Κριτική αποτίμηση για μια πρώτη ευκαιρία
18
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η δυσκολία του εγχειρήματος διεκδίκησης της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν από την αρχή εμφανής, όχι μόνο εξαιτίας του ιδεολογικού και επικοινωνιακού διπόλου μνημόνιο – αντιμνημόνιο ως κυρίαρχου προτάγματος. Η Αριστερά στην Ελλάδα μετεμφυλιακά, ήταν εγκλωβισμένη σε μια ιδεοτυπική αποστασιοποίηση από την εξουσία: αν η πολιτική δεν στοχεύει στην κατάκτηση της εξουσίας παραμένει στην καλύτερη περίπτωση ευχολόγιο και στη χειρότερη αυτοακυρώνεται. Η εμπειρία, ειδικά των τελευταίων τριών ετών, μας δείχνει ποια ήταν η ουτοπική αντίληψη σε σχέση με την εξουσία και ποιοι καταντούσαν κοινοί γελωτοποιοί.
Μια ουσιώδης διαφορά
Η αδύναμη σχέση της ελληνικής αριστεράς με την εξουσία, όπως εκφράζεται από τον ΣΥΡΙΖΑ, φάνηκε στην πρώτη κυβερνητική του θητεία και από πολλούς αναλυτές αμφισβητήθηκε η ικανότητά του να κυβερνήσει. Το ζήτημα δεν έχει να κάνει τόσο με την ικανότητα, όσο με τη δυνατότητα και αυτή η διαφορά είναι ουσιώδης. Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ένα μικρό στελεχιακά και οργανωτικά κόμμα. Αν και κατηγορήθηκε ότι ενσωμάτωσε το «βαθύ» ΠΑΣΟΚ, η εμπειρία της διακυβέρνησης σε επίπεδο κρατικών μηχανισμών δείχνει το αντίθετο, αφού δεν αποτέλεσαν εταίρους ή προστάτες
στη μνήμη του Βαγγέλη Κεχριώτη
Η πολιτική ως συμπόρευση, σύνθεση διαφορετικών απόψεων και συγκερασμός αντιθέσεων αποτελεί προσπάθεια άρθρωσης συνεκτικού για την κοινωνία λόγου με σκοπό την αποτελεσματική επιδίωξη κοινών στόχων.
Ξεκινώντας από τους εαυτούς μας
Ο
σοι συνταχθήκαμε σε αυτό το εγχείρημα αντιλαμβανόμενοι την πολιτική ως ένα δυναμικό χαοτικό σύστημα με όρους πραγματισμού, χωρίς να απορρίψουμε τον αγωνιστικό λόγο, διακρίναμε τις αδυναμίες της δύσκολης και ασύμμετρης σχέσης της αριστεράς με την εξουσία. Καταλαβαίναμε ότι οι Έλληνες δεν έγιναν ξαφνικά αριστεροί και πως οι δυναμικές ροές της κοινωνίας, της ριζοσπαστικοποίησης κυρίως των μικροαστικών στρωμάτων, της κοινωνικο-οικονομικής παριοποίησης, εγκυμονούσαν περισσότερους κινδύνους παρά ευκαιρίες. Αποδείχθηκε ότι αυτή η ριζοσπαστικοποίηση δεν αποτελεί επαρκή, ή αναγκαία συνθήκη: η Λαϊκή Ενότητα έμεινε με την προσδοκία, το δε ΚΚΕ επανεπιβεβαίωσε την ανάγκη να ωριμάσουν οι συνθήκες. Το υφιστάμενο σύστημα εξουσίας δεν φτιάχτηκε από την Αριστερά, ούτε την εξυπηρετεί. Τόσο θεσμικά, όσο και εξωθεσμικά, εξυπηρετεί τη διαιώνισή του, τους ταξικούς αποκλεισμούς και την πολιτική τους διευθέτηση. Η Αριστερά έχει τα αναλυτικά εργαλεία κατανόησης της ταξικότητας του συστήματος και των μηχανισμών του, αλλά η αδυναμία της οφείλεται στο πώς τα αριστερά κόμματα φαντάζονταν τη σχέση τους με την εξουσία. Η έλευση της Αριστεράς στη διακυβέρνηση της χώρας δεν άλλαξε τη σχέση του κατεστημένου με τη δυναμική της ταξικής πάλης. Το καινοφανές για την Ελλάδα των μνημονίων είναι ότι για πρώτη φορά η κοινωνία μας δεν είναι μόνο εργαστήριο του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος διαχείρισης χρέους ως τρόπου ζωής, αλλά και ένα πρώιμο ευρωπαϊκό παράδειγμα αριστερής διακυβέρνησης σε ένα πλήρως αντι-αριστερό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς.
Η ΕΠΟΧΗ 4 Οκτωβρίου 2015
του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά επιδίωξαν τη χειραγώγησή του και έθεσαν εμπόδια στην άσκηση πολιτικής. Το άπειρο πολιτικό του προσωπικό αδυνατούσε να αντιληφθεί τη λειτουργία και δυναμική τους. Ο παραγοντισμός και η επικοινωνιακή υπερβολή – σύμφυτα του πελατειακού κράτους και κοινές πρακτικές για όσους πολιτεύονται – παρέμειναν κυρίαρχα εργαλεία παρά την επιτακτική ανάγκη παραγωγής και άσκησης πολιτικής. Τα κομματικά όργανα, μπροστά στην πρωτόγνωρη εμπειρία της διακυβέρνησης, αδυνατούσαν να ακολουθήσουν τις ραγδαίες εξελίξεις της διαπραγμάτευσης, οξύνοντας τις υφέρπουσες εσωκομματικές αντιθέσεις, αλλά και την αναντιστοιχία τους με τη βάση και την κοινωνία. Η λανθασμένη εντύπωση της σχέσης με την κοινωνία και τη διακυβέρνηση από μέρος των κομματικών στελεχών φάνηκε τελικά με την ανεξαρτητοποίηση της Αριστερής Πλατφόρμας και την εκλογική αποτυχία της ΛΑΕ.
Βίαιη... συνθηκολόγηση
Οι εσωκομματικές αδυναμίες του ΣΥΡΙΖΑ δεν υποβαθμίζουν το εχθρικό πλαίσιο εντός του οποίου προσπάθησε να κινηθεί. Η στρατηγική που επικοινωνιακά κορυφώθηκε με το δημοψήφισμα στοχεύοντας στην πλήρη πολιτική ήττα και απαξίωσή του, ολοκληρώθηκε μέσα από το τρίτο μνημόνιο. Οι εσωτερικοί υποστηρικτές αυτού του σχεδίου και οι ευρωπαίοι συνεταίροι τους, έχοντας σχεδιάσει ορθολογικά το ασφυκτικό οικονομικό και επικοινωνιακό πλαίσιο, χρησιμοποιώντας τη θεσμική αλλά και εξωθεσμική τους υπεροπλία, θα αισθάνθηκαν πιο σίγουροι από ποτέ όταν η Αριστερή Πλατφόρμα προέταξε την αριστερή ουτοπική ιδεολογία μπροστά στον απογοητευτικό πραγματισμό της «βίαιης ωρίμανσης» του ΣΥΡΙΖΑ, όπως κάποιοι χαρακτήρισαν τη συνθηκολόγηση της ελληνικής κυβέρνησης. Το γεγονός ότι κάποιοι ακόμα και μέσα από τον ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισαν το τρίτο μνημόνιο ως το χειρότερο είναι δείγμα αυτής της επιτυχίας των αντιπάλων του. Ο στόχος του πολιτικού εξευτελισμού του ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο δεν επιτεύχθηκε,
αλλά ακόμα χειρότερα για τους αντιπάλους του, ο οργανωτικά και στελεχιακά αδύναμος ΣΥΡΙΖΑ αποδείχθηκε «πολύ σκληρός για να πεθάνει». Κατά τη διαπραγμάτευση η ελληνική κυβέρνηση ήταν ένα καρυδότσουφλο που προσπάθησε να τα βάλει με ένα παγόβουνο. Επιτυχία θα ήταν να καταφέρει έστω και μια ρηγμάτωση στο παγόβουνο, αρκεί το καρυδότσουφλο να μην βουλιάξει, αφού νομοτελειακά το παγόβουνο μετά το ρήγμα θα διαλυθεί.
Συστημικές δικλείδες
Το σύστημα εξουσίας και οι οικονομικές ελίτ δεν αναγνωρίζουν ήττες. Έχουν ασφαλιστικές δικλείδες και αντανακλαστικά ικανά να διαχειριστούν τις απώλειές τους. Η προκήρυξη των εκλογών από μια κυβέρνηση που είχε απωλέσει τη δεδηλωμένη, αλλά κυρίως που είχε χάσει τη βασική της κινητήρια δύναμη, μια νέα συμφωνία χωρίς μνημόνιο, ήταν μια γνήσια πολιτική απόφαση δημοκρατικής νομιμοποίησης. Το ιδεολόγημα «όλοι ίδιοι είναι» ως απόηχος της θεωρίας των δύο άκρων, η ανάδειξη της φαιδρότητας ως πολιτικής διαμαρτυρίας με την Ένωση Κεντρώων, η απροκάλυπτη προβολή της Χρυσής Αυγής ως αντισυστημικής, ήταν τα τελευταία επικοινωνιακά αναχώματα για τον πολιτικό εγκλωβισμό του ΣΥΡΙΖΑ, εφ’ όσον – όπως προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις – οι ΑΝΕΛ έμεναν εκτός βουλής. Έτσι το κυρίαρχο μπλοκ εξουσίας θα υπέτασσε το ΣΥΡΙΖΑ είτε σε ένα μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό, είτε σε ένα μικρότερο με το «νέο» ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές του Γενάρη, πολλοί θεωρούσαμε αδιανόητη τη συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ και την θεωρούμε ακόμα. Μπροστά σε αυτό το αδιανόητο όμως βλέπαμε και την αδυναμία οποιασδήποτε λύσης με προοδευτικό πρόσημο. Η εμπειρία μας διέψευσε και θα συνεχίσει να μας διαψεύδει. Όσο δεν κατανοούμε τη δυναμική της κοινωνίας, όσο απέχουμε από τα κινήματα και δεν συμμετέχουμε στο θεσμικό πλαίσιο, ακόμα και επιδιώκοντας να το αλλάξουμε, θα παραμένουμε αμήχανοι παρατηρητές των εξελίξεων.
Η εκλογική νίκη της 20ης Σεπτέμβρη δεν είναι μια δεύτερη ευκαιρία, αλλά μια πρώτη πραγματική ευκαιρία διακυβέρνησης. Η αξιοποίησή της εναπόκειται στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και σε όλο το πολιτικό σύστημα ώστε να αποκαθαρθεί από τους μαξιμαλισμούς, τα διχαστικά σχήματα, τον παραγοντισμό, τη συναλλαγή και την εξουσιολαγνεία. Τότε θα υπάρξουν περισσότεροι σύμμαχοι σε όλη την κοινωνία. ∆ιαφορετικά το καρυδότσουφλο θα βυθιστεί και μαζί του η κοινωνία, στο βούρκο της απαξίας όσων δεν άξιζαν τίποτα περισσότερο και δεν έμαθαν από ό,τι έπαθαν. Κανείς όμως δεν δικαιούται να βυθίσει σε αυτό το βούρκο τα παιδιά μας, τους αδύναμους αυτής της κοινωνίας και όσους πιστεύουν ότι η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει ξανά ένα φάρο της δημοκρατίας. Ενάντια στον ακραίο οικονομισμό, τον ατομικισμό και την κυριαρχία της ανηθικότητας των αγορών και στην παρακμή του κατεστημένου εξουσίας που ξεριζώνουν κάθε τι το ανθρώπινο και συλλογικό, οφείλουμε να υψώσουμε την πολιτική και τη δημοκρατία, ξεκινώντας από τους εαυτούς μας, από το κόμμα που υπηρετούμε για να υπηρετεί την κοινωνία και τους ανθρώπους.
“
Νίκος Β. Ζολοταριώφ nzolotar@yahoo.com
Ευχαριστώ θερμά τους συναδέλφους Σπύρο Τσουκαλά και Τάσο Σαλτερή για τη συνδρομή τους στην τελική διαμόρφωση αυτού του κειμένου.
Ο Νίκος Ζολοταριώφ είναι μέλος της ΟΜ ΣΥΡΙΖΑ Μαραθώνα. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και ∆ημόσια ∆ιοίκηση στο ΕΚΠΑ και Πολιτική Θεωρία το Πανεπιστήμιο του Έσσεξ του Ην. Βασιλείου. Εργάζεται στη Γενική Γραμματεία Συντονισμού.
Όσο δεν κατανοούμε τη δυναμική της κοινωνίας, όσο απέχουμε από τα κινήματα και δεν συμμετέχουμε στο θεσμικό πλαίσιο, ακόμα και επιδιώκοντας να το αλλάξουμε, θα παραμένουμε αμήχανοι παρατηρητές των εξελίξεων.