Κυριακή 21-09-2014 by epohi

ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

∆εν τόλμησα να του πω ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΣΕΛΙ∆Α

δυο - τρία παιδιά. Η γυναίκα του να είναι ευτυχισμένη ή να αισθάνεται καταπιεσμένη; Τα παιδιά του γιατί δεν είναι στη φωτογραφία; Μήπως είναι πρόσφυγας; Να έχει χαρτιά ή να αγωνιά σε κάθε του βήμα; Να έχει δουλειά ή να τον εκμεταλλεύονται για ένα κομμάτι ψωμί; Κι αυτή η θλίψη στα μάτια του… Απέραντη σαν τη θάλασσα που μας ενώνει. Σκληρή σαν τον πόλεμο που μας χωρίζει. Μόλις πριν λίγες μέρες, 500 μετανάστες βρέθηκαν στη θάλασσα ανοιχτά της Μάλτας, όταν ένα πλοιάριο διεμβόλισε εκείνο στο οποίο επέβαιναν. Ξεκίνησαν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για την Ιταλία. Πλήρωσαν 2.000 ευρώ ο καθένας για το ταξίδι. Στη διαδρομή άλλαξαν δύο πλοιάρια. Η βύθιση αποδίδεται μάλλον σε διαφορές μεταξύ των λαθροδιακινητών. Οι πρόσφυγες ήταν παράπλευρες απώλειες. ∆ιασώθηκαν μόλις δέκα, μεταξύ των οποίων και δύο παιδιά,

Μια όμορφη εμπειρία από πλοίο που πέρασε από το σημείο του ναυαγίου λίγες μέρες μετά. Έξι με-

Το ένα παιδί πέθανε, το άλλο νοσηλεύεται διασωληνωμένο στην εντατική μονάδα του νοσοκομείου Ηρακλείου. ∆ύο Παλαιστίνιοι και μια Σύρια, βρίσκονται στα Χανιά. Ο τρίτος Παλαιστίνιος, μετά από τριήμερη νοσηλεία, ταξιδεύει για την Αθήνα. Ο Τσούκρι ξεκίνησε από τη Γάζα, μαζί με τη γυναίκα του και τα δυο τους παιδιά. Του αρέσει να τρώει κοτόπουλο και να παίζει ποδόσφαιρο. Υποστηρίζει τη Μπαρτσελόνα. Καθώς μιλάμε χαμογελάει. Την επόμενη στιγμή δάκρυα τρέχουν από τα μάτια του. Έτσι σιγανά. Πέρασε τέσσερις μέρες μέσα στη θάλασσα. Ένας - ένας γύρω του όλοι πέθαιναν ή τους έπαιρναν τα κύματα μακριά. Είχε για σωσίβιο μια σακούλα με άδεια μπουκάλια νερού. Ελπίζει η γυναίκα του και τα παιδιά του να βρίσκονται κάπου. ∆εν τόλμησα να του πω τίποτα.

ταφέρθηκαν με αεροσκάφος της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας στην Κρήτη.

Ζ.Γ.

ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ «∆ΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ»

ο Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ διοργάνωσε σεμινάριο με τίτλο «Ανάγνωση του Κεφαλαίου» και συμμετέχοντας αισθάνθηκα την επιθυμία να γράψω κάτι γι αυτό. Είχα παλιότερα μόνος μου διαβάσει το βιβλίο, ορμώμενος ίσως από σημάδια της οικονομικής κρίσης που τότε υπέβοσκε. Αλλά δεν σημαίνει ότι είχα αποκτήσει και την αναγκαία κατάρτιση. Γιατί το περιεχόμενο του βιβλίου έχει πολλά επίπεδα που αντιστοιχούν στην εξέλιξη δομής του εγκεφάλου στον καθένα ξεχωριστά και δεν είναι πάντα έτοιμος να τα δεχτεί και να τα αφομοιώσει. Θυμάμαι κάποιους αριστερούς, προηγούμενης γενιάς, που έλεγαν ότι όποιος έχει διαβάσει το κεφάλαιο είναι λες και έχει σπουδάσει στο πανεπιστήμιο. Όμως, η ανέλιξη εσωτερικά, όπως και να χει, γίνεται με δική σου προσπάθεια. Οι άλλοι και το περιβάλλον, με τα ερεθίσματά τους, συμβάλουν στο να γίνει πιο παραγωγική. Έτσι, τη δεύτερη φορά του διαβάσματος, από την πρώτη στιγμή, θυμήθηκα κάτι από μια παλιά ιστορία της ανατολής, που ο σουλτάνος επιτρέπει στον επισκέπτη του να δει τον πλούτο του παλατιού του, με την προϋπόθεση ότι έπρεπε αυτός να κρατάει πάντα ένα κουταλάκι με λάδι και στο μαγικό του ταξίδι, δεν έπρεπε το λάδι να του χυθεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, έπρεπε να καταλάβεις τον διφυή χαρακτήρα των εννοιών, να βλέπεις συγκεκριμένα και στέρεα τα πράγματα, ενώ ταυτόχρονα να αντιλαμβάνεσαι τον γενικό χαρακτήρα τους, την κοινωνική σχέση και αφηρημένη έννοια. Αλλά, επιπλέον, η βαθύτερη κατανόηση δεν γινόταν μόνο την ώρα της καθεαυτής διαδικασίας, μέσα από τα μάτια και τη σκέψη των άλλων, παρόλο που συνέβαινε να μετέχουν συλλογικά. Γιατί είναι εξίσου σημαντικές και οι διαδικασίες του πριν και του μετά της συλλογικής ανάγνωσης.

μοποιούνται έχουν μια άλλη λογική που δεν είναι άσχετη με την αντικειμενική πραγματικότητα.

Ο Κάρολος καθισμένος στη γωνιά

Οι δρόμοι και οι αναζητήσεις Ξεκινούσα λοιπόν, παίρνοντας το μετρό κάθε Πέμπτη απόγευμα και βρισκόμουν στο κέντρο της Αθήνας. Και περπατώντας έφτανα στην οδό Καλλιδρομίου, στο ίδρυμα. Οι δρόμοι αυτοί, με τις συγκεκριμένες εικόνες τους, έμοιαζαν να οδηγούν σε άλλους εσωτερικούς δρόμους και σε αναζητήσεις για τα μυστήρια της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης. Ήταν τα πριν που συνδέονταν με τις ζωντανές διόδους ανάγνωσης αυτού του μοναδικού βιβλίου. Όταν τελείωνες το διάβασμα τότε άρχιζε η διαδικασία για το βαθύτερο νόημα. Αν δηλαδή κατάλαβες και αν θα πρέπει να διαβάσεις και κάτι άλλο πιο αναλυτικό απ’ αυτό που με συμπυκνωμένο τρόπο περιέχονταν στο πρώτο βιβλίο. Στις μετέπειτα προσωπικές καταδύσεις, μπορούσες να διαισθανθείς ότι αυτό το βιβλίο αποτελούσε τη στέρεα θεμελίωση από άποψη ιδεών ενός άλλου τρόπου προσέγγισης της πραγματικότητας, ενός άλλου τρόπου ζωής και δράσης

ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ Ιδιοκτήτης: Εκδοτικός - ∆ημοσιογραφικός Συνεταιρισμός Κοινωνικών, Πολιτικών και Πολιτιστικών Μελετών και ∆ραστηριοτήτων Η ΕΠΟΧΗ, ΣΥΝ Π.Ε.

στα κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Έμοιαζε με τρόπο μαγικό να καταλαβαίνεις ότι πίσω από τον έναν πόλο βρίσκεται ο αντίθετος πόλος. Ότι πίσω από την αξία χρήσης βρίσκεται η αξία του εμπορεύματος. Και η έννοια της αξίας να συντίθεται από πλήθος άλλων αντιθέσεων. Και σαν πεμπτουσία όλων των συζητήσεων να αναδεικνύεται η θεωρία της υπεραξίας. Να γίνεται συνεχώς μια απώθηση της υλικής έννοιας προς πιο αφηρημένους προσδιορισμούς της και ό,τι αποτελεί τον αντικατοπτρισμό της. Τότε, μπορούσες να διαισθάνεσαι τα πιο πολύπλοκα, τα σχετικά με τους δρόμους της νομοτέλειας στα κοινωνικά φαινόμενα και τους νόμους τάσεις που ισχύουν σ΄αυτά, όταν συμπλέκονται αντιθετικά οι κύριες και δευτερεύουσες αντιθέσεις. Μετά, μπορούσες να αισθανθείς αναλογίες με τα συμβαίνοντα στις οικονομικές κρίσεις και σε άλλα ζητήματα. Όπως στην κατάσταση της παράνοιας, που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μια γλώσσα που μοιάζει ακατάληπτη και όμως στο βάθος τα σύμβολα που χρησι-

Βλαχάβα 11 & Αθηνάς, 3ος όροφος, Αθήνα 105 51 ΤΗΛΕΦΩΝΑ 3616702, 3619513 3619514 • FAX: 3619610 Εκδότρια: Ασημίνα ∆αβάκη - Κλαυδιανού

Κάποτε, ο τακτικότερος των διδασκόντων, Θεόδωρος, ξεστράτιζε μάλλον σκόπιμα, εμπλουτίζοντας την ατμόσφαιρα και με άλλες διφορούμενες έννοιες ή παρατηρήσεις. Ήταν κάποιες στιγμές που μου φαίνονταν σε κάποια γωνιά του χώρου να βρίσκεται καθισμένος και ο Κάρολος, συνοφρυωμένος έδειχνε σαν να προβληματίζεται κι αυτός με κάποια δυσνόητη έννοια του κειμένου. Οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο, κυρίως νεαρής ηλικίας σπουδαστές, συχνά παρέμβαιναν εκφράζοντας τις δικές τους γόνιμες απόψεις. Κάποιες φορές και εγώ αναστοχαζόμουν για ζητήματα προσωπικής φιλοσοφίας, σχετιζόμενα με τις αντιθέσεις του εσωτερικού μας κόσμου. Για τη βασική αντίθεση και τις συγκρούσεις της ύπαρξης μας, για τον προσδιορισμό της ανθρώπινης ουσίας και το διφυή χαρακτήρα αυτής της έννοιας. Μα από όλες τις έννοιες που συζητήθηκαν, ένιωθα την ανάγκη εμβάθυνσης και προβληματιζόμουν ιδιαίτερα με αυτήν του «συλλογικού εργάτη». Και αναρωτιόμουν αν η άμπωτη του κινήματος μπορεί να σχετίζονταν με την αποστέωση της έννοιας αυτής, όπως και η υποστολή σημαίας της φιλοσοφίας της πράξης.Αλλά, επανεκτιμώντας μια αδιάλειπτη σχέση με το βιβλίο αυτό και με τη μέθοδο σκέψης και ζωής που εγκαινιάζει, ένιωθα ότι μόνο έτσι θα αποκατασταθεί το νήμα που χάθηκε στις κοινωνικές διαδικασίες της επαναστατικής πράξης, μα και στην συνείδηση σε κάθε έναν ξεχωριστά που δεν δέχεται μοιρολατρικά τα πράγματα να μένουν όπως έχουν.

Συνδρομές (σε ευρώ) • Εσωτερικού: 150 • Kύπρος: 250 • Ευρώπη: 250 • Λοιπός κόσμος: 250 Α.Φ.Μ. 096207018 - ∆ΟΥ: ΣΤ’ Αθηνών Αρ. Λογαριασμού: 72038528658 ΙΒΑΝ GR

Νίκος Μπακιός

3801107200000072038528658 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Ηλεκτρονική ∆ιεύθυνση: epohigr@gmail.com www.epohi.gr Κωδικός εντύπου: 3341

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ν∆: Εσωκομματικές αναταράξεις Ο

ι γερμανοί γνωρίζουν, βέβαια, τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκεται η κυβέρνηση του Αντ. Σαμαρά και ότι είναι αρκετά πιθανόν η χώρα να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές –«Το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι ο νυν κυβερνητικός συνασπισμός δεν διαθέτει, την απαιτούμενη πλειοψηφία για την εκλογή προέδρου της ∆ημοκρατίας την ερχόμενη χρονιά», αναφέρει σε συνέντευξή του στη Deutsche Welle ο Γερμανός πολιτικός επιστήμονας και καθηγητής στο πανεπιστήμιο Ντούισμπουργκ-Έσσεν, Heinz Jurgen Axt. ∆εν είναι μόνο οι ευρωπαίοι που προβληματίζονται με την σταθερότητα της κυβέρνησης σε σχέση και με την εκλογή του Προέδρου της ∆ημοκρατίας – βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί υποστηρίζουν αναλυτές. Πρωτοκλασάτα στελέχη της Ν∆ καθόλου δεν συμμερίζονται την άποψη της Ν. Τζαβέλλα ότι «ο κ. Σαμαράς μπορεί να βρει και 200» βουλευτές [Action24]. O K. Καραμανλής, που διαψεύδει κάθε σενάριο περί αποστρατείας του -«ο Καραμανλής δεν σχεδιάζει να αποσυρθεί»-, «τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ της επίσπευσης της διαδικασίας εκλογής του νέου προέδρου μέσω της ανάληψης σχετικής πρωτοβουλίας από τον κ. Σαμαρά εντός του 2014» [Καθημερινή, 14.09.14]. Άποψη που συμμερίζεται και η Ντ. Μπακογιάννη -«να προχωρήσουμε λίγο πιο γρήγορα στην εκλογή Προέδρου της ∆ημοκρατίας, ώστε να ξεκαθαρίσει η εικόνα και να ξέρουν (οι εταίροι) ότι υπάρχει σταθερότητα στη χώρα και να ξέρουν ότι έχουν να κάνουν με συγκεκριμένους συνομιλητές» [Βήμα FM, 15.09.14]. Ακόμα και ο Μ. Βορίδης [Βήμα FM, 19.09.14] εφευρίσκει μια ενδιάμεση λύση ζητώντας «άμεσα να ανοίξει, πολιτικά, το θέμα της εκλογής Προέδρου» με την εκλογή του συμφωνηθέντος προσώπου να γίνεται τον Ιανουάριο του 2015!

Σε λαβύρινθο το Μαξίμου

ΣΤΗΝ «ΠΑΠΙΣΣΑ ΑΝΓΚΕΛΑ» Ο ΑΝΤ. ΣΑΜΑΡΑΣ – ΕΚΛΙΠΑΡΕΙ ΓΙΑ ∆ΗΛΩΣΗ ΣΤΗΡΙΞΗΣ

Βασιλικότερος του βασιλέως ο Γκίκας Χαρδούβελης που θεωρεί ότι “η διαγραφή χρέους δεν αποτελεί επιλογή”

ανικός, πίεση και άγχος για την κυβερνητική επιβίωση η καθημερινότητα στο Μαξίμου. Η κατρακύλα του Αντ. Σαμαρά ξεκίνησε από τη ∆ΕΘ [αποτυπώθηκε και στη δημοσκόπηση του Σκάι: έξι μονάδες μπροστά ο ΣυΡιζΑ (24%) από τη Ν∆ (18%) με το 54% να θέλει τώρα εκλογές και εκλογή Προέδρου από νέα Βουλή] και συνεχίστηκε ακόμα πιο έντονα με την υψηλού πολιτικού συμβολισμού [και όχι θρησκευτική…] συνάντηση του Αλ. Τσίπρα με τον Πάπα –το Μαξίμου αντέδρασε με κωμικοτραγικά τηλεφωνήματα από το υπουργείο Εξωτερικών [Ευ. Βενιζέλος] προς το Βατικανό προκειμένου να ακυρωθεί η συνάντηση, ενώ μετέφεραν και την ψήφιση του νομοσχεδίου για τις εκκλησίες κατά μία βδομάδα ειδοποιώντας [ψευδώς] το… Βατικανό ότι ο ΣυΡιζΑ δεν το ψηφίζει!

Η Μέρκελ για το χρέος

Το Μαξίμου στηρίζει όλες τις ελπίδες του για ανακοπή της κατακόρυφης πτώσης και την εύρεση οδού διαφυγής στην «πάπισσα Ανγκέλα», την οποία θα συναντήσει ο Αντ. Σαμαράς την Τρίτη στο Βερολίνο. Ο πρωθυπουργός γνωρίζει πολύ καλά πως η όποια στήριξη έχει όρια και πιθανόν να μην έχει κανένα νόημα σε μια κυβέρνηση που παραπαίει με τους βουλευτές της να είναι, πλέον, ανεξέλεγκτοι –ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Οι Χρ. Λαζαρίδης και Στ. Παπασταύρου, που έχουν αναλάβει τις λεπτομέρειες της συνάντησης, έχουν διαμηνύσει ότι για να μπορέσει να σταθεί η σημερινή κυβέρνηση χρειάζεται ένα ξεκάθαρο μήνυμα από την Α. Μέρκελ ότι δεν χρειάζονται άλλες περικοπές, ότι στόχος τώρα και των δύο κυβερνήσεων είναι να προχωρήσει η ανάπτυξη, ενώ «αναζητούν» και μια δήλωση στήριξης στον Αντ. Σαμαρά προσωπικά –απαραίτητη και για την εσωτερική οξύτατη διαμάχη που έχει ξεσπάσει στη Ν∆. Και, βέβαια, εκλιπαρούν για αναφορά της Α. Μέρκελ στο χρέος της Ελλάδας με χρονικό προσ-

διορισμό το 2014. Μια δήλωση του τύπου «θα υπάρξει ρύθμιση για το χρέος εντός του 2014», χωρίς, όμως, μέχρι στιγμής να έχει υπάρξει συμφωνία. Ο Αντ. Σαμαράς χρειάζεται μια ανάλογη δήλωση προκειμένου να κερδίσει πολιτικό χρόνο απέναντι στον ΣυΡιζΑ αλλά και εσωκομματικά καθώς οι εξελίξεις στη Ν∆ φαίνεται να μην ελέγχονται.

Βασιλικότερος του βασιλέως

Οι Γερμανοί, βέβαια, φρόντισαν, όχι τυχαία, να υπενθυμίσουν τις μνημονιακές υποχρεώσεις της κυβέρνησης με τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Κλάους Ρέγκλινγκ, να τονίζει ότι: * Το ∆ΝΤ δεν πρόκειται να φύγει από την Ελλάδα μέχρι το 2016 που λήγει το πρόγραμμά του –δήλωσε ότι «πολλά κράτη -μέλη δεν θέλουν να δουν το ∆ΝΤ να φεύγει από το ελληνικό πρόγραμμα» * Το πρόγραμμα του EFSF [Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης] θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2014. ∆ιευκρίνισε, μάλιστα, πως αν δεν δοθούν τα διαθέσιμα χρήματα [1,8 δισ. ευρώ] προς την Ελλάδα ως το τέλος ∆εκεμβρίου, τότε είτε δεν θα διατεθούν καθόλου, είτε θα διοχετευθούν στην επιμήκυνση του προγράμματος, αν, βέβαια, υπάρξει τέτοια απόφαση. * «Σχετικά σύντομα θα ξέρουμε τι θα συμβεί» στο ενδεχόμενο αλλαγής των όρων της δανειακής σύμβασης και την ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας. Ο Γκίκας Χαρδούβελης, πάντως, με «αφοπλιστική ειλικρίνεια» δηλώνει στο Bloomberg ότι «η διαγραφή χρέους δεν αποτελεί επιλογή» [!] κάνοντας λόγο για επιμήκυνση και μετατροπή των κυμαινόμενων επιτοκίων σε σταθερά. Άφησε, μάλιστα, ανοιχτό το ενδεχόμενο η χώρα να παραμείνει υπό το καθεστώς της τρόικας και μετά το τέλος του 2014 λέγοντας ότι «οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη», διαψεύδοντας και τον ίδιο τον πρωθυπουργό που μιλά για έξοδο από το μνημόνιο –«είναι», λοιπόν, «αυτός ένας

πρωθυπουργός που μπορεί να διαπραγματευτεί τα συμφέροντα μιας κοινωνίας που έχει γονατίσει από αυτήν την πολιτική;», διερωτάται σε δήλωσή του ο Ευ. Τσακαλώτος.

Έλεγχοι κάθε εξάμηνο

Η κυβέρνηση, για επικοινωνιακούς λόγους, εξετάζει το ενδεχόμενο –και καλλιεργεί το ανάλογο πολιτικό κλίμα- να αντικαταστήσει τα δάνεια από το ∆ΝΤ με νέα δάνεια από τις αγορές προκειμένου να υποστηρίξει ότι φύγαμε από τα μνημόνια, τρόικα δεν υφίσταται –«Μπορούμε να αναχρηματοδοτούμαστε στις αγορές με ανεκτούς όρους, παρεμπιπτόντως, με χαμηλότερα επιτόκια από αυτά που μας χρεώνει το ∆ΝΤ», δήλωσε στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt ο υπουργός Οικονομικών. Έξοδος, βέβαια, από τα μνημόνια δεν νοείται χωρίς αλλαγή του περιεχομένου των μνημονιακών πολιτικών, ενώ ο Κλάους Ρέγκλινγκ φρόντισε να επισημάνει στην ελληνική κυβέρνηση ότι ακόμα και αν «αγοράσει» το χρέος της Ελλάδας προς το ∆ΝΤ με νέα δάνεια από τις αγορές, εκφράζοντας, συγχρόνως, τις αμφιβολίες του κατά πόσον είναι ρεαλιστικό κάτι τέτοιο, δήλωσε ότι θα γίνονται έλεγχοι κάθε έξι μήνες «καθώς πρέπει να υπάρχει η διαβεβαίωση ότι η χώρα που είναι σε πρόγραμμα θα εκπληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις της»… Σύμφωνα, πάντως, με τον επενδυτικό οίκο Nomura αν υπάρξει πλήρης έξοδος της Ελλάδας από οποιοδήποτε πρόγραμμα, η χώρα θα χρειαστεί 24 δισ. ευρώ για να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες!...

Πλήρης υποταγή...

Είναι ολοφάνερο το αδιέξοδο του Αντ. Σαμαρά που ταξιδεύει στο Βερολίνο χωρίς τον Γκίκα Χαρδούβελη με τον οποίο, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι σχέσεις τους δεν είναι και από τις καλύτερες –κάποιοι υποστηρίζουν

ότι το ρόλο του ενδιάμεσου παίζει ο Ν. ∆ένδιας που επισκέφθηκε το καλοκαίρι και τον Β. Σόιμπλε με τον οποίο ο σημερινός υπουργός Οικονομικών δεν έχει συναντηθεί. Η καγκελαρία, και ανεξάρτητα από τις δηλώσεις της Α. Μέρκελ, απαιτεί από τον Αντ. Σαμαρά να δηλώσει την πλήρη προσήλωσή του στα προγράμματα του μνημονίου και τις δράσεις που απαιτούνται για να υλοποιηθούν, τονίζοντας, παράλληλα, ότι θα ολοκληρωθεί πλήρως και ότι οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν θα χάσουν ούτε ένα ευρώ! Η διμερής συνεργασία θα αποδειχθεί επικερδής [win – win] για τους πολίτες και των δύο χωρών θα είναι η κατάληξη των δηλώσεων του Αντ. Σαμαρά. Ο Μ. Κοττάκης, πάντως, προκειμένου να δικαιολογήσει την [αναμενόμενη] κατάρρευση της κυβέρνησης Σαμαρά, θεωρεί την Α. Μέρκελ ρυθμιστή και όλους τους υπόλοιπους πολιτικούς ως υπάκουους μαθητές «τύπου Σαμαρά»! Και υποστηρίζει ότι η Α. Μέρκελ «έχει αρχίσει να μελετά την πιθανότητα να εξωθήσει τα πράγματα σε πρόωρες εκλογές στην Ελλάδα για να έχει κάποιον να τον «πατήσει», να τον χρησιμοποιήσει ως λάβαρο στην επέλαση των γερμανών ευρωσκεπτικιστών της «Εναλλακτικής Ευρώπης», που σάρωσαν στις τοπικές εκλογές». Για να καταλήξει υποστηρίζοντας ότι μετά την εκλογή Τσίπρα – αυτό δεν το αμφισβητεί!- «το Βερολίνο θα περιφέρει την κεφαλή του αρχηγού της αριστεράς στους υπηκόους του, όπως κάποιοι άλλοι το κεφάλι του Βελουχιώτη μετά τον αποκεφαλισμό του». Πέρα όλων των άλλων –το παράδειγμα είναι τουλάχιστον προσβλητικό και μακάβριο…- ξεχνά ότι «Βάρκιζα» για τον λαό δεν θα [ξανα]υπάρξει. Ότι οι πολίτες δεν αντέχουν άλλο τις μνημονιακές πολιτικές. Βάρκιζα τέλος, Μανώλη!

Θόδωρος Μιχόπουλος tmihopoulos@gmail.com

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

H ανακοστολόγηση ως σημείο της κυβερνητικής ανυπαρξίας

Το κοστολογημένο «κυβερνητικό πρόγραμμα» του ΣΥΡΙΖΑ εξέθεσε τη συγκυβέρνηση καταρρίπτοντας το μύθο της μνημονιακής αναγκαιότητας.

∆

εν υπάρχει πιο γελοίο περιστατικό στο άγραφο χρονικό της συγκυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, από την απόπειρα ανακοστολόγησης του «κυβερνητικού προγράμματος» του ΣΥΡΙΖΑ –που δεν είναι το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αλλά «ό,τι µπορούµε να κάνουµε, ένα ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο (κοστολογημένο) σχέδιο ανακούφισης και επανεκκίνησης της οικονομίας», όπως διευκρίνισε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία του στη ∆ΕΘ. Το γελοίο του πράγματος αποτυπώθηκε ανάγλυφα την περασμένη Τρίτη στο βασικό τίτλο της πλέον πιστής συστημικής θεραπαινίδας, της ηλεκτρονικής έκδοσης της εφημερίδας «Τo Βήμα»: Ο τίτλος: Την Τρίτη ο Χαρδούβελης απαντά στις εξαγγελίες Τσίπρα. Ο υπότιτλος: Οργασμός δραστηριότητας στο υπουργείο Οικονομικών για τη λεπτομερή κοστολόγηση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ. Το «ρεπορτάζ» που ακολουθεί είναι η χαρά της… συριζαίας και του συριζαίου, αφού αποκαλύπτει το σοκ που προκάλεσε το «σχέδιο Τσίπρα» στο κυβερνητικό στρατόπεδο και τις σπασμωδικές ενέργειες που ακολούθησαν: - Από νωρίς το πρωί της ∆ευτέρας (σ.σ.: με εντολή… Σαμαρά), ο κ. Χαρδούβελης δίνει εντολή στο νέο γενικό γραμματέα του υπουργείου κ. Τάσο Αναστασάτο, αλλά και σε υπηρεσιακούς παράγοντες να ετοιμάσουν μια αναλυτική κοστολόγηση των εξαγγελιών του κ. Τσίπρα. - Σύμφωνα με πληροφορίες (σ.σ.: με εντολή… Σαμαρά), ο ΥΠΟΙΚ θα ανεβάσει σημαντικά το «λογαριασμό» από τα 13 δισ. ευρώ, στα οποία υπολόγισε ο ΣΥΡΙΖΑ τις εξαγγελίες, ενώ θα διατυπώνονται σοβαρές ενστάσεις για το κατά πόσο μπορούν όντως να αξιοποιηθούν οι πηγές των κεφαλαίων που περιγράφονται από την αντιπολίτευση. Ακολούθως ο ρεπόρτερ μας ενημερώνει ότι η επικοινωνιακή γραμμή (σ.σ.: η… ανάβαση του «λογαριασμού» από τα 13 δισ. ευρώ στα 20 και άνω) συζητήθηκε σε συνάντηση των Σαμαρά, Βενιζέλου, Χαρδούβελη, που έγινε το μεσημέρι της ∆ευτέρας.

Η κοστολόγηση ως παραδοχή

Του ∆ημήτρη Πετσετίδη

Πέρα από το γελοίο του πράγματος, η συγκεκριμένη… κοστολόγηση της κοστολόγησης, είναι η απόλυτη σημειολογική παραδοχή της κυβερνητικής ανυπαρξίας: μια κυβέρνηση που, σύσσωμη, ασχολείται με την κοστολόγηση του κυβερνητικού προγράμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεν είναι κυβέρνηση αλλά αξιωματική αντιπολίτευση που ασχολείται με τον έλεγχο του κυβερνητικού προγράμματος μιας

κυβέρνησης. Ή μιας αξιωματικής αντιπολίτευσης που θεωρείται ήδη κυβέρνηση. Επομένως, αυτή η κυβέρνηση είναι μια ανύπαρκτη κυβέρνηση… Πιθανότατα, δε, θα παραμείνει ανύπαρκτη και ως αξιωματική αντιπολίτευση, αφού μια αξιωματική αντιπολίτευση που σέβεται τον εαυτό της (βλέπε… ΣΥΡΙΖΑ) οφείλει, πάνω απ’ όλα, να διαθέτει και να προτείνει ένα κοστολογημένο κυβερνητικό πρόγραμμα. Ωστόσο, η Νέα ∆ημοκρατία του Σαμαρά καθώς και το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου ακόμα και σήμερα, που υποτίθεται ότι συνιστούν μιαν κάποια κυβέρνηση, δεν διαθέτουν δικό τους κυβερνητικό πρόγραμμα –ούτε κοστολογημένο ούτε… ακοστολόγητο: έχουν το πρόγραμμα της τρόικας! Και είναι δεσμευμένοι με τις υπογραφές τους –δεσμεύοντας και τα κόμματα που εκπροσωπούν– να το εφαρμόζουν πιστά μέχρις ότου το χρέος γίνει… βιώσιμο. ∆ηλαδή, στον αιώνα τον άπαντα, είτε ως κυβέρνηση είτε ως αντιπολίτευση…

Η κοστολόγηση ως αποδοχή

Και κάτι πραγματικά σοβαρό: η πανικόβλητη και εξαιρετικά γελοία κυβερνητική «απάντηση» στην καταλυτικά αξιόπιστη «κυβερνητική» παρουσία του Αλέξη Τσίπρα στη ∆ΕΘ (με την απόπειρα κοστολόγησης της… κοστολόγησης του «κυβερνητικού προγράμματος» του ΣΥΡΙΖΑ –που δεν είναι το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αλλά «ό,τι μπορούμε να κάνουμε, ένα ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο σχέδιο ανακούφισης της κοινωνίας και επανεκκίνησης της οικονομίας») κατέρριψε τον κυβερνητικό μύθο της μνημονιακής αναγκαιότητας: εξαναγκάζοντας το ορκισμένο στο μερκελικό δημοσιοοικονομικό ευαγγέλιο κυβερνητικό δίδυμο να ξεχαστεί για λίγο. Να αυτομολήσει περιστασιακά από τη στοχοπροσήλωσή του στις μνημονιακές εφαρμογές προκειμένου να θεωρήσει και να… επιθεωρήσει το κοστολογημένο «πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Και μέσω της εντολής… κοστολόγησης της κοστολόγησης να «αποδεχτεί» ως δημοσιονομικά συμβατό, το «κυβερνητικό πρόγραμμα» του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως, το «κυβερνητικό πρόγραμμα» του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα «πρόγραμμα» που προϋποθέτει ως θεμελιακή βάση εφαρμογής την κατάργηση του μνημονίου και την έναρξη πολιτικών διαπραγματεύσεων με τους θεσμικούς φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οριστική διευθέτηση του χρέους. Είναι το ίδιο «πρόγραμμα» που σύμφωνα με την π.Κ. (π.Κ. = προ Κοστολόγησης!) Νέα ∆ημοκρατία θα οδηγούσε την Ελλάδα στην κόλαση, στα τάρταρα, στο πυρ το εξώτερον. Τώρα, μ.Κ., (μ.Κ. = μετά Κοστολόγησιν) το κοστολογημένο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ καταγράφεται ως το «κυβερνητικό πρόγραμμα» που κατέρριψε το μύθο της μνημονιακής αναγκαιότητας. Που έδωσε την ευκαιρία στους ορκισμένους μνημονιακούς κ.κ. Σαμαρά και Βενιζέλο να αυτομολήσουν από τη στοχοπροσήλωσή τους στις μνημονιακές εφαρμογές και να ασχοληθούν με την πολιτική, ως… κοστολόγοι έστω, ενός πραγματικού κυβερνητικού προγράμματος. Περιστασιακά. Για λίγα μόνο εικοσιτετράωρα. Ύστερα, ο πρώτος ρίχτηκε και πάλι στην αγκαλιά της Μέρκελ. Ο δεύτερος… δεν υπάρχει: χάθηκε οριστικά στο σοσιαλφιλελεύθερο σύμπαν.

Αμέσως μετά την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στη ∆ΕΘ ο ανήσυχος Αντώνης Σαμαράς αποφάσισε να εξαγγείλει και αυτός μέτρα προς αντιμετώπιση της ανεργίας...

Κοπτοραπτική

Του Νίκου Τσαγκρή

Ικαριώτικο

ίναι γνωστά τα προβλήματα που προέκυψαν στην τοπική οργάνωση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ικαρία, μετά τις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές. Το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις και για αυτό το λόγο η Πολιτική Γραμματεία ασχολήθηκε, σε ειδική συνεδρίασή της με το ζήτημα. ∆εν είναι τόσο σημαντικό να αναπαράγουμε με λεπτομέρειες τα επιχειρήματα των δύο πλευρών. Αυτό που έχει σημασία είναι οι αποφάσεις που πάρθηκαν. Αποφασίστηκε λοιπόν ότι η δημοτική παράταξη στην οποία συμμετέχουν τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ είναι η «Ικαρία» με επικεφαλής τον Κώστα Σταμούλη. Κανένα μέλος του κόμματος δεν μπορεί να συμμετέχει σε άλλη τοπική οργάνωση ή σε δύο ταυτόχρονα. Τέλος, τις επόμενες μέρες οι Νομαρχιακή Επιτροπή Κέντρου Αθήνας θα συζητήσει κατά πόσο κρίνεται αναγκαία η ύπαρξη οργανώσεων «τοπικού χαρακτήρα».

Οι “δημοσιογράφοι” της Χρυσής Αυγής

εγάλη επιτυχία είχε η συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στη ∆ΕΘ η νεοναζιστική οργάνωση. Η συνέντευξη καλύφθηκε μόνο από φιλοχρυσαυγίτικα έντυπα όπως το «Εμπρός» και η «Ακρόπολη». Μάλιστα, εντελώς τυχαία ορισμένοι από αυτούς ήταν και υποψήφιοι της ΧΑ στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές. Τρεις εξ αυτών ήταν υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι Θεσσαλονίκης και μία υποψήφια περιφερειακή σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας. Προφανώς και δεν παρακολουθήσαμε τη «συνέντευξη» αλλά είμαστε βέβαιοι ότι

οι συνάδελφοι θα στρίμωξαν με τις ερωτήσεις τους τον εκπρόσωπο των νεοναζιστών.

Των κριτηρίων το ανάγνωσμα

φού η κυβέρνηση έχει απαξιώσει πλήρως την τριτοβάθμια εκπαίδευση και δη τα περιφερειακά πανεπιστήμια και μη έχοντας τίποτα να παρέχει στους εν δυνάμει ψηφοφόρους της πρόσφερε αφειδώς μετεγγραφές. Στη συνέχεια είδε ότι αυτό θα επιφέρει τσουνάμι δηλώσεων και προσπάθησε να θέσει κριτήρια. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουμε ένα, που θα λέγαμε πως καθόλου δεν μοιάζει με κριτήριο: «Στα εργαστήρια, όπου υπάρχουν, θα εκπαιδεύονται κατά προτεραιότητα οι φοιτητές που πέτυχαν στο οικείο τμήμα και στη συνέχεια οι φοιτητές από μετεγγραφή». Φτιάχνει δηλαδή φοιτητές δύο ταχυτήτων. Αυτούς που πέτυχαν με την πρώτη και αυτούς που μπήκαν από το παράθυρο, τους οποίους στερώντας τους τα εργαστήρια θα τους οδηγήσει να είναι «αιώνιοι» -συγγνώμη «λιμνάζοντες»- φοιτητές και μετά θα τρέχει να τους διαγράψει. Έτσι μ ένα σμπάρο πολλά τριγώνια. Και θα κλείσουν περιφερειακά πανεπιστήμια και λιγότεροι πτυχιούχοι θα βγαίνουν στην αγορά εργασίας και θα δημιουργείται μια μεγάλη δεξαμενή φοιτητών που θα διαγράφονται γιατί απέτυχαν. Αυτό θα πει διορατικότητα.

Να ζήσουν

α πενήντα χρόνια έγγαμου βίου θέλησαν να γιορτάσουν οι Κωνσταντίνος και Άννα Μαρία Γλύξμπουργκ και το έκαψαν το πελεκούδι. Άνοιξαν τη Μητρόπολη Αθηνών, που ήταν κλειστή από το 1999 ως σεισμόπληκτη, για να ανανεώσουν τους γαμήλιους όρκους τους. Έκατσαν στους θρόνους τους

Παγκόσμια πορεία των λαών για το κλίμα

ροφανώς σημαντικότερο από μια ακόμη πορεία θα ήταν το να βοηθήσουμε τον κόσμο μας ν’ αλλάξει πορεία. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει την οικολογική μέριμνα. Κάθε νέα μελέτη για την αλλαγή του κλίματος φαίνεται πιο απαισιόδοξη από την προηγούμενη. Ο ΟΗΕ το ξέρει και γι’ αυτό καλεί σε έκτακτη Σύνοδο Κορυφής αυτόν τον Σεπτέμβρη... Λίγες ημέρες πριν, στο παγκόσμιο ραντεβού της 21ης Σεπτέμβρη, σε μια από τις σπουδαιότερες κινητοποιήσεις και ψηφοφορίες που έγιναν ποτέ, (ψηφίστε στο link https://secure.avaaz.org/el/j oin_to_change_everything_rb/?p v=372&rc=fb αξίζει τον κόπο!) πολίτες και κινήματα από όλον τον κόσμο θα συναντηθούν στους δρόμους του πλανήτη, κι έπειτα θα παρουσιάσουν υπό την σκέπη του Avaaz στην ίδια τη διάσκεψη του ΟΗΕ σε ένα 15λεπτο που τους έχει παραχωρηθεί λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών, τη φωνή “μας”... Η Αθήνα (στην ∆ιονυσίου Αεροπαγίτου στις 4 μμ), η Θεσσαλονίκη, (στην Παραλία στις 6) όπως και άλλες πόλεις, μετέχουν σε αυτήν την παγκόσμια διαμαρτυρία δίνοντας της τα χαρακτηριστικά μιας συνειδητής αλλά και χαρούμενης προς ενδυνάμωση όλων με ποικίλες πολιτιστικές δράσεις συμμετοχής. Όπως σημειώνεται αν ο καθένας και η καθεμιά από εμάς συμμετέχει μπορούμε να κάνουμε την 21 Σεπτέμβρη μια ημέρα που ο κόσμος δεν θα ξεχάσει ποτέ...

Ελένη Καρασσαβίδου

που είχαν να δουν από τη μέρα του γάμου τους, γεγονός που συγκίνησε τα μάλα την Άννα Μαρία. Ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος τους διάβασε ευχή αποκαλώντας τους βασιλείς, γεγονός που συγκίνησε τα μάλα τον Κωνσταντίνο. Μετά με άλλους 150 γαλαζοαίματους και μη ανάμεσά τους ο Στ. Ψυχάρης, ο Μ. Κυριακού, ο Ο. Λυκουρέζος, Ντ. Μπακογιάννη, ο Β. Βαρδινογιάννης, ο Σ. Νιάρχος, ο Ν. Λαιμός, ο Ι. Γουλανδρής- το γλέντησαν και όχι μία αλλά τρεις φορές. Μία στο μουσείο της Ακρόπολης, μία στον Ναυτικό όμιλο Πειραιώς και μία στο Μεγάλη Βρετανία με θέα το παλάτι -συγγνώμη τη βουλή θέλαμε να γράψουμε. Άντε να τα εκατοστήσουν! Μαρσέλ & Μισέλ

Ενας άλλος τρόπος είναι εφικτός

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Τι είναι αυτό που προκαλεί τον κυβερνητικό πανικό

ετά την ομιλία και τη συνέντευξη τύπου του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ στη ∆ΕΘ, είναι πολλές οι ενδείξεις ότι τα κυβερνητικά επιτελεία ενεργούν υπό το κράτος πανικού. Τι είναι αυτό που τους τρόμαξε; Είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρουσίασε ένα σημαντικό μέρος του άμεσου οικονομικοκοινωνικού κυβερνητικού προγράμματός του όχι με τη μορφή γενικών κατευθύνσεων, αλλά με τη μορφή πολύ συγκεκριμένων μέτρων, που κρίνονται από την πλειονότητα των πολιτών άμεσα εφαρμόσιμα. Μπορεί κάποιος να ασκήσει κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ, γιατί επέλεξε να έχει ένα τέτοιο μετρημένο περιεχόμενο η ομιλία του προέδρου του στη ∆ΕΘ. Μπορεί να επισημάνει ότι ήταν ελαχιστοποιημένες οι αναφορές σε μεσοπρόθεσμους στόχους και πολύ περισσότερο σε οραματικά στοιχεία, παρά το γεγονός ότι ο Αλ. Τσίπρας τόνισε ότι αυτά τα μέτρα «δεν είναι αυτά που θέλουμε, αλλά αυτά που μπορούμε» στις παρούσες συνθήκες. ∆εν μπορεί, όμως, να αρνηθεί ότι αυτός ο χαρακτήρας των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ και η πολιτική και οικονομοτεχνική υποστήριξή τους έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι ενισχύει αποφασιστικά την εκτίμηση της πλειονότητας των πολιτών ότι υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από την τυφλή εφαρμογή των μνημονιακών μονοδρόμων, της διαρκούς λιτότητας, της ύφεσης, της εσωτερικής υποτίμησης. Αποδυναμώνει έτσι τον πυρήνα της κυβερνητικής προπαγάνδας.

Ασφαιρες αντεπιθέσεις

Αυτό το νέο στοιχείο, που ήταν μεν κατόρθωμα για ένα κόμμα που σε ελάχιστο χρόνο έφτασε από το 4% στα πρόθυρα της κυβέρνησης, αλλά δεν είναι και το τέρμα της κοπιαστικής συλλογικής προσπάθειας, είναι που κάνει τα επιτελεία της κυβέρνησης να χάνουν τη μπάλα. Ολες οι αντεπιθέσεις τους επί μία βδομάδα τώρα αποδεικνύονται άσφαιρες. Μιλούν με μια παρωχημένη γλώσσα, που δεν ταιριάζει στη νέα πραγματικότητα. Από συνήθεια, μίλησαν για παροχολογία. Ομως, μόνο αναίσθητοι μπροστά στην κοινωνική δυστυχία μπορούν να θεωρήσουν πελατειακή παροχή την άμεση ανάγκη λήψης στοιχειωδών μέτρων κοινωνικής σωτηρίας. Από συνήθεια έβαλαν το υπουργείο Οικονομικών να μιλήσει απρόσωπα για λάθος κοστολόγηση. Ομως, όσοι διάβασαν τις καθυστερημένες απαντήσεις των μανδαρίνων του, κατάλαβαν ότι οι άνθρωποι μιλούν με δεδομένο ότι θα συνεχίζεται η δική τους καταστροφική πολιτική, τη στιγμή που υποστηρίζεται με πολύ συγκεκριμένα μέτρα η ανατροπή της. Ανατροπή που μπορεί να θέσει σε κίνηση ξανά την παραγωγή, τη ζήτηση, την αύξηση των δημόσιων εσόδων και την ενίσχυση των ασφαλιστικών ταμείων. [Χαρακτηριστικό της σύγχυσής τους είναι ότι στην απάντησή τους μας... θυμίζουν ότι «δυστυχώς, το επίπεδο των μισθών δεν καθορίζεται με νομοθετικές ρυθμίσεις», για να δείξουν πόσο ουτοπική είναι η επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ. Μέσα στη βιασύνη τους να υπονομεύσουν την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, «ξέχασαν» ότι αυτοί οι ίδιοι κατέβασαν με νόμο τον κατώτατο μισθό στα 580 ευρώ και 450 για τους νέους].

“

Του ∆ημήτρη Πετσετίδη

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Η επιχείρηση τρομοκράτησης των πολιτών αυτή τη φορά πέφτει στο κενό. Ολες οι μετρήσεις της τελευταίας εβδομάδας – και όχι μόνο για την πρόθεση ψήφου – δείχνουν σημαντική κάμψη της εμπιστοσύνης στην κυβερνητική πολιτική και στα πρόσωπα που την εκφράζουν.

Το ανέφικτο και το εφικτό

Από συνήθεια λένε ότι όλα αυτά που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανέφικτα. Βλέποντας, όμως, ότι αυτό δεν πιάνει, άρχισαν να ισχυρίζονται ότι «αρκετές από τις εξαγγελίες του ήδη υλοποιούνται ή βρίσκονται σε φάση υλοποίησης». Αρα είναι εφαρμόσιμες. Αυτό είναι το συμπέρασμα που συνάγει αβίαστα ο πάσα ένας, και έτσι πέφτει στο κενό άλλο ένα επιχείρημα της κυβερνητικής προπαγάνδας. [Αξίζει να σημειώσουμε εδώ τη...λεπτή διάκριση μεταξύ μέτρων που «υλοποιούνται ήδη» και μέτρων που «βρίσκονται σε φάση υλοποίησης», διάκριση που χρησιμεύει μόνο σε πολιτικάντηδες που συνηθίζουν να παραπέμπουν τις υποσχέσεις τους στις ελληνικές καλένδες]. Από συνήθεια λοιδόρησαν τη θέση για τη δημιουργία απασχόλησης με αύξηση των δημοσίων δαπανών. Η απάντηση αυτή τη φορά τους ήρθε από τον Π. Κρούγκμαν μέσω «Τάιμς της Νέας Υόρκης»: «Η αύξηση των δημοσίων δαπανών σε περίοδο ύφεσης δημιουργεί θέσεις εργασίας, η μείωσή τους οδηγεί σε απολύσεις». Η επιχείρηση τρομοκράτησης των πολιτών αυτή τη φορά πέφτει στο κενό. Ολες οι μετρήσεις της τελευταίας εβδομάδας – και όχι μόνο για την πρόθεση ψήφου – δείχνουν σημαντική κάμψη της εμπιστοσύνης στην κυβερνητική πολιτική και στα πρόσωπα που την εκφράζουν. Και, αντίστοιχα, άνοδο της πειστικότητας των θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ με παράλληλη αποδυνάμωση της τρομοκρατικής δύναμης της κυβερνητικής επιχειρηματολογίας. Το συμπέρασμα που φαίνεται να βγάζουν όλο και περισσότεροι πολίτες, είναι ότι η κυβερνητική πολιτική δεν ήταν ούτε είναι μονόδρομος, είναι

πολιτική επιλογή. Κι αυτό επειδή βλέπουν να ανοίγεται μπροστά τους μια άλλη επιλογή με πάρα πολύ συγκεκριμένα βήματα. Αυτή την άλλη επιλογή προσεγγίζουν σήμερα σε σημαντικό βαθμό απαλλαγμένοι από την επιρροή της κυβερνητικής τρομοκρατίας. Ο αντίπαλος σε δύσκολη θέση Χρειάζεται προφανώς πολλή προσπάθεια ακόμα για να κατανικηθεί αυτό το πλέγμα ιδεοληψίας, δογματισμού, ιδιοτελών συνφερόντων και ταξικής μεροληψίας. ∆εν είναι εύκολος ο δρόμος. Υπάρχουν, όμως, ισχυρές ενδείξεις ταχείας αποδυνάμωσης των επιχειρημάτων και της επιρροής των αντιπάλων. Κι αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο. Το αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι κι αυτό τους πανικοβάλλει αναγκάζοντάς τους να δείχνουν όχι μόνο τον πραγματικό εαυτό τους, αλλά και το μέχρι πού είναι διατεθειμένοι να φτάσουν. ∆εν διστάζουν να εξευτελιστούν πλήρως, όπως έκαναν με την απαγόρευση της μετάδοσης της ομιλίας του Τσίπρα στη ∆ΕΘ από τη ΝΕΡΙΤ οδηγημένοι από έναν πανικόβλητο αυταρχισμό. Προτίμησαν να κάνουν ρεζίλι μία υπουργό τους, εμφανίζοντάς την να ψεύδεται μπροστά στο πανελλήνιο ότι τάχα δεν ήξερε τίποτα για το φόνο, ενώ τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ, που οι ίδιοι διόρισαν, παραιτούνταν το ένα μετά το άλλο καταγγέλλοντας την άμεση και αναιδέστατη παρέμβαση του Μαξίμου στο έργο του... ελληνικού BBC. Αποκαλύπτουν έτσι το χαρακτήρα της κυβέρνησής τους. Μιας κυβέρνησης αυταρχικών τρομοκρατών, απ’ την οποία όλα θα πρέπει κανείς να τα περιμένει.

Χ. Γεωργούλας

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Χαμόγελα για ∆ΕΘ, εντείνεται η προετοιμασία ΣΥΡΙΖΑ

κανοποίηση επικρατεί στον ΣΥΡΙΖΑ από την παρουσία του κόμματος στο διήμερο της ∆ιεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Στην Κουμουνδούρου εκτιμούν ότι τόσο η συγκέντρωση στο Βελλίδειο όσο και η συνέντευξη Τύπου πήγαν πολύ καλά και έδωσαν το μήνυμα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι έτοιμος να αναλάβει το βαρύ φορτίο της διακυβέρνησης του τόπου. Αυτή η εκτίμηση ενισχύθηκε και από την υποδοχή της κοινωνίας αλλά και από τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων μετά τη Θεσσαλονίκη που δείχνουν ο ΣΥΡΙΖΑ να αυξάνει τη διαφορά του από τη Ν∆. Στην Πολιτική Γραμματεία, που έγινε την περασμένη Πέμπτη, υπήρξε η γενική εκτίμηση ότι η παρουσία του Αλέξη Τσίπρα ήταν ιδιαιτέρως θετική καθώς με τα προγραμματικά μέτρα που εκφωνήθηκαν δόθηκε σαφές πολιτικό στίγμα. Όπως ειπώθηκε μάλιστα, ήταν από τις φορές που ο ΣΥΡΙΖΑ εξέπεμψε, με σαφήνεια, τόσο το «ταξικό του πρόσημο» όσο και την αδιαπραγμάτευτη βούλησή του για άμεση αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης «ανεξαρτήτως της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές». Η πλειοψηφία της Γραμματείας σημείωσε στα θετικά το γεγονός ότι όλα τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν με την μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια κοστολογημένα γεγονός που έδωσε «μήνυμα ετοιμότητας του κόμματος». Επιπλέον, όλοι συμφώνησαν ότι η κυβέρνηση είναι σε πολύ δύσκολη θέση και εκτιμούσαν ότι η παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στη Θεσσαλονίκη προκάλεσε πανικό στο κυβερνητικό επιτελείο που ψάχνει πλέον «σωσίβιο» από τη συνάντηση Μέρκελ – Σαμαρά. Μεγάλη σημασία δόθηκε και στο γεγονός ότι η επιτυχημένη παρουσία ήταν αποτέλεσμα της συλλογικής δουλειάς που έγινε σε όλο το προηγούμενο διάστημα τόσο από τις ομάδες επεξεργα-

∆ΗΜΑΡ

Θετικά αλλά με σκεπτικισμό, έναντι των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ

Πάπας Φραγκίσκος: ∆εν υπάρχουν “λαθραίοι”

εγάλη ιστορική και πολιτική σημασία αποδίδουν στον ΣΥΡΙΖΑ την συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με τον Πάπα Φραγκίσκο. Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η αναφορά του Πάπα ότι «δεν υπάρχουν συνάνθρωποί μας λαθραίοι», αναφερόμενος στους μετανάστες, και «θεωρώ αδιανόητο να λέμε κάποιους λαθραίους, δεν υπάρχουν λαθραίοι σε αυτή τη γη». Στον ΣΥΡΙΖΑ σημειώνουν ως ιδιαιτέρως σημαντική τη συγκεκριμένη αναφορά και για αυτό ο Αλέξης Τσίπρας συζήτησε όπως παρθούν άμεσες πρωτοβουλίες για το μεταναστευτικό και τις τραγικές επιπτώσεις μιας πολιτικής ευρωπαϊκής που χρήζει άμεσης αναθεώρησης. Μετά το τέλος της 45λεπτης συνάντησης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ προέβη σε δηλώσεις στις οποίες, μεταξύ άλλων τονίζει: «Με τον Πάπα Φραγκίσκο, επονομαζόμενο και ως “Πάπα των φτωχών”, είχαμε την ευκαιρία να κουβεντιάσουμε για την οικονομική κρίση, που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και κρίση αξιών. Είχαμε την ευκαιρία να κουβεντιάσουμε για τις δομικές αιτίες που γεννούν τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες, που είναι η άνιση διανομή του εισοδήματος και η αυτονομία, η ασυδοσία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Είχα την ευκαιρία να του μεταφέρω την εικόνα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην πατρίδα μας, την Ελλάδα Να του πω ότι, μετά από τέσσερα χρόνια αδιέξοδων και άδικων πολιτικών λιτότητας, ο ελληνικός λαός πληρώνει στην πλειοψηφία του την στιγμή που οι τράπεζες σώζονται και κάποιοι βγάζουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό και απειλούν και από πάνω. Τέλος, συμφωνήσαμε στην ανάγκη να υπάρξει συνέχεια στο διάλογο της ευρωπαϊκής Αριστεράς και της χριστιανικής Εκκλησίας. Εκκινούμε από διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες, τεμνόμαστε όμως σε πανανθρώπινες αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η ανάγκη για τον συνάνθρωπο, η κοινωνική δικαιοσύνη.

ε θετικό τρόπο αν και με αρκετή δόση σκεπτικισμού, αντιμετώπισαν στελέχη της ∆ΗΜΑΡ την παρουσίαση των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ για την αντιμετώπιση της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης. Με δύο λόγια, η ηγεσία της Αγίου Κωνσταντίνου θεωρεί ότι, παρά τις επιμέρους διαφωνίες, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει στροφή προς μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση κυβερνησιμότητας,. Σε αυτό το πλαίσιο, ο υπεύθυνος οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της ∆ΗΜΑΡ, ∆. Χατζησωκράτης σημείωσε ότι ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ στη ∆ΕΘ «απέφυγε κάθε αναφορά σε μονομερείς ενέργειες για το χρέος, αλλά για ισχυρή εντολή διαπραγμάτευσης», την ίδια στιγμή

όμως οι προτάσεις που προτείνει: «θέτουν υπό αμφισβήτηση και πλήρη ανατροπή όλες τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα μας έναντι της ΕΕ και των δανειστών. Προανήγγειλε επίσης τη συμμετοχή της ∆ΗΜΑΡ στην ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τα οικονομικά θέματα, ανοίγοντας έναν ακόμα δίαυλο επικοινωνίας των δύο πλευρών. Είναι μια βάση συζήτησης ακόμα και αν τα νούμερα είναι λάθος, σχολίαζαν στελέχη της.

Η πορεία προς το Συνέδριο

Στην τελευταία κοινή συνεδρίαση Εκτελεστικής Επιτροπής και κοινοβου-

σίας του προγράμματος όσο και από τα όργανα που ανέλαβαν την προετοιμασία της ∆ΕΘ. Αρκετά από τα μέλη του οργάνου μάλιστα, ζήτησαν στις τοποθετήσεις τους, όπως αυτό αποτελέσει παράδειγμα για το μέλλον και τις κρίσιμες πολιτικές μάχες που θα κληθεί να δώσει το κόμμα. Στη συζήτηση βέβαια δεν έλειψαν και οι διαφοροποιήσεις και χρωματισμοί στην αποτίμηση. Από τα ζητήματα που τέθηκαν ξεχωρίζουν οι επισημάνσεις ότι τόσο στην ομιλία του Αλ. Τσίπρα όσο και στη συνέντευξη Τύπου απουσίασαν οι συγκεκριμένες αναφορές σε φλέγοντα θέματα όπως της παιδείας. Επιπλέον, σημειώθηκε ότι είτε παραλείφθηκαν είτε λειάνθηκαν ορισμένα από τα ταυτοτικά στοιχεία του κόμματος της Αριστεράς με χαρακτηριστικότερη την παράλειψη του Αλ. Τσίπρα να μιλήσει για κλείσιμο των στρατοπέδων συγκέντρωσης των μεταναστών, Τέλος, τονίσθηκε και η έλλειψη οραματικού στοιχείου όπως και οι αναφορές σε θέματα νεολαίας. Οι επισημάνσεις αυτές πάντως έγιναν σε κλίμα και ένταση που πόρρω απείχε από το κλίμα που προσπάθησαν να καλλιεργήσουν ορισμένα ΜΜΕ μέσα στην εβδομάδα περί «διαφωνιών για το πρόγραμμα». Όπως είχαμε γράψει και την προηγούμενη βδομάδα, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε περίοδο διαμόρφωσης του τελικού του κυβερνητικού προγράμματος το οποίο θα τεθεί προς διαβούλευση και τελική επεξεργασίας στις κομματικές οργανώσεις όσο και με κοινωνικά σύνολα. Για αυτό το λόγο αποφασίστηκε όπως ξεκινήσουν άμεσα τα Περιφερειακά αλλά και Θεματικά Συνέδρια του κόμματος. Επιπλέον, από τη συζήτηση που έγινε προέκυψε η ανάγκη όπως το ζήτημα του ασφαλιστικού τεθεί σε προτεραιότητα και αποφασίστηκε να παρθούν άμεσες πρωτοβουλίες, ανάλογες με αυτές του καλοκαιριού για ∆ΕΗ και αιγιαλούς. Στις συνεδριάσεις της επόμενης βδομάδας θα

λευτικής ομάδας ο πρόεδρος της ∆ΗΜΑΡ Φ. Κουβέλης για πρώτη φορά, ξεκαθάρισε με μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά σαφήνεια ότι η εκλογή του Πτ∆ σχετίζεται άμεσα με την αλλαγή της πολιτικής, ενώ επεσήμανε ότι είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να βρίσκεται στην ηγεσία της ∆ΗΜΑΡ, ανανεώνοντας τη θητεία του στο 3ο Έκτακτο Συνέδριο. Την άποψή του αυτή επιβεβαίωσε την Πέμπτη στον Real fm και στον N. Χατζηνικολάου: «η προεδρική εκλογή συναρτάται με τις ασκούμενες πολιτικές. Με την έννοια, ότι δεν μπορεί να αναμένουμε πολιτικές συνεννοήσεις, συναινέσεις και συμπτώσεις, αν αυτές οι πολιτικές διευρύνουν την κοινωνική και πολιτική πόλωση» σχολίασε.

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014 συζητηθούν τα θέματα αυτοδιοίκησης και η σύγκρουση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη μετά την άρνηση των εκλεγμένων δημάρχων και περιφερειαρχών που πρόσκεινται στον ΣΥΡΙΖΑ να προχωρήσουν στην αξιολόγηση των δημοτικών υπαλλήλων.

Συναντήσεις και συλλογικότητα

Εκτός όμως από την αποτίμηση για την παρουσία του κόμματος στη ∆ΕΘ, η Πολιτική Γραμματεία συζήτησε και θέματα που προέκυψαν την εβδομάδα που πέρασε. Ορισμένα μέλη του οργάνου (κυρίως της Αριστερής Πλατφόρμας) διατύπωσαν τις ενστάσεις τους τόσο για την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Βατικανό, όσο και για την παρουσία του στο Κόμο, που προηγήθηκε της ∆ΕΘ. Επιπλέον, τα μέλη του οργάνου που πρόσκεινται στην ΑΝΑΣΑ επεσήμαναν ότι μεγαλύτερη σημασία από τις διάφορες επισκέψεις έχει το σήμα που εκπέμπουν αυτές δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις δηλώσεις που προηγούνται ή ακολουθούν. Έγινε επίσης αναφορά στην πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου του κόμματος στο Άγιο Όρος και στην απουσία από τις δηλώσεις των θεμάτων περί διαχωρισμού κράτους και εκκλησίας αλλά και της φορολογίας της εκκλησιαστικής περιουσίας. Επισημάνθηκε επίσης ότι ίση σημασία με τις επαφές στο εξωτερικό έχει και η παρουσία του προέδρου του κόμματος σε εσωτερικές κινηματικές διαδικασίες ή σε συμβολικές επισκέψεις. Στη συνεδρίαση ζητήθηκαν διευκρινήσεις για την συνάντηση αποστολής του ΣΥΡΙΖΑ (∆ραγασάκης, Σταθάκης) με τον Γερμανό υφυπουργό Εργασίας, Γεργκ Άσμουσεν. Ο ∆ημήτρης Βίτσας σημείωσε ότι ήταν μια άτυπη συνάντηση και παρέπεμψε στην διευκρινιστική δήλωση του Γιάννη ∆ραγασάκη ότι: «δεν υπήρξε επίσημη συνάντηση με την γερμανική κυβέρνηση ή με μέλη της. Άτυπες συναντήσεις γίνονται με κάθε ευκαιρία και σε κάθε πρόσφορο επίπεδο. Με την έννοια αυτή υπήρξε γεύμα με Γερμανούς οικονομολόγους με την παρουσία και του κ. Άσμουσεν». Εντούτοις, μέλη της ΠΓ τόνισαν ότι τέτοιου είδους συναντήσεις δεν μπορεί να γίνονται γνωστές από τον Τύπο ζητώντας παράλληλα ενημέρωση για το περιεχόμενο της συζήτησης, Αδάμος Ζαχαριάδης

Ενώ στη συνέχεια σημείωνε με νόημα «η προεδρολογία δεν με αφορά. Με αφορά η συμμετοχή μου στις διαδικασίες, στην πολιτική δράση της ∆ΗΜΑΡ». Η ∆ΗΜΑΡ μέσα σε αυτό το βαρύ κλίμα, και ιδίως, μετά την καταγραφή των τελευταίων απογοητευτικών τάσεων της κοινής γνώμης που την καθηλώνουν στο 1%, δεν φαίνεται να μπαίνει σε τροχιά ανασυγκρότησης. Το κλίμα που μεταφέρουν στελέχη από την εικόνα των έως τώρα συνελεύσεων των οργανώσεων στην πορεία προς το συνέδριο, είναι ότι παραμένει βαρύ, όμως η μεγάλη πλειονότητα των μελών τάσσεται υπέρ της διεξαγωγής του και της αποσαφήνισης της πολιτικής κατεύθυνσης στον αντίποδα της πολιτικής της δικομματικής και με τη συμβολή της ∆ΗΜΑΡ στη διαμόρφωση ευρύτερων προοδευτικών κυβερνήσεων συνεργασίας. Τα μέλη της Μεταρρυθμιστικής Τάσης που απομακρύνθηκαν από τη ∆ΗΜΑΡ δεν φαίνεται έως τώρα, να επηρεάζουν μεγάλο μέρος του οργανωμένου τμήματός της, αν εξαιρέσει κανείς την οργάνωση της Α΄ Αθήνας και μεμονωμένων περιπτώσεων σε άλλες περιφερειακές οργανώσεις. Η προσπάθεια όμως ανάταξης του κακού κλίματος παραμένει δύσκολο εγχείρημα για το κόμμα της ∆ΗΜΑΡ και τα στελέχη της. Στάθης Κουτρουβίδης

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Σαμαράς καλεί…Μέρκελ

ν ζούσαμε σε μια χώρα όπου τα ΜΜΕ ήθελαν να καλύψουν τις πραγματικές ειδήσεις, τότε οι εκ νέου αποκαλυφθείσες συνομιλίες Μπαλτάκου – Χρυσής Αυγής θα φιγουράριζαν πρώτες στα πρωτοσέλιδα. Αντ’αυτού, σχεδόν σιωπή. Όπως αποκάλυψε η Εφημερίδα των Συντακτών και ο ∆ημήτρης Ψαρράς η επικοινωνία του Μπαλτάκου με στενό συνεργάτη του Κασιδιάρη, αφορούσε κοινοβουλευτικές ενημερώσεις και συνεργασίες των δυο κομμάτων, ενώ έδινε «συγχαρητήρια» στον ναζιστή βουλευτή Ηλιόπουλο για τις χυδαιότητες, τις ύβρεις και τις απειλές του εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2013. Η συνεργασία των δυο κομμάτων –και μάλιστα στο ανώτερο δυνατό επίπεδο- υπονομεύει κάθε προσπάθεια της μεγάλης συνιστώσας της κυβέρνησης να δείξει δημοκρατικό προσωπείο. Παράλληλα, η αντιδεοντολογική απαγόρευση της μετάδοσης της ομιλίας Τσίπρα το Σάββατο λειτούργησε ως μπούμερανγκ, δημιούργησε τριγμούς στο κυβερνητικό στρατόπεδο και επέφερε παραιτήσεις στη ΝΕΡΙΤ των Μακρυδημήτρη (Πρόεδρος της ΝΕΡΙΤ), Μορώνη (∆ιευθύνοντας Σύμβουλος )και λίγες μέρες μετά του μέλους του εποπτικού συμβούλου Χρ. Χωμενίδη, ενώ την επόμενη μέρα ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης αναγκάστηκαν να κάνουν έκτακτη συνάντηση προφανώς επικοινωνιακής διαχείρισης της κατάστασης. Η αποκάλυψη πως ο Σαμαράς τηλεφώνησε σε καναλάρχες ιδιωτικών σταθμών ζητώντας να μην μεταδοθεί ούτε από το δικό τους σήμα η ομιλία του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης προδίδει τον πανικό του Μαξίμου στην ηγεμονική εμφάνιση της Αριστεράς, που συν τοις άλλοις, παρακολουθήθηκε με αυξημένο ενδιαφέρον από μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας.

Προσπάθεια αποδόμησης του ΣΥΡΙΖΑ

Η Νέα ∆ημοκρατία, αμέσως μετά την ομιλία Τσίπρα, επιδόθηκε σε έναν αγώνα αποδόμησης του κυβερνητικού προγράμματος που παρουσίασε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ στη ∆ΕΘ το Σάββατο. Στη πολιτική γραμμή της Νέας ∆ημοκρατίας επικράτησαν οι τοποθετήσεις για «παροχολογία» και «εσφαλμένη κοστολόγηση» στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Το ποσό που θα

χρειαζόταν για να υλοποιηθεί το πρόγραμμα μπήκε σε διατίμηση και εκκινούσε από 13 δις, έφτασε στα 17 δις με το ποσό να «πιάνει ταβάνι» κατά την εκτίμηση του Υπουργείου Οικονομικών σε 12σέλιδη ανακοίνωση του (!) στα 27 δις ευρώ. Η απάντηση του Τμήματος Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ ήταν άμεση. Στον αγώνα για επικοινωνιακή διαχείριση επιστρατεύτηκε και ο Πρωθυπουργός, πηγαίνοντας μάλιστα στη Βουλή στα μέσα της εβδομάδας -όχι βεβαίως για να επιτελέσει τις θεσμικές του υποχρεώσεις- αλλά για να χαμηλώσει τους τόνους στην κοινοβουλευτική ομάδα και να σπείρει πανικό από το καφενείο της βουλής τρομοκρατώντας πως: «Εάν δοθεί στον Αλέξη Τσίπρα η ευκαιρία (σ.σ. να κυβερνήσει), που δεν θα του δοθεί, στις ελληνικές τράπεζες δεν θα μείνει ούτε ένα ευρώ»

Εσωτερικά προβλήματα

Στο εσωκομματικό μέτωπο, οι εισηγήσεις της Ντ. Μπακογιάννη και των «κύκλων» του πρώην πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή για πρόωρες εκλογές, πριν από την προσπάθεια εξεύρεσης 180 βουλευτών για την εκλογή Προέδρου της ∆ημοκρατίας και αμέσως μετά την αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος, συνιστούν την παραδοχή της σίγουρης ήττας, από μεγάλο κομμάτι της παράταξης. Η εσωκομματική κριτική είναι βέβαιο πως θα συνεχιστεί, μιας και πλέον η ΚΟ της Ν∆ κάθε άλλη παρά αρραγής είναι, διαβλέποντας την ενδεχόμενη κατάρρευση της κυβέρνησης που συνομολογείται πλέον και από τα φίλια σε αυτήν ΜΜΕ.

Στο μεταξύ, οι αντιφατικές δηλώσεις κορυφαίων της κυβέρνησης, επιτείνουν το χάος. Ο Πρωθυπουργός στη συνέντευξη του στη real news την προηγούμενη Κυριακή εμφανίστηκε αισιόδοξος για αναδιάρθρωση του χρέους, ενώ την Παρασκευή ο Υπουργός Οικονομικών Γ. Χαρδούβελης δήλωσε στην τηλεόραση τουBloomberg πως: «δεν αποτελεί επιλογή η διαγραφή του ελληνικού χρέους». Εν μέσω όλων αυτών, στη Συγγρού προσπαθούν να ξεφύγουν από την εσωστρέφεια στην οποία τους παρασέρνει και ο έτερος κυβερνητικός εταίρος, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ. Η τακτική θα είναι διττή. Από τη μια να αποδράσουν από την δεινή πραγματικότητα με επετειακές εκδηλώσεις για τα 40χρονα της Νέας ∆ημοκρατίας σε Αθήνα και Χαλκιδική για να τονωθεί η κομματικότητα σε επίπεδο στελεχών. Από την άλλη, θέλουν να πιάσει τόπο, έστω και μόνο επικοινωνιακά, το προσκλητήριο σε όλο το συντηρητικό πολιτικό προσωπικό για πανστρατιά εναντίον του επερχόμενου ΣΥΡΙΖΑ. Μετά και από την δημοσιοποίηση της δημοσκόπησης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας για τον ΣΚΑΙ που πιστοποιούσε την υπεροχή του ΣΥΡΙΖΑ με 6 ποσοστιαίες μονάδες έναντι της Ν∆, ο Πρωθυπουργός αναχώρησε για το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, όπου αναμένεται να συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογο του Α. Νταβούτογλου ενώ την ερχόμενη Τρίτη, σε αντίστιξη της επίσκεψης Τσίπρα στον Πάπα, ο κ. Σαμαράς συναντάει την Καγκελάριο της Γερμανίας στο Βερολίνο. Βασίλης Ρόγγας

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Η μνημονιακή καταστροφή είναι το ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ∆ΙΕΘΝΟΥΣ ∆ΙΚΑΙΟΥ, ΑΝΤΩΝΗ ΜΠΡΕ∆ΗΜΑ

Ο καθηγητής ∆ιεθνούς ∆ικαίου, Αντώνης Μπρεδήμας εξηγεί στην “Εποχή” γιατί μια κυβέρνηση που θέλει να επαναδιαπραγματευτεί πρέπει να διαχωρίσει την περίοδο πριν και μετά την υπογραφή του Μνημονίου. Λέει ότι δεν εξεπλάγη από την πρόσφατη στάση της Ελλάδας στον ΟΗΕ και σημειώνει ότι η ελληνική πλευρά έχει δυνατά επιχειρήματα για την υπόθεση του κατοχικού δανείου.

“

Τη συνέντευξη πήραν οι Αδάμος Ζαχαριάδης και Παύλος Κλαυδιανός Να ξεκινήσουμε από το Μνημόνιο. Σε σχέση με τις πτυχές του διεθνούς δικαίου, είναι οι ίδιοι όροι σήμερα και όταν υπογραφόταν το Μνημόνιο; Αυτό που έχει αλλάξει σε επίπεδο ουσίας είναι ότι η παραβίαση μιας σειράς δικαιωμάτων, ιδίως των εργασιακών, είναι πολύ πιο έντονη από ότι το 2010. Είναι γνωστό άλλωστε ότι έχουμε κάποιες αποφάσεις της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, που θεωρούν ότι σε μια σειρά από θέματα η Ελλάδα παραβίαζε τον Χάρτη. Αυτό έγινε με την προσφυγή πολλών συνδικαλιστικών οργανώσεων μετά από την επιβολή των πρώτων μειώσεων σε μισθούς και συντάξεις. Τώρα είναι ακόμα χειρότερα και η Ελλάδα εξακολουθεί να αρνείται να αναλάβει τις υποχρεώσεις της χώρας. Η Επιτροπή βέβαια, δέχεται ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί μια χώρα να παίρνει μέτρα μείωσης των μισθών ή των συντάξεων κλπ. Αλλά λέει ότι αυτό που γίνεται στην Ελλάδα, ξεπερνά την απαίτηση για αναλογικότητα. Και αυτό ήταν το 2011. Σήμερα είναι ακόμα χειρότερες οι καταστάσεις. Όταν υπογράφηκε η σύμβαση υπήρχε και το επιχείρημα ότι αυτό γίνεται προκειμένου να βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση της χώρας. Σήμερα πλέον φαίνεται ότι αυτό δεν έγινε. Είναι αυτό ένα επιχείρημα για κάποιον που θέλει να επαναδιαπραγματευτεί με τους δανειστές; Προσωπική μου άποψη είναι ότι στο νομικό επίπεδο δεν έγιναν σεβαστοί οι όροι του Συντάγματος προκειμένου να δεσμευτεί η Ελλάδα. Το Σύνταγμα με βάση το άρθρο 36, παράγραφος 2, προϋποθέτει ότι μια τέτοια διεθνής συνθήκη

Είναι γεγονός ότι στο ∆ΝΤ είχαν εκθέσεις με τις οποίες υπολόγιζαν τους περίφημους “πολλαπλασιαστές” οι οποίοι έχουν αποδειχθεί λανθασμένοι. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να ισχυριστεί ότι αφού το ∆ΝΤ ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση, η Ελλάδα δεν έχει καμία υποχρέωση να του επιστρέψει τα λεφτά.

θα έπρεπε να ψηφιστεί από τη Βουλή. Κάτι τέτοιο δεν έγινε και νομίζω πως όλοι κατανοούμε γιατί. Από εκεί και πέρα το γεγονός ότι μια σύμβαση δεν εκπληρώνει τον στόχο της, είναι κάτι που θα κριθεί καθαρά στο πολιτικό επίπεδο. Η Ελλάδα δεν μπορεί να πει στους δανειστές «μου δώσατε τα λεφτά αλλά δεν έγινε αυτό που θέλαμε, άρα δεν σας τα επιστρέφω». Αυτό δεν γίνεται. Το θέμα είναι αλλού. Αν με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί σήμερα, μπορεί η Ελλάδα, σε νομικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, να ζητήσει μια διαφορετική ρύθμιση.

Αναγκαίος ο διαχωρισμός

Ποιο είναι λοιπόν το νομικό οπλοστάσιο μιας κυβέρνησης που έχει την πολιτική βούληση να επαναδιαπραγματευτεί; Εγώ θεωρώ ότι μια τέτοια κυβέρνηση πρέπει πρωτίστως, να κάνει έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην κατάσταση που ήμασταν πριν το Μνημόνιο και στην κατάσταση που βρεθήκαμε μετά. Πριν από το Μνημόνιο το πράγμα είναι κάπως θολό. Το λέω αυτό με την έννοια ότι αν θέλεις να επικαλεστείς ότι υπήρξε μια κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» θα πρέπει να αποδείξεις ότι στη δημιουργία αυτής δεν είχε συμβάλει και η ίδια η Ελλάδα. Θα σου πει λοιπόν, η άλλη πλευρά ότι η Ελλάδα ευθύνεται για την οικονομική κατάσταση που έφτασε το 2010. Μάλιστα, υπάρχει και μια δήλωση του Λ. Παπαδήμου, τότε πρωθυπουργού, που έριχνε μεγάλο μέρος της ευθύνης στην Ελλάδα. Αυτό που δήλωσε τινάζει στον αέρα το επιχείρημα για «κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Αυτό αφορά την περίοδο πριν το 2010. Η δική μου γνώμη είναι ότι η ελληνική επιχειρηματολογία πρέπει να βασιστεί στην περίοδο μετά το 2010. Εδώ γίνεται μια εκτεταμένη συζήτηση για το αν η οικονομική κατάσταση όπου βρισκόμαστε σήμερα οφείλεται στις οικονομικές επιταγές του ∆ΝΤ. Αν αποδείξεις κάτι τέτοιο, τότε θα μπορούσες να πεις ότι η ευθύνη ανήκει στο ∆ΝΤ και την ΕΕ. Υπάρχουν συγγραφείς που στην περίπτωση της Αργεντινής έχουν υποστηρίξει ότι από τη στιγμή που το ∆ΝΤ έδινε τα εύσημα στο οικονομικό πρόγραμμα που εφάρμοζε τότε η χώρα δεν μπορεί τώρα να «ζητά τα ρέστα». Είναι γεγονός ότι στο ∆ΝΤ είχαν εκθέσεις με τις οποίες υπολόγιζαν τους περίφημους «πολλαπλασιαστές» οι οποίοι έχουν αποδειχθεί λανθασμένοι. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να ισχυριστεί ότι αφού το ∆ΝΤ ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση, η

Ελλάδα δεν έχει καμία υποχρέωση να του επιστρέψει τα λεφτά. Αν κοιτάξει κανείς τα πράγματα από καθαρά νομική άποψη θα δει ότι η Ελλάδα δεν έχει καμία υποχρέωση να επιστρέψει τα λεφτά στο ∆ΝΤ. Για ποιο λόγο; Γιατί αυτά που έχουν συμφωνηθεί, το stand my agreement που λέμε, δεν είναι κανονική συμφωνία του διεθνούς δικαίου. Είναι δύο διαφορετικές πράξεις που καταλήγουν στη χορήγηση του δανείου. Ο νομικός σύμβουλος του ∆ΝΤ είχε επιμείνει, από τα τέλη του 1980 να μην θεωρούνται αυτές οι συμφωνίες ως διεθνείς συμβάσεις, για να μην δημιουργηθεί ευθύνη για το ∆ΝΤ αν κάποιο κράτος το πήγαινε σε δικαστήριο, γιατί με βάση τις δικές του επιταγές η οικονομία του καταστράφηκε. Με αυτό τον τρόπο απαλλάσσεται. Εξαιτίας όμως αυτού και ένα κράτος μπορεί να μην πληρώσει το χρέος του προς το ∆ΝΤ. Όμως αν αυτό συμβεί οι συνέπειες που θα έχει το κράτος αυτό από τις διεθνείς χρηματαγορές θα είναι τεράστιες. Για αυτό και το πρώτο πράγμα που έκανε ο Πρόεδρος της Αργεντινής, Κίχνερ ήταν να ξεπληρώσει το ∆ΝΤ. Το θέμα λοιπόν, δεν είναι μόνο τα όσα χρωστάς στο ∆ΝΤ αλλά το τι θα γίνει με το υπόλοιπο χρέος. Άλλες διαστάσεις υπάρχουν; Έχουμε μια νομολογία σε σχέση με την περίπτωση της Αργεντινής. Ορισμένοι ομολογιούχοι έχουν προσφύγει στο ∆ιεθνές Κέντρο για την Επίλυση ∆ιαφορών εξ Επενδύσεων (ICSID) ή σε εθνικά δικαστήρια. Αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά τα χρήματα είναι σχετικά λίγα. Ήδη έχει γίνει μια προσφυγή από κάποιους ομολογιούχους κατά της Ελλάδας και περιμένουμε να δούμε πως θα προχωρήσει η υπόθεση αυτή. Για το διακρατικό δάνειο; Σε αυτή την περίπτωση θα πάμε στο ∆ικαστήριο του Λουξεμβούργο και μάλιστα με βάση το αγγλικό δίκαιο. Μέχρι τώρα δεν έχουμε παρόμοια υπόθεση, μεταξύ κρατών. Είχαμε μόνο περιπτώσεις κρατών εναντίον ιδιωτών και δεν ξέρουμε πως θα κυλήσει μια τέτοια υπόθεση.

Το νομικό οπλαστάσιο της Ελλάδας

Ποια μπορεί να είναι η επιχειρηματολογία της ελληνικής πλευράς στο δικαστήριο του Λουξεμβούργου;, Υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα. Τα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

καλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί βασικά έχουν σχέση με τις προϋποθέσεις εφαρμογής της κατάστασης ανάγκης. Πως δηλαδή μπορεί να γίνει δεκτό αυτό το επιχείρημα. Βάσει του διεθνούς δικαίου, είναι πρώτα η προστασία ενός κράτους απέναντι σε ένα σοβαρό και επικείμενο κίνδυνο. Το δεύτερο είναι κατά πόσο υπάρχει συμβολή του κράτους στη δημιουργία έκτακτης ανάγκης. Όπως είπα και πιο πάνω υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα που μπορούν να θεμελιώσουν ότι και η Ελλάδα έχει συμβάλει σε αυτό. Θα μπορούσε κανείς να πει: συνεχίστε τη χρηματοδότηση από την ΕΕ. Αλλά και αυτό θα γίνει υπό καθεστώς επιτήρησης και βάσει τις ίδιες λογικές. Άρα, και πάλι το βάρος θα πέσει στα ασθενέστερα στρώματα και αυτό θέλουμε να το αποφύγουμε. Υπάρχει και το ζήτημα της αρχής της αναλογικότητας. ∆εν μπορεί – βάσει του διεθνούς δικαίου- να εφαρμοστεί μια καταδικαστική απόφαση για την Ελλάδα για τα χρέη για όσο η χώρα βρίσκεται σε οικονομική κατάρρευση. Εκείνο το οποίο θέλω να πω είναι ότι δεν έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη σε αυτά τα ∆ικαστήρια. Τα διαιτητικά δικαστήρια έχουν δικαστές που παίρνουν πολλά λεφτά από τις διαιτησίες και εφόσον επιλέγονται, οι επιλογές δεν είναι αθώες ή τυχαίες. Τα εθνικά ∆ικαστήρια παίρνουν συνήθως αποφάσεις με βάση και άλλα κριτήρια. Ένας γνωστός γερμανός νομικός έγραψε στο German Yearbook of International Law για μια απόφαση ότι πάρθηκε με κριτήρια που αφορούσαν τα συμφέροντα στις χρηματαγορές. Αντίστοιχα πράγματα έχουμε και σε άλλες περιπτώσεις. Μπορεί άρα κανείς να υποθέσει ότι ένα ∆ικαστήριο στο Λουξεμβούργο θα πάρει μια απόφαση που μπορεί να επηρεάσει τις αγορές; Εν κατακλείδι, θα έλεγα ότι όλα αυτά τα επιχειρήματα δεν είναι για να αντιμετωπιστεί το θέμα σε επίπεδο νομικό, αλλά για να ενισχυθεί η πολιτική μας θέση. Μπορεί κανείς - σε νομικό επίπεδο - να ζητήσει όμως κούρεμα του χρέους; Μπορεί. Και είναι ένα φαινόμενο συχνό, ιδίως για χώρες της Αφρικής. Υπάρχει βέβαια και το παράδειγμα της Γερμανίας το 1953 όπου κουρεύτηκε το χρέος της. Όσοn αφορά το κούρεμα του χρέους θα πρέπει να εφαρμοστεί η αρχή της αναλογικότητας, η οποία καθορίζει ότι ένα μέρος του βάρους θα πρέπει να το αναλάβει και ο δανειστής. Θυμάμαι μάλιστα δηλώσεις του Σόιμπλε στην περίπτωση της Κύπρου, που έλεγε ότι οι επενδυτές-δανειστές θα πρέπει να αναλάβουν και τις συνέπειες του ρίσκου τους. Αυτό όμως ισχύει και στην περίπτωση που ο δανειστής είναι κράτος και όχι ιδιώτης.

Περί καταγγελίας της σύμβασης

Αρχίζουν λοιπόν οι διαπραγματεύσεις και, παράλληλα, η νέα κυβέρνηση αρχίζει να καταργεί ορισμένους νόμους που απορρέουν από τις υποχρεώσεις μας. Τι γίνεται; Οι νόμοι στο εθνικό επίπεδο μπορούν να καταργηθούν με ανάλογες αποφάσεις της Βουλής. Όμως, επειδή αυτοί οι νόμοι έχουν ενσωματωθεί στις δανειακές συμβάσεις, η παραβίασή τους σημαίνει παραβίαση της δανειακής σύμβασης. Άρα οι δανειστές θα καταγγείλουν τη σύμβαση. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ήμαστε τόσο νομικά δεμένοι που δεν υπάρχει πιθανότητα να γίνουν όσα ισχυριζόμαστε. Έτσι είναι; Προφανώς και παίζουν ρόλο οι πολιτικοί αλλά και οι κοινωνικοί συσχετι-

“

Καμία έκπληξη για Αργεντινή

Εκείνο το οποίο θέλω να πω είναι ότι δεν έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη σε αυτά τα ∆ικαστήρια. Τα διαιτητικά δικαστήρια έχουν δικαστές που παίρνουν πολλά λεφτά από τις διαιτησίες και εφόσον επιλέγονται, οι επιλογές δεν είναι αθώες ή τυχαίες. Τα εθνικά ∆ικαστήρια παίρνουν συνήθως αποφάσεις με βάση και άλλα κριτήρια. Ένας γνωστός γερμανός νομικός έγραψε στο German Yearbook of International Law για μια απόφαση ότι πάρθηκε με κριτήρια που αφορούσαν τα συμφέροντα στις χρηματαγορές. Αντίστοιχα πράγματα έχουμε και σε άλλες περιπτώσεις

σμοί. Το ζήτημα όμως του κουρέματος του χρέους είναι κάτι πάρα πολύ σύνηθες στο διεθνές επίπεδο. Μάλιστα, υπάρχει και ένα Φόρουμ, η Λέσχη των Παρισίων, που είναι μεν ανεπίσημο, αλλά χρησιμοποιείται πάρα πολύ συχνά για την επίτευξη κουρέματος του δημόσιου χρέους Εξάλλου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και το επιχείρημα ότι δεν επιδιώκουμε να μην επιστρέψουμε πίσω το χρέος. Αυτό που λέμε είναι να γίνει ένα γενναίο κούρεμα προκειμένου να επιτευχθεί ανάπτυξη, έτσι ώστε να μπορούμε να αποπληρώσουμε το υπόλοιπο. ∆ίνετε ιδιαίτερη έμφαση στη μετά την υπογραφή του Μνημονίου περίοδο. Τι αλλαγές έχουν συντελεστεί σε επίπεδο κοινωνικών δικαιωμάτων που μπορεί κανείς να επικαλεστεί; Αρχικά μπορεί κανείς να δει την επιχειρηματολογία των συνδικαλιστικών οργανώσεων στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, αλλά και στη ∆ιεθνή Οργάνωση Εργασίας. Ιδιαίτερα μας ενδιαφέρει η πρώτη περίπτωση, του οποίου η Επιτροπή έχει ήδη κρίνει ότι σε πολλές περιπτώσεις έχουν γίνει παραβιάσεις εργασιακών δικαιωμάτων. Το ερώτημα είναι τι θα πει το ΣτΕ αν κάποιος προσφύγει εναντίον της Ελλάδας για αυτές τις παραβιάσεις. Αυτά τα δικαστήρια συνήθως αποφεύγουν να εμπλακούν σε περιπτώσεις που αφορούν αποφάσεις του κράτους που αφορούν μια γενική οικονομική του πολιτική. Υπάρχουν όμως ορισμένα δικαιώματα που πράγματι καταπατούνται και επομένως, όπως βλέπουμε και τελευταία, τα δικαστήρια δεν

μπορεί να μην παίρνουν και τις ανάλογες αποφάσεις. Το θέμα λοιπόν είναι ότι η Ελλάδα οφείλει να σέβεται και τις διεθνείς συμβάσεις, στις οποίες ανήκει και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης όπως ερμηνεύεται από την Επιτροπή και για την Ελλάδα. Τι συμβαίνει με τις γερμανικές αποζημιώσεις; Όπως σας είπα και πριν το διεθνές δίκαιο είναι συντηρητικό. Και ακόμα πιο συντηρητικά είναι τα δικαστήρια. Το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης είναι ένα εξ αυτών. Στην υπόθεση έχει κριθεί Στην περίπτωση Γερμανίας κατά Ιταλίας όπου το ∆ικαστήριο, ναι μεν θεωρεί ότι υπάρχει ευθύνη του κράτους για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου, αλλά δέχεται ότι υπερισχύει ο κανόνας της ασυλίας του κράτους. Θεωρώ ότι δεν έχουμε ελπίδα να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε γερμανικές αποζημιώσεις, όπως είναι η κατάσταση σήμερα. Το κατοχικό δάνειο όμως είναι άλλο πράγμα. Εκεί έχουμε σοβαρά νομικά επιχειρήματα που πρέπει να τα εκμεταλλευτούμε. Είναι όμως θέμα πολιτικό και πως μπορείς να το χρησιμοποιήσεις και σε πιθανές διαπραγματεύσεις. Σε ένα άρθρο σας λέτε ότι το διεθνές δίκαιο είναι συντηρητικό. Έτσι είναι. Αναλόγως βέβαια και που απευθύνεσαι. Στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη είναι πιο προωθημένοι, στη ∆ιεθνή Οργάνωση Εργασίας κάπως λιγότερο. Τα εθνικά δικαστήρια είναι πιο συντηρητικά.

Θα θέλαμε και ένα σχόλιο για τη στάση της ελληνικής πλευράς στον ΟΗΕ στο ζήτημα της Αργεντινής. ∆εν με εξέπληξε η στάση αυτή από τη στιγμή που έβγαιναν κυβερνητικοί αξιωματούχοι και λέγανε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε το μέρος της Αργεντινής γιατί θέλει να μας φέρει στην ίδια κατάσταση. Εκεί υπάρχει το ζήτημα της κοινής εξωτερικής πολιτικής της Ευρώπης σύμφωνα με την οποία και σε πολύ μεγάλο ποσοστό οι χώρες τηρούν την ίδια στάση και στον ΟΗΕ. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου αν ένα κράτος έχει ειδικό ενδιαφέρον ψηφίζει αναλόγως. Κανονικά αυτό είχαμε στην περίπτωση αυτή. Αλλά η σημερινή κυβέρνηση είναι ευθυγραμμισμένη με τα γενικότερα συμφέροντα στην Ευρώπη. Πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι όλη αυτή η ιστορία με την Αργεντινή ήταν προϊόν ενός τεχνητού κλίματος για τη δημιουργία νέας χρεοκοπίας της Αργεντινής. ∆εν υπήρχε τέτοιο θέμα, καθώς τα λεφτά που χρωστούσε σε αυτούς τους ιδιώτες ήταν γύρω στο 1 δις και έχει αποθεματικά πολύ περισσότερα.

Γράφτηκε και τώρα με αφορμή την Αργεντινή ότι υπάρχει πλέον ένα ζήτημα προστασίας των κρατών απέναντι στις χρηματαγορές. Απασχολεί αυτό το διεθνές δίκαιο; Ιδιαίτερα απέναντι στις χρηματαγορές υπάρχει σοβαρό πρόβλημα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και μεγάλες χώρες. Για την ώρα δεν βλέπω να υπάρχει βούληση να αντιμετωπιστεί. Υπάρχει όμως το ζήτημα των δημοψηφισμάτων που, όπως ξέρετε, αποφεύγουν στην Ελλάδα όπως ο διάολος το λιβάνι.

“

Το πρόγραμμα απασχόλησης δίνει την έμφαση στην πλευρά της ζήτησης, στο πρώτο επίπεδο, έχει όμως μια οικονομική λογική η οποία λέει τα εξής: αντίθετα με αυτό που ισχυρίζεται το μνημόνιο, ότι oι θέσεις απασχόλησης θα δημιουργηθούν στο μέλλον ως αποτέλεσμα των επενδύσεων, το πρόγραμμα απασχόλησης που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο στηρίζεται σε επιστημονικές μελέτες όπως του Levi Institute, του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ - έχουν γίνει αρκετά συνέδρια αντιστρέφει αυτή τη λογική, ως προς την πρώτη του φάση.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Η παρέμβαση του ΣΥ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ,

Μια ομιλία και μια συνέντευξη τύπου στη Θεσσαλονίκη έγιναν αφορμή για σφοδρή πολεμική από την αιφνιδιασμένη κυβέρνηση, αλλά και για καλόπιστη κριτική. Με τη συνέντευξη αυτή επιχειρούμε να δούμε πού βρίσκεται η αλήθεια, η οποία συνήθως κρύβεται στις λεπτομέρειες. Τη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός Στη Θεσσαλονίκη ο ΣΥΡΙΖΑ με την ομιλία και συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα άλλαξε την πολιτική θεματολογία και το πολιτικό κλίμα. Μπορούμε να πούμε, συνεπώς, ότι πέτυχε τον πολιτικό του στόχο; Προφανώς, ήταν μια σημαντική πολιτική παρέμβαση, η οποία προέβαλε ένα πρόγραμμα άμεσων αλλαγών, που μπορεί να γίνουν στον αντίποδα του μνημονίου, της μνημονιακής πολιτικής, αυτόνομες όμως από τη διαπραγμάτευση του χρέους και τα πιο σημαντικά μεσοπρόθεσμα θέματα, που αφορούν το κυρίως πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Πάρα πολύ συγκεκριμένη, άμεση, εξαιρετικά ακριβής στο τι μέτρα μπορεί να παρθούν, με ποια διαδικασία και τι αποτελέσματα αναμένεται να έχουν, είχε σοβαρό αντίκτυπο και άλλαξε τη συζήτηση για το τι προτίθεται να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, ειδικά το πρώτο διάστημα. Από αφηρημένη, εν πολλοίς, η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, στη συνείδηση της κοινωνίας, έγινε κάτι απτό. Οι άξονες των θεμάτων, που είναι η ανθρωπιστική κρίση, η διαχείριση της οικονομίας μέσα από μέτρα ανακούφισης, κυρίως των μικροπαραγωγών και των νοικοκυριών, και ένα θαρραλέο πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανεργίας, συγκροτούν ένα συνεκτικό πυρήνα γύρω από τον οποίο μπορεί να αναπτυχθούν επιπρόσθετα μέτρα. Είναι ένα πρόγραμμα σε εξέλιξη, όμως έγινε εμφανής και η συνοχή του και ταυτόχρονα το πώς μπορεί να επεκταθεί σε κάθε έναν απ’ αυτούς τους τομείς ή σε επιπρόσθετους στο μέλλον. Αλλά το στίγμα είναι πολύ σαφές.

Η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε

Οι αντιδράσεις της κυβέρνησης, με ασθενείς απαντήσεις, μάλλον αποκαλύπτουν αιφνιδιασμό και εκνευρισμό μαζί. Εννοώ την κινδυνολογία του πρωθυπουργού, όταν είπε ότι «στις ελληνικές τράπεζες δεν θα μείνει ούτε ένα ευρώ», σε περίπτωση που νικήσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Όντως, υποδηλώνουν στοιχείο αιφνιδιασμού. ∆εν περίμενε ότι θα εμφανιζόταν ο Α. Τσίπρας με ένα τόσο συγκροτημένο πρόγραμμα. Αυτό είναι δεδομένο. Η εικόνα της κριτικής είτε από την κυβέρνηση είτε από άλλες φωνές, όταν προσεχθούν πιο αναλυτικά, δείχνει ότι το πρόγραμμα είναι πολύ συμπαγές και αντέχει στην κριτική. Υπήρξε, έτσι, αναδίπλωση, εκ των πραγμάτων, από την κυβέρνηση, είτε στην κατηγορία ότι είναι παροχολογία παλαιού τύπου, είτε ότι έχει εσωτερικές αντιφάσεις, όπως υποστηρίζεται στο κείμενο του υπουργείου Οικονομικών. Υπάρχει περίπτωση η κυβέρνηση, ως συνέπεια των εξελίξεων αυτών, να αναπροσαρμόσει πλευρές της πολιτικής της; Νομίζω ότι είχε μεγάλη αμεσότητα το πρόγραμμα και ο τρόπος που ανέδειξε θέματα, όπως η ανθρωπιστική κρίση ή η

διαχείριση των δανείων και των οφειλών που έχουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά ταυτόχρονα σε εφορία, ασφαλιστικούς οργανισμούς, τράπεζες, ή ο ΕΝΦΙΑ. Η κυβέρνηση αναγκαστικά, υποθέτω, θα προσπαθήσει να κινηθεί στην ίδια ατζέντα προσπαθώντας να κάνει κάποιες επιμέρους κινήσεις, για να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση, τουλάχιστον όπως τέθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Πολιτικά σωστό το συμπέρασμα, όμως όλες οι τοποθετήσεις αξιωματούχων της τρόικας δεν το υποστηρίζουν. Φαίνεται ότι, όντως, η τρόικα διατηρεί αμείωτη τη σκληρή γραμμή της. Έχει όμως πάρα πολλά αδύναμα σημεία. Αναφέρομαι στην ακρότητα πολλών από τα θέματα που η τρόικα διατηρεί στην ατζέντα, όπως οι ομαδικές απολύσεις ή άλλα θέματα, στα οποία υπάρχει γενικότερη αίσθηση ότι εμπεριέχεται ένα στοιχείο υπερβολής, όσον αφορά την ανελαστική θέση της, και δεν θα εκπλαγώ αν υπάρξουν νέες μεγάλες υποχωρήσεις μέχρι την επόμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα. Ασκήθηκε κριτική ότι ο ΣΥΡΙΖΑ στη ∆ΕΘ δεν τόνισε όσο χρειάζεται το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση, πόσο τραχιά θα είναι η διάβαση. Η κριτική αυτή έχει μια αστοχία. Εμείς φτιάξαμε ένα πρόγραμμα το οποίο έχει εμφανώς αντιμνημονιακά χαρακτηριστικά στο θέμα της εργασίας, στη διανομή του εισοδήματος, στην αντιμετώπιση των χρεών κτλ, που είναι εμφανώς στον αντίποδα του μνημονίου, ανεξαρτήτως της μεγάλης σύγκρουσης που είναι απαραίτητη. Και στο θέμα των σχέσεών μας με τους εταίρους, που αφορά τη δανειακή σύμβαση, αλλά φυσικά και στις συγκρούσεις που εκ των πραγμάτων θα υπάρξουν και στο εσωτερικό της χώρας, εφόσον ο ορίζοντας του ΣΥΡΙΖΑ είναι να κάνει σημαντικές τομές και στον τρόπο λειτουργίας κράτους και ιδιωτικού τομέα κ.τ.λ. Το πρόγραμμα, όπως εξαγγέλθηκε, ενώ διατήρησε ανόθευτες τις μέριμνες, όσον αφορά την αναγκαιότητα αυτών των ρήξεων στα μεγάλα θέματα, εντούτοις προέβαλε ένα θέμα άμεσων μέτρων ανεξάρτητα από τη διαδικασία της επαναδιαπραγμάτευσης των μεγάλων θεμάτων, που έτσι κι αλλιώς καλείται να χειριστεί η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Ζήτηση και θέσεις εργασίας

Σωστά, αλλά ενδέχεται να υπάρξουν ορισμένες παρενέργειες, να θεωρηθεί, πχ, ότι αυτό μόνο επιδιώκει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ή να μοιάζουν όχι επαρκώς θεμελιωμένες κεντρικές προτάσεις του, όπως για τη δημιουργία 300.000 θέσεων εργασίας. Χωρίς ένα πρόγραμμα επενδυτικό πώς τις επιτυγχάνεις; Μόνο από την αυξημένη ζήτηση; Αυτό είναι αλήθεια. Το πρόγραμμα, για παράδειγμα, της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της δυνατότητας της οικονομίας να εισέλθει σε έναν κύκλο επενδύσεων αποτελεί τη βασική προγραμματική διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ, είναι βασική αναγκαιότητα του σχεδίου.

Η αναδιανομή, επίσης, του εισοδήματος με ένα νέο φορολογικό σύστημα είναι κεντρική επιδίωξη. Άλλες τομές αφορούν τη μεταρρύθμιση της ∆ημόσιας ∆ιοίκησης, τη διαφάνεια, τις σχέσεις με το όλο σύστημα διαπλοκής. Η ατζέντα, όλη, είναι εν ισχύει και υπάρχει. Η διαφορά του προγράμματος που εξήγγειλε ο Α. Τσίπρας είναι ότι επικεντρώνεται στα άμεσα μέτρα, τα οποία δεσμεύεται από την πρώτη μέρα, από την πρώτη εβδομάδα ο ΣΥΡΙΖΑ να δουλεύει, χωρίς ούτε κατά διάνοια να αποτελούν τη λύση στο πρόβλημα. Είναι αυτά που μπορούν και πρέπει να γίνουν αυτή τη στιγμή, την πρώτη μέρα. Όλο το βασικό πλαίσιο της στρατηγικής παραμένει ανοιχτό. Και ως προς το πρόγραμμα απασχόλησης; Προφανώς, δίνει την έμφαση στην πλευρά της ζήτησης, στο πρώτο επίπεδο, έχει όμως μια οικονομική λογική η οποία λέει τα εξής: αντίθετα με αυτό που ισχυρίζεται το μνημόνιο, ότι oι θέσεις απασχόλησης θα δημιουργηθούν στο μέλλον ως αποτέλεσμα των επενδύσεων, το πρόγραμμα απασχόλησης που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο στηρίζεται σε επιστημονικές μελέτες όπως του Levi Institute, του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ - έχουν γίνει αρκετά συνέδρια - αντιστρέφει αυτή τη λογική, ως προς την πρώτη του φάση. Ξεκινάει με ένα πρόγραμμα απασχόλησης, το οποίο διευκολύνει στο να δημιουργηθεί η δυναμική στις επενδύσεις. Το κράτος λειτουργεί «ως εργοδότης της ύστατης στιγμής». Αυτό δεν σημαίνει δημόσια απασχόληση, αλλά κρατική παρέμβαση προκειμένου να προχωρήσει ένα πρόγραμμα, που θα έχει και δημόσια και κοινωνική και απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα. Ενεργοποιεί έναν πρώτο κύκλο επενδύσεων, ο οποίος στη συνέχεια θα δημιουργήσει ένα δεύτερο κύκλο θετικών επιπτώσεων στην απασχόληση. Άρα, έχει μια πολύ σαφή οικονομική σκέψη, η οποία εδράζεται στην ιδέα ότι δεν περιμένουμε τις επενδύσεις να μεταστρέψουν το κλίμα και να δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης. Παρεμβαίνουμε στην απασχόληση προσδοκώντας να ενισχύ-

“

Η τρόικα διατηρεί αμείωτη τη σκληρή γραμμή της. Έχει όμως πάρα πολλά αδύναμα σημεία. Αναφέρομαι στην ακρότητα πολλών από τα θέματα που η τρόικα διατηρεί στην ατζέντα, όπως οι ομαδικές απολύσεις και δεν θα εκπλαγώ αν υπάρξουν νέες μεγάλες υποχωρήσεις μέχρι την επόμενη επίσκεψή της.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΡΙΖΑ άλλαξε το πολιτικό κλίμα

ΓΙΩΡΓΟ ΣΤΑΘΑΚΗ

σουμε τις επενδύσεις, οι οποίες σε δεύτερο επίπεδο θα δημιουργήσουν μονιμότερες καταστάσεις ενίσχυσης της απασχόλησης.

Συγκέντρωση δυνάμεων σ’ έναν στόχο

Η συνένωση πολλών επιμέρους δυνατοτήτων «για να δημιουργηθεί μια δύναμη πυρός, που μπορεί να ξεκολλήσει την οικονομία από την κρίση», όπως είπε κάπου ο Γιάννης ∆ραγασάκης, και η «ενοποίηση όλων των αναπτυξιακών ταμείων σε ενιαία τράπεζα», είναι σωστή αρχή και σε αντιστοιχία με την ελληνική πραγματικότητα. Όμως, σε συνθήκες τόσο μεγάλης ύφεσης και αποδιάρθρωσης κράτους και οικονομίας, πώς θα λειτουργήσει; Η κεντρική ιδέα, νομίζω, που την έχει αναλύσει πολύ διεξοδικά ο Γιάννης ∆ραγασάκης, είναι ότι ενοποιούμε δυνάμεις και πόρους που δίνονται από διάφορες ευρωπαϊκές πηγές σε μια προσπάθεια, με κατεύθυνση στοχευμένη, μεγαλύτερης κλίμακας και πιο αποτελεσματική. Ιδέα κεντρική για μια χώρα που βιώνει τόσο μεγάλη και παρατεταμένη ύφεση. Η κλίμακα αυτή σου δίνει δυνατότητα πιο κεντρικών παρεμβάσεων από ό, τι ένα πολυδιασπασμένο σύστημα, δομημένο γύρω από συγκεκριμένα προγράμματα. Είναι γόνιμη ιδέα. Μένει κανείς να δει πώς θα αποκτήσει τη δυναμική που έχει, τουλάχιστον, στα χαρτιά. Η φοροδιαφυγή, είναι κεντρικό στοιχείο του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ. Ιστορικά, βέβαια, δεν αντιμετωπίστηκε. Φυσικά, είναι κοινή παραδοχή – πρόσφατα το είπαν η Λαγκάρντ, ο Μόντι – ότι υπάρχει ολιγωρία, ανοχή ή και ενθάρρυνση. Ποιες οι σκέψεις και οι πρόνοιες του ΣΥΡΙΖΑ; Το θέμα, καταρχάς, έχει στατιστικη διασταση. Η φοροδιαφυγή είναι στο 2025% του ΑΕΠ, και γνωρίζουμε ότι το μισό από αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να συλληφθεί. Η προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να συλλέξει, στο πρώτο επίπεδο, 3 δισ. είναι ρεαλιστικός στόχος. Το δεύτερο, είναι ότι το κληροδοτημένο φορολογικό σύστημα, για να συντηρεί ένα τέτοιο καθεστώς, «νόμιμης» φοροαποφυγής, χρειαζόταν να έχει και ένα διοικητικό σύστημα, το οποίο για μεγάλο χρονικό διάστημα παραμένει δυσλειτουργικό. Το Σ∆ΟΕ είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: έχει επιβάλει πρόστιμα 60 δισ., έχει εισπράξει 2,9 και ο μέσος χρόνος εκδίκασης μιας υπόθεσής του είναι 7,5 χρόνια. Τι σημαίνει αυτό; Ότι όλο το σύστημα είναι δομημένο γύρω από την αδυναμία, ακόμη και στην περίπτωση που λειτουργεί αποτελεσματικά ένας μηχανισμός όπως το Σ∆ΟΕ, ουσιαστικής υλοποίησης της απόφασης. Αποτέλεσμα: ένα μεγάλο μέρος αυτών των χρεών είναι πλέον αδύνατο να εισπραχθούν. Ο Α. Τσίπρας ανέφερε περίπου 20 δισ., τα οποία πρέπει να ρυθμιστούν και να αποτελέσουν μια πηγή άμεσης είσπραξης φόρων τα επόμενα 5, 6, 7 χρόνια. Είναι απόλυτα προσεκτική διατύπωση. Η τομή που πρέπει να γίνει στο φορολογικό σύστημα είναι πολύ μεγάλη, διότι έτσι όπως είναι θεσμοί και μηχανισμοί εφαρμογής του, δεν επιδέχεται περαιτέρω βελτιώσεις. Θα πρέπει να καταργηθεί, να φτιαχτεί ένα σύστημα σε πολύ διαφορετική βάση από την αρχή. Θα έχει και καλύτερους κανόνες φορολογικής πολιτικής και πιο δίκαιο τρόπο αποτύπωσης, όπως είναι το περιουσιολόγιο,

“

μεταβολών που γίνονται κάθε χρόνο, και ταυτόχρονα πολύ καλύτερους θεσμούς

Η διαφορά του προγράμματος που εξήγγειλε ο Α. Τσίπρας είναι ότι επικεντρώνεται στα άμεσα μέτρα, τα οποία δεσμεύεται από την πρώτη μέρα ο ΣΥΡΙΖΑ να δουλεύει. Είναι αυτά που μπορούν και πρέπει να γίνουν αυτή τη στιγμή. Όλο το βασικό πλαίσιο της στρατηγικής παραμένει ανοιχτό. και οργανισμούς για να ελέγξουν τη διαδικασία.

Τα κόκκινα δάνεια Σχετικά με την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τα «κόκκινα» δάνεια ασκήθηκε κριτική είτε ότι συνιστά πολύ μικρής έκτασης παρέμβαση, είτε, αντίθετα, ότι θα έχει μεγάλο κόστος. Τα κόκκινα δάνεια είναι τριών κατηγοριών: επιχειρηματικά, στεγαστικά και τα λεγόμενα καταναλωτικά. Αν επικεντρωθούμε στις δυο κατηγορίες που ενδιαφέρουν πρωτίστως την οπτική του ΣΥΡΙΖΑ ,είναι τα στεγαστικά, προφανώς των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων, και τα επιχειρηματικά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η πρότασή μας είναι πολύ απλή. Ισχύει και σε άλλες χώρες. Ξεκινάς θέτοντας τους κανόνες, ως κράτος, διαχείρισης αυτών των δανείων, προκειμένου να έχεις ορισμένους κοινωνικούς στόχους. ∆ηλαδή, να μη χάσουν την κατοικία τους τα νοικοκυριά ή να μπορέσουν επιχειρήσεις να βγουν από ένα καθεστώς υπερχρέωσης και να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν αποδίδοντας

Το κλίμα αλλάζει στην Ευρώπη

στο κράτος και στους ασφαλιστικούς οργανισμούς. Μέχρι στιγμής, πρώτον η κυβέρνηση δεν έχει θέσει το ζήτημα των κόκκινων δανείων. ∆εύτερον, εισάγει τώρα ένα ιρλανδικό μοντέλο αλλά μισό. Εκείνο υποχρέωνε τις τράπεζες να ακολουθήσουν συγκεκριμένη κανονιστική διαδικασία, προκειμένου να ρυθμισθούν τα κόκκινα δάνεια παίρνοντας υπόψη τις δυνατότητες των νοικοκυριών να ανταποκριθούν. Η κυβέρνηση, τώρα, δίνει τη γκάμα των εργαλείων στις τράπεζες και αυτές θα αποφασίσουν ποιο απ’ αυτά θα χρησιμοποιήσουν κατά περίπτωση. Είναι πάλι ένα ιρλανδικό μοντέλο προσαρμοσμένο στις ανάγκες των τραπεζών. Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ είναι πάρα πολύ απλή: να φτιαχτεί κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά από τις τράπεζες με συγκεκριμένα εργαλεία, εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια. Μπορεί να πάρει το χαρακτήρα αναγκαστικής εφαρμογής από τις τράπεζες ή να γίνει διαχείρισή του από ένα φορέα δημοσίου συμφέροντος, ο οποίος θα πάρει τα δάνεια και θα τα διαχειριστεί εξατομικευμένα. Όσο για το ύψος του ποσού που θα χρειαστεί, υπάρχει μια λανθασμένη εικόνα ότι εάν βγουν σε διαπραγμάτευση 20 δισ. δάνεια, πχ, χρειάζονται επίσης 20 δισ. κεφάλαιο. ∆εν ισχύει αυτό. Χρειάζονται πολύ λιγότερα, διότι θα υπάρξει μοχλευση των αρχικών χρημάτων, επιπρόσθετη δανειοδότηση και ρύθμιση όλων αυτών των δανείων, που θα φέρνει εισοδήματα για τα επόμενα χρόνια. Γίνεται η παρατήρηση ότι δεν καλύπτει η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, πέραν της πρώτης κατοικίας, και άλλα περιουσιακά στοιχεία μικρής αξίας, πχ ένα κατάστημα μικρό δίπλα σε κατοικία πολύ μικρότερης αξίας των 300.000 ευρώ. Η απάντηση σ’ αυτό το υπαρκτό πρόβλημα είναι ότι η πρότασή μας θέτει και τα δύο, πλέον, αντικείμενα, και την πρώτη κατοικία και τη μικρομεσαία επιχείρηση. Για τα κόκκινα δάνεια των μεγάλων επιχειρήσεων τι θα γίνει; Εδώ είναι ακόμη μεγαλύτερος ο κίνδυνος να κάνουν οι τράπεζες ό, τι νομίζουν. Αυτό είναι ένα πάρα πολύ κρίσιμο θέμα, στο οποίο δεν αναφέρθηκε η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Αφορά ένα σημαντικό

Το κλίμα στην Ευρώπη πώς διαμορφώνεται σε σχέση με το παρελθόν; Το κλίμα αλλάζει ακριβώς επειδή οι οικονομικές εξελίξεις είναι πολύ αρνητικές, τη στιγμή που οι άλλες οικονομίες, πχ των ΗΠΑ, εγκαταλείπουν τα έκτακτα μέτρα ποσοτικής νομισματικής αλλά και δημοσιονομικής χαλάρωσης που εφαρμόζουν εδώ και πέντε χρόνια. Η Ευρώπη βρίσκεται σε κατάσταση ανησυχητικού αποπληθωρισμού και στασιμότητας. ∆ημιούργησε τεράστιες ανησυχίες και με δεδομένο το Σύμφωνο Σταθερότητας, το ασφυκτικό, που έχει ψηφιστεί μέχρι το 2020, αδιέξοδο. Γι’ αυτό μεγάλες χώρες όπως Γαλλία και Ιταλία βρίσκονται σε πάρα πολύ κρίσιμη κατάσταση, αλλά και η Γερμανία έχει, για πρώτη χρονιά, στασιμότητα. Στην περιφέρεια η κατάσταση επίσης είναι πολύ οξυμένη. Τούτου δοθέντος, υπάρχουν μεγάλες πιέσεις για αλλαγή της οπτικής από πάρα πολλούς χώρους, προκειμένου να υπάρξει: πρώτον, χαλαρότερη νομισματική πολιτική, έγινε ένα βήμα όχι σημαντικό ακόμη αλλά καθοριστικό, και, δεύτερον, μια χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας - μονομερώς η Γαλλία έκανε κάποια βήματα - η συζήτηση είναι πάρα πολύ έντονη. Το τρίτο θέμα που έχει ανοίξει, είναι αν θα υπάρξει αναπτυξιακό πακέτο σημαντικής κλίμακας. Το κλίμα στην Ευρώπη, λοιπόν, έχει άλλη συγκυρία, και ο ΣΥΡΙΖΑ που ήταν συμβολικά ένα κόμμα εναντίον της λιτότητας με πολύ συγκεκριμένες προτάσεις και σκέψεις για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να βγούμε απ’ αυτή, θα βρει καλύτερο κλίμα συζήτησης και συνεννόησης με ένα ευρύτερο φάσμα δυνάμεων στην Ευρώπη.

μέρος δανείων, μεγάλων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερχρέωσης. Οι τράπεζες δεν έχουν ενιαία πολιτική ως προς αυτό, διακρίνεται όμως μια προσπάθεια ν’ αλλάξει η νομοθεσία και να τους δώσει μεγαλύτερη δυνατότητα να πετυχαίνουν μετοχοποίηση και έλεγχο της διοίκησης της επιχείρησης. Αυτή η στρατηγική είναι ισχυρά αμφιλεγόμενη, ανεξέλεγκτη, χρειάζεται λοιπόν μια διεξοδική συζήτηση. Παραμένει ανοιχτό.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

“

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Να, λοιπόν, που η υπόθεση των συμμαχιών αποκτά πρωτεύουσα σημασία, όπως άλλωστε και ο στόχος της αυτοδυναμίας, βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση, κάτω από αντίξοες συνθήκες, του προγράμματός μας.

Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ απευθύνεται στην κοινωνία των φτωχών

ΣΕ ΠΑΝΙΚΟ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ

Ο συλλογικός τρόπος λειτουργίας υπόδειγμα και οδηγός για τη συνέχεια Επείγει η ολοκλήρωση του προγράμματος Εφικτός και αναγκαίος ο στόχος της αυτοδυναμίας.

έτοια ταραχή, από την πλευρά της κυβέρνησης Σαμαρά, ούτε στην προεκλογική περίοδο δεν είχε εμφανιστεί. Η ομιλία Τσίπρα στη ∆ΕΘ και οι πρωτοβουλίες του ΣΥΡΙΖΑ άλλαξαν το πολιτικό κλίμα διαμορφώνοντας μια νέα πολιτική και κοινωνική ατζέντα. Πρώτο δείγμα γραφής η δημοσκόπηση που έγινε για λογαριασμό του Σκάι, που δίνει προβάδισμα στον ΣΥΡΙΖΑ έξι ποσοστιαίες μονάδες, ενώ για πρώτη φορά η πλειοψηφία των πολιτών ζητά πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Ίσως, όμως, να μην είχαμε ανάγκη τα δημοσκοπικά ευρήματα για να αντιληφθούμε ότι το απέναντι στρατόπεδο έχει κυριευτεί από πανικό. Όταν φτάνει ο πρωθυπουργός της χώρας να λέει στο επιτελείο του –και να φροντίζει να το διοχετεύει στα ΜΜΕ- ότι αν αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μείνει ευρώ στις τράπεζες, γίνεται ορατή δια γυμνού οφθαλμού, όχι μόνο η ανευθυνότητά του, αλλά και ότι εκεί απέναντι, έχουν χάσει τη ψυχραιμία τους. Να ήταν όμως μόνο αυτό; Εδώ, ανοήτως, επιχείρησαν να φιμώσουν τη φωνή του ΣΥΡΙΖΑ μέσω ΝΕΡΙΤ –και όχι μόνο-, γεγονός που επισημάνθηκε από φίλους και εχθρούς. Η Ντόρα Μπακογιάννη, για παράδειγμα, φρόντισε να διαχωρίσει τη θέση της, ενώ και ο φιλοκυβερνητικός τύπος το σχολίασε αρνητικά αποδίδοντας τον στον πανικό του κυβερνητικού επιτελείου. Στην εφημερίδα «Τα Νέα» η κυβέρνηση χαρακτηρίζεται «πρωταθλήτρια του πανικού» και εξηγεί ότι βλέποντας τον αντίπαλό της να προηγείται κατά πολύ στις δημοσκοπήσεις κάνει το ένα λάθος μετά το άλλο.

Στην κοινωνία των φτωχών

Τελικά, όμως, τι ήταν αυτό που άλλαξε το κλίμα υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ; Αυτή τη φορά δεν ήταν οι αρνητικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, αν και κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τον ΕΝΦΙΑ και τη φοροεπιδρομή, αλλά κυρίως οι θετικές κινήσεις από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ. Οι εξαγγελίες στη ∆ΕΘ, δια στόματος Αλέξη Τσίπρα, τα κοστολογημένα άμεσα μέτρα της κυβέρνησης της αριστεράς, ανέτρεψαν την αίσθηση ότι η αξιωματική αντιπολίτευση λέει λόγια του αέρα. Γι’ αυτό, πάλι με μπόλικη δόση πανικού, έσπευσε η κυβέρνηση Σαμαρά μέσω του υπουρ-

γείου Οικονομικών να κοστολογήσει, την… κοστολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ. Το μόνο που κατάφερε ήταν να διατηρηθούν, για μέρες, στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας οι εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ. Το δεύτερο στοιχείο –και για μας έχει ιδιαίτερη σημασία-, ήταν όσα ειπώθηκαν στο διήμερο της ∆ΕΘ. Η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα, προϊόν συλλογικής επεξεργασίας, είχε κοινωνικό και ταξικό πρόσημο. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απευθύνθηκε στην κοινωνία των φτωχών, στην κοινωνία που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, χωρίς ρεύμα ή που κινδυνεύει να μείνει χωρίς ρεύμα, στην κοινωνία που δεν έχει σπίτι ή που κινδυνεύει να χάσει το σπίτι, στην κοινωνία που στερείται του φαγητού ή που κινδυνεύει να μείνει χωρίς φαγητό, στην κοινωνία των μισθωτών που ζει χωρίς εργασιακά δικαιώματα, στους άνεργους και τις άνεργες, τους χαμηλοσυνταξιούχους, στην κοινωνία των κόκκινων δανείων, στους απολυμένους και τις απολυμένες, σε αυτούς και αυτές που βλέπουν από απόσταση ότι έχει μείνει από τη δημόσια υγεία, από το αναγκαίο για αυτούς φάρμακο. Σε αυτή την κοινωνία απευθύνθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ και είπε ότι αυτός ο κόσμος είναι η πρώτη, μεγάλη προτεραιότητά του^ να σταματήσει την καταστροφή, να βάλει φρένο στην ανθρωπιστική κρίση, να πληρώσουν οι πλούσιοι. Βεβαίως, όσα εξαγγέλθηκαν στη ∆ΕΘ δεν αποτελούν το συνολικό πρόγραμμά μας. Είναι οι πρώτες απαραίτητες κινήσεις, τα πρώτα έκτακτα μέτρα, για να μπορέσουμε να κάνουμε τα επόμενα βήματα. Ίσως θα έπρεπε, αυτή η πλευρά, να γίνει πιο αισθητή, πιο καθαρή στη ∆ΕΘ. Τα έκτακτα μέτρα δεν μπορεί παρά να εντάσσονται σε ένα συνολικό απελευθερωτικό πολιτικό σχέδιο ανατροπής και διαμόρφωσης μιας εντελώς νέας κοινωνίας, που δεν θα φλερτάρει με το 2009 ή το 2004, αλλά θα βασίζεται στο πρόγραμμα και τον τρόπο της αριστεράς, στην αναδιανομή του πλούτου υπέρ των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων, υπέρ του κόσμου της εργασίας, στην εξασφάλιση και συνεχή διεύρυνση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, στην αλλαγή της σχέσης Πολιτείας και πολιτών. Γι’ αυτό και επείγει η ολοκλήρωση του προγράμματος, που να καλύπτει όλο το

φάσμα, όλες τις πλευρές της κοινωνικής οργάνωσης, να δίνει το στίγμα, την προοπτική, το βάθος και τον ορίζοντα της πολιτικής μας.

Για τις συμμαχίες και πάλι

Πάνω σε αυτό το πρόγραμμα, άλλωστε, μπορούν να οικοδομηθούν στέρεακαι όχι συγκυριακά-, οι κοινωνικές και οι όποιες πολιτικές συμμαχίες. Πάνω σε αυτό το συνολικό πρόγραμμα και την καθημερινή κινηματική δράση, μπορούν οι άνθρωποι που έχουν πληγεί από την πολιτική λιτότητας, αλλά και η κοινωνία της αμφισβήτησης και του κοινωνικού ριζοσπαστισμού, να νιώσουν αυτοπεποίθηση, να εμπνευστούν, να ετοιμαστούν για μια μάχη, που απαιτεί όραμα, αποφασιστικότητα, ρήξεις, σύγκρουση. Υπό αυτή την έννοια η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στην ανάγκη της αυτοδυναμίας αποσαφηνίζει το τοπίο, είναι θετική και κρίσιμη για την εξέλιξη και την πορεία μιας κυβέρνησης της αριστεράς, που θέλει, σε βάθος χρόνου, να τα αλλάξει όλα. Οι συμμαχίες, λοιπόν, δεν είναι μια απλή υπόθεση ούτε μπορούν να έχουν σχέση με τους τρόπους που πολιτεύονταν κάποιοι στο παρελθόν. Η κοινωνική πόλωση, η εξαθλίωση της κοινωνίας, ο εργασιακός μεσαίωνας, ο αυταρχισμός και η ακροδεξιά ατζέντα, προϋποθέτουν μια πολιτική πλειοψηφία στη Βουλή, που θα βασίζεται σε αρχές, σε αξίες και θα είναι αποφασισμένη να συγκρουστεί μέχρι το τέλος τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και έξω από αυτήν. Σωστά είπε ο Αλέξης Τσίπρας ότι οι εξαγγελίες και το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι υπό διαπραγμάτευση. Είναι δεσμεύσεις για μας απέναντι σε ένα ολόκληρο κόσμο που βρίσκεται στην από εδώ πλευρά της όχθης. Γι’ αυτό, και όχι για άλλους λόγους, ας πούμε ηθικούς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα γίνει πλυντήριο πολιτικών, ανδρών και γυναικών, που αναζητούν σωσίβιο για να διατηρηθούν πάση θυσία στην κεντρική πολιτική σκηνή, που την επομένη, στην πρώτη μεγάλη σύγκρουση, θα μας γυρίσουν την πλάτη… Άλλωστε, όλο το προηγούμενο διάστημα, μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες έχουν αναδειχτεί πρόσωπα, που και τα ψηφοδέλτιά μας θα κοσμήσουν αν τους το ζητήσουμε και

θα δημιουργηθεί μια ευρεία συσπείρωση της άλλης Ελλάδας, που είναι, πλέον, υπαρκτή και σίγουρα αποτελεί την πλειοψηφία μέσα στην κοινωνία. Να, λοιπόν, που η υπόθεση των συμμαχιών αποκτά πρωτεύουσα σημασία, όπως άλλωστε και ο στόχος της αυτοδυναμίας, βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση, κάτω από αντίξοες συνθήκες, του προγράμματός μας.

Με οδηγό τη συλλογικότητα

Το επόμενο διάστημα, ίσως και τις επόμενες ημέρες ακόμα, να έχουμε εξελίξεις, που, ενδεχομένως, να μας οδηγήσουν στις κάλπες. Το ταξίδι του Αντ. Σαμαρά στην Μέρκελ, δεν είναι επικοινωνιακό τρυκ. Έχει ουσία. Η κυβέρνηση είναι σε αδιέξοδο και ίσως για αυτό ο πρωθυπουργός να κάνει κίνηση μεγάλου ρίσκου. Εντούτοις, οι δικές μας δυνάμεις πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα. Στην πορεία αυτή θα χρειαστεί ψυχραιμία, σύνεση, αυτοσυγκράτηση, συλλογικότητα. Η ∆ΕΘ και ο τρόπος λειτουργίας των συλλογικών του οργάνων, με αφορμή αυτήν, είναι υπόδειγμα, οδηγός για τις επόμενες μεγάλες μάχες. Έχει αποδειχτεί, άλλωστε, ότι όσες φορές δεν ακολουθήθηκε η συνταγή της συλλογικής λειτουργίας, δεν μας βγήκε σε καλό. Και για να ξεκαθαρίσουμε κάτι, που αφορά την επίσκεψη του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα στο Βατικανό. Προσωπικά, δεν θεωρώ ότι είχε αρνητικό πρόσημο. Το ζήτημα δεν είναι που πας, αλλά τις λες και τι μήνυμα στέλνεις. Αν από τη συνάντηση με τον ποντίφικα προέκυψε ότι δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι – και αυτό το λέει ο πάπας και όχι κάποιος από μας- δεν μπορεί παρά να καταγράφεται στα θετικά. Αλλά οι σχεδιασμοί μας πρέπει να έχουν ποικιλία συμβολισμών, που ενίοτε έχουν ουσία και σημασία. Συνεπώς, αξίζει τον κόπο, το επόμενο διάστημα να στείλουμε και άλλου είδους μηνύματα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε ο πρόεδρος του κόμματος να επισκεφθεί άμεσα το κέντρο κράτησης των μεταναστών στην Αμυγδαλέζα και να απαιτήσει την κατάργησή τους ή να βρεθεί σε ένα υποκατάργηση Κέντρο Υγείας μιας απομακρυσμένης περιοχής. Πάνος Λάμπρου

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Ο γύρος τού

Σκωτία: Ώρες μετά το δημοψήφισμα

Συνέντευξη με την αρχισυντάκτρια του Red Pepper Χίλαρυ Γουέινραϊτ και το στέλεχος του Left Unity, Άντριου Μπάρκιν. σελ. 17

ΚΟΣΜΟΥ Η Linke μεταξύ Ερφούρτης και Πότσνταμ Τα συμπεράσματα από τις εκλογές σε Βραδεμβούργο και Θουριγγία

“

Σουηδία: Η φτώχια δεν υπάρχει, κατασκευάζεται

Συνέντευξη με τον Γραμματέα του κόμματος της Αριστεράς, Άρον Έτζλεν για τις εξελίξεις μετά τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών.. σελ. 15

Ο ταξικός προσδιορισμός, η συνεκτική αριστερή πολιτική σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελούν ζητούμενα για να μην βρεθεί συνολικά η Αριστερά ανάμεσα στη σφύρα της αναξιοπιστίας και τον άκμονα της συντηρητικής αναδιάταξης.

γήθηκε θριαμβευτικά τη συγκυβέρνηση με τους κατεστημένους από το 1990 σοσιαλδημοκράτες. Το 27,2% της αριστερής δυναμικής αθροίστηκε επικουρικά στη νεοφιλελεύθερη διαχείριση. Για την αναιμική προσθήκη αριστερών αιτημάτων, η Αριστερά περιέστειλε την ιδεολογική της παρέμβαση και συνέπραξε στη «χρηστή δημοσιονομική διαχείριση» υπέρ του κεφαλαίου. Η υποχώρηση της Linke από προγραμματικές θέσεις για το περιβάλλον, τη γεωργία, την ενεργειακή πολιτική αύξησαν την αναξιοπιστία της. Η κατακρήμνισή της στο 18,6% και στην τρίτη θέση για πρώτη φορά μετά το 1999 δηλώνει τη χαμένη της υπόληψη σε σχέση με το 2009.

∆εξιά στροφή

Του Νίκου Σκοπλάκη

τις 14 Σεπτεμβρίου, οι εκλογές για τα κρατιδιακά κοινοβούλια του Βραδεμβούργου και της Θουριγγίας έφεραν το αριστερό κόμμα της Γερμανίας ενώπιον νέων προκλήσεων. Ιδιαίτερη βαρύτητα, από εκλογική άποψη, αλλά και στο επίπεδο των πολιτικών εντυπώσεων, έχει το ποσοστό που συγκέντρωσε η Linke στη Θουριγγία. Από το 9,9% του 1990 μέχρι το 28,2% του 2014, η Αριστερά κατοχύρωσε στο «ανατολικό» ομοσπονδιακό κρατίδιο μια αξιόλογη κοινωνική επιρροή. Παρά το κλίμα της αντικομμουνιστικής υστερίας και των ακροδεξιών επιθέσεων, η ιδεολογική και πολιτική συγκρότηση της Αριστεράς διεκδίκησε πρωταγωνιστική παρουσία. Καθοριστικό από αυτή την άποψη ήταν το στίγμα της δραστηριοποίησης όλο το προηγούμενο διάστημα, όπως αποτιμάται επιγραμματικά από το στέλεχος της Linke, Βουλφ Γκάλερτ: «Αξίζει να εκπροσωπούμε επιθετικά τις θέσεις μας, η Θουριγγία είναι μια πειστική απόδειξη γι’ αυτό». Η απεύθυνση της Linke, σε συνάρτηση με τη δυσαρέσκεια για τη συγκυβέρνηση CDU και SPD στο κρατίδιο, συνέτεινε στην κατάρρευση της SPD. Σύμφωνα με υπολογισμούς, 27.000 πρώην ψηφοφόροι της SPD ψήφισαν για πρώτη φορά Linke σε αυτές τις εκλογές.

Το μίκρο-καπιταλιστικό πλέγμα της Θουριγγίας

Η CDU της Θουριγγίας, που μόνη ή μαζί με τους σοσιαλδημοκράτες κυβερνά αδιατάρακτα από το 1990, εκπροσωπεί το μικρο-καπιταλιστικό πλέγμα

του κρατιδίου υπό τον πιο αναχρονιστικό ιδεολογικό μανδύα, με πελατειακά δίκτυα και διαφθορά. Χωρίς να αφομοιώσει τυπικά τους σοσιαλδημοκράτες, τούς προσάρμοσε στη διαιρετική της τομή. Η υπερσυντηρητική πόλωση προεκλογικά μετακύλησε σε εκείνους το κόστος και της επέτρεψε μεγαλύτερη συσπείρωση, για να φτάσει στο 33,5% από 31,2% το 2009. Βρίσκεται, ωστόσο, πολύ μακριά από την επιδιωκόμενη ανάκτηση του 43% που είχε το 2004 ή πολύ περισσότερο του 51% που είχε το 1999. Η βεβαιωμένη από επίσημο πόρισμα συγκάλυψη της ναζιστικής σπείρας NSU από την υπηρεσία για την προστασία του συντάγματος στη Θουριγγία επέφερε πλήγμα στην κυβερνητική CDU. Η ταυτόχρονη παρακολούθηση του επικεφαλής του αριστερού ψηφοδελτίου, Μπόντο Ράμελο, αποδεικνύει προς ποιο άκρο γέρνουν οι Χριστιανοδημοκράτες. Η Linke χρειάζεται να δείξει πολύ μεγάλη προσοχή μπροστά στην ανάγκη για πολιτική αλλαγή στο κρατίδιο υπό την ηγεμονία της Αριστεράς.

∆εινή ήττα για τη Linke

Στη Θουριγγία, όπου διασταυρώθηκαν δύο διαφορετικές εκδοχές κομματικής οικοδόμησης, είναι σημαντικό να διατηρηθεί το στίγμα ανταγωνιστικής αριστερής πολιτικής, το οποίο φαλκιδεύτηκε την προηγούμενη πενταετία στο-επίσης «ανατολικό»Βραδεμβούργο, επιφέροντας δεινή ήττα για τη Linke. 115.000 πρώην ψηφοφόροι της διόγκωσαν την αποχή, ενώ 19.000 κατευθύνθηκαν στην «Εναλλακτική για τη Γερμανία». Πριν από πέντε χρόνια, ο μεταρρυθμιστικός ρεαλισμός της εσωκομματικής τάσης «Φόρουμ ∆ημοκρατικού Σοσιαλισμού» ειση-

Οι ισορροπίες του πολυκομματισμού οδηγούν αρκετούς στο όχι αβάσιμο συμπέρασμα για δεξιά στροφή στη Γερμανία. Σημασία για την Αριστερά έχει ο άξονας ερμηνείας ως προς τη σωστή τοποθέτηση των διαιρετικών τομών. Η σκληρά νεοφιλελεύθερη FDP κατέρρευσε, ενώ η συμπίεση της φασιστικής NPD κάνει ορισμένους αναλυτές να βλέπουν «φαιόχρωμο σωρό ερειπίων». Εντούτοις, η «Εναλλακτική για τη Γερμανία», με το 12,2% στο Βραδεμβούργο και το 10,6% στη Θουριγγία, φαίνεται να ενσωματώνει τόσο τα ιδεολογήματα του επιθετικού νεοφιλελευθερισμού όσο και της παραδοσιακής ακροδεξιάς. Η αρχή της ακλόνητης ανισότητας στην κατανομή του πλούτου εφαρμόζει την πολιτική της επινοητικότητα με την ψευδεπίγραφη «Εναλλακτική». Χειραγωγήσιμοι φορμαλισμοί εθνικής αναδίπλωσης και κοινωνικού αυτοματισμού την εδραιώνουν στο έδαφος της σύγχυσης και της απογοήτευσης. Ο Ντάβιντ Μεμπνόσκι και η Γιούλια Φέρστερ παρατηρούν ότι «ο λαϊκισμός του ανταγωνισμού καθιστά δυνατή τη συμμαχία μεταξύ της σωβινιστικής ακροδεξιάς και του αστικού μεσαίου χώρου». Η συγχώνευση επιχειρηματιών, τεχνοκρατών από εργοδοτικές οργανώσεις και φασιστών με γραβάτα στον δεξιό λαϊκισμό της ταυτότητας μπορεί να αποτελέσει μεσοπρόθεσμα τον σύμμαχο, ώστε να διατηρηθεί η θέση ισχύος του νεοφιλελεύθερου συντηρητισμού. Το διφορούμενο περιεχόμενο και το ελαστικό περίγραμμα σε μια αριστερή «εθνική στρατηγική» δεν φρενάρουν αλλά επιταχύνουν τέτοιες τάσεις. Ο ταξικός προσδιορισμός, η συνεκτική αριστερή πολιτική σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελούν ζητούμενα για να μην βρεθεί συνολικά η Αριστερά ανάμεσα στη σφύρα της αναξιοπιστίας και τον άκμονα της συντηρητικής αναδιάταξης. Τα συμπεράσματα από την Ερφούρτη και το Πότσνταμ δεν αφορούν μόνο τη Γερμανία.

στα δίκτυα του κόσµου

∆ΙΕΘΝΗ

www.oclp.hk

Occupy Hong Kong

Με την κατάληψη της κεντρικής  επιχειρηματικής περιοχής του

Χονγκ Κονγκ, ξεκινούν αύριο οι δράσεις πολιτικής ανυπακοής που αποφάσισαν δεκάδες οργανώσεις φοιτητών, εργαζομένων, νεολαίων, κ.λπ. Στο επίκεντρο των κινητοποιήσεων των τελευταίων ημερών είναι το μέλλον της δημοκρατίας στην περιοχή και το κλίμα έχει δυναμιτιστεί μετά την απόφαση που πήρε η Κίνα, στην κυριαρχία της οποίας βρίσκεται το Χονγκ Κονγκ από το 1997, να γίνουν εκλογές με υποψηφίους που θα ελέγχονται από το Πεκίνο. www.stop-ttip-ceta-tisa.eu

Ενάντια στην ΤΤΙΡ

Ξεκίνησαν οι προετοιμασίες σε  δεκάδες πόλεις της Ευρώπης,

για τη μεγάλη πανευρωπαϊκή ημέρα δράσης της 11ης Οκτωβρίου ενάντια στην ΤΤΙΡ (∆ιατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων). Η ΤΤΙΡ ανταποκρίνεται άμεσα στο αίτημα των οικονομικών και πολιτικών ελίτ για πλήρη απελευθέρωση των αγορών, ενώ οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ καταγγέλθηκαν από την Ευρωπαϊκή Αριστερά επειδή έγιναν μέσα σε πλήρη αδιαφάνεια, αποκλείοντας όχι μόνο την ενεργή συμμετοχή των πολιτών αλλά και αυτή του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. www.manca-indipendentzia.org

Στοπ στην κατοχή

Όσοι διαδηλώνουν κοντά  στην βάση Salto di Quirra στην Σαρδηνία θα

πυροβολούνται ανακοίνωσε το ιταλικό υπουργείο Άμυνας. Μετά τη διαδήλωση περισσότερων από 10.000 ανθρώπων που ζήτησαν να σταματήσει η κατοχή του νησιού από το στρατό. Να σημειωθεί ότι, την Τρίτη, μετά από μήνυση ακτιβιστών ξεκινά η δίκη εναντίον των διοικητών της βάσης, επειδή παρέλειψαν να απαγορεύσουν την πρόσβαση στην περιοχή που έχει ρυπανθεί, με αποτέλεσμα πολλοί στρατιώτες και κάτοικοι να έχουν προσβληθεί από λευχαιμία.

∆ημήτρης Γκιβίσης givisisdim@yahoo.gr

Η κυβέρνηση Βαλς με την ψήφο εμπιστοσύνης δεν έλυσε κανένα πρόβλημά της.

“

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Το κλίμα της κοινωνικής έντασης καταγράφηκε και σε δημοσκόπηση που έγινε από την εταιρία IFOP. Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, τα δύο τρίτα των πολιτών προβλέπουν ότι “τους προσεχείς μήνες η Γαλλία θα αντιμετωπίσει κοινωνική έκρηξη”.

Μειοψηφία στο λαό και στη βουλή ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΒΑΛΣ

Η πολιτική κατάσταση στη Γαλλία περιπλέκεται όλο και περισσότερο. Ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς κατόρθωσε να διασωθεί, παίρνοντας τη σχετική πλειοψηφία στη βουλή στις αρχές της εβδομάδας. ∆είχνει αποφασισμένος να συνεχίσει την ίδια πολιτική, που οδηγεί σίγουρα στην αποτυχία. Ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ σε συνέντευξη Τύπου, που έδωσε δυο ημέρες αργότερα, στο προεδρικό μέγαρο, δεν είχε να δώσει καμία θετική απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα.

μόνη πραγματική ανακοίνωση που έκανε ήταν ότι η Γαλλία μπαίνει σε πόλεμο. Οι αεροπορικές δυνάμεις της χώρας, στα πλαίσια της δυτικής συμμαχίας, που βρίσκεται κάτω από τις διαταγές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, είναι έτοιμες να χτυπήσουν στο Ιράκ για να ξεριζώσουν το ισλαμικό κράτος. Για τη συμμετοχή αυτή δεν ενημερώθηκε ούτε αποφάσισε το κοινοβούλιο ούτε βέβαια αναφέρθηκε πόσο θα στοιχίσει. «Η απόφαση αυτή είναι μεγάλο λάθος. ∆εν πρόκειται να λύσει κανένα πρόβλημα, αντίθετα θα αποσταθεροποιήσει ακόμα περισσότερο την περιοχή» αναφέρει σε ανακοίνωσή του το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο πρόεδρος Ολάντ επιβεβαίωσε όσα είχε υποστηρίξει ο πρωθυπουργός του για την πολιτική της λιτότητας. Ιδιαίτερα στάθηκε στη δημοσιονομική πειθαρχία στην οποία επιμένουν οι Μέρκελ Σόιμπλε. Ταυτόχρονα τόνισε ότι το Παρίσι είναι έτοιμο να κάνει περισσότερα βήματα μαζί με το Βερολίνο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

∆εν αποκλείεται κοινωνική έκρηξη

Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που αυξάνονται τα προβλήματα και τα αδιέξοδα στη γαλλική κοινωνία. Η ανεργία τραβάει την ανηφόρα. Το ποσοστό της φτώχειας ανεβαίνει, ενώ το δημόσιο έλλειμμα δεν φαίνεται να πέφτει κάτω από το 3%. Έτσι, η Γαλλία θα χρειαστεί να πάρει και νέα χρονική παράταση για να συμπορευθεί με τις υποδείξεις των Βρυξελλών. Οι κοινωνικές και συνδικαλιστικές κινητοποιήσεις πληθαίνουν. Οι πιλότοι της Air France συνεχίζουν, για αρκετές ημέρες τώρα, μια από τις μεγαλύτερες απεργίες τους. Η κυβέρνηση και ο νέος υπουργός Οικονομίας Εμανουέλ Μακρό αντιμετωπίζουν με περιφρόνηση και αλαζονεία τους εργαζόμενους/ες που αγωνίζονται. Οι δηλώσεις του για «αγράμματες εργάτριες που δεν έχουν άδεια οδήγησης», οι οποίες

βρίσκονται ανάμεσα στις 850 απολυμένους/ες από το εργοστάσιο GAP, προκάλεσαν σάλο αντιδράσεων, στα συνδικάτα. Το κλίμα της κοινωνικής έντασης καταγράφηκε και σε δημοσκόπηση που έγινε από την εταιρία IFOP. Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, τα δύο τρίτα των πολιτών προβλέπουν ότι «τους προσεχείς μήνες η χώρα θα αντιμετωπίσει κοινωνική έκρηξη». Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του με τη στήριξη των ΜΜΕ επιχειρούν να καθησυχάσουν την κοινή γνώμη. Ο πρωθυπουργός Βαλς, στη γιορτή της «Ουνιτά» στην Ιταλία που συμμετείχε όπως και οι άλλοι ηγέτες των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων (Ισπανίας, Πορτογαλίας, Γερμανίας), είπε «ότι το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν είναι προ των πυλών της εξουσίας». Απειλή που επισείεται για να μπλοκάρει τις ζυμώσεις και τις διαδικασίες για τη σύγκλιση και την κοινή συμπόρευση των δυνάμεων της Αριστεράς για μια άλλη πολιτική. Μπροστά στο φόβο αυτό πολλοί βουλευτές, από τους 100 διαφωνούντες του Σοσιαλιστικού Κόμματος αποφάσισαν να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης, ενώ οι μισοί από αυτούς δήλωσαν αποχή από την ψηφοφορία. Έτσι ο αριθμός αυτών που απείχαν αυξήθηκε από τους 31 στους 53. Συνολικά ψήφισαν «ναι», 269, ενώ πριν τρεις μήνες είχαν πει «ναι» 306. Καταψήφισαν 244 και 53 απείχαν, έναντι 32 τον Απρίλιο.

Καταψήφισε το Μέτωπο της Αριστεράς

Οι βουλευτές του Μετώπου της Αριστεράς καταψήφισαν την κυβέρνηση «γιατί αυτή η πολιτική οδηγεί σίγουρα σε αποτυχία». Ο Πιερ Λοράν, γραμματέας του ΓΚΚ, μετά την ψηφοφορία κάλεσε όσους δεν έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης αλλά και αυτούς που διαφωνούν, αλλά δεν αποφάσισαν να έρθουν σε ρήξη με το κόμμα τους, να αγωνιστούν μαζί για μια άλλη εναλλακτική αριστερή πολιτική. Το ΓΚΚ θα συνεχί-

σει το διάλογο και την κοινή συμπόρευση με όλες τις δυνάμεις της αριστεράς αλλά και όλους αυτούς που συναντήθηκαν και συζήτησαν στο Φεστιβάλ της «Ουμανιτέ». Ο εκπρόσωπος της Ενωτικής Αριστεράς, Κριστιάν Πικέ, ανέφερε ότι όλοι όσοι διαφωνούν με την πολιτική Ολάντ-Βαλς μπορούν να συσπειρωθούν στην προοπτική διαμόρφωσης μιας πλατιάς πλειοψηφικής αριστεράς. Το Κόμμα της Αριστεράς (που επικεφαλής του ήταν ο Ζαν-Λικ Μελανσόν) επεσήμανε το γεγονός ότι τώρα υπάρχει ένας ικανός αριθμός βουλευτών: οι διαφωνούντες του Σοσιαλιστικού Κόμματος, οι Οικολόγοι, το Ριζοσπαστικό Κίνημα των Πολιτών (οπαδοί του πρώην υπουργού Σεβενεμάν) που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση. «Όμως δεν είχαμε αυταπάτες ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί». Γι’ αυτό το Κόμμα της Αριστεράς απευθύνεται από τώρα στους εν δυνάμει συμμάχους του και κυρίως στο Μέτωπο της Αριστεράς και τους καλεί σε μια συμβολική - μαζική κινητοποίηση τον Νοέμβριο, δηλαδή στο μέσο της προεδρίας του Φρανσουά Ολάντ που συμπίπτει και με την ψήφιση του προϋπολογισμού. Η κινητοποίηση αυτή απαντάει άμεσα στην ανάγκη να μπει τέρμα στην καταστροφική πολιτική που ακολουθείται. Ταυτόχρονα, εγγράφεται και στην προεκλογική διαδικασία για την 6η ∆ημοκρατία. Από αυτή την άποψη είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, σύμφωνα πάντα με το Κόμμα της Αριστεράς, το γεγονός ότι συγκεντρώθηκαν ήδη 25.000 υπογραφές στην Πλατφόρμα για την 6η ∆ημοκρατία. Η κυβέρνηση Βαλς με την ψήφο εμπιστοσύνης δεν έλυσε κανένα πρόβλημά της. Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι είναι μειοψηφία στη βουλή και στο λαό. Για την εναλλακτική αριστερά έχει τεθεί το ζήτημα και συζητήθηκε αρκετά στη γιορτή της «Ουμανιτέ»: Πώς θα διαμορφωθεί ένας νέος συσχετισμός δυνάμεων στην αριστερά; Μ.Κ.

∆ΙΕΘΝΗ

Οι φασιστο-μαφιόζοι της Ρώμης

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Λευκά κολάρα και γνωστοί φασίστες ελέγχουν την εγκληματική δραστηριότητα στην πρωτεύουσα ης Ιταλίας και είναι πλέον ισχυρότεροι από τις κλασικές μαφιόζικες οργανώσεις

γνωστός δημοσιογράφος Λίριο Αμπάτε σε αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του στο ιταλικό περιοδικό “Espresso”για τις φασιστο-μαφιόζικες συμμορίες μάς ξεναγεί σε ένα δίκτυο εγκληματικών ενεργειών, σε μια νέα μορφή μαφίας, που καθοδηγείται από ακροδεξιούς δύο γενεών. Οι αρχηγοί προέρχονται από τα «μολυβένια χρόνια» και ξέρουν να κινούνται άνετα ανάμεσα στους ντόπιους «νονούς» και στη διαπλοκή με την πολιτική. Η ιδεολογία εγγυάται τη συνοχή και τα πιστεύω της ομάδας. Τα χρήματα επιβραβεύουν την πίστη. Και τα λευκά κολάρα τής επιτρέπουν να φθάνει παντού, με το καλό ή με το άγριο.

Η ακροδεξιά φάλαγγα

Είναι γνωστή η παράδοση του ρωμαϊκού φασισμού, με άγριες επιθέσεις, δολοφονίες, βασανισμούς και με την επιβολή μιας τρομοκρατίας άνευ προηγουμένου. Η εγκληματική του εξουσία απλώνεται σε όλες τις κοινωνικές και οικονομικές δομές, με δυναμικές που συνεχώς αλλάζουν και οικοδομούν νέες συμφωνίες και νέες επιχειρήσεις. Εισχωρεί στις δημόσιες υπηρεσίες, στα υπουργεία, αλλά και στην πιάτσα της εμπορίας ναρκωτικών. Στη Ρώμη, οι καταστηματάρχες δεν πληρώνουν προστασία, δεν υπάρχει η πίεση του μαφιόζου «μπος» και οι δολοφονίες έχουν μικρότερη συχνότητα απ’ ότι στις κλασικές περιοχές της μαφίας. Τον Ιούλιο δολοφονήθηκε ένας επιχειρηματίας, μέρος του συστήματος, ο Σίλβιο Φανέλα, και τον Αύγουστο ένας οδηγός απορριμματοφόρου, ο Πιέτρο Πάτσε. Οι αρχιτέκτονες αυτού του συστήματος δεν λερώνουν τα χέρια τους με αίμα. Γι’ αυτή τη δουλειά έχουν στη διάθεσή τους μια μαύρη ακροδεξιά

φάλαγγα. Στην κορυφή αυτής της εγκληματικής πυραμίδας βρίσκεται ο Μάσιμο Καρμινάτι, πρώην στέλεχος της ακροδεξιάς ένοπλης οργάνωσης Nar (Επαναστατικοί Ένοπλοι Πυρήνες) και της φοβερής συμμορίας της Μαλιάνα, ο οποίος συμμετείχε και σε διάφορες άλλες ακροδεξιές τρομοκρατικές και παρακρατικές ομάδες και έχει φιλίες με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα στην ιεραρχία της Cosa nostra. Κατηγορήθηκε για συμμετοχή στη δολοφονία του δημοσιογράφου Μίνο Πεκορέλι, αλλά αθωώθηκε. Εξέτισε ολιγόχρονη ποινή στη φυλακή για κάποια επεισόδια μικρότερης σημασίας. Η ωραία βίλα στην οποία ζει ο Καρμινάτι, είναι ιδιοκτησία του Μάσιμο Ιανίλι, που συνελήφθη και καταδικάστηκε για την υπόθεση Fastweb και Telecom Sparkle (H Fastweb και η Telecom Italia Sparkle εμπλέκονται σε «μια κολοσσιαία απάτη, τη μεγαλύτερη που υπήρξε ποτέ στην Ιταλία, που έγινε από λίγους που έβαλαν το χέρι στην τσέπη του καθενός από εμάς». Έτσι τη χαρακτήρισε ο δημόσιος κατήγορος στη δίκη. Πρόκειται για μια ψεύτικη αγοραπωλησία τηλεπικοινωνιών, με πλαστή τιμολόγηση 2 δισ.). Ερευνώνται άλλες υποθέσεις αυτού του τύπου στις

οποίες εμπλέκεται ο Ιανίλι. Όλες αυτές οι υποθέσεις καταλήγουν στην μεγάλη κρατική επιχείρηση όπλων υψηλής τεχνολογίας Finmeccanica. Επίσης, ο Ιανίλι εμπλέκεται στην υπόθεση δωροδοκίας της Breda Menarini, επίσης του ομίλου Finmeccanica, για την οποία ερευνάται και η συμμετοχή του πρώην δημάρχου Τζιάνι Αλεμάνο, που είχε επαφές από παλιά με τον Καρμινάτι. Όταν συνελήφθη ο Ιανίλι, τον Φεβρουάριο του 2010, οδηγούσε ένα Smart της ιδιοκτησίας του Καρμινάτι. Ο Ιανίλι, σύμφωνα με τους δικαστές, ήταν εξπέρ στην εξεύρεση «αχυρανθρώπων» για τη «σύσταση ή την εξαγορά εταιριών του εσωτερικού και του εξωτερικού και τη δημιουργία τραπεζικών λογαριασμών για ξέπλυμα χρήματος».

Ίδια ονόματα, ίδιες μέθοδοι

Η διαπλοκή φασιστών και μάνατζερ αποδεικνύεται και από την υπόθεση του Τζενάρο Μόκμπελ, που καταδικάστηκε επίσης για την απάτη Fastweb για ένα ξέπλυμα δύο δισεκατομμυρίων ευρώ. Ο Μόκμπελ είναι ο άνθρωπος που, εκτός των άλλων, με τη βοήθεια των φίλων του Καρμινάτι και της κα-

λαβρέζικης μαφίας κατόρθωσε να εκλέξει γερουσιαστή τον Νικόλα ντι Τζιρόλαμο, σήμερα σε κατ’ οίκον περιορισμό. Σε όλες τις υποθέσεις που διερευνούν οι δικαστές της Ρώμης και που αφορούν χρηματοοικονομικές συναλλαγές εμφανίζεται πάντοτε κάποιος συνδεδεμένος με την ακροδεξιά. Στις 3 Ιουλίου 2014 δολοφονήθηκε σε μια πολυτελή πολυκατοικία της Ρώμης ο Σίλβιο Φανέλα, «ο ταμίας του Μόκμπελ», καταδικασμένος επίσης σε 9 χρόνια κατ’ οίκον περιορισμό για την υπόθεση Fastweb-Telecom Sparkle. Ένας από τους δολοφόνους τραυματίστηκε και συνελήφθη. Πρόκειται για τον Τζοβάνι Μπατίστα Τσενίτι, πρώην ηγετικό στέλεχος της φασιστικής ομάδας Casa Pound. Φαίνεται ότι η αρχική πρόθεση δεν ήταν η δολοφονία, αλλά η απαγωγή του Φανέλα για να τους αποκαλύψει την κρυψώνα ενός θησαυρού εξήντα εκατομμυρίων ευρώ. Ένα τμήμα αυτού του θησαυρού βρέθηκε από τους καραμπινιέρους σε χρήμα και διαμάντια, θαμμένα σε ένα εξοχικό σπίτι στα περίχωρα της Ρώμης. Οι δικαστές, στις έρευνες πολλών εγκλημάτων στην περιοχή της Ρώμης, όλο και πιο συχνά συναντούν τα ίδια ονόματα και τις ίδιες μεθόδους. Βετεράνους του νεοφασιστικού σχηματισμού Nar (Επαναστατικοί Ένοπλοι Πυρήνες), μέλη της μαφίας και απλά ένοπλα όργανα στρατολογημένα από τις γραμμές των νεοφασιστών. ∆εν πρόκειται για απλή σύμπτωση, αλλά για τη δημιουργία μιας νέας μορφής εγκληματικής οργάνωσης, στην οποία εμπλέκονται νέοι και παλαιότεροι φασίστες, μαφία, παρακράτος, ανώτερα στελέχη εταιριών και τμήμα της πολιτικής εξουσίας. Τ. Τσίτσοβιτς

Η Ανγκέλα δεν μασάει... Καρυάτιδες

∆

ποιων ορίων- φιλανθρωπίας. ∆εν είναι τυχαίο ότι πριν δέκα μέρες το «Σπίγκελ» έφτανε να ισχυριστεί ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται περισσότερο την τρόικα παρά τους υπουργούς τους.

Του ∆ημήτρη Σμυρναίου, Βερολίνο

εν ήταν λίγες οι φορές μέχρι τώρα, που γερμανοί αναλυτές και σχολιογράφοι αναρωτήθηκαν αν είναι σκόπιμο για το Βερολίνο να υποστηρίζει με τόσο πάθος εκείνα τα ελληνικά κόμματα, που μπορεί τώρα να έχουν χριστεί «σωτήρες» και συγκυβερνούν αλλά είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την κατρακύλα της Ελλάδας. Γιατί τέτοια στήριξη σε εκείνους που έφεραν την καταστροφή; Η απάντηση είναι απλή, όπως συμβαίνει πάντα με τις κυνικές απαντήσεις. Έχοντας στο τιμόνι της διακυβέρνησης, αυτούς που ξέρουν ότι φταίνε είναι πολύ πιο εύκολο να τους διαχειριστείς, να τους κατευθύνεις ακόμα και να τους εκβιάσεις αν χρειαστεί. Και η συνταγή έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα λειτουργική μέχρι τώρα. Αποτελεί πια κοινό μυστικό στη γερμανική πρωτεύουσα ότι ο έλληνας πρωθυπουργός με το μονίμως θλιμμένο πρόσωπο, το γεμάτο παράκληση βλέμμα και το κουρασμένο ύφος είναι όχι απλά δεκτικός σε πιέσεις, αλλά αντίθετα δείχνει να τις τραβάει και ο οργανισμός του, αφού στο πίσω μέρος του μυαλού του κουβαλάει πάντα τα ενοχικά σύνδρομα του ανθρώπου, που ξέρει -ό,τι ξέρουν όλοι- ότι έχει λερωμένη πολιτικά τη φωλιά του.

Η γνωστή ρουτίνα

Σε αυτό το πλαίσιο αντιμετωπίζεται και η επικείμενη επίσκεψη Σαμαρά στο Βερολίνο. Τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ελάχιστα ασχολήθηκαν μαζί της, αφού το σενάριο είναι γνωστό. Ο έλληνας πολιτικός θα έρθει να επαναλάβει ότι παραμένει ένας από τους λίγους πιστά αφοσιωμένους στο «δόγμα Μέρκελ» για την Ευρώπη

Το μαρτύριο της σταγόνας

και θα ζητήσει και πάλι μια επιείκεια, κάποιο μικρό δωράκι επικαλούμενος τους κινδύνους, που θα φέρει η άνοδος στην εξουσία μιας αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα. Η γνωστή «ρουτίνα» μιας επίσκεψης ρουτίνας, όπως βιάστηκε να την χαρακτηρίσει η κυβερνητική εκπρόσωπος στο Βερολίνο. Το πόσο μπορεί να συγκινήσει αυτή η αφήγηση την «σιδηρά κυρία» και τους συμβούλους της είναι ένα άλλο θέμα. Γιατί βεβαίως την Μέρκελ δε μπορείς να την... ρίξεις με «Καρυάτιδες», αρχαιολαγνεία και μελοδραματισμούς που θυμίζουν τα δίστιχα στην πίσω πλευρά των ημερολογίων τοίχου. Αυτά προσφέρονται για τάισμα μόνο στον καταρρακωμένο από την κρίση ελληνικό Τύπο. Ο γερμανικός τύπος έχει καταγράψει το τελευταίο διάστημα τις προβλέψεις, που μιλούν για ένα μεγάλο δημοσιονομικό κενό στην Ελλάδα την ερχόμενη διετία και τις έχει σχολιάσει με το πνεύμα του «νοικοκυραίου», που αισθάνεται την κόπωση, που προκαλεί η αναποτελεσματικότητα της ίδιας του της -μέχρι κά-

H γερμανίδα καγκελάριος θα αποφύγει βεβαίως τέτοιου είδους σχόλια. Θα πει και πάλι ότι πρέπει να συνεχιστούν με αποφασιστικότητα οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα και θα ρίξει το μπαλάκι στην τρόικα για την αξιολόγηση της «προόδου» της Ελλάδας τις επόμενες εβδομάδες. Αυτό δηλαδή που έχει κάνει και στο παρελθόν. Το μαρτύριο της σταγόνας. Άλλωστε όπως σχολίαζαν και οι γνώστες του ελληνικού προβλήματος είναι μάλλον απίθανο να περιμένει κανείς κατανόηση από την Ανγκέλα Μέρκελ για τις δυσκολίες του Αντώνη Σαμαρά, ειδικά όταν αυτές σχετίζονται με την αδυναμία του να επιβάλει τα «συμφωνηθέντα» του μνημονίου. Και σε κάθε περίπτωση η γερμανική ευρωπαϊκή πολιτική δεν μπορεί να καθορίζεται από την ανάγκη του κυρίου Σαμαρά και της παρέας του να δηλώνουν «πρωθυπουργός» και «πρωθυπουργικό περιβάλλον» αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, ένα άλλο ερώτημα, που δειλά θέτουν κάποιοι άλλοι αναλυτές είναι αν και κατά πόσο θα συνεχίσει να αυτοπεριορίζεται η γερμανική πολιτική, εξαιτίας του φόβου μιας εκλογικής νίκης της Αριστεράς στην Ελλάδα. Στο Βερολίνο έχουν καταγράψει κινήσεις «λογικής», που κάνει το τελευταίο διάστημα ο Αλέξης Τσίπρας και ίσως να μην βλέπουν πια ως «ταινία τρόμου» το ενδεχόμενο μιας επικράτησής του στις επόμενες εκλογές.

∆ΙΕΘΝΗ

Άρον Έτζλερ: «Έχουμε πάρει θέση κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είμαστε κατά της ∆ιεθνούς ή της Ευρωπαϊκής Συνεργασίας. Η Ε.Ε είναι αυτή που έχει επιβάλει τους όρους συνεργασίας και τις συνθήκες εργασίας που θέλει ο νεοφιλελευθερισμός.»

“

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να ασχοληθεί με την παραγωγή, προκειμένου να καλυφθεί το θέμα της απασχόλησης

Η φτώχεια δεν υπάρχει, κατασκευάζεται!

ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ Ο ΑΡΟΝ ΕΤΖΛΕΡ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ «ΑΡΙΣΤΕΡΑ» ΤΗΣ ΣΟΥΗ∆ΙΑΣ

Λίγες μόνο μέρες μετά τις εκλογές της περασμένης Κυριακής στην «Αριστερά» της Σουηδίας φαίνεται να επικρατεί ξεκάθαρη εικόνα τόσο για τα αίτια του εκλογικού αποτελέσματος όσο και για την περαιτέρω πορεία του κόμματος, που μεταξύ άλλων θέλει να γίνει και η «Φεμινιστική φωνή» μέσα στη βουλή, και της χώρας. Μας τη μεταφέρει ο γραμματέας του κόμματος Άρον Έτζλερ.

Τη συνέντευξη πήρε ο Νίκος Σερβετάς - Θα ήθελα να σχολιάσεις τα εκλογικά αποτελέσματα Ανάμεικτα συναισθήματα. Πρώτα και κύρια με αυτά τα αποτελέσματα παύει ο Ρέινφελντ να είναι πρωθυπουργός, κάτι που είναι πολύ θετικό. ∆εν υπάρχει στην ιστορία της Σουηδίας δεξιά κυβέρνηση που να έμεινε τόσο πολύ στην εξουσία. Τι συνέπειες είχε αυτό για τη χώρα και τους κατοίκους της; Πραγματοποιήθηκαν οι μεγαλύτερες μειώσεις φόρων στην ιστορία της Σουηδίας, η μεγαλύτερη αποδιοργάνωση στην αγορά εργασίας καθώς και οι περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις, μεταξύ αυτών τα σχολεία και όλες οι δομές δημόσιας υγείας και μέριμνας, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο άνοιγμα στην ψαλίδα των κοινωνικών ανισοτήτων που έχουμε βιώσει ποτέ. Ήταν σημαντικό, λοιπόν, αυτή η κυβέρνηση να αλλάξει και σ’ αυτό συνεισφέραμε κατά πολύ. Ανοίξαμε εμείς τον διάλογο για το ρόλο των δυνάμεων της αγοράς στον δημόσιο τομέα, ένα θέμα που θα το κρατήσουμε επίκαιρο για αρκετά από τα επόμενα χρόνια. Πώς σου φάνηκε το ποσοστό που πήρε η Αριστερά; Απογοητευτικό, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που περιμέναμε και κυρίως με το ποσοστό που μας έδιναν οι δημοσκοπήσεις. Και όχι μόνο σε εμάς αλλά στα περισσότερα κόμματα, στους σοσιαλδημοκράτες, για παράδειγμα, έδιναν ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό απ’ αυτό που τελικά πήραν. Γίνεται μια μεγάλη συζήτηση αυτές τις ημέρες για τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων. Αν μιλήσω επακριβώς, όλες οι δημοσκοπήσεις έδιναν λάθος αποτελέσματα τα δύο τελευταία χρόνια. Πώς κρίνεις τη μεγάλη άνοδο των ακροδεξιών; Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, δεν πρέπει να κάνουμε εικασίες για κάτι που είναι πρωτόγνωρο. Όταν ο Ρέινφελντ ανέλαβε την κυβέρνηση είχαν λίγο παραπάνω από 0%. Η αύξηση τους έχει σαφή σχέση με την αποδιοργάνωση της αγο-

ράς εργασίας, αφού στους τομείς που επλήγησαν περισσότερο παρουσιάζει το SD τα καλύτερα αποτελέσματα. Θα πρέπει να δούμε επίσης ότι ένα από τα βασικά θέματα που έθεσε στον προεκλογικό διάλογο ο Ρέινφέλντ ήταν το κόστος για την υποδοχή των προσφύγων. Βλέπουμε, μάλιστα, ότι πολλοί από τους Μετριοπαθείς ψήφισαν SD. Σ’ αυτές τις εκλογές, λοιπόν, πήραν ψήφους από δύο αντίθετες μεταξύ τους κοινωνικές κατηγορίες, από το χαμηλό εργατικό στρώμα και από τους αστούς. Είναι λογικό, αν βάζεις τους ανθρώπους να ανταγωνίζονται για μία θέση σε χαμηλόμισθη εργασία, του λες ότι πρέπει να υποδεχθούμε πρόσφυγες και την ίδια στιγμή του παρουσιάζεις ότι δεν έχουμε τους πόρους για να το κάνουμε, τότε οι άνθρωποι φοβούνται. Αυτό που δεν έδειξαν με σαφήνεια στον κόσμο είναι ότι αυτά τα επιχειρήματα δεν είναι αληθή. Χρήματα υπάρχουν στη Σουηδία, η μεγάλη μείωση των φόρων των πλουσίων ήταν η αιτία να διαλυθεί το κράτος πρόνοιας. Κατά δεύτερον, δεν υπάρχει κανένας λόγος για να έχουμε ελαστικούς νόμους στην

αγορά εργασίας. Αν μου επιτρέπεται να αλλάξω λίγο αυτό που έγραψε ο Μπρεχτ: «Η φτώχεια δεν υπάρχει, κατασκευάζεται». Αυτό έχουμε και στην περίπτωση μας, οι άνθρωποι δεν ήταν ούτε ξενόφοβοι ούτε ρατσιστές, τους έκαναν να είναι. Νομίζω ότι και στην Ελλάδα έχετε κάτι αντίστοιχο. - Ποιοι και πώς θα σχηματίσουν τελικά κυβέρνηση; Όλα δείχνουν ότι θα συνεργαστούν οι Σοσιαλδημοκράτες με το Κόμμα του Περιβάλλοντος. Εμείς πάντα θεωρούσαμε ότι η συμμετοχή μας σ’ αυτή την κυβέρνηση είναι απαραίτητη, θα μπορούσαμε να συμμετέχουμε ακόμα και σε κυβέρνηση μειοψηφίας, όπως έχει γίνει αρκετές φορές στο παρελθόν. Ο πρόεδρος των σοσιαλδημοκρατών, Στέφαν Λεφβέν, αμέσως μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων, απέκλεισε κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. ∆εν μας δόθηκε η ευκαιρία να

Προβλήματα των εκσυγχρονιστών

μεγάλη άνοδος της ακροδεξιάς, η δυσκολία σχηματισμού κυβέρνησης, οι δημοσκοπήσεις που δεν επαληθεύτηκαν – ούτε καν τα exit polls- και η παραμονή εκτός βουλής του κόμματος της πρώην προέδρου της «Αριστεράς», «Φεμινιστική Πρωτοβουλία» λόγω του εκλογικού ορίου 4%, είναι τα χαρακτηριστικά των εκλογών που έγιναν την περασμένη Κυριακή στη Σουηδία. Ο πρόεδρος των Σοσιαλδημοκρατών, Στέφαν Λέφβρεν, έχει ήδη πάρει εντολή και θα πρέπει να βρει συμμάχους για να σχηματίσει κυβέρνηση. Πριν από τις εκλογές και σύμφωνα με τα στοιχεία που έδιναν οι δημοσκοπήσεις, τα πράγματα φαίνονταν εύκολα. Περίπου 34% οι Σοσιαλδημοκράτες πάνω από 13% οι Πράσινοι και με την συνηθισμένη ψήφο ανοχής της Αριστεράς, η νέα κυβέρνηση θα προσπαθούσε, κατ’ αρχάς να συντηρήσει, ότι είχε απομείνει απ’ αυτό που ήταν κάποτε το μοντέλο για το κράτος πρόνοιας και ευημερίας. Το σενάριο έχει ανατραπεί. Τώρα ο Λέφβρεν είναι αναγκασμένος να σπάσει την παραδοσιακή τακτική των δύο πολιτικών-ιδεολογικών μπλοκ («Σοσιαλιστικό» με την Αριστερά και τους Σοσιαλδημοκράτες και «αστικό» με τα υπόλοιπα κόμματα, που με τις συμμαχίες τους σχηματίζονται κυβερνήσεις στη Σουηδία ήδη από τις αρχές του 1900) και εκτός από τους Οικολόγους, οι οποίοι ποτέ δεν δήλωσαν με σαφήνεια σε ποιόν χώρο ανήκουν, να αναζητήσει την ψήφο εμπιστοσύνης ή τουλάχιστον την ψήφο ανοχής από κόμματα που συμμετείχαν στην έως την περασμένη εβδομάδα «Συμμαχία» Συμμετοχή των ακροδεξιών με σαφείς δηλώσεις τους έχουν αποκλείσει οι πάντες.

συμμετέχουμε ούτε καν σε διαπραγματεύσεις. Ο χειρισμός αυτός προξένησε έκπληξη στον περισσότερο κόσμο, στην Σουηδία δεν είμαστε συνηθισμένοι σε κάτι τέτοιο. Θεωρώ ότι πρόθεση των σοσιαλδημοκρατών είναι να ξεπεράσουν την τακτική των μπλοκ που υπάρχει στη Σουηδία και να συνεργαστούν με κάποια από τα αστικά κόμματα, το Λαϊκό Κόμμα ή το Κέντρο. - Στη Σουηδία, η Αριστερά χρησιμοποιεί ακόμα λέξεις όπως «σοσιαλισμός» και «αστοί». Θεωρείς ότι ο κόσμος καταλαβαίνει τι σημαίνει, υφίστανται ακόμα έννοιες όπως αυτές; Η πιο πρόσφατη έρευνα που έχω δει είναι από το 2010, και σ’ αυτή αναφέρεται ότι το24% του πληθυσμού θεωρεί τον εαυτό του σοσιαλιστή. Θα πρέπει, όμως, να πω ταυτόχρονα ότι δεν συζητάμε για τέτοια θέματα. ∆εν υπάρχει συζήτηση όπου να αμφισβητείται το υπάρχον οικονομικό σύστημα. Θεωρώ ότι αυτό γίνεται επειδή υπάρχουν πολλές και διαφορετικές κρίσεις που δεν έχουν λυθεί: Το οικολογικό ζήτημα, το χρηματοπιστωτικό και το τραπεζικό πρόβλημα, αυτό από το οποίο έχει πληγεί η Ελλάδα. Σε αυτή τη φάση θεωρώ ότι ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να ασχοληθεί με την παραγωγή προκειμένου να καλύψει το θέμα της απασχόλησης. Όλα αυτά τα ζητήματα στα οποία επικεντρώνεται η κρίση, η οικολογία, η οικονομία και η εργασία θα πρέπει να βρουν λύση και εμείς δεν έχουμε πει ποια μπορεί να είναι. Αυτό είναι το θέμα του επόμενου συνεδρίου μας: Αντιμετώπιση της οικονομικής και της οικολογικής κρίσης. Η Αριστερά, όχι μόνο στη Σουηδία αλλά και στην Ευρώπη, θα πρέπει να αναλάβει να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα, να βρει αξιόπιστες λύσεις για τα κοινωνικά προβλήματα. ∆εν θα πρέπει να εξαντλούμαστε στις διαμαρτυρίες κατά αυτών που υπάρχουν, πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες και να υποδείξουμε εναλλακτικές προτάσεις.

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

«LEFT UNITY»

∆ημιουργικός προβληματισμός στην αριστερά

Ζητήσαμε από τον Άντριου Μπάρκιν, στέλεχος του «Left Unity» στη Βρετανία να μας κωδικοποιήσει τα επιχειρήματα που προβλημάτισαν το κόμμα μεταξύ του «ναι» και του «όχι».

Του Άντριου Μπάρκιν

ο «Left Unity», ως κόμμα, δεν πήρε θέση για το δημοψήφισμα. Υπήρχαν σύντροφοι που υποστήριζαν και τις δύο θέσεις. Στη Σκωτία το «Left Unity» ήταν υπέρ του «ναι» και υπήρχε μια τάση προς το «ναι» εν γένει. Όσοι υποστήριξαν το «ναι», επισήμαναν τη σημασία να αναγνωριστεί το δικαίωμα του σκωτσέζικου λαού για εθνική αυτοδιαχείριση. Υποστήριξαν ότι μια νίκη του «ναι» θα δημιουργούσε τεράστια πολιτική κρίση στο βρετανικό κράτος και ότι η εργατική τάξη σε όλη τη Βρετανία θα επωφελούταν από αυτή. Επίσης, επισήμαναν ότι το «ναι» θα άνοιγε το ζήτημα του ανεξάρτητου πυρηνικού οπλικού συστήματος που διατηρεί η Βρετανία και θα δυνάμωνε την εκστρατεία ενάντια στο βρετανικό πρόγραμμα «Τρίαινα» (=πρόγραμμα που αφορά την ανάπτυξη, την κατασκευή και τη λειτουργία πυρηνικών όπλων). Ακόμα, θεώρησαν ότι ένα ανεξάρτητο σκωτσέζικο κράτος, αν και θα παρέμενε καπιταλιστικό, θα ήταν πιο ικανό να υπερασπιστεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τη δωρεάν πανεπιστημιακή παιδεία. Στην εκστρατεία υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, η αριστερά εκπροσωπήθηκε κυρίως από τους συντρόφους του «Radical Independence Campaign» (radicalindependence.org) και πολλοί ανάμεσά τους ήλπισαν ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα ενδυνάμωνε το σχηματισμό ενός ριζοσπαστικού αριστερού κόμματος όπως ο ΣΥΡΙΖΑ που θα έχτιζε δεσμούς και με το ΚΕΑ. Αυτό, ωστόσο, μπορεί να συμβεί ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Εκείνοι που υποστήριξαν το «όχι», πίστεψαν ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα αποδυνάμωνε τα συνδικάτα και την εργατική τάξη στη Βρετανία. Ένιωθαν ότι η εκστρατεία υπέρ του «ναι» επικυριαρχήθηκε από αντιδραστικούς εθνικιστές και καπιταλιστικές δυνάμεις και ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα αποτελούσε πιο εύκολη λεία για αυτές τις δυνάμεις και θα εμφάνιζε αδυναμία να αντιπαλέψει τη λιτότητα. Υποστήριξαν ότι η εκστρατεία «Radical Independence Campaign» έσπερνε αυταπάτες για τις προοδευτικές προοπτικές τους ανεξάρτητου κράτους και αποτελούσε τελικά αντιπερισπασμό από τον ταξικό χαρακτήρα της ακολουθούμενης πολιτικής.

“

Πολλοί βρετανοί αριστεροί ήλπισαν ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα ενδυνάμωνε το σχηματισμό ενός ριζοσπαστικού αριστερού κόμματος όπως ο ΣΥΡΙΖΑ που θα έχτιζε δεσμούς και με το ΚΕΑ. Αυτό, ωστόσο, μπορεί να συμβεί ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.

Άλλαξε ο τρόπος που φανταζόμαστε το μέλλον ΜΕΤΑ ΤΟ ∆ΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΣΤΗ ΣΚΩΤΙΑ

Η αριστερά σε θέση ισχύος ώστε να ηγηθεί της μάχης για δημοκρατία

Η «Εποχή» αναζήτησε την πάντα ενδιαφέρουσα γνώμη της Χίλαρι Γουεϊνράιτ, αρχισυντάκτριας του πολιτικού περιοδικού «Red pepper», για το αποτέλεσμα του σκωτσέζικου δημοψηφίσματος. Μας την εξέφρασε στη συνέντευξη που ακολουθεί. Επιπλέον, σε άρθρο της περιγράφει τα χαρακτηριστικά της εκστρατείας υπέρ του «ναι», με τη ματιά ενός νέου, που έχουν ίσως ιδιαίτερη σημασία, αφού αφενός οι νέοι έδωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστά στο «ναι», αφετέρου δείχνουν ότι η παρακαταθήκη αυτού του δημοψηφίσματος ήρθε για να μείνει, όπως επισημαίνει και η ίδια η Χ. Γουεϊνράιτ. Όπως γράφει: Ένας νεαρός φοιτητής από τη Γλασκόβη μου περιέγραψε πώς μετακινήθηκε από μια μάλλον παθητική αντίθεση στο «ναι» σε μια ενθουσιώδη και ενεργή υπεράσπισή του: «Συνειδητοποίησα ότι κάτι πολύ σπουδαίο διακυβευόταν: το ξεβόλεμα της Μεγάλης Βρετανίας για πρώτη φορά μετά από εκατοντάδες χρόνια. Άρχισα να ενημερώνομαι από την ιστοσελίδα «Radical Independence Campaign» (radicalindependence.org) και πηγαίνοντας σε κάποιες συναντήσεις που διοργάνωσε. Συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν φρέσκιες ιδέες που δεν είχαν καμιά πιθανότητα να γίνουν πράξη στη Βρετανία, αλλά θα είχαν κάθε προοπτική σε μια ανεξάρτητη Σκωτία. Αυτή ήταν μια ρεαλιστική ελπίδα που μετακίνησε πολλούς νέους υπέρ του «ναι», τους έβαλε στη διαδικασία να συζητήσουν τις ιδέες τους για το πώς θα ήθελαν μια ανεξάρτητη Σκωτία. Η δυναμική που αναπτύχθηκε στηριζόταν στο απλό γεγονός ότι ο κάθε πολίτης αισθάνθηκε ότι μπορεί να αποφασίσει για μια διαφορετική κοινωνία και να δώσει σάρκα και οστά στις προσδοκίες που μέχρι τότε συζητούσε με φίλους και γείτονες. Η εκστρατεία υπέρ του «ναι» ήταν ένα πνευματώδες, δημιουργικό, πολυσυλλεκτικό και μαζικό κίνημα με μια συμπυκνωμένη αίσθηση κοινού σκοπού. Οι εθελοντές της εκστρατείας όργωσαν περιοχές και συζήτησαν με πολίτες της εργατικής τάξης που οι πολιτικοί αγνοούσαν για δεκαετίες. Η δύναμη αυτού του κινήματος είναι η πολυφωνία που, όμως, βρίσκεται σε διάλογο με το εσωτερικό της και τους απέξω.

Τη συνέντευξη πήρε η Ζωή Γεωργούλα Πώς κρίνεις το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Σκωτία; Αρχικά απογοητεύτηκα γιατί θα ήθελα το αποτέλεσμα να ήταν υπέρ της ανεξαρτητοποίησης. Ωστόσο, είναι εντυπωσιακό το ποσοστό του πληθυσμού που ψήφισε «ναι» στην ανεξαρτητοποίηση (45%), τη στιγμή που ολόκληρο το σύστημα κινητοποιήθηκε εναντίον τους, ο πρωθυπουργός, οι ηγέτες των Εργατικών και των Φιλελεύθερων, επιχειρηματίες, τραπεζίτες. Όλοι αυτοί δημιούργησαν προεκλογικά ένα είδος υστερίας, μια πραγματική αίσθηση φόβου. Το γεγονός ότι το 45% του πληθυσμού αντιστάθηκε σε αυτή την επιχείρηση, δείχνει τη δύναμη του αισθήματος που στηρίζει την ιδέα της ανεξαρτησίας. Νομίζω ότι τα πράγματα δεν θα είναι ποτέ τα ίδια μετά από αυτό το αποτέλεσμα και για την Αγγλία και για τη Σκωτία. Η συζήτηση για το Σύνταγμα και για πραγματική δημοκρατία άνοιξε για τα καλά. Σε τι βήματα νομίζεις ότι θα οδηγήσει αυτό το αποτέλεσμα τον βρετανό πρωθυπουργό; Θα προσπαθήσει να συνεχίσει σαν να μην έγινε τίποτα. Νομίζω ότι είναι υπό μεγάλη πίεση για να εκ-

πληρώσει τις υποσχέσεις που έδωσε προεκλογικά, π.χ. για τη φορολογία, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι θα το κάνει. Θα υπάρξει μια πικρή διαμάχη. Τα ποσοστά είναι πολύ κοντά μεταξύ τους, τι συνθήκες νομίζεις ότι μπορεί αυτό το γεγονός να δημιουργήσει στην κοινωνία; Νομίζω ότι η συζήτηση και η σύγκρουση θα συνεχιστεί, ιδιαίτερα όσον αφορά το Σύνταγμα, γεγονός που επηρεάζει ολόκληρη τη Βρετανία. Οι νέοι έδωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστά στο «ναι» (μεταξύ 16 και 17 χρόνων, ψήφισαν «ναι» κατά 71% και μεταξύ 25 και 36, κατά 59%). Τι σημαίνει αυτό; Νομίζω, δείχνει ότι οι νέοι θέλουν να αποφασίζουν οι ίδιοι για το μέλλον τους και όχι να ετεροκαθορίζονται. Ίσως το μεγαλύτερο διακύβευμα αυτού του δημοψηφίσματος να ήταν να αμφισβητηθεί ο τρόπος που οι άνθρωποι φαντάζονται το μέλλον τους. Νομίζω ότι συνέβη αυτό ακριβώς: άνοιξε ο ορίζοντας της φαντασίας των ανθρώπων και αίφνης μπόρεσαν να δουν και άλλες προοπτικές, όπως αυτή της δημοκρατικής Σκωτίας. Αυτό δεν χάνεται, είναι μια ανάμνηση που θα παραμείνει και θα

επηρεάσει την πολιτική τις επόμενες δεκαετίες. Υπάρχει η άποψη που λέει ότι το δημοψήφισμα και ο τρόπος πλαισίωσης του ήταν μια στρατηγική υπόθεση για την αριστερά. Τι πιστεύεις εσύ; Συμφωνώ. Το γεγονός ότι η αριστερά υποστήριξε το δημοψήφισμα, την έβαλε σε θέση ισχύος ώστε να ηγηθεί της μάχης για δημοκρατία στη Βρετανία. Ο τρόπος που και εσύ περιγράφεις το κλίμα της προεκλογικής εκστρατείας αλλά όπως κι εμείς στην Ελλάδα το αντιληφθήκαμε, μοιάζει πολύ με το κλίμα που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια να δημιουργηθεί εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ και της πολιτικής του. Νομίζω ότι είναι ένα πολύ δυνατό σημείο αυτό που επισημαίνεις. Πράγματι, υπάρχει αναλογία. Η καλλιέργεια φόβου είναι μια πολύ κλασική αντίδραση της κυρίαρχης τάξης όταν απειλείται. Όταν δεν μπορεί να απευθυνθεί στη λογική καταφεύγει στο φόβο, ιδιαίτερα στο φόβο για την αλλαγή. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτό που μπορεί να νικήσει τελικά είναι ένα βαθύ μαζικό κίνημα που δεν εστιάζει σε πρόσωπα αλλά σε πολιτικές. •

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Το όραμα που έμεινε στη μέση

Καταργείται η γλωσσική υποστήριξη στους μετανάστες μαθητές

“

ωρίς υποστήριξη στο γλωσσικό μάθημα θα μείνουν φέτος 4.500 δίγλωσσοι μαθητές, μετανάστες και παλιννοστούντες, πρώτης και δεύτερης γενιάς. Οι συνέπειες αυτές θα είναι δυσβάσταχτες για τα παιδιά, καθώς δεν θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα μαθήματα ισότιμα με τους συμμαθητές τους, ενώ θα βρεθούν άνεργοι 177 καθηγητές. Εδώ και δώδεκα χρόνια υλοποιείται το πρόγραμμα «∆ιάπολις: Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών», το οποίο δεν αποτελεί τμήμα του οργανογράμματος του υπουργείου Παιδείας, αλλά ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από ευρωπαϊκά κονδύλια, που υλοποιείται μέσω του ανάδοχου πανεπιστημίου, στην προκειμένη του Αριστοτελείου. Το πρόγραμμα παρακολουθούν κάθε χρόνο, κατά μέσο όρο, 4.500 παιδιά, με 38 διαφορετικές πρώτες γλώσσες. Στα τμήματα δίδαξαν 177 εκπαιδευτικοί, σε 220 σχολικές μονάδες σε περιοχές με έντονη πολυπολιτισμικότητα. Το πρόγραμμα του ΕΣΠΑ ολοκληρώθηκε το προηγούμενο καλοκαίρι, χωρίς να έχει ανανεωθεί, και φέτος δεν θα εφαρμοστεί σε κανένα σχολείο, καθώς το υπουργείο αρνείται να δώσει παράταση του προγράμματος, ενώ προτίθεται να διαθέσει το ποσό της χρηματοδότησης στο διορισμό ωρομισθίων, προκειμένου να καλύψει τα χιλιάδες κενά στα σχολεία, που έχουν δημιουργήσει οι απολύσεις, οι συνταξιοδοτήσεις και η απαγόρευση των προσλήψεων.

Αγίου Νικολάου στα Κάτω Πατήσια. «Στο σχολείο μου το 80% των μαθητών είναι παιδιά μεταναστών, κυρίως δεύτερης γενιάς, που δεν εξασκούν την ελληνική γλώσσα στο σπίτι τους και ενώ μπορούν να συνεννοηθούν κάπως στην ελληνική γλώσσα, αδυνατούν να κατανοήσουν ή να παράξουν γραπτό λόγο. Αυτά τα παιδιά δεν θα μπορούν να παρακολουθήσουν το σχολείο και, το κυριότερο, δεν θα μπορέσουν να ενταχθούν στη σχολική κοινότητα. Θα απομονωθούν».

Θα δυσκολέψουν τα πράγματα

Οι εκπαιδευτικοί του προγράμματος, παρότι στα πάγια αιτήματά τους, είναι η υλοποίηση του προγράμματος να είναι στις υποχρεώσεις του υπουργείου, ζητούν παράταση του επιδοτούμενου προγράμματος ώστε να μην μείνουν οι μαθητές τους χωρίς τη βοήθειά τους. Όμως, όπως έκανε ξεκάθαρο το υπουργείο, σε όλους τους τόνους, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Εκτός του ότι αυτό θα έχει τεράστια επίπτωση στα παιδιά και θα στείλει στο ταμείο ανεργίας τους εκπαιδευτικούς – οι οποίοι σημειωτέων αμείβονταν με την ώρα, και μάλιστα με σημαντικές καθυστερήσεις, με μπλοκάκι παροχής υπηρεσιώνοι δάσκαλοι και οι καθηγητές στα σχολεία με μεγάλο αριθμό μεταναστών μαθητών θα έχουν και αυτοί μια δύσκολη σχολική χρονιά. «Η Κατερίνα ήταν η βοήθειά μου. Ήταν μέσα στην τάξη και κάναμε παράλληλα το μάθημα. Από τους είκοσι μαθητές μου, τουλάχιστον οι πέντε συμβουλεύονταν την Κατερίνα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αυτό ήταν τεράστια βοήθεια, πρώτα από όλα για τα παιδιά, αλλά και για μένα», μας λέει η Ντίνα Ντούσιου, δασκάλα σε σχολείο στου Γκύζη. «Αναγκαστικά θα δυσκολέψουν τα πράγματα φέτος. Θα πρέπει ή να μείνουν πίσω κάποιοι μαθητές που δεν μπορούν να κατανοήσουν εύκολα το μάθημα ή να μείνουν πίσω οι μαθητές που είναι πιο προχωρημένοι μέχρι να έρθουν τα παιδιά στο ίδιο επίπεδο κατανόησης», συμπληρώνει. Το Σάββατο το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο πραγματοποίησε ημερίδα όπου παρουσίασε τα συμπεράσματα και τα αποτελέσματα του προγράμματος την τελευταία τετραετία. Ο τίτλος της ημερίδας ήταν «Το όραμα που έγινε πράξη». Αυτό το όραμα, όμως, πια θα μείνει στα συμπεράσματα της ημερίδας, καθώς φέτος οι μαθητές θα μείνουν μόνοι τους στο σχολείο να προσπαθούν να φτάσουν τους συμμαθητές τους και το μεγάλο στοίχημα είναι πόσα από αυτά τα παιδιά θα τα καταφέρουν.

Φέτος, που δεν θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα όπως μας ξεκαθάρισε και το υπουργείο, τα παιδιά θα μείνουν πίσω στα μαθήματά τους, αρκετά θα χάσουν τη χρονιά τους και ίσως ορισμένα εγκαταλείψουν το σχολείο

Χιλιάδες παιδιά θα μείνουν πίσω

Όπως μας λέει η ταμίας της Ένωσης Εκπαιδευτικών της ελληνικής ως δεύτερης ξένης γλώσσας, Βαγγελίτσα Κοντοδήμα, «Το υπουργείο δεν κρίνει απαραίτητη την υποστήριξη χιλιάδων μαθητών, που προέρχονται από όλα τα μέρη του κόσμου. Πώς θα μπορέσουν φέτος να παρακολουθήσουν το σχολείο τα παιδιά και να ενταχθούν στη σχολική κοινότητα, όταν δεν έχουν την ευχέρεια της ελληνικής γλώσσας;» Οι εξειδικευμένοι καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που συμμετείχαν στο πρόγραμμα παρευρίσκονταν στην αίθουσα κατά τη διάρκεια του μαθήματος, στο πλευρό των μεταναστών μαθητών, και τους βοηθούσαν να κατανοήσουν το μάθημα. Αν χρειάζονταν περαιτέρω βοήθεια λειτουργούσαν παράλληλα και ειδικά τμήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. «Φέτος, που δεν θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα όπως μας ξεκαθάρισε και το υπουργείο, τα παιδιά θα μείνουν πίσω στα μαθήματά τους, αρκετά θα χάσουν τη χρονιά τους και ίσως ορισμένα εγκαταλείψουν το σχολείο», μας εξηγεί η καθηγήτρια Γ.∆., που δίδασκε σε σχολείο του

Ιωάννα ∆ρόσου

φαρμακευτική πολιτική που έχει ακολουθήσει όλο το προηγούμενο διάστημα η κυβέρνηση και το υπουργείο Υγείας, με το επικοινωνιακό επιχείρημα της μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης στη χώρα, έχει οδηγήσει σε μια τραγική πια κατάσταση ασφαλισμένους και ανασφάλιστους ασθενείς. Με το πρόσφατα ψηφισθέν νομοσχέδιο υγείας κατηγοριοποιούνται οι ασθένειες και το κόστος τους σε βάρος των πραγματικών αναγκών των ασθενών. Μια άλλη όμως κατηγοριοποίηση ανθρώπων έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό και έχει μάλιστα θεσμοθετηθεί. Οι άνθρωποι με βάση τις ανάγκες υγείας και περίθαλψης τους χωρίζονται σε: ασφαλισμένους, ανασφάλιστους με βιβλιάριο πρόνοιας, ανασφάλιστους με ΑΜΚΑ και χωρίς, ανασφάλιστους με κουπόνι υγείας (health voucher), ανασφάλιστους χωρίς κάτι από τα παραπάνω, ανασφάλιστους μετανάστες με χαρτιά και ανασφάλιστους μετανάστες χωρίς χαρτιά. Εκτός από τους τελευταίους, οι οποίοι δεν έχουν καμία απολύτως πρόσβαση σε δημόσια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όλες οι υπόλοιπες «κατηγορίες» ασθενών έχουν ένα κοινό πρόβλημα να αντιμετωπίσουν. Την πρόσβασή τους στη φαρμακευτική περίθαλψη.

Ένα μαθηματικό παράδοξο

Η μεγάλη αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ασφαλισμένων και των ανασφάλιστων στην αγορά φαρμάκων έχει γίνει δυσβάσταχτη, ειδικά αν συνυπολογίσει κάποιος τη μείωση μισθών και συντάξεων. Σε ανακοίνωση του Συντονιστικού Κοινωνικών Ιατρείων Φαρμακείων Αλληλεγγύης Αττικής αποτυπώνεται με συγκεκριμένα παραδείγματα συνταγών ασθενών το πώς έχει συμβεί αυτό το παράδοξο. Αναφέρεται στην ανακοίνωση των ιατρείων αλληλεγγύης: «Μετά την κατακραυγή που έχει ξεση-

Έξαρση της μερικής και εκ περιτροπής εργασίας

Ένας στους δύο μισθωτούς με 150 έως 800 ευρώ το μήνα μεικτά

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η υγεία με τα μαθηματικά της κυβέρνησης Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

κώσει το θέμα των πάνω από τρία εκατ. ανασφάλιστων πολιτών, η κυβέρνηση αποφάσισε να πάρει μέτρα για την φαρμακευτική περίθαλψη τους. Εδώ ξεκινάει ένα “μαθηματικό παράδοξο”: ∆ιατηρεί σταθερό τον προϋπολογισμό για τη φαρμακευτική δαπάνη στο 1,9 δισ ευρώ. Στο πρώτο εξάμηνο τον έχει ήδη υπερβεί κατά 150 εκατ., εντάσσει μέσα σε αυτόν για το δεύτερο εξάμηνο του 2014 τη δαπάνη για τους ανασφάλιστους που θα είναι 100 εκατ.». Πως όμως γίνεται αυτό; 1) Στους ανασφάλιστους εντάσσει όλους τους ανασφάλιστους έλληνες πολίτες και μετανάστες με χαρτιά. Οι χωρίς

κυβέρνηση εξακολουθεί, εμμένοντας στο δόγμα του «success story», να βλέπει θετικά σημάδια στην ελληνική οικονομία και, κατ’ επέκταση, στην αγορά εργασίας. Ο πρωθυπουργός συνεχίζει να δηλώνει ότι «η Ελλάδα βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης», ενώ η κατάσταση που βιώνουν οι πολίτες -και στην προκειμένη όσοι ακόμη έχουν μια θέση στην αγορά εργασίας- μόνο «σημάδια ανάπτυξης» δεν παρουσιάζει. Τουναντίον, επιβεβαιώνει ότι η «Νέα Ελλάδα» των κυβερνητικών εταίρων διαμορφώνεται στη βάση των άκρως «ελαστικών» μορφών απασχόλησης και των αμοιβών - «ρεγάλο». Με τους «δρεπανηφόρους» μνημονιακούς νόμους (όπως της κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων και της καθιέρωσης της κατώτατης, μηνιαίας αμοιβής για πλήρη απασχόληση στα 510 ευρώ, μεικτά για νέους και στα 586 ευρώ, μεικτά, για τους άνω των 25 ετών) να αφομοιώνονται από την αγορά όλο και περισσότερο, τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας (σύστημα «Εργάνη») στο περιθώριο των αποπροσανατολιστικών δηλώσεων παραπέμπουν μόνο σε «μελανά» συμπεράσματα: Ο ένας στους δύο μισθωτούς αμεί-

χαρτιά δεν υπάρχουν. 2) Aκόμη 120 φάρμακα εκτός συνταγογράφησης προστέθηκαν στη λίστα με υπουργική απόφαση Βορίδη. Τα ΜΗΣΥΦΑ (μη συνταγογραφούμενα φάρμακα) έφτασαν τα 1310. Όπως καταλαβαίνετε έτσι γίνεται και θα συνεχίσει να γίνεται η εξυγίανση των ταμείων καθώς θα μειώνονται τα συνταγογραφούμενα φάρμακα και ο ασθενής-άνεργος, χαμηλοσυνταξιούχος, κλπ θα πρέπει να πληρώνει από τη τσέπη του (πως άραγε;) το φάρμακο. 3) Οι ανασφάλιστοι θα πληρώνουν τη συμμετοχή τους όπως οι υπόλοιποι

βεται με ποσά από περίπου 150 μέχρι και –στην καλύτερη- περίπτωση 800 ευρώ το μήνα, μεικτά!

Αμοιβές πείνας

Μάλιστα, το ποσοστό των «φτωχών» μισθωτών αυξάνεται κάθε μήνα με ξέφρενους ρυθμούς. Μόνο μέσα στους πρώτους 8 μήνες του 2014, η μια στις δύο προσλήψεις αφορούσαν σε θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόληση. Οι μηνιαίες αμοιβές για τη συγκεκριμένη κατηγορία εργαζομένων κυμαίνονται πολύ πιο χαμηλά από τον κατώτατο «μνημονιακό» μισθό των 511 ή 586 ευρώ το μήνα, μεικτά (ανάλογα με την ηλικία). Υπολογίζεται ότι οι μισθοί τους, κατά μέσο όρο, κινούνται κάτω από τα 300 ευρώ το μήνα, μεικτά, με δεδομένο ότι για έναν μερικώς απασχολούμενο η μηναία επίσημη αμοιβή, για παράδειγμα, είναι 255 ευρώ το μήνα, εάν είναι κάτω των 25 ετών, και… 293 ευρώ το μήνα, εάν είναι μεγαλύτερος. Έτσι, με τις σαρωτικές αλλαγές τις οποίες προώθησαν οι κυβερνήσεις των μνημονίων από το 2010 και μετά να αφομοιώνονται από την αγορά, η Ελλάδα μοι-

ασφαλισμένοι. Μια συμμετοχή που είναι δυσβάσταχτη ήδη για τους χαμηλόμισθους και τους συνταξιούχους και που συνεχώς αυξάνεται. Η συνταγή γράφει συμμετοχή 0 ή 10 ή 25% αλλά η πραγματικότητα είναι άλλη. Κάθε φάρμακο έχει λιανική τιμή (ΛΤ)και ασφαλιστική τιμή(ΑΣ). Η συμμετοχή αναφέρεται στην ασφαλιστική τιμή. Τη διαφορά ανάμεσα σε ΛΤ και ΑΤ την πληρώνει ο ασθενής συν ένα ευρώ ανά συνταγή. Αυτό ισχύει είτε το φάρμακο είναι γενόσημο είτε πρωτότυπο» Και ένα παράδειγμα: Crestor 40mg, αντιλιπιδαιμικό φάρμακο, με συμμετοχή 25%. Με ΛΤ 21,73 και AT 8.42, η διαφορά τους είναι 13,31. Το 25% του 8,42 είναι 2,11. Τέλος έχουμε 1 ευρώ ανά συνταγή. Άρα ο ασθενής πληρώνει 16,42 (13,31 + 2,11 + 1). Το ταμείο πληρώνει 5,31 (21,73 – 16,42) Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι αν όλα αυτά είναι ιατρική ή μπακαλική. 4) Με βάση το Ν.4270/2014 και την υπουργική απόφαση που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Β 1753/28/06/2014: Οι συνταγές των ανασφάλιστων θα καταχωρούνται σε ξεχωριστό κωδικό από τις υπόλοιπες του ΕΟΠΥΥ. Θα είναι σαν άλλο ταμείο. Θα κατατίθενται μαζί με τις άλλες, αλλά σε αυτοτελή φάκελο και δικό τους τιμολόγιο. Θα θεσπιστούν ειδικές εκπτώσεις, ειδικά περιθώρια κέρδους και rebates. Αυτές οι συνταγές μόλις ξεκίνησαν. Από Σεπτέμβρη θα έχουν ουσιαστική κί-

“

Σύμφωνα με την «Εργάνη», από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2014, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 1.020.887 προσλήψεις. Από αυτές, οι 480.693 (ποσοστό 47% επί του συνόλου) αφορούν σε θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης. άζει να έχει μετατραπεί, στο σύνολό της, σε μια ειδική οικονομική ζώνη. Τα στοιχεία των προσλήψεων μέσα στους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους είναι αποκαλυπτικά.

Η «ισοπέδωση» συνεχίζεται και το 2014

Σύμφωνα με την «Εργάνη», από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2014, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 1.020.887 προσλήψεις. Από αυτές, οι 480.693 (ποσοστό 47% επί του συνόλου) αφορούν σε θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης. Τι σημαίνει αυτό; Ο ένας στους δύο από όσους κατάφεραν να βρουν μια θέση μέσα σε μια αγορά που διαρκώς συρρικνώνεται, δουλεύουν είτε λιγότερες από 8 ώρες την ημέρα (μερική) είτε μερικές ημέρες τον μήνα (εκ περιτροπής εργασία) και έτσι

νηση. Αυτό σημαίνει ότι η πληρωμή τους θα είναι για τον ∆εκέμβρη. Πρώτα βέβαια θα θεσπιστούν οι ειδικές ρυθμίσεις όπως έχει αποφασιστεί, ώστε το ποσοστό κέρδους να είναι μηδαμινό. Τον ∆εκέμβρη όμως θα έχει χρήματα ο ΕΟΠΥΥ όταν παραμένει με αυτό τον άθλιο και ελλειμματικό προϋπολογισμό; ∆εν σας φαίνονται πολύ ύποπτα τα περί ξεχωριστών παραστατικών και ειδικών συνθηκών; Με όλα αυτά όμως λύνεται το παράδοξο του πράγματος. Η “κοινωνική πολιτική” της κυβέρνησης γίνεται στις πλάτες των φαρμακοποιών αλλά και των ίδιων των ασθενών ασφαλισμένων και μη».

Χωρίς φάρμακα

Την προηγούμενη Πέμπτη κατατέθηκε από τον Βασίλη Κυριακάκη, βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, επίκαιρη ερώτηση για τη μη χορήγηση φαρμάκων σε ανασφάλιστους με βιβλιάριο πρόνοιας. Οι ασθενείς αυτοί δικαιούνται φάρμακα από τα νοσοκομεία, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις δεν τους χορηγούνται λόγω έλλειψης στο νοσοκομείο ή δεν τους δίνονται με απόφαση της διοίκησης λόγω χαμηλού προυπολογισμού. Ασθενείς με χρόνιες παθήσεις και με αγωγές υψηλού κόστους τρέχουν από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για να εξασφαλίσουν το απαραίτητο για τη ζωή τους φάρμακο. •

αμείβονται με περίπου 150 έως και 300 με 400 ευρώ το μήνα, μεικτά. Συνολικά, από τους 1.371.450 μισθωτούς της χώρας (στοιχεία «Εργάνης») οι 277.532 (ποσοστό 20,24% επί του συνόλου) είναι μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης με αμοιβές οι οποίες ούτε «ρεγάλο» δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Τα ποσοστά των «ελαστικών» μορφών εργασίας, προ μνημονίων, ήταν σχεδόν κατά το ήμισυ μειωμένα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα μέσα του 2009, το ποσοστό της μερικής απασχόλησης επί του συνόλου των μισθωτών δεν ξεπερνούσε το 6%. Σήμερα, με βάση την Ελληνική Στατιστική Αρχή είναι ήδη στο 9,4% και συνεχίζει να αυξάνεται. Στο ποσοστό του 20,24% των φτωχά αμειβόμενων μισθωτών υπό το καθεστώς της μερικής και της εκ περιτροπής εργασίας προστίθενται εκατοντάδες χιλιάδες απασχολούμενοι οι οποίοι αμείβονται με τον κατώτατο, μνημονιακό μισθό. Με βάση τα επίσημα στοιχεία: α) 105.401 εργαζόμενοι (7,79% επί του συνόλου) λαμβάνουν από 501 έως και 600 ευρώ το μήνα, μεικτά, β) 105.523 (7,69%) αμείβονται με 601 έως 700 ευρώ το μήνα μεικτά και γ) 106.271 (7,75%) με 701 έως και 800 ευρώ. Σημειώνεται ότι εντός των κατηγοριών αυτών περιλαμβάνονται χιλιάδες «ενοικιαζόμενοι» -από ιδιωτικές εταιρίες εξεύρεσης απασχόλησης- εργαζόμενοι σε τρίτους εργοδότες. Συνολικά, από 501 έως και 800 ευρώ το μήνα μεικτά, δηλαδή με μισθούς οι οποίοι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα «προς το ζην», αμείβονται σήμερα πλέον, 317.195 εργαζόμενοι. Μαζί με όσους απασχολούνται με καθεστώς μερικής ή εκ περιτροπής εργασία και λαμβάνουν κάθε μήνα από 150 μέχρι και 300 με 400 ευρώ, μεικτά, ο αριθμός τους ανέρχεται στα 594.727 άτομα (ποσοστό 43,4% επί του συνόλου των μισθωτών!). Νάσος Χατζητσάκος

“

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Το πρόγραμμά μας ανέκαθεν προβλέπει περιουσιολόγιο γιατί επιδιώκουμε να αντλήσουμε άμεσα έσοδα για την ανακούφιση των πληττόμενων κοινωνικών κατηγοριών και μέσω της φορολόγησης του πλούτου.

Η φορολόγηση του πλούτου και η Αριστερά Του Χρήστου Λάσκου

ο βιβλίο που κάνει κυριολεκτικά θραύση παγκοσμίως είναι το Capital in the 21st Century (Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα). Το βιβλίο του Πικετύ είναι χωρίς αμφιβολία αυτό που διαβάστηκε και συζητήθηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στον αιώνα που διανύουμε. Αποτελεί το απόλυτο bestseller στις ΗΠΑ και ολόκληρο τον κόσμο από τη στιγμή που εκδόθηκε και προσανατολίζει σε σημαντικό βαθμό τη συζήτηση για τα οικονομικά ζητήματα σε πλανητικό επίπεδο. Ο Πικετύ δεν θα μπορούσε να καταχωριστεί πολιτικά αριστερότερα από μια δεξιά εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας. Πρώην σύμβουλος του Ολάντ, τεχνοκράτης κοντά στο Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα για μεγάλο διάστημα, δεν έχει τη παραμικρή συμπάθεια προς οποιουδήποτε είδους αντικαπιταλισμό. Το αντίθετο: η παρέμβασή του θεωρεί πως συμβάλλει στη διάσωση του συστήματος σε μια στιγμή μείζονος ανισορροπίας. Ας δούμε, όμως, περί τίνος πρόκειται.

Η πορεία των ανισοτήτων

Το Capital in the 21st Century είναι πραγματικά ένα μνημειώδες έργο, το οποίο παρακολουθεί την εξέλιξη του καπιταλισμού σε κλίμακα αιώνων. Αξιοποιώντας εκτεταμένες σειρές στοιχείων αποδεικνύει πως υφίσταται μια σαφής αύξηση των ανισοτήτων στην κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου στην πορεία της καπιταλιστικής περιόδου της ιστορίας, η οποία θεωρεί πως συνιστά «την κεντρική αντίφαση του καπιταλισμού». Με τα δικά του λόγια, «το τελικό συμπέρασμα της μελέτης μου είναι πως μια οικονομία της αγοράς βασισμένη στην ιδιωτική ιδιοκτησία, αν αφεθεί… αναπτύσσει ισχυρότατες τάσεις απόκλισης, οι οποίες αποτελούν πιθανές απειλές για τις δημοκρατικές κοινωνίες» (σελ. 571). Κοινώς, το συμπέρασμα είναι πως από το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει επισυμβεί μια τεράστια αύξηση των ανισοτήτων, η οποία, μάλιστα, είναι πολύ πιθανό πως θα διευρυνθεί στα επόμενα χρόνια. Αυτές οι ανισότητες είναι θεμελιωδώς παρασιτικές, στο μέτρο που δεν εξηγούνται από κανενός είδους αξιοκρατικές διανομές, αλλά αποκλειστικά και μόνο από την κληρονομιά πλούτου και προνομίων.

Ο Πικετύ ανιχνεύει στη διάρκεια του σύντομου εικοστού αιώνα μια πορεία των ανισοτήτων στον πλούτο σχήματος U. Εκκινώντας από το 1914 έχουμε μια μείωση των ανισοτήτων, που οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην πελώρια καταστροφή πλούτου που σήμαναν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και η Μεγάλη Ύφεση του Μεσοπολέμου, ενώ μετά από το 1945 αρχίζει μια αύξηση, που αντιστοιχεί στη «φυσική» τάση της καπιταλιστικής δυναμικής και οδηγεί την κατάσταση σε ακραία όρια. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως ο 21ος αιώνας θα είναι πολύ περισσότερο άνισος ακόμη και από το 19ο. Προκειμένου, λοιπόν να αντιμετωπιστεί αυτή η εξέλιξη, καθώς και η πιθανή κοινωνική έκρηξη, θα πρέπει να επιβληθεί σε παγκόσμιο επίπεδο φορολογία στον πλούτο, ως αντεπιδρώσα ενέργεια έτσι ώστε τουλάχιστον να μετριαστεί αυτή η νομοτελειακή για τον καπιταλισμό εξέλιξη.

Η ανάγκη φορολόγησης του πλούτου

Πολλά θα μπορούσε ένας μαρξιστής να προσάψει στο βιβλίο του Πικετύ –και πολλά έχουν ήδη προσαφθεί. Εδώ, ωστόσο, το θέμα μου δεν είναι αυτό1. Ό,τι με ενδιαφέρει είναι να δείξω πως ακόμη και οι μετριοπαθέστερες φωνές καλούν σε φορολόγηση του πλούτου. Και η κλήση προκαλεί το ενδιαφέρον ευ-

ρύτατων, ακόμη και ακραία φιλοκαπιταλιστικών κύκλων. Προς επίρρωση αυτού του ισχυρισμού –και ανεξάρτητα από το βιβλίο του Πικετύ- πολλές συντηρητικές δεξαμενές σκέψης, στην προσπάθειά τους να απαντήσουν στο μείζον πρόβλημα της χρέωσης των καπιταλιστικών οικονομιών, που κάνει εξαιρετικά επισφαλή την πορεία για υπέρβαση της κρίσης, διατυπώνουν προτάσεις φορολόγησης της περιουσίας προστρέχοντας στην πραγματικότητα σε αυτό που συνέβη μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην μεταπολεμική «χρυσή τριακονταετία», Στη Γερμανία, κύκλοι του Ινστιτούτου για την Οικονομική Ανάπτυξη (DIW), προτείνουν έκτακτη εισφορά της τάξης του 10% στα 4,5 εκατομμύρια πλουσιότερα νοικοκυριά ώστε να συγκεντρωθούν περί τα 230 δισ. ευρώ, ενώ στη Γαλλία προτείνεται από αντίστοιχους συστημικούς κύκλους εισφορά 17% στις μεγάλες καταθέσεις προκειμένου να περιοριστεί σημαντικά το δημόσιο χρέος, που αναμένεται να προσεγγίσει τα 2τρισ. μέσα στο 2014. Όπως έγραψε η Εφημερίδα των Συντακτών στις 5 Νοεμβρίου του 2013, «[α]νάλογη εκτίμηση για την αναγκαιότητα μιας έκτακτης φορολόγησης 10% επί των περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να μειωθούν τα κρατικά χρέη, είχε διατυπώσει τον περασμένο Απρίλιο και ο επικεφαλής της Saxo Bank, Steen

Jakobsen. Ο «σπόρος» της ιδέας για τη φορολόγηση [του πλούτου] είχε πέσει ήδη από το 2011, όταν ο αμερικανικός κολοσσός Boston Consulting Group είχε προτείνει σε έκθεσή του την επιβολή μιας παγκόσμιας έκτακτης εισφοράς 30% επί όλων των περιουσιακών στοιχείων στα μεσαία και υψηλά εισοδήματα ως την αποδοτικότερη λύση για να μειωθεί το παγκόσμιο χρέος». Όπως σημειώνεται σε αυτή τη μελέτη, δεδομένου πως το υπερβάλλον χρέος είναι 20 τρισ. δολάρια και οι πλουσιότερες κοινωνικές τάξεις κατέχουν πλούτο 74 τρισ. δολάρια, μια τέτοιας έκτασης παρέμβαση θα μπορούσε να επαναφέρει το χρέος σε βιώσιμα επίπεδα. Όπως προαναφέρθηκε, οι λόγοι για τους οποίους σοσιαλφιλελεύθεροι και δεξιοί ενδιαφέρονται εργωδώς για τη φορολόγηση του πλούτου εκτείνονται από τους φόβους πως η συνέχιση της ίδιας κατάστασης δεν επαναφέρει στην επικαιρότητα μόνο τις περιγραφές της εξαθλίωσης που έκαναν η Τζέην Ώστεν και ο Μπαλζάκ, αλλά μαζί και την εξεγερσιακή δυναμική, που έδωσε τις μεγάλες Επαναστάσεις του παρελθόντος μέχρι την ανησυχία πως τα πράγματα στην παγκόσμια οικονομία δεν πρόκειται να διορθωθούν όσο συνεχίζεται η αργή απομόχλευση των χρεών και δεν αναλαμβάνεται μια εκτεταμένη καταστροφή κεφαλαίου, που αποτελεί τον αναγκαίο όρο για μια πραγματική ανάκαμψη. Ανεξαρτήτως, πάντως, του λόγου για τον οποίο γίνεται αυτό, η πραγματικότητα είναι πως το συστημικό πολιτικό φάσμα συζητάει πολύ σοβαρά την ανάγκη φορολόγησης του πλούτου.

Η τοποθέτηση της Αριστεράς

Και η Αριστερά; Το λογικό θα ήταν η δική της τοποθέτηση να είναι σε πολύ ριζοσπαστικότερη κατεύθυνση. Άλλωστε, υπάρχει μια μακρά παράδοση από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο -του οποίου το προγραμματικό αίτημα αρ. 3 ήταν η κατάργηση του κληρονομικού δικαιώματος- και το Πρόγραμμα της Ερφούρτης και εντεύθεν στο συγκεκριμένο ζήτημα, βάσει της οποίας η φορολόγηση του συσσωρευμένου πλούτου συνιστά αδιαπραγμάτευτο αίτημα του εργατικού κινήματος και του μεταβατικού προγράμματός του. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το Πρόγραμμα του Γαλλικού Εργατικού Κόμματος του 1880, την εισαγωγή του

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014 οποίου συνέταξε ο ίδιος ο Μαρξ και όπου το σημείο 12 είναι: «Κατάργηση όλων των έμμεσων φόρων και μεταβολή των άμεσων φόρων σε μια προοδευτική φορολογία όλων των εισοδημάτων πέραν των 3000 φράγκων. Απαγόρευση της κληρονομιάς εκ πλαγίου και κάθε κληρονομιάς σε κατευθείαν γραμμή για ποσά που ξεπερνούν τα 20.000 φράγκα». Ας έλθω, όμως στην τωρινή συζήτηση. Όπως έχω ξαναγράψει2, “θεωρώ πως έχουμε δίκιο να σαρκάζουμε με τις πρακτικές της κυβέρνησης, η οποία επιτίθεται στην ακίνητη ιδιοκτησία, ενώ εξελέγη μέσα σε οιμωγές για τον «ερυθρό κίνδυνο» απαλλοτρίωσης των σπιτιών. ∆εν ακούω, ωστόσο, με καμιά συμπάθεια επιχειρήματα, που εκφράστηκαν από τις γραμμές μας ως εάν να ήταν η άποψη του κόμματος, σύμφωνα με τα οποία εμφανιζόμαστε ως οι κατεξοχήν υπερασπιστές της… ατομικής ιδιοκτησίας. Προσέξτε: όχι της πρώτης κατοικίας, αλλά γενικώς και αορίστως. Σχεδόν σα να μην τίθεται ζήτημα φορολόγησης του συσσωρευμένου πλούτου. Σε μια άλλη εκδοχή, κυρίως από την πλευρά του Αριστερού Ρεύματος, εμφανίστηκε και η ιδέα πως φορολογήσιμα θα έπρεπε να είναι μόνο όσα περιουσιακά στοιχεία αποφέρουν εισόδημα στον κάτοχό τους. Πάει να πει, δηλαδή, πως αν διαθέτω περιουσία πέντε εκατομμυρίων ευρώ, η οποία δεν αξιοποιείται άμεσα, δεν έχω να «φοβάμαι» τίποτε από μια κυβέρνηση της αριστεράς! Επιπλέον, υπήρξα αυτήκοος μάρτυρας και της άποψης πως η αυτοτελής φορολόγηση των εσόδων από ενοίκια θα διατηρηθεί! Πράγμα απίστευτο αν κατανοήσουμε τι σημαίνει. Και σημαίνει πως το εισόδημα από μισθωτή εργασία θα φορολογείται στην κλίμακα, ενώ το εισόδημα από ιδιοκτησία όχι”.

Να κάνουμε αυτήν τη συζήτηση

∆εν είναι παράξενα όλα αυτά; Και δεν ρωτάω για λόγους κομμουνιστικής εμμονής –που κι έτσι δεν θα πείραζε- αλλά για λόγους εντελώς πρακτικούς. Μπορείς ν’ ασκήσεις κοινωνική πολιτική αν δεν «ενοχλήσεις» το συσσωρευμένο πλούτο; Η απάντηση είναι, προφανώς όχι. Το πρόγραμμά μας ανέκαθεν προβλέπει περιουσιολόγιο3 γιατί επιδιώκουμε να αντλήσουμε άμεσα έσοδα για την ανακούφιση των πληττόμενων κοινωνικών κατηγοριών και μέσω της φορολόγησης του πλούτου. Προτείνω, λοιπόν, να κάνουμε αυτήν τη συζήτηση ανοιχτά και σε βάθος, πολύ άμεσα. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο θα προσθέσουμε σημαντικά επιχειρήματα για τη στήριξη της μεγάλης προσπάθειας που κάνουμε. Το κυριότερο είναι πως θα επαναφέρουμε στην καθημερινή μας πολιτική παρέμβαση της σωστές διαχωριστικές: στην θέση ενός αδιαφοροποίητου λαϊκομετωπισμού την ταξική προσέγγιση, που δεν μπερδεύει την παρθένα με το Σατανά. Που ξέρει πως είναι άλλο ο άνεργος, άλλο η υπάλληλος των 300 ευρώ στο εμπορικό ή ο εκπαιδευτικός των 800 ευρώ και άλλο, έως εντελώς άλλο, ο ιδιοκτήτης και ο εργοδότης, ακόμη και ο «μεσαίος». Τόσο άλλος, που πολλές φορές οι αντιθέσεις μεταξύ τους είναι ανταγωνιστικές. Οπότε, γρήγορα έρχεται η ώρα να αποφασίσεις με ποιόν θα πας και ποιόν θα αφήσεις. Κι αν επιμείνεις να το αποφεύγεις στο διηνεκές δεν υπάρχει καμία περίπτωση να μην το πληρώσεις.

Σημειώσεις

1 Βλ. Πέτρος Σταύρου, Για το βιβλίο του Piketty, το Κεφάλαιο και τις ανισότητες, RedNotebook, 13 Ιουνίου 2014 2 Βλ. Χρήστος Λάσκος, Κρίση και αριστερή πολιτική, Νήσος, 2014 3 Για μια σοβαρή και περιεκτική πραγμάτευση του ζητήματος βλ. Φραγκίσκος Κουτεντάκης, ΕΝΦΙΑ και φόρος καθαρής περιουσίας, Αυγή, 4 Σεπτεμβρίου 2014

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το χρέος, η δημιουργία χρήματος και το κοινό συμφέρον Του Πέτρου Λινάρδου Ριλμόν

νωρίζουμε ότι τόσο η νεοφιλελεύθερη στροφή στη διαχείριση των καπιταλιστικών οικονομιών, όσο και η κρίση στη συνέχεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, συνδέονται με την παραχώρηση στις ιδιωτικές τράπεζες του – αποκλειστικού στην Ευρώπη – δικαιώματος της δημιουργίας χρήματος. Η κρίση χρέους αποκάλυψε με θεαματικό τρόπο ότι η κερδοφορία του κεφαλαίου έπαψε να συνδέεται, κατά κύριο λόγο, με την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής οικονομίας, και εξαρτάται πλέον από τη δυνατότητα του τραπεζικού τομέα να αντλήσει προσόδους, με τη βοήθεια του κράτους, μειώνοντας εισοδήματα ή καταστρέφοντας παραγωγικό δυναμικό. Το αυθαίρετο δικαίωμα ιδιωτών δανειστών να νομιμοποιήσουν και να εκμεταλλευτούν ως το τέλος, μη βιώσιμες στην πραγματικότητα “επενδυτικές” επιλογές, μετατρέπει την οικονομική πολιτική σε ένα σύνολο εργαλείων για την εξασφάλιση, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, της βραχυπρόθεσμης κερδοφορίας του φαραωνικού τραπεζικού συστήματος. Όπως έχουμε δει στην Ελλάδα, με τον πλέον καθαρό τρόπο, αυτό το δικαίωμα αλλοιώνει όλες τις λειτουργίες της καπιταλιστικής οικονομίας που θα μπορούσαν να επιτρέψουν την αναπαραγωγή της.

Αυτό που πρέπει να γίνει

Η ζήτηση και η απασχόληση παραγωγικού και ανθρώπινου δυναμικού συρρικνώνονται, επενδύσεις δεν πραγματοποιούνται παρά την κατάρρευση του εργατικού κόστους, γενικεύεται η αντιπαράθεση κοινωνικών ομάδων που παλεύουν να επιβιώσουν χωρίς να μπορούν να συμβάλουν στη χάραξη μιας προοπτικής για το μέλλον, δεν υπάρχουν θεσμοί άσκησης πολιτικής, παρά διευκολύνσεις μεμονωμένων επενδυτών ή συμφερόντων. ∆εν έχουμε μία οικονομία που απλώς επιβραδύνεται και μπορεί επομένως να ανακάμψει, αλλά μία οικονομική δομή που αποδιαρθρώνεται και ένα θεσμικό πλαίσιο που χάνει την οποιαδήποτε συνοχή. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν αποτελεί αναγνώριση της αποτυχίας των μετόχων (και αυτών που διαχειρίστηκαν τους τίτλους τους) σε ό,τι αφορά το δανεισμό της οικονομίας, αλλά αποτελεί συμβιβασμό μαζί τους, και αναγνώριση του δικαιώματός τους να συνεχίσουν να αντλούν κέρδη σε βάρος των πολιτών, των φορολογουμένων και του παραγωγικού δυναμικού. Για να συνεχίσει να λειτουργεί η οικονομία και να καλύπτονται οι ανάγκες του πληθυσμού αυτό που πρέπει και μπορεί να γίνει είναι να μην αναγνωριστεί αυτό το δικαίωμα για το σύνολο του ιδιωτικού τραπεζικού κεφαλαίου (με εξαίρεση τις μετοχές που μπορεί να θεωρηθούν αποταμίευση) και να δημιουργηθεί από την κεντρική τράπεζα το χρήμα που είναι αναγκαίο, ως δημόσια δαπάνη ή ως τραπεζικός δανεισμός, για την ενερ-

“

Από τη στιγμή που αποφασίζεται η δημιουργία χρήματος που θα ενισχύσει τη ρευστότητα και τη ζήτηση, η κατανόηση και αξιοποίηση των περιφερειακών δυνατοτήτων, και άρα η ένταξη των δαπανών και χρηματοδοτήσεων σε ένα σχεδιασμό, διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη παρέμβαση.

γοποίηση του υπάρχοντος υλικού και ανθρώπινου δυναμικού. Αν και τεχνικά εύκολη, αυτή η επιλογή προσκρούει προφανώς σε σοβαρά εμπόδια που είναι συνάρτηση των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών. Ενώ όμως αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανασυγκρότηση των οικονομιών και των κοινωνιών που (στον ένα ή τον άλλο βαθμό) πλήττονται από τη νεοφιλελεύθερη διαχείριση, δεν μπορεί να αξιοποιηθεί χωρίς την εγκαθίδρυση θεσμών και οργάνων σχεδιασμού της ανασυγκρότησης. Η αναγκαία εγκαθίδρυση του δημόσιου ελέγχου επί της δημιουργίας χρήματος, προϋποθέτει ότι δημιουργούνται οι συνθήκες για συλλογικές αποφάσεις σε ό,τι αφορά τη διοχέτευση του χρήματος αυτού σε δαπάνες και χρηματοδοτήσεις. Όταν περνάμε από ένα σύστημα ιδιωτικού ελέγχου της δημιουργίας χρήματος και διαχείρισής του προς όφελος της ιδιωτικής κερδοφορίας, σε ένα σύστημα δημιουργίας χρήματος για το κοινό όφελος, είναι αναγκαίο να υπάρχουν διαδικασίες και εργαλεία για τον καθορισμό και την ικανοποίηση των κοινών αναγκών και γενικότερων επιλογών.

Μια ολοκληρωμένη παρέμβαση

Η διαγραφή χρεών και η επιδίωξη της χρηματοδότησης των δημοσίων δαπανών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι στόχοι που εντάσσονται σε έναν σωστό προσανατολισμό, αλλά μπορεί να υπάρξουν συμβιβαστικές αποφάσεις οι οποίες δεν προσφέρουν επαρκή περιθώρια για τη χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης. Από την άλλη μεριά, όμως, τόσο η κλιμάκωση των διεκδικήσεων για δημόσιο έλεγχο της δημιουργίας χρήματος, όσο και η διατύπωση στόχων για τη αξιοποίησή του, απαιτούν την επεξεργασία προτάσεων και την υλοποίηση δράσεων που εμπεριέχουν τη λογική του σχεδιασμού για την κάλυψη αναγκών. Τα συμπληρωματικά νομίσματα, τα οποία για να δημιουργηθούν απαιτούν ευρείες κοινωνικές και πολιτικές συμφωνίες, μπορούν να συνδυάσουν τη δημιουργία νέου χρήματος με το σχεδιασμό της παραγωγής αγαθών ή υπηρεσιών σε ολοκληρωμένα περιφερειακά συστήματα, για την κάλυψη παραγωγικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αναγκών. Από τη στιγμή που αποφασίζεται η δημιουργία χρήματος που θα ενισχύσει τη ρευστότητα και τη ζήτηση, η κατανόηση και αξιοποίηση των περιφερειακών δυνατοτήτων, και άρα η ένταξη των δαπανών και χρηματοδοτήσεων σε ένα σχεδιασμό, διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη παρέμβαση.

Προτεραιότητα στην ανάγκη για κατοικία

Σχετικά με τα “κόκκινα” στεγαστικά δάνεια, χρειάζεται να αντιστραφεί η “τραπεζική” προσέγγιση και να δοθεί προτεραιότητα στην ανάγκη για κατοικία, ως μέρος της κοινωνικής πολιτικής. Η ανάγκη αυτή δεν μπορεί να καλυφθεί μέσω ενός συμβιβασμού με το τραπεζικό κεφάλαιο που όχι μόνο αύξησε τα δάνεια πέρα των υπαρκτών δυνατοτήτων, αλλά στη συνέχεια επεδίωξε και πέτυχε τη μείωση των εισοδημάτων των οφειλετών. Η επίτευξη του δημόσιου ελέγχου της δημιουργίας χρήματος, σημαίνει ότι θα σχεδιαστεί η πολιτική κατοικίας, ανάλογα με τις παραγωγικές δυνατότητες και όχι την προστασία της κερδοφορίας των ιδιωτικών κεφαλαίων. Αλλά και η ευρύτερης σημασίας δημιουργία αναπτυξιακής τράπεζας, και τραπεζών ειδικού σκοπού, συνδέεται με την προοπτική να αμφισβητηθεί και στη συνέχεια να καταργηθεί ο έλεγχος της δημιουργίας χρήματος από το ιδιωτικό τραπεζικό κεφάλαιο. Η εποχή αυτή πρέπει να τελειώσει, ώστε να είναι δυνατή η κυριαρχία ορθολογικών προσεγγίσεων σε ό,τι αφορά τις οικονομικές και κοινωνικές επιλογές. •

∆ΙΑΛΟΓΟΣ

“

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Ποιες είναι οι πολιτικές προϋποθέσεις για να δοθεί λύση στο Κυπριακό και πώς οικοδομούνται; ∆εν θα μπορούσε να είχε μια διαφορετική, προοδευτική εξέλιξη το «όχι» στο σχέδιο Ανάν, ή πιο πρόσφατα, η άρνηση του εκβιασμού της Ε.Ε. απέναντι στην κυπριακή οικονομία;

Και o Ερντoγάν πήγε στο Μπρονξ... Για τη συζήτηση σχετικά με το Κυπριακό ∆ιάβασα το άρθρο του σ. Αδάμου Ζαχαριάδη (στο εξής Α.Ζ.) στην «Εποχή» με τίτλο «Ένας Ελληνοκύπριος στο Μπρονξ» που απαντούσε σε κείμενο για το Κυπριακό που προσυπογράφω με τίτλο «Αναγκαία όσο ποτέ η σύγκλιση Ελλάδας - Κύπρου ενάντια στην κατοχή, τα δεσμά της τρόικας και των μνημονίων». Το βλέπω ως ευκαιρία να ανοίξει και πάλι ο διάλογος για το κυπριακό ζήτημα, το οποίο αποτελεί ένα μόνιμο πεδίο προβληματισμού και αντιπαραθέσεων στην ελληνική αριστερά και ειδικότερα στον ΣΥΡΙΖΑ.

μως, λόγοι δεοντολογίας, και κυρίως ουσίας, επιβάλλουν οι απόψεις των συμμετεχόντων να αντιμετωπίζονται ως αυτόνομος πολιτικός λόγος και όχι ετεροκαθοριζόμενος από διάφορα «κέντρα». Επίσης, ο παραγωγικός διάλογος επιβάλλει αποφυγή ανεπιτυχών και απλουστευτικών ταυτίσεων (π.χ. με το ΕΛΑΜ στην Κύπρο!). Αντίστοιχα απλουστευτική θα ήταν, για παράδειγμα, η ταύτιση αριστερών υποστηρικτών του σχεδίου Ανάν με τον Τζορτζ Μπους, τους Βρετανούς, τον ΓΑΠ, και το… κακό συναπάντημα! Ας πάμε όμως στα θέματά μας...

Η απόπειρα ταύτισης με το «απορριπτικό κέντρο» και άρα συμπερασματικά με την απόρριψη της δικοινοτικήςδιζωνικής ομοσπονδίας περισσότερο εντυπώσεις δημιουργεί, παρά είναι πειστικό επιχείρημα. Το κείμενο των «62» είναι σαφές ως προς το σημείο αυτό και αναφέρει ότι «για την Κυπριακή ∆ημοκρατία και το λαό της δεν μπορεί να ισχύσει τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από μια δίκαιη και βιώσιμη λύση. Λύση συμβατή με όσα ορίζονται από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και τις αποφάσεις του ΟΗΕ ...». Βέβαια, να σημειώσουμε ότι η σαφήνεια των κανόνων του διεθνούς δικαίου συχνά υπόκεινται στη δοκιμασία της συγκυρίας, που σημαίνει ότι τα «αντικειμενικά» νομικά κείμενα επιδέχονται ποικίλες αναγνώσεις, ανάλογα με τις σκοπιμότητες της περιόδου και τους συσχετισμούς των εμπλεκομένων.

Ο Α.Ζ. επιλέγει να κτίσει την επιχειρηματολογία του σε τεχνητά ερωτήματα που δεν προκύπτουν από το κείμενο των «62» αλλά επιχειρείται να αποδοθούν σ’ αυτούς. Για παράδειγμα θέτει το ερώτημα: «Είναι το Κυπριακό μόνο ζήτημα εισβολής και κατοχής;». Η λέξη «μόνο» στην προηγούμενη ερώτηση λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Εισάγεται το «μόνο», για να δηλωθεί η πολυπαραμετρικότητα του προβλήματος και συνεπώς να αναδειχθεί η στενομυαλιά στην προσέγγιση των «62» που την αγνοούν; Υποβαθμίζεται η κεντρικότητα της εισβολής και κατοχής με την ένταξή τους σε ένα δυσάρεστο σύνολο συμβάντων και εξισώνοντάς την με αυτά; Προφανώς και το Κυπριακό δεν είναι μόνο ζήτημα εισβολής και κατοχής. Εκεί που θα διαφωνήσουμε με τον Α.Ζ. είναι η διάκριση ανάμεσα σε κύριο και δευτερεύον. Πιστεύουμε ότι το Κυπριακό, εδώ και 40 περίπου χρόνια, είναι κύρια πρόβλημα εισβολής και κατοχής. Φυσικά και υπήρχαν συγκρούσεις πριν το ’74. Κανείς δεν αρνείται τις επιθέσεις σε Τουρκοκυπρίους, αλλά και ειδικότερα στην αριστερά της Κύπρου. Κανείς δεν αρνείται το ρόλο εθνικιστικών φασιστικών στοιχείων, τον Γρίβα αλλά και τους Άγγλους πράκτορες. Αλλά η λογική ότι «το ’74 εκτός από την εισβολή, ήταν και η χρονιά της Τόχνης και της Μάραθας», μας θυμίζει το επιχείρημα ότι «εκτός από την ισοπέδωση της Γάζας από το Ισραήλ, υπάρχουν και οι ρουκέτες της Χαμάς». Κανείς στην αριστερά δεν δικαιολογεί εγκλήματα και πογκρόμ από οποιαδήποτε πλευρά. ∆εν μπορεί όμως να μην υπάρχει ιεράρχηση των γεγονότων ανάλογα με την πολιτική τους σημασία και την κεντρικότητα τους. Η εισβολή και η κατοχή της μισής σχεδόν Κύπρου από την Τουρκία είναι το κεντρικό πρόβλημα στη σύγχρονη μορφή του Κυπριακού. ∆εν μπορούμε, επίσης, να παραβλέπουμε τον επικαθορισμό της πολιτικής της τουρκοκυπριακής ηγεσίας από το τουρκικό κράτος. Η πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στο κατεχόμενο τμήμα δεν αφήνει περιθώρια διαφορετικής ερμηνείας. Λαμβάνοντας υπόψη και τις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, η εντεινόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας θα επηρεάσει και το Κυπριακό. Η τουρ-

κική πολιτική βλέπει προς τα δυτικά, ειδικά σε συνθήκες που έχει ή θα έχει απώλειες στα ανατολικά της (Κουρδικό κ.λπ.) αλλά και προς την Κύπρο και κάνει πολιτική και συμμαχίες στην περιοχή. Η κεντρικότητα, λοιπόν, της κατοχής και της αποχώρησης των στρατευμάτων κατοχής, σημαίνει τοποθέτηση του Κυπριακού σε νέα βάση. Γιατί σκοπίμως από τη μεριά των ελληνικών κυβερνήσεων και των διεθνών δυνάμεων, «ξεχνιέται». Αν αρχίσουμε να συζητάμε για την εσωτερική ρύθμιση, ξεχνώντας την εξωτερική παρέμβαση, είναι σαν να την αποδεχόμαστε de factο. Κι αυτό είναι τεράστια και ασυγχώρητη παράλειψη. Εκτός από τα ψηφίσματα 716 και 750, υπάρχουν και τα 350, 357, 360, 361, 365, που μιλούν για αποχώρηση των στρατευμάτων και τα 541 και 550 που καταδικάζουν την ανακήρυξη του ψευδοκράτους και τον εποικισμό στα Βαρώσια. Όλα τα προηγούμενα γιατί παραλείπονται;

Είναι γεγονός ότι σήμερα η Κύπρος και κατ’ επέκταση το Κυπριακό βρίσκονται σε δεινή θέση. Αυτό, δυστυχώς, δυσχεραίνει την αναζήτηση λύσεων που προσμετρούν τις κύριες πτυχές του προβλήματος που σκιαγραφήσαμε προηγούμενα. Καθήκον της Αριστεράς είναι να βρει τρόπο για να ξεφύγει από τη δύσκολη θέση που βρίσκονται σήμερα η Κύπρος και η Ελλάδα. Όπως δηλώνεται και στο κείμενό μας: στρατηγική της αριστεράς οφείλει να είναι η «στρατηγική πολύπλευρης σύγκλισης Ελλάδας και Κύπρου. Αλληλεγγύης, αδελφικής συμπαράταξης χωρών, κοινωνιών και κινήματος, ενάντια στις γεωπολιτικές επιβουλές για την αποτίναξη των δεσμών της τρόικας και των μνημονίων. Να αποτελέσει η Ελλάδα με την Κύπρο έναν πυρήνα αντίστασης, που, απευθυνόμενος στις χώρες και τους λαούς του ευρωπαϊκού Νότου και της Μεσογείου, να σημάνει την απαρχή μιας διαφορετικής πορείας για του λαούς και τους εργαζόμενους ολόκληρης της Ευρώπης». Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται στο τέλος του άρθρου, αν οι «62» αποδέχονται την αυτόνομη υπόσταση του κυπριακού κράτους, δεν είναι ρητορικό, όπως

διατείνεται ο Α.Ζ., απλούστατα είναι άκαιρο και μοιάζει σαν να απαντάει σε άλλες απόψεις, παραβλέποντας την παραπάνω ανάλυση που εντάσσει τη σύγκλιση σε μια ευρύτερη προοδευτική στρατηγική. Μιλάμε με σαφήνεια για ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. ∆εν παραλείπουμε, όμως, να μιλάμε και για ένα λαό με κοινές πολιτισμικές παραδόσεις και κοινές ιστορικές αγωνίες, με τις δικές μας. Κοινά δεινά και συνεπώς κοινός αγώνας. Η άρνηση της προηγούμενης πραγματικότητας παραπέμπει σε άνευ λόγου εθελούσιο ακρωτηριασμό και δυστυχώς εκεί οδηγεί ο ισχυρισμός του Α.Ζ. ότι «η απόρριψη λύσης στο πλαίσιο του αντιιμπεριαλισμού οδηγεί, ιστορικά, σε περισσότερο ιμπεριαλισμό».

∆εν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε ως ευκαιρία κάθε σχέδιο που πέφτει μόνο και μόνο επειδή... υπάρχει ένα σχέδιο. Γιατί π.χ. το σχέδιο Ανάν θεωρείται προς το συμφέρον του κυπριακού λαού (Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων), όταν δεν τροποποιούταν το καθεστώς των βρετανικών βάσεων; Πώς μπoρεί να θεωρηθεί θετικό ένα σχέδιο στο οποίο με το προτεινόμενο Σύνταγμα οι «δύο πλευρές» θα αποδέχονταν ότι δεν έχουν δικαίωμα να αμφισβητήσουν αυτό το καθεστώς των βάσεων και οι Άγγλοι θα αποκτούσαν κυριαρχικά δικαιώματα στον εναέριο χώρο, στη θάλασσα και στην υφαλοκρηπίδα, τα όρια της οποίας θα καθόριζαν οι ίδιοι; Τέλος, ως αριστερά έχουμε ένα πολύ βασικό ερώτημα να απαντήσουμε: Ποιες είναι οι πολιτικές προϋποθέσεις για να δοθεί λύση και πώς οικοδομούνται; ∆εν θα μπορούσε να είχε μια διαφορετική, προοδευτική εξέλιξη το «όχι» στο σχέδιο Ανάν, ή πιο πρόσφατα, η άρνηση του εκβιασμού της Ε.Ε. απέναντι στην κυπριακή οικονομία; Αλλιώς τα διάφορα συμβάντα κρίνονται βάσει της κατάληξης, αφαιρώντας τη διαδικασία που μεσολαβεί, τους συσχετισμούς και κατά βάθος την πολιτική. Mαρίνα Μπρέστα, μέλoς Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ

Τα ανθρώπινα δράματα και τεχνολογικά θαύματα Tου Τέλη Τύμπα*

ποιητικά για την ευρωπαϊκή κοινωνία.

Η άγνωστη (και δολοφονική) τεχνολογική πραγματικότητα

ε την ακραία πολιτική κρίση από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία να εξωθεί στη δοκιμασία της προσφυγιάς έναν διαρκώς μεγαλύτερο αριθμό κοινωνιών, ο αριθμός των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή προσπαθώντας να εισέλθουν στην Ευρώπη μεγαλώνει δραματικά. Κι ενώ το μέγεθος του δράματος προκαλεί ακόμη και κοινές εκκλήσεις για δράση από ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η εκκλησία και η αριστερά (βλέπε τη συνάντηση του προκαθήμενου της καθολικής εκκλησίας με τον πολιτικό που συμβολίζει περισσότερο από κάθε άλλον την ελπίδα της αριστεράς στην Ευρώπη), η Ευρώπη δεν φαίνεται να νιώθει ένοχη για το μαζικό θάνατο στα σύνορά της. Και δεν αναφερόμαστε εδώ στις μικρότερες ή μεγαλύτερες μειοψηφίες που προωθούν καταφανώς ρατσιστικές και αντιμεταναστευτικές πολιτικές, από τη Χρυσή Αυγή της Ελλάδας της κρίσης μέχρι το ρατσιστικό κόμμα της εύπορης Σουηδίας που βγήκε από τις πρόσφατες εκλογές ενισχυμένο με υπερδιπλάσιες ψήφους. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η αδράνεια πλειοψηφιών. Γιατί πιστεύουν οι πλειοψηφίες αυτές ότι αυτό που γίνεται στα σύνορα δεν παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο και τις ηθικές αξίες που αποτυπώνονται σε αυτό; Ποιας ιδεολογίας η ηγεμονία επιτρέπει να παραβιάζεται το ευρωπαϊκό δίκαιο στα σύνορα χωρίς αυτό να γίνεται μαζικά αντιληπτό; Ποια ιδεολογία επιτρέπει στην Ευρώπη να μη νιώθει ένοχη, οπότε και να μη νιώθει υποχρεωμένη να δράσει; Η απάντηση δεν είναι προφανώς απλή και μονοσήμαντη. ∆εν μπορεί όμως η ιδεολογία που επιτρέπει την καθημερινή αναπαραγωγή ενός δράματος να μην αξιοποιεί και μια κομβική ιδεολογία των κοινωνιών μας: την ιδεολογία που υποθέτει ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη. Σε αυτό ακριβώς αναφέρεται το σημερινό αφιέρωμά μας. Στην καθοριστική συμβολή ιδεολογημάτων για την τεχνολογία στην απενοχοποίηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών ως προς το απόλυτο δράμα που λαμβάνει χώρα στα σύνορά τους. Αφορμή στάθηκε η παρουσία στην Ελλάδα μιας ολλανδικής ομάδας ερευνητών, οι οποίοι ειδικεύονται στη συνδιαμόρφωση της τεχνολογίας και των συνόρων της Ευρώπης. Την ομάδα αποτελούν οι Χιουμπ Ντιστελμπλόεμ, καθηγητής φιλοσοφίας της επιστήμης και πολιτικής στο πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και σύμβουλος της ολλανδικής κυβέρνησης σε σχετικά ζητήματα και ο Ρότζιερ Βαν Ρίκουμ, επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Εράσμους του Ρότερνταμ. Την έρευνα που διεξάγουν τον τρέχοντα Σεπτέμβριο σε περιοχές της Ελλάδας με θαλάσσια σύνορα (Λέσβο, Χίο και αλλού) υποστηρίζει από ελληνικής πλευράς η Ερμιόνη Φρεζούλη.

Η γνωστή ρητορική: Η τεχνοκρατική απενοχοποίηση της Ευρώπης

Στα πολλά και πολυτελή φυλλάδια που περιγράφουν την αποστολή των οργανισμών (π.χ. Frontex) και των προγραμμάτων (π.χ. Eurosur) στα οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση αναθέτει τη διαχείριση των συνόρων της, η τεχνολογία είναι πανταχού παρούσα. Αεροσκάφη και θαλάσσια σκάφη, ηλεκτρονικά μάτια

“

Οι ευρωπαίοι πολίτες πιστεύουν ότι με την τεχνολογία υλοποιείται στα σύνορα η νομοθεσία που ενσωματώνει ένα ελάχιστο όριο ανθρωπιστικής ιδεολογίας. Ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. και αυτιά, φρέσκα από το εργαστήριο στο φυλλάδιο κι από εκεί στα σύνορα. Αν τα βάλει κανείς σε χρονική σειρά θα θαυμάσει τη διαρκή βελτίωση κάποιων τεχνικών χαρακτηριστικών. Από τα φυλλάδια αυτά απουσιάζουν όμως οι πολλοί άνθρωποι που πνίγηκαν. Η υπόθεση που προωθούν τα φυλλάδια αυτά είναι ότι όσο πιο εξελιγμένες οι τεχνικές ως προς συγκεκριμένες τεχνικές παραμέτρους τόσο πιο άσχετη η αναφορά σε ανθρώπους. Αυτό που βλέπουν και διαβάζουν οι eυρωπαίοι σε τέτοια φυλλάδια, αυτό που πιστεύουν κι αυτό που χρηματοδοτούν, είναι ότι τα τεχνολογικά δεδομένα καθιστούν τη συζήτηση για τη μετανάστευση περιττή. Στα φυλλάδια της Frontex και του Eurosur δεν υπάρχουν ανθρώπινα δράματα γιατί δεν προβλέπεται να υπάρχουν τέτοια όταν στα σύνορα υπάρχουν τεχνολογικά θαύματα. Όταν όμως η εικόνα πλημμυρίζει από ανθρώπινα δράματα, τα τεχνολογικά θαύματα εξαφανίζονται διακριτικά. Η Frontex και το Eurosur δεν εκδίδουν φυλλάδια με τα οποία ενημερώνουν ότι τα τεχνολογικά θαύματα απέτυχαν να αποτρέψουν τα τεχνολογικά ανθρώπινα δράματα. Και τα ΜΜΕ που καλύπτουν τα ανθρώπινα δράματα δεν βάζουν ταυτόχρονα στην εικόνα και τα τεχνολογικά θαύματα που υποτίθεται ότι θα τα απέτρεπαν. Γιατί έτσι θα αποκαλυπτόταν ότι δεν υπάρχουν τελικά τεχνολογικά θαύματα. ∆εν τελειώνουν όμως εδώ τα πράγματα. ∆εν υπάρχει πρόβλημα μόνο επειδή οι θάνατοι στα σύνορα πολλαπλασιάζονται αντί να λιγοστεύουν με τη χρήση ολοένα και πιο εξελιγμένων τεχνολογιών από Frontex και Eurosur. Το πρόβλημα δεν είναι ότι η τεχνολογία τους είναι αποτυχημένη. Το χειρότερο ίσως είναι ότι αυτή η τεχνολογία και η επιστήμη με την οποία συνδυάζεται είναι

εγγενώς, εκ σχεδιασμού, σε απόκλιση από το ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτό προκύπτει πολύ καθαρά από έρευνα της Εβελιέν Μπράουερ που δημοσιεύεται σε τόμο που έχει συνεπιμεληθεί ο Χιουμπ Νιστελμπλόεμ (εκδόθηκε το 2011 με τον τίτλο Migration and the New Technological Borders of Europe). Η έρευνα αυτή βασίστηκε σε ανάλυση νομολογίας και δικαστικών αποφάσεων που αφορούσαν συσχετισμούς συνοριακής χρήσης τεχνολογιών-επιστημών και μετανάστευσης. Όπως δείχνει η Μπράουερ, στο σχεδιασμό της τεχνολογίας που σχετιζόταν με τη μετανάστευση είχε εντυπωθεί μια φιλοσοφία που ήταν σε αντίθεση με τη φιλοσοφία της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Μ’ άλλα λόγια, το ζήτημα δεν έχει να κάνει με κάποια αποτυχία ή επιτυχία της τεχνολογίας να εγγυηθεί την υλοποίηση του ευρωπαϊκού νόμου, αλλά με το ότι η τεχνολογία στα σύνορα είναι εγγενώς (αλλά αδιαφανώς) προσανατολισμένη ενάντια στο νόμο. Οι ευρωπαίοι πολίτες πιστεύουν ότι με την τεχνολογία υλοποιείται στα σύνορα η νομοθεσία που ενσωματώνει ένα ελάχιστο όριο ανθρωπιστικής ιδεολογίας. Ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Ο γενικότερος εθισμός στην τεχνοκρατική ρητορική περί ουδετερότητας της τεχνολογίας, όπως αναπαράγεται στη συγκεκριμένη περίπτωση από τα φυλλάδια των τεχνολογικών θαυμάτων των καθ΄ ύλη αρμόδιων ευρωπαϊκών οργανισμών και προγραμμάτων όπως η Frontex και το Eurosur, λειτουργεί έτσι απενοχο-

Εξαιτίας της ηγεμονίας της προαναφερθείσας ρητορικής, γνωρίζουμε καθόλου έως ελάχιστα για το τι ακριβώς γίνεται με την τεχνολογία στα σύνορα. Οι διεθνείς κυβερνητικοί και μη οργανισμοί που εκδίδουν μελέτες για τη μετανάστευση και τα θύματα στα σύνορα (∆ιεθνής Αμνηστία, ΟΗΕ, κτλ) αφιερώνουν ελάχιστες (ή και καθόλου) γραμμές στην τεχνολογία των διαφόρων Frontex. Και δεν αναφέρουν μέχρι στιγμής σχεδόν τίποτα για το πώς ακριβώς αυτές οι τεχνολογίες χρησιμοποιούνται στα σύνορα. Με βάση αυτό που λέει το βιβλίο οδηγιών του κατασκευαστή; Με βάση κάποια προσαρμογή σε ένα συγκεκριμένο φυσικό περιβάλλον; Συνυπολογίζοντας όρια και δυνατότητες που προκύπτουν από την συμβατότητα ή ασυμβατότητα των τεχνολογιών της Frontex με τις τεχνολογίες τοπικών και εθνικών οργανισμών (π.χ. λιμενικό); Και ποια φιλοσοφία χρήσης προκύπτει από την απρόβλεπτη διαδικασία προσαρμογής μιας τεχνολογίας σε συγκεκριμένη χρήση στα σύνορα; Και πιο συγκεκριμένα: Πώς οι τεχνικές δυνατότητες που περιγράφονται στα φυλλάδια του εξελισσόμενου εξοπλισμού της Frontex συνδυάζονται με επιχειρησιακά σχέδια και δόγματα που βασίζονται στην ‘απώθηση’ των μεταναστών (το διαβόητο ‘push-back’). Τα καλών προθέσεων κείμενα των οργανισμών που προσεγγίζουν το θέμα ανθρωπιστικά ασκούν κριτική στην έννοια της ‘απώθησης’ εστιάζοντας στο έλλειμμα της ίδιας της έννοιας. Φαίνεται όμως ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Από τον τρόπο που σχεδιάζεται αλλά και από όρια στον περιβάλλον στο οποίο χρησιμοποιείται, η τεχνολογία στα σύνορα μπορεί να παράγει αδιαφανώς ένα κυρίαρχο δόγμα μαζικής και αόρατης δολοφονίας μεταναστών το οποίο είναι πολύ μακρύτερα από το ευρωπαϊκό δίκαιο κι από το ήδη προβληματικότατο δόγμα της ‘απώθησης’.

* Τη μηνιαία σελίδα «Επιστήμη, Τεχνολογία, Κοινωνία» επιμελείται ο συνεργάτης της Εποχής Τέλης Τύμπας (email για προτάσεις και κριτικές: tympas@yahoo.com).

“

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επί σκηνής

Tου Λάμπρου Ντούσικου *

ολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που ουδέποτε τόλμησαν την ανατροπή, που ουδέποτε υιοθέτησαν συγκρουσιακές αντιλήψεις με το κραταιό παραπολιτικό και οικονομικό σύστημα. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που ουδέποτε δημοσίευσαν τα συμπεράσματά τους για τη χρεοκοπία του μεταμοντέρνου σοσιαλισμού και των πελατειακών μεθόδων που αυτό ανέπτυξε. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, συνειδητοί εκφραστές των φορέων του δικομματισμού, που ουδέποτε απαρνήθηκαν την εύνοια των διακομματικών κύκλων και παρόλα αυτά οικειοποιούνταν την απέριττη μάσκα του λαϊκού. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που στο πρόσωπό τους ουδέποτε χαράχτηκε η αγωνία για το μέλλον των αδικημένων αυτής της πολιτείας, που ουδέποτε χαράχτηκε η ομορφιά του οράματος για μια δικαιότερη κοινωνία. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που η εναλλακτικότητά τους εξαντλούταν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις και τις λογοτεχνίζουσες βραδιές γλυκανάλατων αισθημάτων. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που τόσα χρόνια γνωρίζουν επακριβώς το σύστημα δια-

πλοκής και ουδέποτε βροντοφώναξαν – όχι από ταξική οργή, από αγανάκτηση έστω– την αποδεικτική αλήθεια. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που ξαφνικά ανακάλυψαν την αριστερά ή ξαναθυμήθηκαν την οσμή των κοινωνικών αγώνων και ανενδοίαστα εκφέρουν νεοδογματισμούς και λεξιπλασίες περί σοσιαλισμού. Πολιτικά πρόσωπα φθαρμένα, που την κρίσιμη ωφελιμιστική στιγμή αποστεοποίησαν την ουσία της αριστεράς και κράτησαν μόνο τα γράμματα της λέξης, υιοθετώντας ανηλεείς παραγοντισμούς. Πολιτικά φθαρμένα πρόσωπα και προσωπεία, παλαιά και νεοεμφανιζόμενα, στον αριθμό όχι πάνω από τριάντα σε κάθε πόλη, επί σκηνής, μόνο για πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η ευκαιρία δεν θα ξαναδοθεί εύκολα

Όμως, η πολιτική ανατροπή προϋποθέτει την ηθική ανατροπή (όχι με την ακαδημαϊκή κανονιστική έννοια). Η πολιτική ανατροπή προϋποθέτει την πολιτική ρήξη και το πολιτικό θάρρος. Το ερώτημα είναι, ποια η σχέση της ριζο-

Έφυγε ο δικός μας Βαλλιάνος

Η αριστερά δεν χρειάζεται μεταχειρισμένα δεκανίκια. Η αριστερά θέλει επί σκηνής, ανιδιοτελείς αγώνες που υπερβαίνουν το φυσικό υποκείμενο. Θέλει επί σκηνής, χορούς που ρίχνουν τις προσωπίδες και τραγούδια που δονούν συνειδήσεις. σπαστικής αριστεράς με αυτά τα φθαρμένα πολιτικά πρόσωπα, την ίδια στιγμή που η θιγόμενη κοινωνία διψάει για αλλαγή του πολιτικού ήθους, αλλαγή του προτύπου ευημερίας, αλλαγή των πολιτικών θεσμών. Μπορεί ο κόσμος να είναι ακόμα μουδιασμένος, είναι όμως πιο έτοιμος από ό,τι νομίζουμε για μεγάλες ανατροπές, ακόμα μεγαλύτερες από αυτές που εμείς μπορούμε να προσφέρουμε. Το να εκτιμάς ψύχραιμα τα λάθη του παρελθόντος είναι ανώδυνο, το να βλέπεις τα ίδια λάθη να επαναλαμβάνονται στο παρόν, είναι επώδυνο. Τουλάχιστον μην παίζουμε με τις ελπίδες, τα όνειρα και τη συνείδηση των νεότερων ανθρώπων. Η ευκαιρία του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα ξαναδοθεί εύκολα. Η σταθερά ανοδική πορεία της ριζοσπαστικής αριστεράς την τελευταία δεκαετία, επήλθε -μεταξύ άλλων- από τον κοινωνικό της αγώνα ενάντια στις φθαρμένες πολιτικές αυτών των φθαρμένων προσώπων που τόσα χρόνια δούλευαν για τους μηχανισμούς διαπλοκής, εκθείαζαν τον πολι-

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

τικό τυχοδιωκτισμό και λοιδορούσαν τα κινήματα. Ελπίζουμε να μην φτάσουμε στο σημείο να χρειαστεί να ξανανοίξει η κουβέντα για τον ορισμό της αριστεράς στην Ελλάδα, υπενθυμίζοντας τις ετεροπροσδιοριστικές έννοιες της πάλης για δικαιοσύνη, ισότητα, δημοκρατία και αλληλεγγύη -κατά τα άλλα ρητά διατυπωμένες στα καταστατικά και τις συνεδριακές αποφάσεις των αριστερών κομμάτων. Η αριστερά δεν μπορεί να είναι κολυμπήθρα του Σιλωάμ, ούτε άσυλο φθαρμένων ιδεών, ούτε πεδίο άσκησης παιδικών φιλοδοξιών. Η αριστερά δεν χρειάζεται μεταχειρισμένα δεκανίκια. Η αριστερά θέλει επί σκηνής, ανιδιοτελείς αγώνες που υπερβαίνουν το φυσικό υποκείμενο. Θέλει επί σκηνής, χορούς που ρίχνουν τις προσωπίδες και τραγούδια που δονούν συνειδήσεις. Υ.Γ. Η είσοδος των επίδοξων μνηστήρων φέρνει μαζί και μια φιλοσοφία επιζήμια για την αριστερά και αντιφατική ως προς τις μεθόδους της. Αν η συνταγή των μνηστήρων «πιάσει», τότε δεν υπάρχει λόγος η πολυπόθητη ανατροπή να γίνει με ευθείς και καθαρούς στόχους, πάνω σε επεξεργασμένη πολιτική δουλειά και θέσεις. Με άλλα λόγια, πάνε στράφι οι χιλιάδες ώρες δουλειάς, που δυο χρόνια τώρα, οι συνεργάτες της κοινοβουλευτικής ομάδας και του κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ διοχετεύουν καθημερινώς σε δεκάδες πολιτικά πεδία. Μένει αναξιοποίητη η τεκμηρίωση και για δύο ακόμα λόγους. Γιατί το κόμμα των αθρόων -και όχι ενεργών- μελών αδιαφορεί για τέτοια και γιατί από τα φθαρμένα αυτά πρόσωπα έχουν ήδη απασχολήσει την κοινωνία με παρεμβάσεις που εμείς οι ίδιοι κάνουμε στον κοινοβουλευτικό έλεγχο για να ξεσκεπαστεί η διαπλοκή τους.

* Ο Λάμπρος Ντούσικος είναι δρ Φιλοσοφίας VUB-ULB και επιστημονικός συνεργάτης του βουλευτή Κέρκυρας του ΣΥΡΙΖΑ.

∆ΑΙΜΟΝΙΚΑ

ταν ήταν μικρός, έπαιζε πάντα τερματοφύλακας, κι έτσι, όπως ήταν φυσικό σ’ ένα χωριό βαμμένο κόκκινο, του κόλλησαν το παρατσούκλι «Βαλλιάνος», παρομοιάζοντάς τον με τον μεγάλο τερματοφύλακα του Ολυμπιακού Κώστα Βαλλιάνο. Πιτσιρικάς, λοιπόν, ο Βαλλιάνος αποφάσισε να «πάει στα καράβια» κι έτσι βρέθηκε στον Πειραιά με σκοπό να μπαρκάρει. Κάτι, όμως, δεν πήγε καλά, ίσως ήταν μικρός ακόμη, το μπάρκο χάλασε και ξέμεινε στην Αθήνα, ένα παιδί από το χωριό, θαμπωμένο από το μεγαλείο της πρωτεύουσας. Τη δουλειά δεν την φοβόταν και άρχισε να δουλεύει εργάτης σε οικοδομές. Ήταν η τελευταία περίοδος της χούντας, ο κόσμος άρχισε να ζωντανεύει, να ελπίζει κι οι εκδηλώσεις αντίστασης πλήθαιναν. Τότε άρχισε να πολιτικοποιείται έντονα κι ο Βαλλιάνος και παράλ-

ληλα να ψάχνει καθημερινά την Αθήνα και τον Πειραιά, περπατώντας αμέτρητες ώρες στις γειτονιές τους. Έζησε έντονα την εξέγερση του Πολυτεχνείου και συμμετείχε ενεργά στις κινητοποιήσεις εκείνης της περιόδου, οι οποίες σφράγισαν την πολιτική του υπόσταση και τη στάση ζωής του. Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης συνδύαζε το μεροκάματο, την πολιτική δράση, τις μεγάλες βόλτες του στην Αθήνα και τις ατέλειωτες συζητήσεις στο στέκι του, στο βιβλιοπωλείο «Απρόβλεπτο» στην Ηλιούπολη που το είχε η φίλη του η Βάσω. Για κάποιους, ίσως προσωπικούς και οικογενειακούς, λόγους επέστρεψε μόνιμα στο χωριό, κουβαλώντας, όμως, στις αποσκευές του την αριστερή ιδεολογία που γι’ αυτόν ήταν στάση ζωής και στο μυαλό του, ανεξίτηλη, την εικόνα της πρωτεύουσας. Η πολιτική και πολι-

τιστική άνοιξη της μεταπολίτευσης του έδωσε πρόσφορο έδαφος δράσης και στο χωριό. Πολιτικά δραστήριος με το ΚΚΕ μ-λ και ιδρυτικό μέλος του πολιτιστικού συλλόγου, ασχολήθηκε κυρίως με τη θεατρική ομάδα. Τον θυμάμαι, στο σπουδαίο θεατρικό έργο του ∆ημήτρη Κεχαΐδη «Το πανηγύρι», να τραγουδάει επί σκηνής: «∆εν έχουμε ποτάμια, δεν έχουμε πηγάδια, δεν έχουμε πηγές / μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές». Τα χρόνια πέρασαν και φτάσαμε στην εποχή της τηλεοπτικής ζωής και του ατομισμού όπου η άνοιξη της μεταπολίτευσης έδωσε τη θέση της στο φθινόπωρο της κοινωνικής αλλοτρίωσης. Όλα όσα για τον Βαλλιάνο αποτελούσαν στάση ζωής, για τον πολύ κόσμο ήταν πλέον αδιάφορα. Έτσι ο Βαλλιάνος απέμεινε ένας άνθρωπος μόνος. Μου είχε ζητήσει να του βρω το θεατρικό έργο «Οι κουραμπιέδες» του Γιώργου Χασάπογλου, για να το ανεβάσει στο χωριό. Τελικά δεν τα κατάφερε. Τον συναντούσα το Πάσχα και τα καλοκαίρια και τα λέγαμε. Πάντα τον ευχαριστούσε να μιλά για την Αθήνα και να αναφέρεται σε τοπωνύμια κι οδούς σαν να αναβίωνε τις ατέλειωτες βόλτες του στις γειτονιές της πρωτεύουσας. Μιλούσαμε για την αρι-

στερά, την ποίηση και το λαϊκό τραγούδι. Το όνειρό του ήταν να τραγουδήσει στίχους του ο Καζαντζίδης, είχε μάλιστα πάει στον τάφο του και είχε αφήσει στίχους πάνω στο μνήμα. Μου είχε δώσει κι εμένα κάποιους στίχους που δημοσιεύτηκαν παλιότερα στην «Εποχή». Έγραφε, λοιπόν, ο Βαλλιάνος για τον έρωτα: «Σε κάθε μάχη του έρωτα / αλλάζει και το σύμπαν γι’ αυτό και όντα αφτέρωτα / βγάλαν φτερά και φύγαν Φύγαν κι αν δεν γυρίσουνε / πίσω στην καταδίκη απ’ την αρχή πασχίζουνε / για του έρωτα τη νίκη». Υ.Γ. Τη χρονιά που παντρεύτηκα, ο πατέρας μου πήρε τον Βαλλιάνο για να του κλαδέψει τα λιόδεντρα. Όταν πήγε να τον πληρώσει, ο Βαλλιάνος του είπε: «Αυτά τα μεροκάματα είναι το δώρο για τον γάμο του γιου σου». Αυτό είχε πάντα ο Βαλλιάνος κι αυτό πρόσφερε, όπως οι παλιοί κομμουνιστές, την εργατική του δύναμη! Ο δικηγόρος του διαβόλου

“

ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

εκδηλώσεων

** Συζήτηση επί του κυβερνητικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ διοργανώνει ο ΣΥΡΙΖΑ Ναυπακτίας, στις 11 π.μ. στο Ξενία Ναυπάκτου. Μιλούν οι ∆. Βί-

Ορισμένοι λόγοι για να θυμόμαστε τον Άρη Ταστάνη

τσας και Β. Χατζηλάμπρου. ** Προβολή του ντοκιμαντέρ του Μανώλη Παπαδάκη «Άμεση δημοκρατία... Η φράση που δεν τελείωσε» διοργανώνουν οι Αγωνιζόμενες Καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών στις 9 μ.μ. στην Καρ. Σερβίας.

Ο Άρης ήταν ένας από τους συντρόφους (και τις συντρόφισσες, φυσικά) που ήταν πάντα εκεί και που ξέρεις ότι θα είναι πάντα εκεί. Τους συντρόφους δηλαδή που αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά του ιστορικού ρεύματος της ελληνικής Αριστεράς.

∆ευτέρα 22 Σεπτεμβρίου

** Αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις για την ενίσχυση του Κοινωνικού ιατρείου-φαρμακείου Αλληλεγγύης ∆ράμας διοργανώνουν οι βετεράνοι ποδοσφαιριστές ∆ράμας στο γήπεδρο Ακρίτας Ν. Κρώμνης, στις 6 μ.μ. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν με τα χορευτικά συγκροτήματα της Πανηπειρωτικής Ένωσης ∆ράμας, της Θρακικής Εστίας ∆ράμας και του Συλλόγου Ποντίων ΄΄Ακρίτες΄΄ Ν. Κρώμνης. Ακολουθούν βραβεύσεις βετεράνων ποδοσφαιριστών και ποντιακό γλέντι με τον λυράρη Νίκο Αφεντούλη και τον τραγουδιστή Αχιλλέα Βασιλειάδη. Τέλος, το λαϊκό πρόγραμμα θα εκτελέσει το συγκρότημα του Χρόνη Παναγιώτη, ενώ στο βιολί θα είναι ο Σίμος Μπεΐνογλου. ** Συζήτηση με θέμα «∆ικαίωμα στη λήθη vs ∆ικαίωμα στη μνήμη» διοργανώνει η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, στις 6 μ.μ., στο αμφιθέατρο «Theo Angelopoulos» (Σίνα 31). Μιλούν οι Jean-Philippe Legois, Ε. Αβδελά, Στρ. ∆ορδανάς, Β. Καραμανωλάκης, Α. Παππά. Συντονίζει ο Ν. Αλιβιζάτος. ** Εκδήλωση τιμής για τα 9 χρόνια χωρίς τον Κώστα Κάππο διοργανώνει η Αριστερή Πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ, στις 7 μ.μ., στο Σινέ Κεραμεικός (Κεραμεικού 58). Μιλούν οι Β. ∆ερμουτζίδης, Π. Λαφαζάνης, Φ. Προύντζος, Θ. Σκαμνάκης. Συντονίζει ο Στ. Σταυρόπουλος.

Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου

** Παρουσίαση του βιβλίου του Τζον Ριντέλ «Το Ενιαίο Μέτωπο-Η συζήτηση και οι θέσεις του 4ου της Τρίτης ∆ιεθνούς», στις 6.30 μ.μ., στην ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20). Μιλούν οι Π. Παπακωνσταντίνου, Τ. Μαστρογιαννόπουλος, Π. Σωτήρης, Α. Νταβανέλλος, ∆. Στρατούλης.

Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου

** Παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Αλεξάτου «Το τραγούδι των ηττημένων. Κοινωνικές αντιθέσεις και λαϊκό τραγούδι στη μεταπολεμική Ελλάδα» διοργανώνει ο πολυχώρος ∆ρόμος (Κωνσταντινουπόλεως 10), στις 7.30 μ.μ. Μιλούν οι Στ. Ελληνιάδης, Π. Παπανικολάου και ο συγγραφέας. Θα ακολουθήσει μουσικό πρόγραμμα με λαϊκά τραγούδια της περιόδου 1940-70.

∆εύτερο φεστιβάλ νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ στα βόρεια της Αθήνας

Την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου ανοίγουν οι πύλες του φεστιβάλ στις 7μ.μ. με την εκδήλωση «Ενάντια στην κερδοσκοπία». Μιλούν οι Φ. Βαταβάλη, Ο. ∆ούλος, Χ. Κωνσταντάντος. Ακολουθούν, στις 9.30 μ.μ., ρεμπέτικα με τους Γιαβάς και αμοργιανά με τους αδερφούς Γαβρά. Το Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου, η συζήτηση (7 μ.μ.) αφορά το κοινωνικό τραγούδι και μιλούν η ∆. Παναγιωτοπούλου, Μ. Παπαμακάριος, ∆. Πουλικάκος και Α. Φράγκος. Στις 9.30 μ.μ. ξεκινά συναυλία με τους Banquettes and the Tennis Shoes και Swing shoes fet. Sugahspank. Αντί εισόδου θα γίνει συγκέντρωση σχολικών ειδών, τροφίμων και φαρμάκων για την Αλληλεγγύη για Όλους. •

“

Ο Άρης Ταστάνης, δεσμώτης μιας ανίατης ασθένειας, καθηλωμένος από 20 ετών σε αναπηρικό καροτσάκι έφυγε για τις γειτονιές των καταφρονεμένων και των αλαφροΐσκιωτων αυτού του κόσμου στις 20 Σεπτέμβρη του 2013. Ήταν ποιητής, λογοτέχνης και αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ήταν μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της ∆ιεθνούς Αμνηστίας, της Επιτροπής Συμπαράστασης Πολιτικών Προσφύγων, του σωματείου Παραπληγικών Ελλάδας και της Παρέμβασης Αναπήρων Πολιτών. ∆ημοσιεύουμε άρθρο του Βασίλη Παπαστεργίου για τον ένα χρόνο χωρίς τον Άρη.

αθώς τις μέρες αυτές κλείνει ένας χρόνος από τον ξαφνικό θάνατο του Άρη Ταστάνη, σκέφτομαι ότι υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να τον θυμόμαστε συχνά. Ένας προφανής λόγος είναι το πείσμα του. Χτυπημένος από μια σκληρότατη μοίρα, ο Άρης έζησε παρ’ όλα αυτά προσηλωμένος με πείσμα στην τέχνη, τη δημιουργία και τον αγώνα. Η τέχνη και η δημιουργία για τον Άρη ήταν ένα ολόκληρο σύμπαν μέσα στο οποίο κινούταν με γνώση και με πάθος. ∆ιαβάσματα, βιβλία, ιστορίες και λεπτομέρειες, και η συνεχής άσκηση της γραφής. Νομίζω ότι ο Άρης – παρ’ όλο που είχε πλήρη συνείδηση του άνισου αγώνα που έδινε – είχε αποφασίσει να μην παραιτηθεί, να φτιάξει ένα δικό του κόσμο δημιουργίας και επικοινωνίας. Και τον έφτιαξε. Όχι με την αγωνία της υστεροφημίας, αλλά με την ανάγκη να νοηματοδοτήσει μια ζωή που ήταν αρκετά νωρίς φανερό ότι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Σκέφτομαι επίσης τον Άρη ως σύντροφο. Ο Άρης ήταν ένας από τους συντρόφους (και τις συντρόφισσες, φυσικά) που ήταν πάντα εκεί και που ξέρεις ότι θα είναι πάντα εκεί. Τους συντρόφους που δε στελεχώνουν τις κεντρικές επιτροπές ή τα κομματικά όργανα, που δεν είναι επαγ-

γελματικά στελέχη, αλλά είναι σταθεροί στις επιλογές τους, παρόντες στις καλές και τις κακές στιγμές του κινήματος. Που οι ανάγκες τους ξεπερνούν την τρέχουσα ανάλυση της καθοδήγησης. Που κουράζονται και αδιαφορούν για την ατελείωτη εσωκομματική ίντριγκα. Τους συντρόφους δηλαδή που αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά του ιστορικού ρεύματος της ελληνικής Αριστεράς. Για τον Άρη η ένταξη στην Αριστερά ήταν μια βαθιά ανθρωπιστική επιλογή. Η βασική πηγή της έμπνευσής του – τόσο στην ποίηση όσο και στην κοινωνική του δράση - ήταν οι αγώνες των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Η αγωνία του για το κίνημα της κοινωνικής απελευθέρωσης αποτυπωνόταν στα διαβάσματά του και τη βαθιά γνώση της ιστορίας των κοινωνικών αγώνων όπου γης. Ήταν τύχη αγαθή που τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ζώντας στα νότια προάστια, ο Άρης συνδέθηκε με τον αγώνα της υπεράσπισης του Ελληνικού και της πρόσβασης στην παραλία του, ένα υποδειγματικό αγώνα που συμπύκνωνε τις αξίες και τα νοήματα που ενέπνευσαν και τον Άρη σε όλη του ζωή. Οι “ανυπότακτοι γαλάτες” του Ελληνικού αποτέλεσαν για τον Άρη μια νέα πολιτική οικογένεια. Και με πολύ μεγάλη ικανοποίηση συχνά ανέφερε ότι με τον αγώνα αυτό μπορούσε και ο ίδιος πλέον να κάνει μπάνιο στην απελευθερωμένη παραλία χάρη στην ειδική πρόβλεψη που υπήρχε για τους ανθρώπους με αναπηρία. Μια φαινομενικά μικρή, αλλά εξαιρετικά σημαντική (συμβολικά και πραγματικά) νίκη. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο Άρης ήταν ο άνθρωπος μιας άλλης εποχής, που έφερε το αποτύπωμα των αξιών της Αριστεράς των αγώνων της δεκαετίας του ‘60, του αντιδικτατορικού αγώνα, του ενθουσιασμού της μεταπολίτευσης. Ελπίζω ότι δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ελπίζω ότι ο Άρης είναι ο άνθρωπος μιας ενδιαφέρουσας εποχής που έρχεται, ένας άνθρωπος της εποχής “των σεισμών που μέλλονται για να ’ρθουν”. Βασίλης Παπαστεργίου

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ Επιμέλεια: Κατερίνα Αναστασίου • catana@freemail.gr

MHTyHR/ RHyTHM

Francesco Kiais, καλλιτέχνης που γεννήθηκε στη Βενετία, αλλά ζει και εργάζεται στην Αθήνα, παρουσιάζει την performance MHTyHR/ RHyTHM την Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου, καθώς και μία σειρά από performance videos μέχρι τις 30 του μήνα. Η performance MHTyHR/ RHyTHM εισάγεται ως η τρίτη θεματική εικόνα στο πλαίσιο του κύκλου ΕΛΠΙ∆Α / ΛΕΠΙ∆Α. Με τις δύο πρώτες performances (ΕΛΠΙ∆Α/ ΛΕΠΙ∆Α 1: Στο θάνατο του Παύλου Φύσσα και ΕΛΠΙ∆Α / ΛΕΠΙ∆Α 2: Στο θάνατο τριών νεαρών Αθηναίων –δηλαδή των Π. Φύσσα, Γ. Φουντούλη, Μ. Καπελώνη) φέρνει στο ίδιο ποιητικό έδαφος τρεις δολοφονίες που έχουν γίνει στην πόλη της Αθήνας σε διάστημα λίγων μηνών. Όπως εξηγεί ο ίδιος, στις δύο πρώτες performances προσπάθησε να μεταφράσει το αποτέλεσμα της δολοφονικής ύβρεως σε διαμοιραζόμενο πόνο. Όσο για την τρίτη, όπως λέει χαρακτηριστικά: «Προσπαθώ να φτάσω στο άλλο άκρο του μοναδικού και ζωτικού συνδέσμου που γεννά ένα γιο, την ύπαρξη, και που βρίσκεται σε διαμετρική αντίθεση με το θάνατο: τη μήτρα. Ο ρυθμός της ζωής, που έχει αρχίσει μέσα στη μήτρα μιας γυναίκας, όταν σβήνει, προορίζεται να αναπαραχθεί στη μνήμη και στις ενέργειες εκείνων που παραμένουν». Ωράριο: ∆ευτέρα έως Παρασκευή 2 - 8.30μ.μ., Σάββατο 2 - 6μ.μ. BETON 7 (Πύδνας 7, Βοτανικός, Αθήνα, τηλ.: 2107512625)

Two Kinds of nature

γκαινιάζεται την Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου η ατομική έκθεση της Diane Katsiaficas, μίας καλλιτέχνιδας με προσανατολισμό σε ιστορίες και χώρους που σχετίζονται με την κοινωνική συνείδηση και την υπεύθυνη πράξη. Για την πρώτη σειρά σχεδίων που παρουσιάζει, Causes and Conditions, αφετηρία αποτελούν οι προκλήσεις για την υγεία ενός ατόμου, η αδυναμία του ανθρώπινου σώματος, ο πόνος, η θεραπεία και η ελπίδα. Κατά τη διαδικασία της μετατροπής μικρών σχεδίων μικτής τεχνικής σε lazer cut από χειροποίητο χαρτί συμβαίνουν αλλαγές, οι οποίες όπως η ίδια παρατηρεί, «είναι ανάλογες με τις φάσεις ενός σώματος, κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης». Η δεύτερη σειρά, που έχει τίτλο Salt: a romance Chapter 4: Missolonghi αποτελείται από 12 εικόνες και συναφή κείμενα, μέσα από τα οποία ερευνάται η περιοχή του Μεσολογγίου: οι υγρότοποί του, οι αλυκές ένα κομμάτι ένα κομμάτι της ιστορίας και της θέσης του που συνδέεται με τη διαδρομή των αποδημητικών πτηνών και έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη περιοχή διεθνούς σημασίας. Πρόκειται για μια λεπτομερή αφήγηση που συμβολίζει τη φύση της Ελλάδας, ένα περιβάλλον που παρά την απώλεια και το θρήνο μπορεί να ενθαρρύνει την ελπίδα. Η έκθεση διαρκεί έως τις 18 Οκτωβρίου. Ωράριο: Τρίτη έως Παρασκευή 11π.μ. - 8μ.μ., Σάββατο 11π.μ. - 3μ.μ. έκφραση γιάννα–γραμματοπούλου (Βαλαωρίτου 9Α, Αθήνα, τηλ.: 2103607598)

Η βραζιλιάνα κοινωνιολόγος, ηθοποιός και εμψυχώτρια του Θεάτρου του Καταπιεσμένου, Μπάρμπαρα Σάντος.

«Όχι στο ρατσισμό από την κούνια» Μια παράσταση από την Ακτιβιστική Ομάδα Θεάτρου του Καταπιεσμένου

ε το λεγόμενο «κοινωνικό» θέατρο έχουμε ήδη ασχοληθεί με αρκετές αφορμές μέχρι σήμερα στην «Εποχή». Φέτος, από τις 4-7 Σεπτεμβρίου, ένα σεμινάριo παραδόθηκε στο στούντιο της Ομάδας Κινητήρας-Χοροθέαμα από την βραζιλιάνα κοινωνιολόγο, ηθοποιό και εμψυχώτρια του Θεάτρου του Καταπιεσμένου, Μπάρμπαρα Σάντος, μια από τις σημαντικότερες εκπαιδεύτριες του Θεάτρου (με ειδίκευση στις τεχνικές Θέατρο Φόρουμ, Νομοθετικό Θέατρο, Αισθητική του Καταπιεσμένου, κ.λπ.) και επί χρόνια στενή συνεργάτιδα και συνεχίστρια του έργου του Αουγκούστο Μποάλ. Η Σάντος ήταν καλεσμένη από την Ακτιβιστική Ομάδα Θεάτρου του Καταπιεσμένου και το Πανελλήνιο ∆ίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Με αφορμή αυτό το σεμινάριο και την επίσκεψη της Μπάρμπαρα Σάντος στην Αθήνα, διοργανώθηκε και μια σειρά άλλων εκδηλώσεων. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και η παρουσίαση στον Κεραμεικό της παράστασης της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών Ελλάδας «Όχι στο ρατσισμό από την κούνια», πάνω σε ένα σενάριο που δημιουργήθηκε κυρίως βάσει των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν με το θέμα της ιθαγένειας και των αδειών παραμονής τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στη χώρα μας, φοιτούν στο ελληνικό σχολείο ή και Πανεπιστήμιο, αντιμετωπίζονται όμως τελικά με ένα θεσμικό ρατσισμό που τους στερεί βασικά δικαιώματα, τα οποία θα έπρεπε να θεωρούνται πια δεδομένα σε μια σύγχρονη -υποτίθεται πολυπολιτισμική και φιλελεύθερη- ευρωπαϊκή κοινωνία και πολιτεία. Η παράσταση έγινε στο χώρο του Ευτοπικού Εργαστηρίου (Λεωνίδου 62 και Θερμοπυλών) το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, και είχε διπλή σημασία, αφού δυο από τις Αφρικανές γυναίκες και μέλη της Ένωσης, που συμμετείχαν στην παράσταση, είχαν, λίγες μέρες νωρίτερα, συλληφθεί αναίτια στην περιοχή. Μάλιστα, έπειτα από πρόβα, λες και τα αστυνομικά όργανα είχαν αντιληφθεί τον κίνδυνο από αυτού του είδους το ακτιβιστικό θέατρο, το οποίο ως διαδραστικό, ενεργοποιεί και το κοινό ώστε να σκεφτεί άμεσα λύσεις, να τις συζητήσει και ίσως να τις δοκιμάσει επί σκηνής αυτοσχεδιάζοντας θεατρικά, όπως έκανε και ο υποφαινόμενος εκείνο το βράδυ! Επίσης, στην παράσταση που έγινε με συντονίστρια – joker την έμπειρη ακτιβίστρια του κοινωνικού θεάτρου, μέλος της Ακτιβιστικής Ομάδας ΘτΚ και μέλος ΕΕ∆ΙΠ του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Χριστίνα Ζώνιου, ανακοινώθηκε και το φεστιβάλ αλληλεγγύης της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών, το οποίο ακολούθησε μερικές μέρες αργότερα με το σύνθημα «Ζωή χωρίς φόβο». Σύνθημα που προφανώς αποτε-

λεί ακόμη ζητούμενο για τις αφρικανές γυναίκες σε μια κοινωνία που παρά την πρόσφατη -αναγκαστική λόγω σχετικής οδηγίας της ΕΕ και αναμενόμενα επεισοδιακή- ψήφιση αντιρατσιστικού νομοσχεδίου από το ελληνικό κοινοβούλιο, συντηρεί στερεότυπα για τους μετανάστες, ή ακόμα και για τα παιδιά τους που γεννιούνται εδώ. Στερεότυπα, τα οποία δεν είναι πάντα συνάρτηση της παιδείας ή μάλλον των τίτλων σπουδών που κατέχει ένα άτομο -αν λάβουμε υπόψη πόσα μορφωμένα και καλλιεργημένα άτομα στο προσωπικό περιβάλλον του καθενός μας παρ’ όλα αυτά δεν έχουν απαλλαγεί πλήρως από την εσωτερίκευση τέτοιων αντιλήψεων και συμπεριφορών. Ιδίως όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση των ανθρώπων που έχουν μαύρο χρώμα δέρματος, γεγονός που, όπως δήλωσαν οι εκπρόσωποι της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών, θεωρείται ακόμα ταμπού στην ελληνική κοινωνία. Κλείνοντας, να ανακοινώσουμε πως το τεύχος 16 του περιοδικού του Πανελλήνιου ∆ικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση «Εκπαίδευση & Θέατρο», του οποίου υπεύθυνος είναι ο Νίκος Γκόβας («Εποχή», 21.7.2014), θα είναι μια ειδική έκδοση αφιερωμένη στο Θέατρο του Καταπιεσμένου. [Προηγούμενα τεύχη καθώς και το πλήρες κείμενο της πρόσκλησης για υποβολή άρθρων στην ιστοσελίδα www.TheatroEdu.gr, επικοινωνία με τη Συντακτική Επιτροπή και παραγγελίες τευχών: journal@theatroedu.gr / info@theatroedu.gr]

Σημείωση

Σπύρος Πετρίτης

Το άρθρο αυτό, λόγω των ημερών, αφιερώνεται στη μνήμη του αντιφασίστα μουσικού Παύλου Φύσσα, καθώς όλες οι μορφές τέχνης μπορούν να αποτελέσουν μέσο στον αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό αγώνα και η προσφορά του καθενός μας, όσο μικρή κι αν είναι ή όσο νωρίς και αν κοπεί το νήμα της ζωής μας, δεν είναι απλώς ευπρόσδεκτη αλλά και απαραίτητη, δεν έχουμε το περιθώριο να μην δώσουμε έστω και λίγο από το έργο μας για αυτό τον κοινό σκοπό. Εάν, όπως ανέφερε και η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και ηθοποιός Μάνια Παπαδημητρίου από το βήμα της Βουλής, η δολοφονία Φύσσα ήταν μια πολιτική δολοφονία, αν ακόμη και σήμερα δεν έχει δικαστεί η πολιτικά ένοχη συμμορία της Χρυσής Αυγής, τότε είναι χρέος όλων μας να το επιτύχουμε αυτό και ο καθένας θα πρέπει να προσφέρει από τη θέση όπου έχει ταχθεί σε αυτό τον πολιτικό αγώνα.

1064

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

ΒΙΒΛΙΟ

Από τις πλαγιές της Μουργκάνας Τασία Βενέτη «Τού χιονιού» Εκδόσεις Το Ροδακιό Αύγουστος 2013

ην περασμένη Κυριακή, στην παρουσίαση του νέου βιβλίου της Νίκης Τρουλλινού μας είχε προβληματίσει ο ειδολογικός χαρακτηρισμός διηγήματα, που συνόδευε στο εξώφυλλο τον τίτλο. Κι αυτό, γιατί είχαμε την άποψη, πως το σύνολο των είκοσι ένα πεζών της συλλογής θα το αντιπροσώπευε καλύτερα ο όρος ιστορίες. Σήμερα, επανερχόμαστε στο δίπολο διηγήματα-ιστορίες, με αφορμή μία άλλη συλλογή είκοσι οκτώ πεζών, αυτήν της Τασίας Βενέτη. Εδώ έχει επιλεγεί ο χαρακτηρισμός ιστορίες, ενώ εμείς, αυτή τη φορά, θα προκρίναμε ως προσδιοριστικό εκείνον του διηγήματος. Ακριβολογώντας, και στις δυο συλλογές, όπως και σε μερικές ακόμη, όχι και πολλές, αφού κατά κανόνα αρκεί ο χαρακτηρισμός ιστορίες, πρόκειται για ιστορίες και έναν αριθμό μετρημένων διηγημάτων. Το θέμα είναι ποιο κρίνεται ως το ουσιώδες γνώρισμα, που πρέπει να προβληθεί σε αντιδιαστολή, είτε προς το προηγούμενο έργο του συγγραφέα, όπως είναι η περίπτωση της Τρουλλινού, είτε ως προς την εντύπωση, που μπορεί να δημιουργηθεί σχετικά με το συγκεκριμένο βιβλίο, όπως συμβαίνει με την Βενέτη. Και οι δύο συγγραφείς εμφανίστηκαν όψιμα, τουλάχιστον με τις ισχύουσες σήμερα εκδοτικές συνθήκες, δείχνοντας πως θα μπορούσαν να έχουν επιτυχή παρουσία στη σύντομη φόρμα. Η Τρουλλινού έχει ήδη επαληθεύσει τις αισιόδοξες προβλέψεις με τέσσερις συλλογές πεζών. Εκείνη παρουσιάστηκε με βιβλίο στην αθηναϊκή αγορά το 2002, σε ηλικία πενήντα παρά κάτι. Εξαρχής ήταν φανερό, πως διέθετε συγγραφική συνείδηση και είχε τη φιλοδοξία να γράψει διήγημα. Η Βενέτη, επτά χρόνια μικρότερη, παρουσιάστηκε πέρυσι πλησιάζοντας τα πενήντα πέντε. ∆ιαθέτει συγγραφικό ένστικτο και μάλλον καμία φιλοδοξία. Ούτε καν αυτήν της έκδοσης βιβλίου. Εκτός, ίσως, από συλλογή ποιημάτων, καθώς την παρότρυναν, μετά τη δημοσίευση ποιημάτων της στον Τύπο της γενέτειράς της, που σημαίνει τα έντυπα της επαρχίας Φιλιατών. Ο προσδιορισμός διηγήματα, κατά προτίμηση στο εξώφυλλο και όχι στη σελίδα τίτλου, θα σύσταινε κάπως το βιβλίο αυτής της πρωτοεμφανιζόμενης και παντελώς άγνωστης στο αθηναϊκό κοινό συγγραφέως. Θα απομάκρυνε εκ προοιμίου τυχόν σύγχυση με γυναικείες αφηγήσεις ιστορικού, λαογραφικού ή και ηθογραφικού χαρακτήρα. Κατά την πάγια, ωστόσο, τακτική του εκδοτικού οίκου, αφήνεται να κολυμπήσει στα βαθιά, χωρίς “αυτάκι” με βιογραφικό ούτε κειμενάκι οπισθόφυλλου, με εξώφυλλο έναν πίνακα του Αλέκου Κτενά. Είναι έργο διακοσμητικού τύπου, ενώ ένα από τα γυναικεία γυμνά του, παρότι εκ πρώτης όψεως δεν θα ταίριαζε στις ιστορίες, τουλάχιστον θα προϊδέαζε το μεγαλύτερο κομμάτι του αναγνωστικού κοινού, που είναι οι γυναίκες, πως το βιβλίο το αφορά. Ωστόσο, παρά την περιορισμένη προβολή του βιβλίου στον αθηναϊκό Τύπο, συμπεριλήφθηκε στα επτά βιβλία της βραχείας λίστας πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του ηλεκτρονικού περιοδικού «Ο Αναγνώστης». Μόνο που το βιβλίο της Βενέτη δείχνει σαν παράταιρο. Βρίσκεται δηλαδή εκτός της αισθητικής αντίληψης περί λογοτεχνίας της κριτικής επιτροπής, όπως αυτή φάνηκε ευκρινέστερα με τις βραβεύσεις. Εκείνο, πάντως, που κυρίως μνημόνευσαν οι κριτικοί, είναι η “βουνίσια” γλώσσα του βιβλίου. Όπως οι ιθαγενείς τρελαίνονταν με καθρεφτάκια και φανταχτερά μπιχλιμπίδια, αυτοί ενθουσιάζο-

νται με διηγήματα και ντοπιολαλιές. Πό- πολιτική προσφυγιά ή κατέφυγαν προς σο μάλλον όταν πρόκειται για την ηπει- επιβίωση στη μετανάστευση των δεκαερωτική και δη, της περιοχής Μουργκά- τιών ’50-’60. Λόγω ηλικίας λείπει το βιωνας Φιλιατών, καθώς, σε αυτήν την πε- ματικό απόθεμα του βίαιου εκπατριρίπτωση, μπορούν να δείξουν το εύρος σμού, που στοιχειοθετεί το «Μητριά Πατης λογοτεχνικής τους εποπτείας, ανα- τρίδα» του Γκανά, όπως, βεβαίως, και το φέροντας τα διηγήματα του Σωτήρη ∆η- ιδεολογικό φορτίο των διηγημάτων του μητρίου. Ανεξάρτητα αν αυτά είναι ξένα Χατζή. “Με τις κουβέντες των γιαγιάδων της” προς την ατμόσφαιρα και τον κόσμο του βιβλίου της Βενέτη. Ενώ, στα διηγήματα έστησε η Βενέτη τον αλλοτινό κόσμο. Είτου ∆ημήτρη Χατζή ή του Μιχάλη Γκανά, ναι ένας κόσμος γυναικών, που έδειξαν που συγγενεύουν με κάποιες ιστορίες την δύναμή τους όχι επαναστατώντας, της Βενέτη αλλά δεν γράφονται στη ντο- αλλά αντέχοντας. Είναι Ρωμιές, όπως οι πιολαλιά, δεν έγινε καμία μνεία. Σήμερα, Ηπειρώτισσες του Χατζή και οι γραίες πάντως, η έννοια της ντοπιολαλιάς έχει του Παπαδιαμάντη, κυρίως αυτές οι δεύπεριοριστεί στις ιδιωματικές λέξεις, οι τερες μαζί με τις εγγόνες τους. Όταν υοποίες και περισώζονται, αφού γι’ αυ- πάρχουν στην οικογένεια άντρες, αυτοί τές προβλέπεται γλωσσάρι. Ενώ το πιο αποτελούν απειλή, είτε για καιρό πολέμου πρόκειπολύτιμο ται είτε για κομμάτι, που ταραγμένες επρώτο χάνεποχές αλλά ται με την εγχωρίς εχθροκατάλειψη πραξίες. Το ίμίας περιοδιο συμβαίνει χής, είναι οι και όταν εμπαρεκκλίνουπλέκονται σες συντακτιστη διήγηση κές δομές άντρες ομαδιτης. Αν και εκά. Γερμανοί κείνο που αή αντάρτες ποβαίνει ακόφέρνουν την μη πιο ευάκαταστροφή^ λωτο στο καίνε σπίτια, χρόνο είναι η παίρνουν ομεταφορική μήρους, επιχρήση των στρατεύουν. λέξεων. Το 1974, που Σε αυτές τις η δεκατετράπτυχές της χρονη τότε γλώσσας, συγγραφέας διαφοροβρέθηκε “μόποιούνται νιμος κάτοιδυο συγγρακος Αμεριφείς που επικής” και “οι στρατεύουν κουβέντες λόγια της ίτων γιαγιάΚώστας Μπαλάφας, 1965. διας ντοπιοδων της” δεν λαλιάς. Αλλά μπορούσαν πια να την φτάσουν και να και σε αυτές φανερώνεται εκείνος που την συντροφέψουν, διάβαζε τα γράμμαδιαθέτει γλωσσικό αισθητήριο και δεν εί- τα από την οικογένεια και έγραφε. Πότε ναι απλός καταγραφέας, ήτοι συλλέκτης γράφτηκαν οι ιστορίες του βιβλίου δεν αφηγήσεων. Η Βενέτη το διαθέτει. Επι- το αποκαλύπτει. Το μόνο που εξομολοπροσθέτως, η δική της απόδοση της ντο- γείται, είναι πως ξεκίνησε, όταν οι πόνοι πιολαλιάς δεν θα χαρακτηριζόταν δωρι- της δικής της ζωής την παραζόρισαν. κή, όπως αντρών συγγραφέων από την ί- Τότε θυμήθηκε μια παλιά συμβουλή, που δια περιοχή. Ούτε κοφτός είναι ο ρυθ- παρότρυνε, όταν κάτι σε βασανίζει, να το μός, ούτε βραχείς οι προτάσεις, και τα ε- γράφεις, μέχρι να πάψει να πονάει. πίθετα δεν λείπουν. Παραμένει, ωστόσο, Η κάθαρση έρχεται με ιστορίες, που είλιτός λόγος της καθημερινής κουβέντας. ναι εστιασμένες στις τραγικές καταστάΣτις ιστορίες γίνεται μερικές φορές μέ- σεις των ανθρώπων, αλλά καταλήγουν χρι και γλαφυρός. Ακόμη, όμως, και στα με μία θυμόσοφη αποστροφή, παρηγοσύντομα διηγήματα, της μίας σελίδας ή ρητική, συχνά σαν βγαλμένη από παρακαι της μίας παραγράφου, δεν αφυδατώ- μύθι. Ήδη, στους τίτλους υπάρχει μία νεται. Η πύκνωση του διηγήματος, αυτή νότα καθησυχαστική, ακόμη κι αν η ιστοη καινούρια δημοσιογραφική καραμέλα, ρία αναφέρεται στις πιο οδυνηρές πλευγίνεται εδώ κυρίως με την εστίαση. ρές του Εμφυλίου, όπως το «Για ένα καΓράφτηκε στο συνοδευτικό ∆ελτίο Τύ- λύτερο αύριο» και το «Μη, ψυχούλες, που πως είναι η δύναμη της γλώσσας, με μη». Τις περισσότερες φορές τα ξεκινήτην παλαιότητα του ιδιώματος όπως ματα είναι χαμηλόφωνα περιγραφικά, πρόσθεσαν άλλοι, που κάνει την πραγματικότητα λογοτεχνία. Πιστεύουμε πως συχνά διαλογικά. Μετά, σιγά-σιγά, σωπαρόμοιες αποφάνσεις συνιστούν υπερ- ρεύονται τα “πάθια”, ατομικά, περισσόβολές μιας εποχής, όπου η γλώσσα αλ- τερα της οικογένειας, ακόμη, λόγω επολοιώνεται και πολλοί τρομάζουν πως θα χής, της κοινότητας ή και του λαού ολόεκφυλιστεί. ∆εν αρκεί, όμως, μόνο η κληρου. Σε μια εποχή, που θάλλει η διακειμενιγλώσσα. Για να μεταμορφωθεί η περασμένη πραγματικότητα σε λογοτεχνία κότητα, η Βενέτη συμπληρώνει την προχρειάζονται “μύθια” και ιστορίες. Αλλά φορική ιστορία, που έμαθε παιδί δίπλα ποια είναι η πραγματικότητα του βιβλίου στο τζάκι ακούγοντας ιστορίες “του χιοτης Βενέτη; Εκ πρώτης όψεως, εκείνη σε νιού”, με αναγνωστικές εμπειρίες από κάποιο από τα 34 χωριά της Μουργκά- Αίσωπο και Άντερσεν, αλλά και από τα νας. ∆εν κατονομάζεται, όπως δεν προσ- επίλεκτα της γενιάς του 1880, του συνδιορίζεται και ο γενέθλιος τόπος της, πέ- τοπίτη της τραγουδιστή Κρυστάλλη συμραν του εντοπισμού του στο Νομό της περιλαμβανομένου, στην προ πεντηκοΘεσπρωτίας. Ο χρόνος είναι ακόμη πιο νταετίας ανθολόγηση των εκδόσεων Πεαόριστος, καθώς απλώνεται σε μια τρια- χλιβανίδη. Μιας μορφής παρθενογένεση κονταετία, από τη γερμανική Κατοχή μέ- κατορθώνει η Βενέτη, όντας, όπως φαίχρι περίπου το 1975. Όπως εξομολογεί- νεται, ακόμη και μετά την έκδοση του βιται η συγγραφέας σε συνέντευξή της, η βλίου αμόλυντη από τον συγγραφικό ιό, πραγματικότητα των ιστοριών της είναι που σκοτώνει ακόμη και τις καλύτερες ο αντικατοπτρισμός από τις αφηγήσεις γραφίδες, κυριολεκτικά αφανίζοντας εκείνων που έζησαν Κατοχή-Εμφύλιο- φερέλπιδες και πρωτοεμφανιζόμενους.

Αν και η αθωότητα στο αρχιπέλαγος της ελληνικής πεζογραφίας, όπου κολυμπούν καρχαρίες, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη. Στραγγίζοντας τις υποθέσεις από τα πεζά της, για την καθεμία θυμάσαι να έχεις διαβάσει περισσότερες της μίας ιστορίες. Κι όμως, οι δικές της έχουν διαφορετική υφή, έτσι όπως ξετυλίγονται μέσα από το λόγο των γυναικών για άλλες γυναίκες, συμπάσχοντας σαν να είναι κοινός ο φόρτος των δεινών. Υστερούν εκείνες, που δημιουργούν την εντύπωση πως έχουν αυτοβιογραφικό υπόβαθρο («Μιά Κατοχή», «Η κούκλα»). ∆ιασκεδαστικές νότες υπάρχουν στις τρεις τέσσερις με ήρωα ένα αγόρι, που πρέπει να τα βγάλει πέρα με τα γίδια, την πείνα, την εξ ουρανού βοήθεια σε τροφή και ένδυση, μέχρι και με το τέρας της καθαρεύουσας που έκανε την εμφάνισή του με το πρώτο Πάτερ ημών. Αυτές, όμως, που εντυπώνονται είναι οι ιστορίες των γυναικών, παρόλο που στις περιγραφές δεν διακρίνεται καμία τάση ηρωοποίησης. Προβάλλει μόνο η βαθιά σχέση τους με τη γη, σαν από εκεί να αντλούν τη δύναμή τους. Στο «Ένα σωρό παλικάρια», υπάρχει μια πνοή αγιότητας, που ευφραίνει κι ας καταλήγει με τον θρήνο και τον κοπετό κηδείας. Η γυναίκα είχε χάσει στη σειρά άντρα, μάνα, πατέρα, γαμπρό, αδερφή, αδερφό, νύφη και έμεινε με εφτά παιδιά, ένα το δικό της. Εκείνο βρήκαν να πάρουν όμηρο οι Γερμανοί, εκείνη η ομάδα έτυχε να πέσει σε ενέδρα και πήγαν όλοι πλην ενός από σφαίρες ελληνικές. Κι όμως, ήταν γλυκιά, “το αγαθό της πλεόναζε, αγιούλα ήταν”. Από την ίδια ανθεκτική στόφα είναι η γυναίκα του Αλέξη, που δούλευε το φουρνέλο στο άνοιγμα του δρόμου προς το χωριό. “Γκαστρωμένη” η Αλέξαινα, έριξε στη φωτιά εισιτήρια και διαβατήρια, αποτρέποντας οριστικά τη μετανάστευση στη μακρινή Αυστραλία. Για την αποκοτιά της έφταιγαν οι «Κουβέντες από δω ως τον ήλιο», προειδοποιεί ο τίτλος. Σωστή ηρωίδα η κοπέλα που πήρε ο Κίτσιος, “δεν είχε φοβηθεί ζωντανό και πεθαμένο”, αλλά η πεθερά την έριξε «Στο βαθύ» του ποταμιού. Ακόμη πιο άγριος ο πατέρας του γαμπρού που προξένεψαν στην ορφανή με τα μάτια τα «Τόσο μαύρα». Πάντως, και στις τρεις έτυχε καλός άντρας. Γιατί υπάρχουν άλλες άτυχες, όπως εκείνη στο «Πόσο άτυχη!!» ή η άλλη που την άφησε με ανήλικα στη Νυρεμβέργη. Αυτή είναι η “γιγαντόψυχη” Θανασούλα, στο «Έτσι χορεύουν τα βουνά», η κορυφαία των ηρωίδων της Βενέτη. Ένας θηλυκός Ζορμπάς. Το φάσμα των Ρωμιών γυναικών της Μουργκάνας το συμπληρώνουν οι γιαγιάδες. Όλες τους προστατευτικές, που στην ανάγκη υψώνουν ανάστημα για να προστατέψουν τα κορίτσιά τους. Με «Το μαχαίρι» πάντοτε ορθό, πήγε η γιαγιά και γύρισε στο παραπέτασμα, για να δει ένα κομμάτι από τη διαμελισμένη οικογένειά της. Υπάρχουν, όμως, και οι παραλογισμένες από έρωτα. Στο «Παλιά ιστορία» με άρωμα Βιζυηνού, που η συγγραφέας τον έχει διαβάσει, και στο «Τι ’ναι, μάνα», συμπλήρωμα στου Θεοτόκη το «Πίστομα», που μπορεί και να μην το έχει διαβάσει. Συναντάμε, πάντως, στη συλλογή ένα άλλο διήγημα που αναμετριέται με εκείνο του Κερκυραίου, το «Εδώ κοιτάξτε». Για βιβλία σαν της Βενέτη, λυπάται κανείς, που ο βίος τους είναι τόσο βραχύς. Με τα όριο ηλικίας που θέσπισαν οι ειδήμονες των κρατικών βραβεύσεων, χάνεται μια ακόμη ευκαιρία μνημόνευσής του. Μ. Θεοδοσοπούλου

28 ΜΟΥΣ

Σ ΠΡΟΤΑ ΚΕ

ΙΣ ΣΕ

MOYΣΙΚΗ

δρενιώτη ιάνα Μαλαν Επιµέλεια: Λam@otenet.gr lian

Γκαλά μπαλέτου για την Μάγια Πλισέτσκαγια

ην Μάγια Πλισέτσκαγια την χαρακτηρίζουν ως την μεγαλύτερη χορεύτρια του αιώνα μας και της έχει απονεμηθεί ο κορυφαίος τίτλος της «Απόλυτης Πρώτης Χορεύτριας», πρόκειται για μία μπαλαρίνα μύθο. Η σπουδαία αυτή χορεύτρια θα λαμπρύνει με την παρουσία της το γκαλά μπαλέτου, συμμετέχοντας στον εορτασμό των 90ων γενεθλίων της. Την επιλογή των χορευτών –όλοι τους πρωτοχορευτές των μεγαλύτερων μπαλέτων του κόσμου– έκανε η ίδια η Μάγια Πλισέτσκαγια και το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει έργα και ρόλους που η ίδια έχει γράψει ιστορία ερμηνεύοντας, όπως: ∆ον Κιχώτης, Ραϊμόντα, Καρυοθραύστης, Ωραία Κοιμωμένη, Μαύρος Κύκνος, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Μανόν, Κουρσάρος, Κάρμεν. Συμμετέχουν οι πρώτοι χορευτές: Vladimir Shklyarov, Marianela Nunez, Roberta Marquez, Thiago Soares, Alina Cojocaru, Arionel Vargas, Anastasia Stashkevich, Vyacheslav Lopatin, Sergio Bernal, Gudrun Bojesen, Ulrik Birkkjaer και η Ana Sophia Scheller. ∆εν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για τους λάτρεις του μπαλέτου από το να παρακολουθούν μαζί με την θρυλική μπαλαρίνα Μάγια Πλισέτσκαγια μια παράσταση χορού αφιερωμένη σ’ αυτήν, αλλά δεν υπάρχει και μεγαλύτερη τιμή για τους χορευτές και τις χορεύτριες να συμμετέχουν σ’ ένα γκαλά προς τιμήν της μυθικής θεάς του χορού χορεύοντας μπροστά της, γνωρίζοντας ότι η ίδια τους επέλεξε γι’ αυτή την βραδιά. Την Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου, στις 9μ.μ., στο Ηρώδειο. Τιμές εισιτηρίων: από 80 έως 15 ευρώ (φοιτητικά – ανέργων – πολυτέκνων – ΑΜΕΑ).

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

 Βάιλ και Μπρεχτ: διπλή επαναστατική διαδικασία

Το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει το δίπτυχο «Mahagonny Songspiel» (1927) και «Αυτός που λέει ναι» (1930) των Βάιλ και Μπρεχτ. Το πρώτο είναι ένα έργο που κριτικάρει βίαια τον καπιταλισμό, αποτελεί μάλιστα την εκκίνηση της δημιουργικής τους συνεργασίας, ενώ το δεύτερο, συνιστά μια ιδιαίτερη φόρμα με την οποία πειραματίστηκε ο Μπρεχτ πριν την αυτοεξορία που του επέβαλε η άνοδος του ναζισμού. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη της παράστασης Αλέξανδρο Ευκλείδη, «τα δύο έργα αποτελούν καρπούς μιας από τις πιο σπουδαίες συνεργασίες στην πορεία της τέχνης του 20ού αιώνα, αυτής μεταξύ του συνθέτη Κουρτ Βάιλ και του συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ, γράφτηκαν στο πλαίσιο μιας διπλής επαναστατικής διαδικασίας, τόσο καλλιτεχνικής όσο και πολιτικής, και αποτυπώνουν τη “θερμοκρασία” μιας εποχής που, μέσα σε μια γενικευμένη κρίση, αναζητούσε να επαναπροσδιορίσει τα όρια και τους στόχους της καλλιτεχνικής έκφρασης. Τα δύο έργα είναι εντελώς διαφορετικά, τόσο ως προς την πολιτική τους στόχευση όσο και ως προς τα καλλιτεχνικά τους μέσα». Την ορχήστρα θα διευθύνει ο Βλαδίμηρος Συμεωνίδης. Πρωταγωνιστούν (στο Mahagonny Songspiel): Jessie: Άννα Στυλιανάκη, Bessie: Αγγελική Καθαρίου, Charlie: Χρήστος Κεχρής, Billy: ∆ημήτρης Ναλμπάντης, Bobby: ∆ιονύσης Τσαντίνης, Jimmy: Κωνσταντίνος Κατσάρας, (στο «Αυτός που λέει ναι»), το αγόρι: Χρήστος Κεχρής, η μητέρα: Αγγελική Καθαρίου, ο δάσκαλος: ∆ιονύσης Τσαντίνης. Τρεις σπουδαστές: ∆ημήτρης Ναλμπάντης, Αλέξανδρος Ευκλείδης, Κωνσταντίνος Κατσάρας. Συμμετέχουν: η Χορωδία Ι. Ν. Αγίων Κυρίλλου & Μεθοδίου Θεσσαλονίκης. Μουσική ∆ιδασκαλία Χορωδίας: Μαρία Έμμα Μελιγκοπούλου και η Ορχήστρα ∆ωματίου «Contra Tempo». Η εκδήλωση αυτή χρηματοδοτείται μερικώς από το Kurt Weill Foundation for music. Την Πέμπτη 25 και την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου, στις 9μ.μ., στην αίθουσα Αιμίλιος Ριάδης στο κτίριο Μ2 του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Τιμές εισιτηρίων 16, 12 και 8 ευρώ (μαθητικά φοιτητικά - κάτοχοι κάρτας ανεργίας).

Ανέκδοτα έργα του Μάνου Χατζιδάκι

ην επαναπροσέγγιση των έργων που υπάρχουν στο επίσημο αρχείο του αλλά και τη γνωριμία με κάποια από τα ανέκδοτα έργα του σπουδαίου έλληνα συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι έχουν ως στόχο οι δύο συναυλίες, με το γενικό τίτλο «Τρόποι του φεγγαριού» και ερμηνευτές την Ελλη Πασπαλά και τον Vassiliko. Ο γιος του Μάνου, Γιώργος Χατζιδάκις, υπογράφει την καλλιτεχνική επιμέλεια και με αυτές τις δύο συναυλίες ξεκινά φέτος τη συστηματική παρουσίαση των μουσικών έργων του Μάνου Χατζιδάκι. Στο πρώτο μέρος της συναυλίας θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά το ανέκδοτο soundtrack της ταινίας του G. Ferrara «Faccia di spia» από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΝΕΡΙΤ και το Μουσικό Σύνολο Χατζιδάκις με αρχιμουσικό τον Λουκά Καρυτινό. Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε το 1975 τη σουίτα αυτή για την ομώνυμη ταινία παραμένοντας για μεγάλο διάστημα στην Ιταλία. To θέμα της ταινίας είναι τα παιχνίδια συνομωσίας των κέντρων εξουσίας και η φυσική αντίδραση των λαών. Το δεύτερο μέρος της συναυλίας περιλαμβάνει μια επιλογή από τα διασημότερα τραγούδια που ο συνθέτης έγραψε για τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Στις 24 & 25 Σεπτεμβρίου, στις 9μ.μ., στο Ηρώδειο. Τιμές εισιτηρίων: από 70 έως 22 ευρώ (γενική είσοδος) και 15 (φοιτητικά ΑΜΕΑ).

H πιο εκλεκτή ορχήστρα της Βρετανίας

ε μια από τις σπουδαιότερες ορχήστρες του κόσμου και την παλαιότερη και εκλεκτότερη της Βρετανίας, εγκαινιάζεται το πρόγραμμα 2014-15 του Μεγάρου Μουσικής: τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου υπό τον μεγάλο ρώσο Βαλέρι Γκέργκιεφ, κορυφαίο στη ρωσική μουσική του 19ου και του 20ού αιώνα. Το πρόγραμμα αποκλειστικά ρωσικό, με Τσαϊκόφσκι και Προκόφιεφ, σε μια συναυλία-γεγονός, με τη σύμπραξη του Ντένις Ματσούεφ, (γ.1975, Ιρκούτσκ), ενός από τους πιο περιζήτητους πιανίστες της γενιάς του, με σπουδές στο Ωδείο της Μόσχας. Ο Ματσούεφ θεωρείται διάδοχος των μεγάλων ρώσων πιανιστών: Εβγκένι Κισίν, Αρκάντι Βόλοντος, ακόμα και του Βλαντίμιρ Χόροβιτς. Ο Βαλέρι Γκέργκιεφ (γ.1953), προικισμένος, ιδιοσυγκρασιακή φιγούρα σε όλες τις μεγάλες αίθουσες μουσικής του κόσμου, από τους πιο επιδραστικούς και δραστήριους μαέστρους της εποχής, καλλιτεχνικός και γενικός διευθυντής του θρυλικού Θεάτρου Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης από το 1988, θεωρεί τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου «υπέροχη ορχήστρα, ιδιοφυή, με μεγάλη ευαισθησία στις ερμηνείες και τεράστια ευελιξία». Από το 2007, που ανέλαβε τη διεύθυνσή της, έστρεψε τη βρετανική αυτή ορχήστρα προς το αγαπημένο του ρωσικό ρεπερτόριο και μέχρι τώρα έχει ηχογραφήσει μαζί της όλες τις Συμφωνίες του Προκόφιεφ και του Στραβίνσκι. Την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου, στις 8.30μ.μ., αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής. Τιμές εισιτηρίων: από 70 έως 19 ευρώ και 9,50 (φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑΜΕΑ), 13 (πολύτεκνοι, 65+).

Συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών

«Αβάν πρεμιέρ» του αρχιμουσικού Στέφανου Τσιαλή στο πόντιουμ της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, με τη νέα του ιδιότητα του διευθυντή της Ορχήστρας. Ο Στέφανος Τσιαλής θα διευθύνει την Ορχήστρα σ’ ένα πρόγραμμα «κοσμοπολίτικο», γοητευτικό και προσαρμοσμένο στις… χωροταξικές συνθήκες. Περιλαμβάνει από τα Ερείπια των Αθηνών του Μπετόβεν, τους Ουγγρικούς χορούς (αρ. 5 και αρ. 6) του Μπραμς, Τρεις ελληνικούς χορούς του Σκαλκώτα και έργα του Πάουλ Λίνκε και του Γιόχαν Στράους, έως πασίγνωστες και αγαπημένες κινηματογραφικές συνθέσεις που ξεκίνησαν την καριέρα τους από το κλασικό πια αριστούργημα «Καζαμπλάνκα», το «Μονομάχο» και τους «Πειρατές της Καραϊβικής». Με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ομοσπονδιακής ∆ημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα. Την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου, στις 9μ.μ., στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Τιμές εισιτηρίων: (την ημέρα της συναυλίας) 12 ευρώ και (προπώληση) 10.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

«ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ»

“

Η αξιοπρέπεια μιας γυναίκας Μια συζήτηση με τον σκηνοθέτη Αθανάσιο Καρανικόλα

Η καταγωγή του είναι από τη Θεσσαλονίκη, αλλά ο Αθανάσιος Καρανικόλας ζει και εργάζεται στο Βερολίνο. ∆εν είναι εντελώς άγνωστος στο ελληνικό κοινό, αφού το 2007 η ταινία του «Έλλα Μάκρα 42277 Βούπερταλ», προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου η πρωταγωνίστρια Άννα Λαλασίδου τιμήθηκε με το βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας. Το 2013 γύρισε την ταινία «Echolot», η οποία προβλήθηκε στο Φόρουμ του Φεστιβάλ Βερολίνου. Επίσης, έχει σκηνοθετήσει και ταινίες μικρού μήκους. Μία από αυτές, «Ο λυτρωτής μου», απέσπασε το βραβείο Έλληνες του Κόσμου, στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της ∆ράμας, το 2004. Με την ταινία «Στο σπίτι», την πρώτη του καθαρά ελληνική, ο Καρανικόλας επιχειρεί μια ανατομία στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και τις σχέσεις των ανθρώπων. Η κεντρική του ηρωίδα, η Νάντια, είναι μια γυναίκα από τη Γεωργία η οποία εργάζεται εδώ και 12 χρόνια σε ένα πλούσιο σπίτι. Οι σχέσεις της με την οικογένεια, αντρόγυνο με ένα κοριτσάκι, είναι τελείως αρμονικές, τόσο ώστε η σύζυγος να την θεωρεί φίλη της. Επιπλέον, η Νάντια έχει μια πολύ καλή σχέση με τη μικρή Ίριδα, κόρη του ζευγαριού. Όμως η αρμονία θα διαταραχτεί όταν θα διαγνωσθεί πως η Νάντια πάσχει από μια σπάνια αρρώστια, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζονται τα πρώτα οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια. Τώρα πλέον η άρρωστη γυναίκα θα πρέπει να φύγει, καθώς η οικογένεια την διώχνει από το σπίτι. Η Νάντια υπομένει σιωπηλά την κατάσταση και η στάση της αναδεικνύει τη βαθιά της αξιοπρέπεια. Η ταινία θα προβάλλεται από τις 25 Σεπτεμβρίου και με αυτήν την ευκαιρία είχαμε μια σύντομη συζήτηση με τον σκηνοθέτη, Αθανάσιο Καρανικόλα.

Τη συνέντευξη πήρε ο Στράτος Κερσανίδης

Η ταινία σας είναι -κατά την άποψή μου- ένα σύγχρονο δράμα, με την ένταση

να κινείται υπογείως. Έχετε επηρεαστεί από κάποιους σκηνοθέτες ή ταινίες, πιο συγκεκριμένα; ∆εν μπορώ να σας πω συγκεκριμένα κάποια ονόματα ή ταινίες, όχι. Αγαπώ

«Η ΩΡΑΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ»

πολύ το σινεμά, έχω αγαπημένους σκηνοθέτες και ταινίες αλλά δεν ακολουθώ συγκεκριμένα κάποια επιρροή. Ασυνείδητα μάλλον μου συμβαίνει να έχω κάποιες συγγένειες. Υπάρχει κάποια πραγματική ιστορία πίσω από την ιδέα του σεναρίου; Όχι δεν είναι πραγματική ιστορία. Είναι μια σύνθεση από πράγματα που άκουσα και είδα αλλά και από δικές μου υποθέσεις και αναπάντητα ερωτήματα. Μπορούμε να πούμε πως η ταινία σας προσεγγίζει κατά αλληγορικό τρόπο τη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης και της διάψευσης; Αλληγορικά, ίσως ναι. Για μένα είχαν σημασία οι χαρακτήρες, οι σχέσεις τους και οι επιλογές τους και όχι τόσο η ακριβής νατουραλιστική προσέγγιση της ελληνικής πραγματικότητας όπως σε ένα κοινωνικό δράμα. Ζείτε και εργάζεστε στο Βερολίνο και αυτή είναι η πρώτη σας ελληνική ταινία. Πόσο διαφέρουν οι συνθήκες παραγωγής στη χώρα μας από τη Γερμανία; Έτσι λένε πολλοί, πως διαφέρουν, αλλά δεν κατάλαβα πολλές διαφορές και αν υπήρχαν κάποιες εγώ τις βίωσα ευτυχώς μόνο προς το καλύτερο. Οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ πιο ευέλικτοι και πιο πρόθυμοι. Οι συνεργάτες μου έτσι κι αλλιώς τρομερά επαγγελματίες αλλά συγχρόνως και πολύ χαλαροί και συνεννοήσιμοι. Έγιναν όλα όπως έπρεπε και με πολλή ηρεμία. Η ταινία ήδη έχει μία πορεία σε διεθνή φεστιβάλ. Μετά την ελληνική πρεμιέρα, συνεχίζεται αυτή η πορεία; Ναι. Βέλγιο, Αίγυπτο, Ισραήλ, Βραζιλία, Αυστραλία, Μαρόκο, Ελβετία και αλλού. Η επίσημη πρεμιέρα της ταινίας θα γίνει στις 22 Σεπτεμβρίου, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας», τρεις μέρες πριν από την έξοδό της στις αίθουσες. Μέχρι στιγ-

Σαρκάζοντας τη μεσοαστική τάξη

σαρκαστικός, αντισυμβατικός, αναρχικός σκηνοθέτης, Λουίς Μπουνιουέλ, έχει στις ταινίες του κάποια αγαπημένα θέματα, όπως τους μεσοαστούς και τον κλήρο. Βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρό του με μία περιπαικτική διάθεση, η οποία μέσα από τη λεπτή σάτιρα γίνεται σκληρή κριτική. Έτσι και στην «Ωραία της ημέρας» (Belle de jour), που γύρισε το 1967, ο τρομερός Ισπανός μετατρέπει μια όμορφη μεσοαστή σε πόρνη. Η Σεβερίν παντρεμένη με ένα γιατρό, αλλά ψυχρή ερωτικά, πιάνει δουλειά σε έναν οίκο ανοχής με το όνομα Ωραία της Ημέρας. Εκεί θα καταφέρει να ικανοποιήσει τις ερωτικές της φαντασιώσεις, ενώ την ίδια ώρα γίνεται όλο και πιο τρυφερή με το σύζυγό της. Τελικά όμως όλα αυτά ίσως να μην είναι αλήθεια. Ίσως η Σεβερίν να έχει πλάσει έναν κόσμο φαντασιώσεων για να ξεφύγει από την άχαρη σεξουαλική της καθημερινότητα. Αλλά μπορεί και να μην είναι έτσι. Ο Μπουνιουέλ χλευάζει τον αστικό καθωσπρεπισμό, διεισδύει μέσα στη σεξουαλικότητα και τη διαστροφή των ηρώων του, μελετά τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίωσης. Και στο φινάλε, αφού έχει παίξει μαζί μας σαν τη γάτα με το ποντίκι, μας αφήνει με το μεγάλο ερωτηματικό. Η Ωραία ήταν πόρνη στην πραγματικό-

Για μένα είχαν σημασία οι χαρακτήρες, οι σχέσεις τους και οι επιλογές τους και όχι τόσο η ακριβής νατουραλιστική προσέγγιση της ελληνικής πραγματικότητας όπως σε ένα κοινωνικό δράμα. μής, όπου προβλήθηκε, απέσπασε πολύ καλές κριτικές, με αποκορύφωμα την προβολή της στο Φεστιβάλ του Βερολίνου, στο τμήμα Φόρουμ, όπου και απέσπασε το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι: Μαρία Καλλιμάνη, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Γιάννης Τσορτέκης, Ζωή Ασημάκη, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Αλεξία Καλτσίκη, Νίκος Γεωργάκης, Νεφέλη Κουρή. Η διεύθυνση φωτογραφίας είναι του Γιοχάνες Λούις, τα σκηνικά και τα κοστούμια της Αλίκης Κούβακα, η μουσική της Μαριέττας Φαφούτη η οποία έχει γράψει, ειδικά για την ταινία, τους στίχους και τη μουσική για το τραγούδι «Φως μες στο σκοτάδι», ένα ταγκό που ερμηνεύει με μοναδικό τρόπο η Μαρίζα Ρίζου. strakersan@gmail.com, kersanidis.wordpress.com

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

τητα ή μήπως ήταν ένα παιχνίδι φαντασιώσεων; Ο σουρεαλιστής σκηνοθέτης μεταφέρει στον κινηματογράφο ένα μέτριο μυθιστόρημα του Ζοσέφ Κεσέλ και με τη μαεστρία του το μετατρέπει σε ύψιστο κινηματογραφικό έργο. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο η Κατρίν Ντενέβ, με τη ψυχρή γοητεία της, δίνει μια μοναδική ερμηνεία. Η ταινία κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1967. Αξίζει εδώ να θυμηθούμε τι έγραψε για την ταινία ο αείμνηστος, Βασίλης Ραφαηλίδης: «(…)Τούτο το σαδομαζοχιστικό ποιητικό ντελίριουμ, το κρατημένο με απίστευτη μαεστρία στα όρια του χυδαίου και του μεγαλειώδους δεν είναι παρά ένα συναρπαστικό παιχνίδι με τα λιμπιντικά όνειρα που συνωθούνται στον εγκέφαλο μιας “καθωσπρέπει” αστής και που ο “μαιευτήρας” Μπουνιουέλ τα τραβάει, σαρκάζοντας, απ’ τη σκοτεινιά του αστικού πουριτανισμού, για να τα βγάλει περίπατο στον καθαρό αέρα της λευτεριάς, δηλαδή σ’ ένα χώρο παντελώς άγνωστο στη θεσμοποιημένη αστική συμβατικότητα, την εδραιωμένη από την τρομοκρατία μιας θρησκείας ολικά αντιερωτικής, συνεπώς και απάνθρωπης, που είναι ο χριστιανισμός (…)». Σ.Κ.

 «Ο λαβύρινθος» (The maze runner) του Γουές Μπολ: Ο Τόμας ξυπνά μέσα σε ένα ασανσέρ το οποίο ανεβαίνει αργάαργά. Όταν σταματά, ανοίγει η πόρτα και βρίσκεται μπροστά με μερικά αγόρια, σε έναν τόπο που ονομάζεται Κοιλάδα. ∆εn θυμάται τίποτε από την προηγούμενη ζωή του, όπως ούτε τα άλλα αγόρια θυμούνται. Κάθε πρωί ανοίγει ένας φράχτης και μπροστά τους εξαπλώνεται ο Λαβύρινθος. Ο φράχτης κλείνει κάθε νύχτα. Η απρόσμενη άφιξη ενός κοριτσιού, της Τερέζας, διαταράσσει την κανονικότητα της καθημερινότητας στην Κοιλάδα. Ταινία επιστημονικής φαντασίας βασισμένη σε μια σειρά μπεστ-σέλερ που έγραψε ο Τζέιμς Ντάσνερ.

 «Αμνησία» (Before I go to sleep) του Ρόουν Τζόφε: Ένα ατύχημα δημιούργησε προβλήματα στη μνήμη της Κριστίν Λούκας. Η Κριστίν κάθε πρωί που ξυπνά, δεν θυμάται τίποτε από την προηγούμενη μέρα. Με τη βοήθεια του συζύγου της, Μπεν, προσπαθεί να συναρμολογήσει το παζλ της ζωής της. Ταινία μυστηρίου, βασισμένη στο ομώνυμο μπεστ-σέλερ του βρετανού συγγραφέα Στίβεν Τζ. Γουάτσον.

 «Η Μπάρμπι στο Μυστικό Βασίλειο» (Barbie and the Secret Door): Ασχολίαστη!

Σινεφίλ

ΘΕΩΡΙΑ

ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ

Την περασμένη βδομάδα κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν «This Changes Everything: Capitalism vs The Climate» («Αυτό τα αλλάζει όλα: Ο καπιταλισμός εναντίον του κλίματος»). Όπως τονίζει και η ίδια σχετικά με το βιβλίο της πρέπει «να ξεχάσουμε ό,τι ξέραμε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η αλήθεια -αν και άβολη- είναι ότι το ζήτημα δεν αφορά τον άνθρακα, αλλά τον καπιταλισμό» ∆ημοσιεύουμε σήμερα απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου της που εξηγεί, με τον δικό της μοναδικό τρόπο, τους λόγους που αποφάσισε να αναδείξει το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Tης Ναόμι Κλάιν

κούστηκε μια φωνή από τα μεγάφωνα: παρακαλούνται οι επιβάτες της πτήσης 3935 από Ουάσιγκτον για Τσάρλεστον να μαζέψουν τις χειραποσκευές τους και να εκκενώσουν το αεροσκάφος. Κατέβηκαν από τις σκάλες και μαζεύτηκαν στην καυτή άσφαλτο. Εκεί αντίκρισαν ένα ασυνήθιστο θέαμα: οι ρόδες του τζετ των αμερικανικών αερογραμμών είχαν βυθιστεί στο μαύρο οδόστρωμα σαν να ήταν φρέσκο τσιμέντο. Οι ρόδες είχαν φτάσει πολύ βαθιά και έτσι το όχημα που κατέφτασε για να ρυμουλκήσει το αεροπλάνο δεν τα κατάφερνε. Η εταιρεία ήλπιζε ότι χωρίς το βάρος των τριανταπέντε επιβατών το αεροσκάφος θα ήταν αρκετά ελαφρύ για να ξεκολλήσει. Έκανε όμως λάθος. Κάποιος ανέβασε μια φωτογραφία «Γιατί ακυρώθηκε η πτήση μου; Επειδή στην Ουάσιγκτον κάνει τόση ζέστη που το αεροπλάνο βούλιαξε δέκα εκατοστά μέσα στην άσφαλτο.» Τελικά ήρθε ένα μεγαλύτερο ρυμουλκό όχημα με μεγαλύτερη ισχύ και κατάφερε να απεγκλωβίσει το αεροπλάνο. Η πτήση πραγματοποιήθηκε με 3 ώρες καθυστέρηση. Ένας εκπρόσωπος της εταιρείας παρουσίασε ως αιτία του γεγονότος την «πολύ ασυνήθιστη θερμοκρασία». Οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού του 2012 ήταν πράγματι ασυνήθιστα υψηλές (το ίδιο συνέβη το προηγούμενο και το επόμενο καλοκαίρι). Και η αιτία δεν αποτελεί μυστήριο: πρόκειται για την ασύστολη χρήση ορυκτών καυσίμων (...) Η ειρωνεία της υπόθεσης -το γεγονός ότι η χρήση ορυκτών καυσίμων μεταβάλλει τόσο δραστικά το κλίμα ώστε να δημιουργεί προβλήματα στη χρήση ορυκτών καυσίμων- δεν απέτρεψε τους επιβάτες της πτήσης 3935 από το να επανεπιβιβαστούν στο αεροσκάφος και να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Ούτε αναφέρθηκε η κλιματική αλλαγή στη κάλυψη της είδησης. ∆εν έχω το δικαίωμα να κρίνω τους επιβάτες. Όσοι από εμάς ζούμε μια έντονα καταναλωτική ζωή, όπου και να βρισκόμαστε, είμαστε μεταφορικά επιβάτες της πτήσης 3935. Ενώ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια κρίση που απειλεί την επιβίωση του είδους μας, ολόκληρος ο πολιτισμός μας συνεχίζει να κάνει το ίδιο ακριβώς πράγμα που προκάλεσε αυτή την κρίση, καταβάλλοντας απλώς λίγο περισσότερο κόπο. Όπως η αεροπορική εταιρία έφερε δυνατότερο ρυμουλκό για το αεροπλάνο, έτσι και η παγκόσμια οικονομία ανεβάζει τον πήχη από τις συμβατικές πηγές ορυκτών καυσίμων σε ακόμα πιο ρυπογόνες και επικίνδυνες εκδοχές (...) Εν τω μεταξύ, κάθε βεβιασμένη φυσική καταστροφή παράγει νέα ειρωνικά στιγμιότυπα ενός κλίματος που γίνεται όλο και πιο αφιλόξενο για τις ίδιες τις βιομηχανίες που ευθύνονται για την

Η κλιματική αλλαγ Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

Γιατί έγραψα το βιβλίο “This Cha υπερθέρμανσή του. Όπως οι ιστορικές πλημμύρες του 2013 στο Calgary, που ανάγκασαν τους επικεφαλής των πετρελαϊκών εταιρειών που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα ασφαλτούχου άμμου της Αλμπέρτα να στείλουν τους εργαζόμενους στα σπίτια τους και να εξαφανιστούν, ενώ ένα τρένο που μετέφερε εύφλεκτα προϊόντα πετρελαίου κόντεψε να ανατραπεί όταν μια σιδηροδρομική γέφυρα κατέρρευσε. Ή όπως η ξηρασία που χτύπησε το Μισισιπή την προηγούμενη χρονιά, ρίχνοντας τόσο τη στάθμη του νερού, ώστε τα πετρελαιοφόρα πλοία να μείνουν ακινητοποιημένα για μέρες, περιμένοντας τους μηχανικούς του στρατού να σκάψουν ένα κανάλι (...)

Θυμόμαστε και ξεχνάμε

Η εμπειρία μιας τέτοιας γνωστικής παραφωνίας είναι μέρος της ζωής μας σε αυτή την αντιφατική ιστορική στιγμή που μια κρίση που συστηματικά αγνοούσαμε μας χτυπάει κατακέφαλα –κι εμείς πολλαπλασιάζουμε τους παράγοντες που μας οδήγησαν αρχικά σε αυτή την κρίση. Αρνιόμουν να ασχοληθώ με την κλιματική αλλαγή για περισσότερο καιρό από όσο θα ήθελα να παραδεχτώ. Φυσικά και ήξερα ότι συμβαίνει. ∆εν ήμουν σαν τον Ντόναλντ Τραμπ και το Tea Party που έλεγαν ότι αφού υπάρχει ακόμα χειμώνας, όλα είναι ένα ψέμα. Αλλά δεν μελετούσα αρκετά τις λεπτομέρειες και διάβαζα βιαστικά τις ειδήσεις ή διάβαζα μόνο όσες ήταν πολύ τρομακτικές. Είχα πείσει τον εαυτό μου ότι η επιστήμη παραείναι περίπλοκη για μένα και ότι οι περιβαλλοντολόγοι έχουν το θέμα υπό έλεγχο. Και συνέχιζα να συμπεριφέρομαι σαν να μην υπήρχε κανένα πρόβλημα με τη γυαλιστερή κάρτα στο πορτοφόλι μου που με κατέτασσε στην κατηγορία «ελίτ» των συχνών πελατών αερογραμμών. Πάρα πολλοί αρνούμαστε την κλιματική αλλαγή με παρόμοιο τρόπο. Ρίχνουμε μια ματιά και μετά την ξεχνάμε. Ή ασχολούμαστε, αλλά μετά το γυρίζουμε σε αστείο («κι άλλα σημάδια της Αποκάλυψης!»), που είναι ένας άλλος τρόπος να αδιαφορούμε. Ή ασχολούμαστε αλλά καθησυχάζουμε τον εαυτό μας με ιστορίες για την ευφυΐα των ανθρώπων που θα εφεύρουν ένα τεχνολογικό θαύμα που θα εξαφανίσει με μαγικό τρόπο το διοξείδιο του άνθρακα από τον ουρανό και θα ελαττώσει τη θερμότητα του ήλιου. Πράγμα το οποίο, όπως κατάλαβα κάνοντας έρευνα για αυτό το βιβλίο, είναι ακόμα ένας τρόπος να αδιαφορούμε. Ή λέμε στον εαυτό μας ότι δεν έχουμε χρόνο να ασχοληθούμε με κάτι τόσο μακρινό και αφηρημένο –ακόμα κι αν έχουμε δει το νερό στο μετρό της Νέας Υόρκης και τους ανθρώπους στις στέγες των σπιτιών της Νέας Ορλεάνης και ξέρουμε ότι κανείς δεν είναι ασφαλής –οι πιο ευάλωτοι λιγότερο από όλους. Αν και κατανοητός, αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης ένας τρόπος να αδιαφορούμε. Ή ασχολούμαστε αλλά νομίζουμε ότι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αλλάξουμε τους εαυτούς μας. Προβληματιζόμαστε, ψωνίζουμε κατευθείαν από παραγωγούς, αφήνουμε το αυτοκίνητο στο σπίτι, αλλά ξεχνάμε να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε πραγματικά το σύστημα που κάνει την κρίση

αναπόφευκτη, επειδή αυτό θα έφερνε «αρνητική ενέργεια» και δεν μπορεί να πετύχει. Και φαίνεται σαν να ασχολούμαστε, επειδή οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μας είναι όντως μέρος της λύσης, αλλά εξακολουθούμε να κωφεύουμε από τη μία πλευρά. Ίσως να ασχολούμαστε πραγματικά, αλλά έπειτα, αναπόφευκτα, ξαναξεχνάμε. Θυμόμαστε και ξεχνάμε. Έτσι είναι η κλιματική αλλαγή: είναι δύσκολο να μείνει κανείς συγκεντρωμένος για πολύ. ∆ιατηρούμε μια πότε-ναιπότε-όχι οικολογική αμνησία για πολύ λογικούς λόγους. Αρνούμαστε, γιατί φοβόμαστε ότι αν επιτρέψουμε την πλήρη πραγματικότητα της κρίσης να μπει μέσα μας τίποτα δε θα είναι πια το ίδιο. Κι αυτό είναι αλήθεια. Ξέρουμε ότι αν συνεχίσουμε με τους ίδιους ρυθμούς να αυξάνουμε τις εκπομπές αερίων κάθε χρόνο, η κλιματική αλλαγή δε θα αφήσει τίποτα στον κόσμο μας όπως είναι. Οι μεγάλες πόλεις θα βυθιστούν, αρχαίοι πολιτισμοί θα χαθούν στη θάλασσα, και είναι πολύ πιθανό τα παιδιά μας να περάσουν μεγάλο μέρος της ζωής τους προσπαθώντας να γλιτώσουν και να αποκαταστήσουν τις ζημιές από τρομερούς κατακλυσμούς και ακραίες ξηρασίες. ∆ε χρειάζεται να κάνουμε τίποτα. Ας συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάνουμε τώρα, είτε να περιμένουμε μια τεχνολογική λύση ή να καλλιεργούμε τα δικά μας λαχανικά ή να δικαιολογούμαστε ότι δεν έχουμε χρόνο να ασχοληθούμε. Αρκεί να μην αντιδράσουμε σε μια τέτοια κρίση που απειλεί τα πάντα. Αρκεί να συνεχίσουμε να παριστάνουμε ότι δεν είμαστε τρομοκρατημένοι. Και έτσι, σιγά σιγά, θα φτάσουμε στο σημείο που φοβόμαστε περισσότερο, αυτό από το οποίο αποστρέφαμε το βλέμμα. ∆ε χρειάζεται επιπλέον προσπάθεια.

Ένα σχέδιο Μάρσαλ για τη Γη

Υπάρχουν τρόποι να αποτρέψουμε αυτό το ζοφερό μέλλον, ή τουλάχιστον να το κάνουμε πολύ λιγότερο φρικτό. Αλλά το θέμα είναι ότι κι αυτοί προϋποθέτουν να αλλάξουμε τα πάντα. Για εμάς, τους καταναλωτές, προϋποθέτει να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας, τη λειτουργία της οικονομίας μας, ακόμα και τις ιστορίες που λέμε για τη θέση μας στον κόσμο. Το καλό νέο είναι ότι πολλές από αυτές τις αλλαγές δεν είναι και τόσο καταστροφικές. Πολλές είναι και συναρπαστικές. Αλλά μου πήρε πολύ καιρό να το ανακαλύψω. Θυμάμαι ακριβώς τη στιγμή που σταμάτησα να αποστρέφω το βλέμμα μου από την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, ή τουλάχιστον την πρώτη φορά που την περιεργάστηκα καλά. Ήταν στη Γενεύη, τον Απρίλιο του 2009, και είχα συνάντηση με την εκπρόσωπο της Βολιβίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, που προς έκπληξή μου ήταν μια νέα γυναίκα που την έλεγαν Ανγκέλικα Ναβάρο Λάνος. Καθώς η Βολιβία είναι φτωχή χώρα με μικρό προϋπολογισμό για τα διεθνή ζητήματα, η Ναβάρο Λάνος είχε αναλάβει και το θέμα της κλιματικής αλλαγής εκτός από τα καθήκοντά τις σχετικά με τις συναλλαγές. Στη διάρκεια του μεσημεριανού σε ένα άδειο κινέζικο εστιατόριο, μου εξήγησε (χρησιμοποιώντας τα τσοπστικ για να κατασκευάσει ένα γράφημα για την παγκόσμια τροχιά των εκπομπών αερίων) ότι βλέπει την κλι-

ΘΕΩΡΙΑ

γ ή ως απειλή, αλλά και ως ευκαιρία Η ΕΠΟΧΗ 21 Σεπτεμβρίου 2014

nges Everything: Capitalism vs The Climate” ματική αλλαγή και ως φοβερή απειλή αλλά και ως ευκαιρία. Είναι προφανές γιατί την βλέπει ως απειλή: η Βολιβία εξαρτάται άμεσα από τους παγετώνες για πόσιμο νερό και για άρδευση και οι λευκές κορυφές των βουνών γύρω από την πρωτεύουσά της αρχίζουν να γίνονται καφέ και γκρίζες σε ανησυχητικό βαθμό. Η ευκαιρία είναι ότι, εφόσον χώρες όπως η Βολιβία δε συνέβαλαν σχεδόν καθόλου στην εκτίναξη των επιπέδων εκπομπών αερίων, θα μπορούσαν να ανακηρυχθούν «κλιματικοί πιστωτές», που τους οφείλονται χρήματα και τεχνική υποστήριξη από τις χώρες που εκπέμπουν περισσότερο για να καλύψουν το μεγάλο κόστος της διαχείρισης καταστροφών σχετικών με την κλιματική αλλαγή, αλλά και για να βοηθηθούν να αναπτυχθούν χρησιμοποιώντας πράσινη ενέργεια. Η Ναβάρο Λάνος πρόσφατα μίλησε στο συνέδριο για το κλίμα του ΟΗΕ, όπου ανέπτυξε τη σκέψη για μια τέτοιου είδους μεταφορά πλούτου, και μου έδωσε ένα αντίτυπο της ομιλίας της. «Εκατομμύρια άνθρωποι», έγραφε, «σε μικρά νησιά, σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, σε ηπειρωτικές χώρες όπως και στις ευάλωτες κοινότητες της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Κίνας, σε ολόκληρο τον κόσμο υποφέρουν από τις συνέπειες ενός προβλήματος, στο οποίο δε συνέβαλαν. Αν θέλουμε να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων στην επόμενη δεκαετία πρέπει να κινητοποιηθούμε μαζικά, όσο ποτέ στην ιστορία. Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο Μάρσαλ για τη Γη. Το σχέδιο αυτό πρέπει να κινητοποιήσει χρηματοδότηση και παροχή τεχνολογικής υποστήριξης σε μεγέθη που δεν έχουν υπάρξει στο παρελθόν. Πρέπει να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία σε κάθε χώρα για να εξασφαλιστεί ότι θα μειωθούν οι εκπομπές αερίων ενώ θα ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Έχουμε μόνο δέκα χρόνια.» Φυσικά ένα σχέδιο Μάρσαλ για τη Γη θα ήταν πολύ κοστοβόρο –εκατοντάδες δισεκατομμύρια αν όχι τρισεκατομμύρια δολάρια (η Ναβάρο Λάνος δε θέλησε να δώσει αριθμό). Και θα έλεγε κανείς ότι το κόστος από μόνο του θα το καταδίκαζε να μην ξεκινήσει ποτέ – επιπλέον αυτά ειπώθηκαν το 2009 με την οικονομική κρίση σε πλήρη εξέλιξη. Αν και η καταστροφική λογική της λιτότητας –που περνάει τα χρέη των τραπεζών στους πολίτες μέσω περικοπών στο δημόσιο τομέα, κλεισίματος σχολείων κτλ.- δεν είχε ακόμα γίνει ο κανόνας. Έτσι, αντί να κάνει τις ιδέες της Ναβάρο Λάνος να δείχνουν ουτοπικές, η κρίση είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Γίναμε όλοι μάρτυρες των τρισεκατομμυρίων δολαρίων που κινητοποιήθηκαν τη στιγμή που οι ηγέτες μας αποφάσισαν να ανακηρύξουν κατάσταση κρίσης. Αν αφήναμε τις τράπεζες να πτωχεύσουν, μας είπαν, ολόκληρη η οικονομία θα κατέρρεε. Ήταν θέμα της συλλογικής μας επιβίωσης άρα έπρεπε να βρεθούν χρήματα. Κατά τη διαδικασία αυτή κάποιες από τις μεγαλύτερες ψευδαισθήσεις του οικονομικού μας συστήματος βγήκαν στην επιφάνεια (Χρειάζεστε λεφτά; Τυπώστε περισσότερα!). Λίγα χρόνια νωρίτερα οι κυβερνήσεις είχαν μια παρόμοια προσέγγιση μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Για πολλές δυτικές χώρες όταν επρόκειτο για την οικοδόμηση ενός

κράτους επιτήρησης και ασφαλείας και

“

Έτσι είναι η κλιματική αλλαγή: είναι δύσκολο να μείνει κανείς συγκεντρωμένος για πολύ. ∆ιατηρούμε μια πότε-ναι-πότε-όχι οικολογική αμνησία για πολύ λογικούς λόγους. Αρνούμαστε, γιατί φοβόμαστε ότι αν επιτρέψουμε την πλήρη πραγματικότητα της κρίσης να μπει μέσα μας τίποτα δε θα είναι πια το ίδιο. Κι αυτό είναι αλήθεια. για τη χρηματοδότηση πολέμων στο εξωτερικό η εύρεση κονδυλίων δε φάνηκε να αποτελεί πρόβλημα.

Η κλιματική αλλαγή ως κρίση Η κλιματική αλλαγή ποτέ δεν έτυχε μεταχείρισης παρόμοιας με αυτή της κρίσης από τους ηγέτες μας, παρά το γεγονός ότι ενέχει τον κίνδυνο να καταστρέψει ζωές σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από μια τράπεζα ή ένα κτήριο που καταρρέει. Οι μειώσεις στις εκπομπές αερίων που προκαλούν φαινόμενο του θερμοκηπίου, που σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι απαραίτητες για να μειωθεί ο κίνδυνος καταστροφής, αντιμετωπίζονται σαν απλές συμβουλές, σαν πράξεις που μπορούν να αναβληθούν ούτε λίγο ούτε πολύ επ’ αόριστον. Προφανώς το τι θα χαρακτηριστεί κρίση εξαρτάται από σχέσεις ισχύος και

προτεραιότητες, όχι από χειροπιαστά

πολλούς άλλους τρόπους. Οι πόροι που χρειάζονται για να εγκαταλείψουμε γρήγορα τα ορυκτά καύσιμα και να προετοιμαστούμε για τα επόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα θα σώσουν μεγάλες μερίδες του παγκόσμιου πληθυσμού από τη φτώχεια, παρέχοντάς τους υπηρεσίες που αυτή τη στιγμή τους λείπουν, από πόσιμο νερό μέχρι ηλεκτρισμό. Πρόκειται για ένα όραμα για το μέλλον που ξεπερνάει το να επιβιώσουμε ή να αντέξουμε στην κλιματική αλλαγή, ξεπερνάει την «άμβλυνση» της κλιματικής αλλαγής ή την «προσαρμογή μας» σε αυτή με την ψυχρή γλώσσα του ΟΗΕ. Είναι μια προοπτική στην οποία χρησιμοποιούμε συλλογικά την κρίση για να κάνουμε ένα άλμα προς ένα μέλλον σαφώς καλύτερο από το παρόν μας.

Καταλύτης για μια θετική αλλαγή

δεδομένα. Όμως δεν πρέπει να μείνουμε θεατές σε όλο αυτό: Οι πολιτικοί δεν είναι οι μόνοι που έχουν τη δυνατότητα να ανακηρύξουν κρίση. Μπορούν να το κάνουν και τα μαζικά κινήματα απλών πολιτών. Η δουλεία δεν αποτελούσε κρίση για τις ελίτ της Αμερικής και της Βρετανίας μέχρι να χαρακτηριστεί έτσι από το κίνημα κατάργησής της. Οι ρατσιστικές διακρίσεις δεν ήταν κρίση μέχρι να τις καταστήσει το κίνημα των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Οι διακρίσεις με βάση το φύλο δεν ήταν κρίση μέχρι να τις χαρακτηρίσει το φεμινιστικό κίνημα. Το απαρτχάιντ δεν ήταν κρίση μέχρι να το κάνει το κίνημα για την κατάργησή του. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αν αρκετοί από εμάς πάψουμε να αδιαφορούμε και αποφασίσουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια κρίση που της αξίζει μια αντίδραση επιπέδου σχεδίου Μάρσαλ, τότε θα αρχίσει να είναι κρίση και οι τάξεις των πολιτικών θα πρέπει να απαντήσουν με το να βρουν διαθέσιμους πόρους και να καταργήσουν τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς που αποδείχτηκαν τόσο εύπλαστοι όταν τα συμφέροντα των ελίτ βρίσκονται σε κίνδυνο. Περιστασιακά αντιλαμβανόμαστε ίχνη αυτής της δυνατότητας, όταν μια κρίση θέτει την κλιματική αλλαγή στο προσκήνιο για λίγο. «Τα χρήματα δεν έχουν σημασία για μια τέτοια προσπάθεια ανακούφισης. Όσα χρήματα και να χρειάζονται θα τα διαθέσουμε» είχε δηλώσει ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον –ο Μίστερ Λιτότητα αυτοπροσώπως- όταν μεγάλες περιοχές της χώρας του βρέθηκαν κάτω από το νερό από τις ιστορικές πλημμύρες του Φεβρουαρίου 2014 και ο κόσμος ήταν οργισμένος που η κυβέρνηση δεν έκανε κάτι παραπάνω για να βοηθήσει. Ακούγοντας τη Ναβάρο Λάνος να περιγράφει την οπτική της Βολιβίας άρχισα να καταλαβαίνω πώς η κλιματική αλλαγή –αν αντιμετωπιστεί ως πραγματική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης του πλανήτη, όπως εκείνες οι πλημμύρεςμπορεί να γίνει καταλύτης για την ανθρωπότητα, όχι μόνο παρέχοντάς μας μεγαλύτερη ασφάλεια από ακραίες καιρικές συνθήκες αλλά δημιουργώντας κοινωνίες πιο ασφαλείς και δίκαιες με

Μετά από αυτή τη συζήτηση κατάλαβα ότι δε φοβόμουν πια να βυθιστώ στην επιστημονική πραγματικότητα της κλιματικής απειλής. Έπαψα να αποφεύγω τα άρθρα και τις επιστημονικές μελέτες και άρχισα να διαβάζω ό,τι έπεφτε στα χέρια μου. Επίσης έπαψα να ρίχνω την ευθύνη αποκλειστικά στους περιβαλλοντολόγους, σταμάτησα να λέω στον εαυτό μου ότι πρόκειται για δουλειά άλλων, για πρόβλημα άλλων. Και μέσα από συζητήσεις με άλλους στο αυξανόμενο κίνημα για την κλιματική δικαιοσύνη άρχισα να βλέπω πολλούς τρόπους να γίνει η κλιματική αλλαγή καταλύτης για μια θετική αλλαγή –πώς θα γίνει το καλύτερο επιχείρημα που είχαν ποτέ οι προοδευτικοί άνθρωποι για να απαιτήσουν την ανοικοδόμηση και αναζωπύρωση τοπικών οικονομιών, να αποτρέψουν επιβλαβείς νέες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και να επαναπροσδιορίσουν τις παλιές, να επενδύσουν στις καχεκτικές δημόσιες υποδομές όπως τα μέσα μαζικής μεταφοράς και η φτηνή στέγαση, να επανακτήσουν την κυριότητα των θεμελιωδών υπηρεσιών όπως η ενέργεια και το νερό, να αντικαταστήσουν το άρρωστο αγροτικό μας σύστημα με κάτι πολύ πιο υγιές, να ανοίξουν τα σύνορα σε μετανάστες των οποίων ο εκτοπισμός συνδέεται με τις επιπτώσεις του κλίματος, να σεβαστούν επιτέλους τα δικαιώματα της γης των ιθαγενών –όλα αυτά θα βοηθήσουν να σταματήσουν να υπάρχουν αυτά τα ακραία επίπεδα ανισοτήτων στο εσωτερικό των κρατών μας και ανάμεσα σε αυτά. Και άρχισα να βλέπω σημάδια –νέες συμμαχίες και φρέσκα επιχειρήματα- να υπαινίσσονται πώς, αν αυτές οι ποικίλες συνδέσεις γίνουν πιο ευρέως κατανοητές, η επιτακτικότητα της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσε να σχηματίσει τη βάση ενός ισχυρού μαζικού κινήματος που θα ενσωματώσει όλα αυτά τα φαινομενικά σκόρπια θέματα σε μια ρητορική με συνοχή για το πώς να προστατευτεί η ανθρωπότητα από την καταστροφή και του αδιανόητα άδικου οικονομικού συστήματος και του αποσταθεροποιημένου κλιματικού συστήματος. Έγραψα αυτό το βιβλίο επειδή έβγαλα το συμπέρασμα ότι η δράση για το κλίμα μπορεί να αποτελέσει έναν τέτοιο σπάνιο καταλύτη. Μετάφραση: Ματίνα Καραγιαννίδου-Σταμπουλή

Ο Παύλος Φύσσας και οι άταφοι νεκροί Του Θωμά Τσαλαπάτη

«Ένα τέλος σκληρό και φωτεινό δε μας δόθηκε επιζήσαμε και τώρα πια δεν είναι τρόπος να ξεφύγουμε απ’ αυτό που ακόμα γύρω μας πονάει αυτό που άρχισε και πρέπει να τελειώσει. Μέσα απ’ το ρόγχο της γριάς χιλιετηρίδας χυμάει ο ήλιος κραταιός -ο νέος αγώνας.» (Βύρων Λεοντάρης, Ανασύνδεση)

ίναι οι άταφοι νεκροί, αυτοί που η μνήμη δεν τους επιτρέπει να ησυχάσουν, αυτοί που οι γύρω συνθήκες αναπαράγουν το γεγονός του θανάτου τους ως ένα μόνιμο ενδεχόμενο για τους όμοιούς τους. Τα μνημεία δεν θα καλύψουν με ησυχία τις μορφές τους, τα τραγούδια δεν θα φράξουν την ακοή τους και η απουσία τους θα προστεθεί σαν παρουσία, δίπλα σε όλους όσοι δηλώνουν παρόντες, παρόντες ενάντια σε ό,τι σημαίνει η βίαιη απουσία. ∆εν υπάρχουν νεκροί, μονάχα ξεχασμένοι. Και οι άταφοι νεκροί διαδηλώνουν δίπλα μας στοιχειώνοντας όνειρα, προσδοκίες και εφιάλτες.

Μια διαρκής υπενθύμιση

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα παραμένει μια διαρκής υπενθύμιση. Ζώσα και χαίνουσα σαν διαμπερής πληγή στο χρόνο. Καταρχήν του γεγονότος. Της μαχαιριάς στην καρδιά, του νεκρού παιδιού, του τι σημαίνει φασίστας και αντιφασίστας, του τι σημαίνει σκοτώνω στη σήμερον Ελλάδα. Και επίσης υπενθύμιση

για ό,τι προηγήθηκε και ό,τι ακολούθησε. Όλων των γεγονότων που οδήγησαν στη 18η Σεπτεμβρίου του 2013. Το μαχαίρι του χρυσαυγίτη τραυμάτισε ταυτόχρονα τις κατασκευασμένες μας αυταπάτες, την ηττοπαθή μας αισιοδοξία, τις αδικαιολόγητες δικαιολογίες μας. Ήρθε στο προσκήνιο ως αποτέλεσμα, βαφτίζοντας αιτίες την κρατική ανοχή και χρήση των φασιστικών δράσεων, των πογκρόμ, της χρήσης του φασιστικού λόγου και των φασιστικών πράξεων στην κυβερνητική πολιτική, το ξέπλυμα του προσώπου του τέρατος από τα κανάλια, της εφημερίδες και τους δημοσιολόγους. Μετά τη δολοφονία όλες οι υποσημειώσεις στο φάκελο της Χρυσής Αυγής, υποσημειώσεις που τη δικαιολογούσαν και λείαιναν το σχήμα της, υποσημειώσεις που όδευαν να κατακτήσουν τελικά το κύριο σώμα του κειμένου, εξαφανίστηκαν (δεν ξεχνούμε και δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε όλα τα σενάρια και τα υπονοούμενα περί σοβαρής Χρυσής Αυγής). Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, σήμανε το τέλος όλων των ‘‘δεν ήξερα’’. Το κύμα αποκαλύψεων, (αποκαλύψεων στην πλειοψηφία τους γνωστών από πολύ πριν, αλλά φιμωμένα εδώ και χρόνια από τα κυρίαρχα μέσα) που ακολούθησε τη δολοφονία, περιέγραψε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τη ναζιστική ακρίβεια της ιδεολογίας και της πρακτικής της Χρυσής Αυγής. Και εκ των υστέρων περιέγραψε τα χαρακτηριστικά εκείνου του σταθερού 10% των συμπολιτών μας με τις αυξομειώσεις του. Τις ανοχές, τις συγγένειες και τις συμπάθειές του. Για να τελειώνουμε με τα μισόλογα, τις ωραιοποιήσεις και τις επικλήσεις στην παιδεία, την άγνοια, τους πειρασμούς και λοιπές ιδεαλιστικές και μεταφυσικές

υποθέσεις.

Ο μέσα εχθρός

“

Μήπως είναι επιτέλους καιρός να τοποθετήσουμε και μια ιστορική παράμετρο στις αναλύσεις; Εννοώ πως ακόμα και αν δεν είμαστε πρόθυμοι να πούμε πως το 10% της ελληνικής κοινωνίας είναι φασίστες, μήπως θα ήταν καλό να αναφέρουμε πως τη μέρα που ακολούθησε τον Β Παγκόσμιο ολόκληρη η στελέχωση του κρατικού μηχανισμού, στηρίχθηκε σε δωσίλογους, γερμανοτσολιάδες, συμπαθούντες και σχετιζόμενους του παλαιότερου καθεστώτος; Μήπως να παραδεχτούμε πως δεν υπήρξε ποτέ

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, σήμανε το τέλος όλων των ‘‘δεν ήξερα’’. Το κύμα αποκαλύψεων, που ακολούθησε τη δολοφονία, περιέγραψε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τη ναζιστική ακρίβεια της ιδεολογίας και της πρακτικής της Χρυσής Αυγής.

πραγματική αποχουντοποίηση του δημοσίου τομέα και κατ’ επέκταση της ελληνικής κοινωνίας; Μήπως είναι κάλο κάποια στιγμή να ερευνήσουμε το δρόμο που μας φέρνει από τους μαυραγορίτες του χθες σε ένα κομμάτι του σημερινού κεφαλαίου (θέλω να πω εκείνο το 13,7 % στο Κολωνάκι στις τελευταίες εκλογές σε βάζει σε σκέψεις όπως και να’ χει). ∆εν θα ‘χε ενδιαφέρον μια και όλο και πιο συχνά κάνουμε λόγο για πολεμικές αποζημιώσεις να θέσουμε ως μέρος της συζήτησης όχι μόνο τον έξω εισβολέα, αλλά και τον μέσα εχθρό; Και αν με τον όποιο τρόπο αποδεχτούμε την ύπαρξη ενός κομματιού της κοινωνίας με τα χαρακτηριστικά αυτά, δεν θα είχε επίσης ενδιαφέρον να περιγράψουμε το πού αλλά ταυτόχρονα και το γιατί συμβίωνε αρμονικά σε άλλα κόμματα πριν απελευθερωθεί από τον μεγάλο σεισμό της κρίσης; Να μιλήσουμε -για λίγο έστω- για τη Νέα ∆ημοκρατία του Αβέρωφ και τα ανδραγαθήματα της νεολαίας του (όποιος βρει ποια σημερινά στελέχη της κυβέρνησης διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην τότε ιδεολογία και δράση της κερδίζει μια λούτρινη κούκλα του Γιόζεφ Γκέμπελς), για το ΠΑΣΟΚ της Αυριανής, για τις παλαιότερες καταγγελίες για τις σχέσεις του κράτους με το ακροδεξιό παρακράτος; Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα σημαίνει πολλά πράγματα. Οργή, θρήνο, συνειδητοποίηση. Αλλά μαζί με αυτά σημαίνει ταυτόχρονα και πρωτίστως, ατομική ευθύνη. Μια ευθύνη που θα εμποδίσει παρόμοιες επαναλήψεις, που θα αποκαταστήσει το παρελθόν και το μέλλον και που τελικά θα δώσει ειρήνη σε όλους τους άταφους νεκρούς μας. tsalapatis.blogspot.gr