιρισμοί είναι ως επί το πλείστον αγροτικοί και ελάχιστοι αστικοί. Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ και να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας ότι η ιδέα ίδρυσης αυτών των τύπων συνεταιρισμών βρίσκει πρόσφορο έδαφος τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις.

Τα αποτρεπτικά στοιχεία για τη ίδρυση συνεταιρισμών αυτού του τύπου αποτελούν κυρίως: α) ο μεγάλος αριθμός των ελαχίστων μελών που απαιτούνται για την ίδρυση αστικού συνεταιρισμού και β) το υψηλό κόστος ασφάλισης για τα μέλη του αστικού συνεταιρισμού. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η ΑΣ «Κοινωνική Αμφικτιονία» και το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης και Ερευνας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας ΚΕΚΑΝΑΜ, που είναι και ο συντονιστής του έργου, προτείνει ότι είναι σκόπιμο να οδηγηθούμε στη θέσπιση ενός νέου τύπου συνεταιρισμού, ο οποίος θα διακρίνεται από τους παραδοσιακούς, αγροτικούς και αστικούς συνεταιρισμούς. Κύριο χαρακτηριστικό των συνεταιρισμών αυτών θα είναι η συμμετοχή των μελών του στην παραγωγή των προϊόντων και υπηρεσιών στις οποίες αποβλέπει η λειτουργία των συνεταιρισμών αυτών, τα οποία και θα αποκομίζουν εξ’ αυτού του λόγου αναλογικό μερίδιο στα κέρδη από τη δραστηριότητα του συνεταιρισμού, ενώ για την ίδρυση θα προβλέπεται η ύπαρξη κατά ελάχιστων 7 μελών. Με τη θέσπιση αυτού του ειδικού τύπου συνεταιρισμού μπορεί ταυτόχρονα να υιοθετηθούν ευνοϊκές ρυθμίσεις ασφαλιστικού ή χρηματοπιστωτικού χαρακτήρα.

ΔÔ ¤ÚÁÔ Η κεντρική φιλοσοφία του έργου έγκειται στην κοινή παραδοχή ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας μπορεί να επιτευχθεί μέσα από ένα καθεστώς ευρείας εταιρικότητας που θα αγκαλιάζει τις τοπικές πρωτοβουλίες, θα τις αναδεικνύει και θα προωθεί το παραγωγικό τους αποτέλεσμα. Η ΑΣ «Κοινωνική Αμφικτιονία» θεωρεί ότι οι ανισότητες που αντιμετωπίζουν τα άτομα των ΕΚΟ ως προς την πρόσβαση στην απασχόληση καταπολεμούνται με την προώθηση της κοι-

ΚΕΚΑΝΑΜ Α.Ε. Κέντρο επαγγελματικής κατάρτισης και έρευνας, Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας

104

1/08

νωνικής επιχειρηματικότητας. Αυτό επιτυγχάνεται με την ενεργό συμμετοχή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς το ζητούμενο πέραν της οικονομικής, παράγει ισχυρή προστιθέμενη κοινωνική αξία. Ο κύριος στόχος της εταιρικής σχέσης, αξιοποιώντας και την εμπειρία από την υλοποίηση του πρώτου κύκλου της ΚΠ EQUAL, είναι η δημιουργία ενός μοντέλου εταιρικού σχήματος Δημόσιου Ιδιωτικού και Κοινωνικού Τομέα (Public Private Social Partnership - PPSP), το οποίο εγγυάται αφενός τη δημιουργία κρίσιμης μάζας υποστήριξης των τοπικών πρωτοβουλιών και αφετέρου τη δημιουργία ενός ευρύτατου μηχανισμού προώθησης ζητημάτων πολιτικής στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Το έργο προωθεί την εταιρικότητα του ιδιωτικού, δημόσιου και κοινωνικού τομέα που διαμορφώνουν PPSP: Ο ιδιωτικός τομέας κομίζει ως πόρο την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, ο δημόσιος τομέας τις δημόσιες συμβάσεις και ο κοινωνικός τομέας συμβάλει στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου των κοινωνικών επιχειρήσεων. Το έργο υλοποιείται σε τρεις φάσεις που ορίζονται από τις ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ι αφορά την ωρίμανση του προγράμματος δράσης και την αποτύπωσή του στο ΟΑΣΔ, την οριστικοποίηση της σύνθεσης της ΑΣ, την

ÂÓThesis

εξεύρεση διακρατικότητας με προστιθέμενη αξία και τη σύναψη της διακρατικής συμφωνίας συνεργασίας. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΙΙ, η κύρια φάση υλοποίησης του έργου, στοχεύει στην παραγωγή μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μέσω της σύναψης εταιρικών σχέσεων δημόσιου, ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα, ως προς τους κάτωθι άξονες: ñ Ευαισθητοποίηση, κινητοποίηση και συμμετοχή του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υποστήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. ñ Πιστοποίηση/σήμανση των κοινωνικών επιχειρήσεων, παρακολούθηση και υποστήριξη της ανάπτυξής τους. ñ Παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών μέσω οργανωμένων δομών και υποστήριξη της διαμεσολάβησης με τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. ñ Ανάπτυξη των κοινωνικών πόρων και των οικονομικοκοινωνικών δικτύων των κοινωνικών επιχειρήσεων, δηλαδή του κοινωνικού τους κεφαλαίου. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΙΙΙ έχει ως στόχο την επίτευξη οριζόντιου και κάθετου mainstreaming μέσω της διάχυσης της πληροφορίας, τη δικτύωση για την κοινοποίησή της και τη δημιουργία αντίκτυπου στις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές.

105

ÂÓThesis

1/08

∂Ê·ÚÌÔṲ̂Ó˜ ‰Ú¿ÛÂȘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜

Ο

ι κοινωνικές επιχειρήσεις λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα τους, τόσο ως προς το ανθρώπινο δυναμικό τους, όσο και ως προς το αντικείμενο δραστηριοποίησής τους, είναι ιδιαίτερα «ευάλωτες» ως προς τον ανταγωνισμό στην απρόσωπη οικονομία της αγοράς. Με δεδομένη την προστιθέμενη κοινωνική τους αξία, είναι απαραίτητο τόσο κατά τη φάση ίδρυσής τους, όσο και κατά τον επιχειρηματικό τους βίο να έχουν διασφαλισμένο ένα υποστηρικτικό σύστημα, με το οποίο θα βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση. Κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι η ύπαρξη υποστηρικτικών δομών που μέσω μιας αμφίδρομης διαδικασίας παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών και προσαρμογής θα εξασφαλίζουν υποστήριξη για τη βιωσιμότητα αυτών των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Η πιστοποίηση των επιχειρήσεων και των προϊόντων αποτελεί ένα μείζονος σημασίας θέμα. Η οριοθέτηση των επιχειρήσεων που ανήκουν στον «3ο τομέα» αποτελεί ένα γενικότερο θεωρητικό και μεθοδολογικό πρόβλημα, σημαντικότερο ίσως πρόβλημα για την εδραίωση στην αγορά, αποτελεί η πιστοποίηση των κοινωνικών επιχειρήσεων. Στις μέρες μας, η πιστοποίηση έχει εξελιχθεί σε ένα σημαντικό εργαλείο της αγοράς, ιδιαίτερα εάν λάβει κανείς υπόψη ότι ένα πιστοποιητικό καθιστά την επιχείρηση αναγνωρίσιμη από τους πελάτες της με τεκμήριο ότι κάποιος τρίτος, ο φορέας πιστοποίησης, ελέγχει σε τακτά χρονικά διαστήματα την πιστοποιημένη εταιρεία, έτσι ώστε ο πελάτης να αισθάνεται ότι μπορεί να την εμπιστευθεί χωρίς να χρειάζεται να την ελέγξει ο ίδιος Δεν είναι υπερβολή να αναφέρουμε ότι η πιστοποίηση αποτελεί πλέον διαβατήριο για τη δραστηριοποίηση των κοινωνικών

επιχειρήσεων στον ευαίσθητο χώρο των κρατικών προμηθειών στην Ελλάδα. Σήμερα, στον ελληνικό χώρο, δεν υφίσταται πλαίσιο σήμανσης ή πιστοποίησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, και βεβαίως δεν λειτουργεί κάποια υπηρεσία ή αρχή που θα αναλάμβανε αυτό το ρόλο. Ακριβώς αυτό το κενό επιχειρεί να καλύψει με την εν λόγω καλή πρακτική το έργο «Κοινωνική Αμφικτιονία». Ειδικότερα, το Κέντρο Ενίσχυσης και Πιστοποίησης Κοινωνικών Επιχειρήσεων (ΚΕΠΚΕ) στοχεύει στην πιστοποίηση των συνεργατικών κοινωνικών επιχειρήσεων και τη χορήγηση διακριτού σήματος «Πιστοποιημένης συνεργατικής κοινωνικής επιχείρησης» που δεν θα πιστοποιεί τα παραγόμενα προϊόντα των κοινωνικών επιχειρήσεων αλλά την πηγή προέλευσης τους. Το διακριτικό σήμα που χορηγείται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι και το μόνο διακριτικό σήμα το οποίο «μένει» στη συνείδηση του καταναλωτή και τον κάνει να επιλέγει μια κοινωνική επιχείρηση, έναντι κάποιας άλλης. Στόχος είναι το σήμα «Πιστοποιημένη συνεργατική κοινωνική επιχείρηση» να γίνει αναγνωρίσιμο παντού και με κάθε δυνατό τρόπο προβολής ώστε να αποκτήσει για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τη σημασία όλων όσων αντιπροσωπεύει Το σήμα αυτό πιστοποιεί συνεταιρισμούς οποιουδήποτε τύπου που παράγουν προϊόντα και παρέχουν υπηρεσίες, τα μέλη των οποίων συμμετέχουν στην κοινή διαδικασία παραγωγής και αποκομίζουν αναλογικό μερίδιο στα κέρδη από τη δραστηριότητα του συνεταιρισμού. Το ΚΕΠΚΕ δημιουργήθηκε το Σεπτέμβριο του 2007 από την ΚΕΚΑΝΑΜ ΑΕ και λειτουργεί ως αυτοτελές τμήμα. Η ίδρυση του Κέντρου εντάσσεται στο

ΚΕΠΚΕ, Κέντρο Ενίσχυσης και πιστοποίησης κοινωνικών επιχειρήσεων

106

1/08

πλαίσιο υλοποίησης του έργου Κοινωνική Αμφικτιονία της ΚΠ EQUAL Β’ κύκλος. Αποδέκτες των υπηρεσιών μας είναι οι επιχειρήσεις που αναπτύσσονται στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Πρόκειται κυρίως για συνεταιρισμούς, αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες, ιδρύματα, κλπ. οι οποίες φέρουν τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά που απαιτούνται κατά περίπτωση για την ένταξη αυτών στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Μέχρι σήμερα, το ΚΕΠΚΕ έχει χορηγήσει σήμα πιστοποίησης σε 3 Συνεργατικές Κοινωνικές Επιχειρήσεις Γυναικείους Συνεταιρισμούς του νομού Μαγνησίας που είναι οι εξής: Α) Γυναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πτελεού «Η ΦΤΕΛΙΑ», Β) Αγροτικός Συνεταιρισμός Ανηλίου Ομάδα Γυναικών και Γ) Αγροτικός Συνεταιρισμός Γλώσσας Σκοπέλου «Η Γλωσσιώτισσα».

™¯ÔÏ‹ ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ ∂ȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Η έμφαση στην προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος και του επαγγελματισμού των στελεχών - συντελεστών μελών των κοινωνικών επιχειρήσεων, καθώς και των λοιπών οργανισμών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας (διευθυντικά στελέχη - στελέχη δομών στήριξης των κοινωνικών επιχειρήσεων - εθελοντές)

ÂÓThesis

καθιστά αναγκαία την εκπόνηση ενός συντονισμένου προγράμματος εκπαίδευσης, για να καλυφθούν τα κενά και οι ελλείψεις -τόσο σε στελέχη με επαρκή εμπειρία και ρόλο τεχνικού συμβούλου και εμψυχωτή όσο και στα μέλη των κοινωνικών επιχειρήσεων- ώστε να διασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα των επιχειρήσεών τους. Ωστόσο σήμερα, τόσο η τυπική εκπαίδευση μέσα από τις εκπαιδευτικές της βαθμίδες όσο και το πλαίσιο της άτυπης εκπαίδευσης και κατάρτισης δεν παρέχουν το εκπαιδευτικό υπόβαθρο που θα μπορούσε να συμβάλλει στην κάλυψη των προαναφερθέντων αναγκών. Επιπλέον, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι για την υποστήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας απαιτείται μια μόνιμη θεσμοθετημένη δομή που θα καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ατόμων που δραστηριοποιούνται στην κοινωνική οικονομία. Χαρακτηριστικό είναι τόσο το αμερικανικό μοντέλο όσο και το αγγλικό. Σ’ αυτό το πλαίσιο, και με δεδομένο ότι η δια βίου μάθηση έχει ανιχνευθεί ως βασικός μοχλός ανάπτυξης του τρίτου τομέα, η συγκεκριμένη δράση - πρακτική προχώρησε στην ίδρυση μιας δομής δια βίου εκπαίδευσης, τη «σχολή κοινωνικής επιχειρηματικότητας», η οποία παρέχει μεταξύ άλλων προγράμματα σπουδών στους εξής τομείς: ñ Κοινωνική Επιχειρηματικότητα (Social Enterpreneurship) ñ Διαχείριση κοινωνικής επιχείρησης (SE Management) ñ Διαχείριση της διαφορετικότητας στους χώρους εργασίας (diversity management) Μέσα από τα παραπάνω προγράμματα, η Σχολή στοχεύει στην αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων των υφιστάμενων κοινωνικών επιχειρηματιών, των στελεχών οργανισμών της κοινωνικής οικονομίας και των εν δυνάμει επιχειρηματιών που

107

ÂÓThesis

1/08

∂Ê·ÚÌÔṲ̂Ó˜ ‰Ú¿ÛÂȘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜

θέλουν να δραστηριοποιηθούν στο τρίτον τομέα. Η επιλογή της σχολής και όχι αυτόνομων προγραμμάτων κατάρτισης είναι πιο κοντά στο μοντέλο εκπαίδευσης που οδηγεί στη βιωσιμότητα, καθώς παρέχει τη δυνατότητα να καλύπτονται οι ανάγκες αμέσως μετά τον εντοπισμό τους -και όχι γιατί να υπάρχει μία χρηματοδότηση μία δεδομένη στιγμή. Επιπλέον, η συγκεκριμένη πρακτική ανταποκρίνεται απόλυτα στους στόχους του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την απασχόληση και συγκεκριμένα στη δια βίου μάθηση, την ισότητα των φύλων και την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού.

∏ ¢·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘ Η κοινωνική επιχειρηματικότητα χαρακτηρίζεται ως αόρατη επιχειρηματικότητα, ασκείται έξω από την τυπική οικονομική λογική, δεν ακολουθεί τις αρχές του σύγχρονου marketing και αξιοποιεί κυρίως προσωπικά - κοινωνικά δίκτυα για την προώθηση των προϊόντων και υπηρεσιών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το ευρύ καταναλωτικό κοινό δεν έρχεται σε επαφή με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των κοινωνικών επιχειρήσεων, και το σημαντικότερο, δεν επικοινωνεί με τα πρόσωπα που ασκούν κοινωνική επιχειρηματικότητα. Ετσι, δεν καθίστανται αντιληπτές οι ωφέλειες που προκύπτουν από την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

108

Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητη η ανάπτυξη ενεργειών ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης της κοινής γνώμης και του καταναλωτικού κοινού για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχονται από τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Ετσι, μπορεί να καταστεί διακριτό με σαφήνεια το γεγονός ότι αυτά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες «διαφοροποιούνται» ως προς την κοινωνική αξία που εμπερικλείουν, αλλά και να τονιστεί η προστιθέμενη κοινωνική αξία της κοινωνικής επιχειρηματικότητας γενικότερα. Για το σκοπό αυτό υλοποιείται η συγκεκριμένη δράση - πρακτική «Καμπάνια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης», ώστε να αναδειχθεί η προστιθέμενη κοινωνική αξία των προϊόντων και υπηρεσιών των κοινωνικών επιχειρήσεων. Οι δύο προβλεπόμενες ενέργειες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης είναι οι εξής: ñ Παραγωγή τηλεοπτικού μηνύματος με ευθύνη του ΝΕΟΥ ΙΝΚΑ ñ Ενέργεια προβολής της κοινωνικής επιχειρηματικότητας αλλά και των αποτελεσμάτων του έργου μέσω των κουτιών αναψυκτικών των 330 ml της ΕΨΑ ΑΕ. Οσον αφορά στην πρώτη ενέργεια, ολοκληρώθηκε τόσο η παραγωγή του τηλεοπτικού μηνύματος όσο και η εκπομπή του από τηλεοπτικά κανάλια εθνικής εμβέλειας. Σχετικά με τη δεύτερη

1/08

ενέργεια προβολής, ο σχεδιασμός της ενέργειας έχει ολοκληρωθεί, έχουν παραγγελθεί τα κουτιά των 330 μλ. και έχουν οριστικοποιηθεί οι μακέτες για τα κουτιά αναψυκτικών των 330 μλ. Συγκεκριμένα, παραδόθηκαν τρία πρότυπα μακέτας με τρία μηνύματα για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Να σημειωθεί ότι η ΕΨΑ ΑΕ διαθέτει ολόκληρη την αγγλική πλευρά των κουτιών των 330 μλ. για την προβολή των εν λόγω μηνυμάτων. Βέβαια, αντίστοιχα μηνύματα σχετικά με τη φιλοσοφία και τους στόχους του έργου θα προβάλλονται και στο εσωτερικό των κουτιών, μέσω καινοτόμου μηχανισμού που έχει προβλεφθεί από την ΕΨΑ ΑΕ κατά την κατασκευή των κουτιών. Τα κουτάκια των 330 μλ. της ΕΨΑ ΑΕ κυκλοφορούν στην αγορά από τον Νοέμβριο του 2007. Τέλος, στο πλαίσιο υλοποίησης της καμπάνιας ευαισθητοποίησης δημιουργήθηκε ιστοχώρος, μέσω του οποίου θα παρέχονται επιπλέον πληροφορίες και υλικό αναφορικά με τις ενέργειες της δράσης - πρακτικής. Ο ιστοχώρος είναι ο εξής: www.sepeisa.gr. Ανάπτυξη συστήματος μέτρησης της Κοινωνικής Επιστροφής της Επένδυσης SROI Η συγκεκριμένη πρακτική απευθύνεται στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Εχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει η ανάγκη για την αποτύπωση, εκτίμηση και μέτρηση του αντίκτυπου των δράσεων και των προγραμμάτων των ιδιωτικών επιχειρήσεων που είναι δυνατόν να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Ο αληθινός αντίκτυπος της συλλογικής εργασίας που πραγματοποιείται στο μη κερδοσκοπικό τομέα υποτιμάται τόσο από αυτούς που εργάζονται στον τομέα όσο και έξω από αυτόν, κυρίως λόγω έλλειψης ενός συστήματος μέτρησης, μέσω του οποίου

ÂÓThesis

η δημιουργία αξίας (value creation) θα μπορεί να υπολογιστεί και να αποδοθεί σε επιχειρηματικές φιλανθρωπικές (corporate philanthropy) και δημόσιες «επενδύσεις» επηρεάζοντας άμεσα τη χρηματοδότηση τους. Η συγκεκριμένη πρακτική είναι εξαρχής πρωτοποριακή και διαφοροποιείται, διότι δεν έχει γίνει αντίστοιχη προσπάθεια για τα ελληνικά δεδομένα. Μιας και η συγκεκριμένη πρακτική αναπτύσσεται πρώτη φορά για τα ελληνικά δεδομένα, δεν έχουν προβλεφθεί ροές χρηματοδότησης ή δομές υποστήριξης. Πρόβλημα αποτελεί επίσης το γεγονός ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων που έχουν υιοθετήσει πρόγραμμα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης ή άλλου είδους πλαισίου κοινωνικών δράσεων, είναι πολύ περιορισμένος στο ελληνικό γίγνεσθαι. Η συγκεκριμένη πρακτική αναπτύσσεται πρώτη φορά για τα ελληνικά δεδομένα. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει κεντρικά σχεδιασμένη πολιτική, είτε για την ενθάρρυνση υιοθέτησης προγραμμάτων ΕΚΕ, είτε για την προσπάθεια εκτίμησης ή μέτρησης του οικονομικού ή κοινωνικού αντίκτυπου των παραπάνω δράσεων. Η υιοθέτηση του συγκεκριμένου συστήματος εκτίμησης ή μέτρησης είναι δυνατόν να συμβάλλει στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων προς την κατεύθυνση δράσεων που θα προωθούν ένα θετικό κοινωνικό, ανθρωπιστικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, θα βελτιώνουν τις εργασιακές σχέσεις μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, τις σχέσεις μεταξύ ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και ευπαθών κοινωνικών συνόλων και συνολικά θα συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική συνοχή σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

109

ÂÓThesis

1/08

∂ÈÙ˘¯Ë̤ӷ ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ™˘ÓÂÚÁ·ÙÈÎÒÓ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ∂ȯÂÈÚ‹ÛˆÓ

Γ

υναικείος αγροτουριστικός συνεταιρισμός Πτελεού (Φτελιά) ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2000 από 17 γυναίκες του δήμου Πτελεού με σκοπό να αντιμετωπίσει την ανεργία που έπληττε ιδιαίτερα την περιοχή, αξιοποιώντας τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους και να προωθήσει τα εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα της περιοχής (λάδι, ελιές, φρούτα, λαχανικά). Σ’ ένα σύγχρονο εργαστήριο παράγονται και συσκευάζονται μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού και ταψιού, αρτοσκευάσματα, τραχανάς και χυλοπίτες, φιλέτο γαύρου, αρωματικά λαδόξυδα, πίτες με χειροποίητο φύλλο, καλαθάκια με αρωματικά φυτά, κα. Μία ακόμη δραστηριότητα του συνεταιρισμού είναι η τροφοδοσία εκδηλώσεων με πελάτες, τόσο ιδιώτες όσο και φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Οι γυναίκες του συνεταιρισμού κατανοώντας ότι πρέπει να συνδυαστούν οι γνώσεις πάνω στα παραδοσιακά προϊόντα με ότι πιο σύγχρονο στην υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων ώστε ο καταναλωτής να έχει στα χέρια του ένα προϊόν αγνό αλλά και ασφαλές, εγκατέστησαν στο εργαστήριο το σύστημα ΗΑCCP, ενώ έχει ξεκινήσει η διαδικασία πιστοποίησης του συνεταιρισμού κατά ISO. Στα εφτά χρόνια λειτουργίας του ο συνεταιρισμός απορρόφησε μεγάλες ποσότητες τοπικών προϊόντων, απέκτησε νέα μέλη (σήμερα αριθμεί 25 μέλη) και προώθησε τα προϊόντα του εκτός από την τοπική αγορά στο Βόλο, τη Λαμία, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κέρκυρα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, επιτυγχάνοντας κύκλο εργασιών που ξεπερνάει τις 300 χιλιάδες ευρώ. Τέλος, ο Συνεταιρισμός είναι ο πρώτος που πιστοποιήθηκε από το Κέντρο Ενίσχυσης και Πιστοποίησης

Κοινωνικών Επιχειρήσεων - ΚΕΠΚΕ, τον Οκτώβριο του 2007, με το διακριτικό σήμα «Πιστοποιημένη Συνεργατική Κοινωνική Επιχείρηση», συμμετέχει ενεργά στην σύσταση του Δικτύου Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών Θεσσαλίας με πρωτοβουλία της ΚΕΚΑΝΑΜ, βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο για τη διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, συμμετέχει σε εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό και έχει αναπτύξει δίκτυα με φορείς τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα.

Γ

υναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πορταριάς Ο γυναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πορταριάς Πηλίου και περιχώρων με το όνομα «Η Πορταριά», έχει έδρα τον ομώνυμο δήμο του Νομού Μαγνησίας και δραστηριοποιείται σε ολόκληρο το νομό Μαγνησίας. Ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1997 από γυναίκες της τότε κοινότητας, οι οποίες θέλησαν να αξιοποιήσουν παλιές συνταγές που βρίσκονταν για χρόνια στα συρτάρια των σπιτιών τους, σώζοντας τη γαστριμαργική παράδοση του τόπου. Ταυτόχρονα, πρότειναν σ' όλες τις γυναίκες του χωριού τρόπους για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους με ταυτόχρονη συνεισφορά στο οικογενειακό τους εισόδημα. Σήμερα, ο Συνεταιρισμός έχει 35 μέλη, διαθέτει δύο σύγχρονα εργαστήρια και δύο σημεία πώλησης σε κεντρικό σημείο της Πορταριάς. Ο Συνεταιρισμός αρχικά παρασκεύαζε παραδοσιακά γλυκά κουταλιού και μαρμελάδες όλων των φρούτων της περιοχής. Σήμερα παρασκευάζει μια μεγάλη σειρά προϊόντων χωρίς τη χρήση συντηρητικών και χρωμάτων, ενώ αναλαμβάνει τη διοργάνωση και

ΚΕΚΑΝΑΜ Α.Ε. Κέντρο επαγγελματικής κατάρτισης και έρευνας, Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας

110

1/08

τροφοδοσία εκδηλώσεων με πελάτες από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Στα δέκα χρόνια λειτουργίας του ο συνεταιρισμός απορρόφησε μεγάλες ποσότητες τοπικών προϊόντων, απέκτησε νέα μέλη και προώθησε τα προϊόντα του πολλές πόλεις της Ελλάδας επιτυγχάνοντας κύκλο εργασιών που ξεπερνάει τις 300 χιλιάδες ευρώ. Τέλος, ο Συνεταιρισμός συμμετέχει ενεργά στη σύσταση του Δικτύου Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών Θεσσαλίας με πρωτοβουλία της ΚΕΚΑΝΑΜ, βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο για τη διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, συμμετέχει σε εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, έχει αναπτύξει δίκτυα με φορείς τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα και έχει ξεκινήσει τη διαδικασία σήμανσής του ως «Πιστοποιημένη Συνεργατική Κοινωνική Επιχείρηση» από το Κέντρο Ενίσχυσης και Πιστοποίησης Κοινωνικών Επιχειρήσεων».

Γ

υναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Δήμου Ιωλκού «Το Ρόδι» Ο κάθε είδους Συνεταιρισμός αποσκοπεί, με την ισότιμη συνεργασία και την αμοιβαία βοήθεια των συνεταίρων στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη μέσα από μια συνιδιόκτητη και δημοκρατικά διοικούμενη επιχείρηση. Με αυτό, λοιπόν, το σκεπτικό ο νεοσύστατος Γυναικείος Συνεταιρισμός Ιωλκού Μαγνησίας «Το Ρόδι», ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2007, με πρωτοβουλία μιας ομάδας 9 γυναικών, την συμπαράσταση

ÂÓThesis

της Δημοτικής Αρχής Ιωλκού, την συμβολή του έργου EQUAL «Κοινωνική Αμφικτιονία» και της ΚΕΚΑΝΑΜ, στο πλαίσιο εφαρμογής της συνεργασίας και δικτύωσης του ιδιωτικού, του δημοσίου και του κοινωνικού τομέα (Private Public Social Partnership - PPSP) Η επιχειρηματική δραστηριότητα του συνεταιρισμού αρχικά έχει επικεντρωθεί στην παραγωγή, τυποποίηση, μεταποίηση, επεξεργασία και πώληση αγροτικών και παραδοσιακών προϊόντων με μακροπρόθεσμό σκοπό τη δημιουργία ενός πρότυπου αγροκτήματος καλλιέργειας της Ροδιάς, καθώς στην περιοχή παλαιότερα υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις με ροδιές. Πέρα των παραπάνω, ο Συνεταιρισμός θα ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες όπως : ñ Πολιτιστικές και τουριστικές δραστηριότητες ñ Διαχείριση και προστασία του οικοπολιτιστικού πάρκου Λόφου Γορίτσας ñ Αγροτικές καλλιέργειες (βότανα, μοσχεύματα λουλουδιών) Στόχος του συνεταιρισμού είναι η ανάπτυξη και η βιωσιμότητά του με βάση την παράδοση, οι συνεργασίες με ιδιωτικές επιχειρήσεις και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς επίσης και η δικτύωσή του με τους άλλους γυναικείους συνεταιρισμούς της Θεσσαλίας. Επιπλέον, η πιστοποίηση του συνεταιρισμού και η δημιουργία ενός νέου θεσμικού πλαισίου θα συμβάλλουν θετικά στη βιωσιμότητα της πρώτης καλής πρακτικής συνεργασίας ιδιωτικού, δημόσιου και κοινωνικού τομέα.

111

ÂÓThesis

1/08

ª›· £ÂÚÌÔÎÔÈÙ›‰· ·Ó¿Ù˘Í˘ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË

T

ο έργο με τίτλο «Θερμοκοιτίδα για την Ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας» της κοινοτικής πρωτοβουλίας Equal υλοποιείται στην Περιφέρεια Κρήτης και αφορά, αφενός, στη στήριξη των υφιστάμενων κοινωνικών επιχειρήσεων του νησιού και, αφετέρου, στη δημιουργία νέων κοινωνικών επιχειρήσεων. Βασικός σκοπός του έργου είναι η στρατηγική ανάδειξη και η εμπέδωση του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Κρήτη, ως ιδιαίτερου και αυτοτελούς πεδίου οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης ευπαθών ομάδων του τοπικού πληθυσμού, αλλά και ως προνομιακού χώρου έκφρασης της κοινωνικής αλληλεγγύης και της ουσιαστικής στήριξης αυτών των ομάδων από τους τοπικούς φορείς και τις τοπικές κοινωνίες ευρύτερα. Το έργο υλοποιείται από την αναπτυξιακή σύμπραξη Κρήκος, ένα εταιρικό σχήμα 14 φορέων από όλη την Κρήτη, με συντονιστή φορέα την Αναπτυξιακή Ηρακλείου ΑΕ. Τα μέλη της σύμπραξης καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών, αναπτυξιακών, επιστημονικών και εκπαιδευτικών φορέων, δημιουργώντας ένα συνεκτικό σύνολο στο οποίο συντίθεται οι διαφορετικές εμπειρίες και η τεχνική εξειδίκευση. Μέχρι σήμερα, στο πλαίσιο της στήριξης των υφιστάμενων κοινωνικών επιχειρήσεων του νησιού έχουν πραγματοποιηθεί επιμορφωτικά σεμινάρια στα μέλη των Γυναικείων Συνεταιρισμών και έχει εκπονηθεί ειδικός «Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας των Γυναικείων Συνεταιρισμών» που οριοθετεί και περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των μελών της ομάδας. Πολύ σημαντικό βήμα στην προσπάθεια ενίσχυσης των υφιστάμενων κοινωνικών επιχειρήσεων είναι και η δημιουργία του «Δικτύου Κοινωνικών Επιχειρήσεων Κρήτης». Το συγκεκριμένο δίκτυο δημιουργήθηκε το Σεπτέμβριο του 2007 μέσα από την ανάγκη των μελών του να αναδείξουν και να προωθήσουν την έννοια της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μέσα από συντονισμένες και κοινές παρεμβάσεις (κοινή προβολή προϊόντων και υπηρεσιών, ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων, εύρεση λύσεων σε κοινά προβλήματα). Μέλη του Δικτύου Κοινωνικών Επιχειρήσεων Κρήτης που έχει τη μορφή Αστικής

μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας, είναι δέκα Γυναικείοι Συνεταιρισμοί και πέντε Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια Ατόμων με Αναπηρία που δραστηριοποιούνται στην Περιφέρεια Κρήτης. Μέχρι σήμερα, το Δίκτυο Κοινωνικών Επιχειρήσεων Κρήτης έχει συμμετάσχει με επιτυχία σε δύο εμπορικές εκθέσεις, ενώ πολύ σύντομα θα λειτουργήσουν τα ηλεκτρονικά καταστήματα του Δικτύου (e-shops), όπου θα προβάλλονται και θα πωλούνται τα προϊόντα των μελών του μέσω του διαδικτύου (www.cretanwomencoop.gr, www.cretanworkshops.gr). Επιπλέον, στο πλαίσιο της επαγγελματικής αποκατάστασης ανέργων ατόμων, μέσα από τη δημιουργία κοινωνικών επιχειρήσεων έχουν μέχρι σήμερα δημιουργηθεί επτά κοινωνικές επιχειρήσεις ενώ είναι σε διαδικασία σύστασης άλλες έξι. Οι επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι Γυναικείοι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, θα απασχολούν συνολικά 158 άτομα. Μέσω του έργου οι εν λόγω κοινωνικές επιχειρήσεις έλαβαν από εξειδικευμένα στελέχη την απαραίτητη συμβουλευτική και τεχνική στήριξη προκειμένου να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά ενώ για τα πρώτα έξοδα σύστασης και λειτουργίας τους έλαβαν μικρή οικονομική ενίσχυση. Τέλος, στο πλαίσιο του έργου υλοποιούνται και άλλες δράσεις που έχουν ως βασικό αντικείμενο την προώθηση της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις της Κρήτης καθώς και την προώθηση των συνεργασιών ανάμεσα σε κοινωνικές επιχειρήσεις και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Αναπτυξιακή σύμπραξη «ΚΡΗΚΟΣ» ( κρητική κοινωνική οικονομική σύμπραξη)

112

1/08

ÂÓThesis

ΔÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙˆÓ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ¶·ÓÙÔˆÏ›ˆÓ

Ο

λο και περισσότερες είναι οι επιχειρήσεις που δείχνουν να συνειδητοποιούν πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη να συνεισφέρουν στην επίτευξη των στόχων της δημόσιας πολιτικής για την αντιμετώπιση της οικονομικής δυσχέρειας τμημάτων του κοινωνικού συνόλου. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η λειτουργία κοινωνικών παντοπωλείων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για μία δραστηριότητα που έκανε την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, με πρωτοπόρα χώρα τη Γαλλία. Τα κοινωνικά παντοπωλεία παρέχουν βασικά καταναλωτικά αγαθά έναντι συμβολικού αντιτίμου σε οικογένειες με οικονομικές δυσκολίες. Αποστολή τους είναι η επανένταξη στην κοινωνία όλων των ατόμων που λαμβάνουν βοήθεια. Στη Γαλλία, μάλιστα, από το 2001 λειτουργεί ο Εθνικός Οργανισμός Ανάπτυξης Κοινωνικών παντοπωλείων (ANDES), γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία του ρόλου τους. Στους κοινωνικούς εταίρους του οργανισμού έχει ενταχθεί από το 2006 το Διεθνές Ιδρυμα Carrefour. Δεν έχει περάσει παρά ένας μήνας από τότε που εγκαινιάστηκε το πρώτο κοινωνικό παντοπωλείο και στην Ελλάδα. Το εγχείρημα υλοποιήθηκε με τη συνεργασία του δήμου Αθηναίων και του Ομίλου Carrefour-Μαρινόπουλος. Στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Σοφοκλέους, είναι ανοιχτό στα μέλη των οικογενειών που έχουν επιλεγεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου Αθηναίων και παρέχει δωρεάν ένα ευρύ φάσμα από είδη πρώτης ανάγκης για το νοικοκυριό. Η ιδέα του κοινωνικού παντοπωλείου ξεκίνησε από τον οργανισμό PACTE (Pour agir contre toute exclusion) στη Γαλλία, ο οποίος ιδρύθηκε το 1995 με στόχο την

αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Από το 2001, το Διεθνές Ιδρυμα Carrefour χρηματοδοτεί το έργο αυτό, συμβάλλοντας στην ίδρυση τριών κοινωνικών παντοπωλείων στη Γαλλία, ενώ το 2003 επεκτείνει τη δραστηριότητά του και στο γειτονικό Βέλγιο. Σε αυτές τις δύο χώρες η επιλογή των οικογενειών γίνεται είτε από τις κοινωνικές υπηρεσίες των τοπικών αρχών, είτε από αναγνωρισμένους διεθνείς οργανισμούς όπως ο Ερυθρός Σταυρός. Σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές του εγχειρήματος, η πώληση των προϊόντων γίνεται σε τιμές 80% φθηνότερες από τις τιμές του εμπορίου, ο έλεγχος της πρόσβασης των δικαιούχων πραγματοποιείται με βάση μία ειδική κάρτα, ενώ συμμετέχουν ενεργά οι εργαζόμενοι των Carrefour. Η βοήθεια που προσφέρεται διακρίνεται σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο, το Διεθνές Ιδρυμα Carrefour προσφέρει όλο τον απαραίτητο υλικό εξοπλισμό για τη λειτουργία των παντοπωλείων, τα προμηθεύει με τα βασικά τρόφιμα και είδη υγιεινής, παρέχει συμβουλές για την επιτυχή λειτουργία των παντοπωλείων και έρχεται σε επαφή με άλλους εταίρους, όπως πχ. με το δήμο Αθηναίων στην

περίπτωση της Ελλάδας. Σε δεύτερο επίπεδο, ασχολείται με τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Συγκεκριμένα στη χώρα μας, παρέχεται η δυνατότητα στους άπορους να μπορούν να συμπληρώσουν, εντός του κοινωνικού παντοπωλείου, αίτηση εργασίας προς απορρόφησή τους σε ένα από τα καταστήματα της CarrefourΜαρινόπουλος. Με τη χρηματοδότηση των Carrefour λειτουργούν μέχρι στιγμής έξι κοινωνικά παντοπωλεία στη Γαλλία που βοηθούν 1.650 οικογένειες και άλλα πέντε στο Βέλγιο που βοηθούν 500 οικογένειες. Στην Ελλάδα ο αριθμός των οικογενειών φτάνει τις 200. Επομένως, η χώρα μας είναι η τρίτη στην Ευρώπη που αποκτά κοινωνικό παντοπωλείο και, ήδη, εξετάζεται η προοπτική δημιουργίας αντίστοιχων παντοπωλείων και σε άλλες πόλεις, σε συνεργασία με δήμους των περιοχών αυτών. Ποια είναι όμως τα κίνητρα που ώθησαν την εταιρεία στην πραγματοποίηση αυτού του κοινωνικού έργου; Ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Carrefour Μαρινόπουλος, κ. Ζερόμ Λουμπέρ, δήλωσε σχετικά: «Με ιδιαίτερη υπερηφάνεια παρουσιάζουμε αυτό το έργο αγάπης που υλοποιήσαμε για τους συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Ολοι εμείς στην CarrefourΜαρινόπουλος, με βάση την τεχνογνωσία από τα κοινωνικά παντοπωλεία που έχει δημιουργήσει ο Ομιλος Carrefour σε άλλες χώρες και με αίσθηση κοινωνικής ευθύνης για τους συνανθρώπους μας, καλωσορίζουμε και αγκαλιάζουμε τις οικογένειες που έχουν επιλεγεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου Αθηναίων και δεσμευόμαστε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να τους βοηθήσουμε». Γιάννα Μαρμάρου

113