Κυριακή 19 4 2015

3341

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

Εβδομαδιαία εφημερίδα της Ανανεωτικής Αριστεράς • Κυριακή 19 Απριλίου 2015 • Αρ. φ. 1247 • 2 €

ΑΡΘΡΑ Θ. Παρασκευόπουλος: Τι θα γίνει με τη δημοκρατική αναμόρφωση της αστυνομίας; Μπροστά στον κίνδυνο να αποτύχει η πολιτική ήπιας αντιμετώπισης σελ. 21

... Ν. Μούδουρος: Κρίσιμη μάχη για το μέλλον

Η τουρκοκυπριακή αριστερά ήταν πάντα “ύποπτη” σε σχέση με τα “εθνικά διαπιστευτήρια” σελ. 19

...

Γ. Ο. Παπαδημητρίου: Η πικρή νίκη της συκοφαντίας

Με αφορμή την εκκένωση της Πρυτανείας του ΕΚΠΑ από αστυνομικές δυνάμεις σελ. 4, 5

...

Ο. Φ. Αθανασίου: Τα «παγωμένα» κονδύλια του ΕΣΠΑ

Το μεγάλο αγκάθι είναι οι τέσσερις αυτοκινητόδρομοι, οι οποίοι έχουν ανατεθεί με συμβάσεις παραχώρησης σελ. 22

∆ΙΕΘΝΗ Φινλανδία: Εκλογές νευρικότητας και αβεβαιότητας Ρεπορτάζ των Ν. Σερβετά και Βαγγέλη Πατούχα σελ. 11

...

Σύνοδος Κορυφής: Ιστορική προσέγγιση ΗΠΑ - Κούβας Γράφει ο Μ. Κοβάνης σελ. 14

Ρέα Γαλανάκη: Είκοσι χρόνια, ο δικός μου νόστος

Σαρανταοκτώ χρόνια μετά το ‘67, θυμόμαστε τους νέους που αντιστάθηκαν, στο πρόσωπο της Φρίντας Λιάππα

Σελ. 16, 17

Η μεταναστευτική αφροσύνη που πληρώνουμε σήμερα Του ∆ημήτρη Χριστόπουλου

Ε

ίθισται ανέκαθεν (αλλά και εσχάτως) η Αριστερά να χρεώνεται την «ανευθυνότητα» και την «απρονοησία», σε σχέση με τα θέματα που άπτονται της διαχείρισης του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος, λόγω του «αφελούς ανθρωπισμού» που καθ’ έξιν της χρεώνεται. Έχει ο καιρός όμως γυρίσματα. Πλέον, πιο φανερά από ποτέ, φαίνεται πως η αφροσύνη δεν ανήκει στην Αριστερά, αλλά στην άλλη όχθη. Αυτό πληρώνουμε: αν μέχρι σήμερα υπήρχε στοιχειωδώς μια διοικητική και επιχειρησιακή δομή που θα μπορούσε να υποδεχθεί την ένταση του προσφυγικού ρεύματος που αντιμετωπίζουμε, τα πράγματα θα ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙ∆Α 2

Η διαπραγµάτευση στην τελική ευθεία

Η κυβέρνηση ανεβάζει ταχύτητα στο νομοθετικό έργο Οι διαδοχικές ανατροπές του σκηνικού της διαπραγμάτευσης, που προκαλούσαν αντιφατικές εκτιμήσεις τις τελευταίες μέρες, οδήγησαν σε μια κορύφωση της έντασης λίγο πριν την είσοδο στην τελική ευθεία. Από τις έντονες πιέσεις που δεχόταν η ελληνική κυβέρνηση να βιαστεί, εγκαταλείποντας τις «εμμονές» της, αλλιώς δεν υπάρχει γι’ αυτήν το Γιούρογκρουπ της 24ης Απριλίου, περάσαμε στις ανοιχτές απειλές για Grexit, λόγω της ανετοιμότητας της Αθήνας να δεχθεί μια συμφωνία. Και από την απάντηση της Αθήνας ότι δεν προτίθεται να θέσει υπό συζήτηση θέματα που μας ξαναγυρίζουν στην εποχή πριν τις εκλογές (εργασιακά, ασφαλιστικό, ΦΠΑ, ιδιωτικοποιήσεις), περάσαμε στην αποκήρυξη του Grexit ως επιζήμιου για το σύνολο της ευρωζώνης -αν όχι για την παγκόσμια οικονομία- και την επαναφορά της 24ης Απριλίου ως κρίσιμης καταληκτικής ημερο-

Μπροστά στη δίκη της Χρυσής Αυγής

μηνίας. Και όλα αυτά σε μια ατμόσφαιρα νέας διεθνοποίησης και πολιτικοποίησης ενός ζητήματος, που γινόταν προσπάθεια να αναχθεί σε πρόβλημα καθυστερήσεων στο επίπεδο των «τεχνικών κλιμακίων». Φαίνεται πως ήταν η στιγμή που όλοι κατέγραφαν το μέγιστο των απαιτήσεών τους, αλλά με διάθεση να οδηγηθούν σε συμφωνία. Μια συμφωνία που θα επιχειρηθεί να διερευνηθεί στην «ομάδα των Βρυξελλών» που συνεδριάζει ήδη στο Παρίσι. Εκεί θα έχουμε και τις πρώτες ενδείξεις για το κατά πόσο είναι εφικτή και σε ποιο σημείο ισορροπίας μπορεί να επιτευχθεί, ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί «αμοιβαία επωφελής» και «έντιμος συμβιβασμός».

•

Αύριο ξεκινά η δίκη της Χρυσής Αυγής με την κατηγορία της τρομοκρατικής οργάνωσης. Ο αντιφασιστικός συντονισμός Αθήνας Πειραιά, η νεολαία ΣΥΡΙΖΑ και άλλες οργανώσεις καλούν αύριο στις 8 π.μ. σε αντιφασιστική συγκέντρωση στο δημαρχείο Κορυδαλλού. ∆ιαβάστε ανάλυση του Βασίλη Παπαστεργίου στη σελίδα 10

E. Τσακαλώτος: Το προσεχές Εντουάρντο Γκαλεάνο (1940-2015):

διάστημα θα δείξει τι ακριβώς Με όπλο τη λογοτεχνία Κείμενα των Μισέλ Λεβί, Ηλία Τζουρά και Παναγιώτη Σουλτάνη επιθυμούν και οι εταίροι μας Σελίδα 7

Σελ. 30, 31

Τζ. Μπαλσέ: Η ελληνική κρίση αποκαλύπτει τα προβλήματα της Ευρώπης

Σελίδες 12, 13

ΜΜΕ ΟΠΩΣ ΛΕΜΕ ∆ΙΑΠΛΟΚΗ;

Συνέντευξη με τον πανεπιστημιακό Νίκο Λέανδρο, ρεπορτάζ της ∆ανάης Ψωμοπούλου, άποψη του Θωμά Τσαλαπάτη

σελ. 2, 8, 9

2

ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Η Ζωή Κωνσταντοπούλου, το λάστιχο και το ξεφούσκωμα της δημοσιογραφίας

Η μεταναστευτική αφροσύνη που πληρώνουμε σήμερα ήταν καλύτερα. Πρέπει να είναι κάποιος πολύ αφελής αν νομίζει ότι κάποια στιγμή στο ορατό μέλλον οι ροές προσφύγων ή μεταναστών θα σταματήσουν. To ζήτημα αυτό στην Ελλάδα και στην Ευρώπη ολόκληρη είναι - και θα παραμείνει – επίκαιρο, γνωρίζοντας στιγμές ύφεσης και όξυνσης. Τη μια στιγμή, περισσότεροι θα είναι οι μετανάστες, την άλλη οι πρόσφυγες. Υπό την έννοια αυτή, συνολικά κάνουμε πλέον λόγο για μεικτές ροές. Σήμερα, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με την όξυνση ενός προσφυγικού ρεύματος που σχετίζεται με την παρατεταμένη πολιτειακή εξάρθρωση της Συρίας και της Λιβύης. Ειδικά για τη Συρία, η απέλπιδα κατάσταση οδηγεί πλέον τους ανθρώπους που ήδη είχαν προσωρινά εγκατασταθεί στην Τουρκία να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν βιώσιμες προσδοκίες να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Έτσι εγκαταλείπουν και την Τουρκία: πρώτη στάση εντός ΕΕ, η Ελλάδα. Η ένταση αυτού του ρεύματος είχε ήδη διαγνωστεί από το 2014, χρονιά κατά την οποία οι τότε κυβερνώντες την Ελλάδα ακόμη κομπορρημονούσαν για τον φράχτη στον Έβρο, που ορθώνονταν ως «το αποτρεπτικό εμπόδιο που απέτρεψε την εισροή χιλιάδων λαθρομεταναστών, που έμπαιναν ανεξέλεγκτα μέσα στην Ελλάδα». Αυτά έλεγε ο Α. Σαμαράς λίγο πριν τις εκλογές του Γενάρη τραβώντας σέλφι φωτογραφίες μπροστά στο φράχτη.

Λύση στην αδιέξοδη μέχρι τώρα μεταναστευτική πολιτική

Ο έλληνας πρωθυπουργός σαν να μη γνώριζε ότι αυτός ο φράχτης, όπως και κάθε φράχτης, δεν μπορεί να αναχαιτίσει τις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Μπορεί μόνο ν’ αλλάξει τη κατεύθυνσή τους. Όπως και έκανε. Και τα νούμερα μεγάλωσαν το 2014 και το ταξίδι έγινε πιο επικίνδυνο για τους ανθρώπους αυτούς. Απλώς, δεν ήταν μέσω Θράκης, αλλά μέσω Αιγαίου. Σήμερα, λοιπόν, έχουμε για τα καλά βιώσει τα αδιέξοδα που σέρνονται την τελευταία εικοσιπενταετία κάτω από το χαλί της ευτελούς ευπρέπειας της πολιτείας μας: μια απάνθρωπη, αναποτελεσματική και σε τελευταία ανάλυση, ανόητη πολιτική δίωξης, αποτροπής και κράτησης στην οποία εντρύφησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, απλώς κληροδοτεί το απόλυτο αδιέξοδο. Τη στιγμή που τα προσφυγικά ρεύματα εμφανίζονται ακόμη πιο οξυμένα – και μάλιστα χωρίς προβλέψιμη ημερομηνία ύφεσης - μια φαίνεται να είναι η ενδεδειγμένη λύση για την ελληνική δημοκρατία. Αυτή που με χίλια ζόρια επεξεργάζεται και παλεύει να θέσει σε λειτουργία η κυβέρνηση. Η ταξινόμηση του πληθυσμού και καταγραφή του σε όσα σημεία εισόδου γίνεται και η συντεταγμένη μετάβασή του σε σημεία της ενδοχώρας στο πλαίσιο μιας αναλογικής κατανομής εντός της επικράτειας. Ούτε στα νησιά είναι δυνατό να στοιβαχτούν, ούτε όμως στο κέντρο της Αθήνας να έρθουν όλοι. ∆εν μπορείς να ζητάς από την Ε.Ε. αναλογική κατανομή του προσφυγικού ή του δίχως χαρτιά μεταναστευτικού πληθυσμού και στην Ελλάδα να ισχύει το σύνδρομο “όχι στην δικιά μου πίσω αυλή”. Για φανταστείτε πώς ακούγεται στ’ αφτιά μιας χώρας, όπως η Γερμανία, που φιλοξενεί το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στην Ευρώπη, να ακούει ότι η Ελλάδα ζητά την αλληλεγγύη της, αλλά ο δήμαρχος της τάδε πόλης να λέει ότι αυτός «δεν αντέχει άλλους». Αυτό αντιλαμβάνομαι ως κοινή ευθύνη του όλου ελληνικού κράτους: κεντρικής κυβέρνησης, πρώτου και δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη συνδρομή όποιου άλλου φορέα μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτήν την έκκληση αλληλεγγύης. «Είναι εύκολο;« θα ρωτήσει κανείς. Προφανώς και όχι, κυρίως σήμερα, όπου αυτή η κατάσταση ανάγκης σωρεύεται στα μύρια όσα προβλήματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Άλλη λύση υπάρχει; «Ναι« φωνάζουν ανεύθυνα οι τελάληδες της ξενόφοβης ρητορείας: «να ανοίξουμε τα κέντρα κράτησης, ώστε να κρατούνται το 1% και οι άλλοι να φοβούνται να βγαίνουν έξω« ή «να τους επαναπροωθούμε στην πατρίδα τους« κάνοντας τον εαυτό μας έτσι συνεργό στην ενδεχόμενη εξολόθρευσή τους. Οι πιο θαρραλέοι εξ αυτών είναι διατεθειμένοι να μιλήσουν ακόμη και για άλλες πιο «δραστικές» λύσεις. Αυτές τις «λύσεις» που - ευτυχώς - το Σύνταγμά μας και το διεθνές δίκαιο έχουν αφήσει στη νομική προϊστορία. Τούτο είναι το δίλημμα σήμερα: μια δυσβάσταχτη, δύσκολη διευθέτηση και η άλλη «λύση» που, όσο πάει, μοιάζει με την πάλαι ποτέ «τελική λύση». Αυτοί που είναι με την πρώτη πλευρά, κάθονται μαζί – διαφωνούν - τσακώνονται ως προς τη δόση ανθρωπισμού ή μέριμνας του αισθήματος ασφάλειας του πληθυσμού και στο τέλος κάτι βρίσκουν να παραδώσουν στην κοινωνία. Πιθανώς κατώτερο των προσδοκιών, αλλά ένα σημαντικό βήμα. Αυτοί που είναι με την άλλη «λύση» ας αναμετρηθούν με το ηθικό βάρος της ταύτισης με το Τρίτο Ράιχ. Όμως, είμαι βέβαιος ότι ήδη για κάποιους από αυτούς δεν υπάρχει καν βάρος. Έχουν καθαρή τη συνείδηση της φυλής «μας». Εμείς, όμως, σε άλλη «φυλή» ανήκουμε: διότι έχουμε άλλο φρόνημα.

•

ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ Ιδιοκτήτης: Εκδοτικός - ∆ημοσιογραφικός Συνεταιρισμός Κοινωνικών, Πολιτικών και Πολιτιστικών Μελετών και ∆ραστηριοτήτων Η ΕΠΟΧΗ, ΣΥΝ Π.Ε.

Του Θωμά Τσαλαπάτη

ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ ΕΠΕΙΣΟ∆ΙΟ ΣΤΗΝ ΑΙ∆ΗΨΟ: Ζωή Κωνσταντοπούλου σε κατάσταση αμόκ: Πάρε μου το αφεντικό σου να σε απολύσει τώρα [ηχητικό]. Αυτός ήταν ο τίτλος με τον οποίο η έγκριτη διαδικτυακή φυλλάδα αποφάσισε να διατυμπανίσει την ιστορία της. Το άρθρο, βασισμένο σε αυτόπτες μάρτυρες και αναρτήσεις στο Facebook περιέγραψε αναλυτικότατα και με ακρίβεια ένα περιστατικό στο οποίο η Ζωή Κωνσταντοπούλου εμφανίζεται να τραμπουκίζει έναν αθώο υπάλληλο σε βενζινάδικο της Αιδηψού, να τον απειλεί με απόλυση και στη συνέχεια να σπέρνει τον τρόμο σε αθώος περαστικούς, απειλώντας, κλέβοντας τα κινητά τους, προκαλώντας τους σε μονομαχία και ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο κέντρο της πόλης μόλις δύσει ο ήλιος.

Κάτι δεν πάει καλά

Ο προσεκτικός αναγνώστης φαντάζομαι πως ψυλλιάζεται πως κάτι δεν πάει καλά ήδη από τον τίτλο. Οι τίτλοι αυτοί των συγκεκριμένων κίτρινων ηλεκτρονικών σελίδων μοιάζουν με θαυμαστικά ενδεδυμένα με λέξεις. Τίτλοι που δεν έχουν σχέση με την είδηση ή την ενημέρωση, αλλά με την παραπλάνηση του διαδικτυακού ματιού, εκλιπαρώντας για λίγα κλικ παραπάνω. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία των συγκεκριμένων τίτλων είναι πως μέσα από τη στιβαρότητα του ξαφνιάσματος εμπεριέχουν και την κριτική αποτίμηση της ίδιας της είδησης, πριν καν προλάβουμε να την διαβάσουμε. Βέβαια, η κακογουστιά δεν αποτελεί στοιχείο που αποκαλύπτει το ποσοστό αλήθειας μιας είδησης, αλλά από την άλλη η συγκεκριμένη αισθητική συνδέει το άρθρο με μια σειρά από αντίστοιχες αποκαλύψεις των συγκεκριμένων ιστοσελίδων, γνωστών για τη φερεγγυότητά τους. Το συγκεκριμένο ρεπορτάζ γίνεται εξονυχιστικά λεπτομερές στην μεταφορά των διαλόγων και των κινήσεων με αποτέλεσμα τη θέση του επιχειρήματος, ή του ντοκουμέντου να αντικαθίσταται από την ακρίβεια της περιγραφής. Το άρθρο γίνεται ύποπτο ακριβώς λόγο της κλισέ ανάπτυξης του χαρακτήρα και την κοινοτοπία του περιστατικού. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου παρουσιάζεται ως κάτι ανάμεσα σε κακομαθημένη γυναίκα και μηχανόβιος, τσαμπουκάς, εγκληματίας που τρομοκρατεί κόσμο στα βενζινάδικα του Μιζούρι. ∆εν είναι άλλωστε τυχαία η απαξίωση με την οποία αντιμετωπίστηκε το άρθρο σε διαδικτυακές παρέες και χιουμοριστικά τιτιβίσματα. Κάποιος, κάπου, είδε κάτι. Όχι κάτι ποινικά κολάσιμο, όχι κάτι το οποίο έχει σχέση με την πολιτική ή το δημόσιο συμφέρον, αλλά με μια άσχημη συμπεριφορά. Είναι όμως αυτό είδηση; Και ακόμα και αν θεωρηθεί ως τέτοια, ποια στοιχεία μπορούν να την δικαιολογήσουν και να την κάνουν να θεωρηθεί εμπεριστατωμένη; Από τη στιγμή που υπάρχουν αντικρουόμενοι μάρτυρες (όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση) πώς ελέγχεται η φερεγγυότητα του καθενός; Και τελικά, είναι αυτό το πράγμα δημοσιογραφία; Αν π.χ. έγραφα ένα άρθρο με τίτλο: Αποκάλυψη σοκ! Ο Γεράσιμος Γιακουμάτος δεν πλένει τα χέρια του μετά το κατούρημα [ηχητικό] και στη συνέχεια επικαλούμουν αδιάψευστους μάρτυρες, θα μπορούσε να σταθεί το άρθρο ως είδηση; Πόσες ώρες τηλεοπτικού χρόνου θα έπρεπε να καταλάβει; Και ο ενδιαφερόμενος; Θα ήταν ορθό να βγει και να διαψεύσει;

Λάθος αφήγηση

Το μόνο που αποκάλυψε το συγκεκριμένο άρθρο ήταν κάτι ήδη γνωστό. Το ότι η Ζωή Κωνσταντοπούλου έχει ενοχλήσει πολύ κόσμο. Η σύσταση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου, η εξέταση των γερμανικών αποζημιώσεων και η πρόθεσή της να ανασκαλέψει σκάνδαλα όπως αυτό της Siemens ή των εξοπλιστικών προγραμμάτων μοιάζουν ως κινήσεις αρκετές ώστε να θίξουν

Βλαχάβα 11 & Αθηνάς, 3ος όροφος, Αθήνα 105 51 ΤΗΛΕΦΩΝΑ 3630523, 3619513 - 3619514 • FAX: 3619610 Εκδότρια: Ασημίνα ∆αβάκη - Κλαυδιανού

“

Το άρθρο γίνεται ύποπτο ακριβώς λόγο της κλισέ ανάπτυξης του χαρακτήρα και την κοινοτοπία του περιστατικού. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου παρουσιάζεται ως κάτι ανάμεσα σε κακομαθημένη γυναίκα και μηχανόβιος, τσαμπουκάς, εγκληματίας που τρομοκρατεί κόσμο στα βενζινάδικα του Μιζούρι.

συγκεκριμένα συμφέροντα και να φέρουν συγκεκριμένες αντιδράσεις. Πολλές από τις κινήσεις της έχουν προκαλέσει και έντονη κριτική με αριστερό επιχείρημα. Αλλά όλα αυτά μοιάζουν να μην έχουν και τόση σημασία σε σχέση με αυτό που συζητάμε εδώ. Και αυτό γιατί το άρθρο του iefimerida δεν μας αφηγήθηκε γεγονότα σχετικά με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, δεν μας αφηγήθηκε καν γεγονότα σχετικά με βενζινάδικα. Μας αφηγήθηκε έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο της πολιτικής και τρόπο της δημοσιογραφίας. Αυτό που παρατηρούμε είναι ουσιαστικά ο υποβιβασμός ολόκληρης της πολιτικής ζωής σε μια ατελείωτη χαρακτηρολογία. Την κατασκευή δηλαδή μη-πολιτικών στοιχείων προς πολιτική χρήση (θετική ή αρνητική) . Η κακομαθημένη υστερική, ο φτωχός πλην τίμιος πολιτικός, το παιδί του λαού, ο κουλτουριάρης υπουργός και ο απείθαρχος βουλευτής. Περιγραφές που αναπαράγουν την κοινοτοπία και μαζί υφέρποντα στοιχεία όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η ομοφοβία. Αφηγήσεις που μπορούν να εξυψώσουν ή να καταβαραθρώσουν χωρίς να χρησιμοποιούν πολιτικό επιχείρημα ανάλογα με τη βούληση του διαχειριστή τους. Με τον τρόπο αυτό ο πολιτικός εκπίπτει σε περσόνα, σε κομμάτι μιας αφήγησης που πλάθεται ανάλογα με τις προθέσεις του συγγραφέα. Ο τρόπος αυτός δεν μπορεί να απαντηθεί με επιχειρήματα, αφού είναι ο ίδιος κατασκευασμένος ώστε να απενεργοποίει το κάθε επιχείρημα. Ο μόνος τρόπος για να απαντηθεί είναι από συγκεκριμένες πολιτικές πράξεις, με συγκεκριμένο αποτέλεσμα, με δεδομένες συγκρούσεις και συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αυτό δηλαδή που περιμένουμε από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Συνδρομές (σε ευρώ) • Εσωτερικού: 150 • Kύπρος: 250 • Ευρώπη: 250 • Λοιπός κόσμος: 250 Α.Φ.Μ. 096207018 - ∆ΟΥ: ΣΤ’ Αθηνών Αρ. Λογαριασμού: 72038528658 ΙΒΑΝ GR 3801107200000072038528658

http://tsalapatis.blogspot.gr/

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Ηλεκτρονική ∆ιεύθυνση: epohigr@gmail.com www.epohi.gr Κωδικός εντύπου: 3341 ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ ΚΛΕΝΙΚ Ε.Ε.

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Οι επειγόμενοι έχουν άποψη: τη μνημονιακή

3

Τ

ο Ποτάμι, η Ν∆, το ΠΑΣΟΚ, ο κ. Αλ. Παπαδόπουλος, τα «Νέα», το «Βήμα», η «Καθημερινή» και πάρα πολλοί άλλοι εγκαλούν την κυβέρνηση ότι αργοπορεί και κωλυσιεργεί και δεν υπογράφει τη συμφωνία με τους δανειστές, με αποτέλεσμα να καταστρέφεται η χώρα. Ο κ. Θεοδωράκης, μάλιστα, προσποιείται ότι δεν γνωρίζει τι ζητούν οι δανειστές και «πιέζει» τον πρωθυπουργό, ο οποίος «οφείλει», όπως είπε, «να βγει μετά τόσον καιρό και να μας πει τι ζητάνε». Η κ. Μπακογιάννη αφού μας είπε ότι «πάμε κατ’ ευθείαν στα βράχια» σχολίασε πολύ «έξυπνα» ότι «δεν έχουν κάνει όλοι διεθνή συνωμοσία κατά της Ελλάδας». Το τι ζητούν οι δανειστές ήταν από την αρχή, βεβαίως, γνωστό σε όλους και πρώτα απ’ όλα στην πρώην συγκυβέρνηση Ν∆-ΠΑΣΟΚ, που ως κι αυτή δίσταζε και δεν τα δέχτηκε, ενόψει των επικείμενων εκλογών. Τα είπε στο Ρόιτερς και ο Αλέξης Τσίπρας μόλις την Πέμπτη, εξάλλου, για να ξέρει και το Ποτάμι την πραγματικότητα. Είναι το εργασιακό, το ασφαλιστικό, οι ιδιωτικοποιήσεις, η αύξηση του ΦΠΑ. Καλούν την κυβέρνηση, λοιπόν, αυτοί να δεχθεί όλα αυτά για να κλείσει η συμφωνία; Αυτό οφείλουν να το πουν ανοιχτά στο λαό. Όχι υπεκφυγές. Προφανώς και δεν θα το πουν ποτέ αυτό και θα συνεχίζουν μέσα στην ομίχλη την κινδυνολογία τους. Όμως, κάνουν σφάλμα αν νομίζουν ότι ο κόσμος – και ο δικός τους, όπως προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις– δεν καταλαβαίνει ποια είναι η δική τους θέση. Ότι συμπίπτουν, δηλαδή, με τους δανειστές, με τους μνημονιακούς, ακόμη και με τους ακραίους όπως ο κ. Σόιμπλε. Τους προσέφερε μάλιστα και την πλατφόρμα για να εγκαλούν τον ΣΥΡΙΖΑ: «Η νέα κυβέρνηση έπληξε την τάση βελτίωσης στην οικονομία της Ελλάδας» δήλωσε μιλώντας σε μια εκδήλωση στη Νέα Υόρκη. Ατυχώς, για τις εγχώριες πολιτικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους στο εξωτερικό, η συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών κάνει διαφορετική προσέγγιση. Όλα αυτά τα λέει εκβιασμό και είναι πλήρως ενήμερη για τη μεγάλη βλάβη, που πράγματι προκαλείται στην οικονομία. Αυτός, εξάλλου, είναι και ο στόχος των δανειστών για να μας αναγκάσουν να υποταχθούμε.

Ο κόμπος της ρευστότητας φτάνει στο χτένι! Η

σθεναρή στάση της ελληνικής κυβέρνησης, που εκφράστηκε με διάφορους τρόπους από στελέχη της, ότι προσδοκά τη σύναψη συμφωνίας στο Γιούρογκρουπ της επόμενης Παρασκευής την 24η Απριλίου, μπορεί να μη δρομολόγησε και την άμεση σύναψή της, όμως ξαναέφερε στο προσκήνιο το ελληνικό πρόβλημα με θετικότερους όρους. Μάλιστα τέθηκε στο διεθνές προσκήνιο όπως όλοι είδαμε στους δέκτες μας την Παρασκευή, παρά τις διαστρεβλωτικές παρεμβάσεις των ελλήνων τηλεπαρουσιαστών, να συμβαίνει στην Ουάσιγκτον και την Νέα Υόρκη. Η προειδοποίηση- ενημέρωση ότι εφόσον δεν θα ξαναρχίσει η απαιτούμενη ροή ρευστότητας, τότε η κυβέρνηση θα κρίνει και θα αναγκαστεί να επιλέξει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να πληρώσει, δεν πέρασε απαρατήρητη. Έγινε κατανοητό ότι αυτό είναι μια άκρως μη επιθυμητή κατάσταση για την ελληνική κυβέρνηση στην οποία, όμως, ωθείται η χώρα από τους εταίρους - δανειστές. Μάλιστα, χωρίς σοβαρή αιτία, αν στόχος πράγματι είναι η υπέρβαση της κρίσης και η επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας.

Πολιτικοποίηση της διαφοράς

Όμως το ζήτημα δεν είναι τεχνικό, είναι καθαρά πολιτικό, ιδεολογικό και απ’ αυτό απορρέει και η διαφωνία. Το τόνισε αυτό ο πρωθυπουργός στη δήλωσή του στο Reuters με απόλυτη καθαρότητα: «Θέλω να είμαι σαφής: ∆εν πρόκειται για αδυναμία τεχνικής προσέγγισης αλλά για πολιτική διαφωνία, που, όμως, όλοι γνώριζαν εκ των προτέρων, στο βαθμό που αναγνώριζαν και εξακολουθούν να αναγνωρίζουν ότι ο συμβιβασμός που επιδιώκουμε θα σέβεται τη σαφή εντολή του ελληνικού λαού, έτσι όπως αυτή εκφράστηκε στις εκλογές τού Ιανουαρίου». Και με την ευκαιρία δεν έκρυψε, παρ’ όλα αυτά, τη αισιοδοξία του: «Παρά τις κακοφωνίες και τις αλλοπρόσαλλες διαρροές και δηλώσεις των τελευταίων ημερών από την άλλη πλευρά, παραμένω σταθερά αισιόδοξος για συμφωνία μέχρι το τέλος του μήνα. Γιατί γνωρίζω ότι η Ευρώπη έχει μάθει να ζει μέσα από τις διαφωνίες της, να συνθέτει προωθητικά και να προχωράει». Οι τελευταίες ζυμώσεις μετέφεραν τις ημερομηνίες για πιθανή συμφωνία πέραν της 24ης Απριλίου. Οι συνεδριάσεις χθες

Σάββατο και σήμερα Κυριακή του Brussell Group στο Παρίσι σχεδιάζεται, με επίμονη προσπάθεια και νέες προτάσεις, να είναι καρποφόρες. Εάν αυτό συμβεί, γίνει δηλαδή ουσιαστικό βήμα προσέγγισης, τότε το ότι δεν θα κλείσει η τελική συμφωνία στο Γιούρογκρουπ της Ρίγας στις 24 Απριλίου, δεν θα είναι κάτι καθοριστικό. Υπάρχει και η διαδικασία του έκτακτου Γιούρογκρουπ, έως το τέλος Απριλίου, για μια συμφωνία που οπωσδήποτε πρέπει να έχει τελειώσει πριν το επόμενο Γιούρογκρουπ της 11ης Μαΐου. Μια μέρα, δηλαδή, πριν μια νέα μεγάλη δανειακή υποχρέωση της χώρας.

Επιστροφή στο διεθνές προσκήνιο

Τα κανάλια –όχι όλα στον ίδιο βαθμό είναι αλήθεια– την Παρασκευή το βράδυ κινδυνολογούσαν με βάση δήλωση του υπουργού Οικονομικών κ. Γ. Βαρουφάκη στις ΗΠΑ. Κατ’ αρχάς, έκανε δύο δηλώσεις που μαζί συνιστούν τον μπούσουλα της διαπραγμάτευσης της ελληνικής πλευράς. Η πρώτη, ήταν σε συνέντευξή του στην «Huffngton Post», όταν ρωτήθηκε τι θα συμβεί αν οι δανειστές αρνηθούν συμφωνία. Είπε τα εξής: «Η Ελλάδα είναι έξω από τις αγορές και πληρώνει τα χρέη της τους τελευταίους μήνες χρησιμοποιώντας τη λιγοστή ρευστότητά της. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Εάν μπορούσε, τότε δεν θα ήμασταν χώρα σε πρόγραμμα, σωστά; Έτσι, εάν οι εταίροι μας στους θεσμούς μάς πουν «δεν έχει ρευστότητα για εσάς, καμία εκταμίευση, καμία νέα συμφωνία», αυτό φυσικά δεν είναι βιώσιμο, όπως δεν θα ήταν για οποιαδήποτε χώρα που είναι σε ένα είδος προγράμματος του ∆ΝΤ, ένα πρόγραμμα με την Τρόικα ή ένα πρόγραμμα της ΕΚΤ». Πρόκειται για μια επιστημονικά άρτια προσέγγιση και τίποτε άλλο. ∆εν το επιθυμεί η ελληνική πλευρά αυτό, παρατήρησε, «δεν δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση, δεν είναι κάτι που σχεδιάζουμε, δεν είναι κάτι που ευχόμαστε». «Αυτό που επιδιώκουμε είναι να δημιουργήσουμε ένα νέο συμβόλαιο ανάμεσα στην Ελλάδα και τους διεθνείς εταίρους μας». Η δεύτερη ήταν απόσπασμα από την ομιλία του στο Brookings στην Ουάσιγκτον. Μιλώντας ο κ. Βαρουφάκης, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «καθήκον της κυβέρνησής μας είναι να δεχθεί το πολιτικό κόστος μερικών δύσκολων αποφάσεων, που είναι αναγκαίες για να κερδί-

σουμε την εμπιστοσύνη των παγκοσμίων εταίρων». Εξέφρασε δε την ανάγκη να επιτύχει η διαπραγμάτευση, αλλά και την εκτίμηση ότι οι διαφορές ανάμεσα «σε εμάς και τους εταίρους είναι μεγάλες». Οι δηλώσεις των Αμερικανών επισήμων, όπως και της κ. Λαγκάρντ, με αφορμή την επίσκεψη στις ΗΠΑ των κ. Βαρουφάκη, Σόιμπλε, Ντράγκι και άλλων ευρωπαίων αξιωματούχων είχαν δύο όψεις. Με σαφήνεια αντέκρουσαν τη φιλολογία και πολύ περισσότερο την προετοιμασία κλίματος για ένα Grexit. Ο κ. Σόιμπλε ήταν ο τελευταίος επίσημος που τα επανέφερε με έναν ορισμένο τρόπο, ως επιλογή της… Ελλάδας. Ταυτόχρονα, όμως, καλούσαν και τις δύο πλευρές να επισπεύσουν τις τεχνικές εργασίες –βλέποντας κυρίως προς την ελληνική -και να καταλήξουν γρήγορα σε συμφωνία.

Έκκληση και στις δύο πλευρές

Ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τζακ Λιου απηύθυνε έκκληση προς την Αθήνα και τους θεσμούς να καταλήξουν σύντομα σε συμφωνία, υπογραμμίζοντας πως το κρίσιμο ζήτημα είναι να γίνει η «τεχνική δουλειά» που θα επιτρέψει στην Ελλάδα να βγει από την κρίση. Κάλεσε, παράλληλα, την ελληνική κυβέρνηση να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο σχέδιο μεταρρυθμίσεων και να ηγηθεί της προσπάθειας για την κατάρτιση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος. Σημείωσε, όμως, πως και οι θεσμοί πρέπει να είναι λογικοί στη συνεργασία τους με τις ελληνικές αρχές.

«Η διεθνής οικονομία και σίγουρα η αμερικανική οικονομία θα επωφεληθούν από μια ήρεμη επίλυση των προκλήσεων αυτών και έχουμε κάνει πολλά βήματα για να προσπαθήσουμε να ενθαρρύνουμε και να καλλιεργήσουμε ένα τέτοιο είδος λύσης», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζος Ερνεστ. Στον ο κ. Σόιμπλε, όμως, απάντησε για άλλη μια φορά ο κ. Μοσκοβισί: «Όσο για το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδα από το ευρώ, ο Μοσκοβισί ήταν κατηγορηματικός: «Αν η ακεραιότητα δεν διατηρηθεί, σημαίνει ότι το ευρώ δεν είναι πλέον ενιαίο νόμισμα. Είναι απλώς ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών και άρα είναι πιο αδύναμο από πριν, και θέλουμε την ακεραιότητα της Ευρωζώνης», υπογράμμισε, και εξήγησε: «Η Grexit θα ήταν κακή για την Ευρωζώνη στο σύνολό της, κακή για τους Έλληνες, κακή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, φυσικά και θα ήταν κακή. Ο χρηματοπιστωτικός κίνδυνος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, αλλά θα ήταν κακή. Ο χρηματοπιστωτικός κίνδυνος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, αλλά θα ήταν κακό. Επομένως, το σύνθημα μας είναι, όχι σε Grexit”. Στο Γιούρογκρουπ της 24ης Απριλίου, όπως όλα δείχνουν, για άλλη μια φορά ο έλληνας υπουργός δεν θα βρεθεί μπροστά σε ένα ενιαίο μπλοκ, που θα έχει μάλιστα ηγέτη τον κ. Σόιμπλε. Έως που, όμως, αυτό μπορεί να βοηθήσει να επιτευχθεί μια συμφέρουσα συμφωνία για την Ελλάδα είναι ακόμη άγνωστο.

Η μείζων “γκάφα” του κ. Σόιμπλε

Η

Π. Κ.

Π. Κλαυδιανός

πολυλογία του κ. Σόιμπλε κάνει πια κακό ευρύτερα στην ΕΕ. Μιλώντας στη σύνοδο του ∆ΝΤ αναφέρθηκε στη Γαλλία με τον πιο άξεστο αντιδημοκρατικό τρόπο: «Η Γαλλία θα χαιρόταν αν κάποιος εξανάγκαζε το Κοινοβούλιό (της), όμως αυτό είναι δύσκολο, έχουμε δημοκρατία», είπε ο Γερμανός υπουργός σε ομιλία του που αφορούσε τις «πολύ επιτυχημένες» –όπως τις χαρακτήρισε– μεταρρυθμίσεις που έγιναν στην Ισπανία υπό την επίβλεψη της τρόικας. Όπως ήταν επόμενο, η απάντηση ήταν σκληρή και άμεση. «Η Γαλλία απεχθάνεται να την εξαναγκάζουν», απάντησε ο Σαπέν σήμερα, θέλοντας όπως είπε να απαντήσει «φιλικά» στον ομόλογό του. «Το λεξιλόγιο της τιμωρίας, των κυρώσεων, των περιορισμών, είναι αυτό που απεχθάνεται η Ευρώπη συνέχισε. «Η γαλλοφοβία του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι αφόρητη, απαράδεκτη και αντιπαραγωγική», σχολίασε στο λογαριασμό του στο Twitter ο γενικός γραμματέας του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος Ζαν-Κριστόφ Καμπαντελίς. Ο Ζαν-Λικ Μελανσόν, που ήταν υποψήφιος του Μετώπου της Αριστεράς στις προεδρικές εκλογές του 2012, δήλωσε από την πλευρά του ότι ο Σόιμπλε θα πρέπει «να ζητήσει συγγνώμη από τον γαλλικό λαό». Για τον αντιπρόεδρο του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου Φλοριάν Φιλιπό, οι δηλώσεις του Σόιμπλε πλήττουν σοβαρά «την τιμή της πατρίδας μας».

4

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η εαρινή σύναξη των διαπλεκομένων

Η πικρή νίκη της συκο Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Πώς το ιστορικό κόμμα της Νέας ∆ημοκρατίας κατάντησε απόκομμα πολιτικής έκφρασης της ελίτ των μιντιαρχών Του Νίκου Τσαγκρή

Σ

ε μια άσχετη με την πολιτική εκδήλωση συνάντησα έναν ανθρωπάκο που, αμυδρά, κάτι μου θύμιζε. Μου συστήθηκε ως στέλεχος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης («της σαμαρικής πτέρυγας», μου διευκρίνισε αυτοβούλως), και έτσι, από περιέργεια, ζήτησα τη γνώμη του για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ· «τη διακυβέρνηση του τόπου από τον Αλέξη Τσίπρα και την παρέα του», ήταν η ακριβής διατύπωση της ερώτησής μου. «Ευτυχώς που “ο Τσίπρας και η παρέα του” δεν είναι μόνοι τους, δεν κυβερνούν μόνοι, διαφορετικά θα μας είχαν πάρει τα σώβρακα», μου πέταξε υποτονθορύζοντας το δεύτερο, αγοραίο μέρος της ατάκας του. Και θεωρώντας ότι απαντάει στο ερωτηματικό που, προφανώς, σχηματίστηκε στο βλέμμα μου, μου θύμισε μια δήλωση που είχε κάνει ο Τάκης Μπαλτάκος, «ο εξόριστος κολλητός του αρχηγού», όπως τον χαρακτήρισε: «Εγώ ο δεξιός, βαράω προσοχή, όπως λένε στον στρατό, μπροστά σε αυτά που κάνει η αριστερή -δυστυχώς για μας- κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και θα ήλπιζα και ευχόμουν και παρακαλούσα αυτά που κάνουν αυτοί οι άνθρωποι να τα κάνουμε εμείς». Ο τύπος, (τον οποίο τελικά αναγνώρισα ως μέλος του παρά τω Σαμαρά ακροδεξιού μηχανισμού, που η «παρέα του Τσίπρα» είχε ονομάσει «μονταζιέρα») εθισμένος στο επικοινωνιακό «μπλα, μπλα», με πήρε μονότερμα: «πέρα από τον Τσίπρα και την παρέα του (που, εντάξει, προσπαθούν να διαπραγματευτούν κυβερνώντας και να κυβερνήσουν διαπραγματευόμενοι) υπάρχουν και οι… δικοί μας, μου είπε με ένα στριφνό γελάκι: «ξέρεις, η Ζωή, ο Πανούσης, ο Κατρούγκαλος, ο Μητρόπουλος, ο Μηλιός, ο Λαπαβίτσας και τ’ άλλα παιδιά, που τροφοδοτούν αδιαλείπτως την πολιτική μας και μας καθιστούν... ανταγωνιστικούς». Και με φρασεολογία που διαρκώς εξόκειλε –ως προς το ήθος και το ύφος της– προς την γκεμπελική διάλεκτο των τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων, ο «ανθρωπάκος» άρχισε να μου εξηγεί την «πολιτική» τους. Που τους καθιστά… «ανταγωνιστικούς»…

Η σύναξη και ο… ανένδοτος

Του ∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΕΤΣΕΤΙ∆Η

Μεταφράζοντας το αφήγημα του «ανθρωπάκου» στα… συριζαίϊκα, οφείλω να σας πω πως η «πολιτική τους» (η πολιτική Σαμαρά), είναι ό,τι βλέπουμε και ό,τι ακούμε στα κανάλια – ό,τι διαβάζουμε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων: μια μεθοδευμένη και ενορχηστρωμένη ομοβροντία από καθημερινά αφελή ψεύδη, ασταθείς συκοφαντίες και τρομολαγνικές κατασκευές. Ένας

δυσώδης οχετός αντικυβερνητικής (και εξ αυτού ανθελληνικής) παραπληροφόρησης ως πολιτική τη μείζονος αλλά και της ελάσσονος αντιπολίτευσης. Έγινε, λέει, σύναξη των διαπλεκομένων καναλαρχών – εκδοτών («των νταβατζήδων», είναι η αμετάφραστη φράση) προ μηνός. Η εν λόγω σύναξη, λέει, έγινε λίγο πριν την «ενόχληση» του Στουρνάρα από τον Βαρουφάκη για τα θαλασσοδάνεια της Τράπεζας της Ελλάδος προς συγκεκριμένα ΜΜΕ και λίγο μετά την παραλαβή της… λυπητερής των 24.150.633 ευρώ για τη χρήση των συχνοτήτων. Η σύναξη αυτή, λέει, αποφάσισε σχεδόν ομόφωνα (με μια αποχή, λέει) την οργάνωση ανένδοτου… ενημερωτικού αγώνα κατά του Τσίπρα προσωπικώς, της κυβέρνησής του γενικώς, και του ΣΥΡΙΖΑ ειδικώς: ο συντονισμός του… ανένδοτου ανετέθη σε μεικτό επιτελείο εμπίστων «πολιτικών» - «δημοσιογράφων» («στα γνωστά τσατσόνια των νταβατζήδων», είναι η αμετάφραστη φράση), ενώ το έργο της επεξεργασίας και της καθημερινής εκτέλεσης του… αγώνα, ανελήφθη μετά προθυμίας από τους γνωστούς μπροστινούς και… πισινούς των καναλιών. Τους συνήθεις εκτελεστές της δημοσιογραφίας. Και τα παπαγαλάκια τους.

Η αλητεία μέσα τους

Το πρώτο επεισόδιο του ανένδοτου… ενημερωτικού αγώνα (που είναι «η πολιτική τους», θυμίζω) ήταν η «επιχείρηση Κατρούγκαλος». Που στήθηκε, λέει, από «γνωστό τσατσόνι» των διαπλεκομένων με τη συνεργασία δελφίνου του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης – κι αυτό «μπορείς να το δεις και σαν μοντέλο της πολιτικής μας», λέει: βρίσκουμε ή εφευρίσκουμε μια συμπεριφορική «αδυναμία» ενός αγνού και αδιάφθορου, κατά προτίμηση, κυβερνητικού στελέχους ή βουλευτή (σ. σ: ο ανθρωπιστικός ακτιβισμός θεωρείται κυβερνητική αδυναμία από τους επαγγελματίες πολιτικούς) και την μπουμπουνίζουμε σε συσκευασία σκανδάλου, σε πέντε MEGA – κάναλα και δεκαπέντε έντυπα και ηλεκτρονικά πρωτοσέλιδα. Ειδικός στόχος, η απώλεια του ηθικού πλεονεκτήματος της κυβερνώσας Αριστεράς. «Είπαμε», επανέλαβε μ’ εκείνο το στριφνό γελάκι ο ανθρωπάκος: «πέρα από τον Τσίπρα και την παρέα του υπάρχουν και οι… δικοί μας. Ξέρεις…» «Ξέρω, ξέρω» τού έκοψα τον βήχα: η «λιακάδα» της Τασίας, το «λάστιχο» της Ζωής, η «ρήξη» του Λαπαβίτσα. Που… τροφοδοτούν την πολιτική σας και σας καθιστούν... ανταγωνιστικούς…» Άκου ανθρωπάκο, ο κόσμος σας έχει την αλητεία μέσα του…. ∆εν είναι αυτός ο κόσμος αντάξιος των ονείρων του λαού μας, αλλά ο άλλος, που τώρα γεννιέται με μια επώδυνη γέννα: «αυτή η στιγμή έχει το άπειρο μέσα της, όσο διαρκεί… Είμαι Έλληνας, όσο ποτέ, τούτες τις ώρες…»* *Από το μήνυμα του Εδουάρδο Γκαλεάνο στους Έλληνες, την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου του 2011

Του Γιάννη-Ορέστη Παπαδημητρίου

Η

απόφαση για εκκένωση της πρυτανείας του ΕΚΠΑ τα ξημερώματα της Παρασκευής, όσο και αν μοιάζει με φυσική απόληξη του δόγματος της «μηδενικής ανοχής» που επικράτησε στα χρόνια της κρίσης, έχει σίγουρα τις δικές της ιδιαιτερότητες. Ελάχιστες αστυνομικές επιχειρήσεις έχουν προαναγγελθεί δύο ημέρες πριν στα ΜΜΕ δια στόματος του αρμόδιου υπουργού - του Γ. Πανούση εν προκειμένω, ο οποίος δεν φείδεται ιδιαιτέρως πλέον σε εμπρηστικές δηλώσεις. Απ’ όταν ισχυρίστηκε σε συνέντευξή του στη Real ότι οι αντιεξουσιαστές θέλουν νεκρό αστυνομικό ή πολίτη, άλλωστε, ξεκίνησε η οργανωμένη εκστρατεία δαιμονοποίησης των καταληψιών που – ως γνωστόν – αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε τηλεοπτική επιχείρηση καταστολής.

Επικοινωνιακή εκστρατεία

Απ’ τη ∆ευτέρα του Πάσχα, η συζήτηση γύρω απ’ την πρυτανεία, μετατράπηκε σε καμπάνια και οι ισχυρισμοί των πρυτανικών αρχών περί εμπορίου ναρκωτικών εντός της κατάληψης, έγιναν δεκτές με ιδιαίτερη θέρμη απ’ τα κανάλια και τις εφημερίδες. Οι «αγανακτισμένοι φοιτητές» της ∆ΑΠ Νομικής άρχισαν την τηλεοπτική τους καριέρα ταξιδεύοντας απ’ την εκπομπή της Άννας Μπουσδούκου στης Όλγας Τρέμη. Το βίντεο που κυκλοφόρησαν οι καταληψίες, για να δείξουν ότι δεν έχουν γίνει ζημιές στην πρυτανεία, θεωρήθηκε στάχτη στα μάτια, καθώς απεικόνιζε μόνο έναν χώρο της πρυτανείας, παρότι τελικά δικαιώθηκε απ’ τα δημοσιεύματα που ακολούθησαν την εκκένωση, σύμφωνα με τα οποία δεν εντοπίστηκαν ζημιές στην πρυτανεία (παρότι αυτό δεν εμπόδισε τις αρχές να φορτώσουν στους καταληψίες την κατηγορία της «φθοράς δημόσιας περιουσίας»). Η αντιπολίτευση και οι κύκλοι των δημοσιολογούντων της, δεν έπαψαν να συσχετίζουν την απουσία επέμβασης στα Προπύλαια με το νομοσχέδιο για τις φυλακές, με μόνιμη επωδό την προ-

ώθηση της ανομίας από μέρους της κυβέρνησης. Οι επιχειρησιακές βάσεις για την εκκένωση κινήθηκαν παράλληλα μ’ αυτή την επικοινωνιακή εκστρατεία. Η περικύκλωση της κατάληψης και οι αθρόες προσαγωγές έστειλαν ένα σαφές μήνυμα σχετικά με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Η απόφαση ενδέχεται να αποσκοπούσε σε μία αποσυμπίεση της κατάστασης, ως προειδοποιητική κίνηση για τους καταληψίες και μερική ικανοποίηση των απαιτήσεων για καταστολή. Τα αποτελέσματά της, ωστόσο, ήταν διαφορετικά: οι προσαγωγές των δύο αλγερινών τουριστών επέτρεψαν στον ξενοφοβικό τύπο να προσθέσει και την υπόθαλψη «λαθρομεταναστών» στο κατηγορητήριο· ο «πολωνός έμπορος ναρκωτικών» ήταν κομμένος και ραμμένος στα μέτρα της ανακοίνωσης των πρυτανικών αρχών· ένας απ’ τους συλληφθέντες της ∆ευτέρας έβγαλε ανακοίνωση για τις βίαιες συνθήκες προσαγωγής του, πράγμα που σε συνδυασμό με την αστυνομική παρουσία δυναμίτισε το κλίμα απ’ την πλευρά καταληψιών και αλληλέγγυων.

Πες-πες, κάτι θα μείνει

Αποτιμώντας τις τελευταίες εβδομάδες, εμφανίζονται εκλεκτικές συγγένειες σε αντιτιθέμενα στρατόπεδα. Ο Γιάννης Πανούσης, μέσα απ’ τις δημόσιες παρεμβάσεις του (απ’ το κείμενο στα ΝΕΑ, μέχρι τις πολλαπλές δηλώσεις υπέρ της σκληρής αστυνόμευσης), αλλά και την τελική του απόφαση, συστρατεύτηκε με τις πολιτικές σκοπιμότητες της αντιπολίτευσης και αυτούς που καταγγέλλουν την «απραξία» του, υπονομεύοντας την αξιοπιστία της κυβέρνησης στην οποία συμμετέχει. Ο Νίκος Παρασκευόπουλος, παρότι σε πλήθος κειμένων των αλληλέγγυων στους απεργούς πείνας παρουσιάζεται από «εχθρός» μέχρι «εξολοθρευτής» τους, τους συναντάει στο ίδιο σύνολο, καθώς βάλλονται απ’ τα ίδια πρόσωπα, με τις ίδιες κατηγορίες. Στο φόντο αυτής της σύγκρουσης, το νομοσχέδιο για τις φυλακές έχει διογκώσει το πολιτικό του κόστος και προκαλεί τριγμούς

φαντίας

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ακόμα και στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Αναπόφευκτα παρατηρεί κανείς πως την τελευταία περίοδο, το «πες-πες, κάτι θα μείνει» έχει γίνει κινητήρας της δημόσιας συζήτησης. Συχνά αποδίδεται ως «επίθεση στον ΣΥΡΙΖΑ», αλλά μια τέτοια ανάγνωση δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρης. Όσο κι αν η αφετηρία βρίσκεται στην αντιπολίτευση και οι απολήξεις στην κυβέρνηση, τα μεσαία στάδια κυκλοφορίας αυτών των κατηγοριών καταλήγουν να εμπλέκουν ολόκληρες ομάδες ανθρώπων. Το «∆εν Πληρώνω» παρουσιάζεται λίγο-πολύ ως παραβατική ομάδα απ’ τα μέσα, όταν 29 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ εισηγούνται τροπολογία που προβλέπει την άρση των κυρώσεων για όσους παραβαίνουν τις διατάξεις του ΚΟΚ σχετικά με τα διόδια (Καθημερινή, 15/4). Οι κάτοικοι των Σκουριών αντιπαραβάλλονται ως μπαχαλάκηδες στους ευπρεπείς μεταλλωρύχους, με βουλευτές της Ν∆ όπως ο Άδωνις Γεωργιάδης και ο Νικήτας Κακλαμάνης να αναγορεύονται ξαφνικά σε υπερασπιστές εργατών. Το σύνολο των φυλακισμένων και των μεταναστών παρουσιάζεται συστηματικά ως άνθρωποι β’ διαλογής, οι οποίοι δεν χαίρουν καμίας δικαιωματικής εύνοιας.

Ατεκμηρίωτες επιθέσεις

Τα δε κυβερνητικά πρόσωπα που υφίστανται τις ατεκμηρίωτες επιθέσεις, είναι κάθε φορά προσεκτικά επιλεγμένα. Απ’ τον Γιώργο Κατρούγκαλο εν όψει της επαναπρόσληψης των απολυμένων δημοσίων υπαλλήλων, μέχρι την Τασία Χριστοδουλοπούλου όταν προωθεί την πιο προοδευτική πολιτική στο ζήτημα της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Η αμυντική αντίδραση πολλών που αντιλαμβάνονται αυτή τη δραστηριότητα ως συνολική επίθεση στον ΣΥΡΙΖΑ είναι να διαχωρίσουν τη θέση τους. Ενδίδοντας, ωστόσο, σ’ αυτή τη συκοφαντική πρακτική, που στοχοποιεί οποιονδήποτε απ’ τις κυβερνητικές θέσεις μέχρι τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα επιχειρεί να προωθήσει πολιτικές που αντιστρατεύονται τον ανεξέλεγκτο νεοφιλελευθερισμό και το προϋπάρχον δόγμα «Νόμος και Τάξη», δικαιώνονται και πριμοδοτούνται οι βλέψεις του αυταρχικού μπλοκ, συχνά με οδυνηρές επιπτώσεις για μεγάλες κοινωνικές ομάδες. Κι αυτό είναι κάτι που οφείλουν να το έχουν στο μυαλό τους οι διάφοροι δημοσιολογούντες, όσες αφορμές κι αν προσφέρουν οι εκάστοτε κατηγορούμενοι.

“

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

∆οκιμάζουν την αντοχή της κυβέρνησης Η καλύτερη στιγμή για να επιμείνει στις θέσεις της

Τ

ο μπαράζ επιθέσεων σε όλα τα μέτωπα που δέχεται το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση, θυμίζει γενικευμένη επιχείρηση «τελικής λύσης» με χρησιμοποίηση του συνόλου της δύναμης πυρός. Η πολεμική ορολογία είναι μόνη που μπορεί να αποδώσει τη σκληρότητα της πολιτικής επίθεσης. Πρόκειται για ολοκληρωτικό πόλεμο με όλα τα μέσα. Στην πολιτική επικαιρότητα, και σε εικοσιτετράωρη βάση, βρίσκονται με τη βοήθεια των συστημικών μέσων όλα τα μέτωπα ανοιχτά: κουκουλοφόροι στη Στουρνάρα, κατάληψη στην πρυτανεία του ΕΚΠΑ, νομοσχέδιο για τις φυλακές, μεταναστευτικό, ταξίδι στη Μόσχα, απόηχοι από ταξίδι στο Πεκίνο, χώρια ο καθημερινός ορυμαγδός από τα επιλεγμένα σχόλια και ρεπορτάζ του διεθνούς τύπου… Ακόμα και το ανύπαρκτο επεισόδιο στο βενζινάδικο της Αιδηψού έγινε αφορμή για τριήμερο πρωτοσέλιδων καταγγελιών κατά της προέδρου της Βουλής. Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των επιθέσεων είναι η εμπέδωση μιας φιλοτεχνημένης εικόνας για μια κυβέρνηση ανίκανη που μας οδηγεί στην καταστροφή. Επιμύθιο σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη να υπογραφεί τώρα, χθες αν ήταν δυνατόν, μια συμφωνία με τους δανειστές (όποιο κι αν είναι το περιεχόμενο, δεν έχει σημασία), ώστε να ξαναγυρίσει η χώρα στην «κανονικότητα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πασχαλινή δήλωση του κ. Σαμαρά από τη Μεσσηνία, όπου στις εκατό λέξεις που μεταδόθηκαν από τα μέσα, οι πενήντα ήταν επανάληψη της φράσης «να υπογράψουμε άμεσα, τώρα συμφωνία με τους δανειστές». Στο ίδιο πνεύμα κινούνται και οι δηλώσεις ΠΑΣΟΚ και Ποταμιού, πολύ περισσότερο δε οι υποδείξεις των εντεταλμένων διαμορφωτών κοινής γνώμης.

Πιο βαρύ το κλίμα

Αν εξετάσουμε προσεκτικά τα δεδομένα, θα διαπιστώσουμε ότι το κλίμα των τελευταίων ημερών διαφέρει ουσιαστικά από το κλίμα τής αμέσως προηγούμενης περιόδου. Ενώ τώρα η κυβέρνηση πιέζεται να αποδεχθεί χωρίς χρονοτριβή τις απαιτήσεις των δανειστών, προκειμένου να αποφύγουμε την καταστροφή, την αμέσως προηγούμενη περίοδο η κυβέρνηση καταγγελλόταν ως ανίκανη να καταθέσει μια κοστολογημένη και χρονολογημένη λίστα μεταρρυθμίσεων, πράγμα που εξόργιζε, υποτίθεται, τους θεσμούς –μαζί και τους ενθάδε εκπροσώπους τους, εραστές των μνημονίων. Αλλά και οι απαιτήσεις των δανειστών έγιναν διαφορετικές: δεν είναι οι ατέλειες των προτάσεων της ελληνικής κυβέρνησης που προτάσσονται, όσο η επιμονή της να απορρίπτει κάθε συζήτηση για θέματα που έχουν κριθεί με την ψήφο του λαού. Στην παρούσα φάση της διαπραγμάτευσης αυτό που δοκιμάζεται, κάτω από την αφόρητη πίεση της γενικευμένης πολιτικής επίθεσης, δεν είναι

Αν η ελληνική κυβέρνηση επιμείνει στα όρια που έχει θέσει, με αυτές τις προϋποθέσεις δεν θα οδηγηθεί σε οποιουδήποτε είδους ρήξη, αλλά στη διαπίστωση στην πράξη των ορίων και των διαθέσεων της άλλης πλευράς.

της κυβέρνησης για συμβιβασμό και τεχνοκρατική εξειδίκευση των προτάσεών της, αλλά η αντοχή της: μέχρι πού είναι διατεθειμένη να φτάσει. Ή, αν θέλετε, ποια είναι τα πραγματικά όριά της. Η τακτική που ακολούθησαν οι δανειστές μέχρι σήμερα, ήταν η τακτική των σταδιακών πιέσεων, που απέδωσε κάποιες σταδιακές υποχωρήσεις για χάρη του «έντιμου συμβιβασμού» ή της «αμοιβαία επωφελούς» λύσης. Είναι λογικό σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή που θίγονται ζητήματα εκτός της αρχικής συζήτησης (όπως συλλογικές συμβάσεις, κατώτατος μισθός, νέες ιδιωτικοποιήσεις, συνταξιοδοτικό, ΦΠΑ κ.λπ.), να γενικεύεται η επίθεση και να συγκεντρώνεται το σύνολο της δύναμης πυρός κατά της κυβέρνησης, ώστε να αισθανθεί και να φανεί όσο το δυνατό πιο αδύναμη, και συνεπώς έτοιμη για υποχωρήσεις.

Να σιγήσουν οι φωνές της λογικής

Ο κ. Σόιμπλε, που είχε εβδομάδες να μιλήσει, επιστρατεύτηκε και αυτός για να υπογραμμίσει ότι δεν πρέπει η Ελλάδα να περιμένει λύση τις επόμενες εβδομάδες και ότι «δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αγορές ανησυχούν για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας ή εξόδου από την ευρωζώνη». Είχαν προηγηθεί, βέβαια, οι δηλώσεις της κ. Μογκερίνι, επιτρόπου Εξωτερικών της ΕΕ: «Αν πέσει ένας, τότε θα πέσει ολόκληρο το σύστημα. Είμαι απόλυτα πεπεισμένη γι’ αυτό». Καθώς και η εκτίμησή της πως η υπόθεση της Ελλάδας δεν αφορά μόνο την ίδια, αλλά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, που πρέπει να επιδείξουν ευελιξία και αλληλεγγύη. Σε παρόμοιο τόνο ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών κ. Σταϊνμάγερ υποστήριξε ότι «δεν πρέπει να λέγονται εύκολες κουβέντες για μια έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη». Την ίδια στιγμή που η επενδυτική εταιρία Exotix εκτιμούσε ότι Ελλάδα και ΕΕ έχουν ισχυρό συμφέρον να αποφευχθεί ένα Grexit, που θα είχε σημαντικές πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις για το σύνολο της Ευρώπης. Υπολογίζει, μάλιστα, το άμεσο κόστος μιας τέτοιας εξέλιξης σε 200 δισ. ευρώ, αλλά και σε τεράστιες γεωπολιτικές επιπτώσεις. Στην απέναντι ακτή του Ατλαντικού, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ∆ΝΤ κ. Μπλανσάρ σημείωνε ότι, παρότι η ευρω-

ζώνη είναι καλύτερα προετοιμασμένη σήμερα, οι επιπτώσεις από μια ελληνική έξοδο «δεν θα είναι περίπατος». Όταν, μάλιστα ρωτήθηκε αν εξαρτά την έξοδο από την πορεία των διαπραγματεύσεων, αρνήθηκε ρητά ότι τα συνέδεσε έστω και έμμεσα.

Ποιοι δεν θέλουν τη συμφωνία

Η πρόοδος των διαπραγματεύσεων, η εξειδίκευση των προτάσεων και η ρεαλιστική εκτίμηση των επιπτώσεων μιας ρήξης φαίνεται ότι διαμορφώνουν ένα πραγματικό πλαίσιο αντικειμενικά ευνοϊκό για μια συμφωνία. Αν η υπόθεση αυτή ισχύει, τότε ο μόνος τρόπος η πιθανή συμφωνία να γείρει προς τη μία πλευρά, την πλευρά των δανειστών, είναι να ασκηθεί αυτή ακριβώς τη στιγμή η μεγαλύτερη δυνατή πίεση στην ελληνική κυβέρνηση. ∆εν είναι η επιλογή της εξόδου ή η αδιαφορία για μια έξοδο από την ευρωζώνη ή για μια χρεοκοπία της Ελλάδας, που οδηγεί την απέναντι πλευρά στη σκλήρυνση της στάσης. Είναι μάλλον η δυνατότητα, η πιθανότητα συμφωνίας. Αν η ελληνική κυβέρνηση επιμείνει στα όρια που έχει θέσει, με αυτές τις προϋποθέσεις δεν θα οδηγηθεί σε οποιουδήποτε είδους ρήξη, αλλά στη διαπίστωση στην πράξη των ορίων και των διαθέσεων της άλλης πλευράς. Αυτή η διαπίστωση δεν μπορεί να γίνει με προσομοίωση. Μόνο σε πραγματικές συνθήκες γίνεται. Και οι σημερινές συνθήκες το επιτρέπουν. Ίσως και να το επιβάλλουν. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι δεν είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή για την πιστοποίηση των ορίων και της κυβέρνησης και των δανειστών. Αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς σ’ ένα τέτοιο ισχυρισμό, είναι ότι όσο αργότερα επιχειρηθεί μια τέτοια δοκιμασία, ένα τέτοιο τεστ, τόσο περισσότερο θα μοιάζει με απολυτήριες εξετάσεις. Αν πάντως η κυβέρνηση επιλέξει να ακολουθήσει αυτή την τακτική, η δήλωση των προθέσεών της δεν αρκεί να γίνει με μια ανακοίνωση, ένα νον πέιπερ ή μια δημόσια δήλωση του πρωθυπουργού. Χρειάζεται να γίνει με κάθε επισημότητα και σαφήνεια, ώστε να μην μπορεί να εκληφθεί ως απλός ελιγμός.

Χ. Γεωργούλας

5

6

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Καταδικαστέα η επέμβαση της αστυνομίας στην πρυτανεία Μ

ε αστυνομική επιχείρηση έληξε τα ξημερώματα της Παρασκευής η κατάληψη της Πρυτανείας του ΕΚΠΑ. Οι εικόνες αστυνομικών να μπαίνουν με μία σκάλα στον κατειλημμένο χώρο μας γέμισαν θλίψη και οργή. Σαφώς η κατάληψη δεν είχε κάποια ευρεία κοινωνική νομιμοποίηση, όμως το πανεπιστημιακό κίνημα είναι αυτό που όφειλε να έχει την πρωτοβουλία αντίδρασης και όχι εισαγγελείς και αστυνομία. Παραθέτουμε αποσπάσματα από την αντίδραση της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ και του τμήματος ∆ικαιωμάτων, όπως και την απάντηση του συντονιστή της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ. Χρήστου Μαντά. «Καταδικεστέα» χαρακτηρίζει με ανακοίνωσή της η νεολαία ΣΥΡΙΖΑ την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής στην πρυτανεία του ΕΚΠΑ και προσθέτει «η επέμβαση των δυνάμεων καταστολής αποτελεί υποχώρηση προς τις πιέσεις και την τρομοϋστερία του συντηρητικού μπλοκ και των καθεστωτικών ΜΜΕ που με τέτοιες κινήσεις βλέπουν το δικό τους αυταρχισμό να δικαιώνεται. Σε ότι μας αφορά, θα συνεχίσουμε να δίνουμε τον

αγώνα ενάντια στην κρατική καταστολή, για την επαναφορά, υπεράσπιση και διεύρυνση του πανεπιστημιακού ασύλου. Η διαφύλαξή του, μέσα στο χώρο του Πανεπιστημίου, παραμένει για μας υπό-

Αποχαιρετισμός στην Μπούμπα ∆ημητροκάλλη

Άλλη μια αγωνίστρια της ηρωικής γενιάς αποχαιρετήσαμε την περασμένη βδομάδα. Η Μπούμπα ∆ημητροκάλλη, αδελφή του Μανώλη Γλέζου, ενεργό μέλος των «Ενεργών Πολιτών» και υπεύθυνη έκδοσης του ομώνυμου περιοδικού τους. Μάχιμη ως το τέλος, χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου που ζει την ένταξή του στο κίνημα, στην αριστερά. μαζί με τα θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά της και τον αγαπητό μας σύντροφο Μανώλη, η «Εποχή» καταθέτει, όπως ήταν δική της επιθυμία, στη «Βιβλιοθήκη Νίκου Γλέζου», στ’ απεράθου Νάξου, 100 ευρώ.

θεση του φοιτητικού κινήματος και της Πανεπιστημιακής κοινότητας, ακόμα και ενάντια σε κινήσεις που αντικειμενικά το υπονομεύουν. Η ανασυγκρότηση με μαζικούς κι αγωνιστικούς όρους του φοιτητικού κινήματος και της ακαδημαϊκή κοινότητας, με στόχο την ενδυνάμωση και υπεράσπιση του ασύλου είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η διαφύλαξη του ασύλου, ωστόσο, δεν μπορεί να αφορά τις δυνάμεις καταστολής. Το δόγμα «Νόμος και Τάξη», της ακροδεξιάς κυβέρνησης Σαμαρά, καταδικάστηκε από τον ελληνικό λαό στις εκλογές της 25ης Γενάρη κι έτσι πρέπει να παραμείνει». Ο γραμματέας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, Χρήστος Μαντάς, δήλωσε πως πρέπει «τις κρίσιμες αυτές στιγμές να επικρατεί

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ψυχραιμία και νηφαλιότητα», προσθέτοντας πως «δεν χρειάζεται να έχουμε ενέργειες οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν και με διαφορετικούς τρόπους. Οι δυνάμεις καταστολής, που στο παρελθόν έχουμε βρεθεί σε διαφορετικές όχθες, που εκφράζουν πολύ διαφορετικές αντιλήψεις για το πώς λειτουργεί η δημοκρατία και ο διάλογος, δεν μπορεί να παρεμβαίνουν σε μια διαδικασία ενός διαφορετικού παραδείγματος που θέλουμε να έχουμε στα ζητήματα που αφορούν τέτοιου είδους εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Με αυτή την έννοια πρέπει να αναζητηθούν διαφορετικοί δρόμοι επίλυσης, τέτοιοι που να μην αναπαράγουν φαύλους κύκλους». Την Παρασκευή αντιπροσωπεία του τμήματος ∆ικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποίησε συνάντηση με τον υπουργό ∆ημόσιας Τάξης, Γ. Πανούση, δηλώνοντας τη διαφωνία της για τη σημερινή επέμβαση της Αστυνομίας, σκοπός της οποίας ήταν η εκκένωση της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Αθηνών από μια πολυήμερη, σαφώς μειοψηφική, αλλά ειρηνική κατάληψη. Ακόμα ανέφερε το περιστατικό αστυνομικού της ομάδας ∆ΕΛΤΑ που εμφανίστηκε με ενσωματωμένες κάμερες στο κράνος του τονίζοντας ότι είναι πλέον επείγουσα η δραστική αντιμετώπιση ομάδων της ΕΛ.ΑΣ που συνδέονται συστηματικά με αντιδημοκρατικές συμπεριφορές, ανεξαρτήτως αν αυτές εμπίπτουν στο πλαίσιο λειτουργίας που τους είχε ανατεθεί από προηγούμενες κυβερνήσεις. Ο υπουργός δεσμεύτηκε να ερευνήσει το συμβάν και βεβαίωσε ότι η χρήση κάμερας δεν αποτελεί εντολή του Αρχηγείου.

Ποτάμι: ακραίο κέντρο σε χυδαία εκδοχή Ε

Του Βασίλη Ρόγγα

ίναι σημαντικό να κατανοηθεί το φαινόμενο της μεταπολιτικής. Κάπως έτσι θα μπορέσουν να ερμηνευτούν κυρίαρχες πλαισιώσεις στην πολιτική ζωή στην Ελλάδα αλλά και αλλού. Ο θεσμικός εκφραστής μιας (παρηκμασμένης) μερίδας των παλαιότερων ελίτ του εκσυγχρονισμού, που ηγεμόνευσαν τις δυο προηγούμενες δεκαετίες είναι πλέον αδιαμφισβήτητα το Ποτάμι. Απλώς η αλήθεια είναι πως έχει μαγκώσει αρκετά τώρα τελευταία. Ο λαϊκισμός του αντιλαϊκισμού του είναι αναποτελεσματικός και πιάνει μόνο σε κοινά περιορισμένης κοινωνικής εμβέλειας. Ο Σταύρος (κατά το «ο Αντρέας») δεν θα γίνει ποτέ ο Μάο του Κέντρου όσα κόκκινα βιβλιαράκια κι αν εκδώσει. Θα ήθελε πολύ να είναι κάτι τις το σοσιαλδημοκρατικό, αλλά δε μπορεί παρά να αναβλύζει νεοφιλελευθερισμό. Προσπαθεί να απεκδυθεί της μέριμνες και τις πειθαρχίες που συγκροτούν την κομματική δομή , καταντώντας μόρφωμα πιο κακά κομματικό από όλα τα κόμματα μαζί. Στην ουσία του όμως το Ποτάμι είναι απλώς συντηρητικό. Πολύ συντηρητικό.

Κύριες θεματικές

Τώρα τελευταία μάλιστα η μειλίχια τιποτολογία ή ο μεροληπτικός υπέρ των ελίτ ταξικός λόγος που μεταχειρίζονταν απέκτησε μια άλλη, πιο άγρια εκδοχή. Με αφορμή τη διαμόρφωση μιας ατζέντας τάξης και ασφάλειας στο δημόσιο λόγο από τα κανάλια αλλά και τα κόμματα του πρώην δικομματισμού, το Ποτάμι ξεδίπλωσε τη ρητορική και τη δράση του. Στο καυτό θέμα του μεταναστευτικού κινήθηκε ευρύτερα ο κομματικός μηχανισμός. Την Τετάρτη μετέβη στη Μυτιλήνη ο πρόεδρος του κόμματος για να διαπιστώσει επί τόπου το μεταναστευτικό πρόβλημα. Ζήτησε, ανάμεσα σε άλλα, την ενίσχυση της φρόντεξ, ενώ οι μετανάστες αποτέλεσαν το κατάλληλο φόντο ανά-

δειξης της ευαισθησίας του Σταύρου. Νωρίτερα με ανακοίνωση του το Ποτάμι είχε επιτεθεί στην Υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Τασία Χριστοδουλοπούλου. Στην ανακοίνωση του αναφέρει χαρακτηριστικά πως: «Η πολιτική των ανοιχτών συνόρων που ακολουθεί η κυβέρνηση μαζί με τις χαλαρές λογοτεχνικές προσεγγίσεις των υπουργών της δίνουν ένα σήμα στους δουλεμπόρους ότι εδώ υπάρχει έδαφος για τις δουλειές τους». Στη γραμμή «ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζει τη λαθρομετανάστευση» επέμεινε ο πολιτικός υπεύθυνος του τομέα ∆ημόσιας Τάξης και Πολιτικής Προστασίας, κ.Ιάσονας Φωτήλας: «έχει υπάρξει απόφαση του αρμοδίου υπουργού να περνάνε όλοι». Η πιο γραφική εκδοχή του μεταπολιτικού λόγου, ο βουλευτής β΄Πειραιά Νίκος Ορφανός, σε εκπομπή του ΣΚΑΙ είπε το αμίμητο: «δεν μπορεί να εξαρτάται η εισροή (ενν. μεταναστών) από το πώς πηγαίνουν οι εμπόλεμες ζώνες». Το ζήτημα της κατάληψης της πρυτανείας απασχόλησε εξίσου το Ποτάμι. Η ρητορική του νόμου και της τάξης που πρέπει να εφαρμόζεται για όλους ήταν το κύριο επιχείρημα. Το γκρέξιτ, μιας και είναι θεματική παντός καιρού, τίθεται ψηλά στην ατζέντα. Το Ποτάμι πριν λίγες εβδομάδες μας πληροφόρησε για τον «αντιευρωπαϊστή συνεργάτη του πρωθυπουργού» Γιάννη Αλμπάνη, ενώ συχνά πυκνά προσπαθεί να πείσει την κυβέρνηση να υποταχθεί στα αιτήματα των δανειστών.

Η Γραμμή

Ένα κείμενο των Λυμπεράκη και Κύρκου αποκαλύπτει την γραμμή του κόμματος. Στο άρθρο με τίτλο «Ούτε αφελείς ούτε ανόητοι: Βγαίνοντας από το αδιέξοδο» γίνεται αναφορά στα νομοσχέδια της νέας κυβέρνησης. Και για το Ποτάμι κανένας νόμος από αυτούς που ψηφίστηκαν η από αυτούς που έρχονται προς ψήφιση δεν είναι καλός. Όλοι, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, δημιουργούν προβλήματα και αποκαθιστούν τον παλαιοκομματισμό. Το Ποτάμι στοιχίζεται

πίσω από το λόγο των ακραιφνών κύριων άρθρων των free press εντύπων που ελέγχει: ρεαλισμός, ασφάλεια, ευρωπαϊσμός κι ότι γίνει, ιδιωτικοποιήσεις, επιχειρηματικότητα αλά παλαιά. Τρίτος δρόμος με ολίγη από μεταμοντέρνο. Νομιμοποίηση της νεοφιλελεύθερης τάξης και προσπάθεια για αναπαλαίωση του λόγου του Σημίτη. Το βέβαιο είναι πως το Ποτάμι θα ήθελε πολύ να είναι στο κυβερνητικό σχήμα. Χωρίς κομματικές δομές και με πολιτική που θυμίζει ∆ΗΜΑΡ στα αρχικά της βήματα, κατανοεί πως η αναπαραγωγή του στο κομματικό σύστημα θα είναι προβληματική. Να το βοηθήσουμε σε αυτήν την προοπτική. Το Ακραίο Κέντρο θα είναι επικίνδυνο, όσο δεν το παίρνουμε στα σοβαρά.

Έμποροι των Συνόρων – Η Νέα Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική Επιτήρησης

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός το νέο βιβλίο του Απόστολου Φωτιάδη «Έμποροι των Συνόρων – Η νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική επιτήρησης». Η επίσημη ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική ερμηνεύεται όλο και συχνότερα ως θέμα ασφαλείας και συνυφαίνεται με τη ραγδαία στρατιωτικοποίηση των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων.

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

7

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το προσεχές διάστημα θα δείξει τι ακριβώς επιθυμούν και οι εταίροι μας ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΥΚΛΕΙ∆Η ΤΣΑΚΑΛΩΤΟ

“

∆ηλώσεις περί μη επαρκούς προετοιμασίας μας, προχειρότητας και μη κατάθεσης προτάσεων κρύβουν άλλες σκοπιμότητες. Επιδιώκουν να μεταφέρουν τις πολιτικές διαφωνίες στο πεδίο μιας δήθεν τεχνοκρατικής επεξεργασίας και οδηγούν σε καθυστερήσεις με σκοπό να δημιουργήσουν συνθήκες ασφυξίας.

Συζητάμε με τον αναπληρωτή υπουργό ∆ιεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Ευκλείδη Τσακαλώτο, για την πορεία της διαπραγμάτευσης, την κυβέρνηση, αλλά και το ρόλο του κινήματος και του κόμματος. Όσον αφορά τη συμφωνία της 24ης Απριλίου, ο Ευκλ. Τσακαλώτος δηλώνει πως «θέλουμε τη συμφωνία και γι’ αυτό έχουμε κάνει πολλές επεξεργασίες και διατυπώσει πολλές προτάσεις», καταλήγοντας πως «δηλώσεις περί μη επαρκούς προετοιμασίας κρύβουν άλλες σκοπιμότητες». Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα ∆ρόσου

Πού στηρίζεται η άποψή σου, όπως διατυπώθηκε στη Γκάρντιαν ότι μια συμφωνία είναι σχεδόν βέβαιη στις 24 Απριλίου; Οι δηλώσεις Σόιμπλε είναι στην αντίθετη κατεύθυνση. Η συμφωνία είναι δυνατή με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι και οι δύο πλευρές εργάζονται για αυτήν. Εμείς, από την πλευρά μας, δουλεύουμε πάνω στο καλό σενάριο. Θέλουμε τη συμφωνία και γι’ αυτό εργαζόμαστε λαμβάνοντας υπόψη τόσο το πνεύμα όσο και το γράμμα της καταρχήν συμφωνίας της 20ης Φλεβάρη. Για το σκοπό αυτό έχουμε κάνει πολλές επεξεργασίες και έχουμε διατυπώσει πολλές προτάσεις. Το προσεχές διάστημα θα δείξει τι ακριβώς επιθυμούν και οι εταίροι μας. Υπάρχουν, από την πλευρά τους, κάποιες δηλώσεις περί μη επαρκούς προετοιμασίας μας, προχειρότητας και μη κατάθεσης προτάσεων. Τέτοιες δηλώσεις δεν εξυπηρετούν το σκοπό της συμφωνίας και κρύβουν κάποιες άλλες σκοπιμότητες. Στοχεύουν στον επηρεασμό της κοινής γνώμης και επιδιώκουν να μεταφέρουν τις πολιτικές διαφωνίες στο πεδίο μιας δήθεν τεχνοκρατικής επεξεργασίας. Ταυτόχρονα, οδηγούν σε καθυστερήσεις με σκοπό να δημιουργήσουν συνθήκες ασφυξίας, που καθηλώνουν την οικονομία ελπίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα ενδώσουμε. Αν αυτός είναι ο σκοπός τους θα πρέπει να ξέρουν ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσουμε από τις βασικές μας θέσεις. Όταν κορυφαίοι οικονομολόγοι, ακόμα και ο Ρ. Μογκαντάμ, πρώην διευθυντής του ευρωπαϊκού τμήματος του ∆ΝΤ και προκάτοχος του Π. Τόμσεν, δηλώνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σωστές αναλύσεις και προτάσεις για το πώς θα βγούμε από την κρίση, τότε είναι φανερό ότι και εμείς μπορούμε να επηρεάσουμε την κοινή γνώμη.

Ιεραρχούμε τις κοινωνικές ανάγκες

Ποια είναι τα σημεία που εικάζει η κυβέρνηση ότι θα αποτελούν αυτή τη συμφωνία; Από την αρχή βάλαμε κάποιες κόκκινες γραμμές, χωρίς τις οποίες η λαϊκή εντολή θα ήταν χωρίς αντίκρισμα. Συνεπώς, η συμφωνία δεν θα περιέχει σημεία

συνέχισης της λιτότητας, περικοπής μισθών και συντάξεων, κατάρρευσης των εργασιακών σχέσεων. Θα υπάρχουν σημεία που οριοθετούν τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που πραγματικά έχουμε και όχι αυτά που νομίζουν οι άλλοι ότι έχουμε. Προβλήματα που σχετίζονται με τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, τη δημιουργία ενός μη κρατικίστικου δημόσιου τομέα που θα λειτουργεί υποστηρικτικά στην κοινωνία και την οικονομία και θα ανοίγει το δρόμο για ένα δεύτερο κύκλο μεταρρυθμίσεων μεσοπρόθεσμα. Στη συμφωνία ενδεχομένως να περιληφθούν και σημεία που δεν αποτελούν προτεραιότητά μας ως αποτέλεσμα του έντιμου συμβιβασμού που επιδιώκουμε. Το που και πώς θα γείρει τελικά η πλάστιγγα σε αυτό τον συμβιβασμό εξαρτάται πάντα από τη στήριξη του κόσμου, εντός και εκτός της χώρας. Αυτή η στήριξη που υπάρχει τώρα είναι αναγκαίο να διατηρηθεί και να διευρυνθεί για να μπορέσουμε να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ασκείται κριτική στην κυβέρνηση, ιδίως από τη Ν∆, ότι για δύο μήνες αδρανούσε και τώρα πέφτουν τα νομοσχέδια όλα μαζί. Την ίδια στιγμή, ασκείται κριτική πως καθυστέρησαν και παρεμβάσεις που θα έλυναν λαϊκά προβλήματα ή θα προωθούσαν τον εκδημοκρατισμό των θεσμών κ.λπ. Πόσο ισχύει αυτό; Η κριτική αυτή δεν ισχύει. ∆ημοσιεύθηκε πρόσφατα ένα άρθρο της Κ. Μπρέγιαννη στην «Αυγή», που δείχνει ότι η κυβέρνηση ξεκίνησε το νομοθετικό της έργο τόσο σύντομα όσο και οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Αυτό δείχνει ότι κινούμαστε γρήγορα παρότι τα ζητήματα της διαπραγμάτευσης και της επίλυσης των προβλημάτων ρευστότητας και χρηματοδότησης της οικονομίας μας τρώνε πολύ χρόνο. Μάλιστα, η ιεράρχηση των νομοσχεδίων που καταθέσαμε ήταν απόλυτα σωστή. Ξεκινήσαμε με το νομοσχέδιο για το μείζον πρόβλημα της ανθρωπιστικής κρίσης και κατόπιν επεκταθήκαμε στην επανεκκίνηση της οικονομίας (100 δόσεις) και στο πεδίο των δικαιωμάτων (ΕΡΤ, φυλακές τύπου Γ). Θα ακολουθήσουν νομοσχέδια που αφορούν τη διοικητική μεταρρύθμιση, τη φοροδιαφυγή, τις εργασιακές σχέσεις. Πρόκειται για παρεμβάσεις που βρίσκονται στο στάδιο επεξεργασίας και σύντομα θα κα-

τατεθούν προς ψήφιση. Ακολουθούμε τη λογική που εξαρχής είχαμε. Ιεραρχούμε τις κοινωνικές ανάγκες και παρεμβαίνουμε έχοντας πάντα ως πυξίδα την αφήγηση της κρίσης και το μοντέλο ξεπεράσματός της που έχουμε διατυπώσει.

Το στοίχημα για την πολιτική επιβίωση της κυβέρνησης

Είναι ίσως η πρώτη φορά που ο Τύπος δεν είναι με την κυβέρνηση. Πώς το εξη-

Το κόμμα πρέπει να διατηρεί τη σχετική αυτονομία του

Σε ικανοποιεί η λειτουργία του κόμματος από τις εκλογές ως τώρα; Τι θα μπορούσες να προτείνεις για τη λειτουργία του; Ιδίως στη σχέση κόμματος/κυβέρνησης/κινήματος. Η αλήθεια είναι ότι την προεκλογική περίοδο χάσαμε ελαφρώς τη μπάλα, ίσως γιατί πολλά από τα κεντρικά μας στελέχη αφοσιώθηκαν στον προεκλογικό αγώνα στερώντας ανθρώπινους πόρους από τις συλλογικές λειτουργίες και από την υποχρέωση διεύθυνσης του κόμματος. Νομίζω ότι σήμερα γίνεται μια πολύ μεγάλη προσπάθεια να ανασυνταχθεί το κόμμα και να ενισχυθούν οι συλλογικές και πολιτικές λειτουργίες στις νέες και πρωτόγνωρες συνθήκες. ∆εν υπάρχουν συνταγές για τη σχέση κόμματος, κυβέρνησης και κινήματος. Γνωρίζουμε μόνο τι δεν πρέπει να κάνουμε. ∆εν επιθυμούμε την κρατικοποίηση του κόμματος, όπως δεν θέλουμε την κομματικοποίηση του κράτους. Αν θέλαμε να βρούμε μια πυξίδα για το πώς υλοποιούμε το παραπάνω, ο δόκιμος τρόπος είναι να προσπαθήσεις για την ανασυγκρότηση του κοινωνικού, την αυτοοργάνωση της κοινωνίας και των κινημάτων. Να επινοήσεις μορφές κοινωνικού ελέγχου, τόσο στη λειτουργία της κυβέρνησης και του κράτους, όσο και των δημόσιων επιχειρήσεων. Να δώσεις έμφαση στα εναλλακτικά παραδείγματα, στην κοινωνική και συνεταιριστική οικονομία για παράδειγμα. Σε κάθε περίπτωση το κόμμα πρέπει να διατηρεί τη σχετική αυτονομία του έναντι της κυβέρνησης, να κατανοεί τις δυσκολίες του εγχειρήματος, να προωθεί διαδικασίες του κοινωνικού μετασχηματισμού και της αναδιανομής, ακόμα και σε ένα περιβάλλον πολιτικών εκβιασμών και οικονομικής ασφυξίας, όπως το σημερινό.

γείς; Στην πραγματικότητα δεν αποτελεί «είδηση» ότι ο Τύπος είναι εχθρικός απέναντι στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι καν πρωτότυπο, αν αναλογιστούμε ότι κυβερνήσεις με συντριπτική κοινωνική αποδοχή έχουν απέναντι τους το σύνολο των μεγάλων ΜΜΕ, ιδιαίτερα στην Λ. Αμερική. Η ερμηνεία είναι σχετικά αυτονόητη, τα μεγάλα ΜΜΕ και ιδιαίτερα τα κανάλια, είναι μεγάλες και ακριβές επιχειρήσεις των οποίων τα συμφέροντα ταυτίζονται με τα νεοφιλελεύθερα καθεστώτα, με τα οποία αποτελούν μέρος του συστήματος εξουσίας. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι για πρώτη φορά μια κυβέρνηση επιχειρεί να ρυθμίσει το ζήτημα με τις άδειες των καναλιών απαιτώντας χρήματα για τη λειτουργία τους. Με αυτή την έννοια, είναι λογικό να είναι εχθρικά με μια κυβέρνηση που επιχειρεί να περιορίσει την ασυδοσία και τη διαπλοκή τους, όπως η κυβέρνησή μας. Ίσως αυτό που είναι περισσότερο οδυνηρό είναι ότι σπανίζουν πλέον οι ανεξάρτητες δημοσιογραφικές φωνές που πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα, αλλά με αυτή την ανεργία στον κλάδο των δημοσιογράφων και τον αυταρχισμό των εκδοτών η ανεξαρτησία της γνώμης συνιστά ηρωισμό. Οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν την ευρεία λαϊκή στήριξη προς την κυβέρνηση. Πώς θα βρεθεί στις γειτονιές ώστε να έχει άμεση επαφή με τον κόσμο; Υπάρχει, για παράδειγμα, σκέψη για εβδομαδιαίο διάγγλεμα ενημέρωσης από τον πρωθυπουργό; Η σχέση με τον κόσμο, μάλιστα η εν σώματι επικοινωνία, είναι υπόθεση του κόμματος, των μελών μας και δεν υποκαθίσταται από την επικοινωνιακή πολιτική, από το Γραφείο Τύπου, από αρθρογραφίες και παρεμβάσεις στελεχών, όσο απαραίτητες και αν είναι και όσο λιγότερα φάλτσα και αν γίνονται. Το διάγγελμα-ενημέρωση από τον πρόεδρο που προτείνετε είναι μια χρήσιμη ιδέα αφού μας χρειάζεται μια συνολική αφήγηση για τη στρατηγική μας, τα εμπόδια και τις παγίδες που μας στήνουν οι αντίπαλοί μας. Σε κάθε περίπτωση, αριστερά και κίνημα είναι αλληλένδετες έννοιες. Είτε ως κυβέρνηση, είτε ως πολιτικός φορέας είναι απαραίτητο να λειτουργούμε μέσα και όχι έξω και πάνω από την κοινωνία, να προωθήσουμε αδιαμεσολάβητες μορφές επικοινωνίας, να εμπλουτίσουμε το δημόσιο διάλογο, να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή, να ενισχύσουμε τα ενεργά υποκείμενα που στο κοινωνικό πεδίο παλεύουν για τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Αυτά αποτελούν το στοίχημα για την πολιτική επιβίωση της κυβέρνησης της Αριστεράς μακροπρόθεσμα.

•

8

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ντύνοντας τις φήμες με τον μανδύα της αυθεντίας Ε

να από το πρώτα πράγματα που μαθαίνει κάθε νέος δημοσιογράφος που εισέρχεται στο χώρο της ενημέρωσης είναι ότι καλός δημοσιογράφος είναι εκείνος που έχει καλές πηγές. ∆ιότι καλές πηγές σημαίνει καλή πληροφόρηση και συνεπώς καλό ρεπορτάζ.

Όπως στο Ιράκ το 2003

Αυτό όμως που ίσως δεν μαθαίνει –αν δεν έχει καλούς δασκάλους—είναι ότι ισχύει ενίοτε και το αντίστροφο. Τουτέστιν, είναι πιθανό κάποιες φορές οι πηγές να «χρησιμοποιούν» τους δημοσιογράφους για τη διαμόρφωση ενός κλίματος από το οποίο ευελπιστούν ότι θα ωφεληθούν πολιτικά. Αρκεί κανείς να ανατρέξει στον τρόπο με τον οποίο σοβαρά ενημερωτικά μέσα των ΗΠΑ μετατράπηκαν άθελά τους σε «εργαλεία» προετοιμασίας της κοινής γνώμης για τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003, για να διαπιστώσει τη σοβαρότητα του ζητήματος. Τους μήνες που προηγήθηκαν της εισβολής, οι «πληροφορίες» περί ύπαρξης όπλων μαζικής καταστροφής, τα οποία μάλιστα θα μπορούσαν – υποτίθεται— να εκτοξευθούν σε απόσταση επτακοσίων μιλίων αλλά και εκείνες που μιλούσαν για πλήθος εστιών κατασκευής τέτοιων όπλων κοσμούσαν τα πρωτοσέλιδα μεγάλων εφημερίδων. Όλες αυτές οι «πληροφορίες» αποδείχθηκαν εν τέλει ανυπόστατες. Η «μεγαλύτερη ίσως αποτυχία στην ιστορία των αμερικανικών μίντια», όπως χαρακτηρίστηκε, έχει βεβαίως πολλές εξηγήσεις. Η απουσία δημόσιου διαλόγου ή αντιλόγου για τις βασικές υποθέσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το αφήγημα του διαβόητου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», το ατέρμονο κυνήγι της αποκλειστικότητας, η έλλειψη σκεπτικισμού απέναντι στα αποδεικτικά στοιχεία που παρουσίαζε η αμερικανική κυβέρνηση, αλλά και η πληθώρα δηλώσεων κορυφαίων αξιωματούχων και ανώνυμων πηγών που εκλαμβάνονταν ως αδιαμφισβήτητα γεγονότα είναι μερικές από αυτές.

Οι ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ως είδηση

Το ζήτημα αποκτά σήμερα μια κωμικοτραγική –θα έλεγε κανείς—επικαιρότητα, μεσούσης της διαπραγμάτευσης της ελληνικής κυβέρνησης με τους ευρωπαίους εταίρους. Ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα, ένα δημοσίευμα της γερμανικής FAZ ανέφερε ότι κατά τη διάρκεια των συνομιλιών στα τεχνικά κλιμάκια ο έλληνας εκπρόσωπος, πλην του ότι δεν παρουσίασε προτάσεις για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριφέρθηκε –σύμφωνα με δηλώσεις ανώνυμου ευρωπαίου αξιωματούχου— σαν «ταξιτζής» που ζητά χρήματα. Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών προχώρησε σε άμεση διάψευση του δημοσιεύματος την ίδια ημέρα, ωστόσο το περιστατικό πόρρω απέχει από το να είναι μεμονωμένο. Ενδεικτικά: • Στις 17/2/2015, μετά το τέλος της συνεδρίασης του Eurogroup, ο υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης, μιλώντας στη σχετική συνέντευξη Τύπου αποκάλυψε ότι ο ευρωπαίος Επίτροπος Μοσκοβισί παρουσίασε ένα προσχέδιο κοινού ανακοινωθέντος που ήταν έτοιμος να υπογράψει, ωστόσο αυτό αποσύρθηκε πριν τη συνεδρίαση. «∆εν υπήρξε άλλο κείμενο», έλεγαν πηγές σε δημοσιογράφους. Και όμως αργά το βράδυ αποκαλύφθηκαν όχι ένα, αλλά δύο προσχέδια κείμενου.

• Στις 27/3/2015, γνωστός δημοσιογράφος ξένης εφημερίδας ανέφερε μέσω κοινωνικού δικτύου ότι υπάρχουν επίμονες φήμες για επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων στην Ελλάδα «είτε σήμερα, είτε στις 10 Απριλίου». Οι φήμες δεν επιβεβαιώθηκαν.

• Στις 3/4/2015 δημοσίευμα γερμανικού εντύπου ανέφερε ότι «η καθυστέρηση που παρατηρείται στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων ανάγκασε το ∆ΝΤ να ανακαλέσει το προσωπικό του από την Αθήνα». Η είδηση διαψεύστηκε από το ίδιο το Ταμείο.

• Στις 13/4/2015 ξένη εφημερίδα ανέφερε ότι η Ελλάδα ετοιμάζεται να κάνει το δραματικό βήμα προς τη χρεοκοπία αν δεν μπορέσει να φτάσει σε συμφωνία με τους εταίρους της μέχρι το τέλος Απριλίου, επικαλούμενη δήλωση ανώνυμου έλληνα αξιωματούχου. Άμεση ήταν η διάψευση του Μεγάρου Μαξίμου: «Η Ελλάδα δεν προετοιμάζεται για καμία χρεοκοπία –το ίδιο ισχύει και για τους δανειστές».

• Στις 15/4/2015 γερμανική εφημερίδα ανέφερε ότι το Βερολίνο επεξεργάζεται σχέδιο για πιθανή πτώχευση της Ελλάδας εντός ευρώ αλλά με προϋποθέσεις. «Το Βερολίνο εργάζεται για την ενδυνάμωση της ευρωζώνης» απάντησε η γερμανική κυβέρνηση διαψεύδοντας το δημοσίευμα. ∆εν υπάρχει αμφιβολία ότι οι συνεχιζόμενες και δύσκολες διαπραγματεύσεις έχουν προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας, τα οποία ευνοούν τη διατύπωση κάθε είδους σεναρίων, υποθέσεων ή άλλων εικασιών. ∆εν υπάρχει, επίσης, καμία αμφιβολία ότι

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Την ώρα που συνεχίζεται η συζήτηση στη Βουλή το νομοσχέδιο για την επαναλειτουργία της ΕΡΤ, τα κυρίαρχα ΜΜΕ εξαπολύουν επίθεση στην κυβέρνηση επί παντός επιστητού. Συζητάμε με τον πανεπιστημιακό στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου, Νίκο Λέανδρο, για το ρόλο των ΜΜΕ και της δημοσιογραφίας και το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η διαπλοκή στο χώρο της ενημέρωσης.

Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα ∆ρόσου

“

Οι συνεχιζόμενες και δύσκολες διαπραγματεύσεις έχουν προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας, τα οποία ευνοούν τη διατύπωση κάθε είδους σεναρίων, υποθέσεων ή άλλων εικασιών.

παρόμοια δημοσιεύματα δεν επικαλούνται μόνο δηλώσεις ευρωπαίων, αλλά και ανώνυμων ελλήνων αξιωματούχων, που θεωρούν ίσως ότι με αυτόν τον τρόπο απευθύνουν τις δικές τους προειδοποιήσεις προς τους Ευρωπαίους.

Η Κομισιόν κρατά αποστάσεις

Τούτο δεν δικαιολογεί βεβαίως το πανηγύρι «φημών», «δηλώσεων ανώνυμων αξιωματούχων» και κάθε είδους αδιευκρίνιστων «πηγών με γνώση της κατάστασης», τις οποίες επικαλούνται καθημερινά πλέον ορισμένα έντυπα του εξωτερικού, αλλά και τις επαναλαμβανόμενες και εξονυχιστικά λεπτομερείς αναλύσεις για το τι θα μπορούσε να επακολουθήσει ενός Grexit ή ενός Graccident, για τα διπλά νομίσματα ή για το πως θα μπορούσε να μοιάζει μια ελληνική χρεοκοπία. Αναλύσεις, οι οποίες συνοδεύονται συνήθως από πολύχρωμα διαγράμματα και εντυπωσιακές φωτογραφίες, προς τέρψη του κάθε ενδιαφερόμενου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει πάντως το γεγονός ότι η ίδια η Κομισιόν φαίνεται να παίρνει τις αποστάσεις της από τέτοια δημοσιεύματα. «Πολλές από τις δηλώσεις, πληροφορίες και εκτιμήσεις που ανακοινώνονται ή διαψεύδονται είναι μέρος του θορύβου τον οποίο δε θέλουμε να σχολιάσουμε», σημείωσε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την Τρίτη, όταν ερωτήθηκε για τις δηλώσεις ή τα σενάρια που κυκλοφορούν σχετικά με τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Αθήνας και των εταίρων. Και επειδή, καθώς εισερχόμαστε στην τελική φάση της διαπραγμάτευσης και προσεγγίζουμε το κρίσιμο Eurogroup της 24ης Απριλίου, οι πιέσεις αλλά και τα μηνύματα των ξένων αξιωματούχων θα αυξάνονται, θα πρέπει ίσως να έχει κανείς κατά νου ότι οι «πηγές» ή οι «φήμες» τις οποίες ντύνουμε αβίαστα και αυτόματα με την αυθεντία της εγκυρότητας ενδέχεται καμιά φορά να αποτελούν μέρος ενός παιχνιδιού που υπερβαίνει τους δημοσιογράφους, τους αναγνώστες ή την ανάγκη της ενημέρωσης και της νηφάλιας ανάλυσης των γεγονότων. ∆ανάη Ψωμοπούλου

Τις τελευταίες βδομάδες βλέπουμε να αποτελούν πρώτη είδηση, θέματα τα οποία δεν επιβεβαιώνονται και έχουν ως στόχο να πλήξουν την αξιοπιστία της κυβέρνησης και των μελών της. Γιατί τα κυρίαρχα ΜΜΕ έχουν επιλέξει αυτή την επιθετική στάση; Στην ιδιωτική τηλεόραση, από τη στιγμή της ίδρυσής της, επικράτησαν τακτικές εντυπωσιασμού, αδυναμίας συζήτησης και υπερβολών. Έτσι, πολύ συχνά, προβάλλονται θέματα που εξυπηρετούν τον πολιτικό προσανατολισμό της ιδιοκτησίας, τα οικονομικά της συμφέροντα και την επιδίωξη διατήρησης ενός κυρίαρχου ρόλου στην πολιτική διαδικασία. Θα λέγαμε πως τα κυρίαρχα Μέσα οικοδομήθηκαν στη λογική της αλληλεξάρτησης με την πολιτική εξουσία, καθώς έχουν ενταχθεί σε ευρύτερες οικονομικές αυτοκρατορίες, λειτουργώντας ως τμήμα της οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας. Το φαινόμενο της διαπλοκής είναι διαχρονικό, έχει σημαντικότατες αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία της δημοκρατίας και της οικονομίας, ενώ έχει καταγγελθεί από πολλoύς πολιτικούς τα προηγούμενα χρόνια, όπως για παράδειγμα τον Κ. Καραμανλή και τον Γ. Παπανδρέου, χωρίς όμως να υπάρξει αντιμετώπιση του προβλήματος. Για να επιστρέψω στο ερώτημά σας, πρόκειται για ένα πρόβλημα της ελληνικής δημοκρατίας, το οποίο έχει οξυνθεί το τελευταίο διάστημα, καθώς φαίνεται ότι οι «βαρόνοι των Μέσων» ανησυχούν ιδιαίτερα με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης ότι θα απαιτήσει την εκπλήρωση των οικονομικών τους υποχρεώσεων. Γι’ αυτό και τα κυρίαρχα ΜΜΕ επιλέγουν να προβάλλουν ορισμένα θέματα, που θεωρούν ότι θίγουν την κυβέρνηση και ό,τι ευνοεί την καλλιέργεια ενός κλίματος ανησυχίας και δυσπιστίας, ούτως ώστε να επέλθει φθορά της νέας κυβέρνησης όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Περί διαπλοκής

Αναφερθήκατε στη διαπλοκή των ΜΜΕ. Πώς θα μπορούσε αυτή να αντιμετωπιστεί; Το πρόβλημα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν πολλές αθηναϊκές εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας πέρασαν υπό τον έλεγχο επιχειρηματιών από το χώρο της ναυτιλίας, των κατασκευών και της βιομηχανίας. Οξύνθηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’80, με την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου, την είσοδο των ιδιωτικών συμφερόντων στη ραδιοφωνία και την τηλεόραση και τον έλεγχο του οπτικοακουστικού χώρου από λίγους επιχειρηματίες. Το νομοθετικό πλαίσιο, που δημιουργήθηκε για να εμποδίσει τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας και τη δημιουργία ολιγοπωλίου, δεν εφαρμόστηκε ποτέ, όπως δεν δόθηκαν ποτέ μόνιμες άδειες στους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας, με αποτέλεσμα στο τηλεοπτικό πεδίο να δημιουργηθούν συνθήκες ασυδοσίας. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπήρξε έλεγχος των στοιχειωδών οικονομικών υποχρεώσεων των καναλιών, ούτε λογιστικός έλεγχος. Η περίπτωση του ΑLTER είναι από την

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

9

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

“

Τα κυρίαρχα ΜΜΕ οικοδομήθηκαν στη λογική της αλληλεξάρτησης με την πολιτική εξουσία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΙΚΟ ΛΕΑΝ∆ΡΟ

άποψη αυτή χαρακτηριστική. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι κατ’ αρχήν να υπάρξει και να εφαρμοστεί ένα σαφές νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θα γίνεται σεβαστό και θα επιβάλλει τον ανταγωνισμό και τη διαφάνεια, ενώ ταυτόχρονα θα διαμορφώνει συνθήκες λειτουργίας του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα με κοινωνικό έλεγχο. Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι, πέραν του τι γίνεται στο χώρο των μαζικών μέσων, μεγάλη σημασία έχουν και οι εξελίξεις στο πεδίο του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων. Σήμερα οι κοινωνικές οργανώσεις και μεμονωμένοι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να παράγουν περιεχόμενο και να διαμορφώνουν τις συνθήκες πληροφόρησης με τρόπους που αποτελούν αντίβαρο στα προβλήματα που μπορεί να υπάρχουν στο χώρο των μαζικών μέσων. Ζητήθηκε από τα κανάλια να ικανοποιήσουν μέρος των οικονομικών τους υποχρεώσεων. Η απάντηση των μεγαλοκαναλαρχών ήταν ότι δεν χρωστάμε, αλλά μας χρωστάτε, λόγω των διαφημίσεων των πολιτικών κομμάτων. Τα χρέη των κομμάτων δεν έχουν καμία σχέση με τα χρέη των καναλιών προς το κράτος. Τα κανάλια μπορούν να διεκδικήσουν και να πάρουν τα χρήματά τους από όποιον ιδιώτη τους χρωστά ή από τα κόμματα. Όμως, οι υποχρεώσεις τους προς το κράτος είναι κάτι διαφορετικό και σαφώς πρέπει να εξυπηρετούνται. Πάντως, η Forthnet, η οποία ελέγχει τη Nova, ανακοίνωσε πως αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις της και θα τις εκπληρώσει. Συνεπώς, δεν ταυτίζονται όλοι με αυτά τα επιχειρήματα, τα οποία άλλωστε δεν έχουν καμία βάση. Βλέπουμε πως τα κυρίαρχα ΜΜΕ εκφράζουν λόγο μίσους για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Το ΕΣΡ, μέχρι στιγμής, δεν έχει παρέμβει. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για να παύσει η διάδοση τέτοιων ιδεών; Το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μονάχα τα κυρίαρχα μέσα, αλλά και το διαδίκτυο. Συχνά μεταδίδονται απόψεις, πληροφορίες και άλλο υλικό με περιεχόμενο μίσους και ξενοφοβίας ή καλλιέργειας στερεοτύπων. Η κατάσταση αυτή δηλητηριάζει την ελληνική κοινωνία. Το ΕΣΡ μπορεί και πρέπει να παρέμβει, όμως είναι φανερό πως έχει αποτύχει στο ρόλο του, με δική του ευθύνη, αλλά και με ευθύνη της Πολιτείας. ∆εν είναι λίγες οι φορές που τα Μέσα, με υπουργική απόφαση, απαλλάχθηκαν από πρόστιμα του ΕΣΡ. Ήταν και αυτή η πρακτική μέρος της διαπλοκής και της αλληλεξάρτησης πολιτικής εξουσίας και Μέσων. Επειδή, όμως, το επικοινωνιακό πεδίο είναι πλέον χαοτικό με άπειρες πηγές πληροφόρησης, χρειάζεται και η ίδια η κοινωνία να δραστηριοποιηθεί. Ιδιαίτερη ευθύνη έχει η εκπαιδευτική κοινότητα για την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας και της ευαισθησίας των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων, όπως και οι δημοσιογράφοι για το σεβασμό της δεοντολογίας, την προώθηση της πολυφωνίας και την αντικειμενική παρουσίαση των γεγονότων.

Ο ρόλος της δημοσιογραφίας σήμερα

Τα κυρίαρχα ΜΜΕ δεν μεταδίδουν πια ειδήσεις, αλλά καταθέτουν άποψη για το πώς πρέπει να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση, τι νόμους πρέπει να ψηφίσει η κυβέρνηση κ.ο.κ. Ποιος πιστεύετε ότι πρέπει να είναι ο ρόλος των ΜΜΕ; Ο ρόλος της δημοσιογραφίας σήμερα είναι πολύ σημαντικός, ενδεχομένως ση-

Οι προβεβλημένοι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης λειτουργούν ως πολιτικοί αναλυτές, στο πλαίσιο της στρατηγικής του καναλιού, ενώ βλέπουμε το παράδοξο τα κανάλια να παρουσιάζουν τις ίδιες ειδήσεις συνήθως με την ίδια ιεράρχηση, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την ατζέντα της συζήτησης.

μαντικότερος από ότι παλιά, γιατί σε συνθήκες «πληροφοριακής καταιγίδας» ο πολίτης έχει ανάγκη να γνωρίζει τι είναι αληθινό και τι όχι. Το πρώτο που χρειάζεται, λοιπόν, είναι η αλήθεια, η περιγραφή του γεγονότος να είναι ακριβής και να υπάρχει πάντοτε εξακρίβωση της πληροφορίας. Το δεύτερο είναι να μπαίνει ένα πλαίσιο πρόσθετων πληροφοριών, έτσι ώστε ο αναγνώστης ή ο θεατής να μπορεί να σχηματίσει τη δική του άποψη σχετικά με τις αιτίες ή τις επιπτώσεις των γεγονότων. ∆υστυχώς, οι συνθήκες εργασίας που επικρατούν στα ελληνικά Μέσα εμποδίζουν την αναβάθμιση της δημοσιογραφίας, ώστε να ανταποκριθεί στις δύσκολες σημερινές συνθήκες σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ταχύτατα. Ιδιαίτερα οι προβεβλημένοι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης λειτουργούν ως πολιτικοί αναλυτές προβάλλοντας κυρίως τις προσωπικές τους απόψεις, στο πλαίσιο της στρατηγικής του καναλιού, ενώ βλέπουμε το παράδοξο τα κανάλια να παρουσιάζουν τις ίδιες ειδήσεις συνήθως με την ίδια ιεράρχηση, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την ατζέντα της συζήτησης χωρίς όμως

σφαιρική κάλυψη των γεγονότων και με αποκλεισμό πάρα πολλών σημαντικών θεμάτων που αφορούν την τρέχουσα δραματική κοινωνική πραγματικότητα. Γι’ αυτό άλλωστε και μια αυξανόμενη μερίδα των πολιτών στρέφεται προς άλλες πηγές πληροφόρησης εγκαταλείποντας τα κεντρικά τηλεοπτικά δελτία. Έχουμε δει σε αναλύσεις περί εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς πως ο κόσμος δηλώνει πως δεν εμπιστεύεται τα ΜΜΕ για την ενημέρωσή του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μετά την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, κατέρρευσε και το κύρος των ΜΜΕ; Η κατάρρευση του κύρους των ΜΜΕ προηγήθηκε της κατάρρευσης του δικομματισμού. Όπως δείχνουν όλες οι έρευνες τόσο στην Ελλάδα όσο και από τη Eurostat, οι έλληνες πολίτες εμφανίζονται οι πλέον δύσπιστοι και με αρνητική γνώμη για την τηλεόραση και τις εφημερίδες, ενώ η άποψή τους είναι πε-

Η ΕΡΤ ως δημόσιος φορέας και όχι κρατικός

Αυτές τις μέρες συζητείται η επανίδρυση της ΕΡΤ. Ποια η άποψή σας για το νομοσχέδιο; Θεωρώ πως καλώς αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Το «μαύρο» στην ΕΡΤ ήταν μια πράξη ακραίας καταστροφής, πρωτοφανής για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Σαφώς η ΕΡΤ έχρηζε αναδιάρθρωσης, ανανέωσης και απαλλαγής από τα δεσμά των κρατικών παρεμβάσεων, αλλά δεν έγινε γι’ αυτό το κλείσιμό της. Η πράξη αυτή έπληξε το κύρος της χώρας, τους εργαζόμενους, αλλά και τον ίδιο τον οργανι-

ρισσότερο θετική για το ραδιόφωνο και ιδίως για το διαδίκτυο. Αυτό εξηγεί και τη δραματική μείωση της μέσης ημερήσιας κυκλοφορίας των πολιτικών εφημερίδων εθνικής κυκλοφορίας ήδη από τη δεκαετία του ’90, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι σε προπολεμικά επίπεδα. Η απαξίωση αυτή οφείλεται στην άποψη ότι τα κυρίαρχα Μέσα δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες της ενημέρωσης, αλλά σκοπιμότητες των ιδιοκτητών τους, ενώ βέβαια τα τελευταία χρόνια η μείωση της κυκλοφορίας σχετίζεται επίσης με την οικονομική κρίση και τη στροφή μεγάλου μέρους του κοινού στο διαδίκτυο. Θα πρέπει πάντως να τονίσουμε ότι μιλάμε για τα κυρίαρχα Μέσα και όχι για το σύνολο, καθώς υπάρχουν Μέσα, όπως για παράδειγμα τοπικές εφημερίδες σε πολλές περιφέρειες της χώρας, τα οποία ανταποκρίνονται στο ρόλο τους και παλεύουν μέσα σε αντίξοες συνθήκες.

σμό. Έπρεπε, λοιπόν, αυτό το λάθος να διορθωθεί επειγόντως. Όσον αφορά το νομοσχέδιο θα ήθελα πολύ πιο τολμηρές κινήσεις στα ζητήματα του κοινωνικού ελέγχου. Αν και θα πρέπει να δούμε την τελική διαμόρφωση του νομοσχεδίου, νομίζω ότι παραμένει ένας κρατικός και όχι δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας. Παραμένει, δηλαδή, ο πολύ έντονος κρατικός έλεγχος, δεν υπάρχει το στοιχείο της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας, η οποία θα βοηθούσε στην ανάπτυξη του φορέα. Προβλέπονται κάποια συμβούλια κοινωνικού ελέγχου σε περιφερειακό επίπεδο, των οποίων όμως ο ρόλος είναι συμβουλευτικός. Πρέπει, πιστεύω, οι θεσμοί κοινωνικού ελέγχου να ενισχυθούν ενδεχομένως και με τη δημιουργία κεντρικού συμβουλίου κοινωνικού ελέγχου, με συμμετοχή κοινωνικών φορέων, με σαφείς αρμοδιότητες και ουσιαστικό λόγο όσον αφορά τον προσανατολισμό και τη στρατηγική ανάπτυξης του οργανισμού.

“

10

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

∆εν χωρά αμφιβολία ότι η Χρυσή Αυγή θα προσπαθήσει να βγει αλώβητη από τη διαδικασία της δίκης διαδίδοντας τα πιο ακραία ψέματα για τα δρώμενα στη δίκη. Η παρακολούθηση της δίκης, η ενίσχυση της πολιτικής αγωγής και όλων των πρωτοβουλιών που έχουν αναπτυχθεί για την κάλυψη της δίκης από αντιφασιστική σκοπιά, αποτελεί όρο για να μην τους επιτρέψουμε να το πετύχουν.

Μπροστά στη δίκη της Χρυσής Αυγής Η

έναρξη της δίκης των μελών της Χρυσής Αυγής είναι εξ αντικειμένου μια σημαντική στιγμή για το αντιφασιστικό ρεύμα στην κοινωνία. Μπορούμε να δούμε αυτή τη στιγμή και ως αφορμή για ένα αναστοχασμό και για την εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων σχετικά με την τακτική και τη στρατηγική μας απέναντι στο ναζιστικό κόμμα. Η ταχύτατη ανάδυση και η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ενός ναζιστικού κόμματος σε μια συγκυρία σκληρής κεντρικής πολιτικής αντίθεσης κατέστησε την ανάλυση του φαινομένου της Χρυσής Αυγής μέρος του γενικότερης αντιπαράθεσης.

Ο ρόλος των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων

Σε αυτό το πλαίσιο, από την πλευρά του ενιαίου ιδεολογικού και πολιτικού χώρου που συγκροτούν πλέον η ∆εξιά και το Κέντρο αναπτύχθηκε μια αρκετά ομοιογενής προσπάθεια διασύνδεσης της Χρυσής Αυγής με το κίνημα των πλατειών και την υποτιθέμενη “βία της Αριστεράς”. Στην προσπάθεια αυτή, ο κεντροδεξιός μύθος υποτίμησε σταθερά (και σκόπιμα) το υπόστρωμα των ιδεών στο έδαφος των οποίων άνθισε η Χρυσή Αυγή: τον εθνικισμό, το ρατσισμό, το σεξισμό και τον αντισημιτισμό. ∆εν είναι δύσκολο να καταλάβουμε το γιατί: πρόκειται για τις ίδιες πολιτικές δυνάμεις που επένδυσαν με συνέπεια σε αυτές τις ιδέες τις τελευταίες δεκαετίες (στην εκπαίδευση, την εξωτερική πολιτική, τον αθλητισμό και αλλού), ενώ ιδίως τα τελευταία χρόνια μείζονος σημασίας κρατικές πολιτικές φέρουν τη σφραγίδα αυτών των αντιλήψεων (Ξένιος ∆ίας, στρατόπεδα κράτησης μεταναστών κ.ά.). Τέλος, αυτή η ανάλυση παρακάμπτει τη σημαντικότερη αιτία της ανόδου του ναζιστικού κόμματος: την ταχεία, απόλυτη και καταλυτική απαξίωση του κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων. Ένα τόσο απαξιωμένο και αποτυχημένο πολιτικό σύστημα που επί χρόνια έχει διατηρήσει την κυριαρχία του επενδύοντας στο πελατειακό σύστημα, αλλά και στον εθνικισμό και το θεσμικό ρατσισμό, είναι λογικό να θέλει να τα φορτώσει όλα στις πλατείες και το ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς την ύπαρξη των οποίων – παρεμπιπτόντως - η επιρροή Χρυσή Αυγή θα είχε γιγαντωθεί.

Όμως, η δίκη της Χρυσής Αυγής αποτελεί μια ευκαιρία και έναν απολογισμό της “από εδώ” πλευράς. Νομίζω ότι κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων ετών τουλάχιστο δύο “οικείοι” μύθοι δοκιμάστηκαν και αποδείχθηκαν εσφαλμένοι.

Εσφαλμένοι μύθοι

Α. Από ορισμένες πλευρές διατυπώθηκε η άποψη ότι η ποινική και δικαστική αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής δεν είναι σκόπιμη γιατί δε θα είναι αποτελεσματική και θα ηρωοποιήσει την Χρυσή Αυγή. Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο: η (καθυστερημένη και σχεδόν εξαναγκασμένη) δικαστική δίωξη των εγκλημάτων της Χρυσής Αυγής υπήρξε το καθοριστικό ανάχωμα στην εξάπλωση της επιρροής της. Ας θυμηθούμε όχι μόνο τα δημοσκοπικά ποσοστά της Χρυσής Αυγής καθ’ όλη τη διάρκεια του 2013 και έως τη δολοφονία Φύσσα, αλλά και την ταχύτατη (τότε) ανάπτυξη της οργανωμένης της βάσης και θα αντιληφθούμε το άτοπο αυτής τη θέσης. Καλή και άγια λοιπόν η πολιτική αντιμετώπιση του ναζισμού, αλλά η ανοχή της οργανωμένης πολιτείας στην εγκληματική του δράση αποθρασύνει και ενισχύει τους ναζί. Β. Στη συζήτηση για την πολιτική αντιμετώπιση της ανάδυσης και της ταχύτατης ανάπτυξης της Χρυσής Αυγής, συχνά έλειπε η αίσθηση του επείγοντος και η επιλογή της συγκρότησης ενός πραγματικού αντιφασιστικού μετώπου που θα περιλάμβανε όλο το φάσμα των δυνάμεων που θα ήθελαν και θα μπορούσαν να σταθούν απέναντι στο φασισμό. Αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις το αντιφασιστικό μέτωπο ταυτιζόταν με τις επιμέρους πολιτικές επιλογές των διαφορετικών τάσεων της Αριστεράς. Η πορεία των πραγμάτων, όμως, έδειξε ότι ο αντιφασισμός δεν (μπορεί να) ταυτίζεται με επιμέρους πολιτικές επιλογές, ούτε δηλαδή με την αντίθεση στο μνημόνιο ούτε με την έξοδο από την ΕΕ ούτε με τη λαϊκή εξουσία ούτε με την αντίθεση στο κράτος αποκλείοντας από το εύρος των συμμαχιών του τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που απαντούν διαφορετικά σε αυτό που κάθε δύναμη θεωρεί ως κυρίαρχη αντίθεση στη συγκυρία. Καθόλου τυχαία, η οργανωμένη κρατική αντίδραση αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική στην ανάσχεση της

φασιστικής επιρροής από όλους αυτούς τους υποκειμενισμούς.

Περί νομιμοποίησης του αντιτρομοκρατικού

Η κριτική επανεξέταση κάποιων εκτιμήσεών μας σε σχέση με τη Χρυσή Αυγή θα πρέπει να μας κάνει κάπως πιο επιφυλακτικούς σε σχέση με εκτιμήσεις που διατυπώνονται και τώρα, όσον αφορά τη δικαστική αντιμετώπιση των κατηγορουμένων μελών της Χρυσής Αυγής. Αναφέρομαι στους φόβους που διατυπώνονται και εντός της Αριστεράς (προφανώς καλόπιστα) σε σχέση με τη πιθανότητα η δίκη της Χρυσή Αυγή να χρησιμεύσει ως μοχλός για τη νομιμοποίηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας και στην εκτίμηση ότι τα κατηγορούμενα μέλη της Χρυσής Αυγής κινδυνεύουν να πέσουν θύματα μιας κάποιας δικαστικής σκευωρίας. Το ζήτημα της εφαρμογής της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας και σε αυτή τη δίκη δεν είναι βέβαια καθόλου αμελητέο. Η θέσπιση ειδικής νομοθεσίας με το νόμο 2928/2001 και οι μετέπειτα τροποποιήσεις του, επικρίθηκε πολιτικά όχι μόνο από την τότε Αριστερά στο κοινοβούλιο (ΚΚΕ, ΣΥΝ), αλλά και από πολύ μεγάλη μερίδα ιδίως του νομικού επιστημονικού κόσμου (Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων κλπ). Και δικαίως επικρίθηκε. Οι ρυθμίσεις αυτές πράγματι δημιουργούν ένα κίνδυνο ποινικοποίησης συμπεριφορών χωρίς ποινικό ενδιαφέρον, ενώ οι δικονομικές διατάξεις δημιουργούν ένα πλαίσιο κάμψης των υπέρ των κατηγορουμένων εγγυήσεων σε μια σειρά από ζητήματα και η απαίτηση για κατάργησή τους είναι δίκαιη και πάντα ενεργή. Είναι, επίσης, σωστό να έχουμε την πάντα την αξίωση να μη γίνονται εκπτώσεις στα δικαιώματα των κατηγορουμένων ανεξάρτητα από την ταυτότητά τους. Ωστόσο, όλα τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι τα μέλη της Χρυσής Αυγής κακώς παραπέμπονται σε δίκη και ότι η τυχόν καταδίκη τους θα είναι άδικη ή θα οφείλεται στην αντιτρομοκρατική νομοθεσία. Ας θυμηθούμε ότι η κύρια κριτική απέναντι στον Ν.2928 αφορούσε στο γεγονός ότι αυτή διεύρυνε τόσο πολύ τα όρια της συμμετοχής στην εγκληματική οργάνωση (το υποκειμενικό στοιχείο της πράξης) ώστε επέτρεπε να περιληφθούν σε αυτή όχι μόνο οι πράγματι συμμετέ-

χοντες, αλλά και οι απλοί συμπαθούντες χωρίς όμως έμπρακτη εμπλοκή στη δράση της οργάνωσης. Κατακρίθηκε δηλαδή η αντιτρομοκρατική νομοθεσία γιατί δημιούργησε το πλαίσιο ώστε να διωχθούν όχι οι πράξεις, αλλά το φρόνημα και η ιδεολογική συμπάθεια.

Πολιτική βασιζόμενη στη συκοφαντία

∆εν νομίζω ότι είναι αυτή η περίπτωση της Χρυσής Αυγής. Εν προκειμένω είναι προφανές ότι έχουμε πράξεις και μάλιστα δεκάδες πράξεις βίας κατά μεταναστών και αντιφασιστών σε όλη τη χώρα. Για αυτές τις πράξεις, η αξίωση για ποινική τιμωρία είναι ορθή και χωρίς αιρέσεις. Αν, επομένως, αποδειχθεί (και για όσους αποδειχθεί) πραγματική εμπλοκή στην εγκληματική δραστηριότητα της Χρυσής Αυγής, δηλαδή στις δεκάδες πράξεις βίας κατά μεταναστών κι αντιφασιστών τα τελευταία χρόνια, η ποινική κύρωση δε θα είναι ούτε άδικη ούτε φρονηματική, αλλά συνέπεια αυτών ακριβώς των πράξεων. Να επισημάνω στο σημείο αυτό ότι η εφαρμογή των διατάξεων του Ν.2928/2001 θα κριθεί μέσα στη δικαστική αίθουσα, στο πλαίσιο της διαδικασίας της ποινικής δίκης. Εκεί θα κριθεί αν θα υπάρξει χρήση των διατάξεων του Ν.2928/2001 προς βλάβη των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων ή όχι. Έχω την πεποίθηση ότι η πολιτική αγωγή, υπερασπιζόμενη τις πάγιες θέσεις που έχουν διατυπώσει οι πολύ άξιοι συνήγοροι που τη συγκροτούν, δε θα συνηγορήσει σε εφαρμογή διατάξεων που έχουν πάγια επικριθεί ως επικίνδυνες για το δικαίωμα υπεράσπισης των κατηγορουμένων. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο: ο ναζισμός ιστορικά έκανε πολιτική βασιζόμενος στη συκοφαντία, στο ακραίο ψεύδος και τη διάδοσή του. ∆εν χωρά αμφιβολία ότι η Χρυσή Αυγή θα προσπαθήσει να βγει αλώβητη από τη διαδικασία της δίκης διαδίδοντας τα πιο ακραία ψέματα για τα δρώμενα στη δίκη. Η παρακολούθηση της δίκης, η ενίσχυση της πολιτικής αγωγής και όλων των πρωτοβουλιών που έχουν αναπτυχθεί για την κάλυψη της δίκης από αντιφασιστική σκοπιά, αποτελεί όρο για να μην τους επιτρέψουμε να το πετύχουν. Βασίλης Παπαστεργίου

Ο γύρος τού

ΚΟΣΜΟΥ

11

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Η ελληνική κρίση αποκαλύπτει τα προβλήματα της Ευρώπης

Ιστορική προσέγγιση ΗΠΑ - Κούβας

Συνέντευξη με τον Τζοβάνι Μπαλσέ, καθηγητής διεθνούς οικονομίας στο πανεπιστήμιο του Τορίνο. σελ. 12, 13

Η συνάντηση των δύο ηγετών ΗΠΑ – Κούβας στον Παναμά είναι η πρώτη επίσημη μετά τη διακοπή των σχέσεων το 1961. σελ. 14

Εκλογές νευρικότητας και αβεβαιότητας Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΡΟ∆ΕΞΙΟΙ ΧΤΥΠΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΦΙΝΛΑΝ∆ΙΑΣ

Των Νίκου Σερβετά και Βαγγέλη Πατούχα

ηγέτης του κόμματος, Τίμο Σόινι, προετοιμάζει το κόμμα του για άσκηση συντεταγμένης και χωρίς ακρότητες κυβερνητικής πολιτικής. Σε ζητήματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής το κόμμα των Αληθινών Φινλανδών και του Κέντρου έχουν αλληλοκατανόηση, αν όχι ταύτιση απόψεων. Επιδιώκουν εποικοδομητικές σχέσεις με τη Ρωσία και αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τυχόν ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.

Π

ολύ καλή η πολιτική συναίνεση και οι κυβερνήσεις συνεργασίας ως στοιχείο για να θαυμάζουν οι μέσοι πολίτες άλλων χωρών, το πολιτικό σύστημα μιας τρίτης χώρας. Το κακό, όμως, που έχουν οι κυβερνήσεις τέτοιας δομής και αντίληψης είναι ότι δεν παράγουν πολιτική. Μπορούν να διαχειρίζονται την οικονομία μιας χώρας όταν αυτή βρίσκεται σε ανάπτυξη ή έστω είναι σταθερή, αλλά απ’ ότι φαίνεται είναι πάρα πολύ δύσκολο να διαχειριστούν την οικονομία όταν η χώρα βρίσκεται σε κρίση. Στην κατάσταση, δηλαδή, που βρίσκεται αυτή τη χρονική στιγμή η Φινλανδία. Σύμφωνα με όλα τα δεδομένα, οι εκλογές που γίνονται σήμερα στην πιο «παράξενη» χώρα του Βορρά, θα αναδείξουν ως επόμενο πρωθυπουργό τον Γιούχα Σίπιλε, επικεφαλής του κόμματος του «Κέντρου», του μόνου –εκτός από το ακροδεξιό «Γνήσιοι Φινλανδοί»- από τα οκτώ κόμματα της απερχόμενης βουλής, που δεν συμμετείχε σε κάποια από τις κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν στη χώρα την τελευταία τριετία. Ο Σίπιλε θα παραλάβει μία χώρα η οποία από φτωχός συγγενής των Σκανδιναβικών χωρών, μετά την πτώση του τοίχους του Βερολίνου και λόγω των ειδικών σχέσεων που είχε με τη Σοβιετική Ένωση, έγινε «μεσολαβητής συμβολαίων» εκμεταλλεύτηκε την υψηλή τεχνολογία που είχε παραχθεί στη χώρα, εντάχθηκε και υπερενισχύθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έως τη στιγμή που όλα τελειώνουν και ο κύκλος κλείνει.

Η κατάσταση σήμερα

Η Φινλανδία βρίσκεται αντιμέτωπη με διαρκή οικονομική ύφεση. Κύριες αιτίες είναι οι περιορισμένες επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς, η μείωση του κύκλου εργασιών σε δυναμικούς τομείς όπως η τεχνολογία λόγω της κατάρρευσης της ΝΟΚΙΑ, οι ιδιωτικοποιήσεις και η μεταφορά των κερδών των εταιρειών, στο εξωτερικό και η δραστική μείωση των εξαγωγών προς τη Ρωσία. Τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας προβαίνουν σε απολύσεις και δραστικές περικοπές. Υπάρχει έντονη αβεβαιότητα μεταξύ των εργαζομένων για το μέλλον τους, γεγονός που περιορίζει την καταναλωτική δραστηριότητα και παρατείνει την ύφεση. Ταυτόχρονα η χώρα πρέπει να απαντήσει στις προκλήσεις που επιφέρει ο νέος διεθνής συσχετισμός δυνάμεων. Μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο, η Φινλανδία είχε προσαρμοστεί με επιτυχία στο καθεστώς της ιδιόρρυθμης ουδετερότητας έναντι της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που της επέτρεψε να κατακτήσει υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Σήμερα είναι εγκλωβισμένη στο δίλημμα της ένταξης ή μη στο ΝΑΤΟ. Πρόκειται για ιδιαίτερα μεγάλη πρόκληση η λήψη των αποφάσεων για τη

Η Ελλάδα στο στόχαστρο

Γιούχα Σίπιλα, επικεφαλής του «Κέντρου» και κατά τα φαινόμενα ο επόμενος πρωθυπουργός της Φινλανδίας. Οι συμπατριώτες του τον θεωρούν «δικό τους άνθρωπο» καθώς τον βλέπουν δίπλα τους να μιλάει με τα ίδια λόγια που μιλάνε και αυτοί. Ένα προσωπικό-οικογενειακό πρόβλημα, το οποίο ούτε καν αναφέρεται στον φινλανδικό Τύπο, τον ανάγκασε να μην συμμετέχει όσο θα έπρεπε στην προεκλογική εκστρατεία. Παρ’ όλα αυτά είδε τη δημοτικότητα του και του κόμματός του να ανεβαίνει κατακόρυφα. Το μεγάλο ερώτημα: Αν θα καλέσει τους ακροδεξιούς «Αληθινούς Φινλανδούς» να συμμετέχουν στο νέο κυβερνητικό σχήμα. διαμόρφωση των νέων αρχών της αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής της χώρας, αφού τυχόν ένταξη στο ΝΑΤΟ θα διαταράξει στις σχέσεις με τη γειτονική Ρωσία σε δραματικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις θα είναι και οικονομικές. Οι συζητήσεις και οι αντιπαραθέσεις για τις σχέσεις της χώρας με τη ∆ύση το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία είναι ιδιαίτερα έντονες για τον παραδοσιακά συναινετικό και χαμηλών τόνων φινλανδικό πολιτικό διάλογο. Τόσο οι πολιτικές ηγεσίες, όσο και η κοινή γνώμη παρουσιάζουν συμπτώματα νευρικότητας και αβεβαιότητας. Η πλειοψηφία των Φινλανδών τάσσεται κατά της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Παράλληλα, υπάρχει έντονη ανησυχία προς την πλευρά της Ρωσίας. Έντονος είναι και ο ευρωσκε-

πτισμός που επιβαρύνεται από την κρίση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης.

Συνεργασία με ακροδεξιούς

Τα κύρια κόμματα του σημερινού κυβερνητικού σχηματισμού, το συντηρητικό «Εθνική Ένωση» και το «Σοσιαλδημοκρατικό», θα είναι οι μεγάλοι χαμένοι των εκλογών. Μεγάλος νικητής θα είναι το κεντρώο κόμμα ο πρόεδρος του οποίου, o Γιούχα Σίπιλα θα είναι ο νέος πρωθυπουργός της χώρας. Το κόμμα των «Αληθινών Φινλανδών» προβλέπεται ότι θα υποστεί μείωση της εκλογικής του δύναμης. Εκτιμάται, όμως, ότι θα είναι ο κύριος εταίρος στην κυβέρνηση του «Κέντρου». Ο χαρισματικός και μετριοπαθής

Ξαναζωντανεύει “η ρωσική αρκούδα”

Ε

ντυπωσιακό μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός της ανακοίνωσης κοινών στρατιωτικών ασκήσεων των έως τώρα ήρεμων και ειρηνικών χωρών του Βορρά (Οι Σκανδιναβικές Νορβηγία, Σουηδία, ∆ανία, μαζί με Φινλανδία και Ισλανδία) «προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ρωσική απειλή», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει δημοσίευμα της νορβηγιής εφημερίδας Aftonposten, την περασμένη εβδομάδα. Ακολούθησε πλήθος δημοσιευμάτων στον τύπο και στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα όλων αυτών των χωρών. «Ο τρόπος που αντέδρασε στην Ουκρανία και η συμπεριφορά της Μόσχας, στη θάλασσα της Βαλτικής και σε σημεία της Αρκτικής, δείχνει ότι κάτι έχει αλλάξει στην εξωτερική πολιτική που ακολουθεί η Ρωσία (...) Ενεργούμε συνειδητά και δεν μας ενδιαφέρει η αντίδραση της» είπε σε τηλεοπτικό δίκτυο της χώρας του ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Άμυνας της Σουηδίας Πέτερ Χούλτκβιστ ενισχύοντας με τη δήλωση του δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών που θέλουν τη Φινλανδία και τη Σουηδία να συνομιλούν ανοικτά πλέον για ένταξη τους στο ΝΑΤΟ. Από τις πέντε χώρες του Βορρά η ∆ανία, η Νορβηγία και η Ισλανδία είναι μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας ενώ η Σουηδία και η

Αναφορικά με την ελληνική κρίση, ο Τίμο Σόινι βάλλεται κύρια κατά των Βρυξελλών χαρακτηρίζοντας το ευρώ ως «πυραμίδα απάτης». Τονίζει δε ότι η βοήθεια που δόθηκε στην Ελλάδα είναι για τη σωτηρία του γερμανογαλλικού τραπεζικού συστήματος κι όχι για τον Ελληνικό λαό. Το ελληνικό ζήτημα είναι από τα κεντρικά ζητήματα της προεκλογικής περιόδου, αφού χρησιμοποιείται ως παράδειγμα προς αποφυγή. Ειδικά επικρίνεται η οικονομική και δημοσιονομική πολιτική που ακολουθήθηκε στην Ελλάδα πριν την κρίση. Το συντηρητικό κόμμα είχε ως μήνυμα στο προεκλογικό του διαφημιστικό υλικό το σύνθημα «ο δρόμος της ευθύνης κι ο δρόμος της Ελλάδος». Αναγκάστηκε να το αποσύρει λόγω των αντιδράσεων της πρεσβείας της Ελλάδος στη Φινλανδία και της ελληνικής παροικίας. Όλα τα κόμματα εκτός του «Συνασπισμού της Αριστεράς» τάσσονται υπέρ μιας σκληρής αντιμετώπισης των διαπραγματευτικών θέσεων της Ελλάδος. Ο «Συνασπισμός της Αριστεράς» αναμένεται να διατηρήσει την εκλογική του δύναμη, ενώ θεωρείται απίθανο να κληθεί να συμμετάσχει στο νέο κυβερνητικό συνασπισμό.

Φινλανδία βρίσκονται, τυπικά τουλάχιστον, στο ονομαζόμενο «στρατόπεδο των ουδετέρων κρατών». Σύμφωνα με ειδησεογραφικό πρόγραμμα της SVT, στις 10/4, οι πέντε χώρες του Βορρά και «προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ρωσική απειλή» έχουν συμφωνήσει να συνεργαστούν σε: Περισσότερες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις. Βιομηχανική συνεργασία για την παραγωγή αμυντικών συστημάτων και εξοπλισμού. Συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών των μυστικών υπηρεσιών. Αλληλοκάλυψη και βοήθεια σε πιθανή επίθεση στα διαδικτυακά μέσα. Αυξημένη συνεργασία με τις χώρες της Βαλτικής. Παρατηρητές στη Στοκχόλμη θεωρούν ότι «αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από το να αποκτήσει λόγο ύπαρξης ο κατά τα άλλα παρασιτικός στρατιωτικός μηχανισμός των χωρών αυτών και ο ουσιαστικός λόγος είναι να γίνουν δημόσιες επενδύσεις στην πολεμική βιομηχανία. Πηγή της «Ε» στο Ελσίνκι αναφέρει ότι «Η τυχόν ένταξη της Φινλανδίας, αλλά και της Σουηδίας, στο ΝΑΤΟ δεν είναι απόφαση του άμεσου μέλλοντος. Η τελική απόφαση εντάσσεται στην χρονική περίοδο των επόμενων 5 - 10 ετών». Το θέμα πέρασε σχεδόν απαρατήρητο ή εντέχνως υποβαθμισμένο από το σύνολο, σχεδόν, του υπόλοιπου ευρωπαϊκού τύπου. Ν.Σ.

12

“

“

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Η Ευρώπη, όπως αποδεικνύει και το πρόβλημα της Ελλάδας, δεν είναι σε θέση να διατυπώσει μια πολιτική αλληλεγγύης, έχει πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και εθνικούς εγωισμούς: για παράδειγμα τον φορολογικό ανταγωνισμό, τον μη εναρμονισμό των φόρων επί των κερδών, την έλλειψη κοινής δημοσιονομικής πολιτικής.

Το σίγουρο είναι πως η γερμανική πλευρά έχει καταλήξει στην εκτίμηση ότι όσο αργότερα επέλθει μια συμφωνία, τόσο πιο επικερδής μπορεί να είναι αυτή για την πλευρά της.

Τι θέλει τελικά το Βερολίνο;

Τη συνέντευξη πήραν ο Παύλος Κλαυδιανός και η Τόνια Τσίτσοβιτς

Οι “ευρω-μονταζιέρες” κατηγορούν την Ελλάδα για κακή προετοιμασία στις διαπραγματεύσεις, αλλά στις Βρυξέλλες γκρινιάζουν και για τη διγλωσσία που εκπέμπουν Μέρκελ και Σόιμπλε Του ∆ημήτρη Σμυρναίου

Κ

άποιοι στο Βερολίνο έλεγαν στα μέσα της περασμένης εβδομάδας ότι η Άνγκελα Μέρκελ τήρησε την υπόσχεσή της προς τον Αλέξη Τσίπρα για ένα «μορατόριουμ» στις δηλώσεις, που δυναμίτιζαν τη διαπραγμάτευση, βάζοντας «πάγο» στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Πράγματι, ο γερμανός υπουργός Οικονομικών είχε παραμείνει ασυνήθιστα σιωπηλός το τελευταίο διάστημα και αυτό είχε από πολλούς εκληφθεί ως ένα θετικό σημάδι σε σχέση με την τύχη της διαπραγμάτευσης.

Οι δηλώσεις του «συστήματος Σόιμπλε»

Όμως, το «σύστημα Σόιμπλε» άρχισε ήδη από τις αρχές της περασμένης εβδομάδας να εκδηλώνει τις προθέσεις του με δηλώσεις και διαρροές, που κινούνταν στο γνωστό μοτίβο: «Η Ελλάδα δεν έχει ξεκαθαρίσει τι είδους μεταρρυθμίσεις σχεδιάζει», «Η κυβέρνηση Τσίπρα σκέφτεται πρόωρες εκλογές, που θα πάρουν χαρακτήρα δημοψηφίσματος για το Grexit» άρχισαν να γράφουν τα γερμανικά μέσα, ενώ στις διαρροές κατά της Αθήνας πρωτοστατούσαν και διάφορα μεγάλα πρακτορεία από τον αγγλοσαξωνικό χώρο, που έτσι κι αλλιώς αναζητούν μετά μανίας κακές ειδήσεις για την ευρωζώνη. Όταν και ο οικονομολόγος Κλέμενς Φουστ, ένας εκ των επιστημονικών συμβούλων του κυρίου Σόιμπλε, έκανε δήλωση υποστηρίζοντας, ότι η ελληνική κυβέρνηση ουσιαστικά στοχεύει στην έξοδό της από την ευρωζώνη, ήταν πλέον προφανές ότι η μερική ανακωχή είχε λήξει. Ο κ. Σόιμπλε βρέθηκε στη συνέχεια μακριά από το πεδίο ελέγχου της Μέρκελ, στο περιβάλλον της Ουάσιγκτον, και άρχισε τους λεκτικούς πυροβολισμούς. Στην ουσία επανέλαβε αυτό που διαρκώς λέει από την πρώτη μέρα της κυβερνητικής αλλαγής στην Αθήνα: «Οι Έλληνες μπο-

ρούν να έχουν όποια κυβέρνηση θέλουν, αλλά αν δεν ακολουθήσουν το δικό μας πρόγραμμα δεν πρόκειται να λάβουν καμιά χρηματοδότηση».

Πιθανές διαφοροποιήσεις

Έμπειρος συντάκτης στο υπουργείο Οικονομικών στο Βερολίνο σχολίαζε χαρακτηριστικά: «είναι πιο εύκολο να δεις τρένο να βγαίνει από τις ράγες παρά το Σόιμπλε να αλλάζει γραμμή». Ωστόσο, πίσω από την εμμονή στην ίδια σκληρή γραμμή, που κατά πολλούς είχε και το νόημα να προκαταλάβει τις οποιεσδήποτε αμερικανικές πιέσεις, αλλά και να δείξει τη διαφωνία του με τις προσεγγίσεις του ∆ΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για την συνολικότερη αντιμετώπιση της κρίσης, κάποιοι πρόσεξαν μια ελαφρά διαφοροποίηση την Πέμπτη το βράδυ. «Ζητάμε δομικές μεταρρυθμίσεις, σε αντάλλαγμα για την οικονομική βοήθεια προς την Αθήνα», τόνισε ο κ. Σόιμπλε χωρίς να μπει σε λεπτομέρειες, ενώ αργότερα διευκρίνιζε ότι «ποτέ δεν ζητάμε το 100%, δεν είμαστε τόσο τέλειοι». Όταν, μάλιστα, ρωτήθηκε συγκεκριμένα για τα σενάρια Grexit, απάντησε ότι τα μέσα ενημέρωσης γράφουν πολλές ανοησίες. «Έχω πει σε γερμανούς δημοσιογράφους ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα υποφέρουν περισσότερο από την πλειοψηφία των Γερμανών», πρόσθεσε σιβυλλικά. Κάποιοι κράτησαν επίσης στα «συν» και την «υπόσχεση του», πως ότι και αν γίνει «δεν θα πάρουμε το ρίσκο να αποσταθεροποιήσουμε την παγκόσμια οικονομία». Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς αν όλα αυτά αποτελούν το προοίμιο μιας υποχώρησης από τη μεριά του Βερολίνου. Το σίγουρο είναι πως η γερμανική πλευρά έχει καταλήξει στην εκτίμηση ότι όσο αργότερα επέλθει μια συμφωνία, τόσο πιο επικερδής μπορεί να είναι αυτή για την πλευρά της. Με άλλα λόγια ,εκτιμά πάντα ότι ο χρόνος είναι με το μέρος της και θα συνεχίζει να πιέζει μέχρι τέλους την Αθήνα.

Γερμανική Αριστερά: Νεκροθάφτης της ευρωπαϊκής ιδέας η κυβέρνηση του Βερολίνου

Έτσι όλοι προβλέπουν ότι στο πολυαναμενόμενο Γιούρογκρουπ στη Ρίγα της Λετονίας στις 24 Απριλίου δεν πρόκειται να μπει οριστικό τέλος στη βασανιστική διαδικασία. Αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και από τις προθέσεις του Βερολίνου. Ανεξαρτήτως των δημοσιευμάτων, που κατηγορούν την Ελλάδα για κακή προετοιμασία πριν τις συζητήσεις με τους θεσμούς, ανάλογες πληροφορίες έρχονται και από τις Βρυξέλλες σε σχέση με τη γραμμή του Βερολίνου. Υπάρχει η εκτίμηση ότι άλλα μηνύματα στέλνονται από την καγκελαρία και άλλα από το υπουργείο Οικονομικών και αυτό δυσκολεύει και τους κοινοτικούς αξιωματούχους να καταλάβουν προς τα πού κλίνουν οι διαπραγματεύσεις. Ο πρόεδρος της Αριστεράς στο Βερολίνο Μπέρντ Ρίξινγκερ κάλεσε τη Γερμανίδα καγκελάριο να εγκαταλείψει την αναβλητική της στάση και να ξεκαθαρίσει επιτέλους τι ακριβώς επιδιώκει το κόμμα της. Ο Ρίξινγκερ υποστήριξε ότι η κυβέρνηση του Βερολίνου κινδυνεύει να μετατραπεί σε «νεκροθάφτη» της ευρωπαϊκής ιδέας, την οποία υποστηρίζει πάντα στα λόγια. Την ίδια ώρα, η ακραία νεοφιλελεύθερη πτέρυγα του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος (οι οικονομιστές) διαδίδει ότι θα επιδιώξει τη διεξαγωγή εντός της κοινοβουλευτικής του ομάδας μιας συζήτησης για ένα σχέδιο Β, που θα αφορά την αντιμετώπιση της αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τα πνεύματα που απελευθέρωσαν από το μπουκάλι οι νεοφιλελεύθερες αλχημείες του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι προφανώς δύσκολο να γυρίσουν πάλι μέσα σε αυτό. Ακόμα και αν αυτός θεωρεί ότι μπορεί να τα υποτάξει.

•

Κρίνοντας την κατάσταση της οικονομίας στην Ευρώπη σήμερα, ποια είναι τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά; Το επίσημο σχέδιο για την Ευρώπη έχει ισορροπία; Η Ευρώπη είναι ακόμη σε διαφορετική φάση σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα, που είναι πιο πραγματιστικές χώρες, εφάρμοσαν επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, που τις βοήθησαν να βγουν από την κρίση. Αντίθετα, στην Ευρώπη υπάρχει μια αντιφατική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ασκεί επεκτατική νομισματική πολιτική, εισάγει μεγάλη ρευστότητα στο σύστημα, αλλά οι δημοσιονομικές πολιτικές, που είναι ο δεύτερος πυλώνας της οικονομικής πολιτικής, είναι υφεσιακές. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε όλοι. Αυτή η ιδεολογία μάς φέρνει πίσω στη δεκαετία του ‘30, όταν μπροστά στη μαζική ανεργία της Μεγάλης Ύφεσης οι οικονομικές πολιτικές έδιναν την προτεραιότητα στη μείωση του χρέους. Μετά ήρθε ο Ρούζβελτ με το New Deal. Η Γερμανία και η Βόρεια Ευρώπη δεν έχουν το πρόβλημα του χρέους, έχουν πολύ χαμηλή ανεργία, αλλά επιβράδυναν τη μεγέθυνση. Η γερμανική οικονομία έχει πολύ ισχυρή βιομηχανία και ένα μοντέλο μεγέθυνσης που ρυμουλκείται από τις εξαγωγές. Θα έπρεπε να προωθηθεί η εσωτερική ζήτηση και να αυξηθούν οι μισθοί. Η ελληνική περίπτωση αποκάλυψε όλα αυτά τα προβλήματα; Ναι. Η Ευρώπη, όπως αποδεικνύει και το πρόβλημα της Ελλάδας, δεν είναι σε θέση να διατυπώσει μια πολιτική αλληλεγγύης, έχει πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και εθνικούς εγωισμούς: για παράδειγμα τον φορολογικό ανταγωνισμό, τον μη εναρμονισμό των φόρων επί των κερδών, την έλλειψη κοινής δημοσιονομικής πολιτικής. Έχουμε ενιαίο νόμισμα, αλλά όχι ένα κράτος. Είμαι πολύ ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών στην Ελλάδα, επειδή πιστεύω, όπως ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, ότι η Ελλάδα μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη, να δώσει μια ώθηση, για να αλλάξει η οικονομική πολιτική. Η Ιταλία έχει μακροπρόθεσμη βιομηχανική παρακμή, το χρέος της είναι ίσο με το 130% του ΑΕΠ, είχαμε τρία χρόνια ύφεσης και φτωχοποίησης, η ανεργία είναι πολύ υψηλή. Οι νέοι πτυχιούχοι δεν βρί-

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

∆ΙΕΘΝΗ

Η ελληνική κρίση αποκαλύπτει τα προβλήματα της Ευρώπης

13

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΤΖΟΒΑΝΙ ΜΠΑΛΣΕ*

Τι σημαίνει πολύπολικός κόσμος σήμερα, με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να είναι λιγότερο επικίνδυνος; Πού οφείλεται η οικονομική ανισορροπία που τον διακρίνει; ∆ιαφέρει το φαινόμενο των πολυεθνικών σήμερα, από αυτό τού πρόσφατου παρελθόντος; Ποιος ο ρόλος της Κίνας; Ποια πολιτική θα μπορούσε να έχει η Αριστερά έναντι αυτών των νέων δεδομένων γενικά και ειδικά μια χώρα, με τους πρόσθετους περιορισμούς όπως η Ελλάδα; Για όλα αυτά συζητήσαμε με τον καθηγητή ∆ιεθνούς Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και φίλο της Ελλάδας και του ΣΥΡΙΖΑ Τζοβάνι Μπαλσέ, ο οποίος πρόσφατα επισκέφθηκε τη χώρα μας ως προσκεκλημένος του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Αθήνας.

σκουν δουλειά και μεταναστεύουν. Είχα την ελπίδα ότι Γαλλία και Ιταλία θα ήταν περισσότερο ανοιχτές στις προτάσεις της Ελλάδας, έστω και χωρίς τέλειο συντονισμό. Απογοητεύτηκα από την ευθυγράμμιση της κυβέρνησής μας με τις γερμανικές θέσεις.

Ένας πολυπολικός κόσμος χωρίς διεθνείς θεσμούς

Ο πολυπολικός κόσμος είναι, άραγε, καλύτερος από το διπολικό; Είναι καλύτερος, αλλά και πιο επικίνδυνος, γιατί ένας μονοπολικός ή διπολικός κόσμος, όπως τον καιρό της βρετανικής ηγεμονίας πριν από το 1914 ή της ηγεμονίας των ΗΠΑ στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ήταν και πιο σταθερός. Ένας πολυπολικός κόσμος είναι και πιο συγκρουσιακός, πιο ασταθής. Υπάρχει ένα πρόβλημα μακροοικονομικής ισορροπίας. Τα ισοζύγια πληρωμών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ένα παιχνίδι με μηδενικό άθροισμα, τα πλεονάσματα και τα ελλείμματα ισορροπούνται. Στο παρελθόν, οι ΗΠΑ με ένα ελλειμματικό ισοζύγιο πληρωμών ήταν ο μεγάλος αγοραστής στην παγκόσμια οικονομία. Ήταν ένας «ένοπλος οφειλέτης», για να παραφράσουμε τον Μακιαβέλι, που ήταν σε θέση να ασκήσει μια πολιτική και στρατιωτική εξουσία πάνω στους πιστωτές του. Πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, από το 1870 ως το 1914, αυτός ήταν ο ρόλος τής Μεγάλης Βρετανίας, που είχε χρέος προς τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά είχε την αυτοκρατορία. Τώρα οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον ο μεγάλος τελικός αγοραστής, και η Κίνα, όπως η Γερμανία, η ΕΕ, είναι καθαροί εξαγωγείς. Αυτό προκαλεί μια παγκόσμια ανισορροπία. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά είναι πιο δημοκρατικό το διεθνές σύστημα. Απουσιάζουν, όμως, διεθνείς θεσμοί, νομιμοποιημένοι από τη δημοκρατία και αντιπροσωπευτικοί, που να είναι σε θέση να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις. Υπάρχει λίγος συντονισμός των οικονομικών πολιτικών. Είναι πολύ ελλιπής μια πολιτική παγκόσμιας governance. Έπειτα από την κρίση του ∆ιεθνούς Οργανισμού Εμπορίου (WTO) λείπουν διεθνείς θεσμοί που να είναι σε θέση να παίξουν αποτελεσματικά αυτόν το ρόλο.

πτώση της τιμής του πετρελαίου, ενώ η Κίνα και η Ινδία εξακολουθούν να μεγεθύνονται, έστω και με πολλές αντιθέσεις.

Η νέα γενιά πολυεθνικών έχει έδρα τον … Νότο

Οι ΗΠΑ φαίνεται να αντιλαμβάνονται πρώτες ότι ο κόσμος είναι πολυπολικός. Γι’ αυτό ενδιαφέρεται τόσο πολύ ο Ομπάμα για την οικονομική πολιτική της Ευρώπης; Ναι, αλλά ενδιαφέρεται και για την οικονομική πολιτική της Κίνας, που είχε πάρα πολύ μεγάλη μεγέθυνση ως εξαγωγέας. Η Κίνα τροποποιεί βαθμιαία το μοντέλο ανάπτυξής της, αναπτύσσοντας την εσωτερική ζήτηση. Στις πλουσιότερες βιομηχανικές περιφέρειες, δηλαδή στα νοτιοανατολικά, μεταξύ Σαγκάης και Καντόν, υπήρξαν μεγάλα κοινωνικά κινήματα και αυξήθηκαν πολύ οι μισθοί, κι έτσι κάποιες πολυεθνικές που ενδιαφέρονται μόνο για το κόστος εργασίας, μετέφεραν την παραγωγή από την Κίνα στο Βιετνάμ ή σε άλλες περιοχές. Γιατί η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία παίρνουν μέρος στην τράπεζα των BRICS; Για να έχουν πρόσβαση στις νέες αγορές. Πρόσφατα το Ηνωμένο Βασίλειο προσχώρησε στην Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομής, που είναι υπό κινέζικη επιρροή, προς δυσαρέσκεια των Αμερικανών. Το City θέλει να φροντίσει τα συμφέροντά του στην Ασία. Η ιστορία των BRICS είναι παράξενη. Τον πρώτο καιρό αυτά τα αρχικά έβαζαν μαζί πολύ διαφορετικές χώρες μόνο επειδή μεγεθύνονταν γρήγορα. Όμως στις ίδιες τις χώρες άρεσε αυτή η ιδέα και δημιούργησαν θεσμούς για τον συντονισμό τους. Σήμερα η Ρωσία έχει μεγάλα οικονομικά προβλήματα, με την

Ποια είναι η εικόνα των πολυεθνικών σήμερα; Για πολλά χρόνια το μοντέλο ήταν το αμερικάνικο: δηλαδή, μια ολιγοπωλιακή επιχείρηση, πολύ μεγάλη, με τεχνολογικό μονοπώλιο, με brand, δηλαδή πολύ ισχυρή αρχικά στις ΗΠΑ, η οποία εξαπλώνεται στον υπόλοιπο κόσμο. Έπειτα είχαμε άλλα μοντέλα, το γιαπωνέζικο, το κορεάτικο και τις ευρωπαϊκές πολυεθνικές. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια, υπάρχει το φαινόμενο των πολυεθνικών των αναδυόμενων χωρών, κατά το 40% κινεζικών, αλλά και ινδικών, βραζιλιάνικων ή μεξικάνικων. Σε τι βασίζονται; Κυρίως σε δύο λόγους: Πρώτον, είναι εξαγωγείς, που αρχίζουν μετά να παράγουν και στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή ή στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες: είναι το μοντέλο επένδυσης ΝότοςΝότος. ∆εύτερον, υπάρχουν επίσης οι άμεσες επενδύσεις Νότου- Βορρά, για παράδειγμα μια ινδική εταιρεία που επενδύει στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράδοξο, επειδή χώρες με χαμηλό μισθό επενδύουν σε χώρες με υψηλό μισθό. Ο λόγος είναι ότι θέλουν να αγοράσουν τεχνολογία και εμπορικά brand που δεν έχουν. Για παράδειγμα, μια κινέζικη επιχείρηση, η Geely, το 2010 αγόρασε τη Volvo, που ήταν πολύ ανώτερη σε τεχνολογία, αλλά βρισκόταν σε κρίση. Οι Κινέζοι είχαν μεγάλο cash, γιατί η αγορά τους σε αυτοκίνητα είναι η μεγαλύτερη του κόσμου. Πολλές κινέζικες επιχειρήσεις ανήκουν ακόμη στο κράτος, στην κεντρική κυβέρνηση ή στις περιφέρειες και στους δήμους. Και η Ινδία έχει πολλές πολυεθνικές; Ναι, η Ινδία έχει πολυεθνικές, πχ στη φαρμακοβιομηχανία, στο λογισμικό, στο χάλυβα. Όταν μια ινδική επιχείρηση αγοράζει μια επιχείρηση στην Ευρώπη, δεν κλείνει το εργοστάσιό της για να εξάγει από την Ινδία. Το ίδιο ισχύει για τις κινέζικες επιχειρήσεις. Οι πολυεθνικές δεν είναι πάντα τεράστιες επιχειρήσεις. Αν μια χώρα θέλει να προσελκύσει επενδύσεις σε μια περιφέρεια ή

σε μια πόλη, πρέπει να προσπαθήσει να έχει μια διαπραγματευτική εξουσία με τις πολυεθνικές. Για παράδειγμα, στο Τορίνο που υπάρχει η παράδοση της αυτοκινητοβιομηχανίας, η Τζένεραλ Μότορς επένδυσε στη μηχανική των κινητήρων, οι Κινέζοι έχουν επενδύσει στο ντιζάιν. Αν αναπτύξεις τις υποδομές, την εκπαίδευση, την έρευνα, έχεις πόρους που μπορείς να διαπραγματευτείς. Αν μια περιοχή προσφέρει μόνο φορολογικά κίνητρα, δηλαδή λιγότερους φόρους, οι πολυεθνικές έρχονται μόνο για λόγους κόστους. Και επειδή υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στις περιοχές, όλοι προσφέρουν περισσότερα φορολογικά κίνητρα, και στο τέλος χάνουν. Για την Κίνα, η Ελλάδα είναι ενδιαφέρουσα, γιατί οι Κινέζοι κοιτάζουν πολύ προς την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Το ενδιαφέρον τους για τον Πειραιά εντάσσεται σ’ αυτή την οπτική. Η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει μια σφαιρική οπτική, να διαπραγματευτεί μια συνεργασία, στο εσωτερικό της οποίας θα μπορούσε να προτείνει στους Κινέζους να επενδύσουν σε τομείς υψηλής έντασης γνώσης, ή στις πράσινες τεχνολογίες. Στην Ελλάδα οι ανθρώπινοι και οι τεχνολογικοί πόροι δεν λείπουν.

∆ιαπραγμάτευση όχι από θέση αδυναμίας

Ποια θα μπορούσε να είναι η θέση του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στις πολυεθνικές, καθώς η Ελλάδα έχει μεν ανάγκη από επενδύσεις, αλλά αυτές πιο πολύ συνδέονται με τις ιδιωτικοποιήσεις. Ακριβώς γι’ αυτό μίλησα για την Κίνα και τον Πειραιά. Νομίζω ότι οι Κινέζοι κατανοούν ότι το ελληνικό κράτος πρέπει να διατηρήσει την κυριαρχία του. Στην Κίνα οι πολυεθνικές υπόκεινται σε κανόνες και σε κάποιους τομείς είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν σε κοινοπραξίες. Για παράδειγμα, η Volkswagen και η GM στην Κίνα επιχειρούν μέσω εταιρειών στις οποίες το 50% του κεφαλαίου είναι κινέζικο και το 50% γερμανικό ή αμερικάνικο, γιατί ο νόμος τούς υποχρεώνει να κινηθούν κατ’ αυτό τον τρόπο. Είναι δυνατό να τους προταθούν συνεργασίες, κοινοπραξίες και ταυτόχρονα να προταθούν άλλα προγράμματα, για παράδειγμα στον τομέα της πράσινης ενέργειας. Οι Κινέζοι επενδύουν στον τομέα της ηλιακής ενέργειας στην Ευρώπη, επειδή έχουν μιμηθεί με επιτυχία τη γερμανική τεχνολογία. Στην Ελλάδα έχετε καλούς μηχανικούς, καλά πανεπιστήμια, νησιά και ήλιο. Φυσικά, η Ελλάδα πρέπει να στοχεύσει σε μια διαφοροποιημένη στρατηγική, η Κίνα είναι μόνο μια από τις πολλές ευκαιρίες. Επίσης, ο αγροτοδιατροφικός τομέας, ή ένα διαφορετικό μοντέλο τουρισμού προσφέρουν ευκαιρίες. * Ο Τζοβάνι Μπαλσέ είναι καθηγητής διεθνούς οικονομίας στο πανεπιστήμιο του Τορίνο. Έχει πραγματοποιήσει έρευνες για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, την αυτοκινητοβιομηχανία και τις αναδυόμενες χώρες.

Ολόκληρη η συνέντευξη στον ιστότοπο της «Εποχής».

14

∆ΙΕΘΝΗ

Σύνοδος σε κλίμα έντασης για τη Βενεζουέλα

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Ιστορική προσέγγιση ΗΠΑ - Κούβας

ΣΥΝΟ∆ΟΣ ΚΟΡΥΦΗΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Η

σύνοδος ξεκίνησε τις εργασίες σε κλίμα έντασης. Το σύνολο σχεδόν των χωρών της Νότιας Αμερικής είχε εκφράσει την αντίθεσή του στο διάταγμα των ΗΠΑ με το οποίο τοποθετούσε τη Βενεζουέλα στη λίστα των χωρών που αποτελούν «απειλή για την ασφάλεια των ΗΠΑ» και στην απόφασή τους να επιβληθούν μονομερώς οικονομικές κυρώσεις σε βάρος ορισμένων ηγετών της Μπολιβαριανής Επανάστασης. Ο Νίκολας Μαδούρο σε επιστολή του προς τον Ομπάμα σημειώνει: «Επιχειρούμε να φθάσουμε σε μια νέα εποχή σχέσεων χωρίς ξένες επιρροές, χωρίς επεμβάσεις των ΗΠΑ στα εσωτερικά των χωρών μας, ώστε να αποφασίζουμε κυρίαρχα για τη χώρα μας, βάζοντας τη δική μας ταυτότητα, της Λατινικής Αμερικής» και συνεχίζει: «Οι κυβερνήσεις μας, παρά τις ιδεολογικές διαφορές, μπορούν να συνεργάζονται στενά για την ανάπτυξη και την εθνική κυριαρχία». Ο Νίκολας Μαδούρο παρέδωσε και υπόμνημα με 13 εκατομμύρια υπογραφές (ο πληθυσμός της χώρας είναι 23 εκατ.) παροτρύνοντας την Ουάσιγκτον να άρει τα έκτακτα μέτρα που καθιστούν τη χώρα του κράτος παρία. Η Ένωση των Νοτιοαμερικανικών Χωρών (UNASUR) και η Μπολιβαριανή Ένωση για την Αμερική κατέθεσαν από κοινού υπόμνημα, στο οποίο αναφέρουν ότι «ο επεμβατισμός των ΗΠΑ και η απομόνωση κρατών ανήκει σε μια άλλη εποχή» και συνεχίζουν: «Κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί ότι ενώ βρισκόμαστε σε μια διαδικασία αποκατάστασης των σχέσεων των ΗΠΑ-Κούβας, από την άλλη τίθενται σε αμφισβήτηση οι σχέσεις με τη Βενεζουέλα». «Αν κάποιοι χτυπούν τη Βενεζουέλα είναι σαν να χτυπούν την Κούβα», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Κούβας Μιγκουέλ Ν τιας-Σανέλ. Στη διάρκεια της συζήτησης τονίστηκε ακόμα και η ανάγκη η αμερικανική διοίκηση να αφαιρέσει την Κούβα από τη λίστα των χωρών που κατηγορούνται για υπόθαλψη της τρομοκρατίας. Αυτή η Σύνοδος λειτούργησε συνεπώς και σαν ένα τεστ για τις ΗΠΑ, αν μπορεί δηλαδή να συνυπάρξει ισότιμα με τις άλλες χώρες της αμερικανικής ηπείρου σε ένα οργανισμό. ∆εδομένου ότι ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών παραμένει ο μόνος περιφερειακός θεσμός στον οποίο μετέχει η Ουάσιγκτον. Εκεί δέχθηκε μια πίεση που έκανε τον αμερικανό πρόεδρο να αναφέρει στα ισπανικά, όπως και τον περασμένο ∆εκέμβριο: «Είμαστε όλοι Αμερικανοί». Τι θα γίνει όμως στην πράξη, κανείς δεν είναι σίγουρος.

Μ. Κ.

Μέχρι πού μπορεί να φθάσει ο Ομπάμα;

Η

χειραψία μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και προέδρου της Κούβας Ραούλ Κάστρο μπορεί να οδηγήσει στην αλλαγή σελίδας στις σχέσεις των δύο χωρών και στην αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. ∆εν είναι η πρώτη φορά που οι δύο ηγέτες ανταλλάσσουν χειραψία. Αυτή τη φορά όμως έχει ιδιαίτερα υψηλό συμβολισμό, γιατί έλαβε χώρα στην 7η Σύνοδο Κορυφής των Αμερικανικών Κρατών που πραγματοποιήθηκε στον Παναμά στις 11 Απριλίου. Οι δύο ηγέτες είχαν ανταλλάξει για πρώτη φορά χειραψία, όταν βρέθηκαν στο Γιοχάνεσμπουργκ, στη Νότια Αφρική, στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα, τον ∆εκέμβριο του 2013. Από τότε προχώρησαν οι άτυπες συζητήσεις, που κατέληξαν στη διαδικασία ομαλοποίησης των σχέσεων τους, όπως ανακοινώθηκε τον ∆εκέμβριο του 2013. Η συνάντηση των δύο ηγετών ΗΠΑ – Κούβας στον Παναμά είναι η πρώτη επίσημη μετά τη διακοπή των σχέσεων το 1961, δύο χρόνια μετά την επικράτηση της επανάστασης στην Κούβα και την επιβολή του εμπάργκο, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Μια από τις συνέπειες, πέρα από την οικονομική ασφυξία των κατοίκων της νήσου, ήταν και ο αποκλεισμός τής Κούβας από τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους η Ουάσιγκτον ασκούσε τον απόλυτο έλεγχο, όπως ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών.

Το αποτέλεσμα της ενότητας

Η συμμετοχή για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής τού ηγέτη τής Κούβας Ραούλ Κάστρο είναι ιστορική, γιατί βρέθηκε στο ίδιο τραπέζι των συζητήσεων με 35 ηγέτες των χωρών της περιοχής, καθώς και με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι σχεδόν το σύνολο των χωρών της Νότιας Αμερικής είχαν συμφωνήσει στην προηγούμενη σύνοδο, το 2012, πως δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί άλλη σύνοδος χωρίς την παρουσία της Κούβας. Η άρση, συνεπώς, του αποκλεισμού της Κούβας «είναι το αποτέλεσμα της ενότητας και της στενής συνεργασίας των χωρών της περιοχής και δεν αποτελεί παραχώρηση των ΗΠΑ, δήλωσε ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νίκολας Μαδούρο. Ο εκπρόσωπος του Κέντρου για τη ∆ικαιοσύνη και τα Ανθρώπινα ∆ικαιώματα «Ρόμπερτ Φ. Κένεντι» Σαντιάγκο Καντόν δήλωσε ότι το φάντασμα της Κούβας πλανιόταν πάντοτε πάνω απ’ όλες τις διμερείς και πολυμερείς συναντήσεις των ΗΠΑ και χωρών της Λατινικής Αμερικής.

Παραμένουν τα βασικά προβλήματα

Στη συνάντηση των δύο ανδρών φαίνεται πως επιδείχθηκε καλή θέληση και ειλικρίνεια, αλλά κανένα από τα επίμαχα ζητήματα δεν συζητήθηκε. «Κατορθώσαμε να μιλήσουμε με ειλικρίνεια για τις διαφορές μας και τους προβληματισμούς μας, και θεωρώ ότι

“

Η συνάντηση των δύο ηγετών ΗΠΑ – Κούβας στον Παναμά είναι η πρώτη επίσημη μετά τη διακοπή των σχέσεων το 1961, δύο χρόνια μετά την επικράτηση της επανάστασης στην Κούβα και την επιβολή του εμπάργκο, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

δημιουργήσαμε τη δυνατότητα να προάγουμε τις σχέσεις των χωρών σε διαφορετική κατεύθυνση», είπε ο Μπ. Ομπάμα. Ο Ραούλ Κάστρο, από την πλευρά του, τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της μείωσης των ανισοτήτων και στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, του ναρκοτράφικ και του οργανωμένου εγκλήματος. Ο πρόεδρος της Κούβας στάθηκε ιδιαίτερα στα κεντρικά ζητήματα της συνόδου, της ανεξαρτησίας και του αυτοκαθορισμού των λαών.

∆εν μπορεί να είναι οι ΗΠΑ το μοντέλο

Ο επικεφαλής της αντιπροσωπίας της Κούβας στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, Πιέδρο Λουίς Πεδρόσο, μίλησε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις διακρίσεις και το ρατσισμό στην αμερικανική κοινωνία. Ακόμα αναφέρθηκε στην όλο και πιο βίαια παρέμβαση της αστυνομίας, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις με συνοπτικές δικαστικές διαδικασίες, στο πλαίσιο καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Επίσης τόνισε ασάφειες που επικρατούν και τις συνθήκες κράτησης στο αμερικανικό στρατόπεδο φυλακισμένων Γκουαντανάμο. Μ’ όλα αυτά «είναι δύσκολο να αναχθούν οι ΗΠΑ σε γενικό μοντέλο», είπε. Τέλος,

αναφέρθηκε στο βασικό πρόβλημα άρσης του εμπάργκο που επιβλήθηκε το 1962, που μπορεί να αρθεί μόνο με την ψήφο του αμερικανικού Κογκρέσου, στο οποίο όμως κατέχουν την πλειοψηφία οι Ρεπουμπλικάνοι. Ο Ραούλ Κάστρο κάλεσε την Ουάσιγκτον να επιταχύνει τις διαδικασίες, ώστε να πάψει να είναι η Κούβα στις λίστες των χωρών που στηρίζουν την τρομοκρατία. Η απόφαση αυτή εξαρτάται βασικά από την εκτελεστική εξουσία, η ψήφος του Κογκρέσου είναι συμβουλευτική. Την τελευταία εβδομάδα η αμερικανική διοίκηση εξέδωσε μια σύσταση με αυτό το πνεύμα που μπορεί να προετοιμάσει το δρόμο για να ξανανοίξει η πρεσβεία της Κούβας. Με αυτή την ευκαιρία ο υπουργός Εξωτερικών της Κούβας Μπρούνο Ροντρίγκεζ ανακοίνωσε ότι το επόμενο διάστημα θα αρχίσει ένας νέος κύκλος διαπραγματεύσεων, ώστε να λειτουργήσει η πρεσβεία στις ΗΠΑ «σε σύντομο διάστημα». Ο Ραούλ Κάστρο δήλωσε ότι «είμαστε έτοιμοι για κάθε συζήτηση, πρέπει όμως να έχουμε υπομονή, πολλή υπομονή... Συμφωνούμε σε ορισμένα σημεία, αλλά διαφωνούμε σε άλλα». Η σύνοδος κορυφής τελείωσε χωρίς να πάρει καμία απόφαση. Ωστόσο, ο Μπ. Ομπάμα επείγεται να αποκαταστήσει τις καλές σχέσεις της χώρας του με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. ∆ήλωσε ότι είναι έτοιμος για «διάλογο» με την Αβάνα για να αναθερμάνει τις σχέσεις των δύο χωρών. Ταυτόχρονα, δήλωσε ότι θα υπογράψει μια συμφωνία πλαίσιο για τα πυρηνικά με το Ιράν. Τέλος, επιχείρησε να καθησυχάσει αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής, που δεν βλέπουν με καλό μάτι την πρόσφατη απόφαση να χαρακτηρίσει τη Βενεζουέλα σαν κράτος «απειλή» για τις ΗΠΑ. Με αυτές τις πρωτοβουλίες ιστορικής σημασίας θέλει να τονίσει τον ερχομό μιας νέας εποχής στο πλαίσιο των σχέσεων των χωρών του δυτικού ημισφαιρίου. «Ο χρόνος όπου εμείς θεωρούσαμε τόσο συχνά ότι οι ΗΠΑ μπορούσαν να παρεμβαίνουν στα εσωτερικά των χωρών χωρίς συνέπειες, έχει παρέλθει», τόνισε. Ο πρόεδρος Ομπάμα φαίνεται πως θέλει να προχωρήσει βλέποντας να φθάνει προς το τέλος τής δεύτερης θητείας του. Όμως μέχρι πού μπορεί να φθάσει; Μ. Κοβάνης

15

∆ΙΕΘΝΗ

Η Ρωσία δεν απειλεί και δεν μπορεί να απειλείται ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ

Tην περασμένη Πέμπτη ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν απάντησε επί τέσσερες ώρες σε εβδομήντα ερωτήσεις που του τέθηκαν στην ετήσια καθιερωμένη «ζωντανή» τηλεοπτική συζήτηση. Το 2014 οι περισσότερες ερωτήσεις περιστράφηκαν γύρω από την Κριμαία και την Ουκρανία, ενώ φέτος οι περισσότερες ερωτήσεις αφορούσαν σε θέματα οικονομίας. Ας δούμε ποια ήταν τα κύρια σημεία της συνέντευξης.

Η

ρώσικη οικονομία λόγω κυρίως εξωτερικών περιορισμών και πιέσεων παρουσίασε προβλήματα ρυθμών ανάπτυξης. Παρόλα αυτά έγινε συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων και το ρούβλι τελευταία ανακάμπτει σε σχέση με το ευρώ και το δολάριο. Το ΑΕΠ το 2014 αυξήθηκε κατά 0,6%. Η ανεργία πέρυσι ήταν 5,3-5,4 %, ενώ τώρα είναι περίπου 5,8%. Το ενεργητικό των ρώσικων τραπεζών έφτασε στα 77 τρισ. ρούβλια (περίπου 1,5 τρισ. δολάρια), κάτι που μαρτυράει τη σταθερότητα του πιστωτικού συστήματος. Οι κυρώσεις δεν μπορούν να κλονίσουν τη Ρωσία, αν διατηρηθεί η ενότητα της κοινωνίας. Οι κυρώσεις πλέον δεν σχετίζονται με την ουκρανική κρίση, αλλά έχουν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα και σκοπό τη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης της Ρωσίας. Η ρώσικη οικονομία δεν πρέπει να προσδοκά γρήγορη άρση των κυρώσεων, αλλά να τις χρησιμοποιήσει για να αντικαταστήσει μέρος των εισαγωγών με εγχώρια προϊόντα. Τα δύσκολα έχουν περάσει και η οικονομία θα ανακάμψει σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών. Μεταξύ αυτών που υπέβαλαν ερωτήσεις ήταν και ο πρώην υπουργός οικονομικών της Ρωσίας Αλεξέι Κουντρίν, ο οποίος το τελευταίο διάστημα αντιπολιτεύεται από νεοφιλελεύθερες θέσεις την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. ∆ήλωσε ότι είναι αντίθετος στο να προ-

“

Ο Β. Πούτιν υπενθύμισε ότι η χώρα έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, μεγάλο φυσικό πλούτο, μεγάλο πληθυσμό και αποτελεί μεγάλη πυρηνική δύναμη. Όσο για την αποκατάσταση των σχέσεων με τις χώρες της ∆ύσης, δήλωσε ότι αυτές οι χώρες θα πρέπει να σέβονται τη Ρωσία.

χωρήσει η σημερινή κυβέρνηση σε μείωση μισθών και αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης. Η Ρωσία ενδιαφέρεται για υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αρκεί να μην επωμίζονται το βάρος οι πολίτες. Το δημόσιο χρέος πολλών χωρών. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ είναι πλέον μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας. Αυτό προκαλεί ανησυχία, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά για όλη την παγκόσμια οικονομία και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς την εξέλιξη αυτής της κατάστασης. Από την άλλη «ξηλώνονται οι ραφές» της ευρωζώνης. Τι θα γίνει με τις χώρες που έχουν δημόσιο χρέος 174% του ΑΕΠ τους; Τι θα κάνουν οι κυβερνήσεις των χωρών της ευρωζώνης με χώρες που αδυνατούν να πληρώσουν; Η πώληση συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας S-300 στο Ιράν δεν αποτελεί απειλή γιατί η Τεχεράνη το τελευταίο διάστημα δείχνει μεγάλη ευελιξία στην εξωτερική της πολιτική και προσπαθεί να βρίσκει συμβιβαστικές λύσεις σε όλα τα θέματα. Υπενθύμισε ότι η Ρωσία ακύρωσε τη συμφωνία που είχε υπογράψει με τη Συρία για πώληση παρόμοιων συστημάτων, συνυπολογίζοντας και τη θέση του Ισραήλ. Η κυβέρνηση της Συρίας έδειξε κατανόηση και η Ρωσία της επέστρεψε 400 εκατ. δολάρια που είχε δώσει ως προκαταβολή. Η πώληση αυτών των συστημάτων στο Ιράν μπορεί να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα στις πολεμικές συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει στην Υεμένη. Άλλωστε η Ρωσία δεν είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στη Μέση Ανατολή, αλλά οι ΗΠΑ. Ρώσοι και Ουκρανοί είναι ο ίδιος λαός, και η ουκρανική κυβέρνηση ακολουθεί λανθασμένη πολιτική. Οι εξωτερικές σχέσεις δεν δημιουργούνται πάνω σε συμπάθειες ή αντιπάθειες, αλλά προσδιορίζονται από τα συμφέρονται της κάθε χώρας. Κάτω από αυτό το πρίσμα εξετάζονται οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ουκρανία. Ο ουκρανός πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο συχνά αλλάζει θέσεις. Και ο πρόεδρος και η κυβέρνηση της Ουκρα-

νίας διαπράττουν μεγάλα λάθη με πολύ αρνητικά αποτελέσματα. Μοναδική διέξοδος από τη σύνθετη κατάσταση στη νοτιο-ανατολική Ουκρανία είναι η υλοποίηση των συμφωνιών του Μινσκ, η συνταγματική μεταρρύθμιση και η επίλυση των οξύτατων προβλημάτων του Ντονμπάς. Όταν ο Π. Ποροσένκο έγινε πρόεδρος είχε τη δυνατότητα να σταματήσει τον πόλεμο, αλλά δεν το έκανε. Όλες οι επιθέσεις είχαν τραγικό αποτέλεσμα πριν απ’ όλα για τους ουκρανούς και τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Αυτό ήταν και το μεγάλο λάθος που οδήγησε σε αδιέξοδο. Προϋπόθεση για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κίεβο είναι η αναγνώριση της Μόσχας ως ισότιμο εταίρο και ο σεβασμός δικαιωμάτων των ρώσων ή όσων θεωρούν ότι είναι Ρώσοι και είναι κάτοικοι της Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν θεωρεί ότι κάποια χώρα αποτελεί εχθρό της και δεν θα πρότεινε σε κάποια χώρα να θεωρεί τη Ρωσία εχθρό της. Ο Β. Πούτιν υπενθύμισε ότι η χώρα έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, μεγάλο φυσικό πλούτο, μεγάλο πληθυσμό και αποτελεί μεγάλη πυρηνική δύναμη. Όσο για την αποκατάσταση των σχέσεων με τις χώρες της ∆ύσης, δήλωσε ότι αυτές οι χώρες θα πρέπει να σέβονται τη Ρωσία. Οι χώρες που θεωρούν ότι αποτελούν το μοναδικό κέντρο του κόσμου (ΗΠΑ) δεν ενδιαφέρονται για συμμάχους, αλλά για υποτακτικούς. Η Ρωσία είναι πάντα ανοιχτή για συνεργασία. Κατά τη δεκαετία του ’90 η Ρωσία ανοίχτηκε προς τη ∆ύση και περίμενε κάτι αντίστοιχο. Η ∆ύση ήταν όλο χτυπήματα στο ώμο στο Μπόρις Γιέλτσιν μέχρι τη στιγμή που διατύπωσε τη θέση της χώρας του για τη Γιουγκοσλαβία. Τότε «έλυσαν όλα τα σκυλιά για να τον φάνε». Όταν γίνεται αισθητή η θέση της Ρωσίας ή όταν γίνεται λόγος για τα συμφέροντά της, τότε υπάρχει σκληρή αντίδραση από την άλλη πλευρά. Μιχάλης Ρένεσης

www.smhric.org

Ενάντια στο εργοστάσιο

Ένας νεκρός, περισσό τεροι από 100 τραυματίες και 50 διαδηλωτές που

συνελήφθηκαν και αγνοούνται, ήταν το αποτέλεσμα της επίθεσης που εξαπέλυσε την Κυριακή η μογγολική αστυνομία εναντίον χιλιάδων ανθρώπων, που διαμαρτύρονταν για να μην γίνει ένα χημικό εργοστάσιο στην αυτόνομη Έσω Μογγολία. Το εργοστάσιο θα μολύνει τεράστιες γεωργικές εκτάσεις με τοξικά απόβλητα και τους τελευταίους μήνες έχει δημιουργηθεί στην περιοχή ένα μεγάλο κίνημα αντίστασης που έχει συγκρουστεί άγρια με τις δυνάμεις καταστολής και παρακρατικούς κύκλους.

www.grupodeestudoscomunica.blogspot.com

Απεργία στα Mc Donald’s

Με στόχο να ακουστεί η  φωνή τους ενάντια στην άγρια εκμετάλλευση των Mc

Donald’s, εργαζόμενοι της εταιρείας σε περισσότερες από 200 πόλεις 35 χωρών ετοιμάζονται να κατέβουν την Τετάρτη σε μια παγκόσμια απεργία. Να σημειωθεί ότι παρόλο που η εταιρεία έχει χαρακτηρίσει την απεργία ως ένα γεγονός ασήμαντο που προσπαθεί μόνο να προσελκύσει την προσοχή των ΜΜΕ, οι κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών είχαν ως αποτέλεσμα την μείωση των πωλήσεων της κατά 4%. www.maya.com.bd

Αλληλεγγύη απέναντι στην πατριαρχία

∆εκάδες χιλιάδες γυ ναίκες έχουν χρησιμοποιήσει σε λίγες μόλις εβδο-

μάδες την τηλεφωνική πλατφόρμα Maya στο Μπαγκλαντές, στην οποία μπορούν ελεύθερα να στέλνουν ερωτήματα με το κινητό τους και να παίρνουν άμεσες απαντήσεις. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από διάφορες φεμινιστικές οργανώσεις με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών, σε μια χώρα που η πατριαρχία δημιουργεί ποικίλους αποκλεισμούς, 600.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, ενώ το 66% των κοριτσιών παντρεύονται πριν τα 18 τους χρόνια. ∆ημήτρης Γκιβίσης givisisdim@yahoo.gr

στα δίκτυα του κόσµου

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

16

ΜΝΗΜΗ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Α

Είκοσι χρόνια, ο δικός

ΣΑΡΑΝΤΑΟΚΤΩ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΤ

“ “

Πρώτη εικόνα: Φρίντα, φως, φλόγα. Τρεις λέξεις φέγγουσες για την ίδια εικόνα. Ξανθά μαλλιά, κάτασπρο δέρμα, μάτια σκούρα καστανά που κυριαρχούσαν στο φέγγος. Ευφυής, καλλιεργημένη, τολμηρή, παθιασμένη. Φλεγομένη και μη καιομένη, όχι όμως βάτος, αλλά δέντρο ανθισμένο – τουλάχιστον αυτό, καθώς έφυγε πάνω στη νιότη της. ∆εύτερη εικόνα : Η κυρά Λένη, η μάνα της: Μαλλιά πιασμένα σε κότσο στρογγυλό. Όλο και πιο άσπρος. «Ουρά παγωνιού» τον είχε περιγράψει κάποτε η Φρίντα σε ένα της γραπτό. Μεσσήνια, σχετικά ευκατάστατη στο γενέθλιο τόπο της, τη Θουρία, χήρα πια, που ήρθε στην Αθήνα με, και για, την έφηβη κόρη της. ∆εν είχε άλλο παιδί. Μια μάνα και για όλους εμάς, τη φοιτητική παρέα της κόρης της, ιδιαίτερα για όσους δεν είχαν οικογένεια στην Αθήνα. Να μας ταΐσει από την κατσαρόλα παρά την οικονομική δυσχέρεια, να μας κουβεντιάσει στα σκληρά χρόνια της δικτατορίας. Η πιο βαθιά, η πιο τρυφερή, αλλά και ταυτόχρονα η πιο δραματική σχέση, που είχε στη σύντομη ζωή της η Φρίντα, ήταν με τη μάνα της. Με κανέναν άλλο. Αυτό τουλάχιστον νομίζω. Και αυτή η σχέση, επηρέασε άμεσα ή έμμεσα τα πάντα στη ζωή της Φρίντας. Τρίτη εικόνα: Ο χώρος. Ένα ταπεινό μικρό ισόγειο διαμέρισμα στην Τσιμισκή, δίπλα στην Ασκληπιού, για να είναι η Φρίντα κοντά στη Φιλοσοφική Σχολή, στη Σόλωνος. (Πολλοί φοιτητές μέναμε τότε εκεί γύρω, ήταν η γειτονιά μας.) Κάτω μωσαϊκό. Ένα πετρογκάζ για το μαγείρεμα. Πολύ αργότερα η κυρά Λένη και η Φρίντα πιάσανε ένα καλύτερο διαμέρισμα στον πρώτο όροφο της ίδιας πολυκατοικίας, που δεν είχε ασανσέρ. Εκεί ήρθαν και μερικά έπιπλα από το παλιό σπίτι της Θουρίας. Εκεί μαζευτήκαμε, η στενή παρέα, και μετά την κηδεία της, και την κλάψαμε, και τραγουδήσαμε δυο τρία από τα λαϊκά τραγούδια που της άρεσαν, και γευτήκαμε ψάρι όπως ζητά το τελετουργικό, και όπως είχαν φροντίσει τα αγαπημένα της ξαδέρφια. Όλοι, όσοι ζήσαμε από κοντά την Φρίντα, έχουμε την εικόνα της εκεί, στην πολυκατοικία της Τσιμισκή. Μου φαίνεται σαν τόπος καταγωγής κι αυτός, σαν μήτρα που την κυοφόρησε επί χρόνια, άλλωστε έζησε και η μάνα της σε όλα τα αθηναϊκά της χρόνια. Έζησα όμως την Φρίντα και σε άλλους χώρους: για ένα πολύ μεγάλο διάστημα σε ένα διαμέρισμα στο Κολωνάκι προς τον Λυκαβηττό, όσο ακόμα ήταν δικτατορία. Λιγότερο σε ένα διαμέρισμα στην Καλλιδρομίου και Μπενάκη, κι ελάχιστα σε ένα άλλο διαμέρισμα στον Καρέα. Τα δυο τελευταία επειδή είχα εγκατασταθεί στην Πάτρα, και την έβλεπα μερικές φορές όταν ερχόμουν στην Αθήνα. Έχω, πάντως, την αίσθηση ότι η Φρίντα έφευγε, ή μάλλον προσπαθούσε να διαφύγει, κι έμενε για μεγάλα διαστήματα αλλού, με άλλους ανθρώπους που είχε αγαπήσει. Όμως επέστρεφε, θα έλεγα ότι σχεδόν μοιραία επέστρεφε, στην Τσιμισκή.

“

Με την πικρή γεύση που αφήνει η απώλεια, συχνά έλεγχα τον εαυτό μου που στην «Εποχή» δεν βρήκαμε το χρόνο να μιλήσουμε, κάποια στιγμή, για την Φρίντα. Ποια ήταν, όμως, η Φρίντα, η συνοδοιπόρος πλούσιων σε οράματα και αγώνες εποχών, επικίνδυνων εποχών, που ήξερε θαυμάσια να μάχεται από τις γραμμές της σπουδαστικής αντιστασιακής οργάνωσης Ρήγας Φεραίος, αλλά και να αφιερώνεται στην τέχνη της; Σε μια όμορφη και περιεκτική εκδήλωση, που οργάνωσε λίγους μήνες πριν στην Αθήνα ο Πάμισος, ένας σύλλογος της ιδιαίτερης πατρίδας της, της Μεσσήνης, ξεΤης Ρέας Γαλανάκη

Μ

πήκαμε, λοιπόν, στη Φιλοσοφική Σχολή με τις εξετάσεις του 1965. Ήμασταν συμφοιτήτριες, αλλά δεν γνωριζόμασταν από την αρχή. Η Φρίντα ήταν το πρόσωπο που με οδήγησε στη Νεολαία Λαμπράκη λίγους μόνο μήνες πριν από τη δικτατορία (καθοδήγηση στη Φιλοσοφική είχαμε τότε την Αλέκα Παπαρρήγα). Συνδεόταν με τον Νικόλα Βουλέλη, που ήδη έβγαζε ένα καλό περιοδικό στη Σχολή με τον τίτλο «Αργώ». ∆εν θα μιλούσα όμως για τη Φρίντα εδώ, αν η σχέση μας περιοριζόταν σε τούτα. Η δική μας ιστορία ξεκίνησε ουσιαστικά μετά τη δικτατορία. Η τόσο γενναία Φρίντα, η τόσο ευάλωτη Φρίντα, ήταν από τους μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού που αντιστάθηκαν αμέσως στη δικτατορία, και τούτο πρέπει να υπογραμμιστεί. ∆εν πέρασε φυσικά πολύς καιρός, πιάστηκε. Έμεινε προφυλακισμένη στις φυλακές Αβέρωφ γι’ αρκετούς μήνες. ∆ικάστηκε από ένα απίστευτα σκληρό στρατοδικείο τον Νοέμβρη του 1968, ως μέλος της πρώτης παράνομης αριστερής φοιτητικής οργάνωσης «Ρήγας Φεραίος». Ας πω ότι ο Νικόλας Βουλέλης πιάστηκε αργότερα και δικάστηκε χωριστά. Εγώ ήμουν παρούσα στο ανελέητο εκείνο στρατοδικείο, επειδή ο Νίκος Γιανναδάκης, αριστερός φοιτητής της Νομικής, με τον οποίο κλεφτήκαμε και παντρευτήκαμε μόλις έγινε δικτατορία, ήταν ένας από τους τρεις αρχηγούς της παραπάνω οργάνωσης και καταδικάστηκε σε εικοσαετή φυλάκιση (ο βασιλικός επίτροπος είχε προτείνει θάνατο ή ισόβια για τους τρεις ταγούς –οι «εγκληματικές» πράξεις όλων των φοιτητών ήταν βέβαια κάτι προκηρύξεις, ένα πανό και μια παράνομη εφημερίδα). Σκέφτομαι, και όχι μόνο εγώ, ότι αυτή η δίκη υπήρξε η τελευταία της εποχής του Εμφύλιου, ότι αυτή σηματοδότησε το τέλος του, τόσο ανελέητη που υπήρξε. Η Φρίντα καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκιση, αλλά βγήκε με αναστολή. Θυμάμαι ότι πήγα να την βρω αμέσως στο ισόγειο διαμέρισμα της Τσιμισκή και ότι, αγκαλιασμένες στο παλαιικό σιδερένιο διπλό κρεβάτι της μητέρας της, κλαίγαμε για ώρες. Ήμασταν τότε μόλις εικοσιενός χρονών κορίτσια. Και θέλω να προσθέσω ακόμη ότι, σαν από κάποιο άγραφο νόμο, οι σύντροφοι αυτής της δίκης μαζευτήκαμε μετά από δυόμισι δεκαετίες στο ίδιο μικρό διαμέρισμα και σηκώσαμε εναλλάξ στα χέρια τη σορό της Φρίντας ώς τον τάφο. Βρήκε δουλειά σε μια γκαλερί, το πανεπιστήμιο το είχε παρατήσει με την έναρξη της δικτατορίας, ανοίχτηκε όμως προς τον κινηματογράφο. ∆υο χρόνια αργότερα, διαγράφτηκε από το Πανεπιστήμιο, με συνοπτικές διαδικασίες κι αυτή, όπως οι φυλακισμένοι φοιτητές. Έγραφε, έγραφα κι εγώ. Θυμάμαι

χωρίσαμε την ο μου, ότι φέτος των σημερινών από τους νέους ρος τρόπος να δία. Η ιδέα άρε έδωσε το κείμε με έναν ήπιο κα μακράς διαδρο

στην, ταπεινότατη επίσης γκαρσονιέρα που ζούσα κι εγώ τότε, την Φρίντα, εμένα και συχνά τον «χαοτικό» τότε ∆ήμο Μαυρομμάτη, τον παλιότερο καθοδηγητή και φίλο μας στενό μετά την επάνοδό του από την εξορία για λόγους υγείας, να συζητάμε παθιασμένα, ατελείωτα για τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Καβάφη, τον Σαχτούρη, τον Βιζυηνό, τον Αναγνωστάκη, τον Πατρίκιο, για την αρχαία τραγωδία, τους αρχαίους μύθους και τον Λεκατσά, αλλά και για τα δικά μας τα πρωτόλεια γραπτά. Ο ∆ήμος ήταν που μας έφερε κι ακούσαμε εκεί σε μαγνητόφωνο τη, φυσικά παράνομη, πρώτη μουσική του Θεοδωράκη, την «Κατάσταση πολιορκίας». Θυμάμαι τη βαθιά συγκίνησή μας.

Μεγάλο πείσμα εκτός από ταλέντο

Οι κοριτσίστικες κουβέντες μας, τα κοινά διαβάσματά μας, οι πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις με την Φρίντα εκείνης της εποχής, μένουν μέσα μου ακέραιες. Το ίδιο και οι έντονοι πολιτικοί μας προβληματισμοί, οι αμφισβητήσεις μας, ιδίως μετά τη διάλυση των ψευδαισθήσεων λόγω της εισβολής της Σοβιετικής Ένωσης με τανκς στην Τσεχοσλοβακία, αλλά και λόγω της διάσπασης της Αριστεράς. Έτσι ωριμάζαμε στο πέρασμα των χρόνων, ενώ η κάθε μια μας προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της τραβώντας τον προσωπικό της δρόμο σε μια ζωή που, πρέπει να το σημειώσω κι αυτό, υπήρξε πολύ πιο συντροφική, πιο ομαδική και πολύ πιο έντονη -κι όλα τούτα όχι μόνον εξαιτίας της νεότητάς μας. Στα υπέρ εκείνης περιόδου είναι, νομίζω, ότι υπήρξαμε στοχαστικοί, φιλομαθείς αλλά και θαρραλέοι, μπορεί και οριακοί καμιά φορά, ουδέποτε όμως πουριτανοί. Η δύσκολα κερδισμένη ελευθερία, μεσούσης μάλιστα της δικτατορίας, τόσο στο επίπεδο της σκέψης όσο και της προσωπικής ζωής μας, αυτό το μείγμα βαθιάς ανάσας, απ’ τη μια, και πνιγμού, από την άλλη, μας έδωσε -κρίνω εκ των υστέρων- ένα μεγάλο μάθημα ζωής, ουσιαστικά ένα γερό θεμέλιο για το όποιο μεταγενέστερο έργο μας, κινηματογραφικό, συγγραφικό, ή άλλο. Ένα θεμέλιο που, επιπλέον, μας έσπρωξε ακόμη και να απομακρυνθούμε απ’ αυτό το ίδιο, για να ανοιχτούμε σε καινούριες, ανεξάρτητες αφηγήσεις. Μας έδωσε όμως και μεγάλο πείσμα: η Φρίντα επέμενε ότι πρέπει να έχεις μεγάλο πείσμα εκτός από ταλέντο, για να κάνεις κάτι τι στην τέχνη. Εκείνα τα χρόνια η Φρίντα μετέφρασε, με τη δική μου στενή συνεργασία, το «Τι είναι η Ιστορία» του Καρ, νομίζω για τις εκδόσεις Εξάντας. Οι μεγάλες κοινές παρέες μας συνεχίστηκαν για χρόνια -εύκολα θα μπορούσα να αραδιάσω καμιά τριανταριά ονόματα φίλων και γνωστών από εκείνη την περίοδο, που κάποιοι τους είναι και σήμερα εδώ για να τιμήσουν την Φρίντα. Οι διασκεδάσεις και τα

“

Ο Βασίλης και η Φρίντ

Κατεβ προς τ δρόμου την τα χρήματ προπά άλλη μ ψευδα τη διάψ επιτέλ ξεσηκω φορά ο των δι

Απριλίου 2015

ς μου νόστος

ΤΙΣΤΑΘΗΚΑΝ, ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΦΡΙΝΤΑΣ ΛΙΑΠΠΑ

ομιλία της Ρέας και το σημείωσα στο μυαλό στην επέτειο της 21ης Απριλίου η γνωριμία ν, ιδίως των νέων, αναγνωστών μας με έναν ς της δεκαετίας του ’60 θα ήταν ο καλύτεμιλήσουμε για αυτήν την εφτάχρονη τραγωεσε και στην Ρέα, που ευχαρίστως μας ενό της, το οποίο πραγματικά αποτυπώνει αι εναργή τρόπο το κλίμα και τα έργα μιας ομής.

“

Π.Κλ.

Στα υπέρ εκε ίνης περιόδο υ είναι ότι υπήρξαμε στο χαστικοί, φιλ ομαθείς αλλά και θαρ ραλέοι, μπορ εί και οριακοί καμιά φορά, ουδέπο τε όμως πουριτανοί. Η δύσκολα κερ δισμένη ελευθερία τό σο στο επίπε δο της σκέψης όσο κ αι της προσω πικής ζωής μας, αυ τό το μείγμα βαθιάς ανάσας και πν ιγμού, μας έδ ωσε ένα μεγάλο μάθη μα ζωής.

σαμε η Φρίντα κι εγώ σε εκδρομές με φίλους, και τις συζητήσεις μας γι’ αυτά μέσα σε πολύ συγκεκριμένα εξοχικά τοπία. Από μια τέτοια εκδρομή στο Καστρί Κυνουρίας, όπου μάλιστα διανυκτερεύσαμε στο σπίτι του Θανάση Βαλτινού, σώζεται η μοναδική φωτογραφία με τις δυο μας μόνο. Έχω φυλάξει, βέβαια, τα κατά καιρούς γράμματά της. Θυμάμαι, επίσης, έντονα μια χαρακτηριστική σκηνή από τις μέρες του ’74, όταν κηρύχτηκε η γενική επιστράτευση από τη χούντα λόγω Κύπρου. Πέρασα και την πήρα από την Τσιμισκή, κατεβαίναμε με τα πόδια προς τους κεντρικούς δρόμους, έχοντας μόνο την ταυτότητα και λίγα χρήματα πάνω μας, προπάντων έχοντας για άλλη μια φορά την ψευδαίσθηση, και κατόπιν τη διάψευση, ότι επιτέλους θα ξεσηκωνόταν αυτή τη φορά ο κόσμος εναντίον των δικτατόρων.

Πάλεψε γενναία

Τσιτσάνης τα Λιάππα.

βαίναμε με τα πόδια τους κεντρικούς υς, έχοντας μόνο αυτότητα και λίγα τα πάνω μας, άντων έχοντας για μια φορά την αίσθηση, και κατόπιν ψευση, ότι λους θα ωνόταν αυτή τη ο κόσμος εναντίον ικτατόρων.

“

ξενύχτια μας επίσης συνεχίστηκαν, με ηγερία πάντοτε την Φρίντα, φίλη του Τσιτσάνη, του Μπάρμπα-Γιάννη, γνώριμη της Μπέλλου, χωρίς να παύει να είναι μια βαθιά καλλιεργημένη διανοούμενη, μια ποιήτρια, μια εκκολαπτόμενη σκηνοθέτης. Άλλωστε τα γραπτά της και τα κινηματογραφικά της έργα, αυτό δείχνουν. Λίγοι όμως είναι αυτοί που ξέρουν την άλλη πλευρά της φωτεινής σελήνης, της πανσελήνου μάλλον, που υπήρξε η Φρίντα. Πλευρά εκρηκτική κι εξαιρετικά δύσβατη καμιά φορά. Η Φρίντα κυριαρχούσε στις κάθε λογής παρέες με την ευφυΐα, την καλλιέργεια, την ένταση, τη ζεστασιά, αλλά και με την ομορφιά της. Είχε την τύχη να γνωριστεί, και να συνδεθεί, με αρκετούς συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους, σκηνοθέτες της εποχής, επειδή ο Γιοχάνες Βάισερτ, διευθυντής θαρρώ τότε του Ινστιτούτου Γκαίτε και για χρόνια σύντροφος της Φρίντας, διακινδυνεύοντας ο ίδιος, παρείχε στο Γκαίτε ένα βήμα σχετικά ελεύθερης έκφρασης, από τα ελάχιστα τέτοια σημεία που υπήρξαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Αθήνα. Θα περιοριστώ στα ονόματα του Τσίρκα, του Ταχτσή, του Βαλτινού, του ζωγράφου Ξενάκη. Θυμάμαι έως και τα βιβλία που κουβαλού-

17

ΜΝΗΜΗ

Πέρασε καιρός, εγώ ζούσα πια στην Πάτρα, ενώ η Φρίντα είχε γυρίσει από το Λονδίνο, όπου είχε μείνει δυο, νομίζω, χρόνια. Ο αίσιος έρωτάς της με τον μόνο άντρα που παντρεύτηκε, τον Κυριάκο, είχε ωριμάσει. Μου τηλεφώνησε και μου είπε να έρθω στην Αθήνα για να κουβεντιάσουμε για κάτι, που ίσως θα «άλλαζε τη ζωή μου». Ήρθα γεμάτη περιέργεια μετά από ένα επεισοδιακό ταξίδι, συναντηθήκαμε στο τότε Ντόλτσε και μου πρότεινε να κάνουμε μαζί σε κινηματογραφικό σενάριο τις «Βάκχες» του Ευριπίδη. Και το κάναμε με πολλές συναντήσεις και ατελείωτες συζητήσεις, δουλεύοντας συστηματικά και σκληρά στις τακτικές πλέον συναντήσεις μας, μολονότι εκείνο το σενάριο δεν γυρίστηκε ποτέ. Είναι αυτονόητο ότι παρακολουθούσαμε στενά η μια τη δουλειά της άλλης. Όταν το 1989 βγήκε το πρώτο μου μυθιστόρημα, «Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά», και της το έστειλα, μου τηλεφώνησε ενθουσιασμένη αλλά και πολύ συγκινημένη από το αναρρωτήριο, όπου είχε αποσυρθεί για να ηρεμήσει σε μιαν ακόμη δύσκολη φάση της ζωής της. «Εγεννήθη συγγραφέας» μου είπε, αυτολεξεί, κι αυτό με βοήθησε πολύ. ∆εν πέρασε πολύς καιρός, συκοφαντήθηκε δημόσια από ένα πανίσχυρο άτομο, που επιπλέον της έκανε εντελώς άδικα και παράλογα μήνυση για μια σκηνή του τελευταίου έργου της. Μου τηλεφώνησε στην Πάτρα για να μου ζητήσει ευγενικά να είμαι μάρτυρας υπεράσπισης. Το θεωρούσα αυτονόητο, την μάλωσα μάλιστα που μου πρότεινε να το σκεφτώ. Η δίκη αυτή δεν έγινε, επειδή η μήνυση αποσύρθηκε όταν έγινε γνωστό ότι η Φρίντα έπασχε από σοβαρό καρκίνο. ∆ικηγόρος υπεράσπισης θα ήταν ο κοινός μας φίλος Ν. Κωνσταντόπουλος. Ήταν άρρωστη, είχε επιστρέψει για στερνή φορά στο διαμέρισμα της Τσιμισκή. Την συ-

ναντούσα εκεί, αλλά και στην κλινική κατόπιν, όσο πιο συχνά μπορούσα, καθώς ζούσα σε άλλη πόλη. Η Φρίντα πέρασε τα λίγα χρόνια της αρρώστιας της με τη συγκινητική συμπαράσταση του Κυριάκου, που έμεινε στο πλευρό της μέχρι και την τελευταία της πνοή. Θυμάμαι βέβαια πάρα πολλά και απ’ αυτή την περίοδο (αλήθεια, πώς να συνοψίσεις μια σχέση ζωής στο «νόστο» μιας δεκάλεπτης ομιλίας; Όσα λέγονται είναι μόνο η μια νύχτα, όσα δεν λέγονται οι υπόλοιπες χίλιες νύχτες). Λέω λοιπόν αυτό μόνο, ότι θαύμασα για άλλη μια φορά το πείσμα της Φρίντας, να παλέψει αυτή τη φορά με τον Χάρο. Και πάλεψε γενναία. Θα ήθελα να τελειώσω διαβάζοντας μια παράγραφο από ένα διήγημα που έγραψα το 1996 για τη Φρίντα, το αφιέρωσα στη μνήμη της, με τίτλο «Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι», ο δε τίτλος του υπήρξε και ο τίτλος σε ένα μεταγενέστερο βιβλίο διηγημάτων μου1:

“

«…Όπως ο σκηνοθέτης χτυπά με το ραβδί του τη λευκή οθόνη για να δείξει -σκηνοθέτης ήσουν άλλωστε και συ-, έτσι άπλωσες ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι στα σημεία του ορίζοντα. Πρόλαβα να δω χρυσά τραπέζια με τους παλιούς μας φίλους να γεύονται ψωμί αθέατο, να πίνουνε κρασί αέρινο, να τραγουδούν τα τελευταία που τραγουδήθηκαν στη χώρα μας τραγούδια. Να δω νεράιδες που χορεύαν να πετούν από το πρόσωπό τους το μαντίλι, ξεσκεπάζοντας πρόσωπα αγαπημένων φιλενάδων, και τα αγόρια γύρω τους να αρπάξουν το μαντίλι του έρωτά τους. Να δω, μέσα στα χρόνια που περνάνε δίχως άλλο έρμα, τη συμβολή μιας λέξης, μιας εικόνας, ενός ήχου, ώστε να ξημερώσει η επόμενη μέρα σαν κανονική μέρα. Να δω τη βλάβη και το όφελος εκείνης της νεανικής φυλάκισης πάνω σε ανθρώπους, που έκτοτε δεν εμπιστεύονταν πια σε κανένα τη ζωή τους εκτός απ’ όσους γνώριζαν από τα χρόνια εκείνα – κι ας έχει πάρει ο καθένας μας και άλλο δρόμο, αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Να δω, καλή μου, εσένα, ν’ αποχαιρετάς το φως, καθώς εμείς οι υπόλοιποι, φαντάσματα ενός παλιού κι αληθινού στρατοδικείου, σε κουβαλούσαμε στους ώμους για τον τελευταίο σου περίπατο στη γη…».

Σημείωση

1. «Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι», διηγήματα, εκδ. Καστανιώτης 2004. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο ∆ιηγήματος.

Επιμέλεια: Ζωή Γεωργούλα

18

ΜΝΗΜΗ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Η αντιδικτατορική αντίσταση παραμένει άστεγη στη Θεσσαλονίκη ∆ιαρκές το αίτημα να αναδειχθεί ως τόπος ιστορικής μνήμης χώρος του Πολεμικού Μουσείου Θεσσαλονίκης

Σήμερα στις 11 π.μ. στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Με αφορμή την επέτειο για τη δικτατορία του ’67, ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967 - 1974 (ΣΦΕΑ) οργανώνει εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, με επίσκεψη-ξενάγηση στο Πολεμικό Μουσείο, στους χώρους βασανισμού του Γ’ Σώματος Στρατού, για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση. Η εκδήλωση θα γίνει σήμερα Κυριακή, στις 11 π.μ. και είναι ανοιχτή σε όλους τους πολίτες. τος της πόλης, με κορύφωση την εξέγερση του Νοεμβρίου του 1973, στο Πολυτεχνείο της πόλης. Και αυτά τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα απασχόλησαν ελάχιστα τους ιστοριογράφους της περιόδου. Ορισμένοι πρωταγωνιστές των γεγονότων δημοσίευσαν κείμενα με ενθυμήσεις και μαρτυρίες από τη συμμετοχή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Ο βουλευτής της Ε∆Α Γιώργος Τσαρουχάς δολοφονήθηκε στις εγκαταστάσεις του Γ’ Σώματος Στρατού από τη χούντα των Συνταγματαρχών.

Πάγιο αίτημα των αγωνιστών της αντιδικτατορικής αντίστασης από τη Θεσσαλονίκη αλλά και του δημοτικού συμβουλίου της πόλης, που υιοθέτησε ως αυτονόητο και ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967 - 1974, είναι η διεκδίκηση χώρου στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης για την ανάδειξή του ως τόπου ιστορικής μνήμης. Σύμφωνα με έρευνα κατά την οποία αξιοποιήθηκε αρχειακό υλικό του Παναγιώτη Αβραμόπουλου και του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, αλλά και μαρτυρίες και επίσημες δικαστικές αποφάσεις, στο χώρο των εγκαταστάσεων του Γ’ Σώματος Στρατού, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, υπήρχαν εγκαταστάσεις της ΚΥΠ, στα κελιά των οποίων κρατούνταν και βασανίστηκαν αγωνιστές της ∆ημοκρατίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Παραθέτουμε βασικά σημεία από το κείμενο του πορίσματος:

Η

περίοδος της επτάχρονης δικτατορίας και τα γεγονότα που συνέβησαν στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκειά της, είναι θέματα τα οποία δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς από τη σύγχρονη ιστοριογραφία. Οι έλληνες ιστορικοί ασχολήθηκαν περισσότερο με τη γενική πολιτική ιστορία της περιόδου, καθώς και με γεγονότα που διαδραματίστηκαν, κυρίως στην Αθήνα, όπου βρίσκονταν και τα κέντρα ισχύος του καθεστώτος. Η Θεσσαλονίκη δεν υστέρησε στους αγώνες ενάντια στο καθεστώς των συνταγματαρχών. Στην πόλη έδρασαν οι αντιστασιακές ομάδες: «Πατριωτικό Μέτωπο», «∆ημοκρατική Άμυνα», «Ρήγας Φεραίος», «Λαϊκή Πάλη», «Κίνημα 29ης Μαΐου» και πολλές άλλες. Οι συλλήψεις, τα βασανιστήρια και οι

“

Η ιστορική ανάδειξη των αγώνων εκείνων, η απόδοση τιμής στους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα, αποτελούν θεμελιώδη προϋπόθεση της σφυρηλάτησης της δημοκρατικής συνείδησης της νέας γενιάς.

δίκες των αγωνιστών ήταν στην ημερήσια διάταξη της ζωής της πόλης. Τα όργανα του καθεστώτος συνέλαβαν πολλούς από τους αγωνιστές, οι οποίοι, στις δίκες που ακολούθησαν, καταδικάστηκαν σε ισόβια και σε πολυετείς ποινές. Πριν όμως από τις δίκες, τους αγωνιστές της Θεσσαλονίκης περίμεναν φρικτά βασανιστήρια. Κορυφαία ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο της δικτατορίας, υπήρξαν οι δολοφονίες των Γιάννη Χαλκίδη και Γιώργου Τσαρουχά, η απόλυση 38 καθηγητών του Πανεπιστημίου, καθώς και 49 διδασκάλων, εκ των οποίων 11 ήταν από τη Θεσσαλονίκη, οι δράσεις των αντιστασιακών ομάδων, οι δίκες των αγωνιστών της δημοκρατίας, καθώς και η σημαντική δράση του φοιτητικού κινήμα-

Χωροθέτηση εγκαταστάσεων βασανισμού

Ένα από τα θέματα που ενδιαφέρουν την ιστοριογραφική έρευνα για την περίοδο αυτή, είναι η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων βασανισμού, εκεί όπου οι αγωνιστές της ∆ημοκρατίας μαρτύρησαν υπερασπιζόμενοι τις αρχές και τα ιδανικά τους. Για την πόλη της Θεσσαλονίκης αναφέρονται ως τόποι βασανισμού οι εγκαταστάσεις της Ασφάλειας, στην περιοχή του Βαρδάρι, χώροι σε αστυνομικά τμήματα της πόλης, στο στρατόπεδο του Σέδες, καθώς και οι εγκαταστάσεις της Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ), σε χώρους του στρατοπέδου του Γ’ Σώματος Στρατού στο κέντρο της πόλης. Τα τεκμήρια που διαθέτουμε για τη διερεύνηση του θέματος των χώρων βασανισμού κατά τη διάρκεια της επταετίας, είναι δύο ειδών: Καταρχάς, τα επίσημα έγγραφα από τις δίκες που πραγματοποιήθηκαν μετά την αποκατάσταση της ∆ημοκρατίας και αφορούσαν σε βασανισμούς πολιτών κατά τη διάρκεια της επταετίας, και στη συνέχεια οι μαρτυρίες, τόσο γραπτές όσο και προφορικές, των ίδιων των αγωνιστών της ∆ημοκρατίας, που βασανίστηκαν κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων από τα όργανα του καθεστώτος.

Αδιαμφισβήτητοι οι βασανισμοί

Ο Γ. Τσαρουχάς ήταν αγωνιστής της αριστεράς, βουλευτής της Ε∆Α και με

H EMIAN για την 21η Απριλίου του 1967

Με τη συμπλήρωση 48 χρόνων από την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967, η Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) τονίζει τη σημασία που έχουν η μελέτη των αιτιών και των συνεπειών από την κατάλυση της δημοκρατίας τα δίσεκτα εκείνα χρόνια, καθώς και η ανάδειξη του αντιδικτατορικού αγώνα 1967-1974, για τη διατήρηση των αγωνιστικών παραδόσεων του ελληνικού λαού, με κυρίαρχο σήμερα πρόταγμα την ενίσχυση της αγωνιστικής επαγρύπνησης για τη διαφύλαξη και το βάθεμα της δημοκρατίας. Η ιστορική ανάδειξη των αγώνων εκείνων, η απόδοση τιμής στους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα, αποτελούν θεμελιώδη προϋπόθεση της σφυρηλάτησης της δημοκρατικής συνείδησης της νέας γενιάς. Όλοι, άνδρες και γυναίκες, όλοι οι νέοι και νέες, έχουν δικαίωμα στη γνώση της ιστορίας. Η ΕΜΙΑΝ, έχοντας ως κύριο έργο την προώθηση της έρευνας και της μελέτης της ιστορίας της ελληνικής νεολαίας κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, παραμένει σταθερά προσηλωμένη στο έργο της διάσωσης και προβολής της ιστορικής μνήμης ως ανάχωμα στη λήθη και στην αποξένωση του λαού από τη ζωντανή σχέση με το παρελθόν, πηγή έμπνευσης κάθε προσπάθειας διεκδίκησης και κατάκτησης ενός μέλλοντος αντάξιου των αγώνων του για τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

την έναρξη της δικτατορίας ανέλαβε επικεφαλής της αντιστασιακής οργάνωσης «Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο» στη Θεσσαλονίκη. Το ΠΑΜ στη Θεσσαλονίκη στελεχώθηκε σύντομα από πολλούς αγωνιστές, προχώρησε στην έκδοση της παράνομης εφημερίδας «Αντιφασίστας» και ξεκίνησε τις αντιστασιακές του δράσεις. Σε μία από αυτές, οι αγωνιστές Γιάννης Χαλκίδης, Αργύρης Μπάρας και Θεόδωρος Καζέλης ανατίναξαν μια κολώνα της ∆ΕΗ βυθίζοντας στο σκοτάδι τη ∆ιεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της, το Σεπτέμβριο του 1967. Ο Γιάννης Χαλκίδης εντοπίστηκε λίγες ημέρες αργότερα, στις 5 Σεπτεμβρίου, και δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης σύλληψής του. Ο Γ. Τσαρουχάς συνελήφθη 10 μήνες αργότερα, στα διόδια της Λεπτοκαρυάς καθ’ οδόν προς την Αθήνα, όπου θα μετέβαινε για διαβουλεύσεις με την οργάνωση της πρωτεύουσας. Ο Τσαρουχάς μεταφέρθηκε στις εγκαταστάσεις της ΚΥΠ στο Γ’ Σώμα Στρατού, όπου λίγες ώρες αργότερα ξεψύχησε υποκύπτοντας στους βασανισμούς που υπέστη. Το στρατιωτικό καθεστώς εμφάνισε το θάνατό του ως απόρροια εμφράγματος, που υποτίθεται πως υπέστη κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του από τη Λεπτοκαρυά στη Θεσσαλονίκη, ενώ απέκρυψε το γεγονός της μετάβασης του Τσαρουχά στις εγκαταστάσεις της ΚΥΠ. Ο φάκελος της δικογραφίας με όλο το ανακριτικό υλικό για τη δολοφονία του Γ. Τσαρουχά, καθώς και οι αποφάσεις 43 έως 65/1979 του Μικτού Ορκωτού ∆ικαστηρίου Θεσσαλονίκης τεκμηριώνουν αποκαλυπτικά τους βασανισμούς, οι οποίοι πραγματοποιούνταν στις εγκαταστάσεις της ΚΥΠ και της υποδιεύθυνσης Εθνικής Ασφάλειας, αλλά και τις συνθήκες θανάτου του βουλευτή της Ε∆Α.

Εκδηλώσεις του ΣΦΕΑ

** Στο πλαίσιο των καθιερωμένων εκδηλώσεων μνήμης, για την 48η επέτειο από την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967, ο ΣΦΕΑ διοργανώνει εκδήλωση, την Τρίτη 21 Απριλίου, στις 11.30π.μ., στο μνημειακό- ιστορικό χώρο του πρώην στρατοπέδου Ε.ΑΤ.Ε.Σ.Α., στο Πάρκο Ελευθερίας. Μετά το πέρας της εκδήλωσης θα γίνει από τα ΕΛΤΑ παρουσίαση της αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων με θέμα «Μορφές του Αντιδικτατορικού Αγώνα», στην οποία θα περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι αγωνιστές ενάντια στη δικτατορία: Σπύρος Μουστακλής, ∆ημήτρης Οπρόπουλος, Παναγιώτης Ελής, Κώστας Γεωργάκης, Σάκης Καράγιωργας, Νικηφόρος Μανδηλαράς, Γιώργος Τσαρουχάς, Γιάννης Χαλκίδης.

ΚΥΠΡΟΣ

“

Κρίσιμη μάχη για το μέλλον Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

19

Η τουρκοκυπριακή αριστερά ήταν πάντα “ύποπτη” σε σχέση με τα “εθνικά διαπιστευτήρια”. Όμως σήμερα ενώπιον της “νέας Τουρκίας” του Έρντογαν, ένα μεγάλο μέρος της τουρκοκυπριακής δεξιάς επίσης αναθεωρεί το περιεχόμενο της “μητέρας πατρίδας”.

Η

εκλογή του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη στιγματίζεται κυρίως από ένα διλημματικό περιβάλλον. Η ρευστότητα του πλαισίου των κατεχομένων, η γενικευμένη κρίση, αλλά και οι ανολοκλήρωτες αναζητήσεις για έξοδο από τα αδιέξοδα, είναι μερικές από τις πτυχές εκείνες που φέρνουν στην επιφάνεια νέα στοιχεία υπό το βάρος των οποίων οι Τουρκοκύπριοι θα κάνουν τις πολιτικές τους επιλογές. Το πρώτο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκλογικής αναμέτρησης είναι η απαξίωση του πολιτικού συστήματος, των κομμάτων και των πεπραγμένων τους. Αυτό το στοιχείο έρχεται ως συνέχεια στην κορύφωση της διαμαρτυρίας των Τουρκοκυπρίων εναντίον του πολιτικού συστήματος έτσι όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2014 με την απόρριψη των «συνταγματικών» αλλαγών που πρότειναν από κοινού τα τέσσερα μεγάλα κόμματα. Το δεύτερο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η ένταση με την οποία μεταφέρεται η εξουσία από τους τουρκοκυπριακούς φορείς στην Άγκυρα. Το νέο περιεχόμενο που επιβάλλει η Τουρκία του ΑΚΡ στη σχέση της με τους Τουρκοκύπριους δεν παραπέμπει σε μια προσπάθεια αναβάθμισης δομών χωριστού κράτους στην Κύπρο. Επικεντρώνεται περισσότερο στη μετατροπή του «τουρκοκυπριακού χώρου» σε ένα ακόμα νομό της Τουρκίας. Συνεπώς σε μια τέτοια σχέση, η πολιτική και πολιτιστική διάσταση της τουρκοκυπριακής ταυτότητας αμφισβητείται συνολικά. Οι μαζικές κινητοποιήσεις του 2011 και η ένταση με την οποία οι Τουρκοκύπριοι υπογραμμίζουν την κυπριακή τους διαφορετικότητα στη δημόσια σφαίρα, αποτελούν ακριβώς τις ενδείξεις μιας κοινωνικής αντιπολίτευσης που διαπερνά σχεδόν όλους τους πολιτικούς χώρους. Η τουρκοκυπριακή αριστερά ήταν πάντα «ύποπτη» σε σχέση με τα «εθνικά διαπιστευτήρια». Όμως σήμερα ενώπιον της «νέας Τουρκίας» του Έρντογαν, ένα μεγάλο μέρος της τουρκοκυπριακής δεξιάς επίσης αναθεωρεί το περιεχόμενο της «μητέρας πατρίδας».

Το υπόβαθρο των βασικών υποψηφίων

Με αυτά τα δεδομένα το ιδεολογικό-πολιτικό υπόβαθρο των βασικών υποψηφίων αποκτά ιδιαίτερη σημασία.: Ντερβίς Έρογλου: Ο «γερόλυκος» της ίντριγκας, του παρασκηνίου και «μάστορας» των κομματικών ισορροπιών. Αρχικά αποτέλεσε την επιλογή Ραούφ Ντενκτάς ενάντια στους αντιπάλους του στο Κόμμα Εθνικής Ενότητας. Αργότερα ο ίδιος ο Έρογλου ήταν αυτός που «εξανάγκασε» τον Ντενκτάς σε αποχώρηση και στη δημιουργία του ∆ημοκρατικού Κόμματος. Πολιτικός που έχτισε την πορεία του σε πλήρη ταύτιση με την ιδιότυπη κρατική οικοδόμηση μετά το 1974. O Έρογλου δημι-

ούργησε ένα τεράστιο δίκτυο πελατειακών σχέσεων και προσωπικής εξουσίας, πολλές φορές παρά τους σχεδιασμούς της Άγκυρας. Η αντιπαράθεση του με τον Έρντογαν σε σχέση με τη δημιουργία της επιτροπής αποζημιώσεων πριν λίγα χρόνια, καταγράφηκε στη δημόσια σφαίρα ως μια από τις σοβαρότερες. Ο νυν Τουρκοκύπριος ηγέτης κατέρχεται στις εκλογές ως «υπέρμαχος» των διαπραγματεύσεων. Το βασικό του μήνυμα επικεντρώνεται ουσιαστικά στην πλήρη ομαλοποίηση και νομιμοποίηση της σημερινής κατάστασης, η οποία θα διασφαλίζει την ενσωμάτωση των Τουρκοκυπρίων στη διεθνή πραγματικότητα χωρίς τον αναγκαίο διαμοιρασμό εξουσίας σε μια ομοσπονδία και με ελάχιστες ανακατατάξεις σε ζητήματα εδαφικούπληθυσμού. Ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία ως το φαβορί. Όμως η μεταβατική περίοδος που βιώνει η κοινότητα, τον αναγκάζει σε δεύτερες σκέψεις. Το σύνθημα για εκλογές ενός γύρου δε συγκεντρώνει τον ενθουσιασμό της κατακερματισμένης κεντροδεξιάς, ενώ η δυναμική της «κρυφής ψήφου» που καταγράφει ο δρόμος και όχι οι δημοσκοπήσεις, φαίνεται να λειτουργούν τις τελευταίες εβδομάδες ως κινητήριος μοχλός αύξησης των πιθανοτήτων ήττας του σε ένα δεύτερο γύρο. Λόγω των δυνατοτήτων των συμφερόντων του κύκλου του, κανένας δεν τον θεωρεί «εύκολο αντίπαλο». Σιμπέλ Σιμπέρ: Η υποψήφια του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος αποτελεί από πολλές απόψεις το νέο στάδιο των αλλαγών, αλλά και των αντιπαραθέσεων μεταξύ των διαφορετικών ιδεολογικών ρευμάτων εντός του κόμματος. Είναι η πρώτη φορά ιστορικά που το Ρεπουμπλικανικό αποφάσισε να θέσει ως επιλογή μια προσωπικότητα που δε φέρει μαζί της τις παραδόσεις του «ιδρυτικού πνεύματος» του κόμματος σε ότι αφορά στο Κυπριακό: τη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η Σιμπέρ προέρχεται από το ∆ημοκρατικό Κόμμα και εντάχθηκε στις «Ενωμένες ∆υνάμεις» του Ρεπουμπλικανικού τα τελευταία χρόνια ως έκφραση του ανοίγματος προς την κεντροδεξιά. Η εσωκομματική αντιπαράθεση – ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών – θα δείξει τελικά εάν το άνοιγμα προς την κεντροδεξιά μετατρέπεται στη νέα φυσιογνωμία του Ρεπουμπλικανικού. Πάντως στα τελευταία στάδια της προεκλογικής η Σιμπέρ έδειξε να υιοθετεί τις παραδοσιακές προγραμματικές θέσεις του κόμματος. Έδωσε βάρος στην ανάγκη υπεράσπισης των συγκλίσεων μεταξύ Χριστόφια-Ταλάτ, εξέλιξη που ίσως να δείχνει τις επιρροές που ακόμα ασκούνται από μια μεγάλη μερίδα της βάσης του κόμματος. Μουσταφά Ακιντζί: Ο υποψήφιος που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες συσπείρωσης των δυναμικών των υπόγειων ρευμάτων της κοινότητας. Η προεκλογική του εκστρατεία αλλά και η ευρύτερη του παρέμβαση τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε ταύτιση με

τον εκσυγχρονισμό της κοινοτικής διεκδίκησης για αξιοπρέπεια και πολιτική ισότητα έναντι της Άγκυρας. Ο λόγος που ανέπτυξε ο Ακιντζί συνδέει το κίνημα της περιόδου 2002-2003 με αυτό του 2011, στο επίκεντρο των οποίων βρέθηκε η αγωνία για προστασία της κυπριακής διάστασης της ταυτότητας των Τουρκοκυπρίων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Ακιντζί προέρχεται από κύκλους συνομοσπονδιακών θέσεων στο Κυπριακό, οι οποίοι εμφανίστηκαν στο χώρο του Κόμματος Κοινοτικής Σωτηρίας τη δεκαετία του 1980. Όμως από ένα σημείο και μετά, τόσο το βασικό κόμμα που τον υποστηρίζει (Κόμμα Κοινοτικής ∆ημοκρατίας), όσο και ο ίδιος, ταυτίζονται πλήρως με τις πιο φιλοπρόοδες ομοσπονδιακές θέσεις της κοινότητας. Το ποσοστό που θα συγκεντρώσει – είτε στον πρώτο γύρο, είτε σε ενδεχόμενη παρουσία του στο δεύτερο γύρο – αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη έκφραση της αντιπαράθεσης και του νέου πλαισίου σχέσεων μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Άγκυρας, ιδιαίτερα έτσι όπως εξελίσσονται μετά τα δημοψηφίσματα του 2004. Κουντρέτ Όζερσαϊ: Εκπροσωπεί τουλάχιστον ένα μέρος της νέας δεξιάς ελίτ έτσι όπως εμφανίζεται κυρίως στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Επιδίωξε να συσπειρώσει τη γενικότερη απογοήτευση της κοινότητας από τη γενικευμένη κρίση του πολιτικού συστήματος. Εμφανίζεται με θέσεις προσανατολισμένες στην ενίσχυση των εξουσιών των κρατιδίων και όχι της κεντρικής κυβέρνησης σε μια πιθανή λύση του Κυπριακού. Προσπαθεί να αναδείξει περισσότερο τη χειραφέτηση ενός «τουρκοκυπριακού λαού» τόσο απέναντι από την Άγκυρα, αλλά ιδιαίτερα απέναντι από την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Η πρόταση του για άνοιγμα των Βαρωσίων υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Μια δύσκολη πρόβλεψη

Λαμβανομένου υπόψη ότι οι Τουρκοκύπριοι καλούνται στις κάλπες για τέταρτη φορά μέσα σε δύο χρόνια, τότε μια συνολική εκτίμηση από την ανάδειξη του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη θα αναδείξει ταυτόχρονα δύο σημαντικούς παράγοντες για το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού: Ο πρώτος είναι ο βαθμός συμβιβασμού της κοινότητας με την παρούσα διχοτομική κατάσταση πραγμάτων, ως αποτέλεσμα των μειωμένων προσδοκιών για μια συνολική λύση. Ο δεύτερος είναι το βάθος της απόστασης μεταξύ Τουρκίας και Τουρκοκυπρίων, η οποία αναπαράγεται σήμερα ως προϊόν της αποτυχίας του προγράμματος χωριστών κρατικών δομών στην Κύπρο. Νίκος Μούδουρος ∆ρ. Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών

20

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Τα κατά συνθήκην ψεύδη Έρευνα της ΑΤΤΑC για το ελληνικό δημόσιο χρέος

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Στο δεύτερο και τελευταίο μέρος της έρευνας των συνεργατών της Attac για τις ανακρίβειες που προβάλλονται σχετικά με το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, επαναλαμβανόμενες μονότονα από τα συστημικά μέσα, αποκρούονται δύο σημαντικοί ισχυρισμοί: ότι η συνταγή τής λιτότητας δεν είχε επιπτώσεις στην υγεία ή και τις δυνατότητες επιβίωσης του πληθυσμού, καθώς και ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την υποταγή της νέας ελληνικής κυβέρνησης στις απαιτήσεις των δανειστών.

7ο ψέμα: Η συνταγή της λιτότητας δεν είναι θανατηφόρα

Τι έχουν πει επίσημα χείλη: «Στο νου μου έχω τα μικρά παιδιά της Νιγηρίας, που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθεια από τα παιδιά της Αθήνας» (Κριστίν Λαγκάρντ, διευθύντρια του ∆ΝΤ). «Πρέπει όλοι να αφήσουμε τη βολή μας» (Γ. Παπανδρέου).

Γιατί αυτό είναι λάθος

Αντί για μείωση των δαπανών που αφορούσαν τη «βολή», η τρόικα επέβαλε τη μείωση κατά 40% των δαπανών υγείας στην Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν να μην καλύπτεται πάνω από το του πληθυσμού ως προς τις δαπάνες περίθαλψης και τα δημόσια νοσοκομεία να ξεχειλίζουν, την ίδια ώρα που υποβάλλονταν σε αφαίμαξη. Η δημοσιονομική λιτότητα οδήγησε σε ανθρωπιστική κρίση. Η φυματίωση, η σύφιλη έκαναν πάλι την εμφάνισή τους. Τα κρούσματα Έιτζ πολλαπλασιάστηκαν λόγω έλλειψης μέσων πρόληψης. Σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε στη βρετανική ιατρική εφημερίδα «The Lancet», αναφέρει: η παιδική θνησιμότητα αυξήθηκε κατά 43% μεταξύ 2008 και 2010, υποσιτισμός των παιδιών κατά 19%. Με τις περικοπές στον προϋπολογισμό κονδυλίων που αφορούν την ψυχική υγεία οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 45% από το 2007 ως το 2011. Σύμφωνα με μια έκθεση των Γιατρών του Κόσμου, «ένα από τα μέτρα λιτότη-

“

Υποστηρίζουμε κι εμείς την πρόταση για διοργάνωση ευρωπαϊκής διάσκεψης για το δημόσιο χρέος. Στη σκέψη μας κυριαρχεί ο θετικός αντίκτυπος που είχαν στο παρελθόν η διαγραφή του 60% του γερμανικού χρέους, καθώς και οι διαγραφές χρέους του Ισημερινού το 2008 και της Ισλανδίας το 2011.

τας ήταν το εισιτήριο 5 ευρώ για κάθε επίσκεψη στο δημόσιο νοσοκομείο, που επιβάρυνε υπέρμετρα συνταξιούχους με την κατώτερη σύνταξη, γιατί επισκέπτονται συχνά τα δημόσια νοσοκομεία. Η επιβάρυνση γίνεται μεγαλύτερη, καθώς η λιτότητα υποχρεώνει τους γιατρούς να ζητούν από τους ασθενείς να αγοράζουν οι ίδιοι γάζες ή σύριγγες, που λείπουν από τα δημόσια νοσοκομεία». Τα μέτρα που επέβαλε το ∆ΝΤ μαζί με τους άλλους δύο της τρόικας, θα έπρεπε να ξέρει η κ. Λαγκάρντ ότι έχουν κάνει την Ελλάδα να μοιάζει σε ορισμένους τομείς με την Αφρική. Μια καταστροφή έχει συντελεστεί στον τομέα της υγείας. Αν τα πράγματα δεν έχουν γίνει ακόμα πολύ χειρότερα, οφείλεται στην ανάπτυξη δομών αλληλεγγύης, που περιόρισαν τις απώλειες από την έλλειψη πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας. Ήδη η νέα ελληνική κυβέρνηση έχει αποφασίσει να προσλάβει πάνω από 3.000 γιατρούς και νοσηλευτές στα κενά που δημιούργησε η πολιτική της λιτότητας. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η λιτότητα σκοτώνει. Όσοι επιβάλλουν αυτή την πολιτική, είναι ένοχοι εγκλημάτων κατά της ζωής στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία.

8ο ψέμα: Έτσι κι αλλιώς η Ελλάδα έχει υποκύψει στις απαιτήσεις των δανειστών

Τι έχουν πει επίσημα χείλη: «Υπογράφοντας τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου στο Γιούρογκρουπ, η ελληνική κυβέρνηση έχει αποδειχθεί τελικά τους όρους της τρόικας. Κι αυτό είναι ένα σκληρό μάθημα για τους λαϊκιστές της άκρας αριστεράς αλλά και της άκρας δεξιάς» (Ερίκ Λε Μπουσέ).

Γιατί αυτό είναι λάθος

Η νέα ελληνική κυβέρνηση αρνείται να εφαρμόσει μέτρα που είχε ζητήσει η τρόικα στα τέλη του 2014, όπως δεκάδες χιλιάδες νέες απολύσεις στο δημόσιο, νέα μείωση των επικουρικών συντάξεων, αύξηση του ΦΠΑ… Οι συνταγές αυτές έχουν ήδη εφαρμοστεί στην Ελλάδα και έχουν οδηγήσει στην καταστροφή. Μέσα σε 5 χρόνια το

1/3 των επιχειρήσεων έκλεισε, η ανεργία αυξήθηκε κατά 42%, οι συντάξεις μειώθηκαν κατά 40%, διπλασιάστηκε σχεδόν ο αριθμός των ατόμων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Το πρόγραμμα του ΣΥ-

ΡΙΖΑ, αντίθετα, πρότεινε: 1. Επαναδιαπραγμάτευση των δανειακών συμβάσεων και του χρέους. 2. Ένα εθνικό σχέδιο άμεσης επέμβασης: μέτρα για τους πιο φτωχούς, επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ, επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων. 3. ∆ημοκρατική αναδιοργάνωση του κράτους: μέτρα κατά της διαφθοράς, της φοροδιαφυγής, επαναπρόσληψη απολυμένων στο δημόσιο. 4. Ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης: σταμάτημα των ιδιωτικοποιήσεων, ενίσχυση της βιομηχανίας, εισαγωγή κοινωνικών και οικολογικών κριτηρίων στην οικονομία. Μετά από μια σκληρή διαπραγμάτευση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, η ελληνική κυβέρνηση κατόρθωσε να απαλλαγεί από το στόχο των υπερβολικών πλεονασμάτων, που προβλεπόταν στο μνημόνιο που είχε υπογραφεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Επίσης πήρε νέα μέτρα για την ενίσχυση νοικοκυριών που δεν είχαν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια και την κανονική διατροφή. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις θα αποκατασταθούν. Η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή καταπολεμούνται με νέους νόμους. Οι υπερχρεωμένοι οφειλέτες τού δημοσίου διευκολύνονται να αποπληρώσουν με εκπτώσεις και 100 δόσεις τα χρέη τους. Οι μικροϊδιοκτήτες διασώζουν την κατοικία τους από τον πλειστηριασμό. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν απαλλάχθηκε από τη λιτότητα. Τα νέα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση, οφείλουν να μην έχουν δημοσιονομική επιβάρυνση. Οι ιδιωτικοποιήσεις που έχουν συμφωνηθεί δεν θα αναθεωρηθούν. Η Ελλάδα υποχρεώνεται να πληρώσει το σύνολο των οφειλών

της. Η αποκατάσταση του κατώτατου μισθού και η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων αναβάλλονται. Νέες πιέσεις πρόκειται να ασκηθούν τους επόμενους μήνες στην ελληνική κυβέρνηση. Στην αμέσως επόμενη περίοδο η συλλογικότητά μας θα εξακολουθήσει να προτείνει στους πολίτες και το ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα νομικές, οικονομικές, κοινωνικές αναλύσεις, επιχειρήματα και εργαλεία κινητοποίησης εναντίον των σχεδίων των δανειστών, που θέλουν να υποβάλουν σε επώδυνες ρυθμίσεις τους πληθυσμούς. Με τους συνεργάτες μας στις ευρωπαϊκές χώρες, με αφετηρία την Ελλάδα, θα εντείνουμε τη δράση τους με στόχο τη δημόσια συζήτηση γύρω από τον αθέμιτο, παράνομο και μη διαχειρίσιμο, δηλαδή επονείδιστο χαρακτήρα μεγάλου μέρους των δημόσιων χρεών στην Ευρώπη. Υποστηρίζουμε κι εμείς την πρόταση για διοργάνωση ευρωπαϊκής διάσκεψης για το δημόσιο χρέος. Στη σκέψη μας κυριαρχεί ο θετικός αντίκτυπος που είχαν στο παρελθόν η διαγραφή του 60% του γερμανικού χρέους, καθώς και οι διαγραφές χρέους του Ισημερινού το 2008 και της Ισλανδίας το 2011. Υποστηρίζουμε, επίσης, το δικαίωμα της Ελλάδας να μην υποκύψει στις απαιτήσει των δανειστών, σε περίπτωση που θα αρνούνταν να συζητήσουν τέτοιου είδους λύσεις. Υπενθυμίζουμε ότι από τη σκοπιά του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου τα μνημόνια που έχουν επιβληθεί από την τρόικα είναι παράνομα. Είναι δικαίωμα των λαών που επί χρόνια γίνονται θύματα της λιτότητας και των μνημονίων, να αποφασίσουν για το μέλλον τους: εμείς θα θέτουμε στη διάθεσή τους όλα τα απαραίτητα μέσα, που χρειάζονται για να κατανοηθεί το πρόβλημα και να αποφασιστεί με ποιο τρόπο θα αντιμετωπιστεί όχι με τη συνηθισμένη επιβάρυνση των χαμηλότερων στρωμάτων, αλλά με τη συμβολή εκείνων που πραγματικά ωφελήθηκαν από τη διόγκωση του χρέους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Στη σύνταξη αυτού του κειμένου συνεργάστηκαν οι Ζαν Κλοντ Σαϊγί, Τομά Κουτρό, Αλέξις Κουκιέ, Πασκάλ Φρανσιέ, Μισέλ Ισόν, Πιερ Καλφά, Γκιγιόμ Παστιρό, Ανρί Στερντινιάκ και Σοφία Τζιτζίκου.

21

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Τι θα γίνει με τη δημοκρατική αναμόρφωση της αστυνομίας; Η

εσωτερική ασφάλεια είναι εδώ και ένα δεκαήμερο περίπου το πεδίο που η αστική αντιπολίτευση θεωρεί προνομιακό για να συγκρουστεί με την κυβέρνηση. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην κριτική τους τόσο οι έξαλλοι της Νέας ∆ημοκρατίας όσο και οι, υποτίθεται, λογικοί του Ποταμιού αναφέρονται μόνο στη λεγόμενη «πολιτική βία» και δεν ασχολούνται καθόλου με την πραγματική αντιμετώπιση εγκληματικής και παραβατικής συμπεριφοράς. Επίσης, χαρακτηριστικό είναι ότι μιλώντας για «πολιτική βία» δεν αναφέρονται μόνο σε περιστατικά αληθινής βίας εμου ολου «ίτε κατά πραγμάτων είτε εναντίον ανθρώπων, αλλά συμπεριλαμβάνουν σε αυτά την – παράνομη βέβαια – είσοδο είκοσι ανθρώπων στο προαύλιο της Βουλής και την ανύψωση ενός πανό διαμαρτυρίας, την – παράνομη βέβαια – κατάληψη των γραφείων της πρυτανείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εδώ υπάρχει σκοπιμότητα: να καταγγελθεί η ήπια πολιτική της κυβέρνησης, ώστε να αποδειχθεί η σταθερή κατηγορία ότι η Αριστερά υποθάλπει τη βία, αλλά και να εδραιωθεί στους πολίτες η αντίληψη της γενικής αστυνόμευσης και του «πολέμου» μεταξύ αστυνομίας και κάποιων «εχθρών της τάξης», αλλά και να διατηρηθεί ή μάλλον να επαναθεμελιωθεί η επιρροή αυτών των πολιτικών δυνάμεων στους αστυνομικούς υπαλλήλους. Η αντίληψη του πολέμου μεταξύ της έννομης τάξης και των εχθρών της, βέβαια, υπονομεύει τη δημοκρατία – που δεν είναι εμπόλεμο αλλά ειρηνικό καθεστώς –, είναι όμως και γελοία, διότι τι λογής πόλεμος είναι αυτός μεταξύ του πανίσχυρου κράτους και μιας μικρής ομάδας ανθρώπων, όποιες και αν είναι οι απόψεις τους, ακόμα και αν αυτοί οι ίδιοι θέλουν να παίξουν πόλεμο;

Ο κόσμος δεν τσιμπάει

Είναι βέβαια αλήθεια ότι η σύγκριση είναι καταλυτική υπέρ της τωρινής κυβέρνησης. Η πολιτική της ήπιας αντιμετώπισης πιθανών «διαταράξεων της δημόσιας τάξης», που ήταν εξ αρχής πολιτική της κυβέρνησης και του αρμόδιου υπουργείου και εφαρμόστηκε με συνέπεια, οδήγησε στο εκπληκτικό (αλλά κάθε άλλο παρά μη αναμενόμενο) αποτέλεσμα να γίνονται διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, καταλήψεις χωρίς να ανοίξει μύτη. Οδήγησε ακόμα στην πολιτική απομμεων αστυνομικνομρίς σα ΜΑΤικόνωση όσων δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς σύγκρουση με την αστυνομία. Η, έστω μερική, απόσυρση των αστυνομικών δυνάμεων από το κέντρο των πόλεων, ιδίως της Αθήνας, είχε το αναμενόμενο ευεργετικό αποτέλεσμα: εκεί που, βλέποντας θωρακισμένους αστυνομικούς, «κλούβες», αυτόματα όπλα, αναρωτιώσουν «τι τρομερό θα συμβεί, άραγε;», στις πόλεις αποκαθίσταται η ομαλότητα. Κι έτσι ο κόσμος δεν τσιμπάει. Από την άλλη, όμως, το αρμόδιο υπουργείο δεν έχει παρουσιάσει συνεκτική πολιτική για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια – προπάντων για τα κρατικά όργανα που επιφορτίζονται με τη διαφύλαξή τους. Παρουσιάζεται λοιπόν ο κίνδυνος να αποτύχει και να ανατραπεί η ακολουθούμενη πολιτική ήπιας αντιμετώπισης, γιατί θα πρέπει να εφαρμοστεί από δομές ακατάλληλες και απροετοίμαστες. Και μάλιστα, συχνά δηλώσεις του υπουργού ενισχύουν την επιχειρηματολογία της αντιπολίτευσης, παρότι ο ίδιος την αντικρούει –επαναλαμβάνοντας όμως τα στερεότυπα πάνω στα οποία αυτή θεμελιώνεται.

“

Παρουσιάζεται ο κίνδυνος να αποτύχει και να ανατραπεί η ακολουθούμενη πολιτική ήπιας αντιμετώπισης, γιατί θα πρέπει να εφαρμοστεί από δομές ακατάλληλες και απροετοίμαστες.

Χρειάζεται σχέδιο Η ομιλία του Γιάννη Πανούση στη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων περιείχε προπάντων τρία σημεία που δείχνουν προς την κατεύθυνση της δημοκρατικής αναμόρφωσης της αστυνομίας. Η πρώτη είναι η εξαγγελία της δημιουργίας «εθνικού συμβουλίου αστυνόμευσης με αναφορά στο Κοινοβούλιο», η δεύτερη η ίδρυση «Ινστιτούτου μελέτης του εγκλήματος και των επιστημονικά τεκμηριωμένων τρόπων αντιμετώπισής του» και η τρίτη η «Σύγχρονη εκπαίδευση για τον αστυνομικό, για να είναι φίλος και προστάτης στο δρόμο, κατάλληλα εκπαιδευμένος για μία αποτελεσματική αντιμετώπιση του εγκλήματος.» Και τα τρία, ωστόσο, σημεία είναι εξαιρετικά ασαφή και περισσότερο ακαδημαϊκά – θέλω να πω: δεν περιέχουν σαφείς κυβερνητικές προθέσεις για αλλαγές. Αλλά και οι «20 δράσεις» που εξάγγειλε ο υπουργός ∆ημόσιας Τάξης παρουσιάζουν το ίδιο μειονέκτημα μαζί με άλλα. Είναι απολύτως κατανοητό ότι το υπουργείο συνεργάστηκε με το ∆ήμο Αθηναίων για την αστυνόμευση στο κέντρο της πόλης και είναι αξιέπαινη η πιλοτική δημιουργία κινητών μονάδων που θα παρέχουν υπηρεσίες σε απομακρυσμένες περιοχές. Αυτά είναι σωστές ενέργειες, αλλά δεν αγγίζουν το παλιό, αναχρονιστικό και επικίνδυνο καθεστώς. Από εκεί και πέρα, η δημιουργία επιτροπών και η επιστημονική συζήτηση που περιλαμβάνονται στις εξαγγελίες

του υπουργείου δεν συνιστούν πολιτική. ∆εν σημαίνει αυτό ότι δεν είναι αναγκαίες ενέργειες, κάθε άλλο. Μονάχα που σε μια τέτοια συζήτηση χρειάζεται να υπάρχει σχέδιο, να έχουν τεθεί συγκεκριμένα ερωτήματα. Χωρίς αυτά η συζήτηση θα είναι άσκοπη.

Πολιτική ή στρατιωτική αστυνομία;

Κατά τη γνώμη μου, το κύριο ερώτημα είναι τι λογής υπηρεσία θα είναι η αστυνομία: πολιτική ή στρατιωτική, έστω ημιστρατιωτική; Από την απάντηση σε αυτό το ερώτημα απορρέουν προτάσεις για τη διοίκηση, τη λειτουργία και την ανάδειξή της, για την οργάνωση, για τις συνθήκες εργασίας, τα μέσα που θα χρησιμοποιούνται, για την πρόσληψη και την εκπαίδευση του προσωπικού. Η παράδοση της ΕΛΑΣ (μείγμα αστυνομίας και χωροφυλακής) με τους ταξιάρχους και τους στρατηγούς και η επιλογή της ηγεσίας της από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας και όχι από την κυβέρνηση με τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής δείχνουν ένα στρατιωτικό σώμα. Η εκπαίδευση σε σχολές, στις οποίες δεν υπάρχουν ακαδημαϊκές ελευθερίες και η διεύθυνσή τους διορίζεται από τον αρχηγό του σώματος, οι διδάσκοντες δεν επιλέγονται με ακαδημαϊκά κριτήρια και με εσωτερικές διαδικασίες των σχολών, η διαρκής μείωση των πολιτικών μαθημάτων και ιδίως των κοινωνικών επιστημών, όλα αυτά συντελούν στη διαμόρφωση της νοοτροπίας ενός σώματος εκτός κοινωνίας, νοοτροπίας που μπορεί να εξελιχθεί σε αντίθεση με την κοινωνία. Οι αστυνομικοί υπάλληλοι δίκαια ζητούν την αναβάθμιση των σχολών τους σε ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αναβάθμιση σημαίνει σχολές αυτοδιοίκητες με ακαδημαϊκές ελευθερίες. Εκεί θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς την άρση του διαχωρισμού των σχολών του κατώτερου προσωπικού από τις σχολές του ανώτερου με ενιαίο πρόγραμμα σπουδών δύο κύκλων και απαίτηση από όσους και όσες φιλοδοξούν να πάρουν ανώτατες θέσεις να αποκτήσουν διδακτορικό πτυχίο σε μία κοινωνική επιστήμη. Και βέβαια είναι ανάγκη να πάψει η πρόσληψη ειδικών κατηγοριών χωρίς πτυχίο με μόνο προσόν τη σωματική

ρώμη και την άσκηση στα όπλα, δηλαδή των ειδικών φρουρών και των συνοριοφυλάκων, την ύπαρξη δηλαδή αστυνομικών δύο ταχυτήτων. Για όσους και όσες ήδη υπηρετούν μπορεί να υπάρξει πρόγραμμα εξομοίωσης, όπως είχε γίνει (και συνεχίζεται) με τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που τελείωσαν τη διετή Παιδαγωγική Ακαδημία. Βέβαια, το ωράριο εργασίας και η πειθαρχία στην αστυνομία δεν μπορούν να είναι ίδια με των, ας πούμε, υπαλλήλων του ληξιαρχείου. Από αυτή τη διαπίστωση όμως μέχρι την έλλειψη κάθε ρύθμισης του ωραρίου και την τυφλή υπακοή και το φόβο του προϊσταμένου ή την αρνητική κρίση χωρίς δικαίωμα ένστασης υπάρχει μεγάλη απόσταση: η απόσταση μεταξύ στρατού και μιας πολιτικής υπηρεσίας. Αλλά και η φροντίδα για την ικανότητα του αστυνομικού προσωπικού να υπηρετεί χωρίς ζημιά της υγείας του είναι στοιχείο μιας σύγχρονης αντίληψης. Η ψυχολογική υποστξη, λόγου χάριν, που παρέχεται έελεγήριξη, λόγου χάριν, που παρέχεται μόνο έπειτα από αίτημα του καθενός και της καθεμιάς οδηγεί σε στιγματισμό και διακρίσεις («ο τρελός» ή «το μαμμόθρεφτο»). Η υποχρεωτική ψυχολογική εξέταση σε τακτά διαστήματα και οπωσδήποτε έπειτα από περιστάσεις που δημιουργούν άγχος εξαλείφουν αυτόν τον κίνδυνο, βοηθούν τον αστυνομικό και τον καθιστούν αποτελεσματικότερο.

Τα ειδικά σώματα;

Σωστά είχε πει ο Γιάννης Πανούσης ότι άοπλη αστυνομία δεν νοείται. Μόνο που κανείς δεν έχει εισηγηθεί κάτι τέτοιο. Το ζήτημα είναι: χρειάζεται οι αστυνομικοί να υπηρετούν πάντα ένοπλοι; Ή χρειάζεται να έχουν το όπλο στο σπίτι, όπου μπορεί να το πάρει το παιδί τους ή να το χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι εν βρασμώ; Και δεν χρειάζεται η τακτική εξέταση για το αν έχουν τις προϋποθέσεις να οπλοφορούν; Τα ειδικά σώματα της αστυνομίας, τα παλιά ΜΑΤ και η τωρινή ΥΕΤ, τα είχε εισηγηθεί επί χούντας ο Μαρκεζίνης, προκειμένου να αντιμετωπίζουν λαϊκές κινητοποιήσεις. Η δημοκρατική πολιτεία δεν τα χρειάζεται, γιατί δεν δεν μπορεί να εχθρεύεται αυτές τις κινητοποιήσεις, που είναι στοιχείο της δημοκρατίας, ούτε να τις θεωρεί κίνδυνο. Ωστόσο, διαχείριση κρίσεων με ειδικευμένο προσωπικό χρειάζεται. Μπορούν λοιπόν να καταργηθούν στη σημερινή τους μορφή αυτά τα σώματα και να υπαχθούν στα αστυνομικά τμήματα. Και για άλλα πολλά χρειάζεται συζήτηση και μέτρα, όπως είναι η χρήση επικίνδυνων ουσιών και εργαλείων. Αλλά καμία συζήτηση δεν μπορεί να τελεσφορήσει αν το υπουργείο δεν ανοίξει το θέμα και δεν πει το ίδιο τι πρεσβεύει – κι ας το αλλάξει μετά. Όλα αυτά που ανέφερα πιο πάνω περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, δεν μπορεί κανείς να περιμένει ότι η κυβέρνηση και οι επικεφαλής των υπουργείων θα το εφαρμόσουν παράγραφο-παράγραφο. Άλλη δουλειά η συγγραφή προγράμματος και άλλη η χάραξη και η εφαρμογή κυβερνητικής πολιτικής, γιατί εδώ θα φανούν οι αντιφάσεις, τα λάθη, τα προσκόμματα. Όμως και η κυβερνητική πολιτική σε κάθε τομέα ούτε να χαραχτεί ούτε να εφαρμοστεί μπορεί δίχως σχέδιο.

Θόδωρος Παρασκευόπουλος

22

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο

ι τίτλοι στις οικονομικές σελίδες πολλών εφημερίδων και εξειδικευμένων ιστοσελίδων τις δύο περασμένες εβδομάδες προϊδέαζαν για τον επικείμενο Αρμαγεδώνα: η κυβέρνηση βάζει χέρι στα κονδύλια του ΕΣΠΑ για να καλύψει την τρύπα των εσόδων κατήγγειλε ο πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών κ. Κ. Αγοραστός, για «ταφόπλακα» στα έργα και χιλιάδες απολύσεις προειδοποιούσε το Συντονιστικό των εργοληπτών. Αφορμή μια εγκύκλιος του υπουργείου Οικονομίας που ζητούσε να επιστραφούν τα κονδύλια, για τα οποία είχαν δεσμευθεί πόροι, αλλά έως την 31/12/2014 δεν έχουν αξιοποιηθεί. Η ανακοίνωση της ΕΝΠΕ άφηνε να εννοηθεί πως έτσι δεν θα γίνουν προγραμματισμένες πληρωμές σε έργα που έχουν πραγματοποιηθεί. Όμως, η πραγματικότητα είναι άλλη: αφού τα κονδύλια δεν έχουν εκταμιευθεί σημαίνει πως τα έργα για τα οποία είχαν διατεθεί έχουν παγώσει και άρα δεν υπάρχει λόγος πληρωμής. Την ίδια στιγμή, άλλα έργα των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (και όχι συνολικά του ΕΣΠΑ) τα οποία «τρέχουν» μένουν χωρίς πόρους. Τα χρήματα αυτά δεν φεύγουν από τις Περιφέρειες αλλά θα πάνε σε άλλα έργα που «τρέχουν» σ’ αυτές. «Αν τα έργα ξεπαγώσουν, τα κονδύλια είναι εκεί και μπορείτε να τα πάρετε» είναι η ρητή διαβεβαίωση από το υπουργείο Οικονομίας.

Το κουβάρι των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων

«∆εν είναι τυχαίο που οι καταγγελίες προήλθαν από συγκεκριμένους Περιφερειάρχες αν και η εγκύκλιος δεν αφορούσε μόνο τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα» επισημαίνουν με νόημα αρμόδιες πηγές του υπουργείου Οικονομίας. «Σήμερα εκπνέει η προθεσμία που έθετε η εγκύκλιος», προσθέτουν, «και κανένα σημαντικό πρόβλημα δεν έχει παρουσιαστεί και αν υπάρξει κάποια εμπλοκή έχουμε τρόπους να την

ΕΣΠΑ: Τα «παγωμένα» κονδύλια και οι αντιπολιτευόμενοι Περιφερειάρχες

αντιμετωπίσουμε». Το περιστατικό αυτό δείχνει πόσο μπλεγμένο είναι το κουβάρι των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων. «Πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική των σημειακών παρεμβάσεων, που πολύ συχνά συνδέονται με πελατειακά συμφέροντα» τονίζει ο Γενικός Γραμματέας ∆ημοσίων Επενδύσεων Αλέξης Χαρίτσης. «Χρειάζονται και αλλαγές στη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο των προγραμμάτων. Η στήριξη και ενίσχυση των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τα προγράμματα και όχι η υποκατάστασή τους από ιδιωτικές εταιρείες συμβούλων είναι μια από αυτές» παρατηρεί αναγνωρίζοντας πως υπάρχουν πολύμηνες καθυστερήσεις σε πληρωμές για τις οποίες όμως δεν ευθύνεται η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Καθώς στο τέλος του 2015 λήγει το υπάρχον πρόγραμμα, και το πλαίσιο του επόμενου ΕΣΠΑ, έχει ήδη ψηφιστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, η ηγεσία του υπουργείου Οικονομίας θέλει να το προσαρμόσει στις δικές της προτεραιότητες κάτι που όπως είναι φυσικό προκαλεί αντιδράσεις από όσους είχαν βολευτεί στο προηγούμενο καθεστώς αδιαφάνειας. «Ζητούμενο δεν είναι πια μόνο το πόσο μεγάλο θα είναι το ποσοστό απορρόφησης αλλά τα αποτελέσματα που θα έχουν στην απασχόληση, στην κοινωνική συνοχή και στο οικοσύστημα» τονίζει ο κ. Χαρίτσης. Προτεραιότητες είναι η «έξυπνη» εξειδίκευση σε νέες μορφές επιχειρηματι-

κότητας με έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας για μακροχρόνια ανέργους και νέους επιστήμονες -ώστε να ανακοπεί η φυγή τους στο εξωτερικό-, μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση με την εισαγωγή ψηφιακών υποδομών και εργαλείων που θα συντελέσουν στην απλούστευση των διαδικασιών και τη μείωση της γραφειοκρατίας.

Τ

τόνισε η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας Θεανώ Φωτίου.

Παροχή δωρεάν ρεύματος

Σύμφωνα με την Θ. Φωτίου, περίπου 150.000 οικογένειες που έχουν κομμένο ρεύμα και βρίσκονται σε συνθήκες ακραίας φτώχειας θα μπορούν να το επανασυνδέσουν δωρεάν. Επιπλέον, σε όσους βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση θα δίνονται 300 kwh κάθε μήνα δωρεάν (συνολικά 1.200 kwh το τετράμηνο). Στις δικαιούχες οικογένειες περιλαμβάνονται όσες έχουν κομμένο ρεύμα και δεν βρίσκονται στο Κ.Ο.Τ. (Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο), αλλά θα ενταχθούν στο κοινωνικό τιμολόγιο εφόσον βρίσκονται σε ακραία φτώχεια και τους επανασυνδεθεί το ρεύμα. Συγχρόνως, την επιδότηση θα πάρουν όσοι ήδη είναι στο Κ.Ο.Τ. και βρίσκονται σε ακραία φτώχεια.

Τη συνέντευξη πήρε ο Νάσος Χατζητσάκος

Στο πλαίσιο αυτό το μεγάλο αγκάθι βέβαια είναι οι τέσσερις αυτοκινητόδρομοι (Μαλιακός - Κλειδί, Ιονία Οδός, Άξονας Κεντρικής Ελλάδας και Ολυμπία Οδός),οι οποίοι έχουν ανατεθεί με συμβάσεις παραχώρησης σε μεγάλες τεχνικές εταιρείες. Οι εκπρόσωποι των τεχνικών εταιρειών απειλούν με πάγωμα των εργασιών. Το υπουργείο εξετάζει τρόπους εναλλακτικής χρηματοδότησης εκτός ΕΣΠΑ, σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην πορεία θα τεθεί θέμα επανακαθορισμού των διοδίων στην κατεύθυνση της μείωσης του τέλους διέλευσης. Και φυσικά μια τέτοια προοπτική δεν αρέσει στους εργολάβους και ίσως εξηγεί το μπαράζ των πρόσφατων «τρομοκρατικών» δημοσιευμάτων περί στάσης πληρωμών.

Πιστώνεστε το γεγονός ότι το 2013 το ελληνικό κράτος για πρώτη φορά ολοκλήρωσε και έδωσε στη δημοσιότητα μια εμπεριστατωμένη έκθεση σε σχέση με αυτό που αποκαλούμε διαπλοκή. Γιατί πιστεύετε ότι έκθεση αυτή δεν προβλήθηκε από τα μεγάλα ΜΜΕ; Από την ανάληψη των καθηκόντων στη Γενική Γραμματεία ∆ιαφάνειας και Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων λειτουργήσαμε με αίσθημα ευθύνης, ανιδιοτέλειας, χωρίς συμβιβασμούς και διακρίσεις σε κατεστημένες αντιλήψεις και επιρροές οικονομικών και άλλων παραγόντων. Προχωρήσαμε σε ουσιαστικές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις και ενέργειες. Άλλωστε, σε μία χρονική περίοδο μεγάλης κρίσης, που θέτει σε κίνδυνο ακόμη και την εθνική μας υπόσταση, δεν υπάρχουν περιθώρια για μικροκομματικές επιδιώξεις, χρόνος για τακτικισμούς και για συντήρηση παραγοντισμού. Ως προς τα ΜΜΕ, στα περισσότερα εξ’ αυτών, ήταν αναμενόμενο ότι θα τηρούσαν αυτή τη στάση της μη δημοσιοποίησης και του αποκλεισμού ανάδειξης και αντιμετώπισης των ζητημάτων διαπλοκής και διαφθοράς πολύ περισσότερο, όταν θέσαμε θέματα διαφάνειας και νομιμότητας για τα Μ.Μ.Ε. Με την συμπεριφορά τους αυτή, χαρτογραφήθηκαν προθέσεις και εξαρτήσεις από συμφέροντα.

Επιδότηση ενοικίου

Το δεύτερο μέτρο αφορά στην επιδότηση ενοικίου για ένα μικρό περιορισμένο νού-

μερο οικογενειών, για 30.000 οικογένειες. Συγκεκριμένα, όποιος βρίσκεται σήμερα στο ενοίκιο και βρίσκεται σε συνθήκες ακραίας φτώχειας -και είτε του κάνουν έξωση, είτε δεν μπορεί να πληρώσει το ενοίκιό του- θα επιδοτείται με 70 ευρώ για το ένα άτομο, μέχρι 220 ευρώ για τις πολυμελείς οικογένειες και τους πολύτεκνους. Τα χρήματα θα τα πιστώνεται κάθε μήνα ο ιδιοκτήτης του σπιτιού εφόσον ο ωφελούμενος καταθέσει το ενοικιαστήριο στο ΤΑΧΙS. Το ποσό που θα λαμβάνουν, θα είναι αφορολόγητο και ακατάσχετο. Ο κανόνας αυτός δεν θα ισχύει στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης χρωστάει στο δημόσιο ή στα ασφαλιστικά ταμεία. Στο ενδεχόμενο αυτό, θα γίνεται συμψηφισμός.

Επιδότηση σίτισης

Στην Ελλάδα, η απώλεια εσόδων του κράτους ανέρχεται περί τα 6 δισ. ευρώ το χρόνο. Όσο διατηρούνται νομοθετικά πλαίσια από τη διεθνή κοινότητα για την ίδρυση offshore εταιρειών σε διάφορες χώρες, δεν μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματική πάταξη της διαφθοράς.

Αγκάθι οι αυτοκινητόδρομοι

Τα πρώτα μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης

α πρώτα μικρά, πλην όμως ουσιαστικά «βήματα» για τη στήριξη των ασθενέστερων οικονομικά και πιο σφοδρά πληττόμενων από τη μεγάλη ύφεση και τα μνημόνια- πολιτών, γίνονται με την έναρξη της υλοποίησης τριών εκ των οκτώ μέτρων, που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα που είχε παρουσιάσει το Φθινόπωρο του 2014 από τη Θεσσαλονίκη, ο σημερινός πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Όπως ανέφεραν την Τρίτη του Πάσχα ο υπουργός Εργασίας, Πάνος Σκουρλέτης, η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας Θεανώ Φωτίου και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών ∆ημήτρης Μάρδας αναλύοντας την Κοινή Υπουργική Απόφαση για την εφαρμογή του νόμου 4320/2015 για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, σε πρώτη φάση θα προχωρήσουν σε εφαρμογή τα μέτρα για την παροχή δωρεάν ρεύματος καθώς και την επιδότηση ενοικίου και σίτισης σε περισσότερες από 180.000 οικογένειες. «Η ανθρωπιστική κρίση δεν αντιμετωπίζεται με αυτά τα μέτρα, απλά κάνουμε ένα πρώτο βήμα ανάσας και με έμφαση πάντα στο παιδί. ∆ιότι η παιδική φτώχεια έφτασε στο 28,8%»,

“

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Οι ωφελούμενοι, πάλι με τα ίδια κριτήρια, θα λαμβάνουν από μια προπληρωμένη τραπεζική κάρτα. Η κάρτα θα έχει τα στοιχεία του ωφελούμενου, δηλαδή το όνομά του και θα περνάει από όλα τα μηχανήματα POS. Μέσω αυτής της κάρτας, και με την επίδειξη της αστυνομικής ταυτότητας του, ο

Ορέστης. Φ. Αθανασίου

δικαιούχος θα μπορεί να αγοράζει μόνο είδη από καταστήματα τροφίμων.

Πότε και πώς ξενικά η εφαρμογή των μέτρων

Σύμφωνα με την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας, από αύριο, ∆ευτέρα 20 Απριλίου ξεκινά το ηλεκτρονικό σύστημα του υπουργείου Εργασίας, στο οποίο θα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι για την λήψη αυτών των παροχών να μπαίνουν από έναν υπολογιστή και να δηλώνουν τα απαραίτητα στοιχεία. Η εφαρμογή θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τις 20 Μαΐου. Παράλληλα θα ενεργοποιηθεί γραμμή τηλεφωνική μέσω της οποίας θα παρέχονται πληροφορίες κατά τις εργάσιμες ώρες της εβδομάδας. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων, τα στοιχεία θα διασταυρωθούν με τα δεδομένα του TAXIS. Στη συνέχεια, μέσα σε χρονικό διάστημα 2 έως 3 εβδομάδων θα ανακοινωθούν οι δικαιούχοι των πρώτων 3 εκ των 8 παροχών που προέβλεπε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Νάσος Χατζητσάκος

Ποιοι κρύβονται πίσω από τις off shore;

Στην έκθεση του 2013 αναφέρεται ότι μόνο από τις off shore το κράτος χάνει 6 δισ. ευρώ το χρόνο. Θυμάμαι ότι η περίπτωση του Κρανιδίου ως άκρως ενδεικτική. Οι Offshore εταιρίες είναι οχήματα φοροδιαφυγής. Συνιστούν διεθνή νομότυπη διαπλοκή. Εκτιμάται ότι τα ποσά που κατέχουν αυτές οι εταιρίες παγκοσμίως ανέρχονται σε 32 τρισ. δολάρια. Στην Ελλάδα, η απώλεια εσόδων του κράτους ανέρχεται περί τα 6 δισ. ευρώ το χρόνο. Όσο διατηρούνται νομοθετικά πλαίσια από τη διεθνή κοινότητα για την ίδρυση offshore εταιρειών σε διάφορες χώρες, δεν μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματική πάταξη της διαφθοράς. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια περιορισμού του φαινομένου, αν ληφθούν ορισμένα μέτρα τα οποία έχουν προταθεί από τη Γραμματεία ∆ιαφάνειας. Σε ό,τι αφορά την περίπτωση του Κρανιδίου -μια περιοχή με 4.000 κατοίκους που έχουν ιδρυθεί πάνω από 200 υπεράκτιες- είχα υποβάλλει το ερώτημα: «Ποιοι κρύβονται πίσω από τον εργάτη που εκπροσωπεί 14 offshore εταιρίες στο Κρανίδι και ο ίδιος κάνει φορολογική δήλωση στη ∆.Ο.Υ. Φαλήρου;». Απάντηση ακόμη δεν έχει δοθεί. Όπως

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

23

Η προηγούμενη κυβέρνηση δεν θέλησε να τα βάλει με τη διαπλοκή ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΟΥΡΛΑ

Τα στοιχεία για τα σκάνδαλα διαφθοράς και διαπλοκής δεν αντιμετωπίστηκαν με υπευθυνότητα από την προηγούμενη κυβέρνηση τονίζει με συνέντευξη του στην «Εποχή» ο πρώην γενικός γραμματέας ∆ιαφάνειας και Ανθρώπινων ∆ικαιωμάτων του υπουργείου ∆ικαιοσύνης Γιώργος Σούρλας επισημαίνοντας, με αφορμή τις εξελίξεις σε σχέση με το θέμα των τηλεοπτικών αδειών ότι «νταβατζήδες, υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν εάν δεν υπάρξει επαρκής πολιτική βούληση για να σταματήσουν να ποδηγετούν την πολιτική ζωή».

παραμένει επίσης αναπάντητο το ερώτημα, αν κρύβονται πίσω από αυτές πολιτικοί, εφοπλιστές, δημοσιογράφοι. Στην έκθεση υπάρχει εκτενής αναφορά σε τουλάχιστον πέντε πολυεθνικές, οι οποίες είχαν υποστεί κυρώσεις από την αμερικάνικη δικαιοσύνη για δωροδοκία ελλήνων αξιωματούχων. Γιατί στην Ελλάδα δεν υπήρξε τιμωρία; Ως Γενικός Γραμματέας ∆ιαφάνειας και Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων διαβίβασα στον Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος στοιχεία που αναφέρονται σε πρόστιμα 350 εκατ. δολαρίων, που επέβαλαν οι δικαστικές αρχές των ΗΠΑ τη διετία 2012-2013 σε πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Πρόκειται για εταιρείες που δωροδοκούσαν προκειμένου να προωθήσουν σε οργανισμούς του ελληνικού δημοσίου τα προϊόντα τους: φαρμακευτικά, ορθοπεδικά, ιατρικές συσκευές, αυτοκινητοβιομηχανίας και τηλεπικοινωνίας. Τα αποτελέσματα αυτών των δικαστικών ερευνών δεν έγιναν γνωστά ακόμη. Προφανώς συνεχίζεται η διερεύνηση. «Το σκάνδαλο Κοσκωτά ακόμη κι αυτό του χρηματιστηρίου ωχριά μπροστά σε εκείνο των καυσίμων», αναφέρεται στην έκθεση. Φτάσατε σε συγκεκριμένα πρόσωπα; Πράγματι το σκάνδαλο Κοσκωτά ωχριά μπροστά στο λαθρεμπόριο καυσίμων. Ο Κοσκωτάς καταχράστηκε 100 εκατ. ευρώ (35 δισ. δρχ). Άπαξ. Οι λαθρέμποροι καταχράστηκαν 1 δισ. ευρώ το χρόνο (350 δισ. δρχ) για 25 τουλάχιστον χρόνια. Ο Κοσκωτάς συνελήφθη, φυλακίστηκε, το σκάνδαλο προκάλεσε αναταράξεις και δραματικές πολιτικές εξελίξεις. Για τους λαθρέμπορους καυσίμων, που λεηλάτησαν το ελληνικό δημόσιο, δεν προκλήθηκε ένταση. Κυκλοφορούν ελεύθεροι, ανενόχλητοι και αγέρωχοι, ακόμη και ως «εθνικοί ευεργέτες». Γιατί έγιναν όλα αυτά είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Σε παρόμοιες περιπτώσεις δεν μπορεί να οδηγηθεί η σκέψη παρά στο ότι υπήρξε αδιαφορία ή δεν αντιλήφθηκαν οι αρμόδιοι το μέγεθος του προβλήματος ή προωθούνταν προσωπικά συμφέροντα.

∆εν υπήρξε πλήρης διαφάνεια

Έδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση τη δέουσα σημασία στα στοιχεία σας για να βάλει τέρμα στο «πάρτι» της διαπλοκής; Θα επαναλάβω αυτό που δήλωσα κατά

την αποχώρηση από την Γενική Γραμματεία: «Τα στοιχεία των φακέλων, των σκανδάλων της διαφθοράς και της διαπλοκής, αλλά και γενικότερα της δράσης μας στη Γραμματεία (που αναφέρονται στο απολογιστικό σημείωμα της θητείας μας), δεν αντιμετωπίστηκαν με το επιβαλλόμενο ενδιαφέρον και την απαι-

τούμενη υπευθυνότητα, παρότι δεν αμφισβητήθηκαν από αρμόδιους παράγοντες. Οι πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης κατά την περίοδο που είχαμε την ευθύνη, πρόβαλαν τα στοιχεία αυτά και γενικότερα τη δράση της Γενικής Γραμματείας. Τώρα, ως κυβέρνηση, επιβάλλεται να τα αξιοποιήσουν και να υλοποι-

Αναγκαία η πολιτική βούληση

Ποια ήταν τα βασικά συμπεράσματα; Υπάρχουν «νταβατζήδες» ή όλα έβαιναν, και εξακολουθούν να βαίνουν, καλώς; Από τη μακρά μου κοινοβουλευτική εμπειρία και την ενασχόλησή στη Γενική Γραμματεία με θέματα διαφθοράς, διαπλοκής και εμπέδωσης της διαφάνειας διαπίστωσα ότι τα Μ.Μ.Ε. μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο, όταν βέβαια λειτουργούν με κανόνες δεοντολογίας, υπηρετούν τη δημοκρατία, την ελευθεροτυπία και όχι συμφέροντα, όπως δυστυχώς συμβαίνει σε πολλές των περιπτώσεων. «Νταβατζήδες» υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν και στο μέλλον αν δεν υπάρξει επαρκής πολιτική βούληση, για να περιοριστούν αποκλειστικά στο ρόλο τους και όχι να ποδηγετούν την πολιτική ζωή του τόπου. Με ενδιαφέρον αναμένεται, αν η σημερινή κυβέρνηση θέσει τέρμα στην ανομία και την αδιαφάνεια στα Μ.Μ.Ε., που αποτελεί άλλωστε και ρητή προεκλογική δέσμευση.

Στην έκθεση συμπεραίνεται πως η διαπλοκή είχε προχωρήσει σε ένα απίστευτο «φαγοπότι» 130 δισ. ευρώ. Οι ετήσιες απώλειες έφταναν το 2013 τα 12 δισ. ευρώ. Τα ποσά που αναφέρετε, καταγράφονται στην έκθεση και είναι τεκμηριωμένα και δεν αμφισβητήθηκαν. Είναι εφικτό να περιορίσει το κράτος την οικονομική αυτή αιμορραγία, αν υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση των κυβερνώντων, Εθνικό Σχέδιο ∆ράσης κατά της ∆ιαφθοράς και δραστηριοποίηση των ελεγκτικών, κατασταλτικών μηχανισμών και όλων των αρμοδίων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων. Η Γενική Γραμματεία ∆ιαφάνειας έχει εκπονήσει Εθνικό Σχέδιο, που έτυχε γενικής αποδοχής. Αυτό που απομένει είναι η πολιτική βούληση, που αν κρίνουμε από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης, δικαιολογούνται επιφυλάξεις.

ήσουν ό, τι απαιτείται για την αντιμετώπιση των φαινομένων που αναδείξαμε. Σε κάθε προσπάθεια πάταξης της διαφθοράς και της διαπλοκής, εξάρθρωσης των εξωθεσμικών κέντρων εξουσίας, αντιμετώπισης της ασυδοσίας της οικονομικής ολιγαρχίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν και οι κυβερνώντες σήμερα, θα είμαστε αρωγοί, δεδομένου ότι η πάταξη της διαφθοράς που οδήγησε τη χώρα μας στη χρεοκοπία και στην εθνική ταπείνωση -αλλά και η εμπέδωση της διαφάνειας παντού- είναι εθνική υπόθεση, είναι ευθύνη όλων μας». Θεωρείτε ότι μπήκαμε υπό καθεστώς διαφάνειας στα μνημόνια από το 2010; Ως στέλεχος της Ν∆ εκτιμάτε ότι έγιναν λάθη την περίοδο 2012 – 2014; Και αν ναι, ποια; Στο καθεστώς των μνημονίων, όπως και στην περίπτωση της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωζώνη, δεν υπήρξε καθεστώς πλήρους διαφάνειας. Έπρεπε να εξεταστούν και να φωτιστούν όλες οι πτυχές, για να γνωρίζουν εκείνοι που νομοθετούν, αλλά ιδιαίτερα οι Έλληνες πολίτες, αν υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για την ένταξη στην ευρωζώνη και αν τα μνημόνια δεν είχαν επιπτώσεις στην εθνική κυριαρχία. Λάθη έγιναν από τη Ν.∆., αλλά ετέθησαν οι βάσεις για πολιτική σταθερότητα, κλίμα εμπιστοσύνης και προοπτικές εξόδου της χώρας από το μνημόνιο, συνθήκες που φαίνεται ότι δεν αξιοποιήθηκαν από την σημερινή κυβέρνηση. Πώς κρίνετε τους πρώτους μήνες της νέας κυβέρνησης; Είναι νωρίς να κριθεί ακόμη η κυβέρνηση, αλλά τα πρώτα νομοθετικά δείγματα και αποφάσεις για την πάταξη της διαφθοράς δεν συνάδουν με τις προεκλογικές υποσχέσεις και την προσπάθεια εμπέδωσης της ∆ιαφάνειας και συγκεκριμένα: 1) με τη νομοθετική ρύθμιση για τις τριγωνικές συναλλαγές δεν αντιμετωπίζονται τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής, συνεχίζεται το παλιό καθεστώς, 2) Με την πράξη νομοθετικού περιεχομένου (γιατί άραγε τόση βιασύνη;), γίνεται διαγραφή προστίμων χωρίς να γνωρίζουμε ποιους αφορά και για ποια ποσά πρόκειται, 3) Η προμήθεια αεροσκαφών, ύψους 500 εκατ. ευρώ έγινε χωρίς να πληρούνται οι κανόνες της διαφάνειας. Ας ελπίσουμε ότι τα επόμενα βήματα, θα δείξουν μια άλλη πολιτική για την πάταξη της διαφθοράς και τη διαφάνεια.

24

ΘΕΜΑΤΑ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΜΑΗΣ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΜΑΝΩΛΗΣ ΤΡΙΛΥΡΑΚΗΣ

Πάντα παρών με το παράδειγμά του

Έφυγε ένας ακόμα αγνός αγωνιστής της Αριστεράς Στις 15 Απριλίου πέθανε στην Αθήνα, σε ηλικία 82 ετών, ο Γεώργιος Μαμάης του Ιωάννη και της Ζωής, που ήταν ένας επιστήθιος φίλος μου και συναγωνιστής μου επί 64 χρόνια στον χώρο της Αριστεράς, αν και τα τελευταία σαράντα χρόνια από διαφορετικούς κομματικούς χώρους ο καθένας μας. Εκείνος σταθερός στο ΚΚΕ κι εγώ στο ΚΚΕ εσωτερικού, Ανανεωτική Αριστερά και εν συνεχεία στην ΑΚΟΑ – ΣΥΡΙΖΑ... Τον είχα γνωρίσει τον Σεπτέμβριο του 1951 όταν είμαστε συμμαθητές στην Α΄ Τάξη Γυμνασίου του Ιδιωτικού Νυχτερινού Γυμνασίου Παπαϊωάννου, στην οδό Θεμιστοκλέους και Κατακουζηνού στο κέντρο της Αθήνας. Ο πατέρας του είχε πεθάνει στην κατοχή και η μάνα του ήταν από τη Σμύρνη. Είχε και μία αδελφή μεγαλύτερη και έναν αδελφό. Έκτοτε συνδεθήκαμε με ακατάλυτους φιλικούς, οικογενειακούς, κοινωνικούς και ιδεολογικούς δεσμούς, ιδίως στα πολύ δύσκολα χρόνια μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου και των διώξεων και των κατατρεγμών κάθε αριστερού, λόγω της θέσεως εκτός νόμου του ΚΚΕ και των «παραφυάδων αυτού…», όπως έλεγε το Κράτος της ∆εξιάς. Το κυρίως επάγγελμά του ήταν τσαγκάρης, αλλά είχε και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και επιδόσεις όπως του ταχυδακτυλουργού, όπου με είχε ως βοηθό του (!), του καραγκιοζοπαίχτη, κιθαρίστα, κ.λπ. και απ’ αυτόν έμαθα πολλά πράγματα από τον κόσμο του περιθωρίου, των καμπαρέ και των μπορντέλων. Υπήρξε σ’ όλη του τη ζωή ανιδιοτελής, αγωνιστής και αυστηρός τηρητής της ιδεολογικής καθαρότητας καυτηριάζοντας πολλές φορές εμένα για τις κατ’ αυτόν ιδεολογικές μου παρεκκλίσεις. Παροιμιώδεις έχουν μείνει στους φιλικούς και κομματικούς κύκλους οι ιδεολογικές μας συγκρούσεις για την πορεία του Αριστερού Κινήματος στην Ελλάδα. Αναφέρω ένα παράδειγμα της ιδεολογικής του πεποιθήσεως: Ενώ επιχειρούσαμε μαζί στο Μοναστηράκι κατά τον Σεπτέμβριο του 1970 να ολοκληρώσουμε μια αντιστασιακή πράξη κατά της χούντας, κρατώντας εγώ μία σκάλα σε κάποιο φεγγίτη και εκείνος ανέβαινε σ’ αυτή προς την ταράτσα της οικοδομής, σκεπτόμενος εγώ τη στιγμή εκείνη: τι θα γίνει αν θα αποτύχουμε – όπως κι έγινε – με πιάσανε κάτι γέλια, οπότε εκείνος γυρίζει και μου λέει με αυστηρό ύφος: «Την Παναγία σου, εδώ χάνεται η επανάσταση και εσύ γελάς;», ενώ εγώ ακούγοντας αυτό, γέλασα ακόμη περισσότερο, αλλά στα μουλωχτά. Καλό σου ταξίδι φίλτατε Γιώργο.

Σ

εμνός στο βίο του, στους πολιτικούς αγώνες, στην κοινωνική δράση του, στην κομματική ένταξή του, σεμνός και στο θάνατο ο σύντροφός μας Μανώλης Τριλυράκης κηδεύτηκε στα Κεραμειά του νομού Χανίων παίρνοντας μαζί του τις πλούσιες εμπειρίες από τους αγώνες μιας ολόκληρης ζωής. Σίγουρα θα ένιωσε δικαιωμένος γι’ αυτούς, μια που πρόλαβε να δει τη δική του αριστερά να κερδίζει τις εκλογές και να γίνεται κυβέρνηση, με στόχο να ανακόψει το μνημονιακό κατήφορο. Τα λόγια του, το βράδυ των εκλογών που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, ήταν για το νου και την ψυχή όσων αγωνιούσαν, βάλσαμο. Έστρεφαν τα φώτα της γιορτής εκεί ακριβώς που χρειάζεται να κοιτάμε: στη ζωή των αγωνιστών, στον τρόπο με τον οποίο η κάθε μέρα τους είναι ξοδεμένη. Ο Μανώλης Τριλυράκης γεννήθηκε στα Κεραμειά στις 17 Ιανουαρίου 1938. Πήγε στο Γυμνάσιο στα Χανιά μέχρι την 5η τάξη. Κατόπιν υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στη Βόρεια Ελλάδα και εκεί, στη Θεσσαλονίκη, γνώρισε τη μετέπειτα γυναίκα του. Παντρεύτηκαν αμέσως μετά το στρατιωτικό του και έπειτα από πολλές δυσκολίες κατάφεραν να φτάσουν μετανάστες εργάτες στο Ζόλινγκεν της Γερμανίας. Εκεί οργανώθηκε πρώτα στο ΚΚΕ και κατόπιν στο ΚΚΕ Εσωτερικού και ανέπτυξε έντονη συνδικαλιστική δράση. Επέστρεψε στα Χανιά το 1979 και εργάστηκε μαζί με άλλους συντρόφους μεθοδικά και επίμονα για να αναπτύξουν την οργάνωση του ΚΚΕ Εσωτερικού στην πόλη και την περιοχή. Από μικρός έζησε κυνηγημένος, λόγω των αριστερών

∆εύτερος από δεξιά, σε απεργία πείνας κατά της χούντας στη Γερμανία οικογενειακών καταβολών. Οι δυσκολίες της ζωής και της επιβίωσης δεν τον λύγισαν. Σε δύσκολες εποχές έστησε και κράτησε την οργάνωση, ως γραμματέας, τότε που αυτή η ιδιότητα γινόταν αντιληπτή ως υπέρτατη ευθύνη και όχι ως αξίωμα. Πάντα παρών στις πολυκύμαντες μετεξελίξεις της ανανεωτικής αριστεράς, στην ΕΑΡ, στον Συνασπισμό και τελικά στον ΣΥΡΙΖΑ. Πάντα παρών στην τοπική οργάνωση, μέλος που ενέπνεε τους νεώτερους κι όσους μπορούσαν να διαβάσουν τα καθαρά του μάτια και να αφουγκραστούν την ηρεμία της φωνής του. Θα μας λείψει, όπως λείπουν οι αριστεροί από την αριστερά, και θα είναι πάντα σύντροφος παρών με το παράδειγμά του. Ζ.Γ.

Γιάννης Κλωνιζάκης, ένας τυραννοκτόνος

Ο

ταν πεθαίνει ένας άνθρωπος σαν τον Γιάννη Κλωνιζάκη, είναι σαν να αφαιρείται από τη ζώσα ιστορία μας ένα κομμάτι του αντιδικτατορικού αγώνα, περνώντας στην επικράτεια της απαράγραπτης ιστορίας των αγώνων του λαού μας για τη δημοκρατία, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη. Στις σελίδες αυτής της ιστορίας ο Γιάννης Κλωνιζάκης άρχισε να γράφει τις δικές του γραμμές νέος επιστήμονας, πολιτικός μηχανικός, αμέσως μετά την επικράτηση της στρατιωτικής χούντας, φίλος και συναγωνιστής του Αλέκου Παναγούλη, στην αντιστασιακή οργάνωση «Ελληνική Αντίσταση». Ήταν η οργάνωση που σχεδίασε την απόπειρα κατά του δικτάτορα Παπαδόπουλου, τον Αύγουστο του 1968. Η απόπειρα δεν πέτυχε, ο Παναγούλης πιάστηκε, αργότερα πιάστηκαν κι άλλα μέλη της οργάνωσης. Ο Γ. Κλωνιζάκης, αφού «ανακρίθηκε» στα κολαστήρια της Μπουμπουλίνας και του ΕΑΤ-ΕΣΑ, καταδικάστηκε από το στρατοδικείο της χούντας σε 24 χρόνια φυλάκιση, ποινή που εξέτισε ως O Γιάννης Κλωνιζάκης με τον Αλέκο Παναγούλη το 1973 στις φυλακές Κορυδαλλού, Αίγινας και Κέρκυρας. Μετά την πτώση της χούντας, το 1978, εκλέχτηκε δήμαρχος Χανίων, στην γενέτειρα πόλη, στην οποία είδε το φως το 1940. Η ιδιαίτερη πατρίδα του τον τίμησε και άλλη μια φορά ως αντινομάρχη, την τετραετία 1995-1998.

Η κακομοιριά του καριερίστα επιπλέει…. ∆ΑΙΜΟΝΙΚΑ

Γ

ια όσους δε γνωρίζουν, οι περιφερειακοί διευθυντές εκπαίδευσης αντικαταστάθηκαν προ λίγων ημερών και σύμφωνα με το νόμο ∆ιαμαντοπούλου, μετά την αντικατάστασή τους γίνονται Σχολικοί Σύμβουλοι και δεν επιστρέφουν στην τάξη που κάποτε ήταν (αν ήταν) ή τέλος πάντων σε κάποιο σχολείο. ∆υστυχώς, ο κατάπτυστος νόμος δεν άλλαξε και έτσι έχουμε τις πρώτες τοποθετήσεις. Ερωτήματα: 1) Το κράτος έχει «συνέχεια» και στη διατήρηση τέτοιων διατάξεων; 2) Πού είναι η περίφημη Πανελλήνια Ένωση Σχολικών Συμβούλων να αντιδράσει για την αντιεπιστημονική και αναξιολόγητη ένταξη διοικητικών παρα-

γόντων, όπως οι περιφερειακοί διευθυντές, στο σώμα τους που σκοπό έχει την επιστημονική – παιδαγωγική καθοδήγηση; 3) Προς τι η διατήρηση της «επιβράβευσης» όσων υπηρέτησαν πιστά, με σκληρό πολλές φορές τρόπο, μια πολιτική που έκανε τα πάντα για να πάρει τη χαρά από τα σχολειά μας; 4) Γιατί, κακομοίρηδες, αποδέχεστε τη θέση αυτή (κάτι είπα τώρα!); Φοβάστε να μπείτε στην τάξη; Ή κρύβεστε πίσω από τη λέξη καριέρα; Υπάρχει πιο σπουδαία καριέρα από αυτή που κάνει ένας εκπαιδευτικός που ξεκίνησε και τελείωσε πετυχημένα ακούγοντας τις φωνές των μαθητών του; Ένας εκπαιδευτικός που

αγαπάει αυτό που κάνει, θα επεδίωκε να φύγει από την τάξη του, μόνο αν κουραστεί ή έχει άλλα προβλήματα. Εσείς επιτυχημένοι «καριερίστες»; Πραγματικά σας λυπάμαι.... ∆εν γνωρίζουμε αν αγνοήθηκε το αίτημα - προτροπή του Προέδρου της ΟΛΜΕ Θ. Κοτσυφάκη, προς τον Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας Τάσο Κουράκη στις 6-2-2015: «όλοι οι κύριοι αυτοί, πίσω στις τάξεις» και «να εκδημοκρατισθεί η ∆ιοίκηση της Εκπαίδευσης, με δημοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες» ή τρέχει κάτι άλλο. Νομίζω πως αν υπήρχε η πολιτική βούληση θα μπορούσε να γίνει τροπολογία στη συγκεκριμένη διάταξη της παραγράφου 14 του άρθρου 26 του Ν.

3879/2010 και στη συνέχεια να γίνει η αντικατάσταση των πρώην περιφερειακών διευθυντών, με τους καινούργιους. Εξάλλου θα ήταν σύμφωνη με το κοινό αίσθημα των εκπαιδευτικών της τάξης που σε μεγάλο ποσοστό έδωσαν τη μάχη ενάντια στην αξιολόγηση όλο το προηγούμενο διάστημα έχοντας απέναντί τους τη συντριπτικότατη έως καθολική

πλειοψηφία των «στελεχών εκπαίδευσης» (Περιφερειακούς ∆ιευθυντές Εκπαίδευσης, ∆ιευθυντές Α/μιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης ανά νομό , Σχολικούς Σύμβουλους) και μεγάλο κομμάτι των κομματικοβαλμένων ∆ιευθυντών Σχολικών μονάδων. Αυτό όμως που φοβίζει περισσότερο είναι ότι θα ακολουθήσουν οι επιλογές διευθυντών των σχολικών μονάδων με ολίγη δημοκρατία και ψηφοφορία από τους Συλλόγους ∆ιδασκόντων που κατά τα άλλα δεν θα έχουν ουσιαστικές αρμοδιότητες και δεν θα είναι το κυρίαρχο όργανο λειτουργίας των σχολείων. Έτσι θα παραμείνει ατάραχη η λειτουργία του συγκεντρωτικού και αυστηρά ιεραρχικού μηχανισμού της εκπαίδευσης και ύστερα θα έρθει να υλοποιηθεί και η «τίμια» αξιολόγηση... Και τότε να δούμε τη θέση που θα πάρει ο καθένας. ∆εν θέλω να γίνω μάντης κακών. Να τα λέμε, όμως, για να τα αποτρέψουμε. Στέργιος Λαλίδης-Νηπιαγωγός για την αντιγραφή Ο δικηγόρος του διαβόλου

“

25

ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ εκδηλώσεων

∆ιεθνές συνέδριο για τη φιλοσοφία των Ντελέζ και Γκουαταρί

Από την Παρασκευή 24 έως και την Κυριακή 26 Απριλίου, 170 ομιλητές και ομιλήτριες από όλο τον κόσμο θα συζητήσουν για τη φιλοσοφία των Ζιλ Ντελέζ και Φελίξ Γκουαταρί στο Πάντειο πανεπιστήμιο. Το συνέδριο συνδιοργανώνουν το Πάντειο πανεπιστήμιο, το πανεπιστήμιο Αθηνών, το ΑΠΘ, το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το πανεπιστήμιο Trent (Ontario, Canada), το Γαλλικό Ινστιτούτο και η Πρεσβεία του Καναδά στην Ελλάδα. Είσοδος ελεύθερη. Μπορείτε να δείτε το πρόγραμμα εδώ: http://deleuzeandguattariathens2015.blogspot.gr/p/about.html

∆ευτέρα 20 Απριλίου

ΣΦΕΑ 1967-74. Χαιρετίζει ο ∆ημήτρης Παπαχρήστος. ∆ιαβάζουν οι Εύα Κοταμανίδου και Τάκης Βαμβακίδης. Συντονίζει ο Μανώλης Χατζωνάκης. Γενική είσοδος 10 ευρώ. ** Ο Σύνδεσμος «Μπάιρον» για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό διοργανώνει στις 7 μ.μ. κοινή εκδήλωση με την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών (Γενναδίου 8) για τον σύγχρονο Φιλελληνισμό, με ομιλητές τους Παύλο Ναθαναήλ και Πάνο Τριγάζη. ** Ανοιχτή συνέλευση του ΣΥΡΙΖΑ Άνω Πετραλώνων-Θησείου, Κάτω Πετραλώνων, Μεταξουργείου – Κεραμεικού – Βοτανικού, στις 7 μ.μ. στο πολιτστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» (Ηρακλειδών 66). Μιλά ο Τ. Κορωνάκης. ** Στις 8 μ.μ. στο Κέντρο Σοσιαλιστικών Μελετών (Πανεπιστημίου 16) θα μιλήσει ο Γιώργος Καραντώνης, ποιητήςλογοτέχνης με θέμα: «Η αντίσταση των ανθρώπων του πνεύματος στη χούντα». Θα ακολουθήσει συζήτηση.

Τρίτη 21 Απριλίου ** Οι εκδόσεις Τόπος και το ραδιόφωνο Στο Κόκκινο παρουσιάζουν το βιβλίο του ∆ιονύση Ελευθεράτου «Λαμόγια στο Χακί: οικονομικά «θαύματα» και θύματα της χούντας», στις 7 μ.μ. στο Polis Art Cafe (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου). Μιλούν οι Τ. Κωστόπουλος, Ν. Μανιός και Λ. Νικολακοπούλου. Συντονίζει ο Κ. Αρβανίτης.

Τετάρτη 22 Απριλίου

** Συναυλία αντιστασιακού αντάρτικου και πολιτικού τραγουδιού, στις 8 μ.μ. στο Studio (Σπάρτης και Σταυροπούλου 33, πλατεία Αμερικής. Παίζει το Μουσικό Σύνολο Ρωμιοσύνη υπό τη διεύθυνση του Τεό Λαζάρου. Τραγουδούν: Νίκος Μποφίλιος, Σταύρος Ξένος, Νατάσα Παπαδοπούλου-Τζαβέλα, Αχιλλέας Βογιατζάκης, Τεό Λαζάρου. Προλογίζει ο Νίκος Τριανταφύλλου, πρόεδρος του

** Παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Μαραβέγια «Η υπόσχεση... της ανάπτυξης» (εκδόσεις Παπαζήση), στις 7 μ.μ., στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου). Μιλούν οι Κ. Γάτσιος, Α. Παπαδόπουλος, Γ. Σταθάκης, Γρ. Τσάλτας. Συντονίζει ο Θ. ∆ημόπουλος. ** Στο πλαίσιο των συναντήσεων με θέμα «Συζητήσεις για την Ιστορία» που διοργανώνει το περιοδικό Χρόνος και το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας θα παρουσιαστεί στις 8 μ.μ. στο Polis Art Cafe (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου) το βιβλίο του

Εγκαίνια των γραφείων της Ανοιχτής Πόλης

Μ. Χαραλαμπίδη «∆εκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας». Μιλούν οι Ε. Κυραμαργιού, Α. Μαραγκόπουλος, ∆. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Α. Πατρικίου και Στ. Σταυρίδης. ** Οι «φίλοι των ΑΣΚΙ» και ο δήμος Νέας Ιωνίας παρουσιάζουν το τελευταίο τεύχος του περιοδικού των ΑΣΚΙ «Αρχειοτάξιο» με αφιέρωμα: «Η ακροδεξιά στο φως της Ιστορίας», στο δημοτικό κινηματογράφο «Αστέρας» (Ασκληπιού 4). Μιλούν οι Στρ. Μπουρνάζος και Η. Νικολακόπουλος. Συντονίζει ο Μ. Πιμπλής. ** Συζήτηση του ΣΥΡΙΖΑ ΧολαργούΠαπάγου για την κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, στο δημαρχείο Χολαργού (λεωφ. Περικλέους), στις 7.30 μ.μ. ** Το πολιτιστικό τμήμα της ΚΕ∆Α διοργανώνει εκδήλωση για τα 40 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καββαδία, στις 8 μ.μ., στον πολυχώρο «∆ρόμος» (Κωνσταντινουπόλεων 10 και Ανδρονίκου 18). Μιλά ο Μ. ∆εληγιάννης. Παίζουν και τραγουδούν οι Γ. Καλτικόπουλος και Μ. Τσίτσα. ** Εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ Α Θεσσαλονίκης για τα στρατόπεδα της Θεσσαλονίκης, στις 7 μ.μ., στο πολιτιστικό κέντρο «Χρ. Τσακίρης» (Λαγκαδά 221). Μιλούν οι Π. Κακούρος και Σ. Λαδά. ** Εκδήλωση της Αριστερής Κίνησης Περιστερίου (Ακροπόλεως 18 και Ιάσονος), στις 7.30 μ.μ., με θέμα «Αναφορά στην ιστορία του Ατρόμητου. Ο ρόλος των φιλάθλων και η κρατική καταστολή». Μιλούν παλαίμαχοι, φίλαθλοι και ο δημοσιογράφος ∆. Ελευθεράτος.

Πέμπτη 23 Απριλίου

** H ADFE σε συνεργασία με τη Λαϊκή Αλληλεγγύη διοργανώνουν την προβολή του ντοκιμαντέρ του Φιλίπ Μενύ «Η ελληνική ταραχή», στις 8 μ.μ., στο σινεμά Αλκυονίς (Ιουλιανού 42-46, πλ. Βικτωρίας).

Παρασκευή 24 Απριλίου

** Η ομάδα Πολιτισμού του Λιμανιού της Αγωνίας διοργανώνει προβολή της ταινίας «5 σπασμένες κάμερες», στις 8.45 μ.μ., στο στέκι της (Ελ. Βενιζέλου

Τιμώντας τον Ασαντούρ Μπαχαριάν

Χ

ειμώνα του 1969, ο ζωγράφος Ασαντούρ Μπαχαριάν ιδρύει στο νεοκλασικό της οδού Ξενοφώντος, στο Σύνταγμα, το Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο «Ώρα». ∆έκα χρόνια αργότερα, ο Στρατής Τσίρκας θα γράψει: «Η ποικιλία, η ποιότητα και το πλήθος των εκδηλώσεων της Ώρας δίνουν την εντύπωση πως πίσω απ’ αυτήν δουλεύει εντατικά ένα συλλογικό όργανο από πολλές προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης, και με πολύπλοκο διοικητικό μηχανισμό. Ουσιαστικά, τρεις μόνο άνθρωποι καλής θέλησης, με κινητήριο άξονα τον δυναμισμό του Α. Μπαχαριάν, προφταίνουν όλα αυτά τα αξιοθαύμαστα. ∆ιδακτική περίπτωση προς παραδειγματισμό». Και αν στην πρώτη της περίοδο η «Ώρα», από το 1969 έως το 1974, λειτούργησε, υπηρετώντας πάντα την ποιότητα, σαν όαση σε έρημο, στη δεύτερη περίοδο, από το 1974 έως το 1992, ταυτόχρονα με την επιμονή της στους αρχικούς προσανατολισμούς και τη διεύρυνση του ενδιαφέροντός της σε όλους τους τομείς της τέχνης, αναζητούσε ηρωικά και τους τρόπους που θα τη βοηθούσαν να διατηρήσει τη φυσιογνωμία της σε μια εποχή όπου η αγορά του «αναδυόμενου» καταναλωτισμού και ο ισοπεδωτικός ανταγωνισμός έτειναν να αναδειχτούν σε αντιπάλους εξίσου επικίνδυνους με τη δικτατορία.

Ποιος ήταν όμως ο Ασαντούρ Μπαχαριάν;

Γεννημένος το 1924 στο ∆ουργούτι. Οι γονείς του φτωχοί Αρμένιοι. Όνειρό του από παιδί η ζωγραφική. Το 1944 συλλαμβάνεται για αντιστασιακή δράση. Καταδικάζεται σε ισόβια. Αποφασισμένος, επινοητικός, πεισματάρης, ακάματος. Ζωγραφίζει όχι ως φυλακισμένος που αναζητά κάποια ενασχόληση, αλλά ως ζωγράφος που αναζητά, στο πλευρό των φυλακισμένων συντρόφων του, τον δικό του τρόπο στην έκφραση. Το 1960 αποφυλακίζεται με αναστολή. Ακολουθούν τα χρόνια του βιοπορισμού αλλά και της δημιουργίας, της προσφοράς, των αναζητήσεων, των καινοτομιών, της

και Πραξιτέλους 78). Αντί εισιτηρίου, τρόφιμα μακράς διάρκειας. ** Η «Πρωτοβουλία Φίλων Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς» στη Λάρισα οργανώνει την πρώτη της εκδήλωση με θέμα «Αναζητώντας την άλλη Ευρώπη. Η εμπειρία της διαπραγμάτευσης», στο Χατζηγάννειο Πνευματικό Κέντρο του ∆ήμου Λαρισαίων, στις 8.30 μ.μ. Μιλούν οι Χ. Γολέμης και Ε. Παπαδοπούλου. Προλογίζει ο Θ. Μπεχλιβάνης.

Σάββατο 25 Απριλίου

** Η ομάδα ∆ράσης κατά της Αστυνομικής Βίας/Αυθαιρεσίας και του Εκφασισμού της Καθημερινότητας όλων μας διοργανώνει εκδήλωση με θέμα «Ψυχική Υγεία & Στίγμα: Αλληλεγγύη & Αντίσταση, κόντρα στις Κοινωνικές ∆ιακρίσεις & στον Αποκλεισμό». Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο «Εμπρός», στις 6 μ.μ. Μιλούν οι ∆. Μακρυνιώτη, Θ. Μεγαλοοικονόμου, Ευη Μυλωνάκη, Κ. Αγγελή, Μ. Κεφαλληνού, Λ. Αβαγιάνη. Στις 9 μ.μ. θα ξεκινήσεις διαδραστικό θέατρο από την ομάδα Playback.

Κυριακή 26 Απριλίου

** Η Αντιφασιστική Πρωτοβουλία ∆ιονύσου διοργανώνει ιστορική περιήγηση στα στρατόπεδα ∆ιονύσου και Μπογιατίου και στα δύο ξενοδοχεία στη ∆ροσιά, όπου φυλακίστηκαν πολιτικοί κρατούμενοι. Η περιήγηση ξεκινά από το σταθμό του ΟΣΕ στον Άγιο Στέφανο, στις 11 π.μ. Αγωνιστές και αγωνίστριες που βρέθηκαν στους τόπους μαρτυρίου θα καταθέσουν τις μαρτυρίες τους, ενώ το ιστορικό πλαίσιο και η ξενάγηση θα γίνει από τον Τάσο Σακελλαρόπουλο.

Τρίτη 29 Απριλίου

** Ο τομέας Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων τιμά τους φύλακες της δημοκρατικής πολιτείας και οργανώνει Ημερίδα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Αμφιθέατρο Τμήματος Φ.Π.Ψ.) με τίτλο: « Πανεπιστήμιο και ∆ημοκρατία: Τιμώντας την Πόπη Βουτσινά και τον Νίκο Ράπτη».

αναγνώρισης, της δικαίωσης. Το 1990 ο ζωγράφος-μαχητής Μπαχαριάν πεθαίνει. ∆υο χρόνια αργότερα, Απρίλιο του 1992, παρά τις προσπάθειες της γυναίκας του Χριστίνας να συνεχίσει το έργο του, η «Ώρα» αναγκάζεται να κλείσει βίαια, όταν ο ∆ήμος Αθηναίων πραγματοποίησε τις απειλές για έξωση επί δημαρχίας Λεωνίδα Κουρή, μετά τον θάνατο του Αντώνη Τρίτση. Από τότε το ιστορικό κτίριο της Ξενοφώντος, δωρεά από τα προπολεμικά χρόνια στον ∆ήμο Αθηναίων, πρόχειρα και χωρίς μελέτη αναπαλαιωμένο, κατέληξε να διατίθεται στην εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση του ∆ήμου προκειμένου να στεγάζει τα γραφεία της. Κι ήρθε ο καιρός η δημοτική κίνηση της «Ανοιχτής Πόλης» με τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη επικεφαλής να αναδειχτεί σε δεύτερη δημοτική δύναμη και να κληθεί να μεταστεγαστεί από το νεοκλασικό της οδού Παλαιολόγου στον δεύτερο όροφο του κτιρίου της Ξενοφώντος. Πώς, λοιπόν, θα μπορούσαμε, σήμερα, εγκαινιάζοντας τα γραφεία μας σ’ αυτό το ιστορικό κτίριο να μη θυμηθούμε τον οραματιστή Ασαντούρ Μπαχαριάν; Και πώς θα μπορούσαμε να μην τον τιμήσουμε την Παρασκευή, στις 24 Απριλίου, ώρα 8.30 το βράδυ, με μια βραδιά αφιερωμένη στη μνήμη και στην προσφορά του, στο όνομα πάντα της Αριστεράς που δεν θα μπορούσε να εννοηθεί χωρίς τη δυναμική, ανιδιοτελή συνομιλία της με τον πολιτισμό; Μάρω ∆ούκα

Προσφορά

Στη μνήμη του Γεωργίου Μαμάη ο Χρίστος Τόλιος πρόσφερε 50 ευρώ για ενίσχυση της «Εποχής».

26

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΝΕΑ

«Στρατηγού Μακρυγιάννη απομνημονεύματα»

Μ

ε σκηνικό ένα χωμάτινο αλωνάκι και συνοδεία λύρας και ταμπουρά, ο Θανάσης Σαράντος αφήνει να ακουστεί ο λόγος του Μακρυγιάννη, για πρώτη φορά σε θεατρική μορφή. Η παράσταση τιμά τα 150 χρόνια από το θάνατο του Μακρυγιάννη και παίχτηκε πέρυσι στο Ίδρυμα Κακογιάννη. Τη σκηνική επιμέλεια έχει ο Σάββας Σουρμελίδης και τη μουσική ο Τζιχάν Τούρκογλου που παίζει ζωντανά πάνω στη σκηνή λύρα και ταμπουρά. Πρεμιέρα το Σάββατο 25 Απριλίου και για 10 παραστάσεις κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 6.30μ.μ., στο Θέατρο Αλκμήνη (Αλκμήνης 8 -12, Γκάζι).

«Το παγκάκι» του Αλεξάντερ Γκέλμαν

Ε

να ζευγάρι με θεμελιώδεις διαφωνίες αλλά και πίστη στον έρωτα αδυνατεί να βρει την ποθητή και για τους δύο λύση, το κοινό πεδίο συνεύρεσης. ∆υο ξεροκέφαλοι άνθρωποι εναγωνίως ψάχνουν την αγάπη, ενώ ταυτόχρονα το σκάνε απ’ αυτή μόλις βρεθεί. Η παράσταση, που ξεκίνησε τη διαδρομή της στο θέατρο Βασιλάκου σε μορφή work in progress, παρουσιάζεται σε μετάφραση και σκηνοθεσία Γρηγόρη Καραντινάκη. Παίζουν: Αλέξανδρος Καλπακίδης, Έλενα Μαρσίδου. Τη μουσική έγραψαν τα Κίτρινα Ποδήλατα. Παραστάσεις: Κάθε ∆ευτέρα και Τρίτη, στις 9μ.μ., από 20 Απριλίου ως 2 Ιουνίου, στον πολυχώρο Vault (Μελενίκου 26, Βοτανικός, τηλ.: 213 0356472 / 6945993870).

«Φαέθων» του ∆ημήτρη ∆ημητριάδη

Σ

υνεχίζονται μέχρι τις 10 Μαΐου οι παραστάσεις του έργου του ∆. ∆ημητριάδη «Φαέθων» σε σκηνοθεσία ∆ημήτρη Καραντζά. Εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο σε μια πολύ καλή σκηνοθεσία,

υπηρετείται άριστα από τους Περικλή Μουστάκη, Άρη Μπαλή, Ανέζα Παπαδοπούλου, Εύη Σαουλίδου και Σταυρούλα Σιάμου Στα ίχνη του μυθικού Φαέθωντα, η πολυεπίπεδη και διακειμενική προσέγγιση του ∆ημήτρη ∆ημητριάδη έχει σαν επίκεντρο μια ζοφερή οικογενειακή τραγωδία με οικουμενικές διαστάσεις. Η παράσταση του ∆ημήτρη Καραντζά παρακολουθεί το φυσικό χρόνο της νύχτας μιας οικογένειας και εκτείνεται σε όλους τους χώρους του θεάτρου. Ο Φαέθων είναι ένα έργο για την πράξη. Μία παραβολή για την πάλη του ανθρώπου με το θείο και τη ζωτική ανάγκη της υπέρβασης, της αντίδρασης στην όποια άνωθεν επιβολή. Παραστάσεις: Από Πέμπτη έως Σάββατο, στις 9μ.μ. και την Κυριακή στις 7μ.μ. (εκτός από 2326/4), στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων - Λευτέρης Βογιατζής (Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη, τηλ.: 2108217877).

Φεστιβάλ «Φτερά στους νέους δημιουργούς»

Γ

ια πέμπτη συνεχή χρονιά το θέατρο Eliart διοργανώνει φεστιβάλ για νέους δημιουργούς, που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2015 και προσκαλεί νέους καλλιτέχνες - θεατρικές ομάδες, σκηνοθέτες, συγγραφείς, ηθοποιούς - να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν τη δική τους θεατρική παράσταση στη σκηνή του Eliart. Το Φεστιβάλ αναζητά πρωτότυπα ελληνικά κείμενα που αντικατοπτρίζουν τον παλμό της εποχής αλλά και κλασικά ελληνικά έργα διασκευασμένα με τη φρέσκια ματιά των νέων δημιουργών. Η κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ, που θα αποτελείται από διακεκριμένους ανθρώπους της τέχνης, θα ψηφίσει και θα βραβεύσει την καλύτερη παράσταση. Η βραβευμένη παράσταση θα παιχτεί στο θέατρο Eliart το Σεπτέμβρη του 2015. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλουν τις προτάσεις τους μέχρι τις 20 Μαΐου στο email: eliart@hotmail.gr. Πληροφορίες στο τηλέφωνο 210 3477677 (6-9μ.μ.) ή στο 6946519751

Μη διαγωνιστικό φεστιβάλ νέων ομάδων

Γ

ια δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το Τσάι στη Σαχάρα (Λαοδικείας 18, Ιλίσια) πραγματοποιεί το Μη διαγωνιστικό Φεστιβάλ νέων ομάδων με το οποίο συστήνει νέους δημιουργούς και καλλιτέχνες στο κοινό, δίνοντας τη δυνατότητα σε νέες ομάδες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Για τον Ιούνιο και τον Ιούλιο κάθε εβδομάδα, μία νέα θεατρική παράσταση θα παρουσιάζεται για τρεις ημέρες. Οι ομάδες μπορούν να δηλώσουν τη συμμετοχή τους στο Φεστιβάλ μέχρι τις 25 Απριλίου επικοινωνώντας μέσω mail στη διεύθυνση «tsai2012saxara@gmail.com» αποστέλλοντας: Χαρακτήρα του project, περίληψη ιδέας, συντελεστές, διάρκεια της παράστασης. Στοιχεία επικοινωνίας: τηλέφωνο επικοινωνίας: 211 0120936.

Α

πό την Παρασκευή 17 Απριλίου μέχρι και τις 12 Μαΐου, ο Γιάννης Χρηστάκος πραγματοποιεί μια ατομική παρουσίαση στο ArtWall Project Space με τίτλο «Η βία των ημερών». Πρόκειται για μια ενότητα έργων μεγάλων και μικρών διαστάσεων και μια εις βάθος ζωγραφική μελέτη της οπτικής γλώσσας του χάρτη. Ο Γιάννης Χρηστάκος γράφει: «Το πρόσφατο σώμα της δουλειάς μου αντλεί μορφοπλαστικά στοιχεία από ένα ευρύ πλέγμα πηγών, όπως αρχιτεκτονικά σχέδια, αστικούς χάρτες, δορυφορικές εικόνες της γης, γραφήματα υπολογιστών, σωματικές αρτηρίες, ιστοί, απολιθώματα, κεντήματα και δαντέλες. Όλες αυτές οι εικόνες μεταπλάθονται σε ένα σύμπλεγμα σχημάτων και γραμμών, που παραπέμπουν σε τοπία, χαρτογραφήματα, αστικές διαδρομές, δαντελωτά υφάσματα, κλωστές. Αρκετές φορές, η σχέση των εικόνων αυτών με τη μνήμη παραμένει ισχυρή, παρόλο που η πρώτη ανάγνωσή τους παραπέμπει σε χαρτογραφήματα. Μέσω αυτών των επεξεργασμένων εικόνων προσπαθώ να ανακαλύψω περαιτέρω την ποιότητα του σχεδίου και να εμπλουτίσω τη δυναμική της εικαστικής μου γλώσσας και μεθοδολογίας». Περισσότερα: yiannischristakos.wordpress.com

ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ Επιμέλεια: Κατερίνα Αναστασίου • catana@freemail.gr

Cipher

Ε

γκαινιάζεται την Τρίτη 21 Απριλίου η έκθεση του Μανώλη Ζαχαριουδάκη, μια σειρά έργων μεγάλων διαστάσεων από χαρτί, υλικό που χρησιμοποιεί εδώ και 25 χρόνια. Στα βαριά χάρτινα τελάρα που έφτιαξε τα τελευταία δύο χρόνια η εικόνα είτε απουσιάζει είτε περιορίζεται σε σχεδόν αόρατα, ακανόνιστα πλέγματα και μερικές πινελιές. Το απτό, το υλικό, το βαρύ χάρτινο τελάρο δε λειτουργεί ως φορέας ή υπόστρωμα για το έργο, αλλά είναι το ίδιο το έργο, ενώ η κίτρινη «κορνίζα» που το περικλείει οριοθετεί και τονίζει το έργο-αντικείμενο. Παράλληλα, εκτίθενται μεγάλα ελαφριά πλέγματα, άτακτες συνθέσεις από λωρίδες εκτυπωμένου χαρτιού που πυκνώνουν και αραιώνουν τυχαία, αφήνοντας να περάσει το φως, όπως συμβαίνει στις φυλλωσιές των δέντρων. Η έκθεση διαρκεί έως τις 23 Μαΐου. Ωράριο: Τρίτη έως Παρασκευή 11π.μ. - 8μ.μ., Σάββατο 11π.μ. - 3μ.μ. έκφραση γιάννα γραμματοπούλου (Βαλαωρίτου 9Α, Αθήνα, τηλ.: 2103607598)

Hijo Nam: In Dialog with Greek History

Σ

ε επιμέλεια της καθηγήτριας της Ιστορίας της Τέχνης Θάλειας Βραχοπούλου παρουσιάζεται μέχρι τις 14 Ιουλίου η έκθεση της Hijo Nam που αφορά στο διάλογο της καλλιτέχνιδας με τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Με αυτή τη δουλειά δεν γίνεται προσπάθεια μίμησης της αρχαιότητας εκ μέρους της Nam, αλλά ερμηνείας κάποιων σημαντικών εκθεμάτων του Μουσείου υπό το πρίσμα της τεχνοτροπίας της. Με πλήρη σεβασμό στη φύση των υλικών –αποτέλεσμα της επαφής της με τις κοσμοθεωρίες του ταοϊσμού και του βουδισμού– το μέταλλο ή ο πηλός γίνονται τα μέσα με τα οποία μας καλεί να δώσουμε τις δικές μας ερμηνείες στα έργα της τέχνης της, κάθε φορά που τα κοιτάμε. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (Μ. Ανδρονίκου 6, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2313310201)

Comicdom

Η

δέκατη διοργάνωση της γιορτής των comics του Comicdom Press και της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης μάς υποδέχεται στις 24 Απριλίου για ένα τριήμερο, γεμάτο με εκθέσεις, προβολές, παρουσιάσεις και ανοιχτές συζητήσεις, workshops, διαγωνισμούς, παιδικό πρόγραμμα και άλλες δραστηριότητες. Πολλοί καλλιτέχνες έχουν προσκληθεί και δίνουν το δικό τους «παρών», όπως ο ιρλανδός Declan Shalvey, ο γάλλος Patrice Killofer, ο ισπανός Miguel Gallardo ή η ολλανδή Barbara Stok, τους οποίους το κοινό έχει την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά. Η είσοδος είναι ελεύθερη κι επίσης προσφέρεται δωρεάν ο έγχρωμος, πολυσέλιδος κατάλογος με το πρόγραμμα και τα events. Ωράριο: 11π.μ. - 9.30μ.μ. Ελληνοαμερικανική Ένωση (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι, Αθήνα, τηλ.: 2103680052, www.comicdom-con.gr)

Kelly

Μ

ια σειρά φωτογραφιών γύρω από την αγάπη, τον πόθο, τη λαχτάρα και τον αισθησιασμό μάς παρουσιάζει ο Jack Burton. Ο νεαρός ουαλός καλλιτέχνης με κάθε φωτογραφία του εκθέτει ένα ένα τα καρέ από ένα ρομαντικό σενάριο. Αντικαθιστώντας την αίσθηση της αμεσότητας της συνυφασμένης με τη φωτογραφία με την αμεσότητα που χαρακτηρίζει το χειροποίητο –το οποίο υπαινίσσεται η βαθιά χειρονομιακή εργασία στο photoshop κατά την επεξεργασία των εικόνων, καθώς και οι χειροποίητες ζωγραφισμένες κορνίζες– τα έργα του Burton θίγουν ζητήματα που αφορούν στη σχέση μεταξύ της φωτογραφίας και της ζωγραφικής αλλά και της γλυπτικής. Η έκθεση εγκαινιάζεται την Πέμπτη 23 Απριλίου και διαρκεί έως τις 6 Ιουνίου. Ωράριο: Τρίτη έως Παρασκευή 12μ. - 8μ.μ., Σάββατο 12μ. - 4μ.μ.

Elika Gallery (Ομήρου 27, Αθήνα, τηλ.: 2103618045)

1089

27

ΒΙΒΛΙΟ

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Μακρονήσου μεθεόρτια ∆ημήτρης Φύσσας «Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης» Εκδόσεις Εστίας Φεβρουάριος 2015

Σ

ύμφωνα με το σύντομο κείμενο στο οπισθόφυλλο, “αν τελικά ένα μέρος της σύγχρονης συγγραφικής παραγωγής θεωρηθεί στο μέλλον λογοτεχνία της κρίσης, τότε το πρόσφατο”, πέμπτο εντός μιας δεκαετίας μυθιστόρημα του ∆ημήτρη Φύσσα, “θα διεκδικήσει τη θέση του σ’ αυτήν”. Προς το παρόν, θα μπορούσε να διεκδικήσει θέση στη λογοτεχνία της Μακρονήσου. Παρότι η Μακρόνησος, ως τόπος εξορίας, αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της μεταπολεμικής Ιστορίας, από όσο γνωρίζουμε, δεν έχει καταρτιστεί βιβλιογραφία χρονικών και λογοτεχνικών βιβλίων γύρω από αυτήν. Όσο αφορά, πάντως, χρονικά και μαρτυρίες, μάλλον πλεονάζουν. Για τα καθ’ αυτά λογοτεχνικά, αυτό εξαρτάται από το πόσο ψηλά βάζει κάποιος τον πήχυ. Στη δεύτερη ∆ιημερίδα για τη Μακρόνησο, Μάρ. 1998, ο Αλέξ. Αργυρίου, που είχε αναλάβει να μιλήσει για “την πεζογραφία της Μακρονήσου ή περί αυτής”, πρόβαλε εισαγωγικά τις υψηλές του απαιτήσεις, με τη φράση, “αν και όσο τυχόν υπάρχει”. Έκανε, μάλιστα, διάκριση μεταξύ “λογοτεχνικών βιβλίων και όσων τα υποδύονται”. Μία παρόμοια διάκριση μάλλον θα αποβεί αναγκαία και στην περίπτωση που όσα μυθοπλαστικά βιβλία έχουν ως κυρίως θέμα την κρίση ή και αναφέρονται σε αυτήν, περισσότερο ή λιγότερο επιδερμικά, αυτονομηθούν σε ιδιαίτερη κατηγορία, όπως έχει γίνει με άλλες κρίσιμες περιόδους, λ.χ., εκείνη της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ακριβέστερα, το μυθιστόρημα του Φύσσα διεκδικεί θέση στο σύνολο της τομής των δυο συνόλων που αναφέραμε, των μυθιστορημάτων της κρίσης και εκείνων της Μακρονήσου. ∆ηλαδή, σε ένα σύνολο, που παρέμενε κενό, μέχρι τον Φεβ. του 2015, που αυτό κυκλοφόρησε. Γιατί όσοι συνέθεσαν μυθιστορήματα τοποθετημένα μέσα στην πενταετία της κρίσης, επικεντρώθηκαν στα δεινά των ηρώων τους, με αναδρομές στον προηγούμενο, σχετικά τουλάχιστον, άνετο βίο τους. Ο Φύσσας είναι ο πρώτος, που δίνει ιστορικό βάθος, και μάλιστα, όχι μίας 70ετίας, που, για τους πολλούς, θα σηματοδοτούσε η αναφορά στη Μακρόνησο, αλλά ενός αιώνα. Καθόσον ιστορημένος, τοποθετεί τις απαρχές της ιστορίας του στη διάρκεια του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, όταν η Μακρόνησος, μέχρι τότε βοσκότοπος, “χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο Τούρκων αιχμαλώτων”, σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. Λακωνική η αναφορά, όπως και εκείνη της μεσοπολεμικής Εγκυκλοπαίδειας του ∆ρανδάκη, της οποίας τη συντομία ο αφηγητής του μυθιστορήματος δικαιολογεί, σχολιάζοντας πως “οι Τούρκοι αιχμάλωτοι του ’12- ’13 δεν ενδιαφέρανε και πολύ τους Έλληνες αναγνώστες είκοσι χρόνια μετά”. Όπως φαίνεται, όμως, από την μεταγενέστερη Εγκυκλοπαίδεια, ούτε και τους κατοπινούς ενδιαφέρουν. Μάλλον ακριβέστερα, οι εκάστοτε συντάκτες δεν ενδιαφέρονταν ή και δεν επιθυμούσαν την προβολή τους. Πολιτικός επιστήμονας ο συγγραφέας, κατά τις αναφερόμενες σπουδές του βιογραφικού στο “αυτάκι” του βιβλίου, με την αντιπαράθεση που κάνει της σχέσης Ελλάδας-Τουρκίας, τότε και σήμερα, όχι σε διακρατικό επίπεδο αλλά όσο αφορά τις επαφές των δυο λαών, σχολιάζει έμμεσα την αλλαγή στις θέσεις εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, που κατέληξε σε σχέση οικονομικά προνομιούχου και μειονεκτούντα. Από αυτήν την άποψη, χάρις και στη λανθάνουσα αισθηματική αύρα, που περιβάλλει τον αφηγητή και

την συνταξιδιώτισσά του σε οργανωμένη εκδρομή στη Μακρόνησο, την Νιλουφέρ του τίτλου, το μυθιστόρημα παίρνει θέση στην εκκολαπτόμενη λογοτεχνία της ελληνοτουρκικής φιλίας, όπου τοποθετείται και το προπέρσινο μυθιστόρημα της Ισμήνης Καρυωτάκη, «Απόπειρα συνάντησης». Κατά τα άλλα, στη συζήτησή τους για τα δεινά των Τούρκων αιχμαλώτων, της δηλώνει ότι “δεν έχει καθόλου σκοπό να υπερασπιστεί τους Έλληνες του 1912”. Αντιθέτως, συγκεντρώνει και της παρουσιάζει μαρτυρίες για τους “χιλιάδες Τούρκους αιχμαλώτους που πέθαναν από την πείνα, τη δίψα και τις αρρώστιες.” “Μια απέραντη σειρά από τάφους Τούρκων και Βουλγάρων αιχμαλώτων”. Κατά μία διαφορετική μυθοπλαστική εκδοχή, θα μπορούσε να της σκιαγραφήσει την ολέθρια οικονομική κατάσταση της

τυρίες είτε ως σχεδιάσματα, τα οποία συνοδεύονται από σκέψεις και παρατηρήσεις κατά την εξεύρεση πηγών και τεκμηρίων. Αυτό το, κατά κάποιο τρόπο, εγκιβωτισμένο μυθιστόρημα δικαιολογεί το φορτίο του πραγματολογικού υλικού. Τα υπόλοιπα κεφάλαια διασκεδάζουν τη μεγάλη, κατά μία εκτίμηση, έκταση πραγματολογικών στοιχείων γύρω από την Μακρόνησο, με τη συναισθηματική εμπλοκή Αφηγητή-Νιλουφέρ. Για πρώτη φορά στη ζωή του, φαίνεται να αναπτύσσει και αυτός μία “σχέση σχεσένια”, σύμφωνα με τον τίτλο του κεφαλαίου γύρω από τον ερωτικό βίο του. Ουσιαστικά, περιγράφει μια ζωή συναισθηματικά άδεια. Ακόμη ένας αφηγητής, όπως εκείνος στο διήγημα του Χρίστου Κυθρεώτη, «Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί», που ικανοποιείται με ταινίες. Τσόντες αυτός, πορνοταινίες εκείνος. ∆ιαφορετι-

Γελοιογραφία από εποχή δόξας της Μακρονήσου. Ελλάδας των Βαλκανικών Πολέμων και μετά, να της εξιστορήσει τον αιματηρό αγώνα για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Οθωμανούς. Την πρώτη αποτυχημένη απόπειρα για παράδειγμα, όπου, στις 28 Νοε. 1912, σκοτώθηκε ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης. Πιθανόν, η Νιλουφέρ, δημοσιογράφος μεν, αλλά με διδακτορικό στις ∆ιεθνείς Σχέσεις, δώδεκα χρόνια εγκαταστημένη στην Αθήνα, ως ανταποκρίτρια τουρκικών εντύπων, να τον είχε ακουστά ή και να είχε διαβάσει τα σονέτα του, λ.χ., στην αγγλική. Ακόμη, να της διηγηθεί την τελευταία, νικηφόρα για τους Έλληνες, μάχη της 20ης Φεβ. 1913, όπου σκοτώθηκαν κοντά 3 000 Τούρκοι, ενώ οι αιχμάλωτοι έφτασαν τους 10 000. Ανάμεσα σε αυτούς και ο προπάππος της, γεννημένος στη ∆ράμα, “στρατιώτης στα Γιάννενα, αιχμάλωτος στο Μακρονήσι”. Εικοσάρης τότε, άντεξε τις κακουχίες. Άλλωστε, μερικούς μόνο μήνες έμεινε στο στρατόπεδο της Μακρονήσου. Όταν γύρισε στη ∆ράμα, “ήτανε ακόμη καλοκαίρι, πρόλαβε τα σταφύλια”. Έκανε οικογένεια, αλλά, με την ανταλλαγή των πληθυσμών το ’23, βρέθηκε στην Κιουτάχεια. “Οι Τούρκοι πήρανε τα χτήματα που άφησαν οι Ρωμιοί.” Καζάντισε και στα εβδομήντα του, έγραψε το τι πέρασε στη Μακρόνησο. Ο αφηγητής του μυθιστορήματος του Φύσσα υιοθετεί την τρέχουσα μετανεοτερική οπτική και στάση. Παρότι πρόκειται για έναν εξηντάρη φιλόλογο, δεν αρκείται στις θηριωδίες Τούρκων και Βουλγάρων, θέλει να δείξει και όσα έγιναν από την πλευρά των Ελλήνων. Μετανεοτερικής δομής θα χαρακτηριζόταν και η μυθοπλασία, την οποία ξεδιπλώνει ως αφηγητής. Συνολικά 18 κεφάλαια, όπου τα 12 αποτελούν κεφάλαια του μυθιστορήματος που ο ίδιος γράφει. Αυτά παρουσιάζονται, είτε ως αυτόνομες μαρ-

κές γενιές οι δυο συγγραφείς, όπως και οι αφηγητές τους, αλλά το παρόν των μυθοπλασιών τους συμπίπτει, τοποθετημένο στα σαραντάχρονα του Πολυτεχνείου. Πρωτότυπη η υπόθεση του βιβλίου του Φύσσα. Ίσως, το μόνο κοινότοπο να είναι το όνομα της Τουρκάλας. Ελληνιστί νούφαρο ή και άνθος του λωτού, το έχουμε συναντήσει στο παιδικό μυθιστόρημα της Αλεξ. Μητσιάλη, «Με λένε Νιλουφέρ» (Πατάκης, 2010), και πάλι, στο πρόσφατο δραματικό τουρκικό σίριαλ «∆ιαμάντια και έρωτας». Ο Αφηγητής και η Νιλουφέρ, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, θέλουν να γράψουν ένα βιβλίο γύρω από την Μακρόνησο. Εκείνη παρακινήθηκε από τον προπάππο της και “το χαρτί που άφησε”. Εκείνος, από τα ευρήματα του κουμπάρου του, ερασιτέχνη δύτη, στο Νότιο Ευβοϊκό. Επρόκειτο για υπολείμματα δυο νεκρών, εκ πρώτης όψεως, μυστηριώδους προέλευσης. Έτσι ξεκίνησε η “λόξα” του, για να εξελιχθεί στα χρόνια της κρίσης σε μοναδικό του στήριγμα, μία “αχνή ελπίδα” κάτι να αλλάξει στο καθημερινό ζόρισμα. Σε αυτήν την σπονδυλωτή αφήγηση, ένα χαρακτηριστικό που την αντιδιαστέλλει από άλλες, παλαιότερες, είναι η ιδεολογική τοποθέτηση του αφηγητή. Πρώτο στους ανοιχτούς λογαριασμούς του με το παρελθόν δείχνει να έρχεται το ΚΚΕ. Ως επιμύθιο σε αλλοτινά και σημερινά πάθη, ο Αφηγητής προσθέτει: “Αχ, κόκκινη Ρόζα, ποιος θυμάται πως όριζες την ελευθερία, με μέτρο την έκφραση της διαφορετικής σκέψης;” Το μυθιστόρημα του Αφηγητή, που έμεινε, λόγω κρίσης, ημιτελές, όπως διεκτραγωδείται στο τελευταίο κεφάλαιο, έχει τον τίτλο, «Ένα ΥΓ. Για το Μακρύ Νησί». Εύστοχος τίτλος, αφού, στα κεφάλαια του μυθιστορήματός του, συγκε-

ντρώνει πρόσθετα στοιχεία, που συνήθως παραλείπονται, καθώς τα χρονικά της Μακρονήσου επικεντρώνονται στη δύσκολη ζωή των εξόριστων, κυρίως στα βασανιστήρια που επινοούσαν οι “αναμορφωτές” τους. Εκείνος αφιερώνει ένα από τα πρώτα κεφάλαια στον βίο και την πολιτεία “του αξιωματικού της Μακρονήσου ∆ημητρίου Ιωαννίδη” και ένα από τα τελευταία σε άλλους “εθνικούς διαφωτιστές”, λιγότερο επιφανείς στα μεταγενέστερα χρόνια. Επίσης, προβλέπει ένα σχετικά σύντομο κεφάλαιο για το μυθιστόρημα «Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά, που “εκθειάζεται” ως υψηλό πρότυπο. Στα περισσότερο εκτενή κεφάλαια, επιμένει στις περιβόητες “δηλώσεις αποκήρυξης του κομουνισμού”, παραθέτοντας το ιστορικό τους, τη χρήση τους και το συμβολικό για έναν κομουνιστή βάρος τους. Αποθησαυρίζει δηλώσεις δημοσιευμένες στο αθηναϊκό Τύπο και στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Αλήθεια» της Τρίπολης. Αυτές τις θέτει σε αντιπαράθεση με προφορικές μαρτυρίες κάποιων που άντεξαν, όσο χρόνο άντεξαν χωρίς να υπογράφουν το χαρτί της μετανοίας. Σε ένα κεφάλαιο, όπου, στις μαρτυρίες εμπλέκονται και τα “εγκλήματα της ΟΠΛΑ” στα ∆εκεμβριανά, του ξεφεύγει και ένας καλός λόγος για τους κομουνιστές. “Μάτια δεν βγάλανε”, κι ας το βεβαίωνε ο ιατροδικαστής στην αυτοψία και στη συνέχεια, το έγραφαν οι εφημερίδες και έτσι μάθαινε ο κόσμος για “τρομερές αγριότητες”. Σε δυο κεφάλαια, πλείστα όσα δεδομένα περί Μακρονήσου παρουσιάζονται δήθεν ατάκτως συρραμμένα, σαν περιδιάβασμα του συγκεντρωμένου υλικού από τον επίδοξο μυθιστοριογράφο. Είναι, ωστόσο, εμφανής η συνειρμική ροή, με την οποία ο αφηγητής-συγγραφέας αποπειράται να αποτυπώσει “την αγριότητα και το παράλογο της πραγματικότητας”. Αυτό που ο Φραγκιάς επέτυχε αφηγηματικά, εκείνος το προσπαθεί με ένα μετανεοτερικό κολλάζ τεκμηρίων. Στο ίδιο ύφος είναι γραμμένο και το καταληκτικό κεφάλαιο του βιβλίου. “Και πτωχαλαζών και με καρηβαρίες”, κατά το τίτλο, ο Αφηγητής, εγκαταλείπει, λόγω παντελούς αδυναμίας να πληρώσει τα χρωστούμενα, το διαμέρισμά του, για να εγκατασταθεί “στο ακινητοποιημένο γκολφ” του, ενώ συνειδητοποιεί πως η κρίση τον “τελείωσε” τουλάχιστον ως συγγραφέα. Κι όμως, υπάρχει μία αύρα χαρωπής διάθεσης. Άντεξε στον πειρασμό, αρνούμενος την πρόσκληση της Νιλουφέρ, που τα είχε καταφέρει και ήταν πλέον μυθιστοριογράφος, για ένα ταξίδι στην Ιστανμπούλ, που θα του άνοιγε πολλές προοπτικές. Έτσι διέσωσε την αξιοπρέπειά του. Και η αξιοπρέπεια γι’ αυτόν “τον ξεπεσμένο Έλληνα διανοούμενο”, όπως τον αποκαλεί σε συνέντευξή του ο Φύσσας, χωρίς να κρύβει πως πρόκειται για προσφιλές alter ego, είναι μεγάλο κεφάλαιο. ∆ιαβάζοντας τα γκράφιτι στους τοίχους και τους τίτλους των εφημερίδων στα περίπτερα, ο Αφηγητής θυμάται ένα αγγλικό “χιτ” από τη δεκαετία του ’70 και την “αλήτικη” φοιτητική ζωή της παρέας των “συντρόφων”, που εξόργιζε τον “Γραμματέα της Σπουδάζουσας Αθήνας”. Το βιβλίο κλείνει με αυτούς τους στίχους, που ταιριάζουν και στα χρόνια της κρίσης: “My words but a whisper, your deafness a shout. / I may make you feel but I can’t make you think. /// you wise men don’t know how it feels to be thick as a brick.” Ίσως, “ο Γραμματέας της Σπουδάζουσας” να μην ενέκρινε το βιβλίο του Αφηγητή. Το βιβλίο όμως του Φύσσα μπορεί και να ερεθίσει το ενδιαφέρον κάποιων νεότερων για τον αναξιοποίητο σήμερα “βοσκότοπο” της Μακρονήσου. Μ.Θεοδοσοπούλου

28

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

ΜΟΥΣ

Σ ΠΡΟΤΑ Ε Κ

ΙΣ ΣΕ

Ι

ΜΟΥΣΙΚΗ

δρενιώτη ιάνα Μαλαν Επιµέλεια: Λam@otenet.gr lian

«∆ιότι δεν συνεμορφώθην»

Μ

Συναντήσεις με το Ergon Ensemble

Σ

το πλαίσιο της δημιουργικής και καινοτόμας συνεργασίας της με το σύνολο σύγχρονης μουσικής Ergon Ensemble η Μουσική Βιβλιοθήκη υποδέχεται τον καλλιτεχνικό διευθυντή του συνόλου Αλέξανδρο Μούζα και τον διευθυντή ορχήστρας Μίλτο Λογιάδη, σε μια γνωριμία με θέματα γύρω από τη μουσική, όπως είναι η οργάνωση και την παραγωγή, αλλά και ο ρόλος του μαέστρου στη μουσική εκτέλεση. Συγκεκριμένα ο συνθέτης και παραγωγός Αλέξανδρος Μούζας στην εισήγησή του με θέμα «Η οργάνωση και παραγωγή ενός μουσικού γεγονότος» (3.30 - 5μ.μ.), θα αναλύσει τις διαδικασίες και τις καλές πρακτικές που διέπουν την οργάνωση και παραγωγή μιας μουσικής εκδήλωσης: από τα πρακτικά ζητήματα που οφείλει ο συνθέτης και εκτελεστής να γνωρίζει, μέχρι τα θέματα που σχετίζονται με οικονομικές συμφωνίες, νομικές προδιαγραφές και πνευματική ιδιοκτησία. Στη συνέχεια, ο διευθυντής ορχήστρας Μίλτος Λογιάδης θα μιλήσει με θέμα «O ρόλος του μαέστρου στη μουσική εκτέλεση» (5 - 7μ.μ.). Ο γνωστός διευθυντής ορχήστρας, θα μας μιλήσει για την εργασία του μαέστρου κατά την προετοιμασία, τις δοκιμές και εκτέλεση ενός μουσικού έργου. Για τρίτη χρονιά φέτος, το σύνολο σύγχρονης μουσικής Ergon Ensemble υποδέχεται μουσικούς και μουσικόφιλους με σκοπό τη μύησή τους στα ηχοχρώματα, τις εκτελεστικές τεχνικές και τη σημειογραφία της σύγχρονης μουσικής, μέσα από το εξαιρετικά πλούσιο ρεπερτόριο του 20ού και 21ου αιώνα. Την Τετάρτη 22 Απριλίου, στην Αίθουσα ∆ιδασκαλίας Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδoς «Λίλιαν Βουδούρη» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Είσοδος ελεύθερη.

ε αφορμή τη μαύρη επέτειο της δικτατορίας, ο Μανώλης Μητσιάς με τη γεμάτη μνήμες εκφραστική φωνή του και ο κορυφαίος έλληνας σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης συνεργάζονται και παρουσιάζουν για πρώτη φορά ένα μουσικό αφιέρωμα στα τραγούδια που απαγόρευσε ή λογόκρινε η χούντα, τραγούδια με σαφές και έντονο πολιτικό στίγμα αλλά και ελαφρά τραγούδια, αφού οι λογοκριτές των συνταγματαρχών ανακάλυπταν συνεχώς ύποπτες λέξεις και κρυφά νοήματα ακόμη και σε μια ερωτική μπαλάντα, αν οι δημιουργοί της είχαν την ατυχή έμπνευση να την έχουν αφιερώσει στιχουργικά σε κάποια «Ελευθερία», σε μια «Νίκη», σε μια «Αναστασία»! Καθώς μάλιστα το σκοτάδι της χούντας απλωνόταν όλο και περισσότερο, η λογοκρισία θέριευε. Πολλά αμιγώς λαϊκά και ρεμπέτικα ακούσματα αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία, αφού όλοι ανεξαιρέτως οι ρεμπέτες, οι λαϊκοί βάρδοι και δημιουργοί επεδείκνυαν προκλητικό και έκλυτο βίο, χαρακτηρισμένοι άπαντες συλλήβδην ως λούμπεν, μοιχοί ή χασισοπότες. Έτσι, πέρα από τους συνήθεις υπόπτους Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, ∆ιονύση Σαββόπουλο ή Μάνο Χατζιδάκι, εμφανίζονταν στις μαύρες λίστες της επιτροπής λογοκρι-

σίας και τραγούδια του Μπαγιαντέρα, του Βασίλη Τσιτσάνη και του Μάρκου Βαμβακάρη. Φυσικά και οι αντίστοιχοι στιχουργοί από τον Κώστα Βίρβο και την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ως τους μεγάλους ποιητές μας, Νίκο Γκάτσο και Γιάννη Ρίτσο και τους νομπελίστες μας, Γιώργο Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη, όπως επίσης και κάθε Σοβιετικός, Ρώσος ή φυλετικά συγγενής. Έτσι λοιπόν κομμένος από το ραδιόφωνο ο Τσαϊκόφσκι, κομμένος ο Προκόφιεφ, αλλά κομμένος και ο Ντβόρζακ. Ό,τι δηλαδή δεν… «συμμορφωνόταν προς τας υποδείξεις». Τραγούδια και μουσική, στίχοι και λόγια φορτωμένα με μνήμες, από τους «Μοιραίους» του Μίκη Θεοδωράκη και του Κώστα Βάρναλη, τον «∆ρόμο» του Μάνου Λοΐζου και της Κωστούλας Μητροπούλου, το «∆εν θέλω να μου δέσετε τα μάτια» του Χρήστου Λεοντή και του Κώστα Βίρβου, το επικό «Ζαβαρακατρανέμια» του Γιάννη Μαρκόπουλου και το «Σάββατο απόγιομα» του Νότη Μαυρουδή και του Γιάννη Κακουλίδη,

Η Σταχτοπούτα

Τ

ο μοναδικό μπαλέτο που έγραψε ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος, παρουσιάζει το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για έξι μόνο παραστάσεις. Πρόκειται για μία εντυπωσιακή παραγωγή που πρωτοπαρουσιάστηκε στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, σε χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλα, και σε σκηνικά και κοστούμια του θρύλου της γαλλικής μόδας Κριστιάν Λακρουά. Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο Αρχιμουσικός Ηλίας Βουδούρης. Τη χορογραφία ερμηνεύουν οι Α’ χορευτές, οι σολίστ, οι κορυφαίοι και το Corps de Ballet της ΕΛΣ. Το 1898 o 73χρονος Στράους πείστηκε να συνθέσει μουσική για ένα μπαλέτο, που θα παρουσιαζόταν στην Αυτοκρατορική Βασιλική Αυλική Όπερα της Βιέννης, όπως ονομαζόταν τότε η μετέπειτα Κρατική Όπερα της πόλης. Η υπόθεση του Άλμπερτ Κόλμαν, ψευδώνυμο του Καρλ Κόλμπερτ, επελέγη μετά από διαγωνισμό, στον οποίο συγκεντρώθηκαν 700 σενάρια και αποτελεί εκσυγχρονισμένη εκδοχή του γνωστού παραμυθιού της Σταχτοπούτας. Ο Στράους δεν έζησε αρκετά ώστε να ολοκληρώσει τη μουσική. Τη σύνθεση αποπεράτωσε ο Γιόζεφ Μπάγερ, συνθέτης μπαλέτων που ήταν διάσημα εκείνη την εποχή. Η παρούσα παραγωγή της Κρατικής Όπερας της Βιέννης παρουσιάστηκε με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το θάνατο του Γιόχαν Στράους του νεότερου, σε χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλα, τότε διευθυντή του Μπαλέτου της Κρατικής Όπερας της Βιέννης και σήμερα διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το μπαλέτο παρουσιάζεται για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στις 24, 25, 26, 28, 29, 30 Απριλίου, στις 8μ.μ., στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αίθουσα Α. Τριάντη. Τιμές εισιτηρίων: 15, 30, 40, 60 ευρώ. Παιδικό & φοιτητικό 10 ευρώ.

έως το «Φίλοι κι αδέρφια» του Σταύρου Ξαρχάκου και του Ιάκωβου Καμπανέλλη, το «Ήρθατε σαν κύματα» του Λουκιανού Κηλαηδόνη και του Νίκου Γκάτσου αλλά και τραγούδια… υπεράνω υποψίας, όπως το «Πέταξ’ ένα πουλί» του Κώστα Κλάββα και του Αλέξη Αλεξόπουλου, ακόμη και το «αθώο» «She loves you» των Beatles! Συμμετέχουν οι μουσικοί: Μανόλης Ανδρουλιδάκης (κιθάρα, ενορχήστρωση, διεύθυνση ορχήστρας), ∆ημήτρης Μαργιολάς, Ηρακλής Ζάκας (μπουζούκι), Νεοκλής Νεοφυτίδης (πιάνο), Πολυμέρης ∆ήμος (ακορντεόν), Χάρης Μέρμυγκας (κοντραμπάσο), Τάσος Μυσιρλής (τσέλο), Θύμιος Παπαδόπουλος (πνευστά), Γιάννης Σαρίκος (ντραμς) και Γιώργος Σαρίκος (κρουστά). Τρίτη 21 και Τετάρτη 22 Απριλίου, στις 8.30μ.μ., στο Μέγαρο Μουσικής, αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Τιμές εισιτηρίων: 14, 25, 35 και 50 ευρώ. Ειδικές τιμές: 7,5 (φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑΜΕΑ) και 9,5 ευρώ (65+, πολύτεκνοι).

Ένα τραγούδι για τον Παναγιώτη

Ο

Παναγιώτης είναι 4,5 ετών και εδώ και περίπου έναν χρόνο αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας. Νοσηλεύεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα ακολουθώντας μια σειρά από οδυνηρές θεραπείες. Η οικογένειά του, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται -απόρροια τόσο της οικονομικής κρίσης όσο και των αντικειμενικών περιορισμών της ασθένειας- προσπαθεί να εξασφαλίσει τους απαραίτητούς πόρους ώστε να ταξιδέψει με τον μικρό Παναγιώτη σε εξειδικευμένα κέντρα ιατρικής φροντίδας στο εξωτερικό, επιζητώντας την καλύτερη δυνατή θεραπευτική προσέγγιση· έτσι ώστε ο Παναγιώτης να αντιμετωπίσει δραστικά το πρόβλημα υγείας του και να βγει νικητής. Εμείς αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ενώσουμε τις ευχές μας, τις φωνές μας, τα τραγούδια μας και τις μουσικές μας. Σας καλούμε κοντά μας την Παρασκευή 24 και το Σάββατο 25 Απριλίου στις 9μ.μ., στο «Άλικο» (Αγίου ∆ημητρίου 16, Ψυρρή τηλ. 210-325 3272), ώστε να καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε ένα χρηματικό ποσό για την οικονομική και ηθική ενίσχυση της οικογένειας του μικρού Παναγιώτη. Στο χώρο, εκτός από τις συναυλίες θα υπάρχει και μικρό μπαζάρ χειροτεχνίας για τον ίδιο σκοπό. Τα έσοδα τόσο της συναυλίας όσο και του μπαζάρ θα αποδοθούν στον τραπεζικό λογαριασμό της οικογένειας. Θα εμφανιστούν οι: (Παρασκευή 24 Απριλίου) Γεωργία Βεληβασάκη, ∆ημήτρης Βεριώνης, Ευγενία Καρλαύτη, Ναταλί Ρασούλη, Μάνος Πυροβολάκης, Johnny Vavouras And The Cadillacs. (Σάββατο 25 Απριλίου) Γιώργος Αετόπουλος, Τέτη Κασιώνη, Ρεμπετιέν, Σταύρος Παπασταύρου, Φώτης Σιώτας, Μιχάλης Τσαντίλας. Συμμετέχουν οι μουσικοί: Θωμάς Ανδρέου, Νέστορας ∆ημόπουλος, Χρήστος Ζελελίδης, Χρήστος Ηλιόπουλος, Αρετή Κοκκίνου, Όμηρος Κομνηνός, Κατερίνα Σιαμά, Άλκηστη Ραυτοπούλου, Αθηνά Τσαρνά, Βύρωνας Τσουράπης κ.ά. Οργάνωση: ∆ημήτρης Βεριώνης & Χώρος Πολιτιστικών ∆ρώμενων «Άλικο». Η είσοδος είναι 8 ευρώ.

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

«Η ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΦΙΛΕΝΑ∆Α»

29

KINHMATOΓΡΑΦΟΣ

Η απελευθέρωση της κρυμμένης ταυτότητας

Του Στράτου Κερσανίδη

Π

οτέ τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Ούτε και οι άνθρωποι. Υπάρχουν κάποιοι, άνδρες ή γυναίκες, που κρύβουν βαθιά μέσα τους έναν άλλο εαυτό, μια κρυμμένη ταυτότητα που μπορεί ποτέ να μην αποκαλυφθεί. Οι λόγοι είναι πολλοί, από προσωπικοί έως κοινωνικοί. Κάποιες φορές, όμως, άνθρωποι που βιώνουν αυτή την κατάσταση κατορθώνουν, αποφασίζουν, τολμούν να απελευθερωθούν και να βγάλουν στην επιφάνεια την κρυμμένη τους ταυτότητα, που είναι και η αληθινή!

Μία τέτοια περίπτωση είναι κι αυτήν που βλέπουμε στην ταινία του Φρανσουά Οζόν, «Η καινούρια φιλενάδα» (Un nouvelle amie). Ο καταξιωμένος και τολμηρός γάλλος σκηνοθέτης εμπνέεται από το ομώνυμο διήγημα της Ρουθ Ρέντελ και μεταφέροντάς το στη μεγάλη οθόνη δημιουργεί μια ταινία στην οποία διακρίνουμε όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις ταινίες του. Πρώτα απ’ όλα ένα τολμηρό θέμα κι ύστερα όλο το απαραίτητο μενού που περιλαμβάνει σασπένς, χιούμορ, σεξουαλικότητα, κοινωνική τοποθέτηση, ψυχολογικές προεκτάσεις. Η Κλερ, μια νέα παντρεμένη γυναίκα,

34ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

χάνει την καλύτερη της φίλη, Λορά. Η Λορά αφήνει πίσω της τη νεογέννητη κόρη της, Λουσί και τον άντρα της, Νταβίντ και η Κλερ υπόσχεται πως δεν θα τους αφήσει ποτέ μόνους. Η απώλεια είναι μεγάλη, η Κλερ προσπαθεί να ισορροπήσει. Ο άντρας της φίλης της προσπαθεί κι αυτός να συμβιβαστεί με την απώλεια της γυναίκας του. Όταν μια μέρα επισκέπτεται τον Νταβίντ έρχεται αντιμέτωπη με μία έκπληξη. Σύντομα οι δύο αυτοί άνθρωποι θα βρεθούν πολύ στενά δεμένοι και θα αρχίσουν μαζί να ξεπερνούν το πένθος ανακαλύπτοντας νέες, κρυμμένες πτυχές στην προσωπικότητα και στις σχέσεις τους. Όταν ο άντρας της Κλερ υποπτεύεται πως κάτι συμβαίνει ανάμεσα στη γυναίκα του και τον Νταβίντ, θα βρεθεί αντιμέτωπος με μία αποκάλυψη και με μία νέα κατάσταση. ∆εν ξέρω εάν από τα παραπάνω αντιλαμβάνεστε ποιο είναι το κομβικό σημείο στην ταινία, το οποίο προσπαθώ να μην αποκαλύψω, γύρω από το οποίο οικοδομείται η υπόθεση και αναπτύσσονται οι χαρακτήρες. Μπορεί να είναι το θεμέλιο, αλλά η ουσία βρίσκεται στο μετά την αποκάλυψή του. Στο πλέγμα των σχέσεων που δημιουργούνται, στις εμπλοκές, τις αγκυλώσεις, τις μεγάλες αποφάσεις, τις εμμονές.

Η λογοκρισία “χτύπησε” Σ

ε αναταραχή βρίσκεται η κινηματογραφική κοινότητα στην Τουρκία αλλά και ο δημοκρατικός κόσμος μετά το πρωτοφανές κρούσμα λογοκρισίας που σημειώθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Κωνσταντινούπολης. Θύμα της λογοκρισίας, εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, ήταν το ντοκιμαντέρ «Βοράς» (Bakur) των Τσαγιάν Ντεμιρέλ και Ερτουγρούλ Μαβίογλου, με θέμα τους Κούρδους αντάρτες, την καθημερινότητά τους, την πολιτική τους ζωή και τις σχέσεις τους με τα βουνά. Η ταινία, η οποία ήταν εκτός συναγωνισμού και συμμετείχε στην κατηγορία των ντοκιμαντέρ, επρόκειτο να προβληθεί στις 12 Απριλίου το απόγευμα αλλά τελικά η προβολή δεν έγινε ποτέ. Από τη διεύθυνση του φεστιβάλ ανακοινώθηκε πως από την πλευρά τους έγινε προσπάθεια να αρθεί η απαγόρευση κάτι που δεν κατορθώθηκε και μετά από αυτό όφειλαν να συμμορφωθούν με την απόφαση. Η διευθύντρια του φεστιβάλ, Αζιζέ Ταν, σε δηλώσεις της είπε πως το περιστατικό ας είναι η αφορμή ώστε η κινηματογραφική κοινότητα να πιέσει ώστε να αλλάξει η νομοθεσία. Η αντίδραση των τούρκων κινηματογραφιστών υπήρξε άμεση. Σε ανακοίνωσή τους αναφέρουν: «Αν και κάναμε ό,τι μπορούσαμε ώστε να αρθεί η απόφαση οι προσπάθειές μας απέβησαν άκαρπες. Η απαγόρευση της ταινίας αποτελεί καθαρή περίπτωση λογοκρισίας».

Αυτή τη στιγμή η εκδήλωση βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί. Ήδη 22 ταινίες αποσύρθηκαν από το φεστιβάλ δημιουργώντας τεράστιο πρόβλημα. Ανάμεσά τους είναι και δύο ταινίες από το ∆ιεθνές ∆ιαγωνιστικό. Η τουρκική «Γιατί δεν μπορώ να είμαι ο Ταρκόφσκι», του Μουράτ Ντουζγκιούνογλου και η «Μνήμες της πέτρας», του Σουακάτ Αμίν Κογκί, συμπαραγωγή Ιράκ και Γερμανίας. Πάνω από 100 κινηματογραφιστές υπέγραψαν κείμενο διαμαρτυρίας και δήλωσαν πως προχωρούν σε μποϊκοτάζ του φεστιβάλ. Ανάμεσά τους είναι και γνωστά ονόματα με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλαν. Επίσης δύο μέλη της κριτικής επιτροπής, οι Πελίν Εσμέρ και Εμέλ Τσελεμπί, αποσύρθηκαν. Οι 22 που απέσυραν τις ταινίες τους με ανακοίνωσή τους ζητούν να σταματήσουν όλες οι προβολές και καλούν όλους τους κινηματογραφιστές, τους εργαζόμενους στο φεστιβάλ και το κοινό να ενωθούν εναντίον της λογοκρισίας. Σε συνέχεια των αντιδράσεων η εφημερίδα Ραντικάλ, που κάθε χρόνο είναι ανάμεσα στους χορηγούς και απονέμει δικό της βραβείο, ανακοίνωσε πως φέτος αποσύρει το βραβείο. Μετά από όλα αυτά τα πάντα βρίσκονται στον αέρα! Η διεύθυνση ανακοίνωσε πως δεν πρόκειται να απονεμηθούν βραβεία ενώ, ως φυσικό επακόλουθο, ακυρώθηκε και η τελετή λήξης. Ο σκηνοθέτης και βουλευτής του ∆ημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος, Σουρί Σουρεγιά Οντέρ, σε δηλώσεις τους είπε πως «η καταπιεστική αντίληψη που κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας συνεχίζει να εκδηλώνεται στον τομέα του πολιτισμού και των τεχνών». * Tελευταία ενημέρωση Τετάρτη πρωί.

Στρα. Κερ.

Έτσι, αν και το μυστικό της ταινίας αποκαλύπτεται σχετικά σύντομα, μένει όλο το υπόλοιπο που είναι η εξέλιξή της. Εδώ ο Φρανσουά Οζόν αρχίζει να ξεδιπλώνεται, να αφήνει ρωγμές και να δημιουργεί υποψίες, να αφήνει ανάσες ελαφρότητας και να επανέρχεται στο δραματικό πυρήνα. Τελικά η ταινία, εάν την απογυμνώσει κανείς από τα κινηματογραφικά, μυθοπλαστικά της στοιχεία και την αφήσει στεγνή, ως πραγματικότητα είναι ένα δράμα. Αυτό το γνωρίζει ο Οζόν. Γνωρίζει πως η καταπιεσμένη ταυτότητα δεν είναι κωμική υπόθεση και προκαλεί γέλιο μόνον σε ανθρώπους αναίσθητους, συντηρητικούς, απάνθρωπους. Γι’ αυτό διανθίζει με ελαφρύ χιούμορ ένα, κατά τα άλλα, ψυχολογικό θρίλερ, μια ταινία χαρακτήρων που πίσω από μια ελαφρότητα κρύβει τον πόνο της καταπιεσμένης προσωπικότητας. Ο Φρανσουά Οζόν αναδεικνύει για μια ακόμη φορά το ταλέντο και την ικανότητα του να αναμετριέται με θέματα που «καίνε». Γι’ αυτό έχει κερδίσει πανάξια μια σημαντική θέση ανάμεσα στους καλύτερους ευρωπαίους σκηνοθέτες της εποχής μας. strakersan@gmail.com, kersanidis.wordpress.com

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ «Child 44» του Ντανιέλ Εσπινόζα: Ο μυστικός πράκτορας Λεό Ντεμίσεφ αρνείται να αποκηρύξει τη σύζυγό του Ραΐσα, η οποία θεωρήθηκε «εχθρός του λαού». Μετά από αυτό ο Λεό και η Ραΐσα θα απομακρυνθούν από τη Μόσχα και θα σταλούν σε μια μακρινή επαρχιακή κωμόπολη. Εκεί μαζί με τον τοπικό αρχηγό της αστυνομίας, Μιχαήλ Νεστέροφ, προσπαθούν να φτάσουν στα ίχνη ενός κατά συρροή δολοφόνου που έχει σκοτώσει 43 αγόρια! Όμως η έρευνά του βρίσκει εμπόδια στον Βασίλι Νικίτιν, έναν άνθρωπο του καθεστώτος που μισεί το Λεό και ο οποίος υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρχει έγκλημα στο σοβιετικό παράδεισο! Η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Σοβιετική Ένωση το 1953 και είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα.  «Τα δικά μας παιδιά» (I Nostri Ragazzi) του Ιβάνο Ντε Ματέο: Ο Μάσιμο, δικηγόρος στο επάγγελμα, και ο Πάολο, παιδίατρος, είναι αδέλφια. Παρόλα αυτά οι σχέσεις τους δεν είναι αρμονικές και βρίσκονται διαρκώς σε σύγκρουση. Τηρώντας όμως με σεβασμό την παράδοση, μια φορά το μήνα, μαζί με τις συζύγους τους, συναντιούνται σε ένα πολυτελές εστιατόριο. Οι συζητήσεις είναι συνήθως ανούσιες και ανώδυνες. Η ευρισκόμενη σε λεπτή ισορροπία σχέση τους κλονίζεται όταν τα παιδιά τους φέρεται να έχουν εμπλακεί σε ένα θανατηφόρο δυστύχημα. Τώρα πρέπει να αντιμετωπίσουν μαζί την κατάσταση. Ταινία για τις επιφανειακές σχέσεις γονέων και παιδιών στις σύγχρονες αστικές οικογένειες, βασισμένη στο βιβλίο «Το δείπνο» του Χέρμαν Κοχ που έχει κυκλοφορήσει σε 53 χώρες.

«Τα κορίτσια» (Bande de Filles) της Σελίν Σιαμά: Η 16χρονη Μαριέμ, καταπιεσμένη από περιβάλλον της οικογένειάς της και το σχολείο, αναζητά διεξόδους. Όταν γνωρίζει μια παρέα τριών κοριτσιών, αποφασίζει να αλλάξει ζωή. Για να γίνει αποδεκτή από νέα της παρέα και για να νιώσει πως ανήκει κάπου αλλάζει ακόμη και το ντύσιμο αλλά και το όνομά της. Έτσι πιστεύει πως θα βρει την προσωπική της ελευθερία.

«Φ.Λ.Ο.Μ.Π.Α.» (The Duff) του Άρι Σάντελ: Η Μπιάνκα, τελειόφοιτη στο Λύκειο, έχει πολλούς φίλους ανάμεσα στα αγόρια της τάξης. Χαίρεται γι’ αυτό αλλά όταν θα ανακαλύψει πως όλοι αποζητούν τη φιλία της για να προσεγγίσουν τις όμορφες φίλες της θα θυμώσει πολύ. Και θα θυμώσει ακόμη περισσότερο όταν μάθει πως όλοι τη θεωρούν Φ.Λ.Ο.Μ.Π.Α., δηλαδή, Φίλη Λόγω Όγκου, Μάζας, Περιφέρειας και Ασχήμιας. Μετά από όλα αυτά αποφασίζει να αλλάξει! Σινεφίλ

30

Ι∆ΕΕΣ

Συγγραφέας μιας σχεδόν παγκόσμιας ιστορίας

2003. Με εντυπωσίασε με τη σεμνότητά του, τη γενναιοδωρία του, το χιούμορ και τις ισχυρές ηθικές πεποιθήσεις του. Τα βιβλία και τα άρθρα του αποτελούν βασικά συστατικά της αριστερής κουλτούρας και αυτό όχι μόνο στη Λατινική Αμερική. ∆ημοσιογράφος και συγγραφέας, γεννήθηκε στην Ουρουγουάη, εξαναγκάστηκε δύο φορές στην εξορία, πρώτα από τη δικτατορία στη χώρα του και μετά από το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Αργεντινή. ∆εν σταμάτησε ποτέ να σκέφτεται και να γράφει «ενάντια στο ρεύμα», ενάντια στις κυρίαρχες εξουσίες, το στρατό, την ολιγαρχία, τους ιμπεριαλιστές, τους εκμεταλλευτές του καπιταλισμού. Το αγαπημένο του όπλο ήταν η λογοτεχνία, η τέχνη, η ποίηση, το χιούμορ αλλά επίσης η ιστοριογραφία και η πολιτική.

Του Παναγιώτη Σουλτάνη*

Είναι δύσκολο εγχείρημα να γράψει κανείς ένα κείμενο απολογισμού για μια προσωπικότητα τόσο ξεχωριστή και πολυσχιδή όσο ο Εδουάρδο Γκαλεάνο. Ο μεγάλος ουρουγουανός συγγραφέας έφυγε από τη ζωή τη ∆ευτέρα 13 Απριλίου στην πατρίδα του, το Μοντεβιδέο, έχοντας αφήσει ένα ανεξίτηλο σημάδι στη συλλογική μνήμη της Λατινικής Αμερικής, ως δημιουργός που ποτέ δεν δίστασε να υψώσει τη φωνή του και να παρέμβει για αυτό που είχε θέσει ως προγραμματικό στόχο του έργου του μα και της ζωής του ολόκληρης: την ανάκτηση της λεηλατημένης μνήμης της Λατινικής Αμερικής, την ανάκτηση της αξιοπρέπειας των λαών της.

Η

δη στα δεκατρία του χρόνια δημοσίευε γελοιογραφίες στο περιοδικό «El Sol». Στα 21 χρόνια του (!), το 1961, γίνεται διευθυντής της καθημερινής εφημερίδας « poca» και αρχισυντάκτης της εβδομαδιαίας επιθεώρησης «Marcha». Το 1971 δημοσιεύει τις Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, προσπαθώντας να αναδείξει την τραγωδία των λατινοαμερικάνικων λαών κάτω από το ζυγό της παλιάς και της νέας αποικιοκρατίας. Το 1973 εξορίζεται εξαιτίας των ιδεών του και καταφεύγει στην Αργεντινή, όπου ιδρύει το λογοτεχνικό περιοδικό «Crisis». Μετά το πραξικόπημα του 1976 αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα ως ανεπιθύμητος και βρίσκει καταφύγιο στην Ισπανία. Το 1985, ύστερα από την πτώση της δικτατορίας, επιστρέφει στην πατρίδα του. Έχει ήδη αναδειχτεί σε έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους λατινοαμερικάνους συγγραφείς, τιμάται με πλειάδα βραβείων, αναγνωρίζεται σε όλο τον κόσμο, όμως δεν παύει ποτέ να είναι ένας από τους πιο θερμούς υπερασπιστές των κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών όπου γης.

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Από την οπτική των θυμάτων

Του Μικαέλ Λεβί

Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο μας άφησε πολύ νωρίς. Θα μας λείψει η δυνατή και όμορφη φωνή του, που ήξερε να μιλά για το παρελθόν και το μέλλον, όπως μόνο ένας ποιητής και αγωνιστής μπορεί να κάνει. ίχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον Γκαλεάνο στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε το

Ε

Ο Γκαλεάνο έγινε ευρέως γνωστός με το βιβλίο του Οι Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής (1971), που ανέβηκε στις πρώτες θέσεις της λίστας με τα μπεστσέλερ της Αμερικής, όταν ο Ούγκο Τσάβεζ έδωσε ένα αντίτυπο του βιβλίου στον Πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα το 2009. Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν έγραψε κάποτε ότι ο κριτικός ιστορικός πρέπει να μπορεί να γράψει την ιστορία «ενάντια στο ρεύμα», από την οπτική των ηττημένων. Οι Ανοιχτές Φλέβες είναι ένα αξιοθαύμαστο πα-

Κάθε ιστορική εμπειρία, κοινό κτήμα

Βασικός άξονας της σκέψης του Γκαλεάνο είναι ότι, για να μπορέσει ο σύγχρονος άνθρωπος να συνειδητοποιήσει την πολυμορφία και τις δυνατότητες του κόσμου του, πρέπει να ανακτήσει τη συλλογική μνήμη· το σήμερα είναι καθρέφτης του χτες, και για να το συλλάβεις στην ολότητά του πρέπει να αποτινάξεις τα στερεότυπα και τις μονοσήμαντες ερμηνείες τις οποίες έχουν επιβάλει οι εξουσιαστικές αφηγήσεις του παρελθόντος. Γι’ αυτό και συχνά ο Γκαλεάνο συσχετίζει στις ιστορίες του το παρελθόν με το παρόν, διαφορετικές εποχές, διαφορετικούς πολιτισμούς, προσφέροντας έτσι ερμηνευτικά κλειδιά. Κάθε αφήγημά του, χωρίς εξαίρεση, πέρα από την ιστορική του αφετηρία, μας διδάσκει ότι κάθε ιστορική εμπειρία είναι κοινό κτήμα όλων των ανθρώπων, υπερβαίνει τους χωροχρονικούς συσχετισμούς της και αφορά όλους τους ανθρώπους σε όλες τις εποχές.

Λογοτεχνική παρακαταθήκη

Η κορυφαία ίσως λογοτεχνική παρακαταθήκη του είναι η Μνήμη της Φωτιάς: Η αρχή (Ι) - Τα πρόσωπα και οι μάσκες (ΙΙ) - Ο αιώνας του ανέμου (ΙΙΙ): τρία βιβλία, τρία μέρη μιας συγκλονιστικής τριλογίας που ιχνηλατούν την ιστορία της Λατινικής Αμερικής από την προκολομβιανή εποχή ώς τα τέλη του 20ού αιώνα, ένα εγχείρημα που «ξεθάβει την ιστορία κάτω από τα μπρούντζινα αγάλματα και τα μαρμάρινα μνημεία» και φέρνει στο προσκήνιο τον ίδιο τον άνθρωπο, τον αγώνα του για την ελευθερία, για το ίδιο το δικαίωμά του να υπάρχει· έχουν εκδοθεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος, σε μετάφραση της Ισμήνης Κανσή. Στα κορυφαία έργα του (έχουν εκδοθεί επίσης από τις εκδόσεις Πάπυρος, από την ίδια μεταφράστρια) συμπεριλαμβάνονται οι Καθρέφτες, όπου ο στόχος της ανάκτησης της λεηλατημένης μνήμης δεν αφορά πλέον τον αμερικανικό περίγυρο αλλά αποκτά οικουμενική διάσταση: ο Γκαλεάνο γράφει μια «σχεδόν παγκόσμια ιστορία», που ξεκινά από τους κοσμογονικούς μύθους και την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη και φτάνει μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα· Οι μέρες αφηγούνται, το «προσωπικό ημερολόγιο» του μεγάλου ουρουγουανού συγγραφέα: κάθε μέρα του χρόνου αφηγείται και μια μικρή ιστορία, ένα στιγμιότυπο της μεγάλης ανθρώπινης περιπέτειας που διατρέχει όλες τις εποχές και όλους τους πολιτισμούς· Οι λέξεις ταξιδεύουν, όπου ο Γκαλεάνο καταδύεται στον κόσμο της λαϊκής φαντασίας και μας αφηγείται μύθους και θρύλους του χθες και του σήμερα, μιλώντας για τα μυστήρια της ζωής, για τον έρωτα, τη ζωή και το θάνατο, για το Θεό και το ∆ιάβολο, με κοινή συνισταμένη όλων αυτών των ιστοριών, το ταξίδι και με σύντροφο σε αυτό το εγχείρημα τον λαϊκό χαράκτη Χοσέ Φρανσίσκο Μπόρχες, που ντύνει με τα αδρά χαρακτικά του τις ιστορίες του Γκαλεάνο· η Ανάσταση του παπαγάλου, ένα μαγικό «παιδικό» βιβλίο, μια ιστορία του Γκαλεάνο εικονογραφημένη από τη Χαρά Μαραντίδου (εικονογράφηση την οποία ενέκρινε ο ίδιος ο συγγραφέας). Το αμέσως επόμενο διάστημα έχει προγραμματιστεί από τις εκδόσεις Πάπυρος η κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου του Εδουάρδο Γκαλεάνο, οι Γυναίκες (Mujeres), ιστορίες γυναικών από όλες τις εποχές και όλους τους πολιτισμούς, από το χθες και το σήμερα. Από τις Εκδόσεις Πάπυρος κυκλοφορεί επίσης η πρώτη ελληνική δοκιμή διαλόγου με το έργο του Ουρουγουανού συγγραφέα, Οι είκοσι τρεις σημειώσεις (και οχτώ παρενθέσεις) στο έργο του Eduardo Galeano, του Φίλιππου ∆ρακονταειδή.

* Ο Π. Σουλτάνης είναι υπεύθυνος επιμελητής των εκδόσεων Πάπυρος.

Από την εκδήλωση των «Σημάτων Καπνού» και της Καμπάνιας «Ένα Σχολείο για την Τσιάπας», τον Νοέμβρη του 2003, στο Πολυτεχνείο.

Του Ηλία Τζουρά

Το 2003, ο ιερός πόλεμος του προέδρου Μπους «κατά της τρομοκρατίας» ήταν σε πλήρη εξέλιξη, σε όλη την υφήλιο όμως εξελισσόταν ένα ογκώδες αντιπολεμικό κίνημα. Ταυτόχρονα, στη νότια αυλή των ΗΠΑ, στη Λ. Αμερική, που για πολλά χρόνια αποτελούσε εργαστήρι του πιο σκληρού και ακραίου νεοφιλελευθερισμού, οι λαοί εξεγείρονται. Κυβερνήσεις ανατρέπονται, είτε μετά από σκληρούς, μακρόχρονους και αιματηρούς αγώνες είτε με εκλογές. Από το Μεξικό ως την Αργεντινή οι μέχρι χτες «αόρατοι» της Ιστορίας διεκδικούν, τώρα και όχι αύριο, έμπρακτα, έναν καινούργιο κόσμο που θα τους περιλαμβάνει και δεν θα τους αποκλείει. Στην Ελλάδα, μια ομάδα ανθρώπων είχαμε ξεκινήσει από τον Μάιο του 2000 μια απόπειρα ενημέρωσης για όσα συνέβαιναν σ’ αυτή την «άλλη Αμερική». Ως ανάγκη να κατανοήσουμε καλύτερα αυτόν τον άλλο κόσμο που διαπιστώναμε ότι ήταν υπαρκτός, έστω και στα σπάργανα, έστω κι αν, πολλές φορές, έθετε ερωτήματα περισσότερα από τις απαντήσεις που μπορούσε να δώσει. Αλλά και ως ανάγκη να μεταφέρουμε όσο γινόταν αυτόν τον πλούτο των «Σημάτων Καπνού»

που λαμβάναμε απ’ αυτές τις μακρινές στεριές.

Μ

ε κάθε ευκαιρία -και χωρίς ποτέ να τον ρωτήσουμε, όπως του αποκαλύψαμε μετά- τα γραπτά του Γκαλεάνο κοσμούσαν ανελλιπώς τα τεύχη μας. Γιατί μετέφεραν πάντα τη φωνή των «από κάτω», γιατί φώτιζαν πάντα αυτά που οι «από πάνω» ήθελαν να αφήσουν στο σκοτάδι, γιατί αναδείκνυαν τις εστίες αντίστασης και αλληλεγγύης που σπίθιζαν στην «άλλη Αμερική». Ήταν αδύνατον, λοιπόν, να μην υποκύψουμε στον πειρασμό να τον καλέσουμε στην Αθήνα, όταν μάθαμε ότι τον Νοέμβρη του 2003 θα βρισκόταν στην Ευρώπη. Και, κατά μία περίεργη σύμπτωση, απ’ αυτές στις οποίες αρέσκεται η Ιστορία όταν έχει τα κέφια της, οι μέρες που θα μπορούσε να έρθει ήταν οι μέρες της επετείου του Πολυτεχνείου. Η προσέλευση ήταν από τις μεγαλύτερες που έχουν υπάρξει ποτέ σε εκδήλωση στο Πολυτεχνείο. Το Μεγάλο Αμφιθέατρο Χημικών (ΜΑΧ) γέμισε ασφυκτικά (8001.000 άνθρωποι) πολύ πριν αρχίσει η εκδήλωση, ενώ κατά τη διάρκειά της ήταν ιδιαίτερα δύσκολη η είσοδος ή η έξοδος. Πολύς κόσμος καθόταν στα σκαλάκια ενώ αρκετοί την παρακολούθησαν όρθιοι.

Η ΕΠΟΧΗ 19 Απριλίου 2015

Με όπλο τη λογοτεχνία

ράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης. Φέροντας τον υπότιτλο «Πέντε αιώνες λεηλασίας μιας ηπείρου», γράφτηκε από την οπτική των θυμάτων πέντε αιώνων αποικιοκρατίας, ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας και ολιγαρχικής διοίκησης, στο όνομα του «πολιτισμού», της «προόδου» και της «ευταξίας». Το βιβλίο καταδεικνύει ότι η Λατινική Αμερική φτωχοποιήθηκε συστηματικά προκειμένου να θρέψει την ευημερία της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Σε αυτό το χρονικό των αιώνων της οικονομικής εκμετάλλευσης, ο Γκαλεάνο έγραφε: «Ο ανθρώπινος φόνος μέσα από τη φτώχεια στη Λατινική Αμερική είναι μυστικός. Κάθε χρόνο, χωρίς κανένα θόρυβο, τρεις βόμβες όπως εκείνες της Χιροσίμα εκρήγνυνται πάνω από κοινότητες που έχουν συνηθίσει να υποφέρουν σφίγγοντας τα δόντια». Το βιβλίο, που καθιέρωσε τον Γκαλεάνο ως ένα από τους πιο διαπρεπείς

Ι∆ΕΕΣ

συγγραφείς της περιοχής, έγινε μια κλασική αναφορά στην αριστερή κουλτούρα και φυσικά η κυκλοφορία του απαγορεύθηκε από τις στρατιωτικές δικτατορίες στη Χιλή, την Αργεντινή και την Ουρουγουάη.

Ο σκοπός της ουτοπίας

Θα ήταν όμως λάθος να περιορίσουμε τη σημασία του Γκαλεάνο σε αυτό το πρώτο βιβλίο. Τα πολλά άλλα γραπτά του αποτελούν ουσιαστικές και αξιοθαύμαστες συμβολές στον κριτικό στοχασμό, συμβολές που διαποτίζονταν πάντοτε από τη μοναδική του ειρωνεία. Όπως για παράδειγμα, οι δηκτικές του αναφορές στη λεγόμενη «Ανακάλυψη» της Αμερικής, που γιορτάστηκε με μεγαλοπρέπεια από τις αρχές στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, με αφορμή την επέτειο των πεντακοσίων χρόνων (1992):

«Το 1492 οι γηγενείς ανακάλυψαν ότι ήταν Ινδιάνοι, ανακάλυψαν ότι ζούσαν στην Αμερική, ανακάλυψαν ότι ήταν γυμνοί, ανακάλυψαν ότι η Αμαρτία υπάρχει, ανακάλυψαν ότι όφειλαν την υποταγή τους σε ένα Βασιλιά και ένα Βασίλειο από έναν άλλο κόσμο και σε ένα Θεό από ένα άλλο ουρανό. Και ότι αυτός ο Θεός είχε ανακαλύψει την ενοχή και την ενδυμασία και έστειλε στην πυρά εκείνους που λατρεύουν τον Ήλιο, το Φεγγάρι, τη Γη και τη Βροχή που τη νοτίζει» (Galeano, Los hijos de los dias, 2011). Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο δεν θυμήθηκε απλώς τα παρελθόντα δεινά και τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής, τους επαναστάτες γηγενείς, τους μαύρους σκλάβους, τους χωρικούς, τους εργάτες και τους φοιτητές. ∆εν σταμάτησε να στρέφει το βλέμμα του προς το μέλλον, με την επίμονη και παθιασμένη ελπίδα για μια σοσιαλιστική εναλλακτική απέναντι στον καπιταλιστικό εφιάλτη. Μια από τις πιο βαθιές και διορατικές δηλώσεις του είναι ο σύντομος ορισμός της Ουτοπίας που ακολουθεί: «Η Ουτοπία έγκειται στον ορίζοντα. Όταν τον προσεγγίζω με δύο βήματα, υποχωρεί δύο βήματα. Αν προχωρήσω δέκα βήματα εμπρός, γρήγορα ξεγλιστρά δέκα βήματα μπροστά. Όσο μακριά και αν πάω, δεν μπορώ ποτέ να τον προσεγγίσω. Ποιος είναι τότε ο σκοπός της ουτοπίας; Είναι να μας ωθεί στο

“

31

να προχωράμε.» (Entrevista Canal Euncuentro de Argentina 2012). Στη Λατινική Αμερική, όταν ένας αποθανών σύντροφος συνεχίζει να ζει στην καρδιά και το μυαλό μας, λέμε ότι αυτός είναι «παρών». Eduardo Galeano, presente!

“Ο ανθρώπινος φόνος μέσα από τη φτώχεια στη Λατινική Αμερική είναι μυστικός. Κάθε χρόνο, χωρίς κανένα θόρυβο, τρεις βόμβες όπως εκείνες της Χιροσίμα εκρήγνυνται πάνω από κοινότητες που έχουν συνηθίσει να υποφέρουν σφίγγοντας τα δόντια”

Ο Γκαλεάνο στην Αθήνα

“Είμαστε όλοι θνητοί, μέχρι το πρώτο φιλί και το δεύτερο ποτήρι κρασί”

Να δοκιμάσουμε κάτι διαφορετικό

Η εισαγωγή του Γκαλεάνο ήταν μια έκπληξη: «Θα μπορούσαμε να δοκιμάσουμε κάτι διαφορετικό, αντί να σας υποχρεώσω να υποστείτε μια μακροσκελή ομιλία για ένα μόνο θέμα, […]να μετατρέψουμε όλο αυτό σε ένα είδος συλλογικής συνέντευξης, όπου να διατυπωθούν ερωτήσεις που να ανταποκρίνονται στις δικές σας ανησυχίες και μέσα στα πλαίσια αυτών που εγώ θα μπορούσα να απαντήσω. ∆ηλαδή, όχι πάνω στη σεξουαλική ζωή των μελισσών ούτε πάνω στην καταγωγή των σκύλων φοξ-τεριέ. Αλλά πάνω σε μια ποικιλία θεμάτων που έχουν σχέση λίγο πολύ με όλα, με τη Λατινική Αμερική, με τον κόσμο, με την τέχνη, με τη ζωή, με τα ζητήματα του έρωτα και του θανάτου, την οικονομία, την πολιτική. Και για κάποιο λόγο πολλές από αυτές τις λέξεις είναι ελληνικές. Οπότε, υποθέτω ότι αυτή η πρόσκληση σ’ αυτή τη συνάντηση δεν θα τρομάξει κανέναν. Κι αν διστάζετε να κάνετε την πρώτη ερώτηση, μπορούμε να ξεκινήσουμε από τη δεύτερη.» Συνέχισε αφιερώνοντας «τη βραδιά στις αξιοπρεπείς γυναίκες και στους αξιοπρεπείς άντρες, που πριν 30 χρόνια πρωταγωνίστησαν στην αντίσταση ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα και που στις μέρες μας πρωταγωνιστούν πάλι στην αντίσταση ενάντια στην ξένη κατοχή στο Ιράκ.» Και μετά, βροχή οι ερωτήσεις: για την εσωτερική αποικιοκρατία (π.χ. στο Μεξικό), την αλληλεγγύη, την πολιτική σημασία της σοκολάτας και του καφέ, τις συνθήκες παραγωγής και εργασίας, την ομηρία των χωρών από το εξωτερικό χρέος και τη δικτατορία της αγοράς, την ιστορική μνήμη, την ατιμωρησία των δικτατόρων, τη σχέση διεθνισμού-πατριωτισμού, τις νέες μορφές αντίστασης, την αποτελεσματικότητά τους, το ερώτημα

Κούβα: αλληλεγγύη ή κριτική, τις προοπτικές των εξεγέρσεων και των κινημάτων της Λατινικής Αμερικής, τις κυβερνήσεις του Λούλα και του Τσάβες, τη στάση της Αριστεράς απέναντί τους.

Η ελευθερία που δεν έχουμε

Για μιάμιση ώρα το αμφιθέατρο ήταν προσηλωμένο στις απαντήσεις του. Μέχρι και ο Κανέλλος, ο σκύλος που αργότερα έμελλε να γίνει εμβληματική φιγούρα του κινήματος, παρακολουθούσε σιωπηλά, στρογγυλοκαθισμένος μπροστά από το έδρανο των ομιλητών. Ακόμα και σ’ αυτόν αναφέρθηκε ο Γκαλεάνο, κάποια στιγμή που μιλούσε για το εξωτερικό χρέος: «Αυτή η θηλειά που

έχουμε δεμένη στο λαιμό, το εξωτερικό χρέος, μας σέρνει από το λαιμό σαν σκυλί… αλλά βλέπω εδώ να κάνει βόλτες ένα σκυλί λυτό, θέλω να το χειροκροτήσω γιατί νομίζω ότι αυτό περνά καλύτερα από εμάς, γιατί έχει την ελευθερία που εμείς δεν έχουμε…» Λίγος ο χώρος της φιλόξενης «Εποχής», πολλά μπορούν να ειπωθούν για έναν πολύ ωραίο, πολύ σπουδαίο άνθρωπο και συγγραφέα που, πάνω απ’ όλα, μας έμαθε να διαβάζουμε τον κόσμο διαφορετικά –και, όταν χρειάζεται, ακόμα και ανάποδα. Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο μέσα από τα έργα του νίκησε τη λήθη και εξασφάλισε τη ζωή στη μνήμη όλων αυτών που, όπως και ο ίδιος, διερωτώνται «αν ο κόσμος είναι

έτσι όπως είναι σήμερα, τα πάνω κάτω, μήπως θα έπρεπε να τον γυρίσουμε ανάποδα ώστε να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του»; Eκτενή αποσπάσματα και φωτογραφικό υλικό από την εκδήλωση υπάρχουν στα: athens.indymedia.org/post/159739, epohi.gr/old/galeano_movements_28112 003.htm, valiacaldadog.blogspot.gr/2015/04/blogpost_13.html Ολόκληρη η πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Εδουάρδο Γκαλεάνο έχει δημοσιευθεί στα «Σήματα Καπνού», τ.

19, Μάρτιος 2004, σσ. 20-26 και αυτές τις μέρες αναδημοσιεύεται στο rednotebook.gr •