13 09 15 2 by epohi

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

“

Από τα στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού της προηγούμενης διετίας και τις απαιτήσεις των δανειστών, διαφαίνεται η ανάγκη μείωσης, σε πρώτη φάση, της κρατικής επιχορήγησης προς τα ασφαλιστικά ταμεία κατά μισό δισ. και κατά περισσότερα από 4 δισ. ευρώ, την επόμενη τριετία.

Τι μέλλει γενέσθαι με το ασφαλιστικό

* “Κούρεμα” προ των πυλών μέχρι 21% συντάξεων - παροχών έως το 2018 Η αντίστροφη μέτρηση για τη δημιουργία ενός νέου δημόσιου Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) με περαιτέρω «κουρεμένες» συντάξεις και παροχές, αναμένεται να ξεκινήσει αμέσως μετά το κλείσιμο της κάλπης και το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης, με βάση τα όσα ορίζουν οι νόμοι από το 2010 και μετά και, φυσικά, την τελευταία συμφωνία (3ο μνημόνιο) η οποία ψηφίστηκε τον Αύγουστο από την ελληνική Βουλή. Η φιλοσοφία του νέου συστήματος, όπως καθορίστηκε πριν από πέντε χρόνια με βάση το μνημονιακό «νόμο Λοβέρδου» (3863/2010), με το κράτος να «αποχωρεί» όχι σιγά σιγά αλλά πολύ γρήγορα από την πάλαι ποτέ αδιαμφισβήτητη υποχρέωση του να στηρίζει τα ασφαλιστικά ταμεία, θα βασίζεται στον κανόνα: «έχω άρα πληρώνω, δεν έχω άρα δίνω -στην καλύτερη περίπτωση- ελάχιστα».

ο νέο ΣΚΑ θα λειτουργεί πιο κοντά στα πρότυπα μιας ιδιωτικής ασφαλιστικής εταιρείας και με δεδομένο το εξωφρενικό ποσοστό ανεργίας (ξεπερνά το 25%) και τις διαρκώς μειούμενες ασφαλιστικές εισφορές, το επικείμενο νέο κύμα συνταξιοδοτήσεων, καθώς και τη δημοσιονομική προσαρμογή που συνεχίζεται εξαιτίας του δημόσιου χρέους, όλα δείχνουν ότι μέχρι το τέλος της υλοποίησης του νέου μνημονίου -εντός της επόμενης τριετίας- οι συνολικές δαπάνες του ΣΚΑ θα πρέπει να μειωθούν περισσότερο από 5 δισ. ευρώ και… θα υπάρξει συνέχεια. Η εξέλιξη αυτή θα επιφέρει, προφανώς, νέες σαρωτικές μειώσεις στις συντάξεις και τις παροχές, που σε πολλές περιπτώσεις εκτιμάται ότι θα «αγγίξουν» ή θα ξεπεράσουν το 21%. Με βάση το 3ο μνημόνιο, η νέα κυβέρνηση θα πρέπει μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου να υποβάλει προς τους εταίρους – δανειστές μια πρόταση για τη συνολική αναμόρφωση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. ∆εδομένη είναι η δέσμευση για περικοπή των κρατικών ενισχύσεων προς το ΣΚΑ τουλάχιστον κατά 3,5 δισ. ευρώ έως το 2018. Στη βάση αυτή, στόχος είναι να επιτευχθεί ένα βιώσιμο σύστημα το οποίο θα κινείται πάνω στις «ράγες» οι οποίες έχουν μπει με τους μνημονιακούς νόμους από το 2010 και μετά.

Η Επιτροπή «Σοφών»

Το ρόλο της διαμόρφωσης μιας πρότασης για τη συνολική αναμόρφωση του δημόσιου συστήματος ασφάλισης έχει αναλάβει η Επιτροπή «Σοφών» που συστάθηκε από τον πρώην υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γιώργο Κατρούγκαλο. Η δωδεκαμελής επιτροπή, εντός

της οποίας υπάρχουν πολλοί καθηγητές (κάποιοι εξ αυτών γνωστοί και με θεσμικό ρόλο στο ΣΚΑ κατά το πρόσφατο παρελθόν, όπως ο καθηγητής Μιλτιάδης Νεκτάριος ο οποίος διετέλεσε διοικητής του ΙΚΑ κατά την περίοδο της κυβέρνησης Σημίτη), πρέπει να παραδώσει ένα «πόρισμα» πάνω στο οποίο θα μπορεί να στηθεί το νέο ασφαλιστικό στη νέα κυβέρνηση, όπως αυτή θα προκύψει με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα της 20ής Σεπτεμβρίου. Από μια πρώτη ανάλυση των στοιχείων του κρατικού προϋπολογισμού των τελευταίων ετών και ειδικά από το 2013 και μετά, όταν είχαν υλοποιηθεί οι περισσότερες από τις περικοπές που ορίζονταν στα πρώτα δύο μνημόνια, διαφαίνεται η ανάγκη «κουρέματος» των δαπανών για συντάξεις και παροχές από το ΣΚΑ κατά 500 έως 1,5 δισ. ευρώ, σε πρώτη φάση, και κατά -τουλάχιστον- 3 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος της επόμενης τριετίας.

Η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος

Ηδη, ένα μέρος αυτού του ποσού «κουρεύτηκε» με την επιβολή 6% εισφοράς Υγείας στις επικουρικές και την αύξηση της από το 4% στο 6% στις κύριες συντάξεις. Μέχρι το τέλος του έτους, στην περαιτέρω μείωση με στόχο τον περιορισμό των δαπανών για το συνταξιοδοτικό κατά περίπου 500 εκατ. ευρώ, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, όπως αυτή έχει καθοριστεί με βάση το άρθρο 42 του νόμου 4052 του 2012. Σύμφωνα με αυτή τη ρήτρα, οι επικουρικές και τα εφάπαξ θα πρέπει να μειώνονται ακόμη και ανά τρίμηνο, εάν τα οικονομικά των ταμείων που τις χορηγούν βρίσκονται στο «κόκκινο» (σχεδόν όλοι οι φορείς αυτής της κατηγορίας

βρίσκονται στην κατάσταση αυτή). Εφόσον η εξέλιξη αυτή δεν αποτραπεί (στόχος που φαίνεται να μοιάζει πολύ δύσκολος στην παρούσα φάση) οι περίπου 1.650.000 επικουρικές συντάξεις θα πρέπει να «κουρευτούν» από 5% έως 8% επιπλέον, με ένα ακόμη νέο γύρο μειώσεων να τις περιμένει από το 2016 και μετά. Η εκτίμηση πολλών ειδικών στην κοινωνική ασφάλιση ότι το «τέλος των επικουρικών συντάξεων» είναι «προ των πυλών» (μέσα από τη συγχώνευση ενός μέρους τους στις κύριες) μοιάζει να είναι ένα από τα πιο πιθανά ενδεχόμενα για το προσεχές μέλλον…

Νέα «μαύρη τρύπα»

Σημειώνεται ότι από την ανάλυση των

Τα μέτρα άμεσης εφαρμογής

* Εφαρμογή «ρήτρας μηδενικού ελλείμματος» - Αναδρομικά από 01.01.15 οι επικουρικές συντάξεις και τα εφάπαξ πρέπει, ακόμη και ανά τρίμηνο, να μειώνονται ανάλογα με τα οικονομικά τα αρμόδιων ταμείων. * Αυξάνεται στο 10% (από 6%) η περικοπή – ποινή για όσους επιλέγουν την πρόωρη συνταξιοδότηση, μέχρι να φτάσουν το όριο της πλήρους συνταξιοδότησης. * Εφαρμόζεται το μικτό σύστημα υπολογισμού των κύριων συντάξεων («σπάνε» σε βασικές και αναλογικές) όπως ορίζεται από το «νόμο Λοβέρδου» (3863/2010). * Θεσμοθετείται ως κατώτατο όριο σύνταξης τα 392 ευρώ από τα 486 ευρώ. * Το ποσό των 392 ευρώ της κατώτατης σύνταξης θα χορηγείται μόνο μετά τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας. Μέχρι τότε, ο συνταξιούχος θα λαμβάνει μόνο το ποσό που θα του αναλογεί από την αναλογική σύνταξη (θα υπολογίζεται βάσει των εισφορών που έχει καταβάλει).

στοιχείων εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού της προηγούμενης διετίας και τις απαιτήσεις των εταίρων - δανειστών, διαφαίνεται η ανάγκη μείωσης σε πρώτη φάση της κρατικής επιχορήγησης προς τα ασφαλιστικά ταμεία κατά μισό δισ. ευρώ (από το σύνολο των 11,1 δισ. ευρώ που δόθηκαν το 2014) και κατά περισσότερα από 4 δισ. ευρώ την επόμενη τριετία. Ο λόγος δεν είναι μόνο το βάρος που προκαλεί το δημόσιο χρέος. Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να βρει τον τρόπο για να υλοποιήσει τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, βάσει των οποίων οι μειώσεις στις συντάξεις από το 2012 και μετά ήταν αντισυνταγματικές, καθώς και να αντιμετωπίσει την αναμενόμενη, ραγδαία αύξηση των συνταξιοδοτικών αιτημάτων. Συγκεκριμένα, για την εκτέλεση των αποφάσεων του ΣτΕ εκτιμάται ότι προκαλείται μια επιπλέον δαπάνη για τον κρατικό προϋπολογισμό πάνω από 1,5 δισ. ευρώ. Μια νέα «μαύρη τρύπα» θα δημιουργηθεί εξαιτίας και της επικείμενης αύξησης των αιτήσεων συνταξιοδότησης από το 2016 και μετά, όταν θα αρχίσουν να αποκτούν ώριμα ή/και θεμελιωμένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα όσοι γεννήθηκαν την πενταετία 1960 – 1965 (περίπου 770.000 άτομα εκ των οποίων σύνταξη θα μπορέσουν να λάβουν τουλάχιστον ο ένας στους δύο εξ αυτών) όπως έχει τονίσει μέσα και από συνεντεύξεις του στην «Εποχή» ένας εκ των κορυφαίων αναλυτών του ασφαλιστικού συστήματος, ο πρώην επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, Σάββας Ρομπόλης. Με βάση τις εκτιμήσεις του κ. Ρομπόλη, από του χρόνου, το ΣΚΑ θα χρειαστεί περίπου 1 δισ. ευρώ επιπλέον και από το 2017 και μετά, περίπου 2 δισ. ευρώ επιπλέον, σε σχέση με αυτά τα οποία λαμβάνει από το κράτος μέχρι σήμερα. Οι επιπλέον ανάγκες φτάνουν έως και τα περίπου 4 δισ. ευρώ και μετά, από το 2023 μέχρι και το 2028, όταν όσοι γεννήθηκαν από το 1960 και μετά θα αρχίσουν να λαμβάνουν συντάξεις. Η πρόσφατη αύξηση των ορίων ηλικίας, σημειωτέον, δεν προκαλεί παρά μόνο μια μικρή καθυστέρηση έως 2 ετών στην εξέλιξη αυτή. Νάσος Χατζητσάκος

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

“

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

“Η δίκη θα μπορούσε να διαμορφώσει συνειδήσεις” είναι το επιχείρημα των υπερασπιστών της Χρυσής Αυγής για διακοπή της δίκης λόγω εκλογών. “Η δίκη πρέπει να συνεχιστεί για να μάθει ο ελληνικός λαός τι σημαίνει εγκληματική φασιστική οργάνωση” απαντά η πολιτική αγωγή.

15η ΣΥΝΕ∆ΡΙΑΣΗ: ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ∆ΙΑΚΟΠΗ ΤΗΣ ∆ΙΚΗΣ… ΛΟΓΩ ΕΚΛΟΓΩΝ

Η δίκη βλάπτει προεκλογικά τη Χρυσή Αυγή

Αναμένεται η έναρξη των καταθέσεων των θυμάτων, με πρώτη του Παναγιώτη Φύσσα

ε 13 από τους 69 κατηγορούμενους παρόντες ξεκίνησε και πάλι η ακροαματική διαδικασία της δίκης της Χρυσής Αυγής, μετά την παύση του Αυγούστου. Η δίκη ασχολείται ακόμα με διαδικαστικά ζητήματα και η υπεράσπιση, όπως δήλωσε απροκάλυπτα, θέλει να παραμείνει σε αυτό το στάδιο έως τουλάχιστον το πέρας των εκλογών.

Απαράδεκτες οι ενστάσεις ακυρότητας

Η 15η συνεδρίαση ξεκίνησε με την απορριπτική εισήγηση της εισαγγελέως Α. Οικονόμου του συνόλου των ενστάσεων περί ακυρότητας της προδικασίας που κατέθεσαν οι συνήγοροι υπεράσπισης στην προηγούμενη συνεδρίαση, υποστηρίζοντας πως αυτές είναι άκυρες και απαράδεκτες, καθώς το βούλευμα παραπομπής είναι αμετάκλητο. Η εισαγγελέας επιφυλάχθηκε μονάχα στην ένσταση του ∆ιονύση Λιακόπουλου, ο οποίος έχει καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη για τη δολοφονία του 27χρονου Σαχζάτ Λουκμάν στα Πετράλωνα τον Ιανουάριο του 2013. Ο ∆. Λιακόπουλος ενίσταται όσον αφορά την κατηγορία της ένταξης και συμμετοχής στην εγκληματική οργάνωση, ζητώντας την άρση του τηλεφωνικού του απορρήτου, ώστε να αποδειχθεί πως δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή με τη Χρυσή Αυγή. Η κα. Οικονόμου αναγνώρισε πως αυτό θα αποδειχθεί κατά τη διάρκεια της δίκης και έτσι επιφυλάχθηκε. Αίσθηση προκάλεσε η ένσταση του Θωμά Μαριά, ο οποίος ζητά ιατροδικαστική επανεξέταση του αιγύπτιου αλιεργάτη Εμπαράκ Αμπουτζίντ, καθώς ισχυρίζεται εν ολίγοις πως «έστησε» τη δολοφονική επίθεση εις βάρος του για να αποκτήσει άδεια παραμονής ως θύμα ρατσιστικής επίθεσης. Η κα. Οικονόμου αιτιολόγησε την απορριπτική της εισήγηση λέγοντας πως ο ιατροδικαστής δεν είναι αρμόδιος να εξετάσει τα σημάδια τρία χρόνια μετά την επίθεση. Ο δικηγόρος του θύματος Θ. Καμπαγιάννης χαρακτήρισε τον ισχυρισμό συκοφαντικό, κα-

λώντας την έδρα «να προστατεύσει τα θύματα των επιθέσεων και να αρνηθεί την παροχή στοιχείων». Ο Τ. Ζώτος πρόσθεσε πως «η ένσταση του Θ. Μαριά ότι ο Εμπάρακ Αμπουτζίντ έστησε σε βάρος του μια επίθεση για να πάρει νομιμοποιητικά έγγραφα αποτελεί ρατσιστικό λόγο», τονίζοντας πως «το δικαστήριο πρέπει να αποκρούσει ένα τέτοιο αίτημα».

∆ικονομικό μαρτύριο

Η πολιτική αγωγή συντάχθηκε σε γενικές γραμμές με την εισαγγελική πρόταση, όμως κατά την τοποθέτησή της ανέκυψε το πρόβλημα από την απόρριψη διορισμού της πολιτικής αγωγής για όλους τους κατηγορούμενους, απόφαση που τον Ιούλιο είχε κάνει αίσθηση, καθώς η πολιτική αγωγή δεν δικαιούται να εξετάσει την φερόμενη ως ηγεσία της εγκληματικής οργάνωσης. Ο Θ. Θεοδωρόπουλος, συνήγορος του ΠΑΜΕ, διαμαρτυρήθηκε εντόνως για τη στέρηση του δικαιώματός της πολιτικής αγωγής να παραστεί και σε ζητήματα που αφορούν τα ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής λέγοντας πως «είναι απαράδεκτη αυτή η απόφαση, η οποία περιορίζει παρανόμως το αντικείμενο της δίκης». Ο Α. Βρεττός, συνήγορος του ΠΑΜΕ επίσης, πρόσθεσε πως «η δίκαιη δίκη δεν εξασφαλίζεται μόνο με ευχές», τονίζοντας πως η απόφαση για την παράσταση της πολιτικής αγωγής «περιόρισε την πολιτική αγωγή στα επιμέρους κακουργήματα, απόφαση που θα οδηγήσει τη διαδικασία σε δικονομικό μαρτύριο». Η πρόεδρος της έδρας Μ. Λεπενιώτη είπε «προς το παρόν θα συνεχίσουμε έτσι», προκαλώντας την αντίδραση του συνηγόρου του Ν. Μιχαλολιάκου, Τ. Μιχαλόλια ότι «και προς το μέλλον θα συνεχίσουμε έτσι», φράση που έμεινε ασχολίαστη από την έδρα. Συνομιλώντας η «Ε» με συνηγόρους της πολιτικής αγωγής φάνηκε πως αυτή η αποστροφή του λόγου της προέδρου αφήνει περιθώρια να κρίνει κατά το δοκούν η έδρα αν επιτρέπεται στην πολιτική αγωγή να αναφερθεί και στην ηγεσία. «Θα είναι κάθε φορά μια μάχη που πρέπει να κερδηθεί», μας

ανέφεραν χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια η συνήγοροι υπεράσπισης ζήτησαν εγγράφως την εισαγγελική πρόταση, αίτημα που απορρίφθηκε από την Α. Οικονόμου, αναδεικνύοντας ένα ακόμα πρόβλημα που θα φανεί στην εξέλιξη της δίκης από την απόφαση της μη τήρησης ηχογραφημένων πρακτικών. Και σε αυτό το σημείο ο Τ. Μιχαλόλιας προσπάθησε να προκαλέσει δηλώνοντας ευθαρσώς πως «δεν θα είμαστε ανεκτικοί να παραχωρήσουμε οποιοδήποτε δικαίωμα των κατηγορουμένων». Αυτή τη φορά η έδρα αντέδρασε με την πρόεδρο να τονίζει πως «δεν είναι θέμα ανοχής, είναι θέμα διευθύνσεως του δικαστηρίου».

Προεκλογική σκοπιμότητα

Αίσθηση προκάλεσε το αίτημα των συνηγόρων υπεράσπισης, έξι εκ των οποίων είναι υποψήφιοι με τα ψηφοδέλτια της Χρυσής Αυγής, να διακοπεί η δίκη μέχρι τις εκλογές, προκειμένου «να επικεντρωθούμε στην προεκλογική μας εκστρατεία», όπως δήλωσε μία εξ αυτών. Ο συνήγορος της Ε. Ζαρούλια υπερθεμάτισε επ’ αυτού λέγοντας «δεν μπορεί προεκλογικά να γράφονται πράγματα για τη δίκη, τα οποία πολλές φορές δεν είναι αντικειμενικά», ενώ ο συνήγορος του Ν. Μιχαλολιάκου πρόσθεσε πως «η δίκη θα μπορούσε να διαμορφώσει συνειδήσεις ακόμα και αν δεν ήταν προεκλογική περίοδος». Επ’ αυτού ο Α. Βρεττός δήλωσε πως «η δίκη πρέπει να συνεχιστεί για να μάθει ο ελληνικός λαός τι σημαίνει εγκληματική φασιστική οργάνωση», ενώ ο Θ. Καμπαγιάννης τόνισε πως «αποτελεί πολιτικής φύσης επιχειρηματολογία το ότι δεν πρέπει να συνεχιστεί η ποινική δίκη γιατί βλάπτει πολιτικά τη Χρυσή Αυγή. Μια τέτοια απόφαση θα μετέτρεπε τα θύματα και τους ενάγοντες σε πολίτες β’ κατηγορίας». Το ζήτημα είναι πως δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια χρονοτριβών και το μόνο που απομένει πια είναι να ξεκινήσει η ουσία της δίκης με πρώτη κατάθεση αυτή του πατέρα του Παύλου Φύσσα. Η κατάθεσή του την κρίσιμη

εβδομάδα των εκλογών γνωρίζει η Χρυσή Αυγή πως θα την επηρεάσει αρνητικά και θα κάνει τα πάντα για να το αποφύγει. Όπως δήλωσε ο Παναγιώτης Φύσσας: «Μετά από 4 μήνες που η οικογένειά μου και εγώ ξαναζούμε καθημερινά τη μοιραία νύχτα, αντικρίζοντας τα πρόσωπα όσων από τους δολοφόνους του Παύλου εμφανίζονται και τις προκλήσεις τους, περιμένουμε η ελληνική δικαιοσύνη να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, τιμώντας την μνήμη του παιδιού μου αλλά και των άλλων θυμάτων της Χρυσής Αυγής. Οι προσβολές που τόσο καιρό υπομένουμε, τόσο εντός του δικαστηρίου από λεγόμενα και χειρονομίες, όσο και εκτός αυτού, με την ανοχή ενός μέρους της ελληνικής κοινωνίας που δεν έχει καταλάβει το μέγεθος και την απαξία των εγκλημάτων της Χρυσής Αυγής, πρέπει να σταματήσουν. Και τη στιγμή μάλιστα που αναμένεται η κατάθεσή μου, παλεύουν με κάθε τρόπο να μην ακουστώ μέχρι τις εκλογές, την ίδια στιγμή που οι δολοφόνοι του παιδιού μου κυκλοφορούν ελεύθεροι, βεβηλώνοντας το μνημείο του στο Κερατσίνι, κάνοντας μοτοπορείες στον Πειραιά, τη Νίκαια και τον Κορυδαλλό, πορείες μπροστά από το σπίτι μας, σκορπίζοντας τα μηνύματα μίσους ακόμα και στον δρόμο που χύθηκε το αίμα του παιδιού μου. Ο μοναδικός τρόπος για την απόδοση ουσιαστικής δικαιοσύνης είναι η συνέχιση της δίκης αυτής, ανεξάρτητα από τις σκοπιμότητες των δολοφόνων του γιού μου.» Η πρόεδρος κα Λεπενιώτου επιφυλάχθηκε να αποφασίσει η έδρα επί των ενστάσεων στην επόμενη δικάσιμο, τη ∆ευτέρα 14 Σεπτεμβρίου, οπότε και αναμένεται να ξεκινήσει η διαδικασία εξέτασης μαρτύρων. Ήδη η Α. Οικονόμου εισηγήθηκε την απόρριψη του αιτήματος για διακοπή της δίκης λέγοντας ότι μπορούν να αναπληρώσουν τους υποψήφιους οι υπόλοιποι συνήγοροι. Αύριο θα φανεί αν θέλει η έδρα να ακουστούν τα θύματα την εβδομάδα των εκλογών… Ιωάννα ∆ρόσου

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ ΠΑΤΡΑΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Αξιοποίηση σε όφελος του λαού και της πόλης

* Η πρόταση ∆ρίτσα διασώζει το χώρο από τις “ορέξεις” του ΤΑΙΠΕ∆ * Η δημοτική αρχή Πελετίδη εμμένει σε στείρα αντιπολίτευση

Η απόδοση του θαλάσσιου μετώπου στην Πάτρα, και ιδιαίτερα η προσβασιμότητα των πολιτών στη θαλάσσια περιοχή του πρώην εμπορικού λιμένα, αποτελεί αίτημα χρόνων. Αρχικά, η διεκδίκηση του θαλάσσιου μετώπου συνδέθηκε με την κατασκευή του νέου εμπορικού λιμανιού της Πάτρας, έπειτα δόθηκε ως ...υπόσχεση με προσωρινή σύμβαση παραχώρησης (24.01.12), που δεν στηριζόταν σε νόμο και πάρθηκε πίσω από τη συγκυβέρνηση Ν∆/ΠΑΣΟΚ (απόφαση ΓΣ ΟΛΠΑ 10.10.14), ενώ δήμος και ΟΛΠΑ Α.Ε. ερίζουν για τα δικαιώματα χρήσης των χώρων και εγκαταστάσεων, με συνέπεια να μην εισπράττονται τα τέλη και να χάνει το δημόσιο εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Το ΤΑΙΠΕ∆, στο μεταξύ, ενεπλάκη ελέω μνημονίων (2501/04.11.11, τ.Β’) ελέγχοντας 100% τις μετοχές του ΟΛΠΑ, αλλά δεν είχε συμβληθεί στην προσωρινή σύμβαση παραχώρησης οπότε αυτή κρίθηκε μη νόμιμη.

ώρα που το σχέδιο σύμβασης παραχώρησης χρήσης, του πρώην αρμόδιου υπουργού κ. Θοδωρή ∆ρίτσα, έφθασε στον δήμο Πάτρας, αποτελεί και πάλι -συγκυριακά;αντικείμενο στείρας αντιπολίτευσης, λόγω της μη αποδοχής του κυρίως από τη δημοτική αρχή και τον δήμαρχο Κώστα Πελετίδη. Το ιδιοκτησιακό ασφαλώς και αφορά το δήμο Πάτρας καθώς και το δημόσιο, αλλά η ισχύουσα νομοθεσία όντας περίπλοκη χρειάζεται χρόνο για να αναμορφωθεί. Έτσι η προτεινόμενη λύση ∆ρίτσα, για υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας μεταξύ του ΟΛΠΑ Α.Ε. και του δήμου με συγκεκριμένους όρους και προοπτική την οριστική παραχώρηση, αποτελεί ενδιάμεση και μεταβατική κατάσταση αλλά, ταυτόχρονα, διασώζει από τις ορέξεις του ΤΑΙΠΕ∆ το διεκδικούμενο χώρο, αφού τον θέτει εκτός συναλλαγής, ώστε να αποδοθεί σε κοινόχρηστη χρήση. Ο ιδιος ο πρώην υπουργός, κ. Θοδωρής ∆ρίτσας, σε σημείωμά του στην ημερίδα της εφημερίδας «Πελοπόννησος», την Πέμπτη 10.09.15, επισημαί-

νει μεταξύ άλλων ότι «σε υλοποίηση των δεσμεύσεων του πρωθυπουργού, της κυβέρνησης και εμένα προσωπικά, πριν αποχωρήσω από το υπουργείο Ναυτιλίας, απέστειλα προς διαβούλευση -κατ’ εξουσιοδότηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα- προς τον δήμαρχο Πάτρας κ. Κώστα Πελετίδη και το ∆ημοτικό Συμβούλιο του δήμου Πατρέων αλλά και προς την Επιτροπή Πολιτών για τη διεκδίκηση του θαλασσίου

Ο δήμος δεν μπορεί να απουσιάζει

μοναδική πόλη που βλέπει τη θάλασσα μέσα από τα κάγκελα είναι η Πάτρα. Κύριος εκφραστής της πόλης και του λαού της είναι ο δήμος Πατρέων. Η απόδοση του θαλάσσιου και παράλιου μετώπου στο δήμο Πατρέων είναι επιτακτική και επιβεβλημένη. Ο δήμος, σε συνεργασία με το κράτος, τον ΟΛΠΑ, αλλά και τον ιδιωτικό τομέα, οφείλει να το αξιοποιήσει προς όφελος των πολιτών του. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η μετατροπή της προσωρινής σύμβασης παραχώρησης σε οριστική και αμετάκλητη. Η συμμετοχή του δήμου στη διαδικασία της διαβούλευσης είναι απαραίτητη, ώστε να διαμορφωθεί το πλαίσιο του μεσοδιαστήματος αλλά και οι ενέργειες της νομιμοποιητικής διαδικασίας η οποία είναι, ούτως η άλλως, πολύπλοκη και περίπλοκη. Το δεδομένο αλλά και θετικό είναι ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έθεσε για διαβούλευση την απόδοση ολόκληρου του θαλάσσιου μετώπου σε σχέση με τα 350 μέτρα της προηγούμενης κυβέρνησης και ο ∆ήμος δεν μπορεί να είναι απών από αυτή την αγωνιστική διεκδίκηση. Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, δημοτικός σύμβουλος «Αγωνιζόμενοι Πολίτες»

μετώπου, το σχέδιο προγραμματικής Συνεργασίας ΟΛΠΑ Α.Ε. – δήμου Πατρέων που περιγράφει τα βήματα για τον τελικό στόχο που όλοι επιθυμούμε, που δεν είναι άλλος από την παραχώρηση του παραλιακού μετώπου του λιμένα της Πάτρας προς τον δήμο Πατρέων και προς την κοινωνία της Πάτρας».

Παρών ο ΣΥΡΙΖΑ

Ο ΣΥΡΙΖΑ από την πρώτη στιγμή, και κεντρικά δια στόματος Αλέξη Τσίπρα αλλά και τοπικά, μέσω της αυτοδιοικητικής παράταξης Ριζοσπαστική Αριστερή Πρόταση - Πάτρα Ανθρώπινη Πόλη, έχει τοποθετηθεί θετικά στο ζήτημα. Η ΡΑΠ-ΠΑΠ, μάλιστα, έχει καταθέσει και σχετικές προτάσεις τροποποίησης-συμπλήρωσης της συμφωνίας, κάτι που δεν θέλησε να κάνει η δημοτική αρχή Πελετίδη. Στο πρόσφατο παρελθόν άλλωστε (τέλος Ιουλίου 2013), ο ΣΥΡΙΖΑ είχε καταθέσει σχετική τροπολογία στη Βουλή με τους Μ. Κανελλοπούλου, Β. Χατζηλάμπρου, Ν. Κριτσωτάκη (παράλληλα με την ∆ΗΜΑΡ δια του Ν. Τσούκαλη για τη δημιουργία «Αστικής Παραλιακής Ζώνης»), προκειμένου να παραχωρηθεί οριστικά στο δήμο Πατρέων το θαλάσσιο μέτωπο, αλλά απερρίφθησαν οι τροπολογίες και των δύο κομμάτων από την τότε συγκυβέρνηση. Τώρα, με την πρόταση ∆ρίτσα, ανοίγει ένας ακόμη κύκλος αντιπαραθέσεων στους τοπικούς αυτοδιοικητικούς αλλά και πολιτικούς σχηματισμούς, αφού ζητούμενο δεν είναι μόνο η παραχώρηση της χρήσης/αξιοποίησης του χώρου στον ∆ήμο Πάτρας, αλλά η εκχώρηση της ιδιοκτησίας του. Στην πρόταση ∆ρίτσα, όμως, περιέχεται τόσο η διαδικασία αξιοποίησης του χώρου στην πρώτη φάση, όπου ο ΟΛΠΑ Α.Ε. θα χρηματοδοτεί έργα που θα υποδεικνύει ο δήμος Πάτρας, όσο και ο προσδιορισμός χρονοδιαγράμματος για τη διαδικασία αποχαρακτηρισμού των χώρων της Χερσαίας Λιμενικής Ζώνης του πρώην λιμένα, προκειμένου να οριστικοποιηθεί η παραχώρησή τους στην πόλη της Πάτρας. Τάκης Γεωργακόπουλος

Τσιμουδιά ο Πελετίδης μπροστά στον Βαρβιτσιώτη

ιστορία της παραχώρησης του θαλάσσιου μετώπου στην πόλη της Πάτρας είναι κλασική υπόθεση μικροπολιτικής διαχείρισης ενός πολύ σοβαρού ζητήματος, στην οποία πρωταγωνιστούν το ΠΑΣΟΚ και η Ν∆ αλλά βρίσκουν αθέλητους (;) συμπαραστάτες και στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Συνοπτικά αναφέρω: * Στις 30.10.10 υπογράφεται πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του δήμου Πατρέων και του ΟΛΠΑ για την παραχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στην πόλη, μήκους 3,5 χλμ., μετά τη δημιουργία του νέου λιμανιού. Η συνεργασία καταλήγει σε υπογραφή σύμβασης προσωρινής παραχώρησης στις 24.01.12. * Εν τω μεταξύ, προκύπτει το ΤΑΙΠΕ∆, στο οποίο υπάγεται ο ΟΛΠΑ, με συνέπεια στις 16.04.14 το ∆Σ του ΟΛΠΑ να αποφασίσει μονομερώς ότι από τα 3,5 χλμ τελικά παραχωρεί μόνο… 350μ.(!) μετά από δήλωση του τότε υπουργού Ναυτιλίας Μιλτ. Βαρβιτσιώτη. Την απόφαση του ∆Σ του ΟΛΠΑ επικυρώνει στη συνέχεια η ΓΣ του ΤΑΙΠΕ∆ στις 10.10.14. ∆ημιουργεί ιδιαίτερη εντύπωση ότι ο τότε και νυν δήμαρχος, κ. Πελετίδης (ΚΚΕ), δεν βγάζει τσιμουδιά για το γεγονός. Αλλά, ούτε αργότερα αντέδρασε, όταν σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου το καταγγείλαμε και έστειλα στον δήμαρχο και τους επικεφαλής όλων των παρατάξεων αντίγραφο της απόφασης που είχα βρει από το υπουργείο Ναυτιλίας με τη νέα του πολιτική ηγεσία (Θ. ∆ρίτσας). Λίγες μέρες πριν την παραίτηση της κυβέρνησης, ο Θ. ∆ρίτσας στέλνει στο δήμο, όπως είχε υποσχεθεί, ένα προσχέδιο προγραμματικής συμφωνίας για να ισχύσει για όσο διάστημα θα απαιτηθεί να γίνουν μια σειρά νομικές και διοικητικές πράξεις που να εξασφαλίζουν την οριστική παραχώρηση, κατοχυρώνοντας απόλυτα τη διαφύλαξη του κοινόχρηστου χαρακτήρα του χώρου και εξαιρώντας τον ρητά από την ένταξή του στην ιδιωτική περιουσία του ελληνικού δημοσίου, από την οποία θα υπήρχε η δυνατότητα ιδιωτικοποίησης. Για το διάστημα αυτό, ο δήμος θα υποδεικνύει στον ΟΛΠΑ και αυτός θα εκτελεί έργα αξίας 500.000 ευρώ το χρόνο, τόσο μέσα στο θαλάσσιο μέτωπο όσο και μέσα σε όλη την έκταση της πόλης. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη συμφωνία αυτή προβλέπεται να υπογράψουν όχι μόνον ο δήμος και ο ΟΛΠΑ (όπως την προηγούμενη ήδη καταργημένη) αλλά και το ίδιο το ΤΑΙΠΕ∆, οι υπουργοί Ναυτιλίας και Οικονομικών και ο ΓΓ Αποκεντρωμένης ∆ιοίκησης. Για κακή τύχη της πόλης, όμως, το προσχέδιο της συμφωνίας έφτασε σε προεκλογική περίοδο. ∆εξιοί και ΠΑΣΟΚοι όλων των αποχρώσεων, αυτοί που σιωπούσαν όταν η προηγούμενη συμφωνία ακυρωνόταν, όταν οι κυβερνήσεις τους κορόιδευαν τους πολίτες της Πάτρας, σε αγαστή συμπόρευση με τον δήμαρχο του ΚΚΕ (που παρέμενε και αυτός σιωπηλός), αποφάσισαν ότι πρόκειται περί κατάπτυστης πρότασης και δεν καταδέχθηκαν να την συζητήσουν, ούτε όμως και να αντιπροτείνουν άλλη. Ας ελπίσουμε ότι μετά τις εκλογές θα δουν όλοι το ζήτημα χωρίς τις σκοπιμότητες της συγκυρίας. Είμαστε σίγουροι ότι μετά τις εκλογές δεν θα έχουμε άλλη κυβέρνηση με τελείως διαφορετική πολιτική πρόταση, που θα ακυρώσει οριστικά την υλοποίηση του πολύχρονου αιτήματος της πόλης. Εμείς πάντως, σε κάθε περίπτωση, θα επανέλθουμε. Κώστας Σπαρτινός, δημοτικός σύμβουλος ΡΑΠ-ΠΑΠ

ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΝΕΑ

3o Φεστιβάλ Βοτανικού «Κάτω από τις γραμμές»

ια 3η συνεχόμενη χρονιά οι χώροι συνάθροισης και πολιτισμού στο Βοτανικό συνεχίζουν πιστοί στην παράδοση που δημιούργησαν από το 2013 μέχρι σήμερα. Από τις 15 έως τις 20 Σεπτεμβρίου η γειτονιά γεμίζει με live μουσικές, dj sets, προβολές, θεατρικές παραστάσεις, και εκθέσεις φωτογραφίας. Κάθε χώρος φιλοξενεί ένα πρόγραμμα εκδηλώσεων το οποίο εντάσσεται στο συνολικό φεστιβάλ. Από το πρόγραμμα του Φεστιβάλ τη στήλη μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι τρεις θεατρικές παραστάσεις, μολονότι όλες οι εκδηλώσεις είναι πειραστικές. Την Πα-

ρασκευή 18 Σεπτεμβρίου, λοιπόν, οι Ευμενίδες του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Πανάδη στο Baumstrasse που ανοίγουν μια φεστιβαλική θεατρική τριλογία η οποία συνεχίζεται το Σάββατο 19.09, με τις Χοηφόρες σε σκηνοθεσία Μάρθας Φριντζήλα και ολοκληρώνεται την Κυριακή 20.09., με τις Ευμενίδες σε σκηνοθεσία Φένιας Τσάμη. Oι τρεις τραγωδίες του Αισχύλου παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του Αττικού Σχολείου Αρχαίου ∆ράματος, 1 με 10 Ιουλίου στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας. Οι παραστάσεις είναι τα αποτελέσματα των εργαστηρίων που έλαβαν χώρα

στο Baumstrasse από τον Οκτώβριο του 2014 ως τον Ιούνιο του 2015. Τα εργαστήρια προσεγγίζουν την Ορέστεια του Αισχύλου μέσα από πεδία των παραστατικών τεχνών όπως θέατρο, videoart, performance. Οι παραστάσεις αποτελούν εργασίες εν εξελίξει και δεν προτείνουν τρόπους αναβίωσης του αρχαίου δράματος. Στόχος των πειραματικών εργαστηρίων ήταν και παραμένει η εκπαίδευση των συμμετεχόντων. Το πρόγραμμα αναλυτικά έχει ως εξής: Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου: 9μ.μ., κρητικό γλέντι με τον ∆ημήτρη Πρωτογεράκη και το συγκρότημά του, στη Μπιέλα. Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου: 8μ.μ., έκθεση φωτογραφίας από την ομάδα Exposers με θέμα «Καλοκαιρινές διακοπές», στο La Soiree De Votanique. 9μ.μ., οι Panu Trio, στο παραδοσιακό καφενείο Θεσσαλοί. 9μ.μ., οι: Μάλαμα Σεβαστού, Γιώργος Αγγελόπουλος και Μανώλης Σουρανάκης, στη Μπιέλα. Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου: 9μ.μ., οι Karbonwhyte, στο La Soiree De Votanique. 9μ.μ., προβολή: «Ο γιος του φύλακα» του ∆ημήτρη Κουτσιαμπασάκου, στο Παραδοσιακό Καφενείο Θεσσαλόι. 10μ.μ., οι Περσεφόνη Μπότα & Χάρης Καριμάλης, στη Μπιέλα. 10μ.μ., οι Μάριος Παππαδέας, Αντώνης Απέργης, Κυριάκος Ταπάκης & Λουκάς Μεταξάς, στα Ταμπάκικα. Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου: 9μ.μ., θεατρική παράσταση Αισχύλου «Ευμενίδες», σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Πανάδη, στο Baum-

strasse. 9μ.μ., προβολή: «Οι ιππείς της Πύλου» του Νίκου Καλογερόπουλου, στο Παραδοσιακό Καφενείο Θεσσαλοί. 10μ.μ., Dj set: Cayetano, στο La Soiree De Votanique. 10μ.μ., η Έλενα ∆εληχρήστου, στη Μπιέλα. 10μ.μ., οι: Όθωνας Μπικάκης, Σπύρος Πετρουλάκης & Ανδρέας Φασάκης, στα Ταμπάκικα. Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου: 8.30μ.μ., θεατρική παράσταση Αισχύλου «Χοηφόροι», σε σκηνοθεσία Μάρθας Φριντζήλα, στο Baumstrasse. 9μ.μ., οι Quilombo στους δρόμους του Βοτανικού με αφετηρία από το Παραδοσιακό Καφενείο Θεσσαλοί. 10μ.μ., Dj set: Κάφκα και Οικονόμου, στο La Soiree De Votanique. 10μ.μ., η Μελίνα Κανά και ο γόης του Θησείου, στο Παραδοσιακό Καφενείο Θεσσαλοί. 10μ.μ., Πάμε Κρήτη με τους Βαγγέλη & Λευτέρη Τσουβαλά, στη Μπιέλα. Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου: 8.30μ.μ., θεατρική παράσταση Αισχύλου «Ευμενίδες» (Transmedia) σε σκηνοθεσία Φένιας Τσάμη, στο Baumstrasse. 10μ.μ., οι Muchatrela, στο La Soiree De Votanique. ∆ιευθύνσεις χώρων: La Soiree De Votanique: Καστοριάς 37, τηλ. 210 3471401, Παραδοσιακό Καφενείο Θεσσαλοί: Μελενίκου 2, τηλ. 213 0222335, Baumstrasse: Σερβίων 8, τηλ. 6983313302, Μπιέλα: Κορυτσάς 14, τηλ. 210 3456110, Ταμπάκικα: Μελενίκου 3, τηλ. 210 3411675

•

Η ομογενοποίηση της πολιτικής σκηνής ∆ΑΙΜΟΝΙΚΑ

α κυρίαρχα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος, στον πυκνό προεκλογικό χρόνο που διανύουμε, φαίνονται να είναι η σύγχυση, η απογοήτευση, η αποστράτευση, η αδιαφορία αλλά και επιλογές αυτογελοιοποίησης, όπως τα υψηλά δημοσκοπικά ποσοστά της Ένωσης Κεντρώων. ∆υστυχώς, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτού του κόσμου αφορά ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως νέους ανθρώπους, οι οποίοι φαίνονται να οδηγούνται ανεπιστρεπτί στην αποχή. Από τους παλιότερους ΣΥΡΙΖαίους, δεν είναι λίγοι αυτοί που ψάχνουν εναγωνίως από κάπου να κρατηθούν, να βρουν κάποιους τρόπους για να πειστούν ότι δεν μπορεί να χαθεί τόσο γρήγορα η αριστερή ελπίδα κι ότι δεν είναι δυνατόν οι σύντροφοι της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ να έχουν μεταλλαχθεί τόσο καθοριστικά. Συζητώντας μ’ αυτούς τους συντρόφους, καταλα-

βαίνεις ότι κυριαρχούνται από την ανάγκη να βρουν ελαφρυντικά και να δικαιολογήσουν τις επιλογές του κόμματος, κάτι που είναι απαραίτητο και για τη δική τους πολιτική ισορροπία και επιβίωση. «Περίμενα με αγωνία να δω τον Αλέξη στη συνέντευξη Τύπου της ∆ιεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης», μου λέει ένας καλός σύντροφος. «Είχα την εντύπωση ότι θα είχε τη διάθεση και την τόλμη να μιλήσει με αριστερή ευαισθησία και νεανική ευθύτητα, κάνοντας μια γενναία και ειλικρινή αυτοκριτική για όλα αυτά που ζήσαμε τον τελευταίο καιρό. Τι θα κόστιζε αν έλεγε τα πράγματα όπως έγιναν, δηλαδή ότι ηττηθήκαμε κατά κράτος, ήμασταν υπερφίαλοι κι αφελείς, δεν είχαμε προετοιμαστεί κατάλληλα και δείξαμε ξεκάθαρα στους δανειστές ότι δεν είχαμε καμιά πρόθεση ρήξης με το μονόδρομο της ευρωζώνης; Αντ’ αυτού, αντί-

κρισα έναν πολιτικό παλαιάς κοπής, με επηρμένο ύφος και στερεοτυπικό λόγο, που τόνιζε συνεχώς την 17ωρη σκληρή του διαπραγμάτευση ως προσωπική επιτυχία, που υποστήριζε ότι έφερε μια συμφωνία καλύτερη από τις προηγούμενες, που δεν ανέφερε ποτέ τη λέξη μνημόνιο νομίζοντας ότι ξορκίζοντας τις λέξεις απαλείφεις και το νόημά τους, που δεν βρήκε έστω λίγα λόγια συμπάθειας όταν ρωτήθηκε για τις μειώσεις που θα υποστούν οι συνταξιούχοι στις συντάξεις τους. Φυσικά, ούτε λόγος για παραίτηση αν χάσει τις εκλογές, «δεν θα ξεμπερδέψετε εύκολα από μένα», είπε, προτιμώντας να μείνει γαντζωμένος στην εξουσία ως μαριονέτα των δανειστών, εφαρμόζοντας μια εξωραϊσμένη συμφωνία-μνημόνιο και κάνοντας αναγκαστικά μετεκλογική συνεργασία με κάθε ντόπιο πειθήνιο οπαδό των μνημονίων. Άντε τώρα, μετά ακόμη μια απογοήτευση, να ψάχνω να βρω νέες ελπίδες κι επιχειρήματα για να ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ στις 20 Σεπτέμβρη…» Ένας άλλος σύντροφος, από την τάση των 53+, που παραμένει στον ΣΥΡΙΖΑ μου λέει απογοητευμένος: «Η χειρότερη αντικομματική συμπεριφορά της ηγετικής ομάδας ήταν η προκήρυξη των εκλογών πριν από το αποφασισμένο συνέ-

δριο. Αγνόησαν την Κεντρική Επιτροπή και μας αιφνιδίασαν όλους. Κι αυτό γιατί ήξεραν ότι θα έχαναν το συνέδριο, οι 53+ αποκλείεται να στήριζαν την ηγετική ομάδα». Του απάντησα να μην είναι τόσο σίγουρος γιατί πιθανά να καθοδηγούσε τους 53+ στη στήριξη των επιλογών της ηγεσίας. Τελικά, αυτό που δύσκολα χωνεύεται είναι η διολίσθηση της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ στο μονόδρομο των μνημονίων. Αυτό που συνέβη στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, που με την υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού δεν ξεχωρίζουν πλέον από τα δεξιά κόμματα, κινδυνεύει να πάθει κι ο ΣΥΡΙΖΑ εφαρμόζοντας το τρίτο μνημόνιο. ∆υστυχώς, τα πορίσματα των επιτροπών της βουλής για τις γερμανικές αποζημιώσεις και για το δημόσιο χρέος μένουν στα αζήτητα, οι αιτιάσεις για παράλληλο κυβερνητικό πρόγραμμα δεν πείθουν ακόμα και τους πιο καλοπροαίρετους και η επερχόμενη κυβερνητική σούπα φαίνεται να είναι η ταφόπλακα της αριστερής φυσιογνωμίας του ελπιδοφόρου εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο δικηγόρος του διαβόλου

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

ΘΕΑΤΡΟ

Ο μύθος του Προμηθέα είναι λίγο πολύ γνωστός. ∆υνατός και σοφός, ο Τιτάνας που βοήθησε τον ∆ία να κερδίσει την εξουσία του κόσμου, θλίβεται όταν το ανθρώπινο πλάσμα βρίσκεται μόνο και αβοήθητο μπροστά στην άγρια φύση. Απροίκιστο σε δύναμη και ταχύτητα μπροστά στα θηρία, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της εξαφάνισης. Tότε ο Τιτάνας συλλαμβάνει το μέγα σχέδιο: για να σώσει τον άνθρωπο, πρέπει να τον ανασηκώσει από τη λάσπη, από τον κόσμο των ζώων και του ενστίκτου, και να τον φέρει κοντύτερα στη θεϊκή φύση. Για να γίνει αυτό

πρέπει να του χαρίσει μεράδι από αυτό που αποτελεί ταυτότητα του θεού: νου, ευφυΐα, κατασκευαστική ικανότητα, εφευρετικότητα και πνεύμα πολιτικό, δηλαδή την ικανότητα να ζει μαζί με άλλους σε οργανωμένη πολιτεία. Η προσφορά του στον άνθρωπο είναι αμάρτημα προς τους θεούς. Αναγκάζεται να κλέψει τη φωτιά από τον Ήφαιστο και την πολιτική από τον ∆ία. Ο Προμηθέας γίνεται έτσι ένας «ταξικός αποστάτης», ο μέγας προδότης και, την ίδια στιγμή, ο μέγας δωρητής και ευεργέτης.

Ο θρίαμβος της ελεύθερης βούλησης Για τον Προμηθέα ∆εσμώτη σε σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίππογλου

φορά στα σχετικά κείμενα του Αριστοτέλη ούτε γιατί αφαιρέθηκε ο σημαντικός για την πλήρη κατανόηση του έργου θρήνος της Μούσας (μητέρας του Ρήσου). Ούτε με ποιο σκεπτικό ο άγριος πόλεμος της Τροίας μεταφέρεται ως παιχνίδι αγοριών, πολύ περισσότερο αυτήν την εποχή, με τις χιλιάδες των προσφύγων από ένα πόλεμο που καθόλου παιχνίδι δεν είναι –αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΗ

Κενό στην κατανόηση

την τραγωδία του Αισχύλου Προμηθέας ∆εσμώτης, με αβέβαιη χρονολογία, ο μεγάλος ποιητής ανεβάζει στη σκηνή μια τρικυμισμένη θάλασσα ερωτημάτων που αγγίζουν την ουσία της φιλοσοφίας του τέλους της προσωκρατικής περιόδου. Το μέγα θέμα της τραγωδίας αυτής είναι η έννοια των ορίων, από όπου προκύπτει ο πλούσιος οντολογικός και πολιτικός προβληματισμός της, που κορυφώνεται στην αμφισβήτηση της εξουσίας και την αναζήτηση μιας ουτοπίας δικαιοσύνης και ολοκλήρωσης. Η Βία και το Κράτος μεταφέρουν σιδηροδέσμιο τον Προμηθέα για να τον σταυρώσουν στο βουνό Καύκασο κατ’ εντολή του ∆ία, που εδώ είναι το σύμβολο του αυταρχισμού και της απολυταρχίας. Ένας ∆ία τιμωρός και εκδικητικός, που ενέχει στοιχεία μιας βίαιης μονοθεϊκότητας. Ο Ωκεανός και οι κόρες του (είναι ο ποιητικός Χορός του δράματος) τον συντρέχουν και τον συμπονούν. Τον συμβουλεύουν να μαλακώσει και να ζητήσει επιείκεια από τον

“

Ο Προμηθέας μοιράστηκε ανάμεσα σε μια τεράστια κούκλα ακίνητη και τον ζωντανό κινούμενο επί σκηνής, έτσι που φτιαχνόταν ένα ενεργειακό δίπολο: το ακίνητο πονεμένο σώμα και η ελεύθερη ψυχή που εξαπέλυε μύδρους ενάντια στην εξουσία.

∆ία, πλην ματαίως. Ο Προμηθέας θα προφητεύσει το τέλος της κυριαρχίας του κεραυνοφόρου ηγεμόνα θεών και ανθρώπων γενιές μετά από τους απογόνους της Ιούς, της κόρης του Ινάχου που, μεταμορφωμένη σε αγελάδα, τρέχει να αποφύγει την οργή της Ήρας, που την τιμωρεί γιατί την ερωτεύτηκε ο θεϊκός της σύζυγος.

Ενδιαφέρον σκηνοθετικά

Ο Γιώργος Μπλάνας μετέφρασε με την προσφιλή τεχνική του, δηλαδή σύροντας το αρχαίο κείμενο προς τη σύγχρονη εποχή γλωσσικά και νοηματικά. Μολονότι συνήθως οι μεταφράσεις του είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες και εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι ο ίδιος καλός ποιητής και ικανός χρήστης της γλώσσας έχουν μια ιδιάζουσα ποιητική χροιά καθόλου επιτηδευμένη ή επιπολάζουσα, εδώ μάλλον έχασε λίγο τον έλεγχο και παράκανε τους εκμοντερνισμούς του αισχύλειου λόγου (κνούτο, λακές κτλ), που έχασε μερικώς ένα βασικό του στοιχείο: την τελετουργικότητα και το μεγαλείο. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, δεν χρειαζόταν το εμβόλιμο επεξηγηματικό ησιόδειας προέλευσης εισαγωγικό κείμενο, μια σύντομη θεογονία. Ο Κώστας Φιλίππογλου είχε να αντιμετωπίσει, όπως όλοι όσοι ασχολούνται με τον Προμηθέα ∆εσμώτη, το πρόβλημα της ακινησίας του κεντρικού ήρωα. Σχεδόν σε όλη την παράσταση ο Προμηθέας είναι καρφωμένος πάνω στο βράχο. Την ακινησία του αυτή ισορροπεί η κίνηση των Ωκεανίδων και, αργότερα, οι σπασμοί της Ιούς που τρέμει τα δήγματα του άσπλαχνου οίστρου και τρέχει αλαφιασμένη για να τον αποφύγει. Εδώ ο σκηνοθέτης κατέφυγε σε ένα ομολογουμένως έξυπνο τέχνασμα: ο Προμηθέας μοιράστηκε ανάμεσα σε μια τεράστια κούκλα ακίνητη, καρ-

φωμένη πάνω σε ένα κάθετο λευκό τοίχο στη θέση του βράχου της τιμωρίας –ωραία ιδέα του σκηνογράφου Κένυ ΜακΛέλαν που παρέπεμπε στα λευκά κελιά, όπως η κουκούλα του Προμηθέα παρέπεμπε σε σύγχρονες εικόνες βασανιστηρίων- και το ζωντανό κινούμενο επί σκηνής Προμηθέα, έτσι που φτιαχνόταν ένα ενεργειακό δίπολο: από τη μια, το ακίνητο πονεμένο σώμα και, από την άλλη, η ελεύθερη ψυχή που εξαπέλυε μύδρους ενάντια στην εξουσία.

Τα όρια της παρέμβασης

Άλλωστε όλη η ερμηνευτική γραμμή ήταν πολιτικώς ορμώμενη, μια κριτική του αυταρχισμού και της εξουσίας απέναντι στα οποία υψώνεται θριαμβευτικά η ελεύθερη βούληση. Μέχρι εδώ τα πράγματα είναι καλά, κυρίως επειδή η ερμηνευτική γραμμή είχε καθαρότητα και συνέπεια. Από δω και πέρα αρχίζει το πρόβλημα, που μας υποχρεώνει να θέσουμε για άλλη μια φορά -πολλοστή και όχι τελευταία- το ίδιο ερώτημα: ως πού φτάνουν τα όρια της παρέμβασης σε ένα κείμενο, πολύ περισσότερο σε ένα αρχαίο κείμενο που οι υλικοί και πνευματικοί όροι παραγωγής του -που το ορίζουν και το καθορίζουν- είναι πολύ μακριά από τα αντίστοιχα σύγχρονα. Κι αν η παρέμβαση είναι τόσο μεγάλη γιατί δεν μιλάμε ευθέως για διασκευή ή για νέο έργο στηριγμένο πάνω στο πρωτότυπο του Αισχύλου ή κάτι τέτοιο, που είναι θεμιτό και έντιμο. Είναι η ίδια απορία που είχαμε παρακολουθώντας την άψογη εικαστικά και κινητικά (Πατρίτσια Απέργη) παράσταση του Ρήσου σκηνοθετημένη από την Κατερίνα Ευαγγελάτου που, όμως, δεν καταλάβαμε καθόλου πώς και γιατί η αλαζονεία και η παρορμητικότητα του ήρωα πρέπει να είναι μέρος ενός ονείρου με ευθεία ανα-

Οι παρεμβάσεις στα αρχαία κείμενα μοιάζουν σαν να επανεκδίδεται η Άννα Καρένινα, ας πούμε, αλλά ο καλός φιλόλογος που την επιμελείται, αλλάζει το τέλος και την σώζει για να ζει με τις τύψεις της μοιχείας της ή κάπως έτσι. Υπ’ αυτή την έννοια δεν έγινε κατανοητό γιατί οι σκληροί υπηρέτες του ∆ία -Βία και Κράτος- παρουσιάζονται ως ένα μπεκετικό ζευγάρι με κλοουνίστικες πινελιές ούτε γιατί προστέθηκαν κείμενα άσχετα προς το σώμα της τραγωδίας στους διαλόγους τους ούτε γιατί συρρικνώθηκαν τα χορικά (που στον Αισχύλο ακόμα αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος μιας τραγωδίας), ούτε γιατί ο Χορός -που κινείται μπαλετίστικα και αυτό είναι μια εξαιρετική ιδέα, ειδικά εδώ που πρόκειται για αέρινες νύμφες (επιμέλεια κίνησης Φρόσω Κορρού)- ντύνεται και γδύνεται όλη την ώρα πάνω στη σκηνή. Ιδίως δεν ήταν κατανοητή η παρουσίαση της Ιούς ως αοιδού νυχτερινών κέντρων της Εθνικής Οδού, πολύ περισσότερο που η εκφορά του λόγου από την αυστριακή ηθοποιό Μάρλεν Καμίνσκι ήδη καθιστά δύσκολη την επαφή του κοινού με την ηρωίδα. Ο Γεράσιμος Γενατάς ήταν στο στοιχείο του στροβιλίζοντας την παράσταση στους ρυθμούς του μέσα στα όρια της ερμηνείας που του διδάχθηκε και ως Ωκεανός και ως Βία (με τις αντιρρήσεις που διατυπώσαμε), ο ∆ημήτρης Κουρούμπαλης για άλλη μια φορά επέδειξε θέληση να προχωρήσει αυτό που του ζητήθηκε, μολονότι ο Ερμής του ήταν και έτσι λίγο αδύναμος. Ο Τάσος Νούσιας είναι πολύ καλός ηθοποιός, αλλά ο Προμηθέας είναι ρόλος που μπορεί να «καταπιεί» εύκολα τον υποκριτή. Η φωνή του ήταν ρηχή και αδύναμη, παρόλο που έκανε γενναίες προσπάθειες για να δώσει την τραγική διάσταση του ρόλου του. Το Χορό απετέλεσαν οι Αικατερίνη Λούρα (Κορυφαία) Ίριδα Μάρα, ∆έσποινα Λαγουδάκη, Χριστίνα Μπίτου, Βιβή Μπουτάτη, Πηνελόπη Μωρούτ, Νατάσα Σαραντοπούλου, όλες κινητικά πολύ καλές. Η μουσική των Lost Bodies μάλλον αναφερόταν σε άλλο έργο. Μαρώ Τριανταφύλλου maro33@otenet.gr

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Αλλόκοσμα όντα που οι στίχοι από ένα τραγούδι της Μαντλέν Πεϊρού μεταμορφώνουν σε τρυφερά οικεία, η καθησυχαστική ζωγραφιά ενός σπιτιού που με μια πιο προσεκτική ματιά σού αποκαλύπτει τη θανάσιμη απειλή, μια συνηθισμένη αυλόπορτα πίσω από την οποία παράδοξα πλάσματα σε εισάγουν στην περιήγηση της έκθεσης, το κείμενο κάτω από μια σοβαρή, όπως νομίζεις, ιερατική μορφή σού λέει ότι έχεις κάνει λάθος, ο καθρέφτης πάνω από τον νιπτήρα μπορεί να ανακαλεί μια οδυνηρή απουσία… Από το βάραθρο της δυνητικής πολλαπλότητας, που είναι η φαντασία, πρέπει να αντλούμε για κάθε μορφή γνώσης, σύμφωνα με τον Ίταλο Καλβίνο –μου έρχεται στο νου κοιτώντας αυτές τις ατελείωτες μορφές, σε ανεξάντλητες συνθέσεις και σχήματα στην έκθεση «Two Johns», δεύτερη έκθεση του ∆αυίδ Σαμπεθάι, τούτη σε συνεργασία με τον Αντωνάκη. Με αυτή την αφορμή, μιλάμε με τον ∆αυίδ για τη ζωγραφική του.

«Για κάθε έργο υπάρχει ένα σημείο καμπής που τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται πιο ξεκάθαρα και το έργο αποκτά “δική του φωνή” «

Τη συνέντευξη πήρε η Σοφία Ξυγκάκη Και στην προηγούμενη έκθεσή σου, Interzoned, εικόνα, κείμενο και μουσική συναπάρτιζαν το κάθε έργο, δημιουργώντας έτσι μια εντύπωση ολικού έργου, παραπέμποντας ίσως στις ιστορικές πρωτοπορίες. Με αυτή την τριπλή, ας πούμε, λειτουργία, δηλαδή ενατένιση, ανάγνωση, ακρόαση, υπαγορεύεις κατά κάποιον τρόπο και πώς θα δει κάποιος τη δουλειά σου; Το όραμα που έχω για τη δουλειά μου είναι να την βιώνει ο θεατής σαν μια κινηματογραφική ταινία. Οι ζωγραφικές εικόνες σε συνδυασμό με τα συνοδευτικά κείμενα και τη μουσική (σάουντρακ) απορροφούν τον θεατή και ζωντανεύουν στο μυαλό του την πλοκή και τις εικόνες. λουθεια ντα αναρωτιριόκτικΗ μεγαλύτερη χαρά για μένα είναι, όταν βλέπω ανθρώπους που δεν ανήκουν αναγκαστικά στο χώρο της τέχνης, να ακούν το σάουντρακ της έκθεσης μου και να κοιτούν τις ζωγραφιές και τους πίνακες ξεχνώντας ότι είναι στη γκαλερί. Θέλω να κάνω τέχνη που την αισθάνεσαι και φεύγεις νιώθοντας ότι είχες για λίγη ώρα πρόσβαση στο μυαλό μου και τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο. Πάντως, δεν υιοθέτησα το τρίπτυχο εικόνα, κείμενο, μουσική ως στρατηγική για το πώς θα δει κάποιος τα έργα μου. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο απλή. Όταν ήμουν ακόμα φοιτητής και συζητούσα με φίλους και καθηγητές μου για τη δουλειά μου μιλούσα για τις ζωγραφιές μου σαν να είναι μικρές ιστορίες και επινοούσα προσωπικότητες για τους χαρακτήρες που ζωγράφιζα. Οι φίλοι μου το έβρισκαν διασκεδαστικό και οι καθηγητές μου έλεγαν ότι όλες αυτές οι πληροφορίες είναι αναπόσπαστο κομμάτι των έργων και πρέπει κάπως να συμπεριλαμβάνονται. Αποφάσισα λοιπόν να δοκιμάσω να γράψω και τελικά κατέληξα με 60 μικρές ιστορίες και ποιήματα-τραγούδια. Επειδή, ενώ δημιουργούσα τα ζωγραφικά έργα, άκουγα πολλή μουσική και όταν κοιτούσα τα έργα, πλέον ολοκληρωμένα, μου έρχονταν συνειρμοί σχετικοί όλης αυτής της μουσικής, ήθελα να υπάρχει και ένα σάουντρακ πάνω από το οποίο θα απήγγειλα τα γραπτά. Ζήτησα, λοιπόν, από τον καλό μου φίλο και μουσικό Benjha (Νίκος Βεζανής) να μου φτιάξει ένα σάουντρακ και του έστειλα όλα τα κείμενα με κάποιες προτάσεις και οδηγίες. Αφού αυτό ολοκληρώθηκε, ηχογράφησα από πάνω τα κείμενα. Από τότε ακολουθώ

“

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

Ζωγραφική όπως σινεμά

Συνέντευξη με τον ζωγράφο ∆αυίδ Σαμπεθάι πάντα αυτή τη διαδικασία με μικρές παραλλαγές. Για τη δουλειά που παρουσίασα πέρσι στην έκθεση μου Interzoned (πάλι σε συνεργασία με τον Benjha) αποσπάσαμε το 2013 το υψηλότερο βραβείο στην Βασιλική Ακαδημία στο Εδιμβούργο, στα πλαίσια της έκθεσης RSA New Contemporaries. Στην τελευταία έκθεση ντουέτο με τον Αντωνάκη Χριστοδούλου Two Johns συνεργάστηκα με την μουσικό Ειρήνη Λύσσαρη και τον Benjha για τη δημιουργία του σάουντρακ όλης της «ταινίας». Τα κείμενα των έργων σου, δικά σου ή όχι, είναι στα αγγλικά και σχεδόν αποκλειστικά αγγλοσαξονικής παράδοσης σου είναι πιο οικεία; Τα συνοδευτικά κείμενα ξεκίνησα να τα γράφω όταν ήμουν φοιτητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Γλασκώβης, όπου το να γράφω στα ελληνικά θα ήταν απλά άστοχο, καθώς οι συμμαθητές μου και οι καθηγητές μου δεν θα μπορούσαν να τα επεξεργαστούν ακριβώς για αυτό που είναι. Εκεί ανακάλυψα ότι έχω άνεση στη συγγραφή ιστοριών, ποιημάτων και τραγουδιών και ότι η διαδικασία γραφής μού έδινε μεγάλη ικανοποίηση. Αφού τα ολοκλήρωσα και τα παρουσίασα, οι αντιδράσεις ήταν πολύ ενθαρρυντικές, οπότε αποφάσισα να συνεχίσω να γράφω. Χωρίς να θέλω να παρεξηγηθώ, οφείλω να πω ότι ποτέ δεν είχα ιδιαίτερη σχέση (εκτός λίγων εξαιρέσεων, όπως τα δημοτικά και ακριτικά τραγούδια, τον Βιζυηνό, τον Καζαν-

τζάκη) με την ελληνική λογοτεχνία και ιδιαίτερα την ποίηση. Η αγγλική γλώσσα, ίσως επειδή δεν είναι η μητρική μου γλώσσα, μου δίνει μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας. Επίσης, οι συγγραφείς που θαυμάζω από μικρή ηλικία και έχουν διαμορφώσει τη φαντασία μου είναι κυρίως αγγλόφωνοι: Ρόαλντ Νταλ, Μαρκ Τουέιν, Κερτ Βόνεγκατ, Τζακ Κέρουακ, Μέρβιν Πικ. Τι άλλες επιρροές έχεις δεχτεί εκτός από τη λογοτεχνία; Εκτός της λογοτεχνίας, η αγγλόφωνη μουσική και ο κινηματογράφος έχουν τεράστια επιρροή στα κείμενά μου και ήταν αυτά που με έκαναν να ερωτευτώ την αγγλική γλώσσα εξαρχής. ∆ιάλογοι σε ταινίες του Χίτσκοκ όπως Ο Άγνωστος του Εξπρές και ο τρόπος που προσεγγίζουν τη γλώσσα στιχουργοί όπως ο νεοϋορκέζος ράπερ Roc Marciano ή ο στιχουργός των Pavement Stephen Malkmus με κάνουν να θέλω να γράφω. Ένας άλλος λόγος που χρησιμοποιώ την αγγλική γλώσσα είναι ότι η πλειοψηφία των αναφορών στη δουλειά μου είναι από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και δεν αφορούν μόνο το ελληνικό κοινό. Η γενιά μου από τα περισσότερα μέρη του κόσμου μεγάλωσε καταναλώνοντας αγγλόφωνη και παγκόσμια κουλτούρα, οπότε χρησιμοποιώντας τα αγγλικά μπορώ να μιλήσω σε όλους και να καταλάβουν σε τι αναφέρομαι και από πού έρχομαι.

Στους πίνακές σου, είτε αποτυπώνονται μορφές που θυμίζουν παιδικές ζωγραφιές είτε αλλόκοτα πλάσματα ή γοτθικές ατμόσφαιρες, υπάρχει η αίσθηση ότι όλα μεταβολίζονται σε μια προσωπική μυθολογία και μάλιστα ανεξάντλητη, υπάρχει μια διαρκής μεταμόρφωση παράδοξων τοπίων και σχημάτων. Ο τρόπος που λειτουργώ και επεξεργάζομαι τις πληροφορίες είναι ιδιαίτερα συνειρμικός, οπότε είναι αναπόφευκτο και στη δουλειά μου να φιλτράρω τα πράγματα μέσα από το πρίσμα της προσωπικής μυθολογίας. Ενώ ζωγραφίζω, ειδικά στα πρώτα στάδια παραγωγής ενός έργου, προσπαθώ να σκέφτομαι όσο λιγότερο γίνεται το τι θα είναι το θέμα ή το τελικό αποτέλεσμα. Για κάθε έργο υπάρχει ένα σημείο καμπής που τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται πιο ξεκάθαρα και το έργο αποκτά «δική του φωνή». Ακόμα και αν έχω ολοκληρώσει έναν πίνακα, πολλές φορές περνάνε και δύο μήνες για να ξέρω για τι μιλάει. Κάποιες φορές είναι όσο μυστήριος θα ήταν και για κάποιον άγνωστο και κάποιες άλλες δημιουργεί ένα «θόρυβο» πληροφοριών και συνειρμών στο μυαλό μου. Όλα τα έργα μου όμως, κάποια στιγμή, ξέρω ακριβώς τι μου δείχνουν και είμαι έτοιμος να γράψω και τα συνοδευτικά κείμενα. Πιστεύω ότι είναι αυτή η διαδικασία διαλεύκανσης των ίδιων μου των έργων που προσδίδει την αίσθηση της προσωπικής μυθολογίας στο σύνολο της δουλειάς μου. Αυτή η μυθολογία αν και είναι ρευστή, καθώς ενημερώνεται συνεχώς από νέα δεδομένα, αισθήματα, πληροφορίες και αναφορές, έχει και μία σημαντική σταθερά, εμένα, και ακολούθως όλα τα πράγματα που κολλάνε στη συνείδηση μου και μου αφήνουν βαθιά εντύπωση. Κάποια από αυτά έχουν ρίζες στην παιδική μου ηλικία και παίρνουν την μορφή συμβόλων που επαναλαμβάνονται στη δουλειά μου ενώ άλλα έρχονται και φεύγουν.

Η έκθεση «Two Johns» των ∆αυίδ Σαμπεθάι και Αντωνάκη παρουσιάζεται στη Γκαλερί Εleftheria Tseliou (Ηρακλείτου 3, Κολωνάκι, τηλ. 2103618188), μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου. Χρήσιμες συνδέσεις: davidsampethai.com, soundcloud.com/bellylou, tseliougallery.com

1103

ΒΙΒΛΙΟ

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

Άνθη του γιαλού Λέανδρος Πολενάκης «Βάρκα στο γιαλό. Ιστορίες με Σίφνο» Εκδόσεις Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου Μάρτιος 2015

Σεπτέμβριος καλά κρατεί και εμείς παραμένουμε στο Αιγαίο και τα πλεούμενά του. Αυτό, σε πείσμα των εκλογών και της ατέρμονος, συχνά στημένης και δόλιας, εκλογολογίας. Προτιμούμε να κωφεύουμε στις Κασσάνδρες και να στήνουμε αυτί στις Σειρήνες. Και οι πιο γλυκόλαλες Σειρήνες έρχονται από τις παλαιές ιστορίες, γιατί αυτές συγκροτούν την παράδοση ενός τόπου. Υπήρξαν και, ευτυχώς, εξακολουθούν να υπάρχουν ηπειρωτικές όσο και νησιωτικές περιοχές, με κάποια, μεγαλύτερη ή μικρότερη, πολιτιστική παράδοση. Κατά κανόνα, πρόκειται για λαϊκή παράδοση, κάπου, όμως, σε εκείνη προστίθεται και η λόγια. Ιδιαίτερη θέση σε αυτούς τους καλότυχους τόπους κατέχει το νησί της Σίφνου. Μάλιστα, στην περιοχή της λογοτεχνίας, η άλυσος σίφνιων συγγραφέων είναι μακριά. Το θυμίζουν οι εντοιχισμένες πλάκες σε οικίες, αλλά και σε κελιά μοναστηριών. Οι προτομές και τα αγάλματα σε πλατειούλες και παρκάκια. Επίσης, κάποιες ονομασίες δρομίσκων, καθώς και αφιερωματικές εικόνες σε εκκλησίδια. Από τους συγγραφείς τώρα, πιο ονομαστοί οι ποιητές, παρατάσσονται σε διαφορετικές γενιές. Ξεκινούν από τον Αριστομένη Προβελέγγιο της γενιάς του 1880 και τον Ιωάννη Γρυπάρη στην ομάδα της επόμενης και τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, μέχρι τον εγγονό του Προβελέγγιου, τον Γιώργο Λίκο, της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Μετά έρχονται οι συγγραφείς, που διέπρεψαν στη δημοσιογραφία, με πρώτο τον άτυχο Κλεάνθη Τριαντάφυλλο, γνωστό ως Ραμπαγά. Το παρών δίνει και ένας θεατρικός συγγραφέας, ο Μανώλης Κορρές, που αποτόλμησε μυθιστόρημα στο αμιγώς σιφνέικο ιδιόλεκτο, «Η κεράτσα μου». Το παράδοξο είναι πως αυτή η πολιτιστική παράδοση, παρόλο που ανθίσταται και βρίσκει συνεχιστές, δεν έχει τη σκέπη του αθηναϊκού κέντρου. Για να ακριβολογούμε, αγνοείται παντελώς. Το επιβεβαιώνουν αρκετοί συγγραφείς, που δυσκολεύονται να βρουν εκδότη για βιβλία εστιασμένα στην παράδοση ενός τόπου. Είτε πρόκειται για αφηγηματικά είτε για μελετήματα ιστορικού ή και γλωσσολογικού ενδιαφέροντος. Μάλλον κατ’ εξαίρεση, η Σίφνος έχει, εδώ και 33 χρόνια, Πολιτιστικό Σύλλογο, που, τελευταία, αναπτύσσει πλούσια και πολύπλευρη δράση. ∆ίπλα στην οργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων –εικαστικών, μουσικών, θεατρικών– συνδράμει και την έκδοση βιβλίων που αφορούν αποκλειστικά την σιφνέικη ιδιαιτερότητα. Όπως το μυθιστόρημα του Μίμη Λεμονή «Ο πειρατής της Σίφνου», τα αφηγήματα των Κορρέ και Γιώργου Ματζουράνη «Καμένα χρόνια και καιροί...» και εφέτος, τις ιστορίες του Λέανδρου Πολενάκη. ∆υστυχώς, όμως, αυτές οι αξιόλογες εκδόσεις, που μπορούν να στοιχηθούν δίπλα στις αθηναϊκές εκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας και μάλιστα, να καταλάβουν ιδιαίτερη θέση, καθώς συνδυάζουν το τερπνό μετά του ωφελίμου, ουδόλως σχολιάζονται. Ούτε σε δημοσιογραφικό επίπεδο, ούτε από λογοτεχνικής πλευράς. Πιθανώς, γιατί αυτό που εμείς χαρακτηρίζουμε ως ωφέλιμο, που σημαίνει τη διάσωση της λαογραφικής παράδοσης, να θεωρείται από πολλούς ως παρωχημένο. Μάλιστα, στο πνεύμα της πολυπολιτισμικότητας, που ο ελληνικός Τύπος ενστερνίζεται και επιζητεί να επιβάλλει σαν το ιδανικό πρότυπο, μπορεί να εκλαμβάνεται ακόμη και ως επιζήμιο. Όσο

αφορά τη λογοτεχνική αξία παρόμοιων βιβλίων, καθώς ανασταίνουν παρελθοντικές καταστάσεις, χαρακτηριστικούς τύπους και “στέκια”, τα εντάσσουν στην παλαιότερη τάση της ηθογραφίας και συνακόλουθα, τα παραγκωνίζουν. Αυτό συμβαίνει και με τις συγκεκριμένες σιφνέικες εκδόσεις. Από μία στενή οπτική, το δεύτερο βιβλίο, των Κορρέ-Ματζουράνη, που είναι συναγωγή αφηγημάτων δημοσιευμένων στον σιφνέικο Τύπο μέσα στη δεκαετία του ’60, έχει κάποιον ηθογραφικό χαρακτήρα, που, όμως, διασκεδάζεται από το χιούμορ και την αφηγηματική δεινότητα του συγγραφικού διδύμου. ∆εν ισχύει, ωστόσο, για τα άλλα δυο, όπου κερδίζει έδαφος η μυθοπλασία. Σε αυτήν την απαξίωση, ως ένα βαθμό, συμβάλλουν και οι εμπλεκόμενοι στην έκ-

ς δούμε εκ του σύνεγγυς αυτήν τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων του Πολενάκη, που έρχεται 30 χρόνια μετά την πρώτη («Συνέβη στην Γκοντβάνα», εκδ. ∆ελφίνι). Κατ’ αρχάς, ο υπότιτλος κυριολεκτεί. ∆εν πρόκειται για ιστορίες από τη Σίφνο, καθώς επί μέρους συμβάντα τοποθετούνται στην Αθήνα, ενώ μέρος της δράσης της εκτενέστερης ιστορίας στη γειτονική της Σίφνου Σύρο, αλλά και εκτός συνόρων, στη Σμύρνη στα χρόνια λίγο πριν το ’22 και στο Ντύσσελντορφ του 1948. Σίγουρα, όμως, πρόκειται για ιστορίες “με Σίφνο” και μάλιστα, με πολύ Σίφνο. Εντύπωση, που επιτείνεται από το σιφνέικο γλωσσικό ιδίωμα, έτσι όπως αλατίζει τις ιστορίες, ιδιαίτερα στα διαλογικά μέρη, προσδίδοντάς τους παραστατικότητα. Είναι οι φωνηεν-

Καμάρες Σίφνου, 1963. Βάρκα τραβηγμένη στο βραχώδες του γιαλού. Φωτ. ∆ημ. Παπαδήμος. δοση, συμπεριλαμβανομένων των συγγραφέων. Είναι ενδεικτικό, ότι αναγνωρισμένοι συγγραφείς, όπως ο Κορρές και ο Ματζουράνης, φαίνεται να παραλείπουν το εν λόγω βιβλίο στα βιογραφικά τους. Η απορία είναι μεγαλύτερη στην περίπτωση του Λέανδρου Πολενάκη. Θεατρικός κριτικός, με συμπληρωμένη 35ετή θητεία στην εφημερίδα «Αυγή», αλλά και με παράπλευρες λογοτεχνικές επιδόσεις. Πρώτα ποιητής, μετά διηγηματογράφος, στα τελευταία χρόνια, και μυθιστοριογράφος, ενώ, μόλις πέρυσι, αποκαλύφθηκε, πως, όλα αυτά τα χρόνια, δεν έκρινε μόνο αλλά και έγραφε θεατρικά έργα, που άφηνε στο συρτάρι. Αυτό σε πολύ γενικές γραμμές είναι το προφίλ του Πολενάκη, που, εφέτος, εξέδωσε δυο βιβλία, ένα “πολιτικοερωτικό θρίλερ” («Ο Κομμένος Υπουργός») σε αθηναϊκό εκδοτικό οίκο και τις ιστορίες σε σιφνέικο. Το πρώτο συμπεριλαμβάνεται στην καταγραφή των υπό κυκλοφορία ελληνικών βιβλίων και έχει ήδη επαινεθεί από την κριτική, σε αντίθεση με το δεύτερο, που δείχνει να λανθάνει. Το πρώτο δεν το λάβαμε, το δεύτερο, όλως τυχαίως, έφτασε στα χέριά μας. Κατά καλή σύμπτωση, θα λέγαμε, καθώς δεν πρόκειται για ένα ακόμη αγοραίο βιβλίο, αλλά για ιστορίες, που εντάσσονται στην ελληνική λογοτεχνία. Και μάλιστα, στη θαλασσινή λογοτεχνία. Στον σύντομο πρόλογο του Πολιτιστικού Συλλόγου, επισημαίνεται η προσωπικότητα του συμπατριώτη τους συγγραφέα και η αναβίωση προσώπων και καταστάσεων από το παρελθόν της Σίφνου. Οπότε και αιτιολογείται η έκδοση σε τοπικό επίπεδο, παράλληλα, όμως, δικαιολογείται η μη περαιτέρω προβολή του. Αν, όμως, το βιβλίο διαθέτει αφηγηματικές αρετές, όχι ενός διαβαστερού θρίλερ, αλλά ενός πεζογραφήματος, τότε έρχεται ως μία ακόμη ένδειξη για τις παράπλευρες απώλειες, όταν περιορίζουμε τον εκδοτικό ορίζοντα στην αθηναϊκή ομφαλοσκοπία.

τικά αποκλίνουσες λέξεις, το προσωδιακό στην εκφορά, η παραλλαγή των βαπτιστικών ονομάτων, τα θηλυκά σε χαϊδευτικά ουδέτερα, τα αρσενικά σε συγκοπτόμενα περιπαικτικά μονοσύλλαβα. Επανερχόμενοι στον υπότιτλο, παρατηρούμε πως ο πληθυντικός ιστορίες δεν δίνει ακριβή εικόνα των περιεχομένων. Κι αυτό, γιατί η πρώτη ιστορία, η ομότιτλη, σε έκταση νουβέλας, δεν μπορεί να λογαριαστεί ως ισοβαρής των τεσσάρων σύντομων που ακολουθούν. Υπάρχουν, εντούτοις, κοινές αφηγηματικές αρετές. Στην ύφανση της πλοκής, προεξάρχουν οι συχνές ανατροπές των αναγνωστικών προσδοκιών. Ως πιο ενδεικτικό παράδειγμα, αναφέρουμε το ξεκίνημα της πρώτης ιστορίας. Παραλλάσσοντας ο συγγραφέας κοσμητικά επίθετα, που είθισται να αναφέρονται στα γυναικεία κάλλη, και επιστρατεύοντας ρήματα υπαινικτικού ερωτισμού, καλλιεργείται η εντύπωση πως πρόκειται για την περιγραφή καλλίπυγου θηλυκού, ενώ, τελικά, γίνεται λόγος για το πλεούμενο του τίτλου, μία “βάρκα στο γιαλό”. Κατ’ εξαίρεση, αυτός ο τίτλος κυριολεκτεί, ενώ εκείνοι των σύντομων ιστοριών προοικονομούν τον εύθυμο χαρακτήρα τους. Μία άλλη αρετή, που διασκεδάζει τις όποιες ηθογραφικές πτυχές, είναι οι κωμικές σκηνές γκανγκ, όπως αποκαλούνται στον κινηματογράφο. Κωμικά ευρήματα και μυθοπλαστικές εκπλήξεις, προσφυώς ενσωματωμένες, με μία ιστορία να αποτελείται εξ ολοκλήρου από γκανγκ σκηνές. Σε αυτήν, η αφήγηση ζωντανεύει με ένα κυκλικό πανοραμίκ “τον Πουνέντε τον Καμαριανέικο”, που “μπήκε στον πειρασμό” να σηκώσει τον προκομμένο Σταύρο, καθόσον “λεπτοκαμωμένος και λιανοκόκκαλος”, ενώ “ο γάδαρός” του, παρά τον τίτλο, «Πετάει ο Γάδαρος;», δεν πετάει, αλλά σπάζει το σχοινί και αναστατώνει “τον παλιό μώλο” των Καμαρών, όπως τον πρόλαβε παιδί ο συγγραφέας. Με αυτό το σουρεαλιστικό

μονοπλάνο δεν ανασταίνεται μόνο ο τόπος, όπως ήταν πριν έρθουν “οι επαγγελματίες εργολάβοι” και ό,τι αποκαλούμε αξιοποίηση, αλλά διασκεδάζει και ο σημερινός αναγνώστης, ο νεότερος, που δυσανασχετεί με παρελθοντολογίες και τοπικισμούς. Τόνοι περιπαικτικοί έως σαρκαστικοί διαχέονται και στις υπόλοιπες διηγήσεις. Λανθάνουν και καταγγελτικοί τόνοι, καλά κρυμμένοι από “το παραδοσιακό, υπόγειο, ανατρεπτικό και αναρχικό χιούμορ” του Σιφνιού, κατά την περιγραφή του συγγραφέα στο διήγημα «Ο Σωτήρης ο γιατρός». Στην περίπτωση της οικογένειας Πολενάκη, αποβαίνει εμφανέστερο, καθώς φαίνεται να πηγαίνει από πατέρα σε γιο. Ο πατέρας του συγγραφέα, ο γελοιογράφος Σταμάτης Πολενάκης, ευρύτερα γνωστός από το εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης «Το Ρομάντσο», με τις θρυλικές φιγούρες του Σπαγκοραμμένου και του γκαφατζή Πίπη Πάπια, είναι ο ήρωας του καταληκτικού αφηγήματος «Το αστείο του Πολενάκη ή φουγάρα στη Συγγρού». Σε εκείνο, δίνεται με ένα άλλο ξεκαρδιστικό μονοπλάνο η αποβίβαση τα παλιά χρόνια στο λιμάνι με βάρκες. Κάπως έτσι, ο Πολενάκης κατορθώνει να μην ηθογραφεί, αλλά, αντιστρόφως, να επωφελείται από τον τόπο, αντλώντας το υπόστρωμα για τις ιστορίες του, χιουμοριστικές ή και ιστορικού ενδιαφέροντος όπως η ομότιτλη. Αυτή η ιστορία είναι που τον συστήνει καλύτερα ως πεζογράφο. ∆εν έχει μόνο την έκταση νουβέλας, αλλά και μία πρωτότυπη αφηγηματική δομή, που προσδίδει στην υπόθεση πλοκή και κάποιο σασπένς. ∆υο θήλεια ονόματα, το ένα ξενικό και το άλλο αρχαιοελληνικό, η Μόνικα και η Αλκμήνη, βρίσκονται αναμεμιγμένα στο άσχημο τέλος του συριανού ∆ημήτρη Περσάκη. Είχε “μελαγχολικά μαύρα μάτια ποιητή”, ήταν “κρυφά λογοδοσμένος με την όμορφη δεκαεφτάχρονη Μαρία” από τη Σίφνο, βρέθηκε στον πόλεμο “δόκιμος σημαιοφόρος του πολεμικού Ναυτικού” και στην Κατοχή, σαμποτέρ στη Σίφνο. Η ιστορία αρχίζει in media res: προδοσία, φυλάκιση, απόπειρα απόδρασης, συμπλοκή με γερμανική περίπολο. Οι βίοι προσώπων και πλεούμενων συμπλέκονται, το κουβάρι ξεμπλέκεται με τις μαρτυρίες διαδοχικών αφηγητών. Ο κυρίως αφηγητής, μάλλον το alter ego του συγγραφέα, για να καλύψει τις πολλαπλές πτυχές της ιστορίας, περνάει τη σκυτάλη σε άλλα πρόσωπα, που τυχαίνει να έχουν άμεση γνώση των συμβάντων. Επιπροσθέτως, στη δική του αφήγηση, εναλλάσσει το πρώτο πρόσωπο με το δεύτερο, απευθυνόμενος σε μία γυναίκα, που μένει αόριστης υπόστασης, σίγουρα νέα και επιθυμητή. Όπως και στη σύντομη ιστορία, «Λάκτισμα πώματος φιάλης», όταν υπάρχουν ερωτικοί υπαινιγμοί, η διήγηση αποκτά τρυφερή χροιά, είτε πρόκειται για ματαιωμένους έρωτες άλλων καιρών είτε για μια ασαφή μελλοντική υπόσχεση. Να σημειώσουμε, πως ο θεατρικός Πολενάκης βοηθά τον πεζογράφο στη σκιαγράφηση μίας ρομαντικής ηρωίδας. Στα πρόσωπα της νουβέλας εμπλέκεται και μία νέα ηθοποιός, ονόματι Ζωή, που πρόλαβε να υποδυθεί μόνο έναν ρόλο, αυτόν της Οφήλιας, να ερωτευτεί και να πεθάνει νέα. Μοναδικό διασωθέν ίχνος της είναι η σειρά πινάκων της αδελφής του ∆ημήτρη, της γνωστής ζωγράφου Γιάννας Περσάκη, με τίτλο, «Ζωή». Το επίθετο της Ζωής, ο συγγραφέας το αφήνει γρίφο για επαΐοντες. Τέλος, οι λογοτεχνικά υποψιασμένοι θα εκτιμήσουν το παπαδιαμάντειο άρωμα, εις σταγόνας μεν αλλά ευδιάκριτο. “Επιπολής εις το κύμα” έπλεε η Μόνικα, ως “άνθος του γιαλού”, που βρήκε δραματικότερο τέλος εκείνου του ∆ημήτρη. Μ. Θεοδοσοπούλου

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

“

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

Μια ιστορία για τη μετανάστευση, την απώλεια, τα ανθρώπινα συναισθήματα, το συμβολικό θάνατο ενός νέου Έλληνα στη Γερμανία, τις κοινωνικές συνθήκες.

Απόλλων Μπόλλας - Μανώλης ∆εστούνης

«Γράμματα στη Γερμανία»

Ο σκηνοθέτης Αντώνης Μποσκοΐτης μιλά για την πρώτη μικρού μήκους ταινία του Το 2001, η σελίδα αυτή είχε δώσει βήμα σε ένα νεαρό και άγνωστο κινηματογραφιστή που μόλις είχε ολοκληρώσει ένα ντοκιμαντέρ για τη Φλέρυ Νταντωνάκη. Τα χρόνια πέρασαν, ο νεαρός εκείνος κινηματογραφιστής έγινε ένας διακεκριμένος ντοκιμαντερίστας που κατέγραψε με το δικό του ύφος την ιστορία του ελληνικού ροκ, την ανατρεπτική φιλμογραφία του Νίκου Κούνδουρου και τον καταραμένο βίο της Κατερίνας Γώγου. Με χαρά, λοιπόν, παρουσιάζουμε σήμερα τον σκηνοθέτη και δημοσιογράφο Αντώνη Μποσκοΐτη σε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα «Γράμματα στη Γερμανία», την τελευταία ταινία του που θα κάνει πρεμιέρα στις Νύχτες Πρεμιέρας της Αθήνας. Πρόκειται για μια άκρως ποιητική, λυρική και ευαίσθητη μικρού μήκους ταινία με την πρωτότυπη μουσική της Ελένης Καραΐνδρου. Τη συνέντευξη πήρε η Λιάνα Μαλανδρενιώτη Το μέχρι τώρα στίγμα σου ως σκηνοθέτη είναι δημιουργός ντοκιμαντέρ που όλα τους έχουν βραβευθεί. Γιατί αυτή η μετάβαση στη μυθοπλασία και στη μικρού μήκους μάλιστα; Η ταινία αυτή δεν θα γυριζόταν αν δεν μου γινόταν η πρόταση από την συγγραφέα Τούλα Μπούτου. Η Μπούτου είχε παρευρεθεί στην πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ για την Γώγου. Τρία χρόνια μετά, με προσέγγισε και μου ζήτησε να σκηνοθετήσω τη μεταφορά ενός διηγήματός της στη μεγάλη οθόνη. Επομένως, ένα διήγημα, άρα μια μικρή ιστορία, δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε τίποτα άλλο από μια μικρού μήκους ταινία. Μια ανάθεση δεν είναι απαραίτητο να αρέσει στον εκάστοτε σκηνοθέτη. Η «Άρνηση», έτσι λέγεται το συγκεκριμένο διήγημα, μου άρεσε και πολύ μάλιστα. Μιλάμε για μια ιστορία σε τρεις σελίδες όλες κι όλες, η οποία, αν και γράφτηκε το 1987, θα μπορούσε να έχει γραφτεί... αύριο. Μια ιστορία για τη μετανάστευση, την απώλεια, τα ανθρώπινα συναισθήματα, το συμβολικό θάνατο ενός νέου Έλληνα στη Γερμανία, τις κοινωνικές συνθήκες. Φαντάζομαι πως ούτε η ίδια η Μπούτου ήξερε πόσο διαχρονική θα ήταν η συγκεκριμένη γραφή της. Οι γονείς σου υπήρξαν μετανάστες στη Γερμανία του 1960. Έπαιξε ρόλο αυτό στη δημιουργία της ταινίας; Σαφώς και έπαιξε. Μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι όπου άκουγα από τα παιδικά μου χρόνια πως κάποτε η γερμανική κυβέρνηση πλήρωνε την ελληνική με το «κεφάλι» κάθε Έλληνα που πήγαινε εκεί για να εργαστεί.

Πρωταγωνιστής σου είναι ο Μανώλης ∆εστούνης, ένας παλαίμαχος ηθοποιός, γνωστός κυρίως από λαϊκές κωμωδίες, εδώ σε τραγικό ρόλο. Ισχύει ότι οι κωμικοί είναι κατά βάθος τραγικά πρόσωπα. Ο ∆εστούνης είναι ευρείας γκάμας ηθοποιός που μετράει πάνω από μισό αιώνα στο χώρο του θεάματος. Χαίρομαι πραγματικά που έγινε πρωταγωνιστής σε μία ταινία, έστω μικρού μήκους, στα 78 του χρόνια. Παραμένει τρομερά αξιοποιήσιμη κινηματογραφική φάτσα. Όταν έδωσε μια μαρτυρία για την Κατερίνα Γώγου μεσ’ στο ντοκιμαντέρ, θυμάμαι την ατάκα του: «∆εν θα κάνεις καμιά φιξιόν ταινία να συνεργαστούμε κανονικά;» Να που έγινε! Ευτύχησες, όμως, και από το υπόλοιπο καστ, τους νεότερους Απόλλωνα Μπόλλα και Λίλα Μπακλέση. Ο Μπόλλας είναι ένα παιδί 28 ετών που αγαπάει την τέχνη της υποκριτικής κι αποτελεί ήδη έναν ευέλικτο και εκφραστικότατο ηθοποιό. Τον είχα δει στους «∆ώδεκα ενόρκους», την παράσταση της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη που έσκισε πέρυσι και θα συνεχιστεί και φέτος, και του έδωσα κατ’ευθείαν το ρόλο. Εκείνος, οφείλω να το πω αυτό και να τον ευχαριστήσω δημόσια, έριξε στο τραπέζι το όνομα της Μπακλέση όταν ψάχναμε το υπόλοιπο καστ. Την δε Μπακλέση σαφώς και την γνώριζα από το υπέροχο Αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού του Έκτορα Λυγίζου. Εκ των υστέρων, αποδείχτηκε η... σταρ της ταινίας που κάναμε. Θα ήταν πρόκληση για τους ηθοποιούς να παίξουν σε μια ουσιαστικά βουβή ταινία. Εντελώς! ∆εν φαντάζεσαι πόσο δύσκολο είναι να γίνει μια βουβή ταινία και

δεν αναφέρομαι τόσο στους ηθοποιούς, που τους εξιτάρει, αλλά στον σκηνοθέτη. Μπορεί να μην είχαμε ηχολήπτη, που μπορεί κι αυτός να παίρνει το χρόνο του, φροντίζαμε όμως με τόση λεπτομέρεια τα κάδρα, που χάναμε την αίσθηση του φιλμικού χρόνου. Πριν μπούμε στο μοντάζ λέγαμε πως δεν υπάρχει περίπτωση η ταινία αυτή να ξεπεράσει τα εφτά λεπτά σε διάρκεια. Τελικά, βγήκε στα 14, αυτό που επιθυμούσαμε. Μεγάλη εμπειρία και ήδη ονειρεύομαι μεγάλου μήκους ταινία βουβή με τα έξοχα βλέμματα, τις εκφράσεις και την κίνηση ηθοποιών σαν του ∆εστούνη, του Μπόλλα και της Μπακλέση, έτσι, χωρίς κανένα διάλογο! Ευλογία ακόμη η συνεργασία μου με τον διευθυντή φωτογραφίας ∆ημήτρη Θεοδωρόπουλο, που φέτος κλείνει 15 χρόνια. Μας αρέσουν κοινά πράγματα με τον ∆ημήτρη: Η ασπρόμαυρη φωτογραφία και πάνω απ’ όλα η εκλεπτυσμένη τζαζ και ροκ μουσική. Ευλογία ήταν και η συνεργασία σου με την Ελένη Καραΐνδρου βεβαίως! Με την Καραΐνδρου γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια, αφού μου έχει δώσει αρκετές συνεντεύξεις, ενώ έχει φιλοξενηθεί και στις ραδιοφωνικές εκπομπές μου στο παρελθόν. Την παρακολουθούσα, όχι μόνο από τις μουσικές της για το σινεμά του Αγγελόπουλου, αλλά και από την τραγουδοποιία της. Η «Μεγάλη αγρυπνία», ας πούμε, με την Μαρία Φαραντούρη παραμένει ένας αγαπημένος μου δίσκος. Πήρα το θάρρος και της έδωσα το σενάριο, με επιφύλαξη ομολογουμένως. Όχι γιατί δεν θα της άρεσε, αλλά γιατί δεν θα είχε χρόνο να ασχοληθεί. Ωστόσο, λίγες μέρες μετά, η Ελένη μου τηλεφώνησε, βρεθήκαμε και σύντομα είχα στα χέρια μου δέκα θέματα της αριστουργηματικά! Την ευχαριστώ και, πραγματικά, είναι μεγάλη μου τιμή! Πιστεύω θα της άρεσε η ποιητική σεκάνς που κλείνει την ταινία σου και που θυμίζει Αγγελόπουλο. Αναφέρομαι στο βαλς που χορεύουν πατέρας και γιος στο νεκροταφείο. Καταρχάς, το ότι η σεκάνς αυτή θυμίζει Αγγελόπουλο, που λες, δεν το θεωρώ κάτι μεμπτό, ίσα - ίσα. Λατρεύω τον Αγγελόπουλο και τον βρίσκω εξαιρετικά λυρικό σκηνοθέτη πέραν του χαρακτηρισμού «επικός» που του έχουν αποδώσει κατά καιρούς. Η σκηνή αυτή δεν υπήρχε

στο σενάριο, μια και το διήγημα τέλειωνε με τον πατέρα να γράφει γράμμα στο νεκρό παιδί του. Υπήρχε δηλαδή ένα ωραίο τέλος, αλλά μάλλον αντικινηματογραφικό. Όταν κάναμε τα γυρίσματα στο Λουξεμβούργο, οι φιγούρες του Μανώλη και του Απόλλωνα, έτσι όπως τους είχε ντύσει η Κική Μήλιου, το ψυχρό κλίμα και το μοναδικό ντεκόρ του γοτθικού νεκροταφείου, πραγματικά θύμισαν Αγγελόπουλο! Τους ρώτησα ευθύς αμέσως πως θα τους φαινόταν αν χόρευαν ένα βαλς οι δυο τους, επί τόπου, ανάμεσα στους πέτρινους τάφους. Τους άρεσε η ιδέα και όπως φάνηκε δεν άρεσε μόνο σε αυτούς και σε μένα, αλλά και στον ιερέα που ερχόταν για να λειτουργήσει και σταμάτησε για να χαζέψει το θέαμα. Όταν γυρίσαμε στην Αθήνα, τηλεφώνησα στην Καραΐνδρου: «Ελένη, σώσε με, θέλω ένα βαλς 40 δευτερολέπτων»! Ακόμη μία φορά στο σπίτι της, είδαμε τη σκηνή μαζί, κάθισε στο πιάνο και μου έπαιξε μια υπέροχη μελωδία, ανέκδοτη, ηχογραφημένη ήδη. Μου την παρέδωσε κι αυτήν και θυμάμαι ότι επέστρεψα στο σπίτι μου πετώντας από χαρά! Γιατί «Γράμματα στη Γερμανία», αλλά γυρισμένα στο Λουξεμβούργο; Ας μη φανταστεί κανείς ότι κάναμε καμιά υπερπαραγωγή, επειδή πήγαμε ένα τριήμερο στο Λουξεμβούργο. Τίποτα δεν θα γινόταν αν δεν μας βοηθούσαν τα δραστήρια μέλη της Ελληνικής Κινηματογραφικής Λέσχης Λουξεμβούργου. Γνωριζόμουν προσωπικά με τους Έλληνες που διατηρούν τη Λέσχη, αφού είχα την τύχη όλα τα ντοκιμαντέρ μου να κάνουν και εκεί πρεμιέρα, από το 2006 με το «Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ». Οι θαυμάσιοι αυτοί άνθρωποι μάς πρόσφεραν φιλοξενία και βοήθεια που δεν θα ξεχάσουμε, όσα χρόνια κι αν περάσουν, τόσο εγώ, όσο και οι συνεργάτες μου.

* Η ταινία μικρού μήκους «Γράμματα στη Γερμανία» του Αντώνη Μποσκοΐτη προβάλλεται την Παρασκευή 2 Οκτωβρίου στο Ιντεάλ (5 – 7μ.μ.) στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας. Χορηγός επικοινωνίας «Η Εποχή».

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

«Ο 4ος ΑΝΘΡΩΠΟΣ»

KINHMATOΓΡΑΦΟΣ

Αναζητώντας την αλήθεια και την εκδίκηση Του Στράτου Κερσανίδη

ζωή δεν είναι δίκαιη με αποτέλεσμα συχνά να την πληρώνουν εκείνοι που δεν φταίνε. Αλλά ούτε η αλήθεια λάμπει πάντοτε, αφού πολλές φορές χάνεται μέσα στη δίνη των γεγονότων που κάποιοι τα έχουν διαμορφώσει έτσι ώστε να μην αποκαλυφθεί. Ο Τζο Ρολφ κατηγορήθηκε άδικα κι όταν ξέμπλεξε αποφάσισε να ανακαλύψει την αλήθεια. Αυτός είναι ο ήρωας της ταινίας «Ο 4ος άνθρωπος» (Kansas City Confidential), που σκηνοθέτησε ο Φιλ Κάρλσον το 1952, ένας παραγωγικότατος σκηνοθέτης που υπηρέτησε με συνέπεια τις ταινίες που αποκαλούμε δεύτερης διαλογής (b-movies). Ταινίες, συνήθως, περιπέτειες, δράσης κι αστυνομικές, που γυρίζονταν και γυρίζονται με λίγα χρήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το κόστος είναι ανάλογο με την ποιότητα. Ανάμεσα σε αυτές τις ταινίες υπάρχουν εξαιρετικές δημιουργίες, μικρά αριστουργήματα ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγεται και ο «4ος άνθρωπος». Όλα ξεκινούν με το σχεδιασμό μια ληστείας σε τράπεζα. Ένας άνδρας παρακολουθεί τις κινήσεις έξω από μια τράπεζα του Κάνσας.

Επιλέγει για συνεργάτες του τρεις άνδρες οι οποίοι είναι καταζητούμενοι με διάφορες βαριές κατηγορίες. Οι τρεις συνεργοί και ο αρχηγός, ο Μεγάλος, φορούν διαρκώς μάσκες ώστε κανείς να μη γνωρίζει το πρόσωπο του άλλου. Το σχέδιο είναι, μετά τη ληστεία οι τρεις να φύγουν στο εξωτερικό με ένα σεβαστό χρηματικό ποσό και να συναντηθούν όταν θα τους καλέσει ο Μεγάλος, για να μοιράσουν τη λεία. Ως στοιχείο αναγνώρισης ο καθένας μαζί με τα χρήματα παίρνει κι ένα κομμάτι τραπουλόχαρτου. Η ληστεία γίνεται, οι δράστες ξεφεύγουν με ένα φορτηγάκι όμοιο με αυτό που χρησιμοποιεί ο υπάλληλος διπλανού ανθοπωλείου, ο οποίος συλλαμβάνεται και ανακρίνεται ως ένοχος ληστείας. Αυτός είναι ο Τζο Ρολφ, ο οποίος αφού δέχτηκε για μερικές μέρες της «περιποιήσεις» της αστυνομίας, αφήνεται ελεύθερος επειδή δεν ταιριάζουν τα εναντίον του στοιχεία. Όμως ο Τζο θέλει να βρει τους ενόχους, να ανακαλύψει την αλήθεια και να εκδικηθεί. Η δράση θα συνεχιστεί σε ένα παραθαλάσσιο χωριό στο Μεξικό. Ο σκηνοθέτης δίνει μεγάλη σημασία στην ατμόσφαιρα, τις λήψεις, τις εξάρσεις βίας αλλά και τη σφιχτή σκηνοθετική αφήγηση, και μικρότερη στο σενάριο.

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΑΙΝΙΩΝ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ∆ΡΑΜΑΣ

Κρατάει 38 χρόνια αυτή η κολόνια

ρχίζει, αύριο, στη ∆ράμα το 38ο Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών Μικρού Μήκους και το 21ο ∆ιεθνές, το οποίο θα διαρκέσει έως το ερχόμενο Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου. Στη φετινή διοργάνωση θα προβληθούν σε όλα τα τμήματα, 210 ταινίες, ελληνικές και ξένες. Παρά τις δυσκολίες, λοιπόν, το ετήσιο ραντεβού των ανθρώπων που αγαπούν και δημιουργούν τις μικρού μήκους ταινίες, δίνεται και φέτος στη ∆ράμα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής, κ. Αντώνης Παπαδόπουλος, σημειώνει: «Το φεστιβάλ το κάνουμε γι’ αυτό το ανέσπερο φως που λάμπει στα μάτια των νέων κινηματογραφιστών, των νέων σκηνοθετών και των συνεργατών τους, που θα γίνουν κάποια στιγμή, εάν δεν είναι ήδη, τα μάτια, τα αυτιά και η ψυχή της ελληνικής κοινωνίας, που θα καταγράψουν τα μελλοντικά όνειρά της, οδηγώντας την στην έξοδο του τούνελ». Στο ελληνικό διαγωνιστικό θα πάρουν μέρος και θα διεκδικήσουν τα βραβεία, 41 ταινίες, οι οποίες επελέγησαν από τις 168 που υποβλήθηκαν. Στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόκειται για ανεξάρτητες παραγωγές. Από αυτές οι 4 είναι ντοκιμαντέρ και οι 4 κινούμενα σχέδια. Οι ταινίες κινούνται γύρω από μια πλούσια θεματική, με επίκεντρο, όπως είναι φυσικό, τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, η οποία σημαδεύεται από τη μεγάλη οικονομική κρίση. Άλλα θέματα που απασχολούν τους σκηνοθέτες είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις, ο έρωτας, η οικογένεια, οι υπαρξιακές αγωνίες, η κακοποίηση των παιδιών, θέματα ιστορίας κ.λπ. Στο ∆ιεθνές ∆ιαγωνιστικό, που φέτος συμπληρώνει 21 χρόνια παρουσίας, θα προβληθούν 57 ταινίες από 47 χώρες. Τρεις ελληνικές ταινίες επιλέχθηκαν για το ∆ιεθνές ∆ιαγωνιστικό: «Σύκο» του Νικόλα Κολοβού, «Ο σπόρος» της Ιφιγένειας Κο-

τσώνη και «Euroman» του Γαβριήλ Τζάφκα. Το πρόγραμμα του φετινού φεστιβάλ, είναι εμπλουτισμένο, όπως κάθε χρόνο, με μια σειρά από παράλληλες εκδηλώσεις, όπως: - Short matters! 2015: Ειδικό πρόγραμμα με τις υποψήφιες ταινίες για τα βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2014 (EFA) - 1ο Βαλκανικό Πανόραμα: Μια νέα μόνιμη ενότητα του Φεστιβάλ με τρία προγράμματα: Tιμητικό αφιέρωμα στη Βουλγαρία και συγκεκριμένα στην Εθνική Ακαδημία Θεάτρου και Κινηματογράφου της Βουλγαρίας, μια επιλογή των σημαντικότερων βαλκανικών ταινιών που διαγωνίσθηκαν στο Φεστιβάλ ∆ράμας τα τελευταία χρόνια και βαλκανικές ταινίες από το ALTCINE δηλαδή μια επιλογή από το μοναδικό online φεστιβάλ βαλκανικών ταινιών μικρού μήκους altcineAction! - Μάστερκλας από τον διευθυντή φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη με θέμα: «Η νέα τεχνολογία στον κινηματογράφο και η εφαρμογή της» (Τετάρτη 16/9) - Μίνι τιμητικό αφιέρωμα στον διευθυντή φωτογραφίας και μοντέρ Νίκο Καβουκίδη για τα 60 χρόνια προσφοράς του στο ελληνικό σινεμά (τελετή έναρξης 14/9). - 6o Σπουδαστικό Πανόραμα με το σύνολο της σπουδαστικής ετήσιας παραγωγής. - Προβολές για παιδιά. - Εκθέσεις εικαστικών σε συνεργασία με ανεξάρτητους καλλιτέχνες και τοπικούς φορείς. - Αίθρια λογοτεχνικά μεσημέρια, σε παρουσίαση και επιμέλεια του συγγραφέα-δημοσιογράφου Παύλου Μεθενίτη. Στρα.Κερ.

Αυτό που χαρακτηρίζει την ταινία, αλλά και μεγάλο μέρος του έργου του Φ. Κάρλσον, είναι η αναζήτηση της αλήθειας, η εκδίκηση, η βία. Έχοντας ως προμετωπίδα την ηθική και τη δικαιοσύνη, ο αμερικανός σκηνοθέτης δεν διστάζει να υποστηρίξει πως η αδυναμία της πολιτείας να τα εξασφαλίσει, νομιμοποιεί τους πολίτες να πάρουν το νόμο στα χέρια τους. Μια θέση μάλλον άκρως συντηρητική, η οποία όμως εξισορροπείται από τη βαθιά πίστη του σκηνοθέτη στη δικαιοσύνη και τους ηθικούς κώδικες. Από την άλλη, αναρωτιέμαι, εάν είναι έτσι ή εάν απλώς ο Φιλ Κάρλσον χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο, θέλοντας να αναδείξει την ανάγκη για εκδημοκρατισμό του κράτους, ώστε να μην αναγκάζεται ο πολίτης να καταφύγει στην προσωπική εκδίκηση. Πρόκειται για μια ταινία δυνατή, χορταστική, με ενδιαφέρουσα πλοκή. Ο Κάρλσον χρησιμοποιεί φωτογραφία με κοντράστ και σκιές, επιλέγει ενδιαφέρουσες γωνίες λήψεις, κάνει δηλαδή τα πάντα για να ενισχύσει την ατμοσφαιρικότητα της ταινίας κάτι που καταφέρνει με τον καλύτερο τρόπο. strakersan@gmail.com kersanidis.wordpress.com

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ «Κωδικό όνομα U.N.C.L.E.» (The man from U.N.C.L.E.) του Γκάι Ρίτσι: Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Ψυχρός Πόλεμος έχει κορυφωθεί. Μια μυστηριώδης εγκληματική οργάνωση θέτει σε κίνδυνο την εύθραυστη ισορροπία και ο κόσμος κινδυνεύει να καταστραφεί εξαιτίας ενός πυρηνικού πολέμου. ∆ύο άνδρες, αντίπαλοι μέχρι εκείνη τη στιγμή αναγκάζονται να συνεργαστούν για να σώσουν τον κόσμο. Ο Σόλο και ο Κουριάκιν, πράκτορες της Σι Άι Έι και της Γκα Κε Μπε, αντίστοιχα, ξεκινούν μάχη με το χρόνο ενώ η ανθρωπότητα κρέμεται από μια κλωστή. Η κόρη ενός γερμανού επιστήμονα είναι ο άνθρωπος που θα τους βοηθήσει να διεισδύσουν στους κόλπους της μυστηριώδους οργάνωσης η οποία απειλεί τον πλανήτη.  «Η Ρίκι και η Ροκ» (Ricki and the Flash) του Τζόναθαν Ντέμι: Μπορεί η ροκ να δώσει λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις; Αυτό πιστεύει τουλάχιστον η Ρίκι, το όνειρο της οποίας ήταν να κάνει καριέρας στη ροκ μουσική και γι’ αυτό εγκατέλειψε νωρίς την οικογένειά της. Όμως ένα τηλεφώνημα την φέρνει πίσω. Ο πρώην άντρας της την ενημερώνει πως η κόρη τους χωρίζει και έχει ανάγκη από συμπαράσταση. Η Ρίκι χρησιμοποιεί την αγαπημένη της ροκ για να λύσει τα προβλήματα αποξένωσης που αντιμετωπίζει με τα μέλη της οικογένειας της. Τον πρώην άντρα της αλλά και τη νέα σύζυγό του, το μεγαλύτερο γιο που ετοιμάζεται για γάμο, το μικρότερο που δεν την πολυσυμπαθεί. Η Μέριλ Στριπ σε έναν απροσδόκητο ρόλο!

«Ταξίδι στην Αλαμπάμα» (A walk in the woods) του Κεν Ρουάπις: Ο συνταξιούχος συγγραφέας, Μπιλ Μπράισον, αναζητά την ηρεμία του και αποφασίζει να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι. Να περπατήσει 2.200 μίλια, κατά μήκος του μονοπατιού το οποίο περνά από τα Απαλάχια όρη και επεκτείνεται από την Τζόρτζια μέχρι το Μέιβ. Όμως δεν θα καταφέρει να κάνει το ταξίδι του όπως το είχε σχεδιάσει, επειδή ο παλιός του φίλος, και εντελώς διαφορετικός χαρακτήρας, Κατζ, αποφασίζει να τον συνοδεύσει. ∆ύο άνδρες με εντελώς διαφορετική άποψη για το τι σημαίνει «περιπέτεια», ξεκινούν για μια επίπονη διαδρομή μέσα από την άγρια και παρθένα φύση της Αμερικής.

Σινεφίλ

ΘΕΩΡΙΑ

Για μια ανοιχτή Ευρώπη Πώς η λιτότητα επιτείνει τη γήρανση της ηπείρου μας Του Τομά Πικετί

σο αργά κι αν ήρθε το κύμα αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες που παρατηρούμε τις τελευταίες εβδομάδες, τουλάχιστον έχει το καλό ότι θυμίζει στους Ευρωπαίους και στον κόσμο ολόκληρο μια ουσιώδη πραγματικότητα. Η ήπειρός μας μπορεί και οφείλει να γίνει η μεγάλη γη της μετανάστευσης στον 21ο αιώνα. Όλα συντείνουν σ’ αυτό: το επιβάλλει η αυτοκαταστροφική γήρανσή της, ενώ όλο και πιο έντονα θα το απαιτεί η δημογραφική έκρηξη της Αφρικής, η οποία επιτείνεται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όλα αυτά είναι πολύ γνωστά. Αυτό, όμως, που ίσως είναι λιγότερο γνωστό, είναι ότι η Ευρώπη πριν από την οικονομική κρίση είχε αρχίσει να γίνεται η περιοχή που ήταν η πιο ανοιχτή σ’ όλο τον κόσμο απέναντι στα μεταναστευτικά κύματα. Η κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2007-2008, από την οποία η Ευρώπη δεν κατάφερε ακόμα να βγει εξαιτίας της λανθασμένης πολιτικής που ακολούθησε, οδήγησε στην άνοδο της ανεργίας και της ξενοφοβίας και σε ένα βίαιο κλείσιμο των συνόρων της. Κι όλα αυτά την ώρα που η διεθνής συγκυρία (αραβική άνοιξη, κύματα προσφύγων) θα δικαιολογούσε ένα μεγάλο άνοιγμα.

Παγιδευμένη στις διαιρέσεις

Ας πάμε λίγο πίσω. Η ΕΕ το 2015 αριθμεί περίπου 510 εκατομμύρια κατοίκους, έναντι 485 το 1995. Μέσα σε είκοσι χρόνια, δηλαδή, αύξησε τον πληθυσμό της κατά 25 εκατομμύρια, που σημαίνει μόλις 0,2% ετήσια αύξηση, ενώ η παγκόσμια ετήσια αύξηση ήταν 1,2% την ίδια περίοδο. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η αύξηση αυτή κατά τα τρία τέταρτα περίπου οφείλεται στη μετανάστευση (πάνω από 15 εκατομμύρια). Μεταξύ 2000 και 2010 η ΕΕ υποδέχθηκε ένα μεταναστευτικό κύμα (καθαρό) ενός εκατομμυρίου ατόμων για κάθε έτος, δηλαδή του ίδιου μεγέθους με τις ΗΠΑ, με σημαντική πολιτισμική και γεωγραφική ποικιλία. Σ’ αυτή την πολύ κοντινή εποχή, που η ήπειρός μας ήξερε να δέχεται με σχετική άνεση τα μεταναστευτικά κύματα, η ανεργία σημείωνε καθοδική πορεία στην Ευρώπη, τουλάχιστον ως το 2007-2008. Το παράδοξο είναι ότι οι ΗΠΑ, χάρη στον πραγματισμό που τις χαρακτηρίζει και χάρη στη δημο-

σιονομική και νομισματική ευλυγισία που έδειξαν, μπόρεσαν να βγουν πολύ γρήγορα από την κρίση που ξέσπασε στο δικό τους έδαφος. Ανέκτησαν γρήγορα την αναπτυξιακή πορεία τους (το ΑΕΠ τους το 2015 είναι 10% πιο υψηλό από εκείνο του 2007) και οι μετανάστες που δέχτηκαν την ίδια περίοδο διατηρήθηκαν στο επίπεδο του ενός εκατομμυρίου το έτος. Η Ευρώπη, όμως, παγιδευμένη στις διαιρέσεις και τις στείρες τοποθετήσεις, δεν ξαναέπιασε ποτέ το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας που είχε πριν την κρίση, με συνέπεια την αύξηση της ανεργίας και το κλείσιμο των συνόρων. Η μεταναστευτική ροή προς την Ευρώπη έπεσε από το ένα εκατομμύριο άτομα το έτος (2000-2010) σε λιγότερο από 400.000 το έτος (20102015).

Τι πρέπει να γίνει;

Το δράμα των προσφύγων θα μπορούσε να είναι η αφορμή για τους Ευρωπαίους να βγουν από τη μιζέρια των διαφωνιών τους και τη λατρεία των αριθμών. Ανοίγοντας τις πόρτες τους στον κόσμο, επανεκκινώντας την οικονομία και τις επενδύσεις (κατοικία, εκπαιδευτήρια, υποδομές), απωθώντας τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού, η ΕΕ θα μπορούσε άριστα να επανέλθει στα επίπεδα υποδοχής μεταναστών που παρατηρούσαμε πριν την κρίση. Το άνοιγμα που έκανε η Γερμανία είναι από την άποψη αυτή ένα εξαιρετικό νέο για όλους εκείνους που ανησυχούσαν βλέποντας την Ευρώπη να μουχλιάζει και να γερνάει. Βέβαια, μπορεί κάποιος να πει ότι η Γερμανία δεν είχε άλλη επιλογή, καθώς έχει πολύ χαμηλή γεννητικότητα. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημογραφικές εκτιμήσεις του ΟΗΕ, που υποθέτουν ωστόσο διπλάσια μεταναστευτική ροή σε σύγκριση με τη Γαλλία για τις δεκαετίες που έρχονται, ο γερμανικός πληθυσμός θα μειωνόταν από 81 εκ. που είναι σήμερα σε 63 εκ. ως το τέλος του αιώνα, τη στιγμή που η Γαλλία θα περνούσε την ίδια περίοδο από τα 64 εκ. στα 76 εκ. κατοίκους. Μπορούμε επίσης να θυμηθούμε ότι το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας που παρατηρούμε στη Γερμανία, είναι κατά ένα μέρος συνέπεια ενός γιγάντιου εμπορικού πλενονάσματος, που εξ ορισμού δεν θα μπορούσε να γενικευθεί σαν φαινόμενο στην Ευρώπη, γιατί δεν θα υπήρχαν χώρες

στον πλανήτη, που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τέτοιου μεγέθους εξαγωγές. Όμως αυτό το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας εξηγείται επίσης με την αποτελεσματικότητα του γερμανικού βιομηχανικού προτύπου, το οποίο στηρίζεται στην εκτεταμένη εμπλοκή των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους στις υποθέσεις των επιχειρήσεων (το 50% των μελών της διοίκησης είναι εργαζόμενοι), πρότυπο που θα έπρεπε να μας εμπνέει όλους.

Ισχυρό μήνυμα

Πάνω απ’ όλα, το άνοιγμα στον κόσμο που δείχνει να πραγματοποιεί η Γερμανία, στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στις πρώην ανατολικές χώρες της ΕΕ, που δεν θέλουν ούτε παιδιά ούτε μετανάστες και γι’ αυτό ο πληθυσμός τους, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, θα περάσει από τα 95 εκ. που είναι σήμερα, όχι πάνω από 55 εκ. ως το τέλος του αιώνα. Η Γαλλία οφείλει να εμπνευστεί από αυτή τη στάση της Γερμανίας και να αδράξει την ευκαιρία για να θριαμβεύσει στην Ευρώπη μια αντίληψη ανοιχτή και θετική έναντι των προσφύγων, των μεταναστών και του κόσμου.

“

* Ο Τ. Πικετί είναι διευθυντής σπουδών στην École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) και διδάσκει στη σχολή Οικονομικών του Παρισιού. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στη «Λιμπερασιόν» στις 7/9/2015.

Η ήπειρός μας μπορεί και οφείλει να γίνει η μεγάλη γη της μετανάστευσης στον 21ο αιώνα. Το επιβάλλει η αυτοκαταστροφική γήρανσή της, ενώ το απαιτεί η δημογραφική έκρηξη της Αφρικής.

“

Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

Με τις κινήσεις αλληλεγγύης οικοδομούνται οι βάσεις μιας νέας ευρωπαϊκής ιθαγένειας που συμπεριλαμβάνει, χωρίς διαμεσολαβήσεις, εκείνους τους πρόσφυγες που πορεύονται πίσω από τη σημαία της Ευρώπης. Έναν ενιαίο λαό, που έχει συνειδητοποιήσει ότι η στοργική υποδοχή εκείνων που δραπετεύουν από τους πολέμους και την πείνα είναι αναγκαία συνθήκη για την πολιτισμένη συμβίωση. Του Γκουίντο Βιάλε

ατά μήκος του αυτοκινητοδρόμου Βουδαπέστη-Βιέννη διαλύθηκε το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εμφανίστηκε μια νέα Ευρώπη, βασισμένη σε μια ιθαγένεια που θα την μοιράζονται και οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Η κίνηση της Άνγκελα Μέρκελ ήταν εύστοχη και απόλυτα δίκαιη (της ξανάδωσε μια δημοτικότητα που η επίθεση ενάντια στην Ελλάδα είχε μειώσει): επέτρεψε σε χιλιάδες πρόσφυγες να φθάσουν στον προορισμό τους και σε χιλιάδες ευρωπαίους πολίτες —Αυστριακούς, Γερμανούς και κυρίως Ούγγρους— να δείξουν τα πραγματικά αισθήματά τους, κάνοντας ευτυχισμένους εκατομμύρια Ευρωπαίους. Όμως, μετά από την υπόσχεση ότι θα δεχόταν τους πάντες, ήρθαν οι διαχωρισμοί μεταξύ των ασφαλών και μη ασφαλών χωρών προέλευσης και μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών και η διαβεβαίωση ότι πρόκειται για ένα προσωρινό μέτρο.

Από την υποδοχή στη «συνεισφορά» σε χρήμα

Αυτή η μονομερής απόφαση δίνει το δικαίωμα σε κάθε κυβέρνηση να προχωρήσει μόνη της: Ο Κάμερον δέχτηκε αμέσως την πρόσκληση, οι χώρες της ομάδας Βίζεγκραντ πρόβαλλαν την αντίθεσή τους με τις υποχρεωτικές ποσοστώσεις και οι Βαλτικές χώρες θα τις ακολουθήσουν. Ήδη προτείνεται να αντικατασταθεί η υποδοχή με μια «συνεισφορά» σε χρήμα: θα πληρώσουν τις επαναπροωθήσεις με ένα ποσό το κιλό; Έτσι έγινε άλλο ένα βήμα προς τη διάλυση της ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Υπάρχουν χώρες στην Ένωση εκτός της ζώνης Σένγκεν και χώρες Σένγκεν εκτός της Ένωσης, χώρες της Ένωσης εκτός ΝΑΤΟ και χώρες του ΝΑΤΟ εκτός της Ένωσης, χώρες της Ένωσης εκτός ευρώ, χώρες ενάρετες και χώρες αμαρτωλές, κλπ. Τώρα θα υπάρχουν χώρες της Ένωσης με υποχρεωτικές ποσοστώσεις και χώρες χωρίς ποσοστώσεις. Ο καθένας λοιπόν θα επιλέξει την εθνικότητα που προτιμάει; Η υποδοχή χωρίζει μεταξύ τους τις χώρες της Ένωσης, που ασχολούνται

ΘΕΩΡΙΑ

Μετανάστες ή πρόσφυγες: Το υποκριτικό δίλημμα της Ευρώπης Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015

Όμως οι πολιτικές της επαναπροώθησης, που σήμερα εκπροσωπούνται από τον Όρμπαν, αλλά και από πολλές άλλες δυνάμεις όχι μόνο δεξιές, πολιτικές που σχεδιάζονται, απλά με λιγότερο προφανή τρόπο, από πολλές κυβερνήσεις, ανατράπηκαν και ηττήθηκαν, έστω και για λίγες μέρες, από την εξαιρετική κινητοποίηση ενός ευρωπαϊκού λαού αλληλέγγυου με τους πρόσφυγες που πορεύονταν στον αυτοκινητόδρομο για τη Βιέννη ή στους αυστριακούς και γερμανικούς σταθμούς.

Ένα με τους πρόσφυγες

με το να πετάνε η μια στην άλλη τη μπάλα των ποσοστώσεων των προσφύγων, και υποδαυλίζει στο εσωτερικό τους τη σύγκρουση από την οποία τροφοδοτείται η ξενοφοβία. Μα η Ένωση δεν θα έχει μια κοινή πολιτική για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες επειδή υιοθέτησε εδώ και χρόνια πολιτικές που αρνούνται την αποδοχή — σπίτι, δουλειά, εισόδημα και ασφάλεια — σε ένα αυξανόμενο ποσοστό των πολιτών της. Αν η νεανική ανεργία είναι στο 20%, και σε μερικές χώρες 50%, αρνείται την ιθαγένεια σε μια ολόκληρη γενιά. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι δύσκολο να προωθηθεί μια πολιτική ένταξης εκατοντάδων χιλιάδων ή εκατομμυρίων μεταναστών, όσων μπορεί να περιμένει κανείς τόσο ανοίγοντας τις πόρτες, όσο στοχεύοντας σε αναποτελεσματικές και ανηλεείς επαναπροωθήσεις. Η σύγκρουση μεταξύ ευρωπαίων πολιτών και προσφύγων που δυναμώνει την ξενοφοβική δεξιά, αλλά στην οποία οι κυβερνήσεις δεν ξέρουν να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις και καταλήγουν να γίνονται υποχείριά της, δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι προϊόν των περικοπών της δημόσιας δαπάνης και της περιστολής των δικαιωμάτων, των εισοδημάτων και της ασφάλειας των εργαζομένων. ∆εν είναι δυνατό να αλλάξουν οι πολιτικές της μετανάστευσης χωρίς να αλλάξουν οι πολιτικές του προϋπολογισμού.

Κρύβουν το πρόβλημα

Όμως, η πραγματική αιτία της διάλυσης της Ένωσης είναι άλλη: Για χρόνια οι κυβερνήσεις της παρακολούθησαν αδιάφορες, ή συμμετείχαν σε σφαγές και πολέμους στα σύνορα της Ευρώπης, σαν να μην τις αφορούσε, επειδή ασχολούνταν με το να επιδιώκουν πολιτικές προϋπολογισμού όλο και περισσότερο χωρίς πνοή, χωρίς προοπτικές, χωρίς μέλλον. Για χρόνια, με εξαίρεση τις εμπορικές συμφωνίες για να προμηθευτούν πετρέλαιο ή αέριο, καμία πολιτική ευρωπαϊκή δύναμη δεν επινόησε ένα λογικό σχέδιο για τις σχέσεις με την περιοχή της Μέσης Ανατολής της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής, που περιπλέκονταν με κρίσεις και πολέμους που δεν μπορούσαν παρά να καταλήξουν στη διάλυση των αντίστοιχων κοινωνικών συνόλων. Η ροή των μεταναστών σε αναζήτηση επιβίωσης σε ευρωπαϊκό έδαφος είναι η πρώτη — αλλά όχι η μοναδική — συνέπεια αυτής της

τσιγκούνικης και ανόητης πολιτικής. Όμως, κάθε μέρα που περνά, γίνεται δυσκολότερο να σβήσουμε τις πυρκαγιές. Είναι ευκολότερο να τις υποδαυλίσουμε: Η Γαλλία και το Ενωμένο Βασίλειο σκέφτονται ήδη να συμπράξουν στον πόλεμο στη Συρία, σαν να μην ήταν αυτοί που έκαναν να ξεσπάσει ο πόλεμος της Λιβύης, όπου δημιούργησαν ένα χάος για το οποίο κανείς δεν μπορεί πλέον να βρει λύση. Είναι εντελώς εξωπραγματικό να είναι οι ηγέτες της Ένωσης και οι κυβερνήσεις της αυτοί που θα πρέπει να επιλύσουν το πρόβλημα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που αναζητούν την επιβίωση. Θα ήθελαν να επαναπροωθήσουν τους περισσότερους, αλλά δεν μπορούν: Είναι υπερβολικά υψηλό το αντίτιμο σε βάσανα και ζωές, που ήδη αναγκάζουν τα θύματά τους να πληρώσουν, για να μπορέσουν να αναλάβουν την ευθύνη. Έτσι προσπαθούν να κρύψουν το πρόβλημα πίσω από την ψεύτικη διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών: Λες και ένα κορίτσι που έχει ξεφύγει από τις συμμορίες της Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία είναι διαφορετικό από έναν Σύρο που δραπετεύει από της βόμβες του Isis, ή του Ασάντ, ή του Ερντογάν, ή των ΗΠΑ.

Ενός λαού που εδώ και μερικές μέρες μπήκε στο προσκήνιο κι έγινε ένα με τους πρόσφυγες. Ο Πάπας Φραγκίσκος ένωσε μαζί τους τη φωνή του, όμως αυτοί παραμένουν οι πρωταγωνιστές. Πλάι σ’ αυτές τις διαδηλώσεις που τρύπησαν την οθόνη υπάρχουν χιλιάδες εθελοντές που προσπαθούν, χωρίς να κάνουν διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, να ανακουφίσουν τον πόνο ενός τεράστιου πλήθους που έχει απορριφθεί ή εγκαταλειφθεί στη μοίρα του: Στο Καλέ, στα Βεντιμίλια, στην Κω, στη Λαμπεντούζα, στη Σουμπότικα, στο Μιλάνο και σε άλλους χίλιους τόπους στους οποίους τα μέσα ενημέρωσης δεν αφιέρωσαν το ένα δέκατο του χώρου που παραχωρούν κάθε μέρα στις αθλιότητες του Σαλβίνι. Λαϊκοί και χριστιανοί, δεξιοί (υπάρχουν και τέτοιοι) και αριστεροί, νέοι και ηλικιωμένοι, εργαζόμενοι και άνεργοι (χωρίς φόβο μήπως τους πάρουν μια δουλειά που δεν υπάρχει πια για κανένα), τσιγγάνοι που δραπετεύουν από τις διώξεις του Όρμπαν και μουσουλμάνοι ήδη εγκατεστημένοι στην Ευρώπη οικοδόμησαν με την κινητοποίησή τους τις βάσεις μιας νέας ευρωπαϊκής ιθαγένειας που συμπεριλαμβάνει, χωρίς δια-

μεσολαβήσεις, εκείνους τους πρόσφυγες που πορεύονται πίσω από τη σημαία της Ευρώπης. Έναν ενιαίο λαό που έχει συνειδητοποιήσει ότι η στοργική υποδοχή εκείνων που δραπετεύουν από τους πολέμους και από την πείνα είναι αναγκαία συνθήκη για την πολιτισμένη συμβίωση στις κοινότητες και στις περιοχές στις οποίες ζουν και ότι η κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης δεν μπορεί να μην εξαρτάται από τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής ιθαγένειας για όλους αυτούς που συμμερίζονται την επιδίωξή της.

Η νέα διακήρυξη του Βεντοτένε

Μέσα σ’ αυτό το κράμα μπορούν να δημιουργηθούν και οι προϋποθέσεις για ανάκτηση της ειρήνης και της δημοκρατίας στις χώρες από τις οποίες δραπέτευσαν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες: Με κοινές οργανώσεις που να εντοπίζουν τους όρους για την ειρήνευσή τους και τα προγράμματα για την ανοικοδόμησή τους, που θα κατακτούν το δικαίωμα να καθίσουν στο τραπέζι των διπλωματικών διαπραγματεύσεων και που θα είναι σημείο αναφοράς για τις κοινότητες των χωρών προέλευσής τους. Στην κίνηση με την οποία χιλιάδες εθελοντές βοήθησαν τους πρόσφυγες να διασχίσουν την Ουγγαρία υπάρχει, χωρίς να υπάρχουν ακόμη τα λόγια για να ειπωθεί, η νέα διακήρυξη του Βεντοτένε μιας Ευρώπης που πρέπει να οικοδομηθεί από την αρχή.

* Ο Γκ. Βιάλε ήταν από τα ηγετικά στελέχη του ’68 στην εργατούπολη του Τορίνο και ηγετικό στέλεχος της «Λότα Κοντίνουα». Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο «Μανιφέστο» στις 8/9/2015.

Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς