Κυριακή 29-12-2013 by epohi

AYTO∆ΙΟΙΚΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

Μιλάνε στην «Εποχή» ο υποψήφιος δήμαρχος, Σ. Γεωργούλας και οι Γ.Πάλλης και Χ.Ζωγράφου

Σε λ. 8

3341

Να κάνουμε τη Λέσβο πάλι το κόκκινο νησί

Εβδομαδιαία εφημερίδα της Ανανεωτικής Αριστεράς • Κυριακή 29 ∆εκεμβρίου 2013 • Αρ. φ. 1183 • 2 €

Θ. Μιχόπουλος: O άγιος Βασίλης είναι σκέτη... λέρα!

Κρύο ή αιθαλομίχλη; ∆ιαλέξτε τον τρόπου θα πεθάνετε... σελ. 3

...

Χ. Γεωργούλας: Αποχαιρετώντας τη Βάρκιζα

Τι μπορεί να σημαίνει και τι απειλεί μια μεγάλη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ σελ.4

...

Γ. Αλμπάνης: Αλλάζει ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων

Ο ΣΥΡΙΖΑ περνάει μπροστά και οι μνημονιακοί οργανώνουν την άμυνά τους σελ. 5

...

Τ. Μαστρογιαννόπουλος: Η «πλούσια» Κοινοβουλευτική Ομάδα

Ορισμένες σκέψεις με αφορμή το «πόθεν έσχες» αριστερών βουλευτών σελ. 10

Π. Φερέρο: Το κίνημα των ∆ικράνων και η ιταλική Αριστερά

Ο Γραμματέας της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης γράφει για τις αντιφάσεις των Φορκόνι αλλά και της αριστεράς. Σελ. 12-13

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Γιώργος Φουρτούνης: Ο κόσμος θέλει να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπρέπεια

Ο καθηγητής του Παντείου μιλά για την Ελλάδα και την προοπτική της αριστερής αλλαγής. Σελ. 6-7

...

Φώτης Μπενλισόι: Εμφύλιος στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό Η εξέγερση του Γκεζί είναι σε ευθεία σχέση με τις ραγδαίες εξελίξεις στην Τουρκία σελ. 11

... Μ. Μπαρσέφσκι: Πλούσιο το οπλοστάσιο της φρίκης

Ο ρατσισμός και η βία ως σκαλοπάτι νομιμοποίησης της καταστολής σελ.23

...

Μ. Χαρτουλάρη: Το Μουσείο του Απαρτχάιντ Όποιος τολμά ας το μιμηθεί, όποιος αντέχει ας το διορθώσει σελ.16-17

...

Ν. Βαλαβάνη: Ένα «αντεστραμμένο» κουτί της Πανδώρας

Για το βιβλίο του Κ.Κατζουράκη σελ.18-19

∆ΙΚΟΜΜΑΤΙΚΗ Η ∆ΙΑΠΛΟΚΗ ΑΠΟ Ν∆ ΚΑΙ ΠΑΣΟΚ

Τρίγωνα σκάνδαλα! Τελικά το κουβάρι της διαπλοκής άρχισε να ξετυλίγεται προκαλώντας μια κοινωνία που ζει στη φτώχεια και την ανέχεια, με την ευκολία που άλλαζαν χέρια δισεκατομμύρια. Η απολογία του Αντ. Κάντα αποκάλυψε ότι οι μίζες δεν δίνονταν μόνο σε γραφεία ή μέσω off-shore αλλά και σε περιβόλους εκκλησιών – δεν έγινε γνωστό αν άναβαν, στη συνέχεια, και κανένα κεράκι! Εμπλεκόμενοι, όπως υποστηρίζει ο πρώην αναπληρωτής διευθυντής Εξοπλισμών του υπουργείου Άμυνας, ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, υπουργοί ακόμα και αρχηγός κόμμα-

Το Γκεζί είναι ζωντανό

τος. Κατηγορίες, όμως, που δεν στηρίζονται σε συγκεκριμένα στοιχεία όπως μας τόνισε δικαστική πηγή. Με ονόματα, ποσά και λογαριασμούς ο Αντ. Κάντας αποκαλύπτει όχι μόνο τους δρόμους που ακολουθούσαν οι μίζες, αλλά και το δικομματικό χαρακτήρα της διαπλοκής, δηλαδή της Ν∆ και του ΠαΣοΚ. Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του Κάντα, ύποπτες προμήθειες υπήρξαν όχι μόνο την εποχή, που δωροδοκήθηκε ο ίδιος, επί υπουργίας Τσοχατζόπουλου, αλλά και επί Γιάννου Παπαντωνίου. (Αναλυτικά στην ιστοσελίδα της Εποχής).

Τα μεγάλα σκάνδαλα διαφθοράς, η οικονομική πολιτική που εφαρμόζει αλλά και ο κατασταλτικός τρόπος που αντιμετωπίζει τα κοινωνικά κινήματα διαμαρτυρίας, διογκώνουν την πίεση στον Τούρκο πρωθυπουργό, Ταγίπ Ερντογάν. Οι διαδηλώσεις στους δρόμους των τουρκικών πόλεων θυμίζουν κάτι από Γκεζί και παρά τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης η σύγκρουση αναμένεται να ενταθεί τις επόμενες μέρες.

Πίσω από την κακοσμία των σκανδάλων Της Σούλας Παναρέτου

υριολεκτικά έχουμε ζαλιστεί με το χορό των εκατομμυρίων που στροβιλίζονται γύρω μας: μίζες, διασπάθιση

του δημόσιου χρήματος, διαφθορά. Όσο και να το υποπτευόμαστε, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε το βάθος των συνεπειών από την ύπαρξη του συστήματος των

πελατειακών σχέσεων και της ρεμούλας. Κρίσιμοι αρμοί του πολιτικού συστήματος είναι διάτρητοι ηθικά. Και ίσως εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τις αιτίες του πώς φτάσαμε έως εδώ, στις συνθήκες παράδοσης της χώρας σε ξένα αφεντικά. Το όργιο της αυθαιρεσίας, η ασυλία και η ατιμωρησία των ενόχων υπονόμευσαν τα θεμέλια της ελλειμματικής δημοκρατίας. Ιδιαίτερα η προκλητική φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή του πλούτου, η εντυπωσιακή διαπλοκή πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, συνεπικουρούντων και των κυρίαρχων μίντια δημιούργησαν γκρίζες ζώνες στο δημόσιο βίο, παγίδες στη δημοκρατι-

κή οργάνωση. Η καταπολέμηση της διαφθοράς αναδεικνύεται πλέον σε κορυφαίο ζήτημα πολιτικής, που θα έχει να αντιμετωπίσει ως προτεραιότητα μια εναλλακτική κυβέρνηση της Αριστεράς. Ή θα νικήσει το τέρας ή αυτό θα την καταπιεί πάραυτα. Να το πούμε διαφορετικά: υπάρχει ανάγκη χρηστής διακυβέρνησης. Αν κρίνουμε με βάση τα διεθνή δεδομένα, η διαφθορά πλήττει την καρδιά της δημοκρατίας, αποτελεί τεράστια στρέβλωση στη θεσμική-κοινωνική οργάνωση. ∆ημιουργεί στεγανά, αδιαπέραστα από τον κοινωνικό έλεγχο, εχθρικά στην αξιοκρατία, στον υγιή ανταγωνισμό. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙ∆Α 2

ΘΕΜΑΤΑ

Πίσω από την κακοσμία των σκανδάλων

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Αρχιμηνιά κι Αρχιχ ρονιά μες στην αιθαλομίχλ η τη βαθιά κι αρχή καλός μας χρόνος τα τσογλάνια έφτα σαν να σας πετάξουν απ ’ το θρόνο.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΣΕΛΙ∆Α

Είναι ένα από τα προβλήματα που επικρέμανται πάνω από τις κοινωνίες και ένας σημαντικός λόγος της δυσπιστίας και απέχθειας των πολιτών προς την πολιτική της καταρράκωσης του κύρους των πολιτικών, της α-πολιτικής διάθεσης. Τι σημαίνει χρηστή διοίκηση; Πρώτα από όλα, διαφάνεια των θεσμών και απολογισμός. Έπειτα, υπευθυνότητα των κρατούντων και ανταπόκριση της πολιτικής στις ανάγκες των πολιτών. Ενθάρρυνση της συμμετοχής των τελευταίων στη διαχείριση των κοινών. Κράτος δικαίου, ανεξάρτητη δικαιοσύνη και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια καλή διακυβέρνηση αναγνωρίζεται από τις άοκνες και συνεχείς προσπάθειες για τη μείωση έως εξάλειψη της φτώχειας, για την προστασία του περιβάλλοντος, την ισότητα των φύλων, τη βιώσιμη ανάπτυξη. Επίσης, σηματοδοτείται από τον τρόπο που οι εκφραστές της συμπεριφέρονται στις διεθνείς σχέσεις. ∆ιακρίνεται, ακόμη, από την άρνηση του μιλιταρισμού και την κατάφαση της ειρηνικής διπλωματίας και της φιλίας ανάμεσα στους λαούς. Η καταπολέμηση των φαινομένων διαφθοράς, ιδιαίτερα της φοροδιαφυγής, χρειάζεται ασφαλώς θεσμούς. Αλλά, επίσης, και κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον, που δεν θα κάνει ανεκτά φαινόμενα κλεπτοκρατίας, ιδιοποίησης του δημόσιου πλούτου και ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας. Θεσμούς έχουμε: Πέραν της Επιτροπής Θεσμών και ∆ιαφάνειας της Βουλής, έχουν εξαγγελθεί κατά καιρούς Σ∆ΟΕ, οικονομικοί εισαγγελείς, Αρχή κατά του ξεπλύματος χρημάτων, εισαγγελέας διαφθοράς και, εσχάτως ο Εθνικός Συντονιστής κατά της διαφθοράς. Να συνυπολογίσουμε και τις εκθέσεις του Γενικού Επιθεωρητή ∆ημόσιας ∆ιοίκησης, πλευρές των αρμοδιοτήτων του Συνηγόρου του Πολίτη, τη μη κυβερνητική ∆ιαφάνεια-Ελλάς και πάει λέγοντας. Τώρα πού τέμνονται όλες αυτές οι δραστηριότητες και πώς συντονίζονται, είναι ένα ερώτημα. Όσον αφορά τον Εθνικό Συντονιστή, στις αρμοδιότητές του είναι ο σχεδιασμός πολιτικής και ο συντονισμός όλων των μηχανισμών σε πολιτικό, διοικητικό, δικαστικό επίπεδο, που έχουν ως αντικείμενο τη διερεύνηση και τιμωρία των σκανδάλων διαφθοράς. Προχθές, μάλιστα, διοργανώθηκε ημερίδα με θέμα: «Ο ρόλος της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της διαφθοράς», με σκοπό να γνωστοποιηθεί ευρύτερα ο θεσμός και οι στόχοι του. Έως εδώ ουδείς ψόγος. Όμως, πληροφορηθήκαμε ότι η όλη διοργάνωση προσομοίαζε περισσότερο σε κοσμική εκδήλωση, παρά σε ενημερωτική ημερίδα. Θέλεις κάτι η λουσάτη αίθουσα, θέλεις τα ακριβά, πολυτελή αυτοκίνητα, θέλεις η δεξίωση με τα πλούσια εδέσματα, χτύπησε άσχημα το όλο κλίμα, που παραπέμπει σε εποχές αλόγιστης ευημερίας. Θα μας προσάψουν λαϊκισμό, αλλά δεν μπορούμε να μη σχολιάσουμε την αντίθεση ανάμεσα στο γενναιόδωρο μπουφέ και τις ουρές των πολιτών για μία μερίδα φαγητού, που μας έχουνε στοιχειώσει… Άλλωστε, πέραν από την εκφώνηση, ο καλύτερος κήρυκας και διαφημιστής μιας ανεξάρτητης Αρχής με βαρύνουσα σημασία είναι το έργο της καθαυτό. Όταν αυτό υπάρχει, οι πολίτες ξέρουν να το διακρίνουν, να το εκτιμήσουν και, φυσικά, να το στηρίξουν. Προς το παρόν, δεν έχουμε δει κάποια επιστροφή κλαπέντων στο δημόσιο ταμείο, για να μην κοπεί το ΕΚΑΣ. Πώς το λένε; Λάδι πολύ και από τηγανίτα τίποτα!

“

Η καταπολέμηση της διαφθοράς αναδεικνύεται πλέον σε κορυφαίο ζήτημα πολιτικής, που θα έχει να αντιμετωπίσει ως προτεραιότητα μια εναλλακτική κυβέρνηση της Αριστεράς. Υπάρχει ανάγκη χρηστής διακυβέρνησης.

Τα κάλαντα της τσογλανοπαρέας Ο Κύριος Βενιζέλος μίλησε, όπως λέει, με την ιστορία, αλλά τις φωνές τους τις άκουσε όλος ο κόσμος. Ακόμα και η ΚΕ του ΠΑΣΟΚ τον άκουσε, την ώρα κατηγορούσε τον ΣΥΡΙΖΑ για «προσπάθεια εκτσογλανισμού του δημόσιου βίου». Είναι προφανές ότι ως υπουργός των Εξωτερικών ξέρει απ’ έξω τις προκλητικές και προσβλητικές λέξεις, τουλάχιστον των γειτόνων μας. Η λέξη τσογλάνι, τούρκικης καταγωγής, χρησιμοποιείται για χαρακτηρισμό κάποιου ως παλιόπαιδο, αλήτη, καθίκι. Ο τσόγλανος ή ο τσογλαναράς είναι καθίκια σε μεγέθυνση και υπερμεγέθυνση, όχι στο σώμα αλλά στο χαρακτήρα. «Λέγε με παλιόπαιδο, λέγε με αλήτη, λέγε με ξενύχτη, μέχρι και ληστή», θα αφιέρωνε στον Μπένυ ο Στράτος ∆ιονυσίου. Όπως θα έλεγε ο Καραγκιόζης «μπουγιουρούμ πολυχρονεμένε μου εφέντη» Εδώ που τα λέμε, ο Βενιζέλος και όχι ο Τούρκογλου, που οι κακεντρεχείς λένε ότι είναι το αληθινό όνομά του, γνωρίζει άριστα την έννοια των λέξεων τουρκικής προέλευσης που έχουν εξελληνιστεί. Μ’ αυτές τις λέξεις μπορεί να συνθέσουμε ολόκληρες βενιζελοειδείς προτάσεις, οθωμανικής καταγωγής. Το ντέρτι του Βενιζέλου, στο νταβαντούρι του ΠΑΣΟΚ, είναι που τον θεωρούν γρουσούζη, γιατί πήρε ένα κόμμα εδώ και δύο ζαμάνια και το άφησε με κουσούρι, όταν έγινε κολαούζος της Ν∆. Στο τέλος έπαθαν κοτζάμ χουνέρι με τα ζαρζαβατικά που τους έριχναν. Μια και μιλάμε για ζαρζαβατικά, πρέπει να σημειώσουμε μια αποτυχία του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Οι τιμές τους πολλαπλασιάστηκαν, αν και ο συνολικός τιμάριθμος κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αντίθετα, στις επιτυχίες της κυβέρνησης, όπως είπε ο υπουργός,

ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ Ιδιοκτήτης: Εκδοτικός - ∆ημοσιογραφικός Συνεταιρισμός Κοινωνικών, Πολιτικών και Πολιτιστικών Μελετών και ∆ραστηριοτήτων Η ΕΠΟΧΗ, ΣΥΝ Π.Ε.

Ο Λιάπης έρχεται και δε μας καταδέχε ται, από τη Μαλαισία με μια αρχόντισσα κυρία. Ο Βενιζέλος έγραφε τη μοίρα του την έλ εγε σ’ ένα ΠΑΣΟΚ πο υ έμοιαζε σαν υποβρύχιο που έγερνε (δις)

πρέπει να πιστωθεί η πάταξη του λαθρεμπορίου καυσίμων. Ο Γ. Στουρνάρας ευτυχώς στάθηκε βράχος αμετακίνητος στους λαϊκιστές, που πρότειναν να μειωθεί ο φόρος κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης, για να μειωθεί, πέραν των άλλων, η επικινδυνότητα από «το νέφος των φτωχών». «Αν μειωθεί ο φόρος, τότε θα ωφεληθούν όσοι έχουν θερμαινόμενες πισίνες, φώναξε ως νέο-γιακωβίνος των μη θερμαινόμενων πισινών. ∆υστυχώς, μάλλον αγνοεί, γιατί διαφορετικά θα μας το τραγούδαγε από πάνω το τραγούδι των Loccomondo «∆εν κάνει κρύο στην Ελλάδα, κρύο δεν έκανε ποτέ». Κρύο μπορεί να μην κάνει στην Ελλάδα, ιδιαίτερα από τον Απρίλη ως τον Οκτώβρη, αλλά καταγράφονται υψηλές μετρήσεις μιζο- χιονοθύελλας. Ο τέως αναπληρωτής γ. γ. εξοπλισμού Αντώνης Κάντας παρουσίασε στον ανακριτή 26 συμβόλαια μίζας. Μήπως υπάρχουν και άλλα, τον ρώτησε ο ανακριτής; «Πήρα τόσες πολλές μίζες, που δεν τις θυμάμαι όλες», απάντησε στενοχωρημένος. Αντίθετα, στην Τουρκία που είναι υποανάπτυκτη, στο πρόσφατο σκάνδαλο εμπλέκονται άτομα για μίζες μόνο 1,5 εκατομμυρίων ευρώ. Εδώ, μόνο ο Κάντας, με όσα μέχρι τώρα του έχουν βρει, έφαγε τουλάχιστον 16

Ακαδημίας 62, 5ος όροφος, Αθήνα 106 79 ΤΗΛΕΦΩΝΑ 3616702, 3619513 3619514 • FAX: 3619610 Εκδότρια: Ασημίνα ∆αβάκη - Κλαυδιανού

εκατομμύρια. Ακόμα και στις μεθόδους χρηματισμού βρίσκονται 35 χρόνια πίσω. Έδιναν τα λεφτά σε κουτιά παπουτσιών. Σιγά το εύρημα. Στο χωριό μου ο δήμαρχος, που ήταν και παπουτσής, μοίραζε αυγοτάραχα και χέλια σε κουτιά παπουτσιών, στο τέλος της δεκαετίας του ’70. Πρέπει να τα βρούμε με τους Τούρκους. Για να εκσυγχρονίσουμε το πρωτόκολλο της μίζας. Θα αλλάξει προς το λιγότερο αιμοβόρικο και το αδελφοκτόνο τραγούδι της Μαρίας Πενταγιώτισσας «τον αδελφό σου σκότωσες τον Τούρκο για να πάρεις». Τώρα που έπιασαν τον Τομπούλογλου και όχι τον Τούρκογλου στα πράσα, όλοι κάνουν πως δεν τον γνωρίζουν. Ακόμα και αυτοί, όπως λένε στην πιάτσα, που μαζί τα γλένταγαν στα μπουζούκια και στα πολυτελή ξενοδοχεία. Και ο Άδωνις δεν τον ήξερε, ούτε φυσικά τον διόρισε. Ευτυχώς που υπάρχουν τα γιαουρτάκια. Το περασμένο Πάσχα, ο Μπουμπούκος, η Μανωλίδου και ο Τομπούλογλου έτρωγαν μαζί σε γνωστό στέκι της Νέας Φιλαδέλφειας, μέχρι που τους πήραν είδηση ΣΥΡΙΖαίοι(;) και τους πέταξαν κοκτέιλ γιαουρτιού και μουστάρδας. Άντε και του χρόνου, Μπουμπούκο… Για λόγους ιστορικά προφητικούς θα πρέπει να κλείσουμε με τα κάλαντα της ΚΝΕ: «…Μ’ αριστερή κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ απάτη, θέλουνε να στηρίξουνε, τον κεφαλαιοκράτη…» ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

Γεράσιμος ο Αλιεύς alieys@hotmail. gr

Συνδρομές (σε ευρώ) • Εσωτερικού: 140 • Kύπρος: 240 • Ευρώπη: 240 • Λοιπός κόσμος: 240 Α.Φ.Μ. 096207018 - ∆ΟΥ: A’ Αθηνών Αρ. Λογαριασμού: 72038528658 ΙΒΑΝ GR

3801107200000072038528658 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Ηλεκτρονική ∆ιεύθυνση: epohigr@gmai.com www.epohi.gr Κωδικός εντύπου: 3341

“

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Ο Αντ. Σαμαράς στηριζόμενος από σχεδόν όλα τα, κατ’ ευφημισμό, μέσα ενημέρωσης -που προβάλλουν την παραπολιτική πετώντας την μπάλα στην εξέδρα- επενδύει στον αντιτρόικα πόλο, θυμίζοντας τα Ζάππειο Ι, Ζάππειο ΙΙ, κ.λπ., δημιουργώντας έτσι σύγχυση σε κοινωνία αλλά και σε αντιμνημονιακές δυνάμεις. Κερδίζει πολιτικό χρόνο, χωρίς, όμως, να μπορεί να δώσει λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα, ιδίως στη διαχείριση της φτώχειας ως αποτέλεσμα της πολιτικής των μνημονίων.

Ο άγιος Βασίλης είναι σκέτη... λέρα!

ΚΡΥΟ Ή ΑΙΘΑΛΟΜΙΧΛΗ; ∆ΙΑΛΕΞΤΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΤΕ…

ι στόχοι της συγκυβέρνησης, όπως και των κομμάτων που την απαρτίζουν –Ν∆ και ΠαΣοΚ-, έχουν ξεκαθαρίσει. Το Μαξίμου υποστηρίζει ότι μέχρι τις ευρωεκλογές δεν έχει πλέον κανένα δύσκολο νομοσχέδιο να φέρει προς ψήφιση στη Βουλή: πλειστηριασμοί και φόρος ακινήτων πέρασαν, όπως και η εξεταστική για τα υποβρύχια και η πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε εναντίον της ο ΣυΡιζΑ.

Τώρα και «αντιτρόικα»…

Και μια ομολογία

Η ομολογία της Α. Μέρκελ στα «ψιλά». Η γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε ότι «αν η Ελλάδα είχε βγει από το ευρώ, θα βγαίναμε όλοι», σύμφωνα με τη Le Monde. «Συζητήσαμε», είπε αναφερόμενη στη Σύνοδο Κορυφής [19.12.13], «προκειμένου να μάθουμε εάν η Ελλάδα θα έπρεπε να φύγει από τη ζώνη του ευρώ και πιστεύω πως εάν αυτό είχε συμβεί, θα έπρεπε όλοι μας να εγκαταλείψουμε [την ΟΝΕ] σε μεταγενέστερο χρόνο».

Τις απώλειες που κατάγραψε [Θ. Τζάκρη, Β. Πολύδωρας] τις θεωρεί «ελεγχόμενες», αν και προέρχονται και από τα δύο κόμματα και δεν είναι μονοσήμαντης πολιτικής κατεύθυνσης. Παράλληλα, όμως, εισέπραξε από τους βουλευτές της και ένα σημαντικό μήνυμα: «∆εν μπορούμε να κυκλοφορήσουμε στις περιφέρειές μας. ∆εν μπορούμε να ψηφίσουμε κανένα άλλο μέτρο, ούτε για ένα ευρώ. Καλύτερα να πάμε σε εκλογές, παρά να πέσει η κυβέρνηση στη Βουλή». Πώς σκέφτεται το Μαξίμου να προχωρήσει; Ιδίως όταν γνωρίζει ότι μπορεί να μην προσθέσει ούτε ένα νέο μέτρο –τουλάχιστον για ένα εξάμηνο- αλλά οποιοδήποτε «παλιό», ψηφισμένο, μέτρο όταν τίθεται σε εφαρμογή εκλαμβάνεται από τους πολίτες ως καινούργιο; Ο Αντ. Σαμαράς επενδύει επικοινωνιακά στο δίπολο τρόικα –αντιτρόικα, ανεξάρτητα αν είναι η τρόικα που έχει τον τελευταίο λόγο για όλα τα νομοσχέδια και την πολιτική που εκπορεύεται από το Μαξίμου –ποτέ δεν υπήρξε μονομερής νομοθετική ρύθμιση για κανένα θέμα.

Τοπίο στην αιθαλομίχλη

Ο Αντ. Σαμαράς στηριζόμενος από σχεδόν όλα τα, κατ’ ευφη-

μισμό, μέσα ενημέρωσης -που προβάλλουν την παραπολιτική πετώντας την μπάλα στην εξέδρα- επενδύει στον αντιτρόικα πόλο, θυμίζοντας τα Ζάππειο Ι, Ζάππειο ΙΙ, κ.λπ., δημιουργώντας έτσι σύγχυση σε κοινωνία αλλά και σε αντιμνημονιακές δυνάμεις. Κερδίζει πολιτικό χρόνο, χωρίς, όμως, να μπορεί να δώσει λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα, ιδίως στη διαχείριση της φτώχειας ως αποτέλεσμα της πολιτικής των μνημονίων. [Χαρακτηριστικό του αδιεξόδου είναι ότι το Mega φαινόταν να επιχαίρει την Πέμπτη, γιατί έρχεται κακοκαιρία και θα διώξει την αιθαλομίχλη! ∆ηλαδή, διαλέγετε θάνατο: ή από κρύο ή από αιθαλομίχλη…]

Ψάχνουν ρύθμιση του χρέους

Το Μαξίμου, που ουσιαστικά χρησιμοποιεί ως σάκο του μποξ τον Γ. Στουρνάρα [παρεμπιπτόντως ο Χρ. Λαζαρίδης διέψευσε την είδηση ότι σπάει το υπουργείο Οικονομικών στα δύο και ότι εισέρχεται στην κυβέρνηση ως υπουργός Οικονομικών και ο κ. Στουρνάρας αναλαμβάνει μόνον τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα], ευελπιστεί μέχρι τέλος Μαρτίου με αρχές Απριλίου να έχει ρυθμίσει το θέμα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Ουσιαστικά, ότι θα συμφωνήσουν οι Γερμανοί να υπάρξει ρύθμιση πριν από τις ευρωεκλογές. Ο Β. Σόιμπλε, όμως, να επιμένει ότι «στα μέσα του 2014 θα δούμε εάν θα πρέπει να στηρίξουμε εκ νέου την Ελλάδα, μετά την εκπνοή του παρόντος προγράμματος στο τέλος του 2014, εφόσον έχει εκτελέσει τις υποχρεώσεις της» [συνέντευξη στην Bild, 18.11.13]. Το Μαξίμου επιμένει ότι αν συμφωνήσει η Α. Μέρκελ θα μπορέσει να βγει στις αγορές, ανεξάρτητα αν θα αγοράσουν ακριβά το δανεικό χρήμα –υπολογίζουν το επιτόκιο γύρω στο

4%. Και θα διαφημίσει, μαζί βέβαια με τους υπόλοιπους ευρωπαίους νεοφιλελεύθερους, λίγο πριν τις ευρωεκλογές, ότι δεν υπάρχει νέο μνημόνιο, ότι η Ελλάδα βγήκε από το μνημόνιο, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, αποσιωπώντας ότι οι μνημονικές πολιτικές θα εξακολουθούν να ταλαιπωρούν την κοινωνία για πολλά χρόνια. Άλλωστε, στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό ο Χρ. Σταϊκούρας τόνισε ότι η κυβέρνηση «προωθεί το μηχανισμό ώστε να βγει στις αγορές η χώρα» το β’ εξάμηνο του 2014 –το ποσό που θα χρειαστεί είναι από 1,5 δισ. ευρώ που υποστηρίζει η κυβέρνηση, έως 2 δισ. ευρώ που λέει η τρόικα.

Φυτώριο διαπλοκής

Ο Αντ. Σαμαράς εκτιμά ότι με τη ρύθμιση για το χρέος στο χέρι, την «επιστροφή» στην κοινωνία [ένστολους και συνταξιούχους] μέρους του «πρωτογενούς πλεονάσματος», περί τα 700 εκ. ευρώ [λεπτομέρειες, σελ. 5], θα μπορέσει να διαχειριστεί προς όφελός του τις ευρωεκλογές. Πληροφορίες, μάλιστα, αναφέρουν ότι έως τις ευρωεκλογές και άλλα μέλη της Χρυσής Αυγής θα περάσουν το κατώφλι των φυλακών Κορυδαλλού –ανάμεσά τους και ο Ηλ. Κασιδιάρης. Κι αυτό γιατί η δικαστική έρευνα φέρνει στο φως σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους, όχι, όμως, και σε τέτοιο βαθμό που να μπορεί να τεθεί εκτός νόμου η ΧΑ. Στη Ν∆, όμως, εκτιμούν ότι από τους χειρισμούς τους στο θέμα της ΧΑ θα εισπράξουν οφέλη στις κάλπες. Στελέχη της, ωστόσο, αμφιβάλλουν ως προς τα εκλογικά κέρδη λόγω ΧΑ και θυμίζουν τις ιστορίες των Μ. Λιάπη και Χ. Τομπούλογου, που, παρά τις διαγραφές, δείχνουν ευκρινώς τη Ν∆ ως «φυτώριο διαπλοκής». Το ΠαΣοΚ βαίνει συνεχώς

μειούμενο. Μπορεί οι εορτές να λειτουργούν ως μια καλή ευκαιρία προκειμένου να κατακαθίσει ο εσωτερικός «κουρνιαχτός», όμως είναι φανερό ότι πλέον δεν λειτουργεί ως κόμμα. Οι δημοσκοπήσεις το δείχνουν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ενώ η υπόθεση της κεντροαριστεράς με τους «58» -«απολειφάδια του εκσυγχρονισμού» τους αποκάλεσε πρώην υπουργός του ΠαΣοΚ- δεν προχωρά. Χονδρικά το ΠαΣοΚ είναι χωρισμένο στα δύο: όσοι συντάσσονται με τους «58» και όσοι βλέπουν περισσότερο προς ΣυΡιζΑ και ∆ημΑρ [π.χ. Σαχινίδης, Σκανδαλίδης, Μωραΐτης, κ.ά].

Πάνε για νέο κόμμα

Η αντιπαράθεση, άλλωστε, στην πρόσφατη κεντρική επιτροπή ήταν αποκαλυπτική: «Το κίνημά μας θα πάει στα βράχια, αν δεν αλλάξουμε πορεία» [Θ. Μωραΐτης], ενώ γραπτή δέσμευση ότι δεν θα συνεργαστεί το ΠαΣοΚ με τη Ν∆ ζήτησε ο Κ. Σκανδαλίδης, και ο Μ. Καρχιμάκης κάλεσε τον Ευ. Βενιζέλο να πει «ποιους υπηρετεί και με ποιους συγκρούεται» το ΠαΣοΚ, κ.λπ. Ορισμένα, μάλιστα, στελέχη που πρόσκεινται στον πρώην πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, δεν διστάζουν να δουν ως μόνη λύση τη δημιουργία ενός νέου κόμματος με πυρήνα πρώην στελέχη της επιρροής Γ. Παπανδρέου με τη συμμετοχή και του Α. Λοβέρδου. Βλέπουν, μάλιστα, θετικά τη στάση του Φ. Κουβέλη και της ∆ημΑρ που δεν μπήκαν σε καμία κουβέντα με τους «58». Θόδωρος Μιχόπουλος

** Τίτλος ταινίας στην οποία ο Αι Βασίλης, εκτός των άλλων, ληστεύει εμπορικά κέντρα μαζί με τον μεταμφιεσμένο σε τάρανδο, συνέταιρό του!

Αποχαιρετώντας τη Βάρκιζα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

“

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Τι μπορεί να σημαίνει και τι απειλεί μια μεγάλη εκλογική νίκη τον ΣΥΡΙΖΑ

Ο Γιάννης φοβάται το θεριό, ή το θεριό τον Γιάννη;

Η ιστορική εμπειρία και γνώση θα έπρεπε να μας είχαν διδάξει, εκτός των άλλων, ότι δεν είναι τόσο τα υλικά μέσα με τα οποία διεξάγεται ένας αγώνας που κρίνουν το αποτέλεσμα, όσο ο συσχετισμός δύναμης που αποτυπώνεται στη χρήση των μέσων. Και, επίσης, ότι δεν υπάρχει ίσως πιο ισχυρό όπλο από τη –δεδηλωμένη και σταθερή– θέληση της λαϊκής πλειοψηφίας, ιδίως αν σ’ αυτή περιλαμβάνεται και το σημαντικότατο μέρος της μισθωτής εργασίας. Τώρα, για το αν σήμερα κρίνεται ποιος θα ορίζει την τύχη αυτού του τόπου, δεν θα έπρεπε να υπάρχει αμφιβολία: αντιπαρατίθενται δύο αλληλοαποκλειόμενα πολιτικά σχέδια και η αντιπαράθεσή τους αυτή έχει αντίκτυπο και εκτός συνόρων. Το «εμείς, ή αυτοί» δεν είναι απλώς ένα ευρηματικό σύνθημα. Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανό εμείς, οι άνθρωποι της αριστεράς, να μη βλέπουμε τις αναλογίες, επειδή νιώθουμε πόσο δύσκολο είναι να απειληθεί μια κυριαρχία δεκαετιών και μάλιστα σ’ ένα δυσμενές διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον. Όμως οι αντίπαλοι της αριστεράς πραγματικά ανησυχούν, καθώς βλέπουν πια να διαμορφώνεται ένα πλειοψηφικό ρεύμα στην κοινωνία, που θεωρεί θεμιτή επιδίωξη τη διεκδίκηση της κυβέρνησης από την αριστερά –και είναι διατεθειμένο να στηρίξει αυτή τη διεκδίκηση αποβάλλοντας δισταγμούς, φόβους, πραγματικούς ή καλλιεργούμενους, απο-

Του ∆ημήτρη Πετσετίδη

ο προ ετών σύνθημα σε κάποιους τοίχους της Αθήνας αναγγέλλει: «Τέρμα η Βάρκιζα». Εκείνος που το έγραφε, ωστόσο, μάλλον δεν φανταζόταν –ούτε αποδεχόταν ίσως την πιθανότητα– ότι θα γίνει τόσο σύντομα και με τέτοιο τρόπο επίκαιρο. Συνθήματα τέτοιου τύπου δεν καταγράφουν με απαιτήσεις επιστημονικής ακρίβειας την πραγματικότητα· αναλογίες επιχειρούν να διατυπώσουν. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι για πρώτη φορά μετά την ήττα της αριστεράς στον εμφύλιο τίθεται γι’ αυτήν, εκ των πραγμάτων και όχι βολονταριστικά, ζήτημα ανάληψης της κυβερνητικής εξουσίας. Και το παράδοξο είναι ότι τίθεται σε μια στιγμή ιδεολογικής κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού, που οι δυνάμεις που τον εκπροσωπούν ήθελαν να πιστεύουν ότι δεν χρειάζονται πια «όπλα» –και μάλιστα ξένα– για να αποτρέψουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μήπως, όμως, είναι ασύγγνωστη επιπολαιότητα να κάνουμε τέτοιους παραλληλισμούς; Τότε κρινόταν ποιος θα ορίζει την τύχη αυτού του τόπου, και η μάχη διεξαγόταν με πραγματικά πυροβόλα όπλα. Τώρα;

κρούοντας ακόμα και απειλές. Και επειδή μια τέτοια μεταστροφή στο πεδίο των πολιτικών και κοινωνικών συσχετισμών, με αντικείμενο μάλιστα την επιλογή ανάμεσα σε δύο διαμετρικά αντίθετες και αλληλοαποκλειόμενες σε μεγάλος βαθμό πολιτικές προτάσεις-επιλογές, μπορεί να σημαίνει μεγάλες ανατροπές, γι’ αυτό οι κρατούσες (αλλά με υποχώρηση απειλούμενες) δυνάμεις δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν και να την αποδεχθούν σαν μια συνηθισμένη «αλλαγή φρουράς». Είναι φανερό ότι θα επιχειρήσουν και να την παρουσιάσουν κάποια στιγμή ως τέτοια, και να την υπονομεύσουν σαν ουτοπική και ανέφικτη (αλλά και επικίνδυνη), πλην όμως στο επικοινωνιακό πεδίο, όχι επί της ουσίας. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η πλήρης και απόλυτη άρνηση του πολιτικοοικονομικού και μιντιακού συμπλέγματος να παίξει σαν χαρτί δικό του την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Τη βιώνουν σαν εν δυνάμει σοβαρή, ίσως και αποφασιστική τομή και ρήξη. Μόνο που αυτή τη φορά, το να μας ζητήσουν να παραδώσουμε τα όπλα, θα σήμαινε ότι έχουν αποφασίσει να καταργήσουν και τυπικά τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Τι ζητάει ο κόσμος από τον ΣΥΡΙΖΑ Κι αυτός ο κόσμος, που τείνει να διαμορφώσει με την ίδια τη μεταστροφή του τους νέους συσχετισμούς, πώς τη βιώνει; Σε σημαντικό βαθμό ακόμα υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτόν και στο (επιθυμητό ήδη γι’ αυτόν) ενδεχόμενο επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ μια σχέση ανάθεσης: κάποιοι άλλοι, στο πολιτικό επίπεδο, θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση της εντολής που θα τους δοθεί. Ωστόσο, η συνειδητοποίηση σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό του γεγονότος ότι ακόμα και η μεταστροφή της εκλογικής συμπεριφοράς αυτών των ανθρώπων είναι μια υλική πράξη συμμετοχής σε μια διαδικασία μικρότερης ή μεγαλύτερης ανατροπής, είναι πιθανό να τους καθιστά και τους ίδιους, ακόμη και στον ελάχιστο βαθμό, συμμετέχοντες σ’ ένα εγχείρημα, που δεν απαιτεί απλώς μια συνηθισμένη εκλογική μετακίνηση. Κι αυτό πρέπει να βρει τρόπους ο ΣΥΡΙΖΑ να το αναβαθμίσει σε έμπρακτη υποστήριξη και άμεση συμμετοχή στην περιπέτεια της αριστεράς. Συζητώντας το τελευταίο διάστημα με νεότερους (όχι ηλικια-

Ακόμα και η μεταστροφή της εκλογικής συμπεριφοράς αυτών των ανθρώπων είναι μια υλική πράξη συμμετοχής σε μια διαδικασία μικρότερης ή μεγαλύτερης ανατροπής. Κι αυτό πρέπει να βρει τρόπους ο ΣΥΡΙΖΑ να το αναβαθμίσει σε έμπρακτη υποστήριξη και άμεση συμμετοχή στην περιπέτεια της αριστεράς. κά) ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, διαπιστώνουμε όλοι νομίζω ότι δεν διατηρούν αυταπάτες για το πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι να υλοποιηθεί το πρόγραμμά του. Όμως δεν ζητούν από αυτόν να το εγκαταλείψει, να το κάνει πιο «ρεαλιστικό». ∆ιαφορετικά δεν θα τον προσέγγιζαν. Θα επέλεγαν άλλες προτάσεις, της ∆ΗΜΑΡ, για παράδειγμα. ∆εν τον επιλέγουν, πάντως, μόνο και μόνο επειδή αυτός πρακτικά μπορεί να αποτρέψει την επανεκλογή της Ν∆ και τη συνέχιση της μνημονιακής πολιτικής. Γι’ αυτό και ενδιαφέρονται όχι μόνο για την απαλλαγή από τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, αλλά και για το συγκεκριμένο περιεχόμενο του αντιπαραθετικού σχεδίου που ο ΣΥΡΙΖΑ επαγγέλλεται. ∆ύο πράγματα ακούμε κυρίως να ζητούν από αυτόν: πρώτον, να αποφεύγει να προκαλεί συγχύσεις για κεντρικά ζητήματα της πολιτικής του στον κόσμο που τείνει να τον επιλέξει, και δεύτερον να κάνει πιο σαφείς, πιο εύληπτες και πιο τεκμηριωμένες τις πολιτικές προτεραιότητές του, που αποτελούν το βασικό πολιτικό σχέδιο ανάσχεσης της μνημονιακής πολιτικής, και πιο πειστικές τις προτάσεις του για τη μεθοδική προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης

Οι σοβαρές επιπτώσεις της αιθαλομίχλης

εκρηκτική αύξηση της αιθαλομίχλης αυτές τις ημέρες αναδεικνύει τόσο τις τρομερές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων της οικονομικής κρίσης που προκαλούν οι μνημονιακές πολιτικές, όσο και την αδιέξοδη ενεργειακή, οικιστική και αναπτυξιακή μεταπολεμική στρατηγική. Η αιθαλομίχλη, προϊόν καύσης βιομάζας και χημικά επεξεργασμένης ξυλείας επιβαρύνει περαιτέρω την ήδη βεβαρυμένη ατμοσφαιρα των πόλεων και έχει άμεσες και μακρόχρονες επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπινου πληθυσμού. Ο δραματικός πολλαπλασιασμός των αέριων ρύπων αποτελεί σημαντικό κίνδυνο και απαιτεί άμεσα και δραστικά μέτρα. Οι άμεσα ευάλωτες ομάδες πληθυσμού είναι οι πάσχοντες από αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα καθώς και όσοι ζούν σε ακραίες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (ήδη καθημερινά αναφερονται θάνατοι από ασφυξία και εμπρησμό οι οποίοι καθορίζονται από την αδυναμία θέρμανσης). Εκτός όμως από τις άμεσες και ακραίες επιπτώσεις, υπάρχουν και ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις από τη μακρόχρονη έκθεση

στην αέρια ρύπανση. Την ίδια την αιθαλομίχλη αποτελούν σωματίδια που έχουν καρκινογόνο δράση, της οποίας τα αποτελέσματα θα γίνουν αντιληπτά μετά από λίγα χρόνια. Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι στη διαδικασία της καρκινογένεσης δεν υπάρχουν ασφαλή όρια έκθεσης. Με βαση τα παραπάνω θεωρούμε επιτακτική τη λήψη των αναγκαίων μέτρων που θα δώσουν τη δυνατότητα άμεσης θερμανσης με βάση την υπαρχουσα κατά περίπτωση οικιακή υποδομή (πετρέλαιο, αέριο, ηλεκτρικό). Παραλληλα θεωρουμε ότι η σημερινή κρίση αναδεικνύει ως αμεση προτεραιότητα την ανάγκη διαμόρφωσης ολοκληρωμένου αειφορικού στρατηγικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση τόσο των επιτακτικών αναγκών οικιακής θέρμανσης όσο και την προστασία του περιβάλλοντος στις πόλεις. Ιωάννης ∆. Παντής, Καθηγητής Οικολογία ΑΠΘ Αλέξης Μπένος, Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ΑΠΘ

και παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης.

Ενιαίο στρατηγικό σχέδιο

Η σύνθεση όλων αυτών των απαιτήσεων οδηγεί στην ανάγκη ύπαρξης ενός (και μόνο) καλά επεξεργασμένου στρατηγικού σχεδίου*, το οποίο θα καθιστά δυνατή την απόκρουση των σκληρών επιθέσεων που θα υποστεί ο ΣΥΡΙΖΑ με όλα τα μέσα, προκειμένου να μη φτάσει να γίνει κυβέρνηση. Αλλά θα πείθει και τη μεγάλη πλειοψηφία των λαϊκών τάξεων ότι είναι σε θέση με σταθερή γραμμή, με μαχητική και ριζοσπαστική διάθεση, με μελετημένους ελιγμούς, με προωθητικούς συμβιβασμούς να φέρει σε πέρας την ανατρεπτική του αποστολή, εξουδετερώνοντας τα σχέδια των αντιπάλων και κινητοποιώντας κάθε φίλια δύναμη και αξιοποιώντας κάθε συμμαχική δυνατότητα. Εύκολο να περιγράφεται αυτό σε γενικές γραμμές, αλλά δύσκολο να πραγματοποιηθεί, και μάλιστα σε συνθήκες πρωτόγνωρες, που η εξέλιξή τους είναι σε θέση να ανατρέψει και τους πιο προνοητικούς σχεδιασμούς. Γιατί ενώ απαιτείται αυτό το σχέδιο να είναι όσο γίνεται πιο συγκεκριμένο, ώστε να είναι περισσότερο πειστικό, χρειάζεται ταυτόχρονα να διαθέτει και τους απαραίτητους δημοκρατικούς μηχανισμούς επανεκτίμησης και αναθεωρήσεων, που θα το καθιστούν βιώσιμοι, χωρίς να το ακυρώνουν στην ουσία. Είπαμε, για τα δύσκολα χρειαζόμαστε τον ΣΥΡΙΖΑ. Αν ήταν για τα εύκολα, βρίσκαμε κι άλλους. ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Χ. Γεωργούλας

* Θα πρέπει σιγά σιγά να συνειδητοποιούμε όλοι ότι ένα επαρκώς επεξεργασμένο στρατηγικό σχέδιο δεν έχει ανάγκη από παραρτήματα με προθέματα τύπου Α΄ ή Β΄ή Γ΄. Και ότι η αποτυχία του δεν μπορεί να μεταφραστεί κατά οποιοδήποτε τρόπο σε ψευδώνυμη νίκη ενός εναλλακτικού εφεδρικού σχεδίου. Η αποτυχία του δικού μας στρατηγικού σχεδίου σημαίνει επιτυχία του αντίπαλου, όπως κι αν τη βαφτίσουμε. Απλώς, θα πρέπει και σ’ αυτή την περίπτωση ν’ αρχίσουμε τους αγώνες μας πάλι από μια νέα αρχή.

Η ΕΠΟΧΗ 6 Οκτωβρίου 2013

ΘΕΜΑΤΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Αλλάζει ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Ο ΣΥΡΙΖΑ περνάει μπροστά - Oι μνημονιακοί οργανώνουν την άμυνά τους

πολιτική παλάντζα γέρνει υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Πολλές φορές στο παρελθόν έχει καταγραφεί ένα οριακό σημείο, μετά το οποίο ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων αλλάζει κατά τρόπο ανεπίστρεπτο. Φαίνεται ότι η ψήφιση των νομοθετημάτων για το φόρο ακινήτων και τους πλειστηριασμούς σηματοδοτεί ένα τέτοιο οριακό σημείο, με τον ΣΥΡΙΖΑ να περνάει μπροστά από τη Νέα ∆ημοκρατία. Τη διαφορά δεν την κάνουν τόσο οι δημοσκοπήσεις οι οποίες στο σύνολό τους αποτυπώνουν προβάδισμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από τη στιγμή που παραπάνω από το 40% των ερωτώμενων δεν δίνει απαντήσεις, είναι προφανές ότι οι δημοσκοπήσεις, (ακόμα και οι πιο άρτιες επιστημονικά) μπορούν να δώσουν μόνο αδρές ενδείξεις των κοινωνικών τάσεων, και όχι να αποτελέσουν λεπτομερή αποτύπωσή τους. Τη μεγάλη διαφορά την κάνουν, από τη μια μεριά, αυτό που θα λέγαμε η γενική αίσθηση της συγκυρίας, και από την άλλη, οι πραγματικές πιέσεις που ασκούνται στους βουλευτές της συμπολίτευσης από τους ψηφοφόρους τους. Η γενική αίσθηση είναι, λοιπόν, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι ο νικητής στις ευρωεκλογές. Στη δε Βουλή δεν εμφανίζεται ούτε ένας βουλευτής της συμπολίτευσης να υπερασπίζεται ένθερμα την ακολουθούμενη πολιτική. Η κριτική στον Γ. Στουρνάρα από τους βουλευτές της Ν∆ και του ΠΑΣΟΚ τείνει πλέον να γίνει ο κανόνας, όχι η εξαίρεση. Η συρρίκνωση της επιρροής της κυβέρνησης Σαμαρά δεν οφείλεται μόνο στη συσσώρευση των μνημονιακών δεινών για όσους έχουν ήδη πέσει θύματα της πολιτικής της «εσωτερικής υποτίμησης». Εξίσου σημαντικό είναι το ότι με τη φορολόγηση των ακινήτων και το άνοιγμα του παραθύρου για τους πλειστηριασμούς, η κυβέρνηση έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με παραδοσιακά συντηρητικά ακροατήρια, τα οποία μέχρι τώρα τη στήριζαν σχετικά. Όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε νέα διαδικασία άρσης σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης των μεσαίων στρωμάτων, ανάλογη με αυτή πριν ενάμισι χρόνο με τα ασθενέστερα οικονομικά. Όπως και να ‘χει, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αέρα νίκης, πράγμα που όλοι καταλαβαίνουν.

“

Τα τρία στοιχήματα

Ο Σαμαράς επενδύει σε παροχές, διατάραξη της συνοχής του ΣΥΡΙΖΑ, ενίσχυση άλλων αριστερών ψηφοδελτίων. Το ότι έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση, επ’ ουδενί σημαίνει ότι ο Σαμαράς και οι άνθρωποί του θα περιμένουν παθητικά το μοιραίο. Φαίνεται ότι το Μαξίμου ρίχνει τα λεφτά του (που δεν είναι και πολλά, εδώ που τα λέμε) σε τρία στοιχήματα. Το πρώτο, είναι ότι γύρω στον Απρίλιο οι τροϊκανοί θα αποδεχτούν την ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Αυτό, υποτίθεται, ότι θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να μοιράσει περίπου 700 ε-

H κυβέρνηση έρχεται σε σύγκρουση με παραδοσιακά συντηρητικά ακροατήρια, τα οποία μέχρι τώρα τη στήριζαν. Όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε νέα διαδικασία άρσης σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης των μεσαίων στρωμάτων, ανάλογη με αυτήν πριν ενάμισι χρόνο με τα ασθενέστερα οικονομικά.

κατομμύρια σε ένστολους και συνταξιούχους. Παράλληλα, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι οι τροϊκανοί θα δώσουν κάποιο σήμα για τη ρύθμιση του χρέους, που θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει στην προεκλογική περίοδο. Εννοείται ότι δεν μιλάμε για πραγματικό κούρεμα, αλλά για ευκολίες πληρωμής -για παράδειγμα, διετές πάγωμα πληρωμής τοκοχρεολυσίων. Η δεύτερη κίνηση του Μαξίμου είναι να ενισχύσει αυτές που το ίδιο θεωρεί φυγόκεντρες δυνάμεις μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο τρόπος που έχει επιλεχτεί για να διαρρηχθεί η συνοχή του ΣΥΡΙΖΑ, είναι να παρουσιάζεται η ηγεσία του κόμματος αναξιόπιστη, υποκριτική κι ενσωματωμένη στο μνημονιακό πλαίσιο. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα του «Βήματος» περί δήθεν συνδιαλλαγής Τσίπρα-Ρεν -στο ίδιο μυθιστορηματικό άρθρο περιγράφονταν και διάλογοι στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ με ευρωπαίους αξιωματούχους σε «συναντήσεις» που όμως δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Το Μαξίμου πιστεύει ότι αν παγιωθεί η εικόνα μιας δεξιάς μετατόπισης της ηγεσίας τού ΣΥΡΙΖΑ, η Αριστερή Πλατφόρμα αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί σε αποχώρηση από το κόμμα! Η τρίτη κυβερνητική κίνηση είναι η ενίσχυση των αριστερών σχηματισμών που λειτουργούν ανταγωνιστικά στον ΣΥΡΙΖΑ και θα μπορούσαν να του κόψουν ψήφους. Γι’ αυτό οι Ηρακλείς του Μνημονίου, όπως ο Γεωργιάδης, εξάρουν τη συνέπεια και το ήθος του ΚΚΕ, γι’ αυτό και η υπερπροβολή του Αλαβάνου από τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ. Όμως το Αριστερό Ρεύμα έχει σημαντική συμβολή στη δημιουργία και την ενότητα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των ευρωεκλογών περιορίζει εκ των πραγμάτων την δυναμική αριστερών σχηματισμών, εκτός ΣΥΡΙΖΑ. Το πολιτικό μέλλον του Σαμαρά εναπόκειται λποιπόν στην καλή διάθεση των τροϊκανών. Οι κυβερνώντες δεν είναι βέβαια αφελείς. Γνωρίζουν ότι με το πρωτογενές πλεόνασμα και μια υπόσχεση για το χρέος δεν κερδίζονται εκλογές που πραγματοποιούνται σε μια καταστραμμένη χώρα. Γι’ αυτό και το σαμαρικό antinews έχει ήδη αρχίσει το «μασάζ» στον κόσμο της Ν∆ με άρθρα που υποβαθμίζουν την πολιτική σημασία του αποτελέσματος των ευρωεκλογών. Πιστεύουν ότι αν η διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ κρατηθεί σε «λογικό» επίπεδο (π.χ. κάτω του 3%), θα θεωρηθεί αναστρέψιμη κι επομένως δεν θα υπάρχει χώρος αμφισβήτησης του πρωθυπουργού. Μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς Σαμαρά. Ανεξάρτητα από το τι επιδιώκει ο πρωθυπουργός και το περιβάλλον του, τμήματα του μνημονιακού πολιτικού προσωπικού απεργάζονται άλλα σχέδια. Μια μεγάλη ήττα της κυβέρνησης Σαμαρά δεν συνεπάγεται αυτομάτως προσφυγή σε βουλευτικές εκλογές. Είναι πια προφανές ότι σε περίπτωση συντριπτικής ήττας Σαμαρά στις ευ-

ρωεκλογές, θα επιδιωχτεί σχηματισμός κυβέρνησης από την υφιστάμενη Βουλή. Μια μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς τον Σαμαρά στην πρωθυπουργία, κατά το πρότυπο της κυβέρνησης Παπαδήμου, θα μπορούσε να συμπεριλάβει τμήματα της ∆ΗΜΑΡ, την ΑΝΕΛ, καθώς και των ανεξαρτητοποιημένων βουλευτών. Είναι ενδεικτικές άλλωστε οι δηλώσεις της Ντόρας Μπακογιάννη.

«Πολιτική ανωμαλία»

Το σενάριο της νέας κυβέρνησης χωρίς Σαμαρά μπορεί να διασφαλίζει την απρόσκοπτη εμπέδωση του Μνημονίου, εντούτοις αντιμετωπίζει δύο πολύ σοβαρά προβλήματα. Το πρώτο είναι ότι αν οι μνημονιακοί έχουν συντριβεί στις ευρωεκλογές, οποιαδήποτε μνημονιακή κυβερνητική λύση θα στερείται κοινωνικής νομιμοποίησης με αποτέλεσμα να δικαιούται ο ΣΥΡΙΖΑ να μιλάει για διαστρέβλωση της λαϊκής βούλησης και καμαρίλα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η αντίδραση του ίδιου του Σαμαρά. Ήδη ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» χαρακτηρίζει σχέδιο πολιτικής ανωμαλίας οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση από τη σημερινή Βουλή, χωρίς τον ίδιο στον πρωθυπουργικό θώκο. Επομένως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συναινέσει σε οποιαδήποτε προσπάθεια που θα οδηγεί στην πολιτική περιθωριοποίησή του. Μεταξύ κοινωνικής απόγνωσης και αδυναμίας του κινήματος. Αν η γενικευμένη κοινωνική καταστροφή που προκαλεί το Μνημόνιο οδηγεί στην άρση των σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης και την απίσχνανση της κυβέρνησης, η προφανής αδυναμία των κινημάτων δίνει στους μνημονιακούς μεγάλα περιθώρια ελιγμών. Λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της κοινωνικής ερήμωσης που προκαλεί το Μνημόνιο, η κυβέρνηση θα έπρεπε να μας είχε αφήσει χρόνους προ πολλού. Από τη στιγμή όμως που οι δρόμοι είναι άδειοι και η κοινωνική αγανάκτηση δεν παίρνει τη μορφή του γενικού ξεσηκωμού, οι μνημονιακοί μπορούν ακόμα να διαχειρίζονται την εξαιρετικά δυσχερή θέση τους, και να κάνουν σχέδια για μετά τις ευρωεκλογές. Ακόμα και αν πέσουν τον Μάη, είναι πραγματικά τρομακτικό το πόσο ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στην κοινωνία αυτούς τους πέντε μήνες. Το να ανοίξει η δίοδος ώστε η λάβα της κοινωνικής αγανάκτησης να εκραγεί στο πολιτικό προσκήνιο είναι απολύτως αναγκαίο για να στενέψουν ασφυκτικά τα περιθώρια των μνημονιακών. Όσο η πολιτική διεξάγεται μόνο στο πεδίο των θεσμών και της επικοινωνίας, οι δυνάμεις του Μνημονίου θα διατηρούν μεγάλο μέρος της δυνατότητάς τους να ελίσσονται πολιτικά. Γιάννης Αλμπάνης

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Ο κόσμος θέλει να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπρέπεια ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΙΩΡΓΟ ΦΟΥΡΤΟΥΝΗ

Tη συνέντευξη πήραν οι Αδάμος Ζαχαριάδης και Παύλος Κλαυδιανός

∆ύο μεγάλα κόμματα, η Ν∆ και το ΠΑΣΟΚ, με σημαντική λαϊκή βάση, χάνουν το κοινωνικό τους έρεισμα, αλλά δείχνουν να μην κατανοούν αυτή τη διαδικασία και να μην μπορούν να αντιδράσουν, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης. Πως εξηγείται αυτό; Μια πρώτη ερμηνεία είναι ότι δεν κατανοούν ακριβώς το εγχείρημα στο οποίο έχουν εμπλακεί, καθώς αυτό αφορά μια πολιτική την οποία δεν έχουν συλλάβει οι ίδιοι, αλλά είναι στην πραγματικότητα οι διεκπεραιωτές της. Ενδεχομένως να μην μπορούν να συλλάβουν την εμβέλεια αυτού του πειράματος. Με αυτή την έννοια αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν ότι η κοινωνία που διαμορφώνεται σήμερα, είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν της προηγούμενης περιόδου. Ίσως δεν μπορούν να συλλάβουν το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον αυτό που έτρεφε τα δύο αυτά κόμματα και τη σύγκλισή τους, ο «μυθικός» μεσαίος χώρος. Αυτό είναι το πρόβλημα και σε εγχειρήματα τύπου «πρωτοβουλία των 58» αλλά και της ∆ΗΜΑΡ, θα έλεγα: επιχειρούν να καλύψουν πολιτικά έναν χώρο που δεν υπάρχει κοινωνικά ή έχει μετασχηματισθεί δραματικά. Πώς δεν «δραπετεύουν» από την παγίδα αυτή; ∆εν έχουν καθόλου αυτονομία; ∆εν είμαι καθόλου σίγουρος. Από την άλλη, να δραπετεύσουν για να πάνε που; Είναι τόσο προσκολλημένοι στην υπόθεση αυτή, τόσο «καμένοι» πολιτικά, που δεν έχουν πολλές επιλογές. Το αδιέξοδο μιας τέτοιας «δραπέτευσης» νομίζω ότι αποτυπώνεται καθαρά στην περίπτωση της ∆ΗΜΑΡ. Θέλει να αποκτήσει μια αυτονομία από αυτό το πολιτικό σχέδιο, αλλά δεν υπάρχει χώρος.

Το πείραμα και η αξιοπρέπεια

Οι Ευρωπαίοι δεν υπολογίζουν ότι οι αντοχές και της κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος δεν είναι απεριόρι-

Ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου,επιΓιώργος Φουρτούνης, μιλά στην «Εποχή» για το πείραμα που εκτυλίσσεται στην Ελλάδα και αφορά την εγκαθίδρυση ενός ριζικά διαφορετικού «παραδείγματος» κοινωνικής και πολιτικής ζωής στις ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, αναλύει τις σκέψεις του για τον «μεσαίο χώρο» αλλά και για τις κινήσεις της Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ

στες; Θεωρώ ότι αυτό έχει να κάνει με την πειραματική διάσταση όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα. Αυτό που δοκιμάζεται είναι η εγκαθίδρυση ενός ριζικά διαφορετικού «παραδείγματος» κοινωνικής και πολιτικής ζωής στις ευρωπαϊκές χώρες. Ένα παράδειγμα που, στην ολοκλήρωσή του, δεν μπορούμε ακόμα να το φανταστούμε. Είναι η ανατροπή του μεταπολεμικού, τουλάχιστον, κοινωνικού συμβολαίου και ταυτόχρονα η εμπέδωση κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών που παραπέμπουν οριακά ακόμα και στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα. Άρα, όταν αναρωτιόμαστε για τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας, πρέπει πρώτα να αναλογιστούμε για ποια κοινωνία μιλάμε. Το ερώτημα, δηλαδή, έχει να κάνει με το αν διερευνούν τα όρια των αντοχών μέσα στις οποίες η ελληνική κοινωνία μπορεί να διατηρήσει τη συνοχή της ως μια κοινωνία δυτικού τύπου ή αν αναζητούν ακριβώς την ελεγχόμενη υπέρβαση αυτών των αντοχών και το πέρασμά της σε μια εντελώς διαφορετική κοινωνική κατάσταση. Μια δεύτερη εκδοχή της εξήγησης του γιατί τεντώνουν τόσο το σχοινί είναι ότι μπορεί να έχουν πάρει απόφαση ότι θα υπάρξει πολιτική αλλαγή, έτσι κι αλλιώς, και επιχειρούν να περάσουν όσα περισσότερα μέτρα γίνεται τώρα. Μια πολιτική δημιουργίας τετελεσμένων και συνεπώς δυσκολότερης αναίρεσής τους. Τα οικονομικά μέτρα έρχονται πακέτο και με τη δημοκρατική περιστολή. Με δεδομένο ότι υπάρχει παράδοση δημοκρατίας στην Ευρώπη, πώς αυτό θα γίνει τελικά ανεκτό;

Αυτό το διαφορετικό παράδειγμα για το οποίο μιλάμε, είναι τόσο συνολικό που προφανώς περιλαμβάνει και το ζήτημα της δημοκρατίας. Την αναθεώρηση δηλαδή του δημοκρατικού κεκτημένου της Ευρώπης. Πιστεύω ότι ένα από τα δεδομένα της εποχής είναι η κατάρρευση ενός μεγάλου μύθου: του μύθου ότι αγορές και καπιταλισμός πάνε μαζί με τη δημοκρατία. Αυτό πλέον καταρρίπτεται παταγωδώς. Η αλτουσεριανή έννοια της αστάθμητης συνάντησης μπορεί να βοηθήσει εδώ. Η δημοκρατία, ως πρόταγμα και ιστορικό εγχείρημα, συναντήθηκε ιστορικά με την άνοδο του καπιταλισμού. Η συνάντησή τους δημιούργησε καταστάσεις αμοιβαίας προσαρμογής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ουσιωδώς φτιαγμένα το ένα για το άλλο. Έτσι, εκπίπτουν και ορισμένοι αυτοματισμοί της αριστερής σκέψης, όπως για παράδειγμα η ευκολία με την οποία η Γαλλική Επανάσταση ανάγεται απλά και μόνο σε μια «αστική» επανάσταση. Ξέρουμε τώρα ότι ο καπιταλισμός μπορεί να κάνει χωρίς δημοκρατία: αυτού του τύπου η αποσύνδεση αρχίζει ήδη να παίρνει σάρκα και οστά σε κοινωνίες δυτικού τύπου. Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει και δημοκρατία χωρίς καπιταλισμό. Εν ολίγοις, έχοντας πάντα ενεργή την προοπτική του σοσιαλισμού, θεωρώ ότι ένα από τα πράγματα που έχουμε να κάνουμε ως Αριστερά, είναι και η υπεράσπιση της δημοκρατίας, η εκ νέου ενεργοποίηση του δημοκρατικού προτάγματος. Πιστεύω ότι μια αριστερή κυβέρνηση οφείλει, μεταξύ άλλων, να ακολουθήσει και μια

“

θετική πολιτική δημοκρατικής επέκτασης. Χρειάζεται μια διαρκής προσπάθεια, γιατί η δημοκρατία αν δεν γίνεται ολοένα και περισσότερο δημοκρατική, αν δεν «εκδημοκρατίζεται» διαρκώς, πεθαίνει. Τώρα, σχετικά με το αν θα γίνει αυτή η δημοκρατική περιστολή αποδεκτή. Υπάρχουν απαισιόδοξα μηνύματα. Για παράδειγμα, η αποδοχή εκ μέρους των ευρωπαίων πολιτών της μεταβίβασης υπερεξουσιών σε υπερεθνικά όργανα, πέραν κάθε δημοκρατικού ελέγχου. Επίσης, το φαινόμενο της εκτεταμένης «απολιτικοποίησης». Μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών κοινωνιών κρατάει από το ευρωπαϊκό μοντέλο τις στενά ατομικές ελευθερίες και αδιαφορεί για τα συλλογικά και πολιτικά δικαιώματα. Αυτό δημιουργεί έναν ατομικό τρόπο ζωής, ουσιωδώς μη-πολιτικό. Πρόκειται για τάσεις με τις οποίες θα έχουμε να αναμετρηθούμε.

Η αριστερή προοπτική

Πώς θα αντιμετωπιστεί ο «κίνδυνος» να έρθει η αριστερά και συγκεκριμένα ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση; Πιστεύω ότι το ρεπερτόριο τους δεν έχει εξαντληθεί. Μπορεί να δούμε ως τις εκλογές τα πάντα, ακόμα και προβοκάτσιες. Μια τάση που βλέπω τελευταία, σε συνδυασμό βέβαια με άλλες, είναι ότι με την εξάντληση της κινδυνολογίας και της ρητορικής περί ακραίων, προωθούν πλέον τη ρητορική της εξομοίωσης. Λένε δηλαδή: «Μα αυτοί είναι σαν και εμάς». Προσπαθούν να βάλουν τον ΣΥΡΙΖΑ στο κάδρο της φθοράς. Εκεί που λέγανε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ

είναι το επικίνδυνο «άλλο» του πολιτικού συστήματος, τώρα λένε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μέρος αυτού του συστήματος, συνένοχο όλων των αμαρτημάτων του. Νομίζω ότι εκεί εντάσσονται τόσο τα περί «πασόκων» που έχουν βρει καταφύγιο στον ΣΥΡΙΖΑ όσο και οι αθλιότητες με τα «πόθεν έσχες» των βουλευτών του. Υπάρχει και το όπλο του φόβου, που παίχτηκε πολύ στις περασμένες εκλογές, με το «δίλημμα» δραχμή – ευρώ. Βλέπετε κάποιο άλλο δίπολο που μπορεί να παίξει μέσα στο πλαίσιο του φόβου; Το βλέπω δύσκολο, επειδή ο φόβος πλέον σχετίζεται περισσότερο με τη συνέχιση αυτής της κατάστασης. Ο κόσμος δεν ξέρει τι του ξημερώνει αύριο και αυτό είναι που φοβίζει. ∆εν νομίζω πως είναι εύκολο να παιχτεί ξανά με την ίδια επιτυχία το δίπολο σταθερότητα και ασφάλεια έναντι «τυχοδιωκτισμού» και διακινδύνευσης. Εκείνο όμως που προκαλεί ενστάσεις σε ένα κόσμο, είναι το άγνωστο. Αυτό πώς μπορεί να αρθεί; Πρόκειται για δίκοπο μαχαίρι. Γατί από τη μία είναι σωστό αυτό που λέτε, από την άλλη όμως, αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι κατά κάποιο τρόπο κάτι το «άγνωστο», σημαίνει πως είναι μια απ’ τα ίδια. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να καλλιεργεί τη διάσταση ότι η διακυβέρνησή του θα είναι κάτι πρωτόγνωρο, κάτι καινούργιο. Ο κατευνασμός του φόβου πρέπει να συνδυάζεται με την ελπίδα μιας τομής. Επιπλέον, σε σχέση με την εύλογη απαίτηση για αποσαφήνιση των κυβερνητικών βημάτων μας, που προφανώς χρειάζεται, πρέπει να μην ξεχνάμε ότι κανείς δεν μπορεί να δώσει έναν πλήρη οδικό χάρτη, ένα σενάριο. Θα έχουμε να κάνουμε με μια ιστορικών διαστάσεων σύγκρουση, όπου κανείς δεν μπορεί να προδιαγράψει τις περιστάσεις και τις συνθήκες που θα προκύψουν. Αυτό είναι μια «τεχνικοποίηση» της πολιτικής, μια τεχνοκρατική πλάνη. Αυτό που μπορεί να εγγυηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι οι προτεραιότητές του. Αυτές θα καθορίσουν και τη διακυβέρνησή του. Η σύγκρουση όμως, ως τέ-

Αυτό που δοκιμάζεται είναι η εγκαθίδρυση ενός ριζικά διαφορετικού “παραδείγματος” κοινωνικής και πολιτικής ζωής στις ευρωπαϊκές χώρες. Ένα παράδειγμα που, στην ολοκλήρωσή του, δεν μπορούμε ακόμα να το φανταστούμε. Είναι η ανατροπή του μεταπολεμικού, τουλάχιστον, κοινωνικού συμβολαίου και ταυτόχρονα η εμπέδωση κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών που παραπέμπουν οριακά ακόμα και στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα.

“

Έχοντας πάντα ενεργή την προοπτική του σοσιαλισμού, θεωρώ ότι ένα από τα πράγματα που έχουμε να κάνουμε ως Αριστερά, είναι και η υπεράσπιση της δημοκρατίας, η εκ νέου ενεργοποίηση του δημοκρατικού προτάγματος. Πιστεύω ότι μια αριστερή κυβέρνηση οφείλει, μεταξύ άλλων, να ακολουθήσει και μια επιθετική πολιτική δημοκρατικής επέκτασης. Χρειάζεται μια διαρκής προσπάθεια, γιατί η δημοκρατία αν δεν γίνεται ολοένα και περισσότερο δημοκρατική, αν δεν “εκδημοκρατίζεται” διαρκώς, πεθαίνει. τοια, είναι απρόβλεπτη. Είναι ιδεαλιστικό το σχήμα που λέει ότι μπορούμε να έχουμε ένα πλάνο της ιστορίας. Ο κόσμος φαίνεται να έχει αποδεχτεί το γεγονός ότι θα υπάρξουν συγκρούσεις και δεν το φοβάται. Τα γκάλοπ δηλαδή αυτό δείχνουν. Αυτό έχει μεγάλη σημασία ενόψει της συμμετοχής του κόσμου την επόμενη ημέρα των εκλογών. Είναι απαραίτητο να σπάσει η λογική της ανάθεσης. Και δεν αναφέρομαι μόνο στον παραδοσιακό τρόπο της αυστηρά πολιτικής στήριξης μιας κυβέρνησης, αλλά και στην ενεργή συμμετοχή σε μια προσπάθεια που θα έχει στοιχεία εποποιίας. Η ανάταξη της χώρας με αριστερό πρόσημο θα έχει τέτοια στοιχεία και επομένως χρειάζεται τη λαϊκή κινητοποίηση και συμμετοχή, ακόμα και με τρόπους που σήμερα δεν έχουμε ακόμα φανταστεί. Ένα στοιχείο που μπορεί να κινητοποιήσει σε αυτή τη κατεύθυνση, πέραν της αποτροπής της κοινωνικής καταστροφής, είναι και το στοιχείο της αξιοπρέπειας. Ο κόσμος θέλει να ξανακερδίσει τη χαμένη του αξιοπρέπεια.

Αναγκαία η ιδεολογική ηγεμονία

Από την άλλη υπάρχει το ζήτημα της ιδεολογικής ηγεμονίας. Πολύ πιο εύκολα κάποιος μπορεί να δεχτεί την οικονομική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ απ’ ό,τι τις απόψεις του σε κοινωνικά ζητήματα. Για παράδειγμα, το μεταναστευτικό ή τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Έτσι είναι. Και δεν χρειάζεται να πάει κανείς σε «δύσκολα» θέματα, όπως αυτά που αναφέρατε. Ένα τεράστιο ιδεολογικό εμπόδιο είναι η βαθιά εμπεδωμένη ιδεοληψία σχετικά με το δημόσιο, όπως π.χ., τα περί του υδροκεφαλισμού του ή του εγγενούς «παρασιτισμού» των δημοσίων υπαλλήλων. Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για το δημόσιο έρχεται σε αντίθεση με μια κυρίαρχη αντίληψη, που έχει εμπεδωθεί υπό την ηγεμονία του νέοφιλελευθερισμού. Στην Ελλάδα είναι τόσο μικρό το διάστημα των αλλαγών, θετικών και αρνητικών, που είναι αρκετά πρόωρο να περιμένουμε ή να απαιτούμε από την αριστερά να έχει προετοιμάσει επαρκώς αυ-

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

τήν την ηγεμονία. Από την άλλη πλευρά, αυτή καθαυτή η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ δημιουργεί όρους ιδεολογικής μετατόπισης: μόνο και μόνο η «χειρονομία» του να δηλώσει, και ακόμα περισσότερο να ψηφίσει, το κόμμα της ριζοσπαστικής αριστερά κάποιος με τελείως διαφορετική πολιτική προέλευση συνιστά πέρασμα ενός ιδεολογικού «Ρουβίκωνα» και αφήνει σοβαρή παρακαταθήκη για το μέλλον. Βέβαια, οφείλουμε να πούμε ότι κάτι ανάλογο, με διαμετρικά αντίθετο πρόσημο, ισχύει και στην περίπτωση που κάποιος ψηφίζει Χρυσή Αυγή: ίσως η μεγαλύτερη ζημιά της ανόδου της ΧΑ να είναι η από-ενοχοποίηση της φιλο-ναζιστικής στάσης. Όλα αυτά συνεπάγονται ένα τεράστιο ιστορικό καθήκον που αυτή τη στιγμή εκ των πραγμάτων έχει αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ. Πρέπει να έχουμε, ανά πάσα στιγμή, πλήρη επίγνωση αυτής της ευθύνης: αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν τα καταφέρει, η υπόθεση της Αριστεράς, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, έχει τελειώσει για τα επόμενα σαράντα-πενήντα χρόνια. Η προσφυγή στις εθνικές λύσεις, ακόμα και στην Αριστερά δείχνει πάντως να φυτρώνει. Έτσι είναι και για αυτό χρειάζεται να αλλάξουμε την πρόσληψη της τρέχουσας κατάστασης. Μια επιφανειακή πρόσληψη της σύγκρουσης που ζούμε είναι με όρους «ξένων» και «Ελλήνων». Και για αυτό ευδοκιμούν αναλύσεις περί νέας κατοχής, δοσίλογων, προδοτών κ.ο.κ. Πρέπει να αναδειχθεί ότι η πραγματική σύγκρουση είναι μεταξύ «αγορών» και δημοκρατίας. Η κοινωνική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας λαμβάνει σήμερα την κυρίαρχη μορφή της σύγκρουσης αγορών - δημοκρατίας. Από την άλλη πλευρά, η «αντι-καπιταλιστική» εκδοχή εθνικής αναδίπλωσης, ενώ αναγνωρίζει τη στρατηγική εμβέλεια του συντελούμενου πειράματος για τις κυρίαρχες δυνάμεις της Ευρώπης, παραγνωρίζει την εξίσου στρατηγική, ανατρεπτική σημασία της ανάσχεσης αυτής της επίθεσης σε ευρωπαϊκό ακριβώς επίπεδο. Θέλοντας και μη, η μάχη είναι ευρωπαϊκή, και ως αριστερά δεν μπορούμε παρά να τη δώσουμε. •

Η νεολαία χρειάζεται να μπορεί να τολμά

Ολοκληρώθηκε η ιδρυτική Συνδιάσκεψη νέων του ΣΥΡΙΖΑ. Εκλογή γραμματείας και γραμματέα στις 5 Ιανουαρίου.

σκιά του Ρόμπερτ Μίχελς βαραίνει πάντα όταν μιλάμε για τις οργανώσεις, έστω και τις νέες. Λίγοι έχουν μπει στον κόπο να διαβάσουν αυτόν τον οξυδερκή, τότε, σοσιαλδημοκράτη. Σε μια αποστροφή του λόγου του γράφει με πολύ σκληρό τρόπο, το 1911: «Η οργάνωση είναι η μήτρα της κυριαρχίας των εκλεγμένων επί των εκλογέων, των εντολοδόχων επί των εντολοδοτών, των αντιπροσώπων επί των αντιπροσωπευομένων. Η γένεση ολιγαρχιών στους κόλπους των ποικίλων μορφών δημοκρατίας είναι οργανική, αποτελεί δηλαδή τάση στην οποία υπόκειται κατ’ ανάγκη κάθε οργάνωση, χωρίς να εξαιρείται ούτε η σοσιαλιστική, ούτε καν η αναρχική».1 Ο ακατάσχετος φορμαλισμός του Μίχελς έχει αμφισβητηθεί πολύ και σωστά. Όμως, υπενθυμίζει ενοχλητικά καταστάσεις που στους οργανωμένους είναι πραγματικότητες που τις έχουν δει να επιτελούνται. Η συνδιάσκεψη των νέων του ΣΥΡΙΖΑ δε θα μπορούσε εύκολα να αντιστοιχεί σε κάτι τέτοιο. Η νέα οργάνωση είναι στη διαδικασία της γέννας. Η συνδιάσκεψη, ως κορυφαία μέχρι στιγμής διαδικασία της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, δεν φτάνει το ανώτερο οργανωτικό επίπεδο ενός συνεδρίου και άρα η διαδικασία είχε άλλες μέριμνες. Οι αριθμοί • Η συνδιάσκεψη διήρκησε 4 μέρες. • Συμμετείχαν 522 αντιπρόσωποι που προέρχονταν από 128 οργανώσεις. • Η διαδικασία της ψηφοφορίας για το Κεντρικό Συμβούλιο της οργάνωσης περιελάμβανε τέσσερις λίστες υποψηφίων: 1) Ιδρυτική ∆ιακήρυξη-Ανασύνθεση [47,3%, 32 έδρες]. 2) Αριστερή Πλατφόρμα Νεολαίας [15,2%, 10 έδρες]. 3) Αριστερή Κίνηση [35,11%, 24 έδρες] 4) Κομμουνιστική Πλατφόρμα [2,2.%, 1 έδρα]. • Τέσσερα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου θα διοριστούν αριστίνδην: ∆ύο από την ΑΝΑΣΑ και δύο από το Κόκκινο ∆ίκτυο. • Η Πολιτική ∆ιακήρυξη υπερψηφίστηκε από τους αντιπροσώπους της Ανασύνθεσης. Η Αριστερή Πλατφόρμα καταψήφισε, ενώ λευκό ψήφισε η Αριστερή Κίνηση, η οποία είχε καταθέσει νωρίτερα τροπολογία στη

“

Ήταν μια ζωντανή και σίγουρα ειλικρινής διαδικασία, κάτι που δεν είναι αυτονόητο. ∆ιατυπώθηκαν καθαρά θέσεις, εμφάσεις και διαφωνίες από όλες τις πολιτικές μεριές.

«Χάρτα ∆ικαιωμάτων της Νεολαίας», που απορρίφτηκε μετά από ψηφοφορία. • Η ανάδειξη γραμματείας και γραμματέα μετατίθεται για τις 5 Ιανουαρίου, στην πρώτη συνεδρίαση του ΚΣ.

Οι στιγμές

Το Cine Κεραμεικός φιλοξένησε μια ζωντανή και σίγουρα ειλικρινή διαδικασία, κάτι που δεν είναι αυτονόητο. ∆ιατυπώθηκαν καθαρά θέσεις, εμφάσεις και διαφωνίες από όλες τις πολιτικές μεριές. Οι αντιπρόσωποι υπερθεμάτισαν στην αναζήτηση μιας οργάνωσης ριζοσπαστικής, χρήσιμης και πρωτοπόρας. Αναλύθηκαν το σύνολο της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ, τα κινήματα των τελευταίων ετών, η πολιτική συγκυρία, η ενδεχόμενη κυβέρνηση της Αριστεράς και η θέση της νεολαίας σε αυτή. Πολλή κουβέντα έγινε για την ανεργία, τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά της νέας συλλογικότητας, τη μετανάστευση των νέων και τα οργανωτικά ζητήματα.

Τα συμπεράσματα

Η νεολαία ΣΥΡΙΖΑ εκκινεί με αποσκευές της τις προηγούμενες συγκροτήσεις των μελών της, οι οποίες και την επικαθορίζουν. Όμως, η δυνατότητα για μια νεολαία της αριστεράς που όμοια της δεν έχει υπάρξει είναι εδώ. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια πολιτική κληρονομία που μπορεί να αξιοποιήσει η νεολαία. Θα σταθεί στο ύψος που της πρέπει για τους καιρούς μας; Μπορεί να συγκεντρώσει και να κατανείμει δημιουργικά δυνάμεις για την κοινωνική χειραφέτηση. Άλλωστε, η νεολαία ήταν εκείνη που τραβούσε το μπαστούνι της ριζοσπαστικότητας σε όλο το προηγούμενο διάστημα, την περίοδο του ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών. Στον ΣΥΡΙΖΑ των μελών, η νεολαία του χρειάζεται να μπορεί να τολμά. Και η τόλμη δεν συμπλέκεται εύκολα με την πειθαρχία. Ο Laclau σε μια άλλη συγκυρία είχε πει, προσθετικά στα προηγούμενα: «Η συνάρθρωση ενός ριζοσπαστικού δημοκρατικού εναλλακτικού προτάγματος για τον 21ο αιώνα απαιτεί αναρίθμητες ρηματικές παρεμβάσεις, που κυμαίνονται από την πολιτική –με την τρέχουσα σημασία του όρου- ως τα οικονομικά και από την αισθητική ως τη φιλοσοφία. ∆ε μπορεί παρά να αποτελέσει το έργο μιας ολόκληρης γενιάς για τα επόμενα χρόνια»2. Κάτι τέτοιο είναι μάλλον βαρύ, αλλά και όμορφο καθήκον. Βασίλης Ρόγγας

1 Ρόμπερτ Μίχελς, «Κοινωνιολογία των πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία», Εκδ. Γνώση, σ. 542 2 Ernesto Laclau, «Για την επανάσταση της εποχής μας», Εκδ. Νήσος, σ. 15.

«Να κάνουμε τη Λέσβο πάλι το κόκκινο νησί»

ΑΥΤΟ∆ΙΟΙΚΗΣΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Μιλάμε με τον Γιώργο Πάλλη και τον Στρατή Γεωργούλα, επικεφαλής του Άλλου ∆ρόμου Έναν Άλλο ∆ρόμο προσπαθούν να χαράξουν για τη Λέσβο ο υποψήφιος δήμαρχος Στρατής Γεωργούλας και άνθρωποι από την ευρύτερη Αριστερά, όπως ο επικεφαλής της παράταξης Αλλαγή Πορείας, Γιώργος Πάλλης και η παιδίατρος Χρυσούλα Ζωγράφου. Οι συμμετέχοντες του Άλλου ∆ρόμου μιλούν στην «Εποχή» για τα προβλήματα ενός από τους μεγαλύτερους δήμους, που παρόλ’ αυτά έχει σχεδόν αποκλειστεί από την υπόλοιπη Ελλάδα, και διαμορφώνουν με ανοιχτές γενικές συνελεύσεις το πρόγραμμα επίλυσής τους. Τη συνέντευξή πήρε η Τζέλα Αλιμπράντη Γιατί στηρίζετε τη δημοτική κίνηση του Άλλου ∆ρόμου; Γιώργος Πάλλης: Είναι μια επιλογή που έχει να κάνει με το στόχο. Ο στόχος που θέτουμε στη Λέσβο, αλλά και γενικά στον ΣΥΡΙΖΑ, είναι η μεγαλύτερη δυνατή ευρύτητα στις αυτοδιοικητικές εκλογές, θεωρώντας τις ως κομβικό σημείο για την εφαρμογή της πρότασης της Αριστεράς για παραγωγική ανασυγκρότηση και στήριξη της κοινωνίας σε ζητήματα αντιφασισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης. Ως επικεφαλής της παράταξης Αλλαγή Πορείας, έθεσα τον εαυτό μου στη συλλογικότητα που πρέπει να οικοδομήσουμε για να ξεπεράσει τα όρια του ΣΥΡΙΖΑ και να προχωρήσουμε σε μια ευρεία πολιτική κίνηση της Λέσβου, ώστε να γίνει πάλι το κόκκινο νησί. Πώς προέκυψε η υποψηφιότητά σας για δήμαρχος; Στρατής Γεωργούλας: Η υποψηφιότητα αυτή ήταν αποτέλεσμα μιας κινηματικής διαδικασίας που λάμβανε χώρα εδώ και αρκετό καιρό στη Λέσβο. Στις πλατείες, στις πορείες συγκεντρωθήκαμε κόσμος που μοιράζεται τις ίδιες ανησυχίες. Αποτέλεσμα αυτών των δράσεων ήταν να βρεθούμε αρχές ∆εκεμβρίου σε ένα κοινό χώρο, να καταλήξουμε σε ένα κείμενο πρόσκληση, στον επικεφαλής και να συνεχίσουμε αυτήν τη διαδικασία που μας ενώνει. Συγκεκριμένες προτάσεις, δηλαδή, για άμεση δημοκρατία από τα κάτω, λαϊκή συνδιοίκηση του δήμου και εκπόνηση του προεκλογικού μας προγράμματος. Σε ανακοινώσεις σας προβάλλεται έντονα ο αντιμνημονιακός χαρακτήρας της δημοτικής κίνησης, βάσει αυτού συγκεντρωθήκατε; Σ.Γ.: Θεωρούμε πως οι αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014 δεν μπορούν να είναι αποκομμένες από το ευρύτερο πολιτικό τοπίο. Από τους αγώνες ενάντια στο μνημόνιο και τις κυβερνήσεις της τρόικας. Να συμπληρώσω και τον αντικαλλικρατικό χαρακτήρα του χώρου, αφού στη Λέσβο έχουμε υποστεί τις συνέπειες αυτού του νόμου στη χειρότερη μορφή τους: Είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της Ελλάδας, συνενώθηκαν 13 δήμοι. Ο παράγοντας της Αριστεράς ποιον ρόλο έχει στην κίνηση, υπερβαίνει τον αντιμνημονιακό και αντικαλλικρατικό χαρακτήρα;

Μέλη της νέας δηµοτικής κίνησης Άλλος ∆ρόµος µε τον επικεφαλής, καθηγητή του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Στρατή Γεωργούλα.

“Να ξεπεράσουμε το φόβο”

Αν υπάρχει μια μικρή ελπίδα κάτι να κάνουμε για τη Λέσβο, αλλά και γενικότερα για τη χώρα, είναι να αρχίσουμε να κινούμαστε πάλι οι άνθρωποι με αισιοδοξία και πίστη στη συλλογικότητα. Είναι αυτονόητο ότι θα στηρίξουμε την προσπάθεια του Άλλου ∆ρόμου, τις υγιείς δυνάμεις με τους καθαρούς ανθρώπους. Ο Σ. Γεωργούλας είναι πολύ δυναμικός αλλά ταυτόχρονα σεμνός άνθρωπος, πράγμα σπάνιο στον καιρό μας. Οπότε και εγώ θέλω όπου μπορώ να βοηθήσω σε αυτό. Η φιλοσοφία αυτής της παράταξης είναι ότι δεν υπάρχουν σοφοί που θα σώσουν το λαό. Στην πρώτη γενική συνέλευση γεμίσαμε το αμφιθέατρο με ανθρώπους που θέλουν να συμμετάσχουν και να δράσουν. Αν οι άνθρωποι ξεπεράσουμε το φόβο μας και κινητοποιηθούμε υπάρχει ελπίδα. ∆εν μπορώ να βάλω υπογραφή ότι θα υπερβούμε τη λογική της ανάθεσης, αλλά τα σημάδια που είδα ήταν πολύ θετικά. Χρυσούλα Ζωγράφου, παιδίατρος, πρώην τοπική σύμβουλος Παλαιοχωρίου

Σ.Γ.: Ο παράγοντας της Αριστεράς σε όλη αυτήν την κινηματική δράση ήταν πάντα μπροστά, αυτός ήταν ο ρόλος της, δεν θα σταματήσει να τον έχει. Ο αντιμνημονιακός χαρακτήρας δεν είναι ουδέτερος ιδεολογικά και πολιτικά. Είναι συγκεκριμένος, σ’ αυτήν τη συγκεκριμένη καπιταλιστική κοινωνία. ∆εν μπορούμε να τον ξεχάσουμε αυτόν το ρόλο. Από την εμπειρία σας στο δημοτικό συμβούλιο, ποια πιστεύετε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα της Λέσβου; Γ.Π.: Υπάρχουν λειτουργικά προβλήματα στο δήμο Λέσβου μετά τον Καλλικράτη στο κομμάτι της διαχείρισης του δήμου. Υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στις υποδομές. Είναι χαρακτηριστικό πως σε πολλές περιοχές οι κάτοικοι πίνουν νερό από δίκτυα με αμίαντο. Το Πανεπιστήμιο υπολειτουργεί, ενώ πρόκειται να δημιουργηθεί στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών. Πιστεύω, όμως, πως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η τοπική αρχή και οι ευθύνες της. Η δημοτική αρχή ντύθηκε στις προηγούμενες εκλογές αντικαλλικρατικό και αντιμνημονιακό μανδύα, στελεχωμένη από πρόσωπα του παλαιού δικομματισμού και είναι ο καλύτερος υπηρέτης των μνημονιακών κυβερνήσεων. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι η ανατροπή αυτής της πολιτικής που είναι χτισμένη στο μοντέλο προηγούμενων χρόνων και κατέτρωγε χρήματα. Οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης αρκούν για την επίλυση των προβλημάτων; Γ.Π.: Χρειάζεται να αλλάξει ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας της καλλικρατικής διοίκησης, με τον οποίο δεν μπορεί ένας κοινοτάρχης να αλλάξει ούτε μία

λάμπα. Ενώ προβλέπονται αυξημένες αρμοδιότητες από τον Καλλικράτη δεν έρχονται και οι αντίστοιχοι πόροι. Εμείς ζητάμε να λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις μέσω λαϊκών συνελεύσεων. Είναι μια άλλη αντίληψη για το τι σημαίνει αυτοδιοίκηση. Τώρα πρόκειται για τοπική διοίκηση που ασκείται οικονομικά από το παρατηρητήριο του υπουργείου Οικονομικών και της τρόικας επιβάλλοντας τον προϋπολογισμό του δήμου. Καθώς και από ανίκανους πολιτευτές του παρελθόντος με ρουσφετολογικές πολιτικές. Πιστεύουμε, όμως, πως με μία άλλη πολιτική, με τη συνδιοίκηση του δήμου με το λαό, ακόμα και με τα πενιχρά χρήματα του δήμου, μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά η καθημερινή ζωή των πολιτών. Ποιοι είναι οι στόχοι σας για τη Λέσβο; Σ.Γ.: Καταρχάς δίνουμε βάση στη μεγάλη κοινωνική ανάγκη για αλλαγή, ανατροπή και παραγωγική ανασυγκρότηση. Στόχος είναι η ανατροπή των πολιτικών δομών που εκφράστηκαν ως τώρα σε βάρος των φτωχών, των ανέργων, των χαμηλοσυνταξιούχων, των μεταναστών. Στην πρώτη ανοιχτή συνέλευση προτάξαμε συγκεκριμένα σημεία και ζητήσαμε από τον κόσμο να συμμετάσχει στη διαδικασία παραγωγής του προγράμματος. Μιλάμε για ένα δήμο λαϊκής εξουσίας, πόλου αντίστασης των μνημονιακών πολιτικών, αντιφασισμού και υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανεξάρτητα φύλου, φυλής και κοινωνικής τάξης. Συγκεκριμένα θέλουμε ανάπτυξη και επέκταση των δομών αλληλεγγύης, πρόνοιας, υγείας, ενθάρρυνση και στήριξη του πολιτισμού και αυτοδιαχείριση. Πρέπει να στηρίξουμε την πρωτοβάθμια υγεία και να οργανώσουμε δίκτυ ασφα-

λείας για τους μη έχοντες συνανθρώπους μας, όπως κοινωνικό ιατρείο και φαρμακείο. Για τον τομέα της οικονομίας ποιες είναι οι προτάσεις σας; Σ.Γ.: Αυτή τη στιγμή στη Λέσβο ο τουρισμός έχει παραμεληθεί και έχει οδηγηθεί σε λάθος ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, λόγω των ευρωπαϊκών και κυβερνητικών πολιτικών, ο πρωτογενής τομέας έχει μεγάλη πτώση. Εμείς δεν μιλάμε για ανάπτυξη γενικόλογα, ούτε με τους όρους αυτής της κυβέρνησης. Μιλάμε για παραγωγική ανασυγκρότηση προς όφελος των πολλών και όχι κάποιων συγκεκριμένων συμφερόντων. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από δράσεις κοινωνικής αγοράς, ήπιες μορφές ανάπτυξης ενέργειας, μέσω γυναικείων συνεταιρισμών, που έχουμε και ανάπτυξη του πλούτου μας στον πρωτογενή τομέα. Όπως επίσης χρειάζεται η αναδιαμόρφωση του τουρισμού με νέες μορφές και σε σύνδεση με τα παράλια απέναντι. Το ζήτημα του τουρισμού συνδέεται και με το ακτοπλοϊκό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Λέσβος; Σ.Γ.: Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ακτοπλοϊκό. Ο κόσμος της Λέσβου έχει αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες από τα μονοπώλια των μεγάλων εταιρειών. Μετά από δεκάδες χρόνια δεν έχουμε καθημερινή σύνδεση με τον Πειραιά και η Ολυμπιακή πρόσφατα κατήργησε εξ ολοκλήρου τις πτήσεις της για Λέσβο. Το ζήτημα της σύνδεσης με Αθήνα και Θεσσαλονίκη το έχουμε καταγγείλει και έχουμε θέσει το πλαίσιο επίλυσης, αλλά πιο συγκεκριμένες αποφάσεις θα ληφθούν από τη λαϊκή συνέλευση. ∆εν είμαστε προφήτες που θα ανακοινώνουν ιδέες και θα τις επιβάλλουν στον κόσμο. Εστιάζετε πολύ στο ζήτημα της δημοκρατίας από τα κάτω, πως μπορεί να γίνει πρακτικά αυτό; Σ.Γ.: Με ανοιχτές λαϊκές συνελεύσεις τόσο προεκλογικά, όσο και μετεκλογικά, οι οποίες θα έχουν ρόλο παραγωγής συγκεκριμένου εξειδικευμένου πολιτικού προγράμματος, κοινωνικής λογοδοσίας και ελέγχου. Λαϊκός έλεγχος των πολιτικών, του προϋπολογισμού και των δαπανών.

“

Μιλάμε για ένα δήμο λαϊκής εξουσίας, πόλου αντίστασης των μνημονιακών πολιτικών, αντιφασισμού και υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανεξάρτητα φύλου, φυλής και κοινωνικής τάξης. Μιλάμε για παραγωγική ανασυγκρότηση προς όφελος των πολλών.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Η κυβερνητική πλειοψηφία δεν αντέχει για πολύ

ΕΡΜΙΝΑ ΚΥΠΡΙΑΝΙ∆ΟΥ: ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ

“

Τη συνέντευξη πήρε η Στέλλα Βρεττού Η κυβέρνηση έχει μείνει πλέον με 152 βουλευτές. ∆ημοσκοπικά φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σταθεροποιηθεί στην πρώτη θέση. Πώς βλέπετε τις πολιτικές εξελίξεις στο αμέσως επόμενο διάστημα; Σε κάθε περίπτωση το επόμενο 6μηνο είναι εξαιρετικά κρίσιμο, έως καθοριστικό των εξελίξεων. Από την άποψη αυτή και ετοιμότητα και εγρήγορση απαιτείται από τις δυνάμεις μας για κάθε ενδεχόμενο. Ακόμη και για 3πλό εκλογικό σκηνικό τον Μάιο. Χρονιάρες μέρες και η κυβερνητική ρητορική περί ‘’ανάκαμψης μέσα στο 2014’’με εξακουλουθητική λιτότητα και ανεργία-χάνεται μέσα στην τοξική ομίχλη των πιο θλιμμένων εορτών των τελευταίων δεκαετιών. Βαυκαλίζονται οι της μνημονιακής συγκυβέρνησης ότι μπορεί να κερδίζουν συνέχεια χρόνο,μέχρι το 2016. Γνωρίζουν όμως καλύτερα από τον καθένα, ότι οι κοινοβουλευτικές τους ομάδες δεν αντέχουν σκηνικό επανάληψης των ψηφοφοριών, όπως του φόρου στα ακίνητα και των πλειστηριασμών-την στιγμή που έρχονται οι ομαδικές απολύσεις,νέα μέτρα για την κάλυψη του δημοσιονομικού καινούργια την 2ετία 2014-2016(10 δίς ευρώ). Ο περιορισμός της κυβερνητικής πλειοψηφίας στη βουλή,διαλυτικά φαινόμενα και ευρεία αμφισβήτηση των επιλογών τους,πολιτικός και ηθικός ξεπεσμός στελεχών τους,τα δημοσκοπικά δεδομένα που πιστοποιούν ότι δυναμώνει και σταθεροποιείται ένα ρεύμα ανατροπής με τον ΣΥΡΙΖΑ στην πρώτη θέση ευθύνης:Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο πολιτικός χρόνος μετρά πια αντίστροφα και το 2014 θα είναι η χρονιά της ολικής ανατροπής. Άλλωστε δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από μια ‘’ελληνική προεδρία κατά Σαμαρά’’υποταγής στα μνημόνια της λιτότητας- και στις επικείμενες εκλογές για Αυτοδιοίκηση και Ευρωβουλή θα έρθουν αντιμέτωποι με την

“O ΣΥΡΙΖΑ με ενότητα ,αίσθηση ευθύνης,αλληλεγγύη και σαφές σχέδιο,είναι ανάγκη να προετοιμάζεται για την ‘’επόμενη μέρα’’.Αυτό πρώτα απ’όλα σημαίνει να ενισχύσει την αξιοπιστία του,την προγραμματική του επάρκεια,την σχέση εμπιστοσύνης με τους πολλούς που πλήττονται,την λαϊκή εγρήγορση για σήμερα, αλλά και για τα δύσκολα αύριο.”

οργή της κοινωνίας και την τιμωρία της. Κατά τη γνώμη μου ο ΣΥΡΙΖΑ με ενότητα ,αίσθηση ευθύνης,αλληλεγγύη και σαφές σχέδιο,είναι ανάγκη να προετοιμάζεται για την ‘’επόμενη μέρα’’. Αυτό πρώτα απ’ όλα σημαίνει να ενισχύσει την αξιοπιστία του,την προγραμματική του επάρκεια,τη σχέση εμπιστοσύνης με τους πολλούς που πλήττονται,τη λαϊκή εγρήγορση για σήμερα,αλλά και για τα δύσκολα αύριο. Οι επιθέσεις εναντίον μας δεν θα λείψουν,ειδικά στο επίπεδο της ηθικής αξιοπιστίας μας,του αντιπαραδείγματος που μπορούμε να δώσουμε, κόντρα στο ‘’όλοι ίδιοι είναι’’. Το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται φυγόκεντρες τάσεις από βουλευτές άλλων κομμάτων. Αυτού του είδους οι διεργασίες αφορούν τον ΣΥΡΙΖΑ; Μας αφορούν ακριβώς γιατί καταδεικνύουν τα πολιτικά αδιέξοδα,την κινητικότητα και ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό,με βάση πολιτικές που δεν είναι πλέον υπερασπίσιμες από κανέναν,έναντι μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε απόγνωση και όταν έρθει η ώρα θα είναι αμείλικτη. Είστε η υπεύθυνη εκ μέρους της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ για τη νεολαία. Είστε ευχαριστημένη από τις διαδικασίες της συνδιάσκεψης που ολο-

κληρώθηκε και ποια κοινωνικά και πολιτικά μέτωπα καλείται να ανοίξει η νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα; Η συγκρότηση νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ μέσα στο 2013 ήταν συνεδριακή δέσμευση και παράλληλα ένα οργανωτικό και πολιτικό στοίχημα. Στοίχημα που σφραγίζεται από την ιστορική ευθύνη της συγκυρίας για μια νεολαία στην πρωτοκαθεδρία της μεγάλης πλειοψηφικής κοινωνικής συμμαχίας,που θα κάνει πράξη την ανατροπή και θα ανοίξει νέους ιστορικούς ορίζοντες-συμπυκνώνοντας από την σκοπιά του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα τα αιτήματα και τα οράματα των νέων ανθρώπων. Από την άποψη αυτή έκλεισε ένας πρώτος δύσκολος κύκλος:η νεολαία ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον γεγονός,έχει Ιδρυτική ∆ιακήρυξη και Σχέδιο Αρχών λειτουργίας σαν αυτόνομη οργάνωση νεολαίας,έχει μια πρώτη δομή,εξέλεξε το Κεντρικό της Συμβούλιο. Άρα το πρώτο βήμα έγινε,βήμα καθοριστικό,όχι όμως το οριστικό. Απαιτούνται πολλά ακόμα για την οικοδόμηση ενός νεολαιίστικου ρεύματος(γιατί αυτό είναι το κρίσιμο) πολυδιάστατου και πολυεπίπεδου,για ένα κίνημα έμπνευσης,συσπείρωσης, συμμετοχής, που θα εμπλέκει και θα κινητοποιεί χιλιάδες νέους ανθρώπους. Κίνημα ανατροπής σήμερα και ανασυγκρότησης αύριο,που θα συναντηθεί με το νεολαιίστικο ριζοσπαστισμό, με νέες μορ-

ΗΛΙΟΥ-πόλις: Αλληλεγγύη στην πράξη κι όχι στα λόγια

Η προγραμματική διακήρυξη του ∆ικτύου Αλληλεγγύης ΗΛΙΟΥ-Πόλις για την οργάνωση της κοινωνικής αλληλεγγύης: «Είμαστε κάτοικοι της Ηλιούπολης. Αισθανόμαστε το βάρος των μνημονιακών πολιτικών και αντιδρούμε: στεκόμαστε απέναντι τους ενωμένοι και αλληλέγγυοι. Η αλληλεγγύη μας δεν είναι μια δράση φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης που επιδιώκει να υποκαταστήσει την υπό διάλυση κρατική πρόνοια. Η αλληλεγγύη μας είναι πράξη συνείδησης, ενότητας και αξιοπρέπειας για να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας. Κανείς δεν πρέπει να αισθανθεί ότι είναι μόνος απέναντι στην βαρβαρότητα των νεοφιλελεύθερων και αυταρχικών πολιτικών. Γι’ αυτό οργανώνουμε ένα δίκτυο έμπρακτης αλληλεγγύης με άξονες: Την συλλογή και την δωρεάν διανομή τροφίμων σε όλους όσους τα χρειάζονται. Την διάδοση εναλλακτικού εμπορίου με απευθείας σχέσεις παραγωγών και καταναλωτών, χωρίς μεσάζοντες. Την συλλογή φαρμάκων και την διανομή τους. Την οργάνωση μαθημάτων διδακτικής στήριξης, μουσικής, κ.α. Την ίδρυση κοινωνικού ιατρείου γενικής ιατρικής. Την δημιουργία χώρου εναλλακτικής ψυχαγωγίας. Την παροχή νομικής υποστήριξης στις δράσεις της κοινωνικής οικονομίας. Στο δίκτυο αλληλεγγύης είναι όλοι απαραίτητοι (άνδρες-γυναίκες,νέοι-γέροι, ντόπιοι-ξένοι). Στο δίκτυο αλληλεγγύης είναι ευπρόσδεκτη οποιαδήποτε

προσφορά. Ενα κουτί γάλα, ένα αντιυπερτασικό ή μια ώρα δράσης, θα είναι πολύτιμες συμβολές επιβίωσης όλων όσοι δεχόμαστε την ανάλγητη μνημονιακή επίθεση. Η λειτουργία του δικτύου στηρίζεται σε δύο βασικές αρχές: Εφαρμόζουμε την αλληλεγγύη από όλους για όλους, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Λειτουργούμε με αποφάσεις των ίδιων των ανθρώπων που συμμετέχουν και σηκώνουν το βάρος της αλληλέγγυας δράσης.» Η πλούσια σε δραστηριότητες και μαζικές κινητοποιήσεις ∆ημοτική Κίνηση «ΗΛΙΟΥ-πόλις, ανθρώπινη πόλη» παίζει πρωτοποριακό ρόλο στην οργάνωση της κοινωνικής αλληλεγγύης στην Ηλιούπολη στην περίοδο της κρίσης. Το ∆ίκτυο Αλληλεγγύης ΗΛΙΟΥΠόλις είναι η κυριότερη έκφραση αυτής της μεγάλης προσπάθειας.

Συγκεντρώνουμε τρόφιμα

Μ’ αυτό το σύνθημα κινητοποιήθηκαν πάρα πολλοί συμπολίτες και ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ∆ικτύου Αλληλεγγύης ΗΛΙΟΥ-Πόλις, την Τετάρτη 27/11 στο Άλσος «∆ημήτρης Κιντής» για μια μουσική βραδιά με ελεύθερη είσοδο και μοναδική προϋπόθεση την συνεισφορά μιας τσάντας με τρόφιμα για τις δεκάδες οικογένειες που πλήττονται από την κρίση. Τη μαγευτική ατμόσφαιρα δημιούργησαν ο Ηλίας Λιούγκος, η Καλλιόπη Βέτα, η Ερωφίλη, η ∆ανάη Παναγιωτοπούλου, ο Παντελής Ραβδάς και τα μέλη των Encardia :

φές νεανικής έκφρασης και διεκδίκησης,κόντρα στην ανάθεση,στην απογοήτευση,στον ατομικισμό. Θα δώσει φρέσκες απαντήσεις στη σχέση των νέων με την πολιτική,μια νέα κουλτούρα συλλογικότητας,αλληλεγγύης και δημιουργίας,μια κουλτούρα αντιφασισμού. Η Ιδρυτική ∆ιακήρυξη περιγράφει με σαφή πολιτικό τρόπο,το κομβικό σημείο που βρίσκεται σήμερα η νεολαία,με συσσωρευμένες δεξιότητες,γνώσεις ,ικανότητες,μπροστά σε ένα δυσοίωνο όμως μέλλον. Αυτή ακριβώς είναι και η αντίφαση. Η νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν θα συνεχίσει να διαμορφώνεται,υπερβαίνοντας τις αντιφάσεις,όσο η δράση της θα τέμνεται με την νεανική ριζοσπαστικότητα,όσο θα επεξεργάζεται βαθύτερα και θα αναλύει την κατάσταση που βιώνουν σήμερα οι νέοι άνθρωποι,όσο θα συγκεκριμενοποιεί τις μορφές και τους χώρους παρέμβασης και δράσης,όσο θα υλοποιεί μια μεγάλη εξώστρεφη καμπάνια για την αποφασιστική μαζικοποίηση της οργάνωσης. Όλα τα άλλα είναι μικρά-δεν μας αντιστοιχούν-είναι περιττές και ανούσιες εικόνες από το παρελθόν που είναι υποχρεωμένοι οι νέοι μας σ/φοι, σ/σες να αφήσουν οριστικά πίσω τους, ανοίγοντας δρόμους ενότητας, αγώνων, δημιουργίας και έμπνευσης. •

Κώστας Κωνσταντάτος, Μιχάλης Κονταξάκης και Ναταλία Κοτσάνη. Όλοι οι καλλιτέχνες συμμετείχαν εθελοντικά. Κατά την έναρξη της εκδήλωσης ο επικεφαλής της ∆ημοτικής Κίνησης «ΗΛΙΟΥ-Πόλις, ανθρώπινη πόλη» Χρήστος Κοκοτίνης και ο συντονιστής του ∆ικτύου Αλληλεγγύης ∆ημήτρης Ασβεστάς τόνισαν ότι οι δημοτικοί εντολοδόχοι της κυβερνητικής πολιτικής της λιτότητας και της ανεργίας μέσω επιδοτούμενων από την ΕΕ ΜΚΟ κάνουν πολιτική «αλληλεγγύης» με προεκλογικό χαρακτήρα και χαιρέτησαν την ενεργοποίηση των φίλων που με την παρουσία τους συνέλλεξαν κυριολεκτικά «ένα φορτηγό τρόφιμα». Την Κυριακή 15 ∆εκεμβρίου αυτά τα ∆ίκτυα Κοινωνικής Αλληλεγγύης οργάνωσαν την Κυριακάτικη Αγορά Αλληλεγγύης - αγορά τροφίμων απευθείας από τους παραγωγούς, στο δημοτικό χώρο όπου γίνεται η βιολογική λαϊκή στην πλατεία του ΙΚΑ. Από τις 9.00 το πρωί ως τις 2.00 το μεσημέρι πουλήθηκαν 4 - 4,5 τόνοι τροφίμων, ενώ οι παραγωγοί παραχώρησαν κάποιες ποσότητες τροφίμων στα δύο ∆ίκτυα Αλληλεγγύης για την ενίσχυση της δράσης τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δυο δίκτυα κάλεσαν τους φίλους και υποστηρικτές τους την Πέμπτη 5 ∆εκεμβρίου στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Ηλιούπολης για να ανατρέψουν «την απόφαση του δήμου για διάθεση τροφίμων χωρίς μεσάζοντες την ίδια μέρα με την 1η Κυριακάτικη Αγορά Αλληλεγγύης» που οργάνωσαν τα δυο δίκτυα στις 15 ∆εκεμβρίου. Και νίκησαν! Θανάσης Τσακίρης

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η «πλούσια» Κοινοβουλευτική Ομάδα Τ

ο ζήτημα που ανέκυψε πρόσφατα με τα περιουσιακά στοιχεία ορισμένων βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ έθεσε μια σειρά από ερωτήματα στα οποία δόθηκαν πολλαπλές απαντήσεις. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι απασχόλησαν, και δικαίως, το κόμμα, από τη βάση μέχρι την κορυφή, και όχι μόνο γιατί ο αστικός Tύπος και τα social media ασχολήθηκαν υπέρμετρα και με μεγάλες δόσεις κακεντρέχειας με το όλο ζήτημα. Θέμα σαν αυτό ασφαλώς δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά. Όσο περίεργο και αν φαίνεται, προβλήματα αυτού του είδους έχουν απασχολήσει το οργανωμένο σοσιαλιστικό κίνημα σχεδόν από τα πρώτα του βήματα. Ο Ένγκελς σε μια επιστολή του στον Εντ. Μπερνστάιν, τον Μάρτιο του 1883, απαντούσε σε ανάλογα ερωτήματα: «Αφήστε το ατυχές άρθρο του Jahrbuch ν’ αναπαυθεί εν ειρήνη. ∆ικαιολογούσε τους χρηματιστές. Αλλά θα μπορούσε κανείς να είναι κάλλιστα χρηματιστής ο ίδιος και ταυτόχρονα σοσιαλιστής, και συνεπώς να μισεί και να περιφρονεί την τάξη των χρηματιστών. Μήπως θα μου περάσει ποτέ από το μυαλό να δικαιολογηθώ επειδή ήμουν επίσης κάποτε associι (μέτοχος) εργοστασίου; Όποιος με κατηγορούσε γι’ αυτό θα αντιμετωπιζόταν κατάλληλα. Και αν ήμουν σίγουρος ότι θα μπορούσα αύριο να κερδίσω στο χρηματιστήριο και να θέσω έτσι στη διάθεση του κόμματος στην Ευρώπη και στην Αμερική ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, θα πήγαινα αμέσως στο χρηματιστήριο».

Επιτροπές κοινές για Κ.Ο. και κόμμα

Το ζήτημα δεν βρίσκεται, λοιπόν, στην οικονομική κατάσταση των βουλευτών ασφαλώς βρίσκεται και εκεί- αλλά στο πώς η Κ.Ο του ΣΥΡΙΖΑ, σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, σε συνθήκες κρίσης του πολιτικού συστήματος και εκφυλισμού του κοινοβουλευτισμού, θα αποδείξει ότι δεν αποτελεί μέρος ενός απονομιμοποιημένου συστήματος, ότι δεν

βρίσκεται στο κάδρο της πολιτικής απαξίωσης. Η Κ.Ο. της δικής μας αριστεράς δεν έχει, δεν πρέπει να έχει, τίποτα κοινό με τις αντίστοιχες ομάδες των συντηρητικών αστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ όφειλε και οφείλει να δείξει στο κοινοβούλιο, και μάλιστα από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι δεν είναι μια παραλλαγή των κομμάτων του δικομματισμού. Οι βουλευτές μας δεν έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να αποδεχθούν το σύνολο των προνομίων του κανονισμού της Βουλής. ∆εν έπρεπε να πάρουν αυτοκίνητο (υπάρχουν πάμφθηνα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα). ∆εν έπρεπε να αποδεχθούν να έχουν αστυνομική προστασία -από τι τους προστατεύουν άλλωστε. ∆εν χρειάζονται, ούτε το κόμμα χρειάζεται, όλους τους αποσπασμένους. Και βέβαια όσοι χρειάζονται δεν πρέπει να προέρχονται από τους δοκιμαζόμενους χώρους της παιδείας και της υγείας. Οι επιστημονικοί συνεργάτες πρέπει να ανήκουν στο σύνολο τους σε επιτροπές κοινές για την Κ.Ο. και το κόμμα, σε άμεση σύνδεση με τις θεματικές και κλαδικές επιτροπές, όπου αυτές υπάρχουν. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα συνδεθεί η κοινοβουλευτική πρακτική με τη δράση του μαζικού κινήματος. Η επερώτηση

στο κοινοβούλιο, ως πολιτική παρέμβαση, από μόνη της είναι ανεπαρκής αν δεν είναι συνδυασμένη με την παρέμβαση μας στο μαζικό κίνημα. Η δημιουργία ενός υπέρογκου γραφειοκρατικού μηχανισμού, βασισμένου σε επαγγελματικά στελέχη -ασφαλώς και δεν είμαι εγώ που θα αρνηθώ την ανάγκη επαγγελματικών στελεχών- δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωογόνο και ανιδιοτελή συμμετοχή των μελών και των υποστηρικτών του κόμματος και, βέβαια, δεν μπορεί να συγκροτήσει τον ΣΥΡΙΖΑ της νέας εποχής.

Όλα για την Αλληλεγγύη

Άφησα για το τέλος τις κάθε είδους αμοιβές των βουλευτών. Οι αποδοχές των βουλευτών, καλώς ή κακώς, ορισμένες φορές μάλιστα με δόση υπερβολής, βρίσκονται επίσης στο στόχαστρο της κοινωνίας -μια ακόμα έκφραση της κρίσης του συστήματος εξουσίας. Και σε αυτό το σημείο πρέπει να είμαστε διαφορετικοί. Η πρόταση του προέδρου για την ανάγκη -εκτός της παρακράτησης του 20% της βουλευτικής αποζημίωσης για το κόμμα- και της επιπλέον καταβολής του 20% των αποδοχών των βουλευτών στην Αλληλεγγύη ήταν και παραμένει εντελώς απαραίτητη. Έχω την άποψη ότι

Αποκλίνουσες απόψεις στο ΠΑΣΟΚ διαμορφώνουν εκρηκτικό μείγμα

αποχώρηση από την Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ Μ. Χρυσοχοΐδη εκστομίζοντας τη φράση «προφανώς υπηρετείτε άλλους στόχους, δεν είναι σώμα αυτό» πέρασε στα ψιλά, αλλά δεν ήταν άνευ πολιτικής σημασίας. Προηγουμένως ο υπουργός Μεταφορών είχε υποστηρίξει ότι «χρειάζεται το ΠΑΣΟΚ της αλλαγής, όχι ένα κλουβί στιγματισμένων, ένα συνονθύλευμα ηττημένων». Τόνισε δε, ότι από το 2010 και μετά, «συμμετέχουμε στην κυβέρνηση για την πατρίδα», λαμβάνοντας αποστάσεις από την υπερασπιστική γραμμή της πολιτικής Ε. Βενιζέλου. Και αυτό το περιστατικό όπως και η γενική συζήτηση στην ΚΕ, επιβεβαίωσαν για ακόμα μια φορά, τους λόγους για τους οποίους θεωρείται το ΠΑΣΟΚ ως ο πιο αδύναμος κρίκος της συγκυβέρνησης, δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στην ήδη επιβαρυμένη συνοχή της. Εμφανίστηκε μια ηγεσία που δεν έχει στρατηγική, ακολουθεί μια κατεύθυνση χωρίς προοπτική. Οι διαφωνίες, οι πολλαπλά διαφορετικές και αποκλίνουσες προσεγγίσεις σε κεντρικά προβλήματα δεν φαίνεται να μπορούν να αντιμετωπιστούν συλλογικά και αποτελεσματικά από την ηγεσία του. Η πρόωρη, ωστόσο, προσφυγή στις κάλπες που θα σηματοδοτούσε η προσπάθεια των διαφωνούντων να αντιδράσουν πιο δυναμικά και οργανωμένα στην πολιτική της ηγεσίας του Βενιζέλου, κάνει πιο διστακτική την όποια κίνησή τους. Μια τέτοια κίνηση, θα ισοδυνα-

μούσε σχεδόν με την εκλογική εξαφάνιση του άλλοτε κραταιού κόμματος. Αυτό υποστήριξε και ο ένας από τους έντεκα, Φ. Σαχινίδης, ενώ ο Θ. Μωραΐτης υπερθεμάτισε: «Το αφήγημα δεν βγαίνει και το ΠΑΣΟΚ κινδυνεύει να πάει στα βράχια, αν δεν αλλάξουμε πορεία». Η προσκόλληση του ΠΑΣΟΚ και του Ε. Βενιζέλου στους «58» δεν επιτρέπει ιδιαίτερη αισιοδοξία, αφού περισσότερα προβλήματα προκαλεί, παρά επιλύει. ∆εν είναι μόνο τα φθαρμένα πρόσωπα, όπως ο Κ. Σημίτης ή ο Βενιζέλος, αλλά κυρίως, η αδυναμία να απαντηθεί πειστικά με ποια πολιτική θα γίνει η αναγέννηση της χώρας, για παράδειγμα αυτήν των μνημονίων ή όχι. Με τι ιδέες, σε ποιο πολιτικό πλαίσιο; Ο Β. Βενιζέλος εμφανίστηκε να είναι δικαιωμένος για όλες τις έως τώρα επιλογές, ιδίως, αφού ξεπέρασε τις δύσκολες κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες της κρίσιμης εβδομάδας… Η γραμμή Βενιζέλου είναι σαφής: πετύχαμε και σύντομα θα φανεί η επιτυχία. «…η εικόνα ενός ΠΑΣΟΚ που αγωνίζεται (…) θρυμματίζεται με επικοινωνιακά ασύμμετρο τρόπο…», τόνισε φωτογραφίζοντας στελέχη της αντιπολίτευσής του.

Κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ο Ε. Βενιζέλος, για μια ακόμα φορά επιτέθηκε με σφοδρότητα στον ΣΥΡΙΖΑ, μιλώντας ως και για «εκτσογλανισμό» της κοι-

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Με διώξανε και είχαν λόγο

Μεγάλωσα γιος εύπορων γονιών. Οι γονείς μου μού φόρεσαν κολάρο και με συνήθισαν να με υπηρετούν Και μου δίδαξαν την τέχνη να διατάζω. Όμως, Όταν είχα μεγαλώσει πια και κοίταξα γύρω ∆εν μου άρεσαν οι άνθρωποι της τάξης μου Ούτε να διατάζω ούτε να με υπηρετούν. Κι εγκατέλειψα την τάξη μου και πήγα Με τους κατώτερους ανθρώπους. Έτσι λοιπόν, ανάστησαν έναν προδότη, τον δίδαξαν Τα κόλπα τους, κι αυτός Τους προδίδει στον εχθρό. Ναι, φανερώνω τα μυστικά τους. Στον λαό Εξηγώ πώς τον εξαπατούν, και προλέγω τι θα έρθει, γιατί Ξέρω τα σχέδιά τους. Μεταφράζω τα λατινικά των πουλημένων παπάδων τους Λέξη προς λέξη στη γλώσσα του λαού, κι αποδείχνονται ανοησίες. Κατεβάζω τη ζυγαριά της δικαιοσύνης τους και δείχνω τα κάλπικα σταθμά. Και οι χαφιέδες τους αναφέρουν Ότι κάθομαι με τους εξαπατημένους, όταν Σχεδιάζουν την εξέγερση. Μπέρτολτ Μπρεχτ για ορισμένους βουλευτές μας, χωρίς οικονομικά προβλήματα, θα έπρεπε να δίνεται το μεγαλύτερο μέρος ή ακόμα και το σύνολο των αποδοχών τους στο κόμμα και την Αλληλεγγύη -κυρίως σ’ αυτή. Μια πράξη αυτού του είδους αποτελεί μια έμπρακτη απάντηση, όχι μόνο στους ετσι κι αλλιώς κακοπροαίρετους αντιπάλους μας, αλλά, κυρίως, στα μέλη, τους υποστηρικτές και τους ψηφοφόρους του κόμματος μας που ζητούν από εμάς, που επαγγελόμαστε τις μεγάλες αλλαγές και ανατροπές, να είμαστε εντελώς διαφορετικοί, να βρισκόμαστε έξω από το κάδρο της κάθε είδους απαξίωσης. Η απάντηση σε κάθε περίπτωση δεν είναι δύσκολη. Τάκης Μαστρογιαννόπουλος

νωνίας, χαρακτηρισμός που επικρίθηκε από πολλές πλευρές: «Λένε με ευκολία ότι θέλουν σκληρότερη διαπραγμάτευση, θέλουν κόκκινες γραμμές, αλλά κατά βάθος τρομάζουν...» υποστήριξε. Και πρόσθεσε, δανειζόμενος την κριτική Σαμαρά: ή φοβούνται ότι όταν η χώρα πετυχαίνει στη διαπραγμάτευση αυτή, οι ίδιοι χάνουν το λόγο ύπαρξής τους, γιατί επενδύουν, στο σενάριο της καταστροφής».

Η εσωκομματική αντιπολίτευση

Επιτέθηκε φυσικά και στην εσωκομματική αντιπολίτευση που ασκεί κριτική για τη χαμένη αυτοτέλεια του ΠΑΣΟΚ, θεωρώντας αυτονόητη την πολιτική συνεργασίας με τη Ν∆. Η εσωκομματική αντιπολίτευση από την πλευρά της παρουσιάστηκε με αιχμές χωρίς όμως πρόταση εξόδου και συνεκτικό λόγο αναμένοντας έναν επόμενο γύρο σύγκρουσης. Η εμφάνισή της τελευταία μέσω του κειμένου των έντεκα μελών της ΚΕ (ανάμεσά τους οι βουλευτές Φ. Σαχινίδης, Θ. Μωραΐτης, Γ. Ντόλιος) που προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια όσων βρίσκονται γύρω από τον Βενιζέλο δεν είχε ανάλογη συνέχεια. Όσο για τον Κ. Σκανδαλίδη έθεσε θέμα χρονοδιαγράμματος σχετικά με τη συνέχιση της συνεργασίας με τη Ν∆. Στάθης Κουτρουβίδης

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Ο γύρος τού

ΚΟΣΜΟΥ

ΡΩΣΙΑ: ∆ιπλή στόχευση πίσω από την κίνηση Πούτιν

ΙΤΑΛΙΑ: Οι Forconi και η ιταλική αριστερά

Η αποφυλάκιση των Pussy Riots και οι επιδιώξεις του Βλάντιμιρ Πούτιν σελ. 14

Εμφύλιος στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό

Ο Πάολο Φερέρο γράφει για το κίνημα των ∆ικράνων και την αμηχανία της ιταλικής αριστεράς σελ. 12-13

Ο Φώτης Μπενλισόι, ακτιβιστής στην Αντικαπιταλιστική ∆ράση μιλά στην Εποχή

Η εξέγερση του Γκεζί είναι σε ευθεία σχέση με τις ραγδαίες εξελίξεις στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό και την κρίση στους κόλπους της κυβέρνησης. «Η ριζοσπαστικοποίηση που προκάλεσε στο κοινωνικό πεδίο είναι πασιφανής» τονίζει στην «Εποχή» ο ακτιβιστής, μέλος της Αντικαπιταλιστικής ∆ράσης, ενός δικτύου ακτιβιστών που δραστηριοποιείται στα τουρκικά κοινωνικά κινήματα, Φώτης Μπενλισόι. Καλός γνώστης και αναλυτής των δεδομένων που στοιχειοθετούν την πολιτικο-κοινωνική κατάσταση στη γείτονα χώρα, ο Μπενλισόι επισημαίνει: «Το ζήτημα είναι αν η αριστερά θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα νέο κέντρο κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης που θα είναι ανεξάρτητο και από τις δύο πλευρές της εντός της ελίτ σύγκρουσης». Τη συνέντευξη πήρε η ∆ανάη Ψωμοπούλου Είναι η κοινωνική διαμαρτυρία των τελευταίων ημερών συνέχεια του κινήματος του Γκεζί και τι εκφράζει πέραν της διαμαρτυρίας για το ζήτημα της διαφθοράς; Η εξέγερση του Γκεζί προκάλεσε μια έντονη πολιτικοποίηση, η οποία μπορεί να μην είναι αισθητή στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, αλλά στο κοινωνικό πεδίο είναι πασιφανές το μέγεθος της ριζοσπαστικοποίησης. Υπάρχει μια αισθητή ανανέωση της αυτοπεποίθησης του κόσμου και μία διάθεση για ένταξη σε κοινωνικούς αγώνες και σε κινηματικές διαδικασίες. Σε αυτό παίζει ρόλο και ότι στις τελευταίες αποκαλύψεις περί διαφθοράς εμπλέκονται άμεσα θέματα που η εξέγερση έφερε στο προσκήνιο: Ο ταξικός χαρακτήρας του εξευγενισμού (gentrification) του αστικού χώρου, η περίφραξη και εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου, ο στρατηγικός ρόλος του τομέα των οικοδομών στην κυρίαρχη στρατηγική συσσώρευσης του κεφαλαίου, οικολογικές καταστροφές που προκαλούν η γιγαντομανία των μεγάλων έργων ανάπλασης κτλ. Οπότε υπάρχει ένα πολύ ευνοϊκό κλίμα για διεύρυνση και κλιμάκωση των κινητοποιήσεων. Με την κρίση στους κόλπους της κυβέρνησης και τη σκληρή διαμάχη στο εσωτερικό του παλιού μπλοκ εξουσίας είναι εφικτό να δημιουργηθεί ένα πολύ δυνατό κίνημα κατά της διαφθοράς και του πολιτικού συστήματος γενικά. Το ζήτημα εδώ είναι αν η αριστερά θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα νέο κέντρο κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης που θα είναι ανεξάρτητο και από τις δύο πλευρές της εντός της ελίτ σύγκρουσης.

«Να παραιτηθεί η κυβέρνηση» απαιτούν οι διαδηλωτές.

Τι πραγματικά κρύβει η ενδοϊσλαμική σύγκρουση μεταξύ Ερντογάν και Γκιουλέν και τι εκπροσωπεί το κάθε ρεύμα; Το τάγμα του Γκιουλέν αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του 1980 σταθερά και δημιούργησε με το χρόνο ένα αρκετά ισχυρό δίκτυο μέσα στους μηχανισμούς του κράτους και τη γραφειοκρατία. Ο Ερντογάν συμμάχησε με το τάγμα την περίοδο της σύγκρουσης του με το στρατό και τους Κεμαλικούς. Οι Γκιουλενικοί προσέφεραν στον Ερντογάν το δίκτυο τους στο δικαστικό σώμα, στην αστυνομία –για τη διευθέτηση των μεγάλων αστυνομικών και δικαστικών επιχειρήσεων κατά των στρατιωτικών - κεμαλικών. Το δίκτυο των ΜΜΕ και η αρκετά ισχυρή διανόηση που πρόσκειται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο τάγμα, βοήθησε στη νομιμοποίηση της σκληρής στάσης του Ερντογάν στη σύγκρουση του με το στρατό. Έτσι το τάγμα κατάφερε να απλώσει το δίκτυο του σε όλο τον κρατικό μηχανισμό έχοντας την εγγύηση της κυβέρνησης. Η συμμαχία αυτή, όμως, άρχισε να ραγίζει με τις όλο και πιο έντονες διεκδικήσεις του τάγματος, που τώρα προσπαθούσε να ελέγξει και τη τουρκική ΚΥΠ (ΜΙΤ). Η προσπάθεια του Ερντογάν να μειώσει την ισχύ του Γκιούλεν, κλείνοντας το αρκετά ανεπτυγμένο σχολικό δίκτυο του τάγματος, ήταν το έναυσμα για ανοιχτή πλόεν σύγκρουση. Παρακολουθούμε, δηλαδή, μια σύγκρουση με διακύβευμα ποιος και με ποιό τρόπο θα ελέγχει βασικούς κρατικούς μηχανισμούς. Η κυβέρνηση Ερτογάν παρουσιάζει σκληρή στάση απέναντι στις Η.Π.Α. Υπάρχει γεωπολιτική διάσταση στην κρίση των τελευταίων ημερών; ΟΙ ΗΠΑ έχουν σίγουρα εδώ και καιρό θορυβηθεί από τις κινήσεις του

“

Ερντογάν στη Μέση Ανατολή. Η άτυπη συμμαχία του Ερντογάν με δυνάμεις που σχετίζονται με την Αλ Κάιντα στη Συρία, η άπλετη στήριξη που παρέχει στους Μουσουλμάνους Αδερφούς στην Αίγυπτο, οι διαφωνίες με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ, οι εξαγγελίες περί στροφής προς Ρωσία και Κίνα σίγουρα ενοχλούν τις ΗΠΑ. ∆εν είναι μυστικό στην Τουρκία πως οι ΗΠΑ θέλουν μια πιο ελεγχόμενη και μαζεμένη κυβέρνηση με ή χωρίς τον Ερντογάν. Ακόμα και ο ίδιος κάνει τέτοιες έμμεσες αναφορές περί διεθνούς συνωμοσίας. Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος δεν διστάζει να στοχοποιεί τον πρέσβη των ΗΠΑ. ∆εν είναι υπερβολή να θεωρήσει κάποιος πως ο Ερντογάν πια είναι ένα καμμένο χαρτί για τις ΗΠΑ. Είναι πολύ πιθανό οι ΗΠΑ να δώσανε πράσινο φως στις αστυνομικές επιχειρήσεις κατά της διαφθοράς. Το ότι έχει διαρρεύσει πως στον εισαγγελικό φάκελο αναφέρονται και σχέσεις κυβερνητικών στελεχών με τον ταμία της Αλ Κάιντα και ξέπλυμα χρήματος σε συναλλαγή με Ιράν είναι ενδεικτικό της γεωπολιτικής διάστασης. Παρατηρούμε ότι, τόσο στο κίνημα του Πάρκου Γκεζί όσο και τώρα, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τον κοινωνικό αναβρασμό με έντονη καταστολή. Επιπλέον, υπάρχει σοβαρό ζήτημα με την ελευθερία του Τύπου. Πώς το σχολιάζεις αυτό; Ο Ερντογάν φαίνεται στριμωγμένος. Το κόμμα του ραγδαία χάνει τα χαρακτηριστικά ενός κεντρώου πολιτικού σχηματισμού και υιοθετεί το λόγο του παραδοσιακού ισλαμικού χώρου. Η αξιωματική αντιπολίτευση από την πλευρά της φλερτάρει με το τάγμα και με το χώρο της παραδοσιακής κεντροδεξιάς. Είναι πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια που παρατηρούμε τη δη-

Είναι καίριο, ο λαϊκός παράγοντας και η αριστερά με αναβαθμισμένο το ηθικό μετά το κίνημα Γκεζί να επέμβουν. Είναι μάλλον ένα κλισέ αλλά για πρώτη φορά μπορούμε να ελπίζουμε στη δημιουργία ενός τρίτου πόλου στους δρόμους. Πρέπει να τολμήσουμε. Εξάλλου δεν έχουμε και άλλη επιλογή.

μιουργία ενός ισχυρού εναλλακτικού μπλοκ εξουσίας. Με αυτό συμμαχεί υπόγεια και ένα μεγάλο μέρος των παραδοσιακών τζακιών της τουρκικής αστικής τάξης, που τους ενοχλούν η όλο και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση οπαδών του Ερντογάν και η αυταρχική και αλαζονική κυβέρνηση, που θεωρούν ότι θέτει σε κίνδυνο τη θέση της Τουρκίας στο διεθνές πολιτικό σύστημα. Είμαστε ενώπιον ενός εμφυλίου πια εντός του κρατικού μηχανισμού. Αστυνομικοί κατά αστυνομικών, εισαγγελείς κατά εισαγγελέων. Όλα παίζονται. Η συμμαχία που είχε δημιουργήσει ο Ερντογάν καταρρέει. Πρώην υπουργοί και βουλευτές διαγράφονται, υπουργοί παραιτούνται, στελέχη του κόμματος επιτίθενται στον Ερντογάν. Ο πρόεδρος Γκιουλ μέσα σε αυτή τη διαμάχη αναβαθμίζει τη δύναμη του και είναι πολύ πιθανό να παίξει ρυθμιστικό ρόλο στο άμεσο μέλλον. Στα τουρκικά υπάρχει ένα ρητό που λέει ότι «όταν παλεύουν οι ελέφαντες τσαλαπατιούνται τα χορτάρια». Το ζήτημα είναι τι αποτέλεσμα θα έχει για μας αυτός ο κρατικός εμφύλιος. Η σύγκρουση είναι μεταξύ δύο αυταρχικών γραμμών που θέλουν να ελέγχουν απόλυτα το γραφειοκρατικό μηχανισμό. Όποιος κι αν βγει κερδισμένος θα σημάνει την αρχή μιας αυταρχικής στροφής. Για αυτό είναι καίριο, ο λαϊκός παράγοντας και η αριστερά με αναβαθμισμένο το ηθικό μετά το κίνημα Γκεζί να επέμβουν. Είναι μάλλον ένα κλισέ αλλά για πρώτη φορά μπορούμε να ελπίζουμε στη δημιουργία ενός τρίτου πόλου στους δρόμους. Πρέπει να τολμήσουμε. Εξάλλου δεν έχουμε και άλλη επιλογή. •

στα δίκτυα του κόσµου

www.solidaritygreece.blogspot.be

Αλληλεγγύη στον ελληνικό λαό

Κάλεσμα για μια μεγάλη διαδήλωση στις  Βρυξέλλες στις 14 Ιανουαρίου,

στα εγκαίνια της ελληνικής προεδρίας, κάνουν Βέλγοι αλληλέγγυοι, ενώνοντας τις φωνές τους με αυτήν του ελληνικού λαού για να σταλεί το μήνυμα προς την ελληνική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η πολιτική της λιτότητας δεν θα περάσει. Όπως αναφέρουν, η ελληνική προεδρία συμβολίζει τον αυταρχισμό και την κοινωνική βαρβαρότητα των οικονομικών ελίτ που επιτίθενται στις κοινωνικές κατακτήσεις και στα δικαιώματα, και έχουν κάνει την δημοκρατία μια λέξη χωρίς νόημα. www.facua.org

Κέρδη μέσα στην κρίση

Η ιδιωτικοποίηση της κρατικής επιχείρησης  ηλεκτρισμού στην Ισπανία έχει

αυξήσει την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 78% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την οργάνωση Facua (καταναλωτές σε δράση). Από την αρχή της κρίσης οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν αυξήσει τα κέρδη τους κατά 21,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ πριν λίγες ημέρες η επιτροπή ανταγωνισμού κάτω από την μεγάλη κοινωνική πίεση πάγωσε την νέα αύξηση κατά 11,5% που ζητούσαν οι εταιρίες για το πρώτο τρίμηνο του 2014. www.silvesterzumknast.nostate.net

Πρωτοχρονιά στις φυλακές

Όπως κάθε χρόνο, έτσι  και φέτος ακτιβιστές της ριζοσπαστικής αριστεράς και

της αυτονομίας δίνουν ραντεβού για δράσεις αλληλεγγύης σε διάφορες γερμανικές φυλακές το βράδυ της πρωτοχρονιάς. Σε μια κοινωνία όπου οι νόμοι αντανακλούν τις σχέσεις εξουσίας, η πρωτοβουλία προσπαθεί για μια απελευθερωμένη κοινωνία χωρίς φυλακές, αφού βασικός σκοπός των φυλακών είναι να πείσουν τους ανθρώπους ότι o μοναδικός αποδεκτός τρόπος δράσης είναι αυτός που βοηθάει το σύστημα να παραμένει ζωντανό.

∆ημήτρης Γκιβίσης givisisdim@yahoo.gr

“

∆ΙΕΘΝΗ

Για να χτυπηθεί ο αναγεννώμενος φασισμός μέσα στην οργανική κρίση της Ιταλίας, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να είμαστε πιο αποτελεσματικοί από αυτούς στην οικοδόμηση της αντίθεσης με το νεοφιλελευθερισμό –και με όποιον τον εκπροσωπεί- προτείνοντας και οικοδομώντας μια δημοκρατική και αριστερή διέξοδο από την κρίση. Τι ήταν το κίνημα των Forconi (∆ίκρανα) που εμφανίστηκε στην Ιταλία; Με μια αρχικά αγροτική καταγωγή, εξ΄ ου και η ονομασία του από το γνωστό αγροτικό εργαλείο, σε αυτό συνέρρεαν πολλοί μικροεπαγγελματίες, οδηγοί φορτηγών εσωτερικών μεταφορών, λιγότερο εργάτες, πάντως γενικά θύματα της κρίσης. Οι αριστεροί αναλυτές δεν ήταν ενιαίοι στις απόψεις τους σχετικά με το φαινόμενο. Το εύρος των απόψεων ξεκινούσε από το ότι είναι ένα κίνημα φασιστικό ότι συνιστά ελπίδα. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο ισχύει λέει ο Πάολο Φερέρο, εώς πρόσφατα γραμματέας της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης. ∆εν κρύβει όμως την ανησυχία του για τις εξελίξεις στην Ιταλία, στην οποία εάν η κρίση προχωρήσει και ενταθεί, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να γεννηθεί ένα μεγάλο φασιστικό κόμμα.

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Το κίνημα των

Του Πάολο Φερέρο

ι εκτιμήσεις της αριστεράς για το κίνημα των δικράνων ήταν και είναι πολύ διαφορετικές. ∆ηλαδή, υπάρχουν αυτοί που ισχυρίστηκαν ότι επρόκειτο για ένα φασιστικό κίνημα και αυτοί που ισχυρίστηκαν ότι πρόκειται για ένα γνήσιο κίνημα εξέγερσης ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό. ∆εν συμφωνώ με αυτές τις ερμηνείες. Πρώτα απ’ όλα θεωρώ αναγκαία μια μεθοδολογική παρατήρηση: απέναντι σε σύνθετα κινήματα, που ανήκουν σε μια φάση κινηματικού πολέμου εντός του οποίου τα πάντα κινούνται ταχύτατα, είναι απολύτως απαραίτητο να διαχωρίζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα από τα πολιτικά φαινόμενα και να διακρίνουμε στο εσωτερικό τους τις ανταγωνιστικές πολιτικές συμπεριφορές από τις συμπεριφορές της θεσπισμένης εξουσίας.

Τι είναι το «κίνημα των ∆ικράνων»

Οι διοργανωτές του κινήματος των ∆ικράνων δεν είναι ένα ενιαίο σώμα και έχουν στο εσωτερικό τους σημαντικές δυνάμεις της δεξιάς. Έχουμε το πραγματικό κίνημα των ∆ικράνων, με καθοδηγητή τον Φέρο, καθώς και κάποιες ομάδες φορτηγατζήδων, αγροτών ή βιοτεχνών. Έχουμε και τη Forza Nuova και τις συγγενείς μ’ αυτήν ομάδες, που παίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς και άλλες ομάδες της δεξιάς, αρχίζοντας από την Casa Pound, οι οποίες δηλώνουν την παρουσία τους στην οργάνωση του κινήματος. Σε κάποιες περιοχές υπάρχει παρουσία των τοπικών εγκληματικών οργανώσεων, που βοήθησαν σημαντικά την οργάνωση των μπλόκων, του τοπικού ελέγχου, του αυταρχικού και αρσενικού χαρακτήρα διάφορων δράσεων. Το κίνημα δεν ήταν το ίδιο σε όλη την Ιταλία, συγκέντρωσε όμως έναν ευρύ βαθμό συναίνεσης. Πολλοί, ακόμη κι από αυτούς που έκαναν σκληρή κριτική στο κίνημα λόγω των χαρακτηριστικών του, επισήμαναν ότι συμμερίζονται ως ένα βαθμό τις αιτίες της διαμαρτυρίας: δεν αντέχουμε άλλο. Σε πολλούς νομούς οι πρωτοβουλίες δεν προχώρησαν πέρα από τη φτωχοποιημένη μεσαία τάξη και το νεανικό προλεταριάτο στις χίλιες διαφοροποιήσεις του. Σε άλλες περιπτώσεις, δημιούργησε την ευκαιρία ώστε σημαντικοί κοινωνικοί τομείς να εκφράσουν το θυμό τους κι έτσι απέκτησε χαρακτηριστικά ενός αληθινού κοινωνικού κινήματος.

Η περίπτωση του Τορίνο Από αυτή την πλευρά είναι εξαιρετικά σημαντική η περίπτωση του Τορίνο, της πιο φτωχοποιημένης πόλης της Βόρειας Ιταλίας. Η απεργία των καταστημάτων της 9ης ∆εκέμβρη υπήρξε σχεδόν καθολική. Πλάι στους καταστηματάρχες, στους αγρότες, στους μεταφορείς και στους βιοτέχνες υπήρξε μια παρουσία του μη πολιτικοποιημένου νεανικού προλεταριάτου (τόσο των φοιτητών όσο και των ανέργων και των επισφαλώς εργαζομένων). Νομίζω πως μπορώ να πω ότι η διαμαρτυρία στην περιοχή του Τορίνο είχε ενεργή συμμετοχή τουλάχιστον 10.000 ατόμων, αλλά και μια ευρύτατη κοινωνική συναίνεση, που άρχισε να μειώνεται μετά τη ∆ευτέρα, από τις δυσκολίες που υπήρξαν λόγω των μπλόκων και από τη βαθμιαία μείωση της μαχητικής διάθεσης των καταστηματαρχών. Το κίνημα υπήρξε επομένως μια ευκαιρία έκφρασης ενός συσσωρευμένου θυμού και ο βαθμός συμπάθειας που εκφράστηκε σε σχέση με τα αίτια της εξέγερσης ήταν -και παραμένει- πολύ υψηλός. Όσον αφορά τη συμπεριφορά των κρατικών μηχανισμών, η επιλογή της κυβέρνησης ήταν αρχικά να μην καταστείλει το κίνημα, πράγμα που άλλαξε στη συνέχεια. Η Forza Italia στην αρχή στήριξε το κίνημα και πρότεινε μια συνάντηση με τους διοργανωτές. Όταν όμως το κίνημα άρχισε σιγά-σιγά να φυλλοροεί, ο Μπερλουσκόνι απέφυγε τη συνάντηση. Ένα άλλο σημείο που πρέπει να υπογραμμιστεί, είναι ο μεγάλος βαθμός συναίνεσης που συνάντησε το κίνημα στις τάξεις της αστυνομίας. Για παράδειγμα, την Πέμπτη, στη διαδήλωση των φοιτητών της Ρώμης και του Τορίνο, έγιναν περισσότερες συλλήψεις από όσες έγιναν τις προηγούμενες τρεις μέρες σε ολόκληρη την Ιταλία. Το να πούμε ότι χρησιμοποιήθηκαν δύο μέτρα και δύο σταθμά είναι ευφημισμός. Οι στόχοι της διαμαρτυρίας νομίζω ότι μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες. Πρώτα απ’ όλα τα αιτήματα των μεμονωμένων κατηγοριών που προώθησαν τη διαμαρτυρία (μεταφορές, εμπόριο, αγρότες, βιοτέχνες): κυρίως η μείωση της φορολογίας. Αυτό το θέμα επεκτεινόταν σε πολιτικό επίπεδο στην άρνηση του ευρώ, της Ευρώπης και κυρίως της κυβέρνησης. Τη στιγμή που η μείωση των φόρων αποτελούσε το συνδικαλιστικό στοιχείο που υπήρχε στις κινητοποιήσεις, η αμφισβήτηση της κυβέρνησης και το αίτημα της παραίτησής της, η κρι-

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

∆ικράνων και η ιταλική αριστερά τική στα κόμματα, στο συνδικάτο και η ταύτιση με τη σημαία αποτελούσαν το πολιτικό δεδομένο, που ενοποιούσε το μέτωπο στο εσωτερικό του και ταυτόχρονα οικοδομούσε το έδαφος συναίνεσης προς τα έξω. Το αιτήμα μιας προσωρινής στρατιωτικής δικτατορίας – που εξέφρασαν κάποιοι ηγέτες του κινήματος- δεν χαρακτήρισε το ίδιο το κίνημα. Για παράδειγμα η Forza Nuova πρότεινε άμεσες πρόωρες εκλογές με απλή αναλογική.

Η στάση των 5 Αστέρων

Η συμπεριφορά του Κινήματος 5 Αστέρων απέναντι στην εξέγερση ήταν μια προσπάθεια να εμφανιστεί ως εκπρόσωπος του κινήματος. Σε γενικές γραμμές νομίζω ότι μπορώ να πω ότι το Κίνημα 5 Αστέρων έχει μια βασική συμφωνία με το κίνημα, αλλά βρίσκεται σε δύσκολη θέση, επειδή το Κίνημα 5 Αστέρων συνιστά ουσιαστικά ένα φαινόμενο πολιτικής εκπροσώπησης μιας χώρας οργισμένης αλλά παθητικής. Στο μέτρο που ο κόσμος κατεβαίνει στο δρόμο, το Κίνημα 5 Αστέρων βρίσκεται σε δύσκολη θέση, γιατί κάθε μορφή κοινωνικού πρωταγωνισμού (ανεξάρτητα από τη μορφή και από τα περιεχόμενά του) συνιστά ένα είδος ενόχλησης για ένα κόμμα που ζητά απλά και μόνο να ψηφιστεί, ώστε να αποκτήσει το 51% της συναίνεσης. Απ’ αυτή την άποψη το Κίνημα 5 Αστέρων, δεν είναι τόσο ένα πραγματικό κόμμα της κρίσης, όσο φαίνεται να είναι ένα είδος παρκαρίσματος ψήφων για μια ενδιάμεση φάση της κρίσης. Όταν ο κόσμος είναι οργισμένος και απογοητευμένος αλλά δεν κινητοποιείται ακόμη, το Κίνημα 5 Αστέρων ασκεί άριστα τη λειτουργία του. Όταν όμως ο κόσμος αρχίζει να κινητοποιείται, το Κίνημα 5 Αστέρων βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Κίνημα 5 Αστέρων ασκεί μια θετική λειτουργία συγκράτησης για να αποφευχθεί «η έλευση της Χρυσής Αυγής». Σημαίνει ότι ανοίγει το δρόμο σε άλλες μορφές κοινωνικής ριζοσπαστικοποίησης με λαϊκιστικά και μη δημοκρατικά χαρακτηριστικά. ∆εν γίνεται ατιμώρητα έκκληση στον από μηχανής θεό σε καιρούς κρίσης! Το θέμα της κοινωνικής εξέγερσης που αυτό το κίνημα επανέφερε στην ημερήσια διάταξη, βασίζεται σε ένα δομικό γεγονός. Μέχρι τη στιγμή που εντός του δημοκρατικού πλαισίου υπήρχε μια ισορροπία εξουσιών μεταξύ αφεντικών και εργατών, η κύρια μορφή της κοινωνικής σύγκρουσης ήταν η διαπραγμάτευση. Στη δεύτερη μεταπολεμική φάση και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 συνέβαινε το εξής: σύνταξη μιας πλατφόρμας, αγώνας και συμφωνία που επικύρωνε μια κατάκτηση. Από την εποχή που η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε μια τεράστια ανισότητα στους συσχετισμούς δύναμης μεταξύ των τάξεων, αυτό το σχήμα εξέλιπε και οι αγώνες δεν παρήγαν πλέον αποτελέσματα, το πολύ-πολύ σταμάτησαν ή επιβράδυναν χρονικά την επίθεση. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο –ένα πλαίσιο κατακερματισμού της τάξης και αδυναμίας ή αχρηστίας των οργανώσεών της – η διαμαρτυρία ξαναποκτά τη μορφή της εξέγερσης, της ανταρσίας. Ας σημειωθεί ότι η τάση για εξέγερση είναι το άλλο πρόσωπο της κάθετης κρίσης της πολιτικής και γενικά των πολιτικών και συνδικαλιστικών δυνάμεων που οικοδόμησαν τον κοινωνικό

τους ρόλο πάνω στην εκπροσώπηση. Σύμφωνα με το μαζικό κοινό αίσθημα, αν το ιταλικό κράτος δεν κάνει κάτι καλό για το λαό, σε τι χρειάζεται η πολιτική; Μετατρέπεται στη λειτουργία- απλά παρασιτική- μιας κάστας, η οποία, χωρίς να έχει καμία χρησιμότητα, θέλει να διατηρήσει τα προνόμιά της. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, αφαιρώντας προοδευτικά νόημα από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, θέτει τις δομικές προϋποθέσεις για την κρίση της πολιτικής και για την οπισθοδρόμηση της κοινωνικής σύγκρουσης και τη μετατροπή της σε εξέγερση. Το θέμα που τίθεται από την ταξική αριστερά, είναι πώς θα περάσουμε μέσα από την εξέγερση έχοντας την ικανότητα να ανοικοδομήσουμε τη συμμετοχική δημοκρατία.

Τι να κάνουμε;

Η μεσαία τάξη Αν η μεσαία τάξη που βρίσκεται σε διαδικασία φτωχοποίησης, ήταν η κοινωνική ραχοκοκαλιά αυτού του κινήματος, πρέπει να αναρωτηθούμε ποια είναι η πολιτική της κουλτούρα, τα οράματά της. Πιστεύω ότι η πιο διαδεδομένη πολιτική κουλτούρα είναι διαποτισμένη με φιλελευθερισμό και, όσον αφορά τα στρώματα της νεολαίας, χαρακτηρίζεται από την απουσία οποιασδήποτε ιστορικής μνήμης ή ταξικής έννοιας. Η ιστορική μνήμη για τους ενήλικες είναι το «φιάσκο» που τους κάνει να λένε ότι όλοι είναι ίδιοι. Όσον αφορά τη φτωχοποιημένη μεσαία τάξη ή τους νεόπτωχους, βρισκόμαστε μπροστά σε κοινωνικούς τομείς που η κατάστασή τους και ο τρόπος ζωής τους έ-

Από αυτή την ανάλυση πρέπει να προέλθει η οργάνωση της πολιτικής μας δράσης, αποφεύγοντας τις απλοποιήσεις που τείνουν να βλέπουν αυτό το κίνημα ως καθαρά αντιδραστικό ή ως την αρχή της επανάστασης. Η μάχη ενάντια στο φιλελευθερισμό πρέπει να συνδυαστεί για μας με συγκεκριμένες προτάσεις διεξόδου από τις πολιτικές λιτότητας και με την οικοδόμηση μιας αντιφασιστικής κουλτούρας. Πρέπει να αποφύγουμε να ενταχθούμε άκριτα στο κίνημα, όπως επίσης να δημιουργήσουμε αντιφασιστικά μέτωπα που να εμπεριέχουν τους φιλελεύθερους και αυτούς που εναντιώνονται στον φιλελευθερισμό. Το σημείο εκκίνησής μας είναι ο αντιπολιτευτικός αγώνας και μέσα σ’ αυτό το αντιπολιτευόμενο μέτωπο πρέπει να δώσουμε μια πολιτική μάχη με στόχους, πολιτική κουλτούρα, δημοκρατία. Το να εγκαταλείψουμε ένα από αυτά τα στοιχεία σημαίνει ότι δεν είμαστε σε θέση να έχουμε πολιτική πρωτοβουλία. Μπορούμε και πρέπει να το κάνουμε έχοντας συνειδητοποιήσει ότι δεν έχουμε χρόνο, αλλά ότι υπάρχει χώρος για μια πολιτική δράση των κομμουνιστών. Εκφράζω αυτή την άποψη, επειδή πιστεύω ότι αυτό το κίνημα δεν θα οδηγήσει σε ένα πραξικόπημα και ότι η κυβέρνηση δεν θα λύσει το πρόβλημα της κρίσης. Πιστεύω επίσης ότι αυτό το κίνημα – με όλες τις αντιφάσεις που προανέφερα – αντιπροσωπεύει σε κάθε περίπτωση ένα σκίρτημα, μια πέτρα στα λιμνάζοντα νερά, που κάνει εμφανείς τις αντιφάσεις, τις ανησυχίες και το θυμό από τον οποίο πρέπει να ξεκινήσουμε για να οργανώσουμε μια πολιτική δουλειά που θα θέτει ως στόχο την οικοδόμηση ενός μαζικού κινήματος ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και το οποίο θα εμπλέκει το σύνολο των κοινωνικών υποκειμένων που έχουν πληγεί από την κρίση. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν εάν εγκαταλείψουμε αμέσως όλες τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, που είναι επικεντρωμένες μόνο στο γεγονός ότι όλα αυτά συνέβησαν επειδή εμείς δεν κάναμε τίποτα. ∆εν είναι αλήθεια. ∆εν είναι αλήθεια ότι δεν κάναμε τίποτα, κάναμε πράγματα σωστά και πράγματα λανθασμένα. Το θέμα είναι ότι χάσαμε. Όμως η ήττα δεν είναι ολοκληρωτική: είμαστε ζωντανοί και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το γεγονός ότι υπάρχουμε – χωρίς να χάνουμε χρόνο σε αντεγκλήσεις και χωρίς να κλαίμε τη μοίρα μας – για να θέσουμε αμέσως τις βάσεις μιας πολιτικής δουλειάς που θα μας οδηγήσει αυτό που θεωρούμε ιστορικό μας καθήκον: να είμαστε το κόμμα που δείχνει το δρόμο της διεξόδου από την κρίση και εργάζεται για να διαμορφώσει ένα μέτωπο αντικαπιταλιστικού αγώνα γύρω από το εναλλακτικό σχέδιο.

χει αμφισβητηθεί ριζικά από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που όμως αντιδρούν χρησιμοποιώντας φιλελεύθερα σλόγκαν. Ενώ γίνεται έκκληση για την παρέμβαση της κυβέρνησης – για παράδειγμα στα αγροτικά επιδόματα – προτείνονται μέτρα που μειώνουν το βάρος του κράτους στην οικονομία. Τη στιγμή που δοκιμάζονται πάνω στο πετσί τους οι καταστροφές της ελεύθερης αγοράς, διαμαρτύρονται λες και η αγορά λειτουργεί τέλεια και το μόνο πρόβλημα είναι η παρουσία του κράτους. Η κυρίαρχη ιδεολογία κατέλαβε τα μυαλά των Ιταλών δημιουργώντας την ενιαία σκέψη, που στέκεται όρθια ακόμη και όταν δεν λειτουργεί. Από αυτή τη σύγχυση επωφελήθηκε πρώτα ο Μπερλουσκόνι και μετά ο Γκρίλο. Το σημείο που θέλω να υπογραμμίσω είναι ότι απέναντι σ’ αυτή τη σύγχυση, που υπάρχει κίνδυνος να ενισχύσει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και την καταστροφή του κοινωνικού κράτους, δεν αρκεί να οικοδομηθεί η σύγκρουση, αλλά είναι απόλυτα αναγκαία μια πολιτική και πολιτιστική μάχη για να εξηγηθούν τα αίτια της κρίσης και στη συνέχεια ο καθορισμός των στόχων. Η οικοδόμηση μιας σχέσης με αυτά τα στρώματα της φτωχοποιημένης μικροαστικής τάξης έχει αποφασιστική σημασία, ώστε οι αγώνες να πάρουν το δρόμο του κοινωνικού μετασχηματισμού και της ενότητας με τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, αντί για το δρόμο της απόγνωσης και της οπισθοδρόμησης.

Η παρουσία των φασιστών

Η παρουσία των φασιστών υπήρξε σημαντική και εντελώς καμουφλαρισμένη. Μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις βγήκαν προς τα έξω αυτά που πραγματικά έχουν στο νου τους (στρατιωτική δικτατορία, αντισημιτισμός, ομοφοβία, κλπ). Η ίδια η απουσία των δεξιών λάβαρων και η χρήση της ιταλικής σημαίας αποδεικνύει μια μεγάλη οργάνωση και μια μεγάλη προετοιμασία αυτής της πρωτοβουλίας. Εκτός αυτού, οι συγκεκριμένοι φασίστες δεν χαρακτηρίζονται από μια νοσταλγική κουλτούρα, αλλά αυτοχαρακτηρίζονται ως επαναστάτες, για την ακρίβεια συντηρητικοί επαναστάτες. Οι μύθοι τους βρίσκονται στις ρίζες της ριζοσπαστικής δεξιάς της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, στην ιδέα ότι δεν υπάρχει δεξιά και αριστερά, αλλά μόνο η ενότητα όσων είναι «εναντίον». Είναι η δεξιά ενάντια στον αστισμό που χαρακτηρίζει την «επαναστατική» φάση του ναζισμού και όχι τόσο του φασισμού, που αυτοπροβάλλεται ως η έκφραση του λαού, του λαϊκού πνεύματος (σ’ αυτό η κοινή άποψη με τον Γκρίλο είναι εμφανής). Οι ιταλικές σημαίες δεν είναι οι σημαίες της απελευθέρωσης, αλλά μιας οργανικής κοινότητας υπό σχηματισμό, που θέλει να πετάξει στη θάλασσα τους μετανάστες. Οι φασίστες, όσο περισσότερο καμουφλαρισμένοι είναι τόσο πιο επικίνδυνοι γίνονται. Για να χτυπηθεί ο αναγεννώμενος φασισμός μέσα στην οργανική κρίση της Ιταλίας, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να είμαστε πιο αποτελεσματικοί από αυτούς στην οικοδόμηση της αντίθεσης με το νεοφιλελευθερισμό –και με όποιον τον εκπροσωπεί- προτείνοντας και οικοδομώντας μια δημοκρατική και αριστερή διέξοδο από την κρίση. Απόδοση Τόνια Τσίτσοβιτς

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Για τις Βρυξέλλες προέχει η λιτότητα Η τραπεζική ένωση μπορεί να περιμένει για το 2025

την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες σημειώθηκαν διαφωνίες στα ζητήματα της άμυνας και των συμφώνων ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, επιτεύχθηκε κάποιος συμβιβασμός στο ζήτημα της τραπεζικής ένωσης, που ήταν αντικείμενο διαπραγμάτευσης εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα. Μερικοί αρμόδιοι, όπως ο υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας Πιερ Μοσκοβισί, μίλησαν για μια «ιστορική συμφωνία». Η οικονομική εφημερίδα «Λα Τριμπιούν» σημειώνει πως «ο συμβιβασμός αυτός για την αμοιβαιότητα αντιμετώπισης της ενδεχόμενης κρίσης διέπεται από τη λογική ότι θα αρχίσει να λειτουργεί το 2025. Προς το παρόν, εντείνονται οι προτροπές για τη συνέχιση της λιτότητας». Και η εφημερίδα συνεχίζει: «Εάν αυτή η απόφαση δεν ερχόταν μετά από τρία χρόνια κρίσης, της πιο μεγάλης ύφεσης μετά τον πόλεμο και των εξώφθαλμων ανεπαρκειών της σημερινής αρχιτεκτονικής της Ευρώπης, θα ήταν για γέλια». Με την απόφαση αυτή οι 17 υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθεροποίησης θα μπει σε μια διαδικασία για να λειτουργήσει ως μηχανισμός για την αμοιβαία αντιμετώπιση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες, Στην ουσία όμως πρόκειται για μια αυταπάτη. Γιατί προς το παρόν οι υπουργοί αποφάσαν την πρώτη περίοδο, που θεωρείται μεταβατική, να δη-

χόμενο ενός τραπεζικού κινδύνου ή και δημόσιου χρέους; Τον επόμενο χρόνο με το stress-test και την επίβλεψη της ΕΚΤ θεωρείται σχεδόν σίγουρο ότι θα έρθουν στην επιφάνεια τα προβλήματα των τραπεζών, για τα οποία δεν υπάρχουν κοινές λύσεις. Οι τράπεζες δεν θα έχουν άλλη επιλογή παρά να περιορίσουν ακόμα περισσότερο την παροχή πιστώσεων. Η πολιτική αυτή θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, όπως συμβαίνει τώρα στις χώρες της περιφέρειας.

Η λιτότητα θα συνεχιστεί

μιουργήσουν το Ταμείο για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Αυτή η διαδικασία θα αρχίσει από την πρώτη Ιανουαρίου του 2016 και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2025. «Στη διάρκεια αυτών των δέκα χρόνων η ευρωζώνη αποφάσισε… να μην αποφασίσει για τίποτα», σύμφωνα με το δημοσίευμα της «Λα Τριμπιούν». Σε περίπτωση τραπεζικής κρίσης, οι τράπεζες θα πρέπει να στραφούν στα Εθνικά Ταμεία (που θα πρέπει να δημιουργηθούν) ή να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Σταθεροποίησης, για να υποστούν τις συνέπειες των γνωστών «προγραμμάτων προσαρμογής». Το ερώτημα που τίθεται μετά απ’ όλα αυτά είναι: Τι θα γίνει με το ενδε-

Μια άλλη συνέπεια αυτής της κατάστασης θα είναι η συνέχιση της λιτότητας, τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Η αρχική ιδέα για την τραπεζική ενότητα ήταν να μην πέσουν τα βάρη στους πολίτες μέσω των δημόσιων οικονομικών, για την επαναχρηματοδότηση των τραπεζών. Αυτή ήταν μια μεγαλεπήβολη ιδέα που εγκαταλείφθηκε. Έτσι όσοι προσφύγουν ή όχι στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Σταθεροποίησης (MES) για την επαναχρηματοδότηση των τραπεζών, θα πρέπει να υποστούν το πρόγραμμα λιτότητας. Πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό της Σλοβενίας, η οποία, για να αποφύγει το MES, δανείστηκε για να καλύψει τις τράπεζές της 4,8 δισ. ευρώ, με πολύ υψηλό επιτόκιο εφαρμόζοντας ταυτόχρονα το δικό της πρόγραμμα λιτό-

τητας. Έτσι η Λιουμπλιάνα μπήκε για μια μεγάλη περίοδο λιτότητας που δεν διαφέρει σε τίποτα από τα προγράμματα των χωρών υπό επιτήρηση.

Βογιάροι και μουζίκοι

Μια τέτοια τραπεζική ένωση μοιάζει με φάρσα που η λογική της είναι προφανής: να μη δοθεί καμία δυνατότητα στις χώρες που είναι αντιμέτωπες με την κρίση, να παρεκκλίνουν και να μην προχωρήσουν στις «δομικές» μεταρρυθμίσεις. Οι χώρες αυτές σύμφωνα με μια γερμανική έμμονη ιδέα, δεν θα πρέπει να χαλαρώσουν, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να μην πράξουν το «καθήκον τους». Με την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη είναι υπαρκτός ο κίνδυνος αυτός, και τότε η Γερμανία θα κληθεί, σε τελευταία ανάλυση, να πληρώσει το λογαριασμό. «Η ιδέα και το σενάριο που κυκλοφορούν στο Βερολίνο από τους ορθόδοξους οικονομολόγους, όπως ο Χανς Βέρνερ-Σιν, προκαλεί ανησυχίες. Οι κύριοι αυτοί σκέπτονται όπως στη Ρωσία την εποχή των βογιάρων και των μουζίκων. Σήμερα είναι οι [κακοί μαθητές- μουζίκοι] της ευρωζώνης, οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν παρά μόνο με το κνούτο». Συνεπώς, είναι λογικό γι’ αυτούς να μετατεθεί γι’ αργότερα η αμοιβαιοποίηση… Τώρα προέχει η λιτότητα.

“

Μ. Κ.

∆ιπλή στόχευση πίσω από την κίνηση Πούτιν Απονομή χάρης σε τρεις ηχηρές περιπτώσεις κρατουμένων για αποπροσανατολισμό Η φυλάκιση των Pussy Riot έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις.

γορήθηκε και φυλακίστηκε- δεν την ήθελαν ούτε οι ισχυροί δυτικοί παράγοντες. Η υπόθεση Μπολότναγια δεν είχε πάρει ποτέ ιδιαίτερες διαστάσεις. Πρόκειται για ομάδα αντικαθεστωτικών που διοργάνωνε τακτικές διαδηλώσεις στην πλατεία Μπολότναγια, απ’ όπου πήρε και το όνομα της, και κατηγορήθηκε για τον μισό ποινικό κώδικα. Κανένας, πουθενά στον κόσμο δεν θέλει να αναδεικνύονται ανάλογα θέματα.

Εκκλησία και διπλωματία

Του Νίκου Σερβετά

Σε μία δυναμική ενέργεια, με στόχο τον αποπροσανατολισμό της διεθνούς κοινής γνώμης και χειραγώγησης της ρωσικής, προέβη αυτή την εβδομάδα ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Με ευκαιρία την επέτειο 20 χρόνων από τη θέσπιση του νέου συντάγματος της χώρας, έδωσε χάρη στους φυλακισμένους τριών χαρακτηριστικών υποθέσεων, που οι συντελεστές τους είχαν στραφεί προσωπικά εναντίον του. ατά τη διάρκεια τετράωρης συνέντευξης Τύπου, που έδωσε στις αρχές της εβδομάδας στη Μόσχα, ανακοίνωσε την απονομή χάριτος, από το υπόλοιπο της ποινής τους, στον πρώην ολιγάρχη και πρόεδρο της εταιρείας Yukos, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, σε ορισμένους από τους κατηγορούμενους της υπόθεσης Μπολότναγια καθώς και στα τρία μέλη του συγκροτήματος Pussy Riot. Ο Χοντορκόφσκι δεν έχαιρε εκτίμησης ούτε στην ίδια του τη χώρα και αρχικά η φυλάκιση του μπορεί να προκάλεσε κάποιες αντιδράσεις στη ∆ύση αλλά την ανάμειξη ενός επιχειρηματία, τέτοιου βεληνεκούς, στην πολιτική -θέμα για το οποίο ουσιαστικά κατη-

Παρατηρητές και στη Μόσχα αλλά και σε άλλες πρωτεύουσες κρατών επιρροής της, θεωρούν ότι ο Πούτιν έκανε «πακέτο» την απονομή χάριτος των τριών υποθέσεων, προκειμένου να μη δοθεί βάρος στο θέμα των μελών των Pussy Riot, το οποίο όχι μόνο έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα διεθνώς, αλλά οι δυτικοί μηχανισμοί ενημέρωσης δεν το αφήνουν να ξεχαστεί. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κινηματογραφική ταινία με θέμα τη δράση του συγκροτήματος έχει μπει στον κατάλογο των υποψηφίων για τα βραβεία Όσκαρ, ενώ επρόκειτο να σταλεί στο Κρεμλίνο, κείμενο που έχει την υπογραφή πάνω από 100 καλλιτεχνών του μουσικού χώρου, αναγνωρίσιμων παγκοσμίως, και μέσω του οποίου ζητείται η αποφυλάκιση των μελών του συγκροτήματος. ∆ύο θεωρούνται ως βασικοί λόγοι της κίνησης του Πούτιν: Ο πρώτος είναι να θέσει όσο μπορεί σε δεύτερη μοίρα, κυρίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τις πολιτικές-διπλωματικές κινήσεις που κάνει το τελευταίο διάστημα: Από την εγκατάσταση πυραύλων Iskander στο Καλίνιγκραντ έως την ανάμειξη του Κρεμλίνου στην ευρωπαϊκή πολιτική της Ουκρανίας και από τη μεταφορά του όποιου χημικού οπλοστασίου της Συρίας έως τις δυναμικές κινήσεις επηρεασμού στις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατιλικής Μεσογείου. Ο δεύτερος, και σημαντικότερος λόγος, στοχεύει στο εσωτερικό μέτωπο. Μετρήσεις έχουν δείξει ότι

Ο σημαντικότερος λόγος για την απονομή χάρης στις Pussy Riot από τον Πούτιν είναι η ενίσχυση της Ρωσικής Εκκλησίας. Μετρήσεις έχουν δείξει ότι από τότε που δημιουργήθηκε το θέμα με τη φυλάκιση των μελών του συγκροτήματος, η αντιπάθεια των Ρώσων προς την Εκκλησία έχει αυξηθεί σε ποσοστό πάνω από 10%.

από τότε που δημιουργήθηκε το θέμα με τις Pussy Riot, η αντιπάθεια των Ρώσων προς την Εκκλησία έχει αυξηθεί σε ποσοστό που ξεπερνά το 10%. Η Εκκλησία πέρα από σημαντικός σύμμαχος του Πούτιν σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις που τον έφεραν να ηγείται του Κρεμλίνου, θεωρείται και το σημαντικότερο μέσον που διαθέτει ώστε να περάσει η πολιτική του στο ρωσικό λαό. Η Ρωσική Εκκλησία όχι μόνο δεν έχει πάρει θέση σε μείζονα ζητήματα, όπως είναι τα δικαιώματα κοινωνικών μειονοτήτων ή της ελευθερίας της έκφρασης και της διακίνησης ιδεών –σημαντικό θέμα γύρω από την υπόθεση του συγκροτήματος Pussy Riot– αντίθετα έχει υποστηρίξει επιλογές τις οποίες δεν θα μπορούσε να επιβάλει ο Πούτιν μόνο με πολιτικά μέσα.

“

∆ΙΕΘΝΗ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Το μήνυμα που έστειλε η γερμανική κυβέρνηση ήταν σαφές: ο καθένας θα είναι αρμόδιος για τις τράπεζές του και τα προβλήματά του. Στην ουσία, η Γερμανία παίζει για μια ακόμα φορά το ρόλο του διοικητή που θέλει να διατάσσει, αλλά αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες της διοίκησής του.

Τι περιμένει η Μέρκελ από το 2014

Του ∆ημήτρη Σμυρναίου, Βερολίνο

∆

εν ξέρουμε αν η Ανγκέλα Μέρκελ έχει ήδη έτοιμο το πρωτοχρονιάτικο μήνυμά της, το οποίο λογικά δεν θα απευθύνεται μόνο στους συμπατριώτες της αλλά θα περιέχει ενδιαφέρουσες αναφορές και για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Αλλά δεν είναι και πολύ δύσκολο να φανταστούμε τις βασικές ιδέες, που θα το διατρέχουν. Άλλωστε, η γερμανίδα καγκελάριος ήταν ιδιαίτερα σαφής στην τελευταία σύνοδο κορυφής της ΕΕ σε σχέση και με τις ανησυχίες και επιθυμίες της. Στο ευρωπαϊκό συμβούλιο, η Ανγκέλα Μέρκελ επέμεινε για μία ακόμα φορά ότι η κρίση δεν έχει ξεπεραστεί, το ευρώ παραμένει στον αέρα και πρότεινε για πολλοστή φορά να γίνουν όλοι “Γερμανοί” και να ακούσουν τις προτροπές για σφιχτή πολιτική και ακόμα περισσότερη λιτότητα. Η στάση, μάλιστα, του Βερολίνου στο θέμα της τρα-

ΝΟΤΙΟ ΣΟΥ∆ΑΝ

πεζικής ένωσης επιβεβαίωσε την ανυποχωρητικότητά του και την άρνησή του να δεχτεί μια πιο πολιτική διευθέτηση, όπως επιθυμούσαν αρκετές από τις χώρες του Νότου. Αντίθετα, το μήνυμα που έστειλε η γερμανική κυβέρνηση ήταν σαφές: ο καθένας θα είναι αρμόδιος για τις τράπεζές του και τα προβλήματά του. Στην ουσία, η Γερμανία παίζει για μια ακόμα φορά το ρόλο του διοικητή που θέλει να διατάσσει, αλλά αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες της διοίκησής του. Η κ. Μέρκελ δεν είναι αφελής και προφανώς έχει καταλάβει ότι Γάλλοι, Ιταλοί και Ισπανοί, ο καθένας ίσως για τους δικούς του λόγους δεν επιθυμούν και δεν μπορούν να γίνουν όλοι Γερμανοί. Γιατί τότε αυτή η γερμανική αδιαλλαξία, ειδικά μάλιστα όταν οι ίδιοι οι Γερμανοί παραδέχονται ότι η κατάσταση στην Ευρωζώνη είναι εκρηκτική και μπορεί γρήγορα να μεταβληθεί σε μη ελεγχόμενη; Και εδώ ξεγυμνώνεται η α-

φέλεια εκείνων που πίστευαν ότι μετά τις γερμανικές εκλογές τα πράγματα θα χαλαρώσουν. Εδώ βλέπουμε να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το Βερολίνο είναι αποφασισμένο να τραβήξει πλέον το σκοινί απαλλαγμένο από βραχυπρόθεσμες εσωπολιτικές σκοπιμότητες. Αυτό που εννοεί η κ. Μέρκελ και ο κ. Σόιμπλε, όταν μιλούν για “περισσότερη Ευρώπη” είναι εντελώς διαφορετικό από εκείνο που εννοούν οι “ορματιστές” στις χώρες του Νότου. Η γερμανική ηγεσία γνωρίζει ότι πιθανώς κάποιες χώρες, όπως η Αυστρία, η Φινλανδία, η Ολλανδία θα είναι, αν το θελήσουν, σε θέση να ακολουθήσουν. Και κάποιες άλλες που θα αντιμετωπίσουν έτσι κι αλλιώς νέα σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, θα εξωθηθούν αναγκαστικά σε ακραίες λύσεις. Ακούγεται σαν σενάριο διάσπασης της Ευρωζώνης και είναι τέτοιο αν μείνει κανείς στα δεδομένα και αφήσει στην άκρη τις επιθυμίες του και τους “ιδεαλι-

σμούς”. Μπορεί ο συντηρητικός Τύπος της Γερμανίας να περιφέρει το “επιτυχημένο” παράδειγμα της Ιρλανδίας, αλλά όλοι γνωρίζουν το μυστικό που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα. Μια κοινωνία διαλυμένη και μια ανεργία που δείχνει τάσεις ύφεσης επειδή οι μισοί σχεδόν άνεργοι έχουν στο μεταξύ μεταναστεύσει. Κοινό μυστικό αποτελεί και το γεγονός ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί ένα νέο κούρεμα και ίσως μάλιστα όχι μόνο αυτή. Αλλά και αυτό το αγκάθι αντιμετωπίζεται με τη δοκιμασμένη μέθοδο της χρονοτριβής. Ίσως, αν αντέξουν κι αυτοί κι εμείς, η συνταγή αυτή να συνεχιστεί μέχρι τις ευρωεκλογές. Όλα αυτά δεν θα μας τα πει έτσι ωμά η γερμανίδα καγκελάριος μεθαύριο στο μήνυμά της. Αλλά κι αυτή κι εμείς γνωρίζουμε ότι το 2014 δεν θα είναι σαν τις άλλες χρονιές για την Ευρώπη. Κι ούτε η Ευρώπη θα μοιάζει στο τέλος του πολύ με αυτή που γνωρίσαμε μέχρι τώρα.

Αναζητείται πολιτική λύση στην εμφύλια διαμάχη

Έρευνες του ΟΗΕ για εκτελέσεις χωρίς δίκες κατοντάδες νεκροί, τουλάχιστον 90.000 εκτοπισμένοι που καταφεύγουν σε καταυλισμούς του ΟΗΕ και μια εντεινόμενη ανθρωπιστική κρίση, είναι οι μέχρι τώρα συνέπειες των εμφύλιων συγκρούσεων στη νεότερη χώρα του κόσμου, το Νότιο Σουδάν, μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων του προέδρου Σάλβα Κιίρ και ενόπλων υποστηρικτών του πρώην αναπληρωτή προέδρου Ριέκ Μαχάρ.

Εθνοτικές συγκρούσεις

Οι συγκρούσεις ξεκίνησαν στις 15 ∆εκεμβρίου, όταν ο Κιίρ που ανήκει στην πολυπληθέστερη φυλή της χώρας, Ντίνκα, κατηγόρησε τον Μαχάρ (της φυλής Νουέρ), τον οποίο είχε καθαιρέσει τον Ιούλιο, οτι σχεδίαζε πραξικόπημα. Ο Μαχάρ, με τη σειρά του, κατηγόρησε τον Κιίρ ότι «υποκινεί διαμάχη μεταξύ των φυλών και διχάζει την χώρα» και πως το κυβερνών κόμμα Λαϊκό Κίνημα για την Απελευθέρωση του Λαού του Σουδάν (SPLM) και το στρατιωτικό του σκέλος SPLA μπορούν να βάλουν τέλος στη θητεία του προέδρου, ενώ φέρεται να δήλωσε ότι θα συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις μόνον όταν αποφυλακιστούν οι πολιτικοί υποστηρικτές του. Ο πρόεδρος Κιίρ σε μήνυμά του καταδίκασε τις δολοφονίες με εθνοτικά κίνητρα και προέτρεψε τον λαό να μην απελπίζεται, παρότι τα φετεινά Χριστούγεννα ήταν «πολύ θλιβερά» για τη χώρα. Εθνο-

“

Οι εμφύλιες συγκρούσεις, που ξεκίνησαν από τις 15 ∆εκεμβρίου, ήδη αριθμούν εκατοντάδες νεκρούς και 90.000 εκτοπισμένους σε καταυλισμούς του ΟΗΕ.

τικές χαρακτηρίζουν τις συγκρούσεις και διεθνή ΜΜΕ λόγω της διαφορετικής φυλετικής καταγωγής των δύο πολιτικών και ιδιαίτερα μετά από πληροφορίες για ανακάλυψη μαζικού τάφου με 75 πτώματα Ντίνκα στην επαρχία Γιούνιτι και μαρτυρίες για εκτελέσεις 200 ανθρώπων της φυλής Νουέρ από κυβερνητικές δυνάμεις, στην πρωτεύουσα Τζούμπα. Εκπρόσωπος του SPLA απέδωσε τις δολοφονίες σε πρόσωπα που δεν ανήκουν στον επίσημο στρατό. Η Αποστολή του ΟΗΕ στο Νότιο Σουδάν (UNIMISS) αρνείται την ύπαρξη του ομαδικού τάφου, αναφέρει οτι πρόκειται για 15 (και όχι 75) θύματα μάχης και δηλώνει οτι ερευνά αναφορές για εκτελέσεις χωρίς δίκες σε διάφορες περιοχές της χώρας. Η UNIMISS εγκαταστάθηκε στην χώρα τον Ιούλιο 2011 με σκοπό «την εδραίωση της ειρήνης και της ασφάλειας και την δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης», όταν το Νότιο Σουδάν ανεξαρτοποιήθηκε από το Σουδάν με δημοψήφισμα. Είχαν προηγηθεί διαπραγματεύσεις, μετά το τέλος του 2ου πολυετούς εμφυλίου πολέμου το 2005.

Έκκληση για διάλογο

Σε ειρήνευση, έναρξη διαλόγου και πολιτική λύση στην διαμάχη, προέτρεψε ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κιμουν, ενώ σε μήνυμά του προς τους κατοίκους της χώρας τόνισε οτι: «Γνωρίζουμε οτι πολλοί απο σας υφίστανται φρικιαστικές επιθέσεις. Αθώοι πολίτες στοχοποιούνται εξαιτίας της εθνικής καταγωγής τους. Αυτό αποτελεί σοβαρή παράβαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ο Πάπας Φραγκίσκος στην Χριστουγεννιάτικη ομιλία του στο Βατικανό απηύθηνε έκκληση για «κοινωνική αρμονία στο Νότιο Σουδάν, όπου οι τρέχουσες εντάσεις έχουν ήδη προκαλέσει πολυάριθμα θύματα και απειλούν την ειρηνική συνύπαρξη εντός του νέου κράτους». Ο ειδικός απεσταλμένος της Ρωσίας στην Αφρική Μιχαήλ Μαργέλοφ, χαρακτήρισε τα γεγονότα «τραγικά και επικίνδυνα» και το υπουργείο Εξωτερικών προέτρεψε τους ρώσους πολίτες να μην ταξιδέψουν στη χώρα μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση, ανα-

φέρει το πρακτορείο ITAR-TASS. Η Αφρικανική Ένωση, η ∆ιακυβερνητική Αρχή για την Ανάπτυξη (IGAD) στην Ανατολική Αφρική, αλλά και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάλεσαν την Τετάρτη σε άμεση παύση των εχθροπραξιών και επείγουσα έναρξη του διαλόγου. Επίσης, το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε την παραμονή των Χριστουγέννων την αύξηση των δυνάμεων της UNMISS σε 12.500 άτομα (από 7.000) και των διεθνών αστυνομικών δυνάμεων σε 1.323, μετά από επίθεση στη βάση της αποστολής στις 19 ∆εκεμβρίου, όπου τρία μέλη από την Ινδία σκοτώθηκαν. ∆ύο μέρες μετά, αντικυβερνητικές δυνάμεις έπληξαν δύο αμερικανικά στρατιωτικά αεροπλάνα με αποτέλεσμα τον τραυματισμό τριών ατόμων.

Ανησυχούν για το πετρέλαιο!

Την περασμένη Πέμπτη, επισκέφθηκε το Νότιο Σουδάν ο πρόεδρος της Κένυας και πρόεδρος της Κοινότητας Ανατολικής Αφρικής (EAC) Ουχούρου Κενιάτα και μαζί με τον πρωθυπουργό της Αιθιοπίας Χαϊλεμαριάμ Ντεσαλέν, τον απεσταλμένο της ΕΕ στην Αφρική Αλεξάντερ Ρόντος και αποστολές από την Ουγκάντα, τις ΗΠΑ, την Κίνα και μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, ξεκίνησαν συνομιλίες με τον πρόεδρο Σάλβα Κιίρ, για την κρίση στην χώρα. Οικονομικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι πάντως φαίνεται να ανησυχούν περισσότερο για τις επιπτώσεις των συγκρούσεων στην παραγωγή πετρελαίου, στην τρίτη σε αποθέματα χώρα της υποσαχάριας Αφρικής. Σύμφωνα με τους Financial Times, εκπρόσωποι των ξένων πετρελαϊκών εταιριών που λειτουργούν στην χώρα, δήλωσαν οτι αν οι συγκρούσεις συνεχιστούν, θα διακοπεί η άντληση σε κάποιες από τις εγκαταστάσεις, θα μειωθεί η παραγωγή των 250.000 βαρελιών ημερησίως και δεδομένης της μειωμένης παραγωγής σε Νιγηρία και Λιβύη, αναμένεται αύξηση των τιμών. Ελισάβετ Πετρίδου

ΘΕΜΑTA

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκε

Όποιος τολμά ας τ όποιος αντέχει ας ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΑΠΑΡΤΧΑΙΝΤ

Της Μικέλας Χαρτουλάρη

κατόν είκοσι μια θηλιές για κρεμάλα αγγίζουν σχεδόν το κεφάλι σου, μια για κάθε εκτελεσμένο πολιτικό κρατούμενο. Προχωράς μέσα σε μερικές από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας του καιρού μας. Μπροστά σου μια κίτρινη αύρα με ξεραμένα αίματα στη μάσκα της, πιο πέρα πλήθος κατασχεμένα αυτόματα όπλα και εργαλεία βασανισμού, και μια σιδερένια πόρτα απ’ όπου μπαίνεις στην τρύπα της απομόνωσης. Συναντάς έπειτα έναν στενό διάδρομο όπου το μάτι σου σκοντάφτει σε μια σειρά από πινακίδες εξωφρενικών φυλετικών απαγορεύσεων (πρόσβασης στις τουαλέτες, ξεκούρασης στα παγκάκια κ.ο.κ.), και βρίσκεσαι σε έναν λαβύρινθο με τοίχους από σιδερένιο πλέγμα και δωμάτια σαν κελιά, που σε καταπίνει. ∆εν μπορείς να τραβήξεις το βλέμμα σου από τις φωτογραφίες, τις αφίσες, τα φιλμάκια, τα πανό με τις προσωπικές μαρτυρίες ή την αναφορά κομβικών γεγονότων, ούτε θέλεις να κλείσεις τα αφτιά σου στα τραγούδια των φυλακισμένων, στους ύμνους της εξέγερσης, στους πολιτικούς λόγους που ακούς από τα μεγάφωνα. Το ταβάνι είναι χαμηλό, η περίμετρος κτισμένη με πέτρες και τούβλα, ο φωτισμός υποβλητικός. «Αισθάνεσαι» την ασφυξία, κι αυτό το μείγμα φόβου και θάρρους που σφράγιζε την καθημερινότητα στα χρόνια του Απαρτχάιντ. Κι όταν ξαναβγαίνεις στο φως και φεύγει από το πετσί σου η ανατριχίλα, τότε θέλεις να τα ξανασκεφτείς όλα από την αρχή. Τον φυλετικό ρατσισμό, την κληρονομιά του, την ανάδυση της «νεγροσύνης», τις αποσιωπημένες πτυχές του απαρτχάιντ, και το «έθνος του ουράνιου τόξου» με τις έντεκα γλώσσες του και τα ανεκπλήρωτα οράματά του.

“

Το «ξεχνώ» και το «συγχωρώ»

Ναι. Θα ήθελα πάρα πολύ να ξαναπάω στο Μουσείο του Απαρτχάιντ μετά τον θά-

Η νομπελίστα Ναντίν Γκόρντιμερ το είχε πετάξει ευθέως στον έλληνα πρόξενο Τάκη Σαρρή, τον Φεβρουάριο του 2007: “Λυπάμαι που το λέω, αλλά οι μόνοι Έλληνες που βοήθησαν στον αγώνα ενάντια στο Απαρτχάιντ ήταν ο Μπίζος, η Λούλη Καλίνικος και ένας-δυό ακόμα.”

νατο του Νέλσον Μαντέλα, τώρα που ο κυρίαρχος λόγος έχει ρίξει το λευκό σεντόνι της λήθης πάνω στα ριζοσπαστικά του νιάτα, πάνω στους άλλους ήρωες του αντιαπαρτχάιντ κινήματος, πάνω στις διεκδικήσεις μιας κοινωνικής μεταρρύθμισης που συνδέονταν με τον αγώνα ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Και θα ήθελα να πάρω μαζί μου τους καθηγητές της Σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας με τους φοιτητές τους, και να συζητήσουμε εκεί για την περίοδο 1929-1989, από τον βενιζελικό νόμο για το Ιδιώνυμο και τη δικτατορία του Μεταξά μέχρι το κάψιμο των φακέλων της Ασφάλειας. ∆ιότι σ’ αυτό το μουσείο μπορείς να συζητήσεις με απτά παραδείγματα τις πολιτικές διαχείρισης της μνήμης, και να καταλάβεις πόσο δύσκολη υπόθεση είναι η διαμόρφωση ενός βασικού αφηγήματος που να είναι δίκαιο απέναντι στο παρελθόν (στις πολλές εκδοχές του παρελθόντος) αλλά να ικανοποιεί και την ανάγκη οικοδόμησης ενός κοινού μέλλοντος. ∆εν είναι τυχαίο ότι ο Μαντέλα έλεγε «Συγχωρώ αλλά δεν ξεχνώ» (I forgive but I don’ t forget), ο Λουίς Σεπούλβεδα λέει για την πρόσφατη ιστορία της Χιλής «∆εν ξεχνώ, δεν συγχωρώ» ενώ η ελληνική Πολιτεία έχει εφαρμόσει το «Συγχωρώ, ξεχνώ και ξεπλένω»… Το Μουσείο του Απαρτχάιντ άνοιξε το 2001, επτά μόλις χρόνια μετά από τις πρώτες δημοκρατικές (πολυφυλετικές) εκλογές στη Ν. Αφρική (1994) που έδωσαν και την προεδρία της χώρας για πρώτη φορά σε έναν μη λευκό, τον Νέλσον Μαντέλα. Κτίσθηκε σε σχέδια του νοτιοαφρικανού Νίρο Γουλφ (Noero Wolff), στην τοποθεσία ενός παλιού ορυχείου, δίπλα σε ένα πάρκο εμπορικής διασκέδασης, δεκαπέντε λεπτά με το αυτοκίνητο από το κέντρο του Γιοχάνεσμπουργκ και εικοσιπέντε από το Σοβέτο, το προάστιο των 4 εκατομμυρίων κατοίκων σήμερα, που έγινε η σημαία της αντιρατσιστικής εξέγερσης το ’70. Όταν περνάς την πύλη του, κάνεις σλάλομ ανάμεσα σε γυάλινα πανό με φωτογραφίες σημερινών πολιτών της Ν.

“

Αφρικής, μαύρων και λευκών, σε φυσικό μέγεθος (εκεί και ο έλληνας δικηγόρος του Μαντέλα, Τζορτζ Μπίζος με την εγγονή του), όπου καθρεφτίζεσαι κι εσύ. Μόλις όμως προχωρήσεις, αντιμετωπίζεις και ο ίδιος τον φυλετικό διαχωρισμό, με συμβολικό φυσικά τρόπο, προκειμένου να μπεις στο πνεύμα του μουσείου. ∆ιότι καλείσαι να διαλέξεις ένα καρτελάκι που

λετικές διακρίσεις είχαν εδραιωθεί πολύ νωρίτερα από την επίσημη κήρυξη του καθεστώτος του Απαρτχάιντ το 1948. Είχαν φροντίσει γι αυτό οι άγγλοι αποικιοκράτες, οι ολλανδοί αγρότες και οι χρυσοθήρες που οικειοποιήθηκαν την αφρικανική γη. Ήδη από το 1904 οι Ινδοί και οι Μαύροι εργάτες στερήθηκαν το δικαίωμα να κατοικούν στο κέντρο του Γιοχάνε-

Ο επισκέπτης του μουσείου βλέπει αυτήν την εξέλιξη όπως βλέπει και ότι οι φυλετικές διακρίσεις είχαν εδραιωθεί πολύ νωρίτερα από την επίσημη κήρυξη του καθεστώτος του Απαρτχάιντ το 1948. γράφει, «Μαύρος» ή «Λευκός» και να ακολουθήσεις από διαφορετικές διαδρομές που τελικά ταυτίζονται, την παρουσίαση της ιστορίας του απαρτχάιντ.

Η «στρογγυλή» κοινή μνήμη

«Όταν ήρθαν οι Ευρωπαίοι», λένε οι Αφρικανοί, «είχαν τη Βίβλο και είχαμε τη γη. Τώρα έχουμε τη Βίβλο και έχουν τη γη». Ο επισκέπτης του μουσείου βλέπει αυτήν την εξέλιξη όπως βλέπει και ότι οι φυ-

σμπουργκ, και με το πρόσχημα μιας επιδημίας πανούκλας εξαναγκάστηκαν να μετακομίσουν στα προάστια (απ’ όπου ακόμα δεν υπάρχει συγκοινωνία προς το κέντρο). Και το 1910, όταν ιδρύθηκε η Νοτιοαφρικανική Ένωση, δεν τους αναγνωρίστηκαν εκλογικά δικαιώματα. Στη συνέχεια οι απαγορεύσεις θα μπουν στην ιδιωτική τους ζωή, και με νόμο θα τους απαγορευτούν οι σεξουαλικές σχέσεις με τους λευκούς. Και όταν η Νότια Αφρική θα αποχωρήσει από την Κοινοπολιτεία και θα γίνει ανεξάρτητο κράτος στις αρχές του ‘60, θα έχουν πια καταντήσει παρίες. Κάτι που η παροικία των 120.000 Ελλήνων οι οποίοι προσπαθούσαν να κάνουν εκεί την τύχη τους, θα το βρίσκει πολύ φυσιολογικό… Η νομπελίστα Ναντίν Γκόρντιμερ το είχε πετάξει ευθέως στον έλληνα πρόξενο Τάκη Σαρρή, τον Φεβρουάριο του 2007: «Λυπάμαι που το λέω, αλλά οι μόνοι Έλληνες που βοήθησαν στον αγώνα ενάντια στο Απαρτχάιντ ήταν ο Μπίζος, η Λούλη Καλίνικος και ένας-δυό ακόμα.» Ωστόσο, τούτες τις μέρες οικοδομείται γύρω από τον θάνατο του Μαντέλα μια κοινή μνήμη …στρογγυλή. Είναι μια μνήμη που «επικεντρώνεται στην συμφιλιωτική πολιτική του δράση μετά την αποφυλάκισή του το 1990» όπως επισημαίνει η ιστορικός Αιμιλία Σαλβάνου σε πρόσφατο άρθρο της στο ηλεκτρονικό περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ (www.chronosmag.eu). Μια μνήμη που σχεδόν ξεχνά τη «ριζοσπαστική εναντίωσή του απέναντι σε ένα έντονα διχαστικό καθεστώς ανισότητας και εκμετάλλευσης», όπως ήταν το καθεστώς του Απαρτχάιντ. Στο Μουσείο αντίθετα, ο Μαντέλα δεν παρουσιάζεται τόσο στρογγυλεμένος, ενώ αναδεικνύεται και η όλο και σφοδρότερη αντιπαράθεση μεταξύ του καθεστώτος και των πολέμιών του: οι διαδη-

∆εκεμβρίου 2013

το μιμηθεί, ς το διορθώσει

λύ κααν ράθήκή αύνα νε-

πινα ατο ε η νατη ην αμε κή και χές ες. λήεφυρννα ου μόε,η » ται μια νήτιφυιη ατο κό Μια τινα μεου Μαλεκαι καδη-

λώσεις, η ανάδυση της λαϊκής ανυπακοής, οι πράξεις αντίστασης, ο παράνομος αγώνας, η ένοπλη πάλη. Το επίσημο αφήγημα για τα αφρικανικά πέτρινα χρόνια αναδεικνύει τη σφαγή στη Σάρπβιλ με τις αθρόες συλλήψεις διαδηλωτών το 1960, το μήνυμα του Μαντέλα από την παρανομία ότι εγκαταλείπει τον ειρηνικό αγώνα («στα όπλα απαντάμε με ό-

πλα»), τα σαμποτάζ που προκάλεσαν ο στρατιωτικός βραχίονας του ANC (SIZWE) και το PAC ( Παναφρικανικό Κονγκρέσο), τη σύλληψη του Μαντέλα το 1963 μαζί με άλλους αγωνιστές και την περίφημη 4ωρη απολογία του (την οποία είχε ‘χτενίσει’ με προτροπή του Μπίζου, η Γκόρντιμερ) στη δίκη της Ριβόρνια, όταν καταδικάστηκε σε ισόβια. Αναδεικνύεται επίσης η εξέλιξη του κινήματος όσο ο Μαντέλα ήταν στη φυλακή: κυρίως η φοβερή διετία 1976-78 που προκάλεσε και τη μεταστροφή της διεθνούς κοινότητας. Ο επισκέπτης παρακολουθεί την ειρηνική διαδήλωση των μαθητών και φοιτητών (για να μην επιβληθούν τα αφρικάανς στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση) όπου πυροβολήθηκε ένας 13χρονος, τη ματωμένη εξέγερση του Σοβέτο όπου πυρπολήθηκαν δημόσια κτίρια και έχασαν τη ζωή τους 200 έφηβοι τις πρώτες μέρες, και τη δολοφονία του ακτιβιστή φοιτητή Ιατρικής Στιβ Μπίκο που ήταν η ψυχή του κινήματος της Μαύρης Υπερηφάνειας (ποτέ μέλος του ANC) και το άλλο μεγάλο σύμβολο του αγώνα. Ακολουθεί η σκλήρυνση του καθεστώτος μεταξύ 1985-1990 με τον στρατιωτικό νόμο, τα βασανιστήρια, τους 30.000 κρατούμενους χωρίς δίκη, και στη συνέχεια η κατάρρευσή του. Στο τέλος της διαδρομής είναι η απελευθέρωση του Μαντέλα το 1990, η αποφυγή του Εμφυλίου, οι εκλογές του 1994, η σύσταση της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης.

Το Μουσείο και το πολιτικό του διακύβευμα

Ο επισκέπτης βγαίνει συγκλονισμένος, παρά το γεγονός ότι το αφήγημα που παρακολούθησε είναι μεροληπτικό προς το κυρίαρχο κόμμα, το ANC, που είχε πρωτο-

εκλεγεί με το 62,7% των ψήφων. Το Μουσείο του Απαρτχάιντ δεν φωτίζει επαρκώς τη δράση των μικρότερων αντι-απαρτχάιντ οργανώσεων αλλά ούτε και των χιλιάδων λευκών μελών του ANC. Επίσης αποσιωπά την εσωτερική αντιπολίτευση στο ANC, και σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο, από τη μια των μαύρων που συνεργάστηκαν με το καθεστώς του Απαρτχάιντ, κι από την άλλη του Κομμουνιστικού Κόμματος (που είχε ιδρυθεί το 1921). Η Αιμιλία Σαλβάνου προσθέτει ότι το Μουσείο του Απαρτχάιντ «αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας επανεκπαίδευσης του πληθυσμού στη δημοκρατική κοινωνία». Και ως τέτοιο, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο αφήγημα που «υπακούει στην κεντρική πολιτική επιταγή της εποχής (μας) για μια επαναδιαπραγμάτευση των τραυματικών και διχαστικών παρελθόντων στη βάση της απολογίας και της συμφιλίωσης, και όχι της δικαιοσύνης». Απολογία του ρατσιστικού καθεστώτος δεν καταγράφεται στο συγκεκριμένο μουσείο. ∆ιακρίνει όμως κανείς μια τάση αποπολιτικοποίησης του παρελθόντος, που ανήκει κι αυτή στις κυρίαρχες επιταγές της εποχής μας. Ενώ παρουσιάζονται τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση του καθεστώτος των διακρίσεων, δεν παρουσιάζονται επαρκώς οι ιδέες που τα τροφοδότησαν, ούτε η διαδικασία ενδυνάμωσης της μαύρης συνείδησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι υποτιμάται ακόμα και η σημαντική εναντίωση πολλών συγγραφέων στο Απαρτχάιντ, από τους οποίους μάλιστα ορισμένοι απαγορεύτηκαν . Σήμερα γνωρίζουμε πως η μετά-τοΑπαρτχάιντ-Νότια Αφρική δεν έχει ακόμα καταφέρει να γιατρευτεί από τις πληγές της. Tαξικός ρατσισμός λευκών και μαύρων, φτώχεια, AIDS, διαφθορά των πολιτικών, εμπόριο όπλων, κάνουν τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Τίποτα ωστόσο απ’ όλα αυτά δεν μειώνει τη σημασία του Μουσείου του Απαρτχάιντ. Στην Ελλάδα ένα Μουσείο του Εμφυλίου στου Ρέντη, απέναντι από τα Village cinemas και το Allou fan Park, σε ίση απόσταση από το Σύνταγμα και από το Χαϊδάρι, με καρτελάκια εισόδου που να γράφουν «∆εξιός» ή «Αριστερός» και να σε οδηγούν στην ιστορία των νικητών και σε εκείνην των ηττημένων, θα ξεπερνούσε τα όνειρα και της πιο τρελής φαντασίας. Αρκεί αυτή η σκέψη για να αντιληφθεί κανείς πόσο τολμηρή ήταν η σχετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) με πρόεδρο τότε τον Τάμπο Μ’Μπέκι. Πόσο τολμηρή αλλά και πόσο κρίσιμη πολιτικά. ∆ιότι το Μουσείο του Απαρτχάιντ, κι αν ακόμα απλουστεύει όσα προσπαθεί να περιγράψει με τρόπο περιληπτικό, πάντως δεν τα αρνείται, δεν τα παραποιεί, δεν τα υπονομεύει, ούτε τα ρίχνει στο πηγάδι της λήθης. Ίσως θα άξιζε να το επισκεφθούν και οι συντάκτες του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ ∆ημοτικού που έχουν επιλέξει να μην εξηγήσουν στους μαθητές τα αρνητικά στοιχεία της ιδέας του ναζισμού… Και κάτι που θα μπορούσε να είναι διδακτικό: το Μουσείο του Απαρτχάιντ αν μη τι άλλο καθιστά σαφές στον επισκέπτη πως η προσπάθεια οικοδόμησης μιας …δημοκρατικής δημοκρατίας, παραμένει μια διαδικασία ανοικτή.

ΘΕΜΑTA

Ένας κόσμος ευημερίας και αρμονίας

Τι αποφάσισε η συνδιάσκεψη ιθαγενικών λαών

ον περασμένο Νοέμβρη πραγματοποιήθηκε στην Κολομβία συνδιάσκεψη ιθαγενικών λαών της αμερικανικής ηπείρου με συμμετοχή 4.000 περίπου εκπροσώπων από 40 εθνότητες και 17 χώρες. Η συμμετοχή νεολαίας και γυναικών ήταν πολυπληθής, ουσιαστική και ιδιαίτερα μαχητική1 . Στο επίκεντρο των συζητήσεων που διήρκεσαν μία βδομάδα, βρέθηκαν η αντίθεση στο κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο και η οικοδόμηση μιας κοινωνίας - παράδειγμα για τους λαούς, που θα βασίζεται στο ευ ζην (buen vivir), τα δικαιώματα της μητέρας γης (Pachamama), την πολυεθνότητα, την ισορροπία και την αρμονία. Επίσης, δεσμεύτηκαν ομόθυμα να εδραιώσουν την ενότητα των ιθαγενικών λαών της ηπείρου και να ενδυναμώσουν την αντίστασή τους: «συλλογικοί αγώνες απέναντι στον ιστορικά κοινωνικό αποκλεισμό μας και στη συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων μας».

Η λεηλασία των φυσικών πόρων

Οι μεγάλης κλίμακας εξορυκτικές δραστηριότητες και τα μεγαεπενδυτικά προγράμματα, που προωθούν όλο και περισσότερο οι κυβερνήσεις στις χώρες που ζουν, συνθέτουν το αποκαλούμενο εξορυκτικό οικονομικό μοντέλο. Ένα μοντέλο που, προκειμένου να αναπαράγεται ο καπιταλισμός, επιβάλλει πολιτικές λεηλασίας των κοινών αγαθών στις περιοχές τους μέσω μηχανισμών όπως οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου (TLC), οι ∆ιμερείς Επενδυτικές Συμφωνίες (TBI) και οι συμφωνίες κυβερνήσεων με πολυεθνικές εταιρείες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως επισημάνθηκε, η συμφωνία της κυβέρνησης του Εκουαδόρ με τη γνωστή εταιρεία πετρελαίου Chevron- Texaco και η σημαντική συμβολή της τελευταίας στη μόλυνση του περιβάλλοντος, στο σοβαρό «τραυματισμό» της βιοποικιλότητας και στα οξυμένα κοινωνικά, εδαφικά και πολιτισμικά προβλήματα που έχουν ήδη δημιουργηθεί στην Αμαζονία. Ιδιαίτερα μαχητικοί/ές ήσαν εκπρόσωποι ιθαγενικών εθνοτήτων της Χιλής, Κολομβίας, Παραγουάης και του Εκουαδόρ, που αγωνίζονται και επείγονται να φρενάρουν το οικονομικό εξορυκτικό μοντέλο στις χώρες τους. Στη συνδιάσκεψη τονίστηκε ότι, αν και το μοντέλο λεηλασίας και ανορθολογικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων έχει θέσει σε κίνδυνο τη ζωή όλων των όντων του πλανήτη, οι κυβερνήσεις δεν χαράσσουν πολιτικές ούτε στρατηγικές αντιμετώπισης των καταστροφικών συνεπειών του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου. Στο ζήτημα, τέλος, της όλο και διευρυνόμενης χρήσης μεταλλαγμένων σπόρων που επηρεάζει πια όλον τον πλανήτη, επικεντρώθηκαν πολλές τοποθετήσεις, ιδιαίτερα των νέων (κοριτσιών και αγοριών) και των γυναικών.

“

∆ικαιώματα της Μητέρας Γης

Μια από τις αποφάσεις της συνδιάσκεψης ήταν να ζητηθεί από τον ΟΗΕ να διαμορφώσει, στην επόμενη ∆ιάσκεψή του το 2014, Οικουμενική ∆ιακήρυξη των ∆ικαιωμάτων της Πατσαμάμα (μητέρα γη). Μια άλλη σημαντική απόφαση είναι ο ορισμός της 12ης Οκτωβρίου ως ημέρας αντίστασης στην αμερικανική ήπειρο «ενάντια στον εξορυκτικό καπιταλισμό και τη λεηλασία των αγαθών της φύσης από τις μεγάλης έκτασης εξορυκτικές δραστηριότητες, την εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου και των μεκαεπενδυτικών σχεδίων». Στην τελική διακήρυξη της συνδιάσκεψης, μεταξύ άλλων, στάλθηκε μήνυμα ελπίδας στους λαούς της Κολομβίας για τον τερματισμό της 50χρονης ένοπλης σύγκρουσης και την ειρήνευση στη χώρα. Εκφράστηκε, επίσης, στήριξή και αλληλεγγύη στον κουβανικό λαό «για την ιστορική του πάλη κατά του ανήθικου οικονομικού αποκλεισμού που επιβάλλει η αυτοκρατορία των ΗΠΑ». «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η Μητέρα Γη μας προσκαλεί να συνεχίσουμε να την υπερασπιζόμαστε σε όλα τα μήκη και πλάτη της Abya Yala (αμερικανική ήπειρος) και εμείς δεν μπορούμε να είμαστε κατώτεροι αυτής της πρόσκλησης - πρόκλησης».2

Αντί επιλόγου

Ούτε μήνας δεν είχε περάσει από τη συνδιάσκεψη και η κυβέρνηση του Εκουαδόρ (4.12.2013) έθεσε εκτός νόμου, με προσχηματικές και κοινότοπες αιτιάσεις, το ίδρυμα - ΜΚΟ Πάτσα Μάμα, που λειτουργεί εδώ και 16 χρόνια με έδρα το Κίτο και έχει ως καταστατικούς στόχους την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ιθαγενικών λαών και την προστασία της φύσης. Ο αυταρχικός και κατασταλτικός χαρακτήρας αυτής της απόφασης, προβλημάτισε οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα για το αν αυτή η κίνηση είναι η απαρχή της καταστολής και των μη ιθαγενικών συλλογικοτήτων, που εναντιώνονται και παλεύουν μαζί με τους ιθαγενείς για την ακύρωση του μεγαεξορυκτικού προγράμματος κυβέρνησης- Chevron- Texaco στην Αμαζονία. Γεωργία Ντούσια

1 . Η συνδιάσκεψη ήταν ουσιαστικά προπαρασκευαστική της 1ης Παγκόσμιας ∆ιάσκεψης του ΟΗΕ για τη ∆ιακήρυξη των ∆ικαιωμάτων των Ιθαγενικών Λαών, που θα διεξαχθεί το 2014. 2 . Φερνάντο Αρίας, εκπρόσωπος της Εθνικής Οργάνωσης των Ιθαγενών της Κολομβίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Ένα «αντεστραμμένο»

“

Για το βιβλίο του Κυριάκου Κατζουράκη “Τάξη στο χάος” (Καλειδοσκόπιο, 2013)

Η αμφισβήτηση είναι καθήκον του καλλιτέχνη και του διανοούμενου, όσο κι αν τον κατατάσσει στα «κακά παιδιά» και δυσκολεύει την ήδη δεινή θέση του. Γιατί βρίσκεται σε πολύ δεινή θέση… Της Νάντιας Βαλαβάνη Όποιος πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική μελέτη ανάπλασης μιας πλατείας είναι κάτι «ουδέτερο», ας σκεφτεί το καλοκαίρι του 2013 στην Τουρκία, με αφορμή τη σύγκρουση που ξεκίνησε απ’ το Πάρκο Γκεζί. Κι ας εφαρμόσει, απέναντι στο κυρίαρχο πρότυπο μιας Τουρκίας που ολοκλήρωσε το «πρόγραμμα» του ∆ΝΤ και καλπάζει προς το μέλλον καβάλα στο άτι ψηλών ποσοστών ανάπτυξης με το λάβαρο των ιδιωτικοποιήσεων ν’ ανεμίζει, σαν ιππότης του Τζορτζόνε σε πίνακες του Κυριάκου Κατζουράκη, το μεθοδολογικό «διπλό ταμπλό» για τη ζωή και την τέχνη στο βιβλίο του «Τάξη στο χάος».

ψη πρώτη: «Όταν ψάχνεις την ιστορία ενός τόπου και των ανθρώπων που τον κατοικούν, πρέπει να μάθεις ν’ ακούς τη σιωπή. …Γιατί η σιωπή εν τέλει δεν είναι άδεια: Κατοικείται… (Κι) η πίστη των δημιουργών είναι επομένως υπέρβαση των πράξεων κι άλμα στο μέλλον». Και ενίοτε, θα πρόσθετα εγώ, η κατοικημένη σιωπή εκρήγνυται. Ή μας μιλάει μέσα από μια εκρηκτική αποσυμπίεση του άφωνου λόγου. Γι’ αυτό η ιστορία κι ο πολιτισμός, όπως κι η ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού κι η ίδια η καλλιτεχνική διαδικασία, δεν εξελίσσονται γραμμικά, αλλά με ασυνέχειες, οπισθοχωρήσεις, άλματα και ρήξεις. Ενώ όποιος θεωρεί ότι μπορεί να υπάρξει έργο τέχνης «καθαρό» από κοινωνικές, πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες και «αποστειρωμένο» στη σχέση του με την ιστορία, δηλαδή υπαγορευόμενο κυρίως από αισθητικές χωροχρονικές ανάγκες της συγκυρίας, ας αναποδογυρίσει το ταμπλό σε αναζήτηση της πίσω όψης: «Η καταγωγή των πραγμάτων είναι φυσικός πλούτος και η ομορφιά του έργου τέχνης είναι να μην κρύβει την καταγωγή του. Ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να δημιουργεί απ’ το τίποτα. Τα εργαλεία, η σκέψη, η έμπνευση του εξαρτώνται απ’ τον κοινωνικό περίγυρο. Παρ’ όλα αυτά, η τέχνη έζησε ανέκαθεν το διχασμό: Η τέχνη για την τέχνη ή η τέχνη μέσα και σε σχέση με την κοινωνία. Ο καλλιτέχνης, οποιοσδήποτε καλλιτέχνης, έχει να διαλέξει ανάμεσα στην ησυχία του –προκειμένου να δημιουργήσει το «αγνό» έργο του– και στην αποδοχή της πραγματι-

κότητας. «Αγνό» έργο τέχνης δεν υπάρχει. Ίσως η ελπίδα βρίσκεται στην ορμή μας ν’ αλλάξουμε τον κόσμο».

Τέχνη και κοινωνική ανατροπή

Ο Κυριάκος στο βιβλίο του διακατέχεται από το φόβο της τακτοποίησης του καλλιτεχνικού έργου, και μάλιστα πριν ακόμα αυτό πραγματοποιηθεί, σε «συρτάρια» «-ισμών», που θα το δεσμεύσουν ανεπανόρθωτα σε όλη τη διαδρομή του: Από την καλλιτεχνική παραγωγή του και, μέσω της ερμηνείας του από επαγγελματίες curators (κατεξοχήν διαμεσολαβητικό επάγγελμα την εποχή της πλήρους εμπορευματοποίησης της τέχνης), στην «κατανάλωση» του –αν αυτή υπάρξει– από «συλλέκτες - επενδυτές» και ένα ευρύτερο, κατά βάση αστικό, φιλότεχνο κοινό. Ίσως ο Κατζουράκης να μη συνειδητοποιεί ότι το ίδιο το βιβλίο του είναι ένα μεγάλο «κουτί» κάθε άλλο παρά μονοσήμαντο: Σφύζει από χιλιάδες ιδέες κι απόψεις για τη ζωή και την τέχνη, τους ανθρώπους και τους καλλιτέχνες, προερχόμενες από αυτό που ονομάζει «η προσωπική μου έρευνα για τη σχέση της τέχνης με την κοινωνική ανατροπή». Και το «κουτί» «κρύβει» εκατοντάδες «συρταράκια»: Το περιεχόμενο τους αποτυπώνουν οι τρομεροί τίτλοι του –κάποιοι απ’ αυτούς τόσο αυθύπαρκτοι, που θα μπορούσαν να μη συνοδεύουν κείμενο– σε αυτό το εξαιρετικό εφεύρημα μιας μορφής λόγου σύντομων, αυτοτελών μεταξύ τους (αλλά με ιδιαίτερη εσωτερική διακειμενική συνοχή): «Σημειώσεων», σύμφωνα με το συγγραφέα τους. Μινιμαλιστικών κειμένων με δοκιμιακή λειτουργία χωρίς να είναι δοκίμια, θα έλεγα εγώ. Εφεύρημα μιας μορφής λόγου ενός τεχνίτη όχι κατ’ εξοχήν του λόγου, αλλά ενός εικαστικού καλλιτέχνη: Που όμως πειραματίστηκε, μ’ εξαιρετικά αποτελέσματα, επίσης με το θέατρο και τον κινηματογράφο –κι όχι μόνο ή κυρίως σκηνογραφικά–, αλλά και με τον ίδιο το λόγο, αφηγηματικό, δοκιμιακό, ποιητικό.

Βιβλίο «στάσεων»

Το βιβλίο «Τάξη στο χάος» δεν είναι αυτοβιογραφικό, κι ας περιέχει τέτοια θραύσματα. Είναι κυρίως βιβλίο ιδεών, κι οι ιδέες πάντα είναι και δεν είναι αυτοβιογραφικές: Χαρακτηρίζουν βεβαίως τον τρόπο σκέψης –

αλλά και τον τρόπο ζωής του φορέα τους, για όσους είναι τυχεροί να τα συνδυάζουν αυτά, όπως ο Κατζουράκης. Αλλά στη διασύνδεση τους με το πριν και το μετά, με τις ιδέες όσων προϋπήρξαν –και, προπαντός, με το καλλιτεχνικό έργο όσων προϋπήρξαν, καθώς ο Κατζουράκης ερμηνεύει το δικό του και πολλών άλλων, ελλήνων και ξένων, κλασσικών, μοντέρνων, μεταμοντέρνων και «συγχρόνων» του, καλλιτεχνικό έργο. Με κριτήρια συνάφειας με την πραγματικότητα της κοινωνίας και της κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής διαπάλης όχι μόνο ως «φόντο» ενός έργου τέχνης, αλλά και στην αντανάκλαση τους στην εσωτερική του αλληλουχία, περισσότερο ή λιγότερο φανερή. Το βιβλίο κάνει φανερή τη διαδρομή και τη μετεξέλιξη στο έργο και στη σκέψη του καλλιτέχνη: Από την προτροπή του δασκάλου του στην ΑΣΚΤ Μόραλη, στα Ιουλιανά του ’65, «να βάλει την πολιτική του δράση στο έργο του» –μια εποχή που ο νεαρός καλλιτέχνης θεωρούσε ακόμα ζωή και τέχνη χωριστές σφαίρες κοινωνικής συνείδησης– στο δημιουργό του «Τέμπλου» και του «∆ρόμου προς τη ∆ύση». Γι’ αυτό είναι ίσως λιγότερο ένα βιβλίο ιδεών και περισσότερο ένα «βιβλίο στάσεων», που παρακινούν σε σκέψη και σε δράση: Σε παρέμβαση στη συγκρότηση και συνάφεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ταυτόχρονα στη ζωή –με μια γενναιότητα κατά προτεραιότητα σήμερα αναγκαία και χρήσιμη. Την ίδια που δείχνει η Κάτια –όπως γνώρισα και τους δύο αυτά τα τελευταία χρόνια, που μοιραστήκαμε κοινές εμπειρίες και δράση επίσης στο πλαίσιο της κίνησης καλλιτεχνών «Μαζί ενάντια στη βαρβαρότητα». Γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά διαφωτιστική η αποστροφή του Κατζουράκη στο βιβλίο: «Η αμφισβήτηση είναι καθήκον του καλλιτέχνη και του διανοούμενου, όσο κι αν τον κατατάσσει στα «κακά παιδιά» και δυσκολεύει την ήδη δεινή θέση του. Γιατί βρίσκεται σε πολύ δεινή θέση… Οι μεγάλες δυσκολίες είναι: η αδράνεια, η παράδοση στον αντίπαλο, η ολιγωρία, η δυσκαμψία του νου, η ημιμάθεια, η έλλειψη τεχνικής κατάρτισης, η παθητικότητα απέναντι στα προσωπικά αδιέξοδα, η ξενοφοβία, το αίσθημα προδοσίας, ο πανικός της φτώχιας, οι απειλές πολέμου, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, η αβεβαιότητα για το μέλλον, ο ευτελισμός της καθημερινής ζωής. Και μια ακόμη, που τη θεω-

ρώ ίσως τη σημαντικότερη: η σχετικότητα των αξιών, που μας κάνει να μην παλεύουμε για όσα πιστεύουμε.» Πράγματι, αν δεν πιστεύεις ουσιαστικά και βαθιά σε κάτι ή τουλάχιστον στη μεγάλη εικόνα, δεν μπορείς να παλέψεις σταθερά, ουσιαστικά, σε βάθος χρόνου και ακούραστα γι’ αυτό.

Η Πανδώρα, οι τέχνες και το δώρο της γνώσης

Ανοίγοντας το βιβλίο, όποια κι αν είναι η πρόσληψη του αναγνώστη του, ιδέες, απόψεις και στάσεις ξεχύνονται ασυγκράτητες. Κι είναι αδύνατο να επιστρέψουν στην, πριν την απελευθέρωση τους, αφάνεια. Το βιβλίο του Κατζουράκη, συναντώντας κι επιχειρώντας με μεγάλη δύναμη ν’ απαντήσει σε δικούς μου επίσης προβληματισμούς, μου δίνει την εντύπωση ενός αντεστραμμένου «κουτιού της Πανδώρας». Αυτό, που με το άνοιγμα του μυθολογικού κουτιού απελευθερώθηκε ανεπανόρθωτα, ήταν το δώρο της γνώσης: Για τον κόσμο και για τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τη μυθολογία, αυτό το ανεπίστρεπτο τέλος μιας εποχής ανθρώπινης αθωότητας, καταδίκασε το αν-

“

Το βιβλίο του Κ. Κατζουράκη είναι ένα μεγάλο «κουτί» κάθε άλλο παρά μονοσήμαντο: Σφύζει από χιλιάδες ιδέες κι απόψεις για τη ζωή και την τέχνη, τους ανθρώπους και τους καλλιτέχνες, προερχόμενες από αυτό που ονομάζει «η προσωπική μου έρευνα για τη σχέση της τέχνης με την κοινωνική ανατροπή».

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

» κουτί της Πανδώρας θρώπινο γένος στην αιώνια δυστυχία: Ό,τι και να κάνει ο άνθρωπος, δεν μπορεί ποτέ πια να «επιστρέψει» στο Χαμένο Παράδεισο της Πρότερης Άγνοιας – αυτόν που ο Κυριάκος τοποθετεί χρονικά, αναφορικά με τη δική του ζωή, έως την επιβολή της δικτατορίας. Παραμένει καταδικασμένος να ζει γνωρίζοντας. Το «Τάξη στο χάος» επιχειρεί να βάλει τάξη όχι μόνο στο χάος του προσωπικού καλλιτεχνικού και υπαρξιακού σύμπαντος του Κατζουράκη, αλλά και στο χάος των διαδικασιών προσέγγισης της γνώσης της ζωής και της κοινωνικής πραγματικότητας, της επιστήμης και της τέχνης ως ειδικές μορφές κοινωνικής συνείδησης, τις οποίες είμαστε όλοι καταδικασμένοι να αποκτούμε ζώντας. Έτσι ώστε ο εργαζόμενος και σκεπτόμενος άνθρωπος και ως καλλιτέχνης (κι όχι ως σκεπτόμενος καλλιτέχνης –όπως παρατηρεί ειρωνικά ο Κατζουράκης, οι καλλιτέχνες σκέφτονταν και πριν την conceptual art) να μπορέσει κάποτε ν’ απελευθερωθεί: Όχι παρακάμπτοντας αυτή τη γνώση με «επιστροφή» σε σφαίρες ψευδούς συνείδησης –είτε αυτή διαμορφώνεται από τη θρησκεία και τους διαφόρων ειδών ανορθολογισμούς είτε από την πολιτική εξουσία είτε από διάφορες «ακαδημίες τεχνών»–, αλλά χρησιμοποιώντας την ως εργαλείο δράσης και δημιουργίας για την ανατροπή του υπάρχοντος και το ριζικό μετασχηματισμό της πραγματικότητας. Η πραγματικότητα της τέχνης, μας λέει το αντεστραμμένο κουτί της Πανδώρας που είναι το βιβλίο του Κατζουράκη, μας βοηθά να ονειρευόμαστε ένα τέτοιο δρόμο όχι ως όνειρα - καταφύγιο από μια πραγματικότητα εχθρική και ξένη, που μας βοηθούν να βυθιστούμε μέσα τους σαν ένα είδος εσωτερικής εξορίας αποκτώντας την ιδεατή «ανοσία», που χαρίζει η αδράνεια απέναντι στην πραγματικότητα. Αλλά ως όνειρα, απ’ αυτά που ο Λένιν ονόμαζε «χρήσιμα»: Σε φαντασιακό επίπεδο ζωντανεύουν και σε βοηθούν να συλλάβεις όχι ως ουτοπία αλλά ως δυνητική πραγματικότητα χειραφέτησης, μια ζωή και μια κοινωνική συμβίωση που επιτρέπει

Όρκος

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

σε όλους, κι όχι μόνο σε μια χούφτα ανθρώπους, να πραγματώνουν την ανθρώπινη τους ιδιότητα. Αυτό κάνει την τέχνη εν δυνάμει επαναστατική και αποτυπώνεται στο έργο τέχνης. Αυτό δίνει το δικαίωμα στον Κυριάκο Κατζουράκη, απ’ τους σημαντικότερους σήμερα έλληνες δημιουργούς, να διατυπώνει σ’ αυτό το εξαιρετικό βιβλίο, που αποτελεί ερμηνευτική του έργου του, τη θέση ότι δεν μπορεί να βάλει ούτε μια πινελιά, αν δεν πιστεύει ότι αυτή μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο.

Τέχνη κοινωνικά σημαντική

Μια μόνο παρατήρηση, στηριγμένη στο αντεστραμμένο «κουτί της Πανδώρας» –ως προς την ιστορική σχέση των κινημάτων της πρωτοπορίας και του μοντέρνου με αυτό που ζούμε στη σύγχρονη τέχνη και χώρα σήμερα: Η πρωτοπορία των αρχών του 20ού αιώνα εμφανίστηκε κυρίως ως αντίδραση στην κυρίαρχη, κατά το 19ο αιώνα, τάση της τέχνης προς όλο και μεγαλύτερη αισθητική αυτονομία. Η διαδικασία «απελευθέρωσης» της τέχνης από κάθε πρακτική απαίτηση που δεν πηγάζει απ’ την ίδια, πριν απ’ όλα από τις απαιτήσεις της πραγματικότητας, οδηγεί μοιραία στην αισθητική αυτοεπικέντρωση: Σύμφωνα με τον Burger, «κάνει αναγνωρίσιμη την άλλη πλευρά της αυτονομίας, την έλλειψη κοινωνικής σημαντικότητας της τέχνης». Έτσι η «ιστορική πρωτοπορία» εμφανίζεται ως ενότητα κινημάτων, που διακρίνονται από την αντίθεση τους απέναντι στην κυρίαρχη ροπή της τέχνης προς τον ερμητισμό, αλλά και από την άρνηση τους να υπηρετήσουν μια κοινωνικά ασήμαντη τέχνη. Κρίσιμο σημείο για την εμφάνιση της πρωτοπορίας αποτελεί, ωστόσο, το γεγονός ότι η τέχνη συνεχίζει να πορεύεται έτσι σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία: Στη νεωτερικότητα, που αρχές του 20ού αιώνα συνδυάζει την έντονη κοινωνική αναταραχή με μια συγκλονιστική οικονομικοτεχνική επανάσταση. Η καλλιτεχνική πρωτοπορία ανα-

Μ’ επίκεντρο τη στάση του καλλιτέχνη, ο Κυριάκος Κατζουράκης παρουσιάζει ένα «σκοτεινό», «αφηγηματικό» κι «επίκαιρο» πίνακα του 1975 με τίτλο «Όρκος», όπου φιγουράρει και ο δημιουργός: «Ορκίστηκα ότι θα πολεμάω σε όλη μου τη ζωή την αδικία. Έβαλα το καπέλο μου και σήκωσα τα ρολά να μπουν κάποιοι που περίμεναν έξω στην ύποπτη γαλήνη της νύχτας και ήταν όλοι φίλοι μου. Μια μητέρα, που έκλαιγε απαρηγόρητη γιατί σκότωσαν το γιο της, μια μελαχρινή κοπέλα με αντρικό σακάκι και το σήμα του ΕΑΜ στο πέτο που τη στήριζε, και δυο νεαρά παιδιά. Έφυγα και πήγα στην αποθήκη του μαγαζιού. Εκεί με περίμεναν πέντε νεαροί άντρες, φασίστες ντυμένοι στα μαύρα, να με πείσουν ότι ο θάνατος είναι παρηγοριά για έναν αγωνιστή σαν κι εμένα. ∆ίλημμα: ή έπρεπε να τους εξουδετερώσω δια της ζωγραφικής και να τους αφήσω μαρμαρωμένα αγάλματα παγωμένους, να τους βρίζουν και να μην μπορούν να μιλήσουν, ή να φύγω σαν να μην τους είδα. ∆ιάλεξα το πρώτο.»

Μοντερνισμός κι ελληνικότητα

πτύσσεται ως αποτέλεσμα του «σοκ» που υφίστανται νέοι, κυρίως, καλλιτέχνες: Σε μια εποχή που δυναμώνει έντονα η ανάγκη για ένα εγχείρημα μετασχηματισμού των νέων κοινωνικοϊστορικών εμπειριών σε σύγχρονους αισθητικούς όρους, ο εστετισμός αρνείται πεισματικά να σχετιστεί με οποιαδήποτε προσπάθεια γεφύρωσης της απόστασης τέχνης και ζωής. Σε αντίθεση με τις παλιότερες ουτοπικές εκδοχές της, η «ιστορική πρωτοπορία» κατεβάζει βίαια την τέχνη στη γη, στο επίπεδο του καθημερινού. Καταστρέφοντας τις ωραιοποιητικές δομές της και προκειμένου να υπονομεύσει την ψευδαισθησιακή λειτουργία της, διερευνά για καινούργιες καλλιτεχνικές μορφές ανάμεσα στα «σκουπίδια της νεωτερικότητας», στο περιθωριακό, το γκροτέσκο, το παραμορφωμένο, το εγκαταλειμμένο. Έτσι η πρωτοπορία δημιουργεί ένα πρόγραμμα αποαισθητικοποίησης και παράγει μια νέα (αντι)αισθητική του άσκημου, του θρυμματισμένου, του χαοτικού. Προπαντός, όμως, του καινούργιου. Σε μια τέτοια προγραμματική βάση αναδύθηκαν η ρωσική πρωτοπορία πριν και κυρίως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και οι νεαροί καλλιτέχνες κομμουνιστικού προσανατολισμού στη ∆ημοκρατία της Βαϊμάρης. Αναζητώντας νέες μορφές κοινωνικής και καλλιτεχνικής συλλογικότητας, και προπαντός ενότητας θεωρίας και πράξης, τέχνης και ζωής, θα προσπεράσουν γρήγορα το λεγόμενο «κοινωνικό περιθώριο» και θα στραφούν στην εργατική τάξη και στην προσπάθεια διαμόρφωσης ενός νέου και ταυτόχρονα νεαρού, απαίδευτου και γι’ αυτό με λιγότερες προκαταλήψεις και περισσότερο ανοιχτού στο καινούργιο, κοινού, διαφορετικού ταξικά κι αισθητικά απ’ το κλασικό καλλιεργημένο αστικό φιλότεχνο κοινό. Σημαντικά ερμηνευτικά εργαλεία γι’ αυτό που ονομάζουν «μηχανισμός» (της τέχνης) και για το αντιπάλαιμα του, διαμορφώθηκαν από τον Μπρεχτ και τον κύκλο των φίλων του κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’20.

διερεύνηση της σχέσης μοντερνισμούελληνικότητας (ελληνικής παράδοσης) στην ελληνική τέχνη, συνιστά κεντρικό στοιχείο προβληματικής στο βιβλίο: ∆ιακόπηκε βίαια απ’ τη δικτατορία, όπως μας εξηγεί ο Κατζουράκης, όταν ξανακυριάρχησε πέρα για πέρα μια ελληνοχριστιανική κι εθνικιστική εκδοχή της «ελληνικότητας». Στη συνέχεια και στην Ελλάδα κυριάρχησε το μεταμοντέρνο: Η «πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού» (Φρέντρικ Τζέιμσον), με ειδοποιό στοιχείο ότι ο ίδιος ο πολιτισμός έχει ενσωματωθεί στην εμπορευματική παραγωγή, στη διαφήμιση και στο κυνήγι της κατανάλωσης. Προσφέροντας σε αισθητικό επίπεδο μια ψευδή αίσθηση συμφιλίωσης κι άμβλυνσης των πραγματικών αντιθέσεων και συγκρούσεων, δηλαδή μια καθαρά ψευδαισθησιακή ή «αισθητική» ικανοποίηση πραγματικών αναγκών. Η κυριαρχία του μεταμοντέρνου επί τρεις δεκαετίες απέτρεψε απ’ τη συνέχιση αυτής της διερεύνησης. Με αποτέλεσμα σήμερα, που λεηλατείται η ζωή των ανθρώπων σε μια Ελλάδα πειραματικό εργαστήρι, που το θέμα της διαλεκτικής ελληνικότητας - ευρωπαϊκότητας διεθνισμού τίθεται από τη ζωή με τους εκρηκτικούς κοινωνικοπολιτικούς όρους 1,5 εκατ. ανέργων, να πολλαπλασιάζονται οι δυσκολίες στις αισθητικές επισημάνσεις του. Ο Κατζουράκης στο βιβλίο του περικλείει εξαιρετικά θραύσματα ανάλυσης της ενότητας και πάλης αυτών των αντιθέτων. Με τον απλούστερο δυνατό και συγκλονιστικό τρόπο «συνθέτει» όμως την αντίθεση ένας τίτλος: «Ονειρεύτηκα τη χώρα μου κι άρχισα να την αγαπάω.»

Βασική θέση στην κριτική προσέγγιση της πρωτοπορίας στο θεσμό της τέχνης, ανεξάρτητα απ’ τις διαφορές ανάμεσα στα κινήματα, αποτελεί η αυτοκριτική αναγνώριση ότι με τη σταδιακή απόσπαση της τέχνης από τη ζωή –μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας, που ο Μαξ Βέμπερ αποκάλεσε «ορθολογικοποίηση» στη σύγχρονη κοινωνία– ενδυναμώνεται η «καταφατική» λειτουργία της τέχνης, δηλαδή η ανώδυνη ενσωμάτωση της όποιας διαμαρτυρίας στη σταθεροποίηση του status quo. H αυτονομία απ’ την κοινωνική πραγματικότητα έχει, ωστόσο, συνέπειες: Όταν η τέχνη γίνεται δεκτή ως καθαρά «φαντασιακή» διαδικασία, το οποιοδήποτε κοινωνικό ή πολιτικό περιεχόμενο του έργου τέχνης ουδετεροποιείται. Άρα η πρωτοπορία προωθεί μια μορφή τέχνης, της οποίας κεντρικός στόχος γίνεται η «επανενσωμάτωση της τέχνης στη ζωή» (Ruckfuehrung der Kunst in Lepenpraxis) και συγχρόνως η παραγωγή ενός πρακτικότερου είδους τέχνης με αδιαμφισβήτητη κοινωνική σημασία: Επιχειρούσαν να δημιουργήσουν

μια νέα τέχνη, μέσω της οποίας θα γινόταν δυνατή η σύλληψη και η προώθηση μιας ριζικά νέας βάσης κοινωνικής πρακτικής. Φυσικά απαιτείται σημαντικός βαθμός αφαίρεσης, καθώς ο μοντερνισμός στις τέχνες δεν αντιπροσωπεύει ούτε ενοποιημένο όραμα ούτε ενοποιημένη κοινωνική πρακτική –όχι τυχαία: Αποτέλεσε τμήμα μιας ταραγμένης, μετασχηματιστικής περιόδου της ευρωπαϊκής ιστορίας και ενσωμάτωσε τη συναίσθηση ταυτόχρονα της μεταβατικότητας και της κρίσης. Ενώ ορισμένα απ’ τα σημαντικότερα έργα του δημιουργήθηκαν την περίοδο του Μεγάλου Πολέμου 1914-1918, εξέφρασε την αναταραχή και τις κρίσεις των χρόνων του μεσοπολέμου. Στην Ελλάδα, ο μοντερνισμός βιώθηκε μάλλον μονομερώς: Είτε ως εξπρεσιονισμός –και μάλιστα καθυστερημένα, σε μια περίοδο που η ρωσική πρωτοπορία και οι καλλιτεχνικές εκφράσεις στη Γερμανία της Βαϊμάρης είχαν αναπτυχθεί και ως αντίδραση απέναντι του. Είτε ως υπερρεαλισμός/σουρεαλισμός –ως αντίδραση στις αναζητήσεις των παραπάνω τάσεων για μια νέα συλλογικότητα.

Ανατρεπτική λειτουργία της τέχνης

ΘΕΜΑΤΑ

“

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΙ “ΝΕΚΥΙΑΙ Ω∆ΑΙ” ΤΟΥ ΜΑΝΩΛΗ ΓΛΕΖΟΥ

Αυτή η ποιητική συλλογή δεν είναι ένα συνηθισμένο βιβλίο. Πρόκειται για ένα πολύτιμο έργο για όλους εμάς που ζητάμε να εμπνευστούμε για να αντιμετωπίσουμε τον βαρύ χειμώνα που έρχεται.

Σε όσους αψήφησαν το θάνατο για την απελευθέρωση

Tου Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου*

άγρια τομή που συντελείται μετά το μνημόνιο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας – με την ολοκλήρωση της οποίας «τίποτα δεν θα μοιάζει με το πριν» – συνδυάζεται με μία ευρεία εκστρατεία ποδηγέτησης του πληθυσμού, με τη χρήση ενός ηθικισμού τύπου Κατηχητικών των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Σύμφωνα μ’ αυτόν, «είμαστε όλοι ένοχοι» και επομένως πρέπει αδιαμαρτύρητα να δεχτούμε κάθε είδους τιμωρία.

Το λαμογιακό σύμπαν

Το υπόβαθρο αυτής της παραλυτικής για το ηθικό αλλά και για κάθε είδους προσπάθεια ανασύνταξης της κοινωνίας εκστρατείας είναι ότι οι Έλληνες έχουν περίπου στο DNA τους τη «λαμογιά» και την «ανηθικότητα». Έχει, μάλιστα, ενδιαφέρον ότι τα παπαγαλάκια αυτής της ψευδοθεωρίας αντλούν τα παραδείγματα αυτής της κατάπτωσης από την εποχή της Μεταπολίτευσης του 1974 ή έστω του Ανδρέα Παπανδρέου του 1981 και μετά. Εδώ, βεβαίως, είναι χρήσιμο να αξιοποιήσουμε την παρατήρηση του Νόαμ Τσόμσκι, ότι δηλαδή κρίσιμη τεχνική της εξουσιαστικής προπαγάνδας είναι «να πιάνει το έργο από τη μέση, αποσιωπώντας την αρχή». Πότε, λοιπόν, ξεκίνησε αυτό το σύστημα εξουσίας και διαχείρισης της κοινωνίας που ευνόησε τη «λαμογιά» και την «ανηθικότητα», το σύστημα που

τώρα υποτίθεται ότι ξεχαρβαλώνουν αυτοί οι ίδιοι που το έστησαν; Μα, το σύστημα αυτό προέκυψε μέσα από το καμίνι των εξελίξεων του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της αμέσως κατοπινής φάσης. Κι ενώ η Κατοχή στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από ένα πρωτοφανούς έντασης και μαζικότητας κίνημα αντίστασης κατά των κατακτητών, σε συντονισμό με τη δράση των Συμμάχων κατά του Άξονα, το μεταπολεμικό σύστημα εξουσίας στη χώρα μας θεμελιώθηκε στο «κυλώνειο άγος» της φυσικής εξόντωσης αυτών που αντιστάθηκαν ή στο στραπατσάρισμα του φρονήματός όσων κατάφεραν να επιζήσουν.

∆ύναμη διάθεσης

Κι εδώ ακριβώς έρχεται το βιβλίο «Νέκυιαι Ωδαί» του Μανώλη Γλέζου (Εκδόσεις «Σοφία», Αθήνα 2013) να αναδείξει έναν κόσμο ριζικά διαφορετικό από το «λαμογιακό σύμπαν» του πελατειακού κράτους και των θαλασσοδανείων, των κρατικοδίαιτων βιομηχανιών και ξενοδοχείων, των λιστών Χριστοφοράκου ή των λιστών Λαγκάρντ. Αυτή η ποιητική συλλογή, «απόσταξη πόνου και οδύνης» όπως την αποκαλεί ο συγγραφέας είναι αφιερωμένη στις νέες και νέους που εκείνη την περίοδο αψήφησαν το θάνατο, προκειμένου να συμβάλλουν στην απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές της. «Σ’ αυτούς που δεν παρακάλεσαν, ούτε αναζήτησαν το θάνατο, γιατί ήξεραν πως η ζωή είναι γλυκιά. Αλλά τον αντιμετώπισαν». Σ’ αυτούς που

η προσφορά της ζωής τους, αποτελεί θυσία του εαυτού τους για το σύνολο … Όμως παρά το γεγονός της συμφοράς, αυτή η ποιητική δημιουργία δεν είναι θρήνοι, μοιρολόγια, κλάματα. Ο Γλέζος ξεκινάει σαν τον Οδυσσέα στη διαδικασία της Νέκυιας τελετής όπου κατεβαίνει στον Άδη να επικοινωνήσει με τις ψυχές των νεκρών δικών του, με τη διαφορά ότι αυτός δεν θεωρεί σαν την “Οδύσσεια” ότι οι χαμένοι δεν είναι παρά “ένα νέφος σκιών, φαντάσματα που δεν μπορούν να μιλήσουν… ότι οι νεκροί αναπαριστούν το χάος…” όπως σχολιάζει ο ελληνιστής Jean-Pierre Vernant, σπουδαίος αντιστασιακός στη Γαλλία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίθετα, ο Γλέζος αποσκοπεί με κάθε ποίημα, με κάθε ωδή να αντλήσει από τις δυνάμεις των νεκρών συντρόφων την ενέργειά τους που δεν πρόλαβε ολόκληρη να ξοδευτεί, από τα οράματα που τους ενέπνευσαν να αντιμετωπίσουν στα ίσα τον θάνατο. Μια συγκλονιστική δύναμη διάθεσης για μία μεστή και πλούσια σε ιδανικά ζωή αναβλύζει από τη διαδικασία αυτή, καθώς μάλιστα τα περισσότερα ποιήματα είναι γραμμένα τις ώρες που ο άνθρωπος ο οποίος κατέβασε μαζί με τον Λάκη Σάντα τη σημαία με τη σβάστικα από την Ακρόπολη αντιμετώπιζε ο ίδιος τον θάνατο ή τον εγκλεισμό, τη στέρηση της ελευθερίας του. Με αυτή την έννοια, το βιβλίο ποιημάτων του Γλέζου συνδέεται με το άλλο μεγάλο έργο του Ομήρου, την “Ιλιάδα”, και τον Αχιλλέα, τον πολεμιστή ήρωα με τη σφοδρή ορμητικότητα και την απαράμιλλη ανδρεία. Πρόκειται για το εναλλα-

κτικό σε σχέση με τον Οδυσσέα πρότυπο για τους Έλληνες, αυτό που αποκαλούν “βραχύ βίο”. Κατά τον Vernant, “η επιλογή αυτής της ζωής… που εκτίθεται διαρκώς στον κίνδυνο και της οποίας το νήμα κόβεται απροσδόκητα… μιας ζωής που θα χαθεί στο άνθος της ηλικίας, στο απόγειο της ομορφιάς και της νιότης… συνδέεται με τον ηρωικό θάνατο… και μαζί μ’ αυτόν με “κλέος άφθιτον” κατά τους Έλληνες, την αθάνατη δόξα…”. Και όπως συμπληρώνει μία άλλη μεγάλη γαλλίδα ελληνίστρια, η Jaquelin de Romilly, αυτός ο ηρωισμός δεν συμβαδίζει με τυφλές πεποιθήσεις. “Ο ελληνικός ηρωισμός είναι διαφορετικός. Οι ήρωες δεν πέθαιναν χωρίς πρώτα να μετρήσουν, να αντιπαρατεθούν στο ιδεώδες στο όνομα του οποίου δρούσαν…”

Εμπνευσμένη συλλογικότητα

Το ευρετήριο ονομάτων αγωνιστών στους οποίους αφιερώνεται το βιβλίο, συμπεριλαμβάνει νεκρούς σε μάχες, διαδηλώσεις, στα εκτελεστικά αποσπάσματα, που πέθαναν στη φυλακή ή δολοφονήθηκαν, αλλά και εκείνους με τους οποίους ο συγγραφέας έκανε μαζί φυλακή ή εξορία, καθώς τέλος και όσους γνώρισε στους κοινούς αγώνες για την Εθνική Ανεξαρτησία, ∆ημοκρατία και Κοινωνική ∆ικαιοσύνη. Στα πλαίσια των «Νέκυιων Ωδών», το ευρετήριο συνδέει όλους αυτούς που αγωνιζόμενοι χάθηκαν πριν την ώρα τους, δείχνοντας θάρρος και αυταπάρνηση που δεν αφορούσε στενά τους εαυτούς τους, αλλά ήταν δράση υπέρ του συνόλου. Αυτή η εμπνευσμένη συλλογικότητα, μέσα από την ποιητική γραφή, κάνει αυτούς τους ανθρώπους να λάμπουν όλοι μαζί σαν τα αστέρια στο νυχτερινό ουρανό, φωτίζοντας τους αγώνες που συνεχίζονται σήμερα και αύριο… Η ποιητική συλλογή «Νέκυιαι Ωδαί» του Μιχάλη Γλέζου δεν είναι ένα συνηθισμένο βιβλίο. Πρόκειται για ένα έργο υψηλοτάτου φρονήματος, πολύτιμο έργο για όλους εμάς που ζητάμε να εμπνευστούμε για να αντιμετωπίσουμε τον βαρύ χειμώνα που έρχεται: δεν είμαστε μόνοι μας και δεν ερχόμαστε από το πουθενά… * Ο Γ. Μ. Χατζηστεργίου είναι πολιτικός μηχανικός και συγγραφέας. Τα βιβλία του “Έξοδος” “Σου έχει μείνει καθόλου περιουσία;” Και “Η Γή τρέμει!” κυκλοφορούν από τις εκδόσεις “Αλεξάνδρεια”.

ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Αναγκαίο αλλά ανεπαρκές το χριστουγεννιάτικο μεροκάματο «Ε

υτυχώς που υπάρχουν και οι γιορτές». Αυτό διαπιστώνουν πολλοί εργαζόμενοι αλλά και ελεύθεροι επαγγελματίες, που στην Ελλάδα της κρίσης, τους δίνεται η δυνατότητα μόνο για εποχιακή απασχόληση και εισόδημα. Το εισόδημα αυτό φυσικά δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες τους για όλη τη χρονιά. Οι εργαζόμενοι των γιορτών μιλούν στην «Εποχή» για την αναγκαιότητα και τις δυσκολίες του χριστουγεννιάτικου μεροκάματου. Στα εποχιακά μαγαζιά με χριστουγεννιάτικα είδη παρατηρείται μια μικρή αύξηση της κίνησης στην αγορά, σε σύγκριση με την περσινή χρονιά. Ωστόσο, η άνοδος αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική. Η Αλεξάνδρα Πανταβού, ιδιοκτήτρια εποχιακού μαγαζιού, αναφέρει. «Φέτος βλέπουμε ότι ο κόσμος βγαίνει πάλι στις αγορές να ψωνίσει. Και πάλι όμως μιλάμε για μια μικρή άνοδο σε σχέση με την περσινή χρονιά, η οποία ήταν η χειρότερη των τελευταίων ετών». Ο Σωκράτης, φοιτητής, εργαζόμενος σε εποχιακό μαγαζί για τρίτη συνεχόμενη χρονιά επισημαίνει: «Φέτος πάμε αρκετά καλύτερα σε σχέση με την περσινή χρο-

“

Ο δεκαεννιάχρονος Σωκράτης δουλεύει στο μαγαζί από τις 9 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ και αμείβεται με 30 ευρώ την ημέρα. Τον υπόλοιπο χρόνο εργάζεται σε καφετέριες.

νιά. Η αγορά όμως και πάλι είναι πεσμένη». Ο δεκαεννιάχρονος Σωκράτης δουλεύει στο μαγαζί από τις 9 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ και αμείβεται με 30 ευρώ την ημέρα. Τον υπόλοιπο χρόνο εργάζεται σε καφετέριες. «Το κέντρο της Αθήνας ερημώνει, ενώ τα νοίκια παραμένουν πανάκριβα και απαγορευτικά. Τα Χριστούγεννα είναι μια ευκαιρία να μαζευτούμε διάφοροι σχεδιαστές και μικροεπιχειρήσεις και να συνεργαστούμε προκειμένου να είμαστε στο κέντρο που έχει τον περισσότερο κόσμο και να διαθέσουμε τα προϊόντα μας», λέει η κ. Λένα στην «Εποχή» και εξηγεί πως δημιουργήθηκε το χριστουγεννιάτικο μπαζάρ στην οδό Κολοκοτρώνη. ∆ημιουργοί ενδύματος, κοσμημάτων, καλλυντικών και άνθρωποι που είδαν τις επιχειρήσεις τους να κλείνουν συνεταιρίζονται τις μέρες των εορτών νοικιάζοντας ένα χώρο και να στεγάσουν για λίγο τα προϊόντα τους. «Φτιάχνουμε κοσμήματα, μπεγλέρια και διάφορα χειροποίητα αντικείμενα. Αυτά μπορούμε να τα διαθέσουμε μόνο σε ένα γιορτινό μπαζάρ. Τον υπόλοιπο χρόνο δουλεύουμε με φίλους και γνωστούς μόνο. ∆υστυχώς τα έξοδα για ένα μαγαζί είναι πάρα πολλά και δεν έχουμε αυτήν την δυνατότητα» συμπληρώνουν δύο από τους εκθέτες οι κκ. Μαίρη και Σοφία. «Το ΤΕΒΕ είναι πανάκριβο οπότε στο σπίτι μου έχω μετατρέψει ένα χώρο σε εργαστήριο κατασκευής κοσμημάτων και μέσα στο χρόνο δουλεύω με γνωστούς, αλλιώς σε μπαζάρ. Γενικά όμως έτσι όπως έχουν γίνει τα πράγματα η αγοραστική δύναμη έχει πέσει πολύ, όπως και η διάθεση των ανθρώπων και είναι δύσκολο να καλύψεις τα προς το ζην» επισημαίνει η κ. Γιώτα.

Μειωμένη η ζήτηση για έλατα - Ανήσυχοι οι παραγωγοί

Ο Χρήστος ήρθε από το ορεινό χωριό

της Χαλκιδικής, τον Ταξιάρχη, στην Αθήνα για να πουλήσει τα έλατα, τα οποία καλλιεργεί ο ίδιος. «Μόνο με τα έλατα ασχολούμαστε στον Ταξιάρχη. ∆εν υπάρχουν άλλες δουλειές να κάνουμε. Παλιότερα ασχολούμασταν και με την οικοδομή. Τώρα όμως βρίσκεται και αυτή σε μεγάλη πτώση». Τις πρώτες ημέρες είχε πουλήσει μικρό ποσοστό από τα συνολικά 150 δέντρα που έφερε στην Αθήνα. Η δυνατότητα να πουλήσει τα έλατα σε αγοραστή που θα είχε ως στόχο την μεταπώληση, δεν υπήρχε φέτος. «Είναι μεγάλο πλέον το ρίσκο να αγοράσεις από τον παραγωγό για να το πουλήσεις». «Παλιότερα βγάζαμε τη χρονιά με την πώληση των ελάτων. Τώρα δεν συμφέρει οικονομικά αυτή η δραστηριότητα. Ο κόσμος παραπονιέται ότι είναι ακριβά τα έλατα παρότι έχουμε ρίξει τις τιμές». αναφέρει ο ∆ημήτρης Μαλανδρινός, παραγωγός ελάτων. Κατάγεται και αυτός από τον Ταξιάρχη, όπου παράγεται πάνω από το 70% των ελάτων στην Ελλάδα. Βρίσκεται στην Αθήνα - στο Πεδίον του Άρεως - από τις 5 ∆εκεμβρίου για να πουλήσει περίπου 600 έλατα. «Πέρυσι είχα φέρει 650 και τα πούλησα.

Του Νίκου Τσαγκρή

Η Οδός Ερμού των Χριστουγέννων

ερπατώ στην εορταστική οδό Ερμού, ανάμεσα σε όλο εκείνο το πλήθος των ανθρώπων που περπατούν στην εορταστική οδό Ερμού. Ο ώμος της βιαστικής κυρίας με τη γούνα που με σπρώχνει για να περάσει, η πλάτη του νεαρού με το δερμάτινο μπουφάν και το ξυρισμένο κεφάλι που βαδίζει μπροστά μου, το γελαστό καστανόξανθο κοριτσίστικο κεφαλάκι δίπλα μου, που αρκεί να απλώσω το χέρι για να το χαϊδέψω, το κουρασμένο πρόσωπο πίσω απ’ τη μάσκα του Αϊ Bασiλη με το χάρτινο έλκηθρο, τα υγρά μάτια των παιδιών μιας ορχήστρα του δρόμου, όλο αυτό το πλήθος, που συνιστά ένα ρευστό ανθρώπινο σύνολο στριμωγμένο στον μακρύ πεζόδρομο, ανάμεσα στις λουσάτες χριστουγεννιάτικες βιτρίνες των καταστημάτων δεξιά κι αριστερά, μου προκαλεί μια σπάνια τρυφερότητα. Είναι μια τρυφερότητα που, υποθέτω, γεννιέται από εκείνο το καστανόξανθο κοριτσίστικο κεφαλάκι δίπλα μου, εκείνο το παιδικό χεράκι που κρατώ μέσα

Φέτος όμως φοβήθηκα να φέρω τόσα. Τα έξοδα είναι μεγάλα. Τα δέντρα θέλουν ποτίσματα. Οι γεωτρήσεις δουλεύουν με πετρέλαιο και η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται στα ύψη. Τα μεταφορικά έχουν υψηλό κόστος.»

24ωρο ωράριο και ύπνος σε τροχόσπιτο

Οι δύο υπάλληλοι του ∆ημήτρη Μαλανδρινού βρίσκονται στο χώρο της πώλησης των ελάτων όλο το εικοσιτετράωρο. Μένουν σε τροχόσπιτο για 20 ημέρες και αμείβονται με 60 ευρώ την ημέρα. Ο ένας από τους δύο, ο Μηνάς τονίζει ότι η πώληση των ελάτων κινείται σε επίπεδα κατώτερα του αναμενόμενου. «Περιμέναμε πιο πολλά πράγματα αυτές τις ημέρες. Ο κόσμος δεν ανταποκρίνεται παρόλο που έχουν πέσει οι τιμές. Υπάρχει μεγάλη μείωση σε σχέση με πέρυσι . Πρέπει να πληρώσουμε ενοίκιο στο δήμο. Ίσα- ίσα παλεύουμε για το μεροκάματο».

στο χέρι μου και με τραβολογά ιδρωμένο, από εδώ και από εκεί. Και τοποθετώ, τους πάντες (και τα πάντα!) γύρω μου, μέσα σ’ αυτήν την τρυφερότητα. Μα αν είναι έτσι, πώς εχώρεσε μέσα σε μια μοναχική, μελοδραματική και αστεία ίσως, τρυφερότητα, αυτός ο συρφετός προσώπων και πραγμάτων: οι δεσποινίδες που ξεσπούν σε γέλια και χαρούμενα ξεφωνητά καθώς ο Τσάρλι Τσάπλιν της Ερμού τους κλείνει πονηρά το μάτι, οι χοντρές κυρίες που ασθμαίνουν φορτωμένες με τα ψώνια, τα αγόρια με τα αθλητικά παπούτσια και τα άνορακ που περιφέρονται άσκοπα επιδεικνύοντας τον έφηβο ναρκισσισμό τους. Και ο ξεχασμένος κόσμος πίσω τους, πίσω απ’ τις λαμπρές βιτρίνες της Ερμού, κόσμος μυρίων αισθηματικών, αισθητικών και υλικών, βεβαίως, ελλειμμάτων· o κόσμος της ανέχειας, της διαφθοράς, της βίας και των βιασμών. Πώς χώρεσε, λοιπόν, αυτός ο κόσμος σε μια μικρούλα τρυφερότητα που την προκάλεσε το καστανόξανθο χαμόγελο ενός παιδιού, που

Τζέλα Αλιπράντη, Αλέξανδρος Μαυρογένης

πιάνεται απ’ το χέρι μου και περπατά μαζί μου στον κατάμεστο χριστουγεννιάτικο πεζόδρομο… «Είναι απλώς κάποιοι άνθρωποι», θα σχολίαζε με συγκατάβαση, αν μας έβλεπε, ο Φερνάντο Πεσόα: «Περπατούν στον δρόμο με τη συμπεριφορά εκείνη που χαρακτηρίζει την ενσυνείδητη κατάσταση κι όμως δεν έχουν συνείδηση κανενός πράγματος, γιατί δεν έχουν συνείδηση ότι έχουν συνείδηση». Ωστόσο, έχω τη συνείδηση ότι αυτή η τρυφερότητα που με κατακλύζει καθώς περπατώ στον εορταστικό πεζόδρομο είναι μεν ασυνείδητη, αλλά αποτελεί προϊόν μιας ενσυνείδητης κατάστασης που,στιγμιαία, βιώνω: ναι, είναι η τρυφερότητα που μου προκάλεσε το αγαπημένο κοριτσάκι δίπλα μου, το παιδικό χεράκι που κρατώ στο χέρι μου και με τραβολογά, ιδρωμένο, από εδώ κι από εκεί. Μια επαφή που, αναπόφευκτα, με ενώνει συναισθηματικά με όλους τους ανθρώπους, τα πράγματα, τον κόσμο γύρω μου: όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε!.. •

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Υποχρεωτική άδεια στους εργαζόμενους της ΕΛΒΟ

Τα αποθεματικά του λιμανιού είναι της τάξης των 100 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που το τίμημα εξαγοράς του συνόλου σχεδόν των δραστηριοτήτων του λιμανιού προσδιορίζεται περίπου στο ίδιο πόσο...

∆

εν έχει τέλος ο εμπαιγμός των εργαζομένων της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων (ΕΛΒΟ), καθώς μετά από τρεις και πλέον μήνες διαβουλεύσεων με την κυβέρνηση και την τρόικα, η διοίκηση τούς ανακοίνωσε τη ∆ευτέρα ότι τίθενται σε υποχρεωτική περίοδο άδειας, μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τις αμυντικές βιομηχανίες. Το αρχικό σχέδιο της κυβέρνησης προέβλεπε οριστικό λουκέτο της ΕΛΒΟ και διατήρηση ενός μικρού αριθμού εργαζομένων στη Θεσσαλονίκη, για κάλυψη αναγκών της ήδη υπάρχουσας παραγωγής. Οι εργαζόμενοι δεν έχουν νεότερα για την επιχείρηση, ενώ η συνδικαλιστική τους ηγεσία αμφισβητείται έντονα. Φαίνεται, πάντως, πως προκρίνεται λύση ανάλογη με τα ΕΑΣ, με αναστολή του ολοκληρωτικού κλεισίματος για ένα χρόνο, εκκαθάριση εν λειτουργία, που θα οδηγήσει σε περιορισμό των δραστηριοτήτων της, απολύσεις τουλάχιστον του μισού προσωπικού με το κάλυμμα της «εθελούσιας» και με πολύ μικρότερες απολαβές. Ανάλογα, αναμένεται να εφαρμοστεί ο νόμος που ψηφίστηκε για εκκαθάριση των δημόσιων επιχειρήσεων χωρίς αποζημιώσεις για τις απολύσεις. Στην πραγματικότητα οριστικές αποφάσεις δεν αναμένονται μέχρι την άνοιξη, ενώ το εργοστάσιο δεν μπορεί να λειτουργήσει λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Οι εργαζόμενοι βρίσκονταν σε επίσχεση εργασίας μέχρι τις 6 ∆εκεμβρίου, όταν, και έπειτα από προτροπή του σωματείου, συμβιβάστηκαν με την καταβολή 2 μισθών από τους συνολικά 7 που τους χρωστάει η επιχείρηση. Τα χρήματα αυτά είναι και τα τελευταία που έχει εκταμιεύσει το Yπουργείο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να λειτουργήσει πλέον το εργοστάσιο. Έτσι η υποχρεωτική άδεια δόθηκε γιατί δεν υπάρχουν χρήματα για τα λεωφορεία που μεταφέρουν τους εργάτες στο εργοστάσιο! Η ΕΛΒΟ θα ανοίξει, λοιπόν, στις 7 Ιανουαρίου και για μια εβδομάδα. Στη συνέχεια δεν θα υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς των εργαζομένων και άρα δεν θα είναι υποχρεωτική η παρουσία των εργαζομένων στην ΕΛΒΟ και μετά τις 15 Ιανουαρίου θα συζητηθεί το μέλλον της επιχείρησης. Σύμφωνα με όσα λένε οι εργαζόμενοι, το πρόβλημα μπορεί να λυθεί αν το Υπουργείο εκταμιεύσει χρήματα από παραδοτέα και τιμολογημένα έργα ύψους 1,5 εκατ. ευρώ, χωρίς να δίνεται βέβαια οριστική λύση στο θέμα. •

“

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης βγαίνει στο ξεπούλημα Αν δεν ιδιωτικοποιήσουμε το λιμάνι θα καταστραφούμε, δήλωσε ο στενός συνεργάτης του Ευάγγελου Βενιζέλου και πρόεδρος του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) Στέλιος Αγγελούδης, κατά τη διάρκεια γεύματος εργασίας με δημοσιογράφους εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων. Επίσης δήλωσε ότι η ιδιωτικοποίηση θα ξεκινήσει με το μοντέλο των παραχωρήσεων, ενώ αν δεν προχωρήσει μια τέτοια λύση στα επόμενα 6 - 7 χρόνια, η Θεσσαλονίκη θα μετατραπεί σε ένα μικρό περιφερειακό λιμάνι. Όλα αναμένεται να κριθούν το προσεχές τρίμηνο, καθώς το ΤΑΙΠΕ∆ δεν μπορεί να καθυστερήσει περισσότερο από τον προσεχή Μάρτη όσον αφορά στην προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού.

ο μοντέλο των παραχωρήσεων, πέρα από νομικά ζητήματα που προκύπτουν, μειώνει το τίμημα της ιδιωτικοποίησης και επιτρέπει να «σπάσει» σε τμήματα η περιουσία του ΟΛΘ. Βέβαια ο κ. Αγγελούδης, αν και πρόεδρος του ΟΛΘ, φαίνεται να αγνοεί τα στοιχεία και τους αριθμούς και να επιχειρεί με κάθε τρόπο να πουλήσει το λιμάνι. Έτσι υπερασπίστηκε την επιλογή να παραχωρηθούν οι αποθήκες στη Village, διότι

είναι ικανοποιητικό το τίμημα, τη στιγμή που δεν είναι λίγοι όσοι κάνουν λόγο για σκάνδαλο μεγατόνων και δωράκι του κολλητού του, Ευάγγελου Βενιζέλου στον Κοντομηνά. Για τη φετινή χρονιά είπε ότι θα είναι εφάμιλλη του 2012 που ήταν μια από τις καλύτερες στην ιστορία της εταιρείας από τότε που έγινε Α.Ε. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ο κύκλος εργασιών του 2013 θα κυμανθεί στα περίπου 53 εκατ. ευρώ (λίγο πάνω ή λίγο κάτω), με ένα αποτέλεσμα το οποίο θα προσεγγίσει τα 16 εκατ. ευρώ, μετά από τους φόρους. Αντίστοιχα ήταν και τα ήδη ανακοινωμένα κέρδη της εταιρείας: Κύκλο εργασιών 24,83 εκατ. ευρώ και κέρδη 11,73 εκατ. ευρώ κατέγραψε στο πρώτο εξάμηνο του 2013 η ΟΛΘ Α.Ε., που παρουσιάζει αξιοσημείωτη αντοχή στις αρνητικές οικονομικές εξελίξεις της χώρας. Παράλληλα και πέρα από την κερδοφορία, η διοίκηση του ΟΛΘ αποκρύπτει ένα μάλλον σημαντικό στοιχείο. Τα αποθεματικά του λιμανιού είναι της τάξης των 100 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που το τίμημα εξαγοράς του συνόλου σχεδόν των δραστηριοτήτων του λιμανιού προσδιορίζεται περίπου στο ίδιο πόσο. Έτσι η εταιρεία ή οι εταιρείες που αποτελούν τους στρατηγικούς επενδυτές, κάνουν απόσβεση από την πρώτη ημέρα και μένουν και με χρή-

ματα στο ταμείο. Σε κάθε περίπτωση, έως το καλοκαίρι η υπόθεση της ιδιωτικοποίησης του ΟΛΘ θα έχει μπει στην τελική ευθεία, προκειμένου να ξεκινήσουν οι συνέργειες με την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, αλλά και η ανακατασκευή προβλητών και τμημάτων του λιμανιού. Για τη σιδηροδρομική σύνδεση του λιμένα με τα Σκόπια και τη Σόφια, από τον προσεχή Μάρτιο, σε συνεργασία με τον ΟΣΕ και την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ο κ. Αγγελούδης γνωστοποίησε ότι μετά τις γιορτές θα γίνει συνάντηση με τους ομολόγους του στις δύο σιδηροδρομικές εταιρείες για να συζητήσουν για τα τιμολόγια και να στήσουν κάποια ελκυστικά πακέτα, ώστε να προσελκύσουν έργο που αυτή τη στιγμή είτε διενεργείται μέσω φορτηγών, είτε μέσω άλλων λιμανιών της περιοχής. «Αν τα δρομολόγια αυτά τα υποστηρίξουν οι τοπικοί πράκτορες, οι γραμμές είναι βιώσιμες», επισήμανε χαρακτηριστικά και υποστήριξε πως υπάρχει έργο για διακίνηση που δικαιολογεί τουλάχιστον 2-3 δρομολόγια την εβδομάδα. Τέλος, ο κ. Αγγελούδης αναφερόμενος στο τοξικό φορτίο της Ελληνικός Χρυσός, αφού επικαλέστηκε ψευδώς την έκθεση της Περιφέρειας για τα επίπεδα τοξικότητας, τόνισε ότι δεν μπορεί να μεταφέρουμε μόνο φρούτα! •

Η διαρκής κινηματική στράτευση του Τριαντάφυλλου ∆ΑΙΜΟΝΙΚΑ

τα τέλη της δεκαετίας του ’70, σε ένα μεγάλο Λύκειο Αρένων(!) στη Θεσσαλονίκη τα παιδιά ήταν πολλά κι οι αίθουσες δεν επαρκούσαν. Κάποια «φωτεινά» πνεύματα αποφάσισαν να λύσουν το πρόβλημα χωρίζοντας ένα γυμναστήριο σε δύο αίθουσες, με μοναδικό εξαερισμό κάτι μικρούς φεγγίτες. Με τη σκόνη μόνιμα ορατή με γυμνό μάτι και έχοντας ζωντανό μέσα μας τον απόηχο της μεταπολίτευσης, αποφασίσαμε να κάνουμε την πρώτη μας αποχή. Κι όταν επισκέφτηκε το σχολείο αντιπροσωπεία της ΕΛΜΕ, μια ψιλόλιγνη μορφή μας έκανε εντύπωση. Ήταν ο πρόωρα γκριζαρισμένος, μια από τις επουσιώδεις παράπλευρες απώλειες των φυλακών της χούντας, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης. Από τότε, αυτή η χαρακτηριστική μορφή δεν απουσίαζε από καμιά διαδήλωση, κοινωνική διαμαρτυρία και μικρή ή μεγάλη κινητοποίηση. Με τη στοχοπροσήλωση του τροτσκιστή και με κυρίαρχη τη διάθεση της προσφοράς, τον έβρισκες πάντα μπροστά σου. Μέχρι που έφτιαξε, αν και φιλόλογος, μια ιδιοκατασκευή πίνακα διανομής ηλεκτρι-

κού ρεύματος, που θα ζήλευαν φτασμένοι ηλεκτρολόγοι, την οποία χρησιμοποιούσαν όλα τα κινηματικά και νεολαιίστικα φεστιβάλ που γινόντουσαν στην πόλη. Ο Τριαντάφυλλος ηγήθηκε της παράταξης «Θεσσαλονίκη - Ανοιχτή Πόλη» που στήριξε ο ΣΥΡΙΖΑ στις περασμένες δημοτικές εκλογές. Εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος κι ανέδειξε ένα διακριτό, στιβαρό αριστερό στίγμα, σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσε η λάιφ-στάιλ αντισυμβατικότητα του Μπουτάρη κι ένα νεοσυντηρητικό μείγμα ΠΑΣΟΚ-∆ΗΜΑΡ σε συνεργασία με τα νέα τζάκια των κολεγίων της πόλης. Στις δημοτικές εκλογές της άνοιξης του 2014 οι συνθήκες θα είναι πολύ διαφορετικές, γιατί με τον ΣΥΡΙΖΑ αξιωματική αντιπολίτευση και στα πρόθυρα της εξουσίας, είναι πολύ πιθανόν να κυριαρχήσουν τα γνωστά στερεότυπα του αστικού δικομματισμού: οι τοπικές εκλογές θα αποτελέσουν επικοινωνιακό πρόκριμα των βουλευτικών εκλογών και πρώτιστος στόχος των δύο μεγάλων κομμάτων θα είναι η νίκη στους μεγάλους δήμους της χώρας. Αν μπει ο ΣΥΡΙΖΑ σε αυ-

τή τη λογική κι επιλεγεί κάποιος υποψήφιος ευρύτερου ακροατηρίου, η υποψηφιότητα του Τριαντάφυλλου θα περάσει σε δεύτερη μοίρα. Κάτι τέτοιο φαίνεται να κυοφορείται στο γειτονικό ∆ήμο Θέρμης κι αυτό θα μας απασχολήσει σε επόμενο κείμενο. Το ζήτημα για τη Θεσσαλονίκη είναι αν θα θυσιαστεί, στο βωμό της σκοπιμότητας, η υποψηφιότητα ενός συντρόφου που αποτελεί τη ζωντανή ιστορία του αριστερού κινήματος στην πόλη από τη χούντα μέχρι σήμερα. Βέβαια δεν ξέρουμε τη διάθεση του Τριαντάφυλλου για μια νέα υποψηφιότητα, οφείλουμε όμως να καταθέσουμε ότι η λογική «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» δεν ταιριάζει στην αριστερά. Και δεν θα μπούμε στη λογική των ηχηρών ονομάτων και των επικοινωνιακών υποψηφιοτήτων. Μας εκπροσωπεί η ιστορία κι η διαρκής κινηματική στράτευση του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη κι ας μην είναι αρκετή, σε μια συντηρητική πόλη, για να πάρουμε τον ∆ήμο. Ο δικηγόρος του διαβόλου

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

“

Πλούσιο το οπλοστάσιο της φρίκης Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

νώ πολλαπλασιάζονται οι επώνυμες καταγγελίες για παράνομες και επικίνδυνες «επαναπροωθήσεις» προσφύγων και μεταναστών στα σύνορα, που μάλιστα συνοδεύονται από την άσκηση άγριας βίας ως μέσο καταναγκασμού, γίνεται όλο και πιο σαφές τι εννοούσαν τα στελέχη της κυβέρνησης, ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, όταν μιλούσαν για «ανακατάκτηση των πόλεων από τους λαθρομετανάστες», ή για πολιτικές αποτροπής των προσφυγικών ροών που δημιουργούν οι πόλεμοι στον πλανήτη και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Και τι δεν έχει ο «μπαχτσές» του οπλοστασίου της αποτροπής: ξυλοδαρμούς ανθρώπων κάθε ηλικίας, αναγκαστική επιβίβαση σε άκρως επισφαλή μέσα μεταφοράς, εγκατάλειψη με κίνδυνο ναυαγίων, αφαίρεση σωστικών μέσων, ακόμη και βιασμούς από «όργανα της τάξης». Τα αποτελέσματα έχουν υπάρξει σε αρκετές περιπτώσεις μοιραία. Η κυβέρνηση «κωφεύει» στις καταγγελίες οργανώσεων όπως η ∆ιεθνής Αμνηστία και η Pro Asyl, με τον ίδιο τρόπο που «κώφευε» στις καταγγελίες για τις επιθέσεις της «Χρυσής Αυγής» σε βάρος μεταναστών, αριστερών ή ομοφυλόφιλων. Μάλλον γιατί δεν χρειάζεται να τις ακούσει, αφού τις ξέρει καλά, από «πρώτο χέρι». Επειδή αυτές τις πρακτικές τις επαγγέλλονται «δικοί της άνθρωποι»:

Τα ακροδεξιά «μπουμπούκια»

Όπως ο αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ., Ν. Παπαγιαννόπουλος, που ζήτησε σε ομιλία του προς αστυνομικούς να κάνουν «το βίο αβίωτο» στους μετανάστες που συλλαμβάνουν. Ή όπως ο Θ. Πλεύρης, πρώην βουλευτής του ΛΑΟΣ, νυν στέλεχος της Ν.∆. και συνεργάτης του Α. Γεωργιάδη, που σε εκδήλωση του νεοναζιστικού περιοδικού Patria (στην οποία εξάλλου συμμετείχε και ο Μ. Βορίδης, σε άλλο όμως «τραπέζι») είχε πει ότι πρέπει να υπάρχουν νεκροί στα σύνορα και όσοι μετανάστες γλυτώνουν να πεθαίνουν από πείνα, ή από στέρηση οποιασδήποτε πρόσβασης στα νοσοκομεία, ώστε να

στέλνουν στις χώρες τους το μήνυμα ότι εδώ περνούν ακόμη χειρότερα από εκεί. Η κυβέρνηση «κωφεύει» με τον ίδιο τρόπο που ο υπουργός του ΠΡΟ.ΠΟ., Ν. ∆ένδιας, αλλά και οι προκάτοχοί του, «κώφευαν», κρατώντας επί χρόνια μέσα σε συρτάρια τους φακέλους των επιθέσεων της «Χρυσής Αυγής». Γιατί το να γίνεται ο βίος των μεταναστών «αβίωτος» είναι μεταχείριση που επιφυλάσσεται καθημερινά σε όσους κρατούνται στα αστυνομικά τμήματα και τα ειδικά «προαναχωρισιακά» κέντρα, όπου για μεγάλα χρονικά διαστήματα «φιλοξενούνται», με διάφορα τεχνάσματα, ακόμη και πρόσφυγες που προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο.

Αναγκαία η υπεράσπιση

Η πολιτική της γενικευμένης κοινωνικής εξαθλίωσης που προωθούν τα μνημόνια και οι κυβερνώντες, για να μπορέσει να διατηρηθεί, χρειάζεται να συμπληρωθεί από την κατάπτωση των ηθικών/δημοκρατικών αξιών. Γι’ αυτό στα πρόσωπα των μεταναστών και των

Ο ρατσισμός και η απροκάλυπτη άσκηση βίας στους μετανάστες και τους πρόσφυγες είναι αναγκαίο “σκαλοπάτι” για τη νομιμοποίηση της φρίκης ως θεμιτό μέσο άσκησης πολιτικής.

προσφύγων αναζητούνται οι «αποδιοπομπαίοι τράγοι» που θα συσκοτίσουν τα αίτια της οικονομικής κρίσης και θα διαρρήξουν τον κοινωνικό ιστό, συσπειρώνοντας τους φτωχούς ενάντια στους πιο φτωχούς, τους αδύναμους ενάντια στους πιο αδύναμους. Ο ρατσισμός και η απροκάλυπτη άσκηση βίας στους μετανάστες και τους πρόσφυγες είναι αναγκαίο «σκαλοπάτι» για τη νομιμοποίηση της φρίκης ως θεμιτό μέσο άσκησης πολιτικής. Για την εξοικείωση της κοινωνίας με το μέχρι πριν από λίγο «αδιανόητο», την πλήρη καταπάτηση κάθε είδους δικαιωμάτων. Για την Αριστερά, η αντιμετώπιση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ζητημάτων από τη σκοπιά της αλληλεγγύης, στην εγχώρια αλλά και την ευρωπαϊκή/διεθνή διάστασή της, δεν είναι μόνο (αυτονόητο και αναγκαίο) αξιακό πρόταγμα. Αφορά επίσης στην αυτοπροστασία των κοινωνιών από τις ακροδεξιές επιλογές «διαχείρισης» της όξυνσης των διευρυνόμενων ταξικών αντιθέσεων που πυροδοτεί η δομική κρίση του καπιταλισμού, την οποία βιώνουμε. Mάνια Mπαρσέφσκι

Βίαιες και παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων

Κλιμάκιο του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στον Έβρο για να εξακριβώσει τις καταγγελίες

νώ οι καταγγελίες για βίαιες και παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών χωρίς χαρτιά πληθαίνουν, η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σερρών Αφροδίτη Σταμπουλή πραγματοποίησε περιοδεία στον Έβρο προκειμένου να έχει εικόνα για όσα περιγράφουν μετανάστες αλλά και οργανώσεις για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών. Θυμίζουμε ότι, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, στις 12 Νοεμβρίου «χάθηκαν» τα ίχνη 139 μεταναστών, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, που είχαν περάσει τα σύνορα και κρατούνταν από αστυνομικές δυνάμεις στον Έβρο. Συγγενείς των εξαφανισθέντων και κάτοικοι του χωριού Πραγγί είχαν καταγγείλει πως οι πρόσφυγες είχαν φτάσει σε ελληνικό έδαφος και την επόμενη μέρα εξαφανίστηκαν. Επιπλέον, έχουν καταγραφεί καταγγελίες για βάναυση μεταχείριση των μεταναστών ακόμα και με τη χρήση ηλεκτροφόρου

όπλου. Στις 14 Νοεμβρίου, η Εφημερίδα των Συντακτών αποκάλυψε την περίπτωση 65 ακόμα προσφύγων που κακοποιήθηκαν από αστυνομικούς στην Ορεστιάδα και επαναπροωθήθηκαν παράνομα στην Τουρκία. Όπως κατήγγειλαν οι πρόσφυγες, η παράδοσή τους στις τουρκικές αρχές έγινε στο ποτάμι αφού πρώτα τους χτύπησαν τόσο άσχημα που ένας άντρας έπαθε έμφραγμα. Κλιμάκιο του ΣΥΡΙΖΑ επισκέφτηκε την περασμένη βδομάδα το Κέντρο Κράτησης Μεταναστών Φυλακίου, το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Φυλακίου, τα αστυνομικά τμήματα Ορεστιάδας και Αλεξανδρούπολης, καθώς και τον εισαγγελέα Ορεστιάδας. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν μόλις ολοκληρώθηκε η περιοδεία, η βουλευτής Αφροδίτη Σταμπουλή κατήγγειλε τη βίαιη επαναπροώθηση μεταναστών χωρίς χαρτιά χωρίς να έχουν καταγραφεί, χωρίς να τους έχει παρασχεθεί καμία βοήθεια, χωρίς να τους έχει επιτραπεί να ασκήσουν το νόμιμο δικαίωμά τους να αιτηθούν άσυλο. «Είναι απαράδεκτη αυτή η πρακτική», δήλωσε και υπογράμμισε ότι οι καταγγελίες τεκμηριώνονται με δεδομένα αφού υπάρχουν καταγεγραμμένες κλήσεις των μεταναστών σε ελληνικό έδαφος, καθώς και σε τουρκικό μετά τη βίαιη επαναπροώθησή τους. Ακόμα, τόνισε, ότι η κράτηση των μεταναστών επί μακρόν είναι αυθαίρετη καθώς «οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν υποπέσει σε κανένα αδίκημα και η απέλασή τους είναι παράνομη και αδύνατη». Η δικηγόρος και μέλος του τμήματος ∆ικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, Έφη Τελλή, σημείωσε ότι με την περιοδεία τους θέλουν να κάνουν γνωστό στις αρχές ότι γνωρίζουν τις κα-

ταγγελίες και ότι πρέπει να αποδοθούν ευθύνες. «Ελπίζουμε ότι θα βρεθούν άνθρωποι που θα καταγγείλουν τις παράνομες επαναπροωθήσεις. Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει πρώτα να αποκτήσουν νομιμοποιητικά έγγραφα, αλλιώς θα συλληφθούν και θα απελαθούν». Όπως τόνισε η Έ. Τελλή η 18μηνη κράτηση στους υπηκόους τρίτων χωρών που δεν έχουν χαρτιά εφαρμόζεται κατά κόρον, παρότι ο νόμος την επιτρέπει σε εξαιρετικές περιπτώσεις. «Όμως ο κ. ∆ένδιας από το βήμα της Βουλής έχει δώσει αυτή την εντολή για παραδειγμα-

τισμό όλων όσοι προσπαθήσουν να μπουν παράνομα στη χώρα». Η περιοδεία θα συνεχιστεί το επόμενο διάστημα με στόχο να μιλήσουν και στους κατοίκους της περιοχής προκειμένου να τους ενθαρρύνουν να καταγγείλουν τα όσα είδαν, καθώς ο εισαγγελέας αποφάσισε να κρατήσει την υπόθεση ανοιχτή. Την παραμονή των Χριστουγέννων υπήρξαν και νέες καταγγελίες για εξαφάνιση Σύρων προσφύγων από τη Μυτιλήνη, οι οποίες ακόμα διερευνώνται.

Ανενόχλητος ο αρχηγός της ΕΛΑΣ

Ιωάννα ∆ρόσου

Το ηχητικό ντοκουμέντο με τον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ αντιστράτηγο Νίκο Παπαγιαννόπουλο να προτρέπει τους υφιστάμενούς του να κάνουν το βίο αβίωτο στους συλληφθέντες μετανάστες έκανε το γύρο του διαδικτύου. Όμως, δεν αποτέλεσε πρώτο θέμα στις ελληνικές ειδήσεις ούτε στις αστικές εφημερίδες. Μάλιστα, το υπουργείο ∆ημόσιας Τάξης φαίνεται να αμφισβητεί τη γνησιότητα του ηχητικού αποσπάσματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε σχετική ερώτηση στη Βουλή, η οποία αναμένεται να απαντηθεί από τον αρμόδιο υπουργό με το νέο έτος. Θα πρέπει, όμως, να σημειώσουμε ότι ο κ. ∆ένδιας ακόμα δεν έχει απαντήσει προηγούμενες σχετικές αναφορές όπως αυτή που είχε καταθέσει ο ΣΥΡΙΖΑ τον περασμένο Ιούλιο και κατήγγειλε τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στα κρατητήρια της Αθήνας και του Πειραιά που είχαν διαπιστώσει βουλευτές με επιτόπιες επισκέψεις. Η κυβέρνηση επιλέγει συστηματικά να αγνοεί τις καταγγελίες όχι μόνο του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και επίσημων φορέων όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εθνική Επιτροπή για τα ∆ικαιώματα του Ανθρώπου, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αστυνομικών Υπαλλήλων, ακόμα και τις εκθέσεις των ευρωπαίων Επιτρόπων για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώματα (Ν. Μουίζνιεκς και τ. Χαμάρμπεργκ). Υπενθυμίζουμε δήλωση του κ. Χαμάρμπεργκ κατά την επίσκεψή του στον Έβρο (Εποχή, 13/10/2012), που σημείωνε για την ελληνική κυβέρνηση «ό,τι την ενδιαφέρει είναι να στέλνει μήνυμα στις χώρες προέλευσης ότι οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων δεν είναι καλές, ώστε να μην έρχονται στην Ελλάδα». Και στην περίπτωση του Ν. Παπαγιαννόπουλου επιλέγει να σιωπήσει.

Χριστούγεννα αλληλεγγύης

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Ο Αλέξης Τσίπρας στην Παιδόπολη “Άγιος Ανδρέας”

«Φ

έτος περνάμε ίσως τα πιο δύσκολα Χριστούγεννα των τελευταίων δεκαετιών. Τα Χριστούγεννα είναι γιορτή της ελπίδας, της αγάπης και της αλληλεγγύης. Πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου τις αξίες της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας για να βγούμε από την κρίση». Αυτά δήλωσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας κατά την επίσκεψη του, την παραμονή των Χριστουγέννων, στο Ίδρυμα Παιδόπολη «Άγιος Ανδρέας», στον Άλιμο. «Να μην μείνει κανένας μόνος στην κρίση. Κυρίως όλοι όσοι χρειάζονται την παρουσία μας να έχουν αυτή τη συμβολή για να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε μια διαφορετική κοινωνία. Η κρίση ήταν πρώτα αξιακή και μετά οικονομική» συμπλήρωσε ο Αλέξης Τσίπρας. Η Παιδόπολη «Άγιος Αντρέας» αποτελεί παράρτημα του Ιδρύματος «Μητέρα» και φιλοξενεί 32 παιδιά από 5-12 ετών. Παρά τις σημαντικές ελλείψεις προσωπικού επιτελείται ιδιαίτερα σημαντικό κοινωνικό έργο. «Μοναδικός σκοπός είναι η αποκατάσταση των παιδιών σε προγράμματα αναδοχής και υιοθεσίας αν προκύψουν στην πορεία. Τα παιδιά είναι ταλαιπωρημένα από δύσκολες συνθήκες. Παίρνουμε την επιμέλεια με δικαστικές αποφάσεις για να διαχειριστούμε μετά την αποκατάσταση τους» εξηγεί στην «Εποχή» ο Ανδρέας Κασκανιώτης, κοινωνικός λειτουργός του Ιδρύματος. Ο ίδιος τονίζει ότι ο Άγιος Ανδρέας αποτελεί τη μοναδική πιστοποιημένη δομή αποκατάστασης και φροντίδας των παιδιών η οποία λειτουργεί σε ακμαιότητα. Για να συνεχίσει όμως να προσφέρει τις ιδιαί-

“

Ο Άγιος Ανδρέας αποτελεί τη μοναδική πιστοποιημένη δομή αποκατάστασης και φροντίδας των παιδιών η οποία λειτουργεί σε ακμαιότητα. Για να συνεχίσει όμως να προσφέρει τις ιδιαίτερα σημαντικές και απαιτητικές της υπηρεσίες, η Παιδόπολη χρειάζεται την στήριξη του κράτους.

τερα σημαντικές και απαιτητικές της υπηρεσίες, η Παιδόπολη χρειάζεται την στήριξη του κράτους. «Έχουμε μεγάλη έλλειψη στο προσωπικό. Είναι περίπου δέκα άτομα σε μόνιμο προσωπικό και χρειάζονται πολύ περισσότερα. Είμαι ο μόνος κοινωνικός λειτουργός. Θα έπρεπε να υπάρχουν άλλοι τρεις κοινωνικοί λειτουργοί και δύο ψυχολόγοι. Έχουν λήξει οι συμβάσεις τους από τον Ιούνιο. Αυτό δημιουργεί ένα σωρό προβλήματα.» επισημαίνει ο Ανδρέας Κασκανιώτης. «Υπάρχουν πολλοί εθελοντές αλλά υπάρχουν κομμάτια στα οποία δεν μπορείς να λειτουργείς εθελοντικά. ∆εν γίνεται να υπάρχει εθελοντής γιατρός στο ΕΣΥ ή εθελοντής καθηγητής σε σχολείο» εξηγεί ο ίδιος την αναγκαιότητα ενίσχυσης του προσωπικού. Όσον αφορά τη διαδικασία των αναδοχών επισημαίνει ότι δεν υπάρχει γραφειοκρατία. Ακολουθούνται πολύ προσεκτικές διαδικασίες για την αξιολόγηση των γονιών. «Κάνουμε δυνατή αξιολόγηση όσο μπορούμε. Γίνονται πολλές συνεδρίες και επισκέψεις στο σπίτι. Τα παιδιά και με τη βοήθεια τη δική μας προσαρμόζονται. Το σημαντικό όμως είναι οι γονείς να φέρονται ως γονείς. Τότε το παιδί θα νιώσει ότι είναι παιδί τους.» Κατά την διάρκεια της επίσκεψής του ο Αλ. Τσίπρας τόνισε: «Ήρθαμε σήμερα σε μια δομή η οποία όπως όλες οι δομές φροντίδας έχει παρά πολλά προβλήματα. Είναι στίγμα στον πολιτισμό μας να μην μπορούμε να δώσουμε τα ελάχιστα τα οποία απαιτούνται στα παιδιά που το έχουν ανάγκη αλλά και στους άνεργους, τους άστεγους και τους ανθρώπους χωρίς δικαιώματα. Εκεί όπου το κράτος απουσιάζει οι δομές αλληλεγγύης και η ανθρωπιά του καθενός και της καθεμιάς μπορούν να δώσουν πολλά. Ας ευχηθούμε αυτά να είναι τα τελευταία σκοτεινά και σκούρα Χριστούγεννα για να μπορέσουμε να ξαναχτίσουμε λιθαράκι-λιθαράκι μια καλύτερη προοπτική για τον τόπο». Η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα και των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ Νάντιας Βαλαβάνη, Χαράς Καφαντάρη, Παναγιώτη Κουρουμπλή, Αλέξη Μητρόπουλου και Στάθη Παναγούλη στον «‘’Αγιο Ανδρέα», γέμισε χαρά τα παιδιά που τους υποδέχτηκαν με θέρμη. Ωστόσο δεν αρκούν αυτές οι σημαντικές συμβολικής σημασίας εκδηλώσεις για να λυθούν τα σημαντικά προβλήματα των δομών φροντίδας. Αλέξανδρος Μαυρογένης

“

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Περισσότεροι από τους 2 στους 10 αμείβονται με ποσά που δεν είναι ικανά να τους καλύψουν ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες.

2014: Αγορά εργασίας τέλος Του Νάσου Χατζητσάκου

ια αγορά εργασίας ισοπεδωμένη από τα μνημονιακά μέτρα αφήνει το 2013 πίσω του, με το «success story» που έταζε το Μέγαρο Μαξίμου -και φαίνεται να φαντάζεται μόνο ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας- μοιάζει με ένα άκρως εκνευριστικό, πικρόχολο αστείο για τη συντριπτική πλειονότητα των εναπομεινάντων απασχολουμένων. Ενδεικτικό είναι ότι από το σύνολο των εργαζομένων, περισσότεροι από τους 2 στους 10 αμείβονται με ποσά που δεν είναι ικανά να τους καλύψουν ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες. Την ίδια στιγμή, περίπου το 50% των απασχολουμένων πληρώνονται με καθυστέρηση 3 έως 4 μηνών μ.ο. Μάλιστα, περίπου 230.000 από το σύνολο των μισθωτών εκτιμάται ότι θα «κλείσουν» το τρέχον έτος χωρίς να έχουν ακόμη πάρει το επίδομα αδείας του καλοκαιριού. Συγκεκριμένα, από την ανάλυση των στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) και του συστήματος «Εργάνη» του υπουργείου προκύπτει ότι τουλάχιστον 781.106 μισθωτοί με σχέσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου, στο σύνολο των 3,63 εκατ. απασχολουμένων (με κάθε μορφή) αμείβονται κάθε μήνα με ποσά που κυμαίνονται από περίπου… 200 έως και – στην καλύτερη περίπτωση- 800 ευρώ, καθαρά! Σε ετήσια βάση, οι υποαμειβόμενοι εργαζόμενοι με σχέση μισθωτής απασχόλησης λαμβάνουν από 2.800 μέχρι και 11.200 ευρώ, όταν το όριο της φτώχειας στην Ελλάδα για το 2013 υπολογίζεται ότι κυμαίνεται στις 6.951 ευρώ. Άρα, από τους 781.106 υποαμειβόμενους απασχολουμένους, οι περισσότεροι δεν μπορούν, αν και εργάζονται, πλέον να καλύψουν ούτε τις βασικές, καθημερινές ανάγκες. Σε αυτή την κατηγορία, φυσικά, δεν λαμβάνονται υπόψη χιλιάδες εργαζόμενοι με «μπλοκάκι» οι οποίοι, ως επί το πλείστον, παίρνουν κάθε μήνα περίπου 500 με 600 ευρώ μικτά, δηλαδή από 200… «κάτι» έως και… 300 «κάτι» ευρώ.

Οι μεγάλες «πληγές» της αγοράς εργασίας

Συνολικά, από το σύνολο του 1,37 εκατ. των απασχολουμένων με σχέσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου: 1) 277.532 άτομα εργάζονται με σχέσεις μερικής ή εκ περιτροπής εργασίας (έως και 4 ώρες την ημέρα, θεωρητικά ή λιγότερο από 5 ημέρες την εβδομάδα, αντίστοιχα) και λαμβάνουν, μηνιαίως ποσά της τάξης των

Στη μνήμη

Στη μνήμη της Ντίνας Γεωργίας – Θωμάκου που πέθανε σε ηλικία 45 ετών προσφέρω στην Εποχή 50 ευρώ Θόδωρος Μιχόπουλος

200 έως και 300 ευρώ κατά μέσο όρο, καθαρά. 2) 105.401 άτομα με, θεωρητικά, πλήρη οκτάωρη απασχόληση αμείβονται κάθε μήνα με 501 έως και 600 ευρώ το μήνα, μικτά. 3) 105.523 άτομα με πλήρη απασχόληση δικαιούνται από 601 έως και 700 ευρώ το μήνα, μικτά. 4) 106.271 άτομα πλήρους απασχόλησης δικαιούνται από 701 έως και 800 ευρώ το μήνα, μικτά. 5) 97.690 άτομα παίρνουν από 801 έως και 900 ευρώ το μήνα, μικτά. 6) 88.689 άτομα πλήρους απασχόλησης αμείβονται με ποσά από 901 έως και 1.000 ευρώ το μήνα μικτά, δηλαδή έως και λίγο περισσότερο από 800 ευρώ το μήνα, καθαρά. Αντιθέτως, πάνω από 1.000 ευρώ το μήνα, μικτά, λαμβάνουν οι υπόλοιποι 590.344 από το σύνολο των 1,37 εκατ. μισθωτών. Μάλιστα, περισσότερα από 2.000 ευρώ το μήνα μικτά (ένα ποσό, προ Μνημονίου, λογικό ειδικά για άτομα με περισσότερα από 15 έτη προϋπηρεσία) λαμβάνει μόλις το 10,84% του συνόλου! Αμοιβές πάνω από 3.000 ευρώ το μήνα μικτά, ήδη χαρακτηρίζονται σαν «ρετιρέ»: τέτοιες αμοιβές παίρνει ακόμη μόλις το 3,84% του συνόλου των μισθωτών, δηλαδή κυρίως στελέχη τα οποία αναλαμβάνουν να μειώσουν τους μισθούς των υφισταμένων τους…

Όσοι πληρώνονται χωρίς καθυστέρηση θεωρούνται «τυχεροί»

Οι επιπτώσεις των μνημονιακών μέτρων «γκιλοτίνα» στους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα δεν σταματούν εδώ… Βασικό ζητούμενο για έναν πολίτη που εξακολουθεί να έχει την τύχη να εργάζεται, δεν είναι μόνο το «πόσα παίρνει» αλλά και το… «πότε πληρώνεται». Πιο αναλυτικά, με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας και της ΕΛΣΤΑΤ καθώς και της εικόνας που προκύπτει από την –υπό συνεχή κατάρρευση- ελληνική αγορά εργασίας, περίπου 2 στους 3 από τους 1,37 εκατ. μισθωτούς που έχουν απομείνει (από 1,9 εκατ. μισθωτούς πριν από 3 χρόνια!) παίρνουν με καθυστέρηση 3 έως 4 μηνών μ.ο. το μηνιάτικο. Υπάρχουν δε και περιπτώσεις που η αναμονή ξεπερνά τους… 12 μήνες! Ειδικότερα, από περίπου 690.000 εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα που εδώ και καιρό αμείβονται με έναντι, τουλάχιστον ο ένας στους 3 δεν έχει ακόμη λάβει το επίδομα αδείας και, όπως όλα δείχνουν, πολλοί εξ αυτών δεν θα το πάρουν ποτέ! Στην κατηγορία αυτή υπολογίζεται ότι ανήκουν περίπου 230.000 άτομα, εκ των οποίων δεν πήραν ούτε το δώρο Χριστουγέννων, αλλά δέχθηκαν υπό πίεση να υπογράψουν ότι τους καταβλήθηκε, αφού διαφορετικά οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων στις οποίες απασχολούνται θα πήγαιναν αυτόφωρο και οι ίδιοι, σαν ποινή, θα έβλεπαν την πόρτα της εξόδου από την εργασία τους. •

ΘΕΑΤΡΟ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ ΚΑΙ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΝΙΚΟ ∆ΡΟΣΑΚΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΦΤΙΑΓΜΕΝΕΣ ΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

“

ο θέατρο είναι και πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης παιδιών και εφήβων. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούμε –άλλοτε συνειδητά και με γνώση, άλλοτε ασυνείδητα– πολλές θεατρικές μεθόδους κατά τη διδασκαλία. Μια από τις ωραιότερες εμπειρίες για το μαθητή είναι να πάμε όλοι μαζί –παιδιά και δάσκαλοι– στο θέατρο, αν γίνει σωστά: να διαλέξουμε το έργο, να μιλήσουμε γι’ αυτό, να προετοιμαστούμε ψυχικά και σωματικά, να συγκεντρωθούμε όλοι μαζί και μαζί να φτάσουμε στη θεατρική αίθουσα. Να παρακολουθήσουμε μαζί την παράσταση, μαθαίνοντας τι σημαίνει παρακολουθώ και όχι απλώς βλέπω μια παράσταση, να μάθουμε τους κώδικες συμπεριφοράς και συμμετοχής. Αν μάλιστα ακολουθήσει μια συζήτηση με τους συντελεστές, ακόμα καλύτερα. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, μπορεί να γίνει την επόμενη στο σχολείο. Είναι σημαντικό για τα παιδιά και τους εφήβους να μάθουν να

νιώθουν βαθιά και ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει πάνω στη σκηνή, αλλά και την άσκηση της κριτικής που σημαίνει το δικαίωμα να μη μου αρέσει αυτό που βλέπω. Το θέατρο είναι μια ολοκληρωμένη συλλογική εμπειρία τέχνης. Τα τελευταία χρόνια άρχισε μια αντίστροφη κίνηση: το θέατρο πηγαίνει στο σχολείο. Θίασοι δημιουργούν παραστάσεις με τρόπο ώστε να μπορούν να παρασταθούν σε χώρους σχολείων, ακόμα και δύσκολους χώρους σχολείων. Το Εθνικό υπήρξε από τους πρωτεργάτες με την πολύ καλή «Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. Η κρίση και η ανεργία στο θεατρικό χώρο έσπρωξε πολλούς δημιουργούς που δυσκολεύονται να πληρώσουν ενοίκιο για να έχουν ένα χώρο παρουσίασης της δουλειάς τους να καταφύγουν σε μια τέτοια λύση. Από την άλλη, είναι και μια πρόκληση. Υπάρχουν κι άλλα θετικά, όπως ότι δεν υπάρχει κόστος μετακίνησης για τους μαθητές, το εισιτήριο είναι χαμηλότερο,

η δραστηριότητα συλλογικότερη, το σχολείο ανανοηματοδοτείται και πλουτίζεται. Φυσικά το όλον θέλει προσοχή και εδώ δάσκαλοι και καθηγητές επωμίζονται μια ευθύνη με την επιλογή τους. Ο Νίκος ∆ροσάκης είναι νέος ηλικιακά ηθοποιός και σκηνοθέτης αλλά έχει ήδη ένα πλούσιο βιογραφικό (συμμετοχή σε πολλές παραστάσεις, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ «Οι μικροί άλλοι» για τα παιδιά μετανάστες, συγγραφέας και σκηνοθέτης του «Καθρέπτη», μια αλληγορία πάνω στην ίδια την έννοια του παραμυθιού). Ήθελε να σπουδάσει παιδαγωγικά, ασχολήθηκε με το θέατρο, συνενώνει τις δυο του αγάπες στο παιδικό θέατρο (τον απασχολεί θεωρητικά και καλλιτεχνικά το παραμύθι) και με την ευκαιρία της παράστασης «Βασίλισσα του χιονιού» του Χ.Κ. Άντερσεν, που απευθύνεται στα σχολεία, του ζητήσαμε να μας μιλήσει για το θέμα. •

Απ’ τα υλικά της Commedia του 16ου αιώνα, φτιάχτηκε η σύγχρονη κωμωδία. Απ’ τις ζυμώσεις της κρίσης, κάτι διαφορετικό προκύπτει. Ο τόπος θεατρικής δράσης έχει βέβαια σημασία, αλλά ο τρόπος έχει μεγαλύτερη.

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΝΕΑ

«Ιraq 9 τόποι επιθυμίας» της Χέδερ Ράφο

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΗ

Το θέατρο πάει σχολείο Τι σας έκανε να αποφασίσετε τη δημιουργία μιας παράστασης που θα περιοδεύει σε σχολεία; Η έννοια του θεάτρου αλλάζει, λέγοντας θέατρο, συχνά, δεν εννοούμε το χώρο, αλλά το δρώμενο. Θέατρο γίνεται και στο δρόμο, σε πλατείες, σε φυλακές. Κάποια ανάγκη καλύπτει. Απ’ τα υλικά της Commedia του 16ου αιώνα, φτιάχτηκε η σύγχρονη κωμωδία. Απ‘ τις ζυμώσεις της κρίσης, κάτι διαφορετικό προκύπτει. Ο τόπος θεατρικής δράσης έχει βέβαια σημασία, αλλά ο τρόπος έχει μεγαλύτερη. Το κοινό είναι διαφορετικές ηλικίες, σε όλες το έργο πρέπει να επικοινωνεί άψογα. Το κόστος ενός θεατρικού έργου, δεν είναι εύκολο πια, τόσο στο κοινό, όσο και στους συντελεστές παραγωγής. Αυτά μας ωθούν να περιοδεύουμε στο χώρο του κοινού. Χωρίς να χάνουμε, βέβαια, την επαφή μας με την πηγή. Τι διαφορές έχει από μια παράσταση που προορίζεται για τακτικές παρουσιάσεις σε ένα θέατρο; Τι δυσκολίες σας δημιουργεί; Η διαφορά, να πηγαίνεις στο θέατρο, με το να έρχεται το θέατρο σ’ εσένα είναι αυτή: σα να πίνεις νερό απ’ την πηγή και να στο προσφέρει κάποιος στο ποτήρι. Καθοριστικός είναι βέβαια ο ποιοτικός παράγοντας (η καθαρότητα και των δύο). Όταν το θέατρο πηγαίνει, προσαρμόζεσαι στη συνθήκη που υπάρχει, δεν προ-

σπαθούμε να αλλάξουμε την ενέργεια του χώρου, αλλά να του δώσουμε και μία διαφορετική δυναμική. Αυτό έχει ενδιαφέρον. Αν το δει κάποιος ευέλικτα, δεν έχει ιδιαίτερες δυσκολίες. Η επικοινωνία γίνεται μ’ έναν πολύ άμεσο τρόπο, διαφήμιση είναι η ίδια η δουλειά και η σύσταση της που κυκλοφορεί με μεγάλη ταχύτητα. Το παιδικό θέατρο στην Ελλάδα είχε φτάσει σε καλά επίπεδα –μολονότι υπήρχαν πάντα οι εκμεταλλευτές του είδους. Ποια προβλήματα δημιούργησε η κρίση; Τι γίνεται με τη θεατρική παιδεία παιδιών και εφήβων; Το επίπεδο θεατρικής παιδείας των νέων δείχνει καλό, τα παιδιά εκτιμούν το θέατρο, εντάσσονται, δημιουργούν, υπάρχει μεγάλος αριθμός ομάδων που λειτουργούν αποτελεσματικά. Βέβαια, εκλείπει πολλές φορές το άνοιγμα της τοπικής αυτοδιοίκησης στην κοινωνία. Και η θεσμική κατοχύρωση –η επίσκεψη στο θέατρο δεν μπορεί να είναι προαιρετική, μία φορά το χρόνο. Απαραίτητα είναι τα Μαθηματικά, απαραίτητο και το Θέατρο. Χρειάζεται πιο συχνά. ∆εν εκλείπουν, ευτυχώς, οι πρωτοβουλίες παιδαγωγών που μυούν τα παιδιά στον κόσμο αυτό. Έτσι η κρίση, μέχρι στιγμής, φανερώνει δύο τάσεις: απ’ τη μία κλειδωνόμαστε στο βιοπορισμό κι απ’ την άλλη, γινόμαστε πιο επιλεκτικοί σε ωφέλιμες επιλογές. Το δεύτερο αναγκάζει και τους καλλιτέχνες

Θέατρο VAULT (Μελενίκου 26 , Βοτανικός, τηλ. 213 0356472 και 694 5993870)

εατρική επιτυχία του off-Broadway, το έργο «Ιraq – 9 τόποι επιθυμίας» ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Αποτελεί εξιστόρηση της ζωής εννέα ιρακινών γυναικών, με φόντο τους δύο πολέμους στον Κόλπο ερευνώντας τί σημαίνει να είσαι γυναίκα, σε μια χώρα που επισκιάζεται από το καθεστώς του πολέμου. Η συγγραφέας προσπαθεί να σκιαγραφήσει την πραγματικότητα των ιρακινών γυναικών σήμερα. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μπροντγουέι τον Αύγουστο του 2003 και έπειτα ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο με επιτυχία και βραβεύσεις. Στην Ελλάδα ανεβαίνει σε μετάφραση Πέπης Μοσχοβάκου, σκηνοθεσία Μαρίας Τσαρουχά και ερμηνεύεται από τις ηθοποιούς: ∆ήμητρα Βαμβακάρη, Χριστίνα ∆ενδρινού Στέλλα ∆ρογγίτη, Έφη Μεράβογλου, Χάρις Συμεωνίδου, ∆ήμητρα Σύρου, Έλενα Τυρέα. Παραστάσεις: Κάθε Πέμπτη και Παρασκευή, στις 9.30μ.μ. και κάθε Σάββατο, στις 6.30μ.μ.

να προσφέρουμε ωφέλιμο έργο, ν’ αφήσουμε πίσω τη μιζέρια και την παθητικότητα, να μιλάμε για το «θέατρο στην κρίση», όχι για την «κρίση στο θέατρο». Γιατί διαλέξατε τη «Βασίλισσα του χιονιού» ως θέμα της παράστασής σας; Στο παιδαγωγικό μέρος, απ’ τη «Βασίλισσα του χιονιού» του Άντερσεν αναδύεται η ανάγκη να ξαναδούμε σοβαρά τη διαδρομή ενός παιδιού προς την ενηλικίωση, οι κίνδυνοι που συναντούν τα παιδιά αλλάζουν ολοένα μορφή. Οι ενήλικες, αδυνατούμε πολλές φορές να τους κατανοήσουμε, και να τα θωρακίσουμε έτσι, με τα κατάλληλα αντισώματα. Μέσα απ’ τον κόσμο των παραμυθιών μεταφέρουμε συμβολικές αναπαραστάσεις του σύγχρονου κόσμου, ως ψυχολογικές εγγραφές, σε ζητήματα που θα συναντήσουν. Πώς αντιμετωπίζετε τις τεχνικές δυσκολίες –π.χ. μεταφορά των σκηνικών. Πώς υποδέχεται η σχολική κοινότητα –τα παιδιά ιδίως– το θέατρο στο σχολείο τους; Οι τεχνικές δυσκολίες αντιμετωπίζονται εύκολα. Το κλίμα είναι θετικό, τα παιδιά χαίρονται που φιλοξενούν μια θεατρική παράσταση, συμμετέχουν ενεργά, εμείς παίρνουμε ανάδραση ισχυρή, εξελίσσουμε την τέχνη μας και ο δρόμος είναι μακρύς. •

26 Σ ΠΡΟΤΑ ΚΕ

ΜΟΥΣ

ΙΣ ΣΕ

MOYΣΙΚΗ

δρενιώτη ιάνα Μαλαν Επιµέλεια: Λam@otenet.gr lian

Κρίση στη δισκογραφία αλλά όχι και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Τη χρονιά που πέρασε, παρά το κλείσιμο πολλών δισκοπωλείων και τη διάλυση της ιστορικής δισκογραφικής εταιρείας «Λύρα», αλλά και την υπολειτουργία όλων των άλλων, οι καλλιτέχνες βρίσκουν διεξόδους και ανοίγουν μονοπάτια, είτε σε ξένες εταιρείες είτε σε μικρές ιδιωτικές. Αποτέλεσμα αρκετοί σημαντικοί δίσκοι να έχουν κυκλοφορήσει και να αποτελούν δείγμα πολιτισμού και αντίστασης. Επιλέξαμε κάποιους, κατά τη γνώμη μας, εξαιρετικά σημαντικούς και σας τους προτείνουμε ως δώρο των ημερών.

Ελένη Καραϊνδρου, «Concert in Athens» ECM New Series 2220

τον κατάλογο της δισκογραφίας που κοσμεί, μέσω της γερμανικής ECM του Μάνφρεντ Άιχερ, τις διεθνείς δισκοθήκες προστέθηκε ο δέκατος κατά σειρά δίσκος της Ελένης Καραΐνδρου. Τα κομμάτια του δίσκου «Concert in Athens» προέρχονται από τη ζωντανή ηχογράφηση που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2010 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των συναυλιών της συνθέτριας. Με τους κορυφαίους διεθνείς ερμηνευτές, οι Jan Garbarek: τενόρο σαξόφωνο και Kim Kashkashian: βιόλα, αλλά και οι μόνιμοι συνεργάτες της, οι εξαίρετοι σολίστες: Βαγγέλης Χριστόπουλος: ομποε, Sergiu Nastasa: βιολί, Renato Ripo: βιολοντσέλο, Στέλλα Γαδέδη: φλάουτο, Marie-C cile Boulard: κλαρινέτο, Sonia Pisk: φαγκότο, Βαγγέλης Σκούρας: γαλλικό κόρνο, Σωκράτης Άνθης: τρομπέτα, Maria Bildea: άρπα, Ντίνος Χατζηιορδάνου: ακορντεόν, Άρης ∆ημητριάδης: μαντολίνο. Τους πλαισιώνει η Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Αλέξανδρου Μυράτ.

Κώστας Γρηγορέας, «Soundtracks for ideal movies» Timbro

καταξιωμένος σολίστ αλλά και σπουδαίος δάσκαλος, με μαθητές διακεκριμένους μουσικούς, έρχεται να υπηρετήσει την κιθαριστική τέχνη και ως συνθέτης δημιουργός. Οι μελωδίες του, με τις χρωματικές τους εναλλαγές οδηγούν τη σκέψη του ακροατή σε συσχετισμούς με δικές του, κάποιες «ιδανικές» στιγμές και αυτόματα το άκουσμα γίνεται οικείο. Ιδανικοί και οι: Χάρης Λαμπράκης με το νέι του, ο ∆ιονύσης Βερβιτσιώτης με το βιολί του, ντουέτο με την κιθαρίστα Μπέσσυ ∆ιαγόμα, ο φλαουτίστας Νίκος Κατριτζιδάκις στο διάλογο του με τον κιθαρίστα Παύλο Κανελλάκη, ο σαξοφωνίστας Θεόφιλος Σωτηριάδης με τον κιθαρίστα Άγγελο Μπότση, αλλά και πολύ πολύ ιδανικό το ντουέτο του Κώστα Γρηγορέα με την πιανίστα Έφη Αγραφιώτη στο πιο συλλεκτικό τρακ του δίσκου το «The night», αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι. Με αυτή τη συλλογή ο Κώστας Γρηγορέας χαρίζει στην κιθαριστική εργογραφία έργα αντάξια με εκείνα του διεθνούς ρεπερτορίου και στους ακροατές υπέροχες στιγμές με τον ιδανικό ήχο της κιθάρας.

Απογεύµατα στο φουαγιέ της Λυρικής

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

 IANNIS XENAKIS «Zyia - Six chansons grecques - Psappha – Persephassa», Saphir productions, 2011 / LVC 1168

ε πρώτη παγκόσμια δισκογραφική εμφάνιση τέσσερα έργα ενός «στοχαστή» της μουσικής και από τους πιο πρωτοποριακούς συνθέτες του 20ού αιώνα, του Έλληνα Γιάννη Ξενάκη. Ανάμεσα στα περίπου 130 έργα του περιλαμβάνονται και τα: «Ζυγιά», «Έξι ελληνικά τραγούδια» Ψάφπα» και «Περσέφασσα» στις αυθεντικές τους εκδοχές. Το έργο «Zyia» (Ζυγιά), για μεσόφωνο, φλάουτο και πιάνο, ερμηνεύεται ιδανικά από την Αγγελική Καθαρίου, την Cécile Daroux και τον ∆ημήτρη Βασιλάκη. Η γεμάτη ηχοχρώματα και με αβίαστη εκφραστικότητα φωνή της Αγγελικής Καθαρίου ανοίγει διάπλατα την πόρτα για την κατανόηση του λυρικού Ξενάκη και συγχρόνως μας αιχμαλωτίζει στο μουσικό του σύμπαν. Τα «Έξι ελληνικά τραγούδια» για πιάνο, αποδίδει ο πιανίστας Νίκος Σαμαλτάνος, γνωστός και αυτός για τις υψηλές επιδόσεις του στο σύγχρονο ρεπερτόριο. Τα έργα: «Psappha» (Σαπφώ, στην αιολική διάλεκτο) και «Persephassa» (η κατά τον Αισχύλο Περσεφόνη), έργα για κρουστά που αποδίδει ο Daniel Ciampolini και ολοκληρώνουν ένα μουσικό άκουσμα που αποτελεί λαμπρό στοιχείο του μουσικού μας πολιτισμού.

 ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΣΙΚΙΑΝ «Mosaic»,

GT 1067 P&C 2013, MOTIVO

να μουσικό μωσαικό από έργα σύγχρονων συνθετών της κλασικής κιθάρας που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς και μουσικές παραδόσεις. Οι μελωδικές ψηφίδες αυτού του μωσαϊκού προέρχονται από την Αρμενία, την Περσία, την Ελλάδα, την Μικρά Ασία, το Ισραήλ και τα Βαλκάνια, εδώ, ο ταλαντούχος ερμηνευτής τις αποδίδει, με το ανάλογο ύφος και ευαισθησία, αναδεικνύει τους ιδιαίτερους χρωματισμούς, τονίζει τους διαφορετικούς ρυθμούς και δημιουργεί ένα αρμονικό και ευχάριστο άκουσμα. Αναμφισβήτητα ένας ξεχωριστός δίσκος για τους φίλους της κιθάρας και της καλής μουσικής.

Εθνική Λυρική Σκηνή συνεχίζει τον ιδιαίτερα επιτυχημένο θεσμό των κυριακάτικων συναυλιών στο φουαγιέ με ελεύθερη είσοδο. Το πρόγραμμα των συναυλιών αρθρώνεται σε τρεις θεματικούς κύκλους: Τον κύκλο Όπερας, τον κύκλο Οπερέτας και τον κύκλο φιλοξενούμενου συνθέτη. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια στο ρεπερτόριο της ελληνικής οπερέτας, της ναυαρχίδας του ελληνικού μουσικού θεάτρου, έχουν αρχίσει να επανέρχονται έργα αδίκως ξεχασμένα για δεκαετίες. Η ΕΛΣ προτείνει, υπό μορφή αναλογίου την οπερέτα που άφησε εποχή και που αξίζει να ξαναθυμηθούμε, τη θρυλική «Ριρίκα

Παρασκευάς Καρασούλος,

«Τρεις τελείες» Μικρή Άρκτος

ο 2013 κυκλοφόρησε , από τη «Μικρή Άρκτο», ένα τριπλό βιβλίο-cd με τίτλο «Τρεις τελείες», μια συλλογή με τραγούδια που έχει γράψει ο Παρασκευάς Καρασούλος στο τέταρτο του αιώνα που έχει διαρκέσει η καριέρα του μέχρι σήμερα. «Τρεις τελείες», τρεις κυρίαρχες «δημιουργικές εμμονές» του στιχουργού που λειτούργησαν ως άξονες έμπνευσης και δημιουργίας: ο τόπος, ο χρόνος και το πρόσωπο, αυτές καθόρισαν την επιλογή των τραγουδιών. Με μουσική που έγραψαν οι :Γιώργος Ανδρέου, ∆ήμητρα Γαλάνη, Θέμης Καραμουρατίδης, Στέφανος Κορκολής, Νίκος Κυπουργός, ∆ημήτρης Μαραμής, Θοδωρής Οικονόμου, Nicola Piovani, Μάριος Φραγκούλης και ερμηνεύουν οι: ∆ήμητρα Γαλάνη, Μαρία ∆ημητριάδη, Μάριος Φραγκούλης, Παντελής Θεοχαρίδης. Επίσης συμμετέχουν οι: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Στέφανος Κορκολής, Γιώργος Νταλάρας, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μόρφω Τσαϊρέλη, Τάνια Τσανακλίδου, Ελένη Τσαλιγοπούλου.

∆ημήτρης Μητρόπουλος,

«Ο πρωτοποριακός συνθέτης» Εκδόσεις Θυμέλη, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

το σπάνιο σε ποιότητα υλικό αυτού του ηχογραφήματος συνυπάρχουν δύο μεγάλες οικουμενικές προσωπικότητες του Ελληνισμού, ο Καβάφης και ο Μητρόπουλος. Ο Μητρόπουλος είναι ο πρώτος έλληνας συνθέτης που μελοποίησε Καβάφη. Έχουμε, λοιπόν, τις περίφημες «14 Invenzioni» του 1925 πάνω σε ερωτική ποίηση του Καβάφη για φωνή και πιάνο και μάλιστα την παγκόσμια πρώτη ηχογράφηση στην ολοκληρωμένη της μορφή. Με επαρκή θητεία στο σύγχρονο ρεπερτόριο, η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου προβαίνει σε μια ερμηνεία τολμηρή μιας παρτιτούρας υψηλών απαιτήσεων και προτάσσει τα οικεία ηχοχρώματα της φωνής στις ασυνήθιστες μουσικές μετρικές εναλλαγές του Μητρόπουλου. Με την καταλυτική συμβολή του σπουδαίου πιανίστα Θοδωρή Τζοβανάκη. Σε αυτόν το δίσκο έχουμε επίσης σε παγκόσμια πρώτη ηχογράφηση τα κομμάτια για φωνή και πιάνο «Αφροδίτη Ουρανία» (1924) και ο «Παν» (1924) του ∆ημήτρη Μητρόπουλου, σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού, ενός άλλου μεγάλου ποιητή. Περιλαμβάνονται επίσης η περίφημη «Passacaglia, Intermezzo e Fuga» του 1924 καθώς και το «Κομμάτι» του 1926, αλλά και οι «Τέσσερεις Κυθηραϊκοί Χοροί» της ίδιας χρονιάς για σόλο, πιάνο. Εδώ, ο Θοδωρής Τζοβανάκης επιδίδεται σε ένα ρεσιτάλ ερμηνείας.

μας» (1930) του Στάθη Μάστορα σε λιμπρέτο Γιάννη Πρινέα. Η Ριρίκα μας, παρουσιάζεται με τη συμμετοχή καταξιωμένων μονωδών της ΕΛΣ στους σπαρταριστούς ρόλους και σε μουσική διεύθυνση του Γιώργου Νιάρχου. Το έργο ανήκει στα πιο γοητευτικά έργα ελληνικής οπερέτας με μουσικοθεατρική δύναμη, διακριτική κοινωνική κριτική και σπαρταριστούς χαρακτήρες. Ο συνθέτης του, που εκτελέστηκε στην Κρήτη από τους Γερμανούς κατά τη σφαγή της Βιάννου το 1943, υπήρξε ένας από τους άδικα ξεχασμένους πρωταγωνιστές της δεύτερης γενιάς συνθετών της ελληνικής οπερέτας που πρωταγωνίστησαν στα τέ-

λη της δεκαετίας του 1920 και στη δεκαετία του 1930 στο ελαφρό μουσικό θέατρο, δίπλα στους ήδη καταξιωμένους Θεόφραστο Σακελλαρίδη και Νίκο Χατζηαποστόλου. Στους ρόλους: Ριρίκα Μάρα Θρασυβουλίδου, Ελένη - Βάγια Κωφού, Ευκολία - Αλεξάνδρα Ματθαιουδάκη, Τόλης - Φίλιππος ∆ελλατόλας, Eυάρεστος - Χρήστος Αμβράζης, Παναγιώτης - Παύλος Μαρόπουλος, Μαχαραγιάς - Νίκος Τσαούσης. Την Κυριακή 29 ∆εκεμβρίου, στις 6μ.μ., στο φουαγιέ του Θεάτρο Ολυμπιά (Ακαδημίας 59-61). Είσοδος ελεύθερη. •

1034

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

ΒΙΒΛΙΟ

Παπαδιαμάντης - Καβάφης

τις εορτές των Χριστουγέννων η μνημόνευση του Παπαδιαμάντη αποτελεί παράδοση, ασχέτως αν αυτό μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση αποδοχή της αναχρονιστικής άποψης που τον όριζε κάποτε Άγιο των Γραμμάτων μας. Αν, μάλιστα, η μνημόνευση συνδυάζει τον Παπαδιαμάντη με τον Καβάφη, του οποίου το Έτος, λόγω αργοπορημένου ζήλου, θα επεκταθεί στο Νέον Έτος, καθίσταται και επίκαιρη. Αλλά, σε ένα κειμενάκι του Ex Libris, τι να πρωτομνημονεύσεις; Τα κοινά τους σημεία; Τα σημεία σύμπτωσης, που απρόσμενα παρουσίασαν τα επετειακά τους έτη, 20112013; Ή την απίθανη συνάντησή τους στη γειτονιά, όχι των αγγέλων, αλλά των μπλόγκερ; Τη λύση μας την έδωσε το φθινοπωρινό τεύχος του κυπριακού περιοδικού «Μικροφιλολογικά», με τα κείμενα που τους αφιερώνει. Κάποια, μάλιστα, από τα θέματα, που αυτά εμμέσως αγγίζουν, προσφέρουν την ευκαιρία μίας αναφοράς, έστω και επί τροχάδην, σε δυο κοινωνικά φαινόμενα, διαφορετικής μεν φύσεως, αλλά αμφότερα καθοριστικά για την πολιτιστική φυσιογνωμία του σημερινού Έλληνα. Πρόκειται για την αυξανόμενη σε βάρος της φιλανθρωπίας φιλοζωία, ιδίως την κυνοφιλία, και την ολοένα μεγαλύτερη απομάκρυνση από τους κλασικούς, Έλληνες και Λατίνους.

Περί κυνοφιλίας

Ξεκινούμε από την τόσο διαδεδομένη κυνοφιλία. Τον τελευταίο καιρό, στην Αθήνα, ο ρυθμός εξανθρωπισμού των σκύλων έχει πάρει εντυπωσιακές διαστάσεις. Καθημερινά εμφανίζεται και μία διαφορετική έκφανση αυτής της, από ένα σημείο και πέρα, αφύσικης εξομοίωσης. Πρώτα καταργήθηκαν τα σκυλίσια ονόματα και στη θέση τους εμφανίστηκε ολόκληρο το χριστιανικό και αρχαιοελληνικό φάσμα των ανθρώπινων, μετά προβιβάστηκαν στις ταμπέλες των ιατρείων για μικρά ζώα από κατοικίδια σε συντροφιάς, στη συνέχεια ήρθε ο τρόπος που οι κάτοχοί τους αναφέρονται ή απευθύνονται σε αυτούς. Από πλευράς στοργής και τρυφερότητας, τους συμπεριφέρονται όπως στα παιδιά τους και τους συντρόφους τους. Ζουν με αυτούς, καλύπτοντας τηλεφωνικώς τις επαφές με φίλους και γνωστούς. Στον περίπατο, περιμένουν υπομονετικά μεσοστρατίς ή στο παρτέρι του αλσύλλιου να ολοκληρώσουν την αφόδευσή τους, φορούν τα πλαστικά γάντια που κουβαλούν απαραιτήτως μαζί τους - από την εποχή της δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη, που τα πρόσφερε δωρεάν εντός ειδικών θηκών τοποθετημένων στις εισόδους των δημόσιων κήπων - και μαζεύουν τα περιττώματα χωρίς ίχνος από γκριμάτσα αηδίας. Αν, παραδίπλα, συνάνθρωπος αναζητά τροφή στον κάδο απορριμμάτων αποστρέφουν το βλέμμα μετά βδελυγμίας. Με αυτούς κάνουνε τζόκινγκ ή κάθονται στην καφετέρια. Το διαχωριστικό φράγμα έπεσε ολοσχερώς με τη φραστική εξομοίωση. ∆εν είναι ουδέτερου γένους έχουν όνομα - και πεθαίνουν αντί να ψοφάνε. Οι κυνοτρόφοι στέκονται κέρβεροι στο παραμικρό lapsus linguae, που θίγει την υπόσταση των προσφιλών τους υπάρξεων. Παράδειγμα, ένα περιστατικό από το λογοτεχνικό πεδίο.

Λεξιλογικά

Στο “μικροφιλολογικό” για τον Παπαδιαμάντη, ο Ν. ∆. Τριανταφυλλόπουλος αφηγείται σχετικό πάθημά του. Σε πρόσφατο “γραφτό” του “χρησιμοποίησε τη λέξη κυνέρωτες και στενοχώρησε καλή (του) φίλη, που έχει ιδιαίτερη αδυναμία στα τετράποδα του πρώτου συνθετικού.” ∆εν κατονομάζει την “καλή φίλη”, παρό-

λο που δεν υπάρχει την σήμερον μεγαλύτερη φιλοφρόνηση από το να σε αποκαλέσουν φιλόζωο, πόσω μάλλον κυνόφιλο, αντί για το επαίσχυντο κυνόφοβος, αντίστοιχο του ακόμη αθησαύριστου νεολογισμού ομοφοβικός. Συμπληρώνει πως “αμύνθηκε λέγοντας ότι την έχει χρησιμοποιήσει και ο Παπαδιαμάντης, το αποτέλεσμα όμως ήταν να δεχθεί κι εκείνος την ίδια μομφή.” Πώς είναι ποτέ δυνατόν να αποδίδουμε στα σκυλιά ερωτικές συμπεριφορές ανθρώπων; Αντιστράφηκαν τα πράγματα. Πάλαι ποτέ ήταν οι άνθρωποι που προσβάλλονταν όταν τους εξομοίωναν με τους σκύλους, τώρα είναι οι κυνοτρόφοι που θίγονται, όταν παρομοιάζουν τις ενστικτώδεις πράξεις των “συντρόφων” τους με τις ηδονοθηρευτικές των ανθρώπων. Ο μελετητής, αντί να θυμώσει, απολογείται. Προσπάθησε να εντοπίσει το παπαδιαμαντικό δάνειο σε Liddell-Scott, ∆ημητράκο και Κουμανούδη, αλλά εις μάτην. Οπότε και συμπεραίνει: “Είναι, λοιπόν, πάρα πολύ πιθανό ότι η άσπλαχνη λέξη έχει πλαστεί από τον Παπαδιαμάντη.” Απορούμε πως ένας “ανίατα λεξικομανής” και δη παπαδιαμαντιστής, δεν έχει ακόμη αντιληφθεί ότι τα εν λόγω λεξικά καλύπτουν μέρος μόνο του φάσματος της ελληνικής γλώσσας. Ο τρόπος κατάρτισής τους αδυνατεί να συμπεριλάβει τον λαϊκό λόγο παλαιότερων εποχών, από τα τοπικά ιδιώματα μέχρι τους ελευθεριάζοντες νεολογισμούς. Οπότε καταλήγει στο αξίωμα, “κάθε μη λεξικογραφημένη λέξη είναι το πιθανότερο πλασμένη από τον Παπαδιαμάντη”. Πέραν αυτού, φαίνεται να μη λαμβάνει υπόψη τις πλασμένες από τους λοιπούς λογοτέχνες και παραμυθάδες λέξεις. Και ερχόμαστε στην επίμαχη λέξη, που “η μνήμη του τον παρέκρουε” πως απαντάται στο κείμενο «Οιωνός» του Παπαδιαμάντη, καθώς σε αυτό υπάρχει ο “τολμηρός” παραλληλισμός της συμπεριφοράς ωραίας και πλουσίας κόρης με εκείνης “μεγάλης, λευκής, υπερήφανης σκύλας”. Καλή ώρα, όπως και στην παροιμία, “Αν δεν κουνήσει η σκύλα την ουρά της, ο σκύλος δεν πάει κοντά της”, την οποία αποθησαυρίζει ο Μπαμπινιώτης, αλλά θα πρέπει στην επόμενη έκδοση να την αποσύρει ομού μετά των υπολοίπων που παραβαίνουν κατάφωρα το τρέχον πολιτικώς ορθό απέναντι στη ζωοφιλία. Τελικά, ο Παπαδιαμάντης “την σφήνωσε στο αναφές «Όνειρο στο κύμα»”. Μόνο που δεν “σφήνωσε τη λέξη” αλλά την έκφραση “τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτες”. Παροιμιακή φράση, που ήταν σε ευρεία χρήση παλαιότερα. Όπου το πρώτο συνθετικό του κυνέρωτες δεν αναφέρεται ευθέως στους κύνες, αλλά μέσω των κυνικών φιλοσόφων. Έτσι φθάσαμε στους Έλληνες κλασικούς. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τον Κράτη, μαθητή του ∆ιογένη, που,

καίτοι “άσχημος και κυφός”, τον ηράσθη, χάρις στο λέγειν του, ευγενής κόρη και του ζητούσε επιμόνως γάμο. Αυτό, όμως, σήμαινε παράβαση των φιλοσοφικών του αρχών. Τελικά ενέδωσε, αλλά για να διασκεδάσει τις ενοχές του, αποκαλούσε την παντρειά του κυνογαμία ή και κυνογάμια. Το δάνειο, λοιπόν, από τους Έλληνες θα μπορούσε να είναι τα κυνογάμια, που μετατράπηκαν από τους σεμνότυφους Νεοέλληνες, επί το κοσμιότερο αλλά και λογιότερο, σε κυνέρωτες. Στο κείμενό του, ο Τριανταφυλλόπουλος αναφέρει και άλλες αθησαύριστες λέξεις από το «Παπαδιαμαντικό λεξιλόγιο». ∆ύο προέρχονται από το ίδιο διήγημα. Επίθετα που περιγράφουν το “άντρο, όπου ενίοτε κατήρχετο η Μοσχούλα” ως “κογχυλόστρωτο και νυμφοστόλιστο”. Το πρώτο είναι τύποις μόνο αθησαύριστο, καθώς υπάρχουν τα κογχυλιοκέντητος και βοτσαλόστρωτος. Ενώ, το δεύτερο υπάρχει στου Κουμανούδη. Μία τρίτη λέξη, από «Τα Ρόδιν’ ακρογιάλια», είναι το βαθυγόνατος, με το οποίο ολοκληρώνεται η περιγραφή του Αγάλλου: “ορθός εις την πλώρην της βάρκας, υψηλός, επιβλητικός, βαθυγόνατος”. Ο μελετητής προτείνει να μεταφραστεί “μακρυπόδαρος” κατά τα αποθησαυρισμένα, βαθυγένειος, βαθύκομος ή και βαθύμαλλος. Υπάρχει, όμως, και το αποθησαυρισμένο βαθυκνήμις, “ο φέρων υψηλάς περικνημίδας”, που έρχεται στο νου, δεδομένου ότι την περιγραφή του Αγάλλου ακολουθεί η παρενθετική φράση, “με τα υποδήματα έως άνω σχεδόν εις τους βουβώνας”, παραπλήσια της φράσης, “με τα υποδήματα μέχρι των μηρών”, στο διήγημα «Το σπιτάκι στο λιβάδι». Κατά αντιστοιχία με το βαθυκνήμις, το βαθυγόνατος θα μπορούσε να σημαίνει τον φέροντα υψηλάς περιγονατίδες. Τέλος, ο μελετητής αναφέρει το υπαιθριάζω από το διήγημα «Το κουκούλωμα», γραμμένο πριν το 1907. Αυτό θα μπορούσε να είναι σκωπτικός νεολογισμός του Παπαδιαμάντη, προς διακωμώδηση της πρόσφατης τότε μεταλλαγής της σημασίας του παραθερίζω που ξεκινά από το: θερίζω τα πλευρικά του χωραφιού και καταλήγει στο γνωστό: ξεκαλοκαιριάζω.

Καβαφικά μυστήρια

Τον εξανθρωπισμό των κυνών ακολούθησαν τα έτερα κατοικίδια του άστεως, οι γαλείς. Το τρέχον πολιτικώς ορθό προστατεύει τους κατόχους τους από τα ειρωνικά σχόλια που θα μπορούσαν να επισύρουν οι προς αυτές διαχύσεις. Ποιος θα τολμούσε σήμερα να θυμίσει πως ο Ιουβενάλης υποστήριζε ότι “η πρώτη θέση εν τη καρδία γυναικός ήτις ουδέ τον εραστή, ουδέ τον σύζυγόν της αγαπά, κατέχεται πάντοτε υπό

ζώου”. Κι όμως, ο 23ετής Καβάφης το τολμά σε ένα πρώτο ειρωνικότατο άρθρο του, με τίτλο, «Οι απάνθρωποι φίλοι των ζώων». Αλλά τα τρία “μικροφιλολογικά” εστιάζουν σε άλλες πλευρές του, όπου ένα εμπλέκει τους Λατίνους κλασικούς. Πριν έρθουμε σε αυτό, να σημειώσουμε πως η Λένα Αραμπατζίδου, συγγραφέας ενός από αυτά, αμφισβητεί τη φιλολογική αρτιότητα των “μικροφιλολογικών”, ορίζοντας “τη νανομονάδα” ως “το όριο μεγέθους αρτιότητας ενός άρθρου ή ακόμη ενός σχολίου”, χωρίς να αναφέρει αν ερεύνησε ως εναλλακτικό μέγεθος αυτό της πικομονάδας. ∆υστυχώς, το νανοάρθρο της γύρω από το ενδεχόμενο συγγένειας της καβαφικής ποίησης με την αγγλική, δεν διαφωτίζει περί του νέου τομέα της “νανοφιλολογίας”. Η φήμη, πάντως, από τις γιγαμελέτες και τα νανοάρθρα της καθηγήτριας του Αριστοτελείου έχει εντυπωσιάσει τους Αθηναίους, πριν ακόμη φτάσουν οι 500σέλιδες μελέτες της στο κλεινόν άστυ. Τα άλλα δυο “μικροφιλολογικά” είναι της Μ. Καραμπίνη-Ιατρού, καταγραφέα της Βιβλιοθήκης Καβάφη και συγγραφέα του προ δεκαετίας ομώνυμου βιβλίου. Και τα δύο αναφέρονται στα “μικρά μυστήρια” που προκάλεσε η Βιβλιοθήκη του. Το πρώτο αφορά τον αλληλογράφο Καβάφη. ∆υο συλλογές διηγημάτων και μια μελέτη, με συγγραφέα τον Μ. Βισσάνθη, την παρακίνησαν να ερευνήσει τα βιογραφικά του, καθώς μάλιστα, στη μια συλλογή υπάρχει θερμή αφιέρωση στον Καβάφη. Μια διαδυκτιακή αναζήτηση οδηγεί στο Αρχείο του καθηγητή στο Ώστεν του Τέξας Γ. Γεωργιάδη-Αρνάκη, όπου εντοπίστηκαν τρεις σύντομες ευχαριστήριες επιστολές Καβάφη προς Βισσάνθη της δεκαετίας του 1920. Την παρουσίασή τους συμπληρώνει επίμετρο με στοιχεία για τον Βισσάνθη, ψευδώνυμο του Μιχαήλ Χάτσου, και περιγραφή των τριών τευχών του περιοδικού, «Η Σύγχρονη Σκέψη», που εξέδιδε στο Σικάγο. Το περιοδικό ήταν γνωστό από τη Βιβλιογραφία Καβάφη, αλλά χωρίς αναφορά στον εκδότη. Από αυτές τις τυπικές επιστολές, η μελετήτρια βγάζει το έωλο συμπέρασμα πως “ο Καβάφης δεν είναι μεγάλος αλληλογράφος”. Στη μονοτονική μεταγραφή των επιστολών, ατύχησε ο Γεράσιμος Κολαΐτης, καταλήγοντας από Μέμας σε Μεμάς. Στο δεύτερο “μικροφιλολογικό”, η Καραμπίνη απαντά στο ερώτημά, “τι γύρευε στη βιβλιοθήκη του Καβάφη ένα βιβλίο αρχαιολογικού περιεχομένου, το «Nimes, Arles, Orange, Saint-Remy. Ouvrage orne de 93 gravures (Les villes d’ art celebres)», Paris, 1929, του Roger Peyre”. Σε αυτήν την περίπτωση δεν χρειάστηκε έρευνα. Την απορία την απάντησε η αλληλογραφία Καβάφη-Φόρστερ, που εκδόθηκε πρόσφατα. Το βιβλίο το είχε στείλει ο Φόρστερ. Ο λόγος ήταν η επιγραφή σε μια σαρκοφάγο, που θύμισε στον ίδιο και τον Γάλλο μεταφραστή Charles Mauron ποιήματα του Καβάφη. Ο μεταφραστής της αλληλογραφίας, Peter Jeffreys, παραθέτει σε υποσελίδια σημείωση τη μεταγραφή της λατινικής επιγραφής, όπως δίνεται στο βιβλίο, και τη μετάφρασή της μέσω της γαλλικής του βιβλίου. Ωστόσο, ο Φόρστερ στην επιστολή του παρατηρεί: “δεν νομίζω ότι έχει μεταγραφεί σωστά, και η μετάφραση είναι με βεβαιότητα εσφαλμένη”. Ο μεταφραστής παρακάμπτει την παρατήρηση, χωρίς σχολιασμό. Η Καραμπίνη αναφέρει το περιεχόμενο της επιστολής του Φόρστερ και την εν λόγω παρατήρηση, χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση. Σχολιάζει μόνο ότι η επιγραφή της είχε θυμίσει το ποίημα «Εν τω μηνί Αθύρ» του Καβάφη. Σκέφτηκε πως το εμπνεύστηκε από το βιβλίο, αλλά σκόνταψε στις χρονολογίες. Το ποίημα γράφτηκε το 1917 και το βιβλίο εκδόθηκε το 1929. Λησμόνησε πως ο Καβάφης ζούσε στη χώρα με τις μνημει-

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙ∆Α 28

“

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Στον Εχθρό μου, ο χώρος κλείνει κυριολεκτικά καθώς μπαίνουν πόρτες ασφαλείας και παράθυρα με κάγκελα, για να ακολουθήσει ένα εντοιχισμένο δράμα. Ο χώρος βιώνεται εξίσου σαν ένα σωματικό όριο που χρησιμοποιείται όπως και τα άλλα όρια: όταν κλείνουν οι χώροι, κλείνουν και οι άνθρωποι.

Ο εχθρός μου είναι εντός μου

Ο χώρος ως όριο και πεδίο ατομικής πρακτικής, με αφορμή την ταινία του Γ. Τσεμπερόπουλου Η ταινία του Γ. Τσεμπερόπουλου, «Ο εχθρός μου», αφορά στην ιστορία μιας μικροαστικής οικογένειας στη σύγχρονη Αθήνα, στο σπίτι της οποίας, ένα βράδυ, εισβάλλει μια συμμορία ληστών, η οποία αποτελείται από ημεδαπούς και αλλοδαπούς. Η συμμορία ληστεύει το σπίτι και βιάζει την κόρη της οικογένειας. Ο πατέρας θα βρει το βιαστή, θα τον σκοτώσει αλλά στο τέλος θα σωθεί από τον ή, σωστότερα, «την» υποτιθέμενη «εχθρό» του: τη Ρουμάνα γυναίκα του βιαστή.

τόπος στον οποίο εκτυλίσσεται η δράση είναι η Αθήνα. Πιο συγκεκριμένα, όμως, αφηγηματικά πριμοδοτείται ο ιδιωτικός χώρος της οικίας. Όχι ως ο χώρος δράσης των ηρώων, αλλά ως η έννοια εκείνη που έχει τον πρωτεύοντα ρόλο, αφού είναι ο ιδιωτικός χώρος εκείνος που παραβιάζεται. Όπως και στους Απέναντι

(1981) του ίδιου σκηνοθέτη, όπου, όχι βέβαια με τον ίδιο τρόπο, ο ιδιωτικός χώρος της οικίας είναι ένας εκ των πρωταγωνιστών της αφήγησης, έτσι και εδώ. Όπως φαίνεται, ήδη από τα πρώτα λεπτά της ταινίας, το σπίτι είναι ο χώρος που το βράδυ συναντιέται η οικογένεια. Ο χώρος αυτός, όμως, έχει πλέον μολυνθεί για χάρη του ο πατέρας γίνεται από θύμα θύτης. Ο χώρος αυτός κινδυνεύει εκ νέου, από την παρέα και την οικογένεια του δολοφονημένου βιαστή. Ο βιασμός της κόρης του θα συμβολίσει και το βιασμό του χώρου του. Έτσι, ο χώρος της οικίας από καταφύγιο θα γίνει μαρτύριο. Στο χώρο της οικίας, αλλά αυτή τη φορά αλλού, σε ένα χώρο αμόλυντο και καθαρό, στο χωριό, θα καταφύγει η οικογένεια όταν κινδυνεύει. Η «αποκατάσταση» του χώρου της οικίας θα αποκτήσει, λοιπόν, τον πρωτεύοντα ρόλο στη συνείδηση του πατέρα. Γι’ αυτό και αρχίζει να ξενυχτάει στον καναπέ με ένα παλιό όπλο

που βρήκε στην αποθήκη. Στους Απέναντι, αφού ο πρωταγωνιστής κάνει έρωτα στο σπίτι του με την απέναντι γυναίκα που παρακολουθούσε, ξεκολλάει τα χαρτιά από τα τζάμια για να μπει φως και ο χώρος «ανοίγει». Αντίθετα, στον Εχθρό μου, ο χώρος κλείνει κυριολεκτικά καθώς μπαίνουν πόρτες ασφαλείας και παράθυρα με κάγκελα, για να ακολουθήσει ένα εντοιχισμένο δράμα. Ο χώρος θα χρησιμοποιηθεί με τον τρόπο αυτό αφηγηματικά για να δείξει ότι βιώνεται εξίσου σαν ένα σωματικό όριο που χρησιμοποιείται όπως και τα άλλα όρια1: όταν κλείνουν οι χώροι, κλείνουν και οι άνθρωποι ή, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Στίβεν Κινγκ στη Λάμψη: «inhuman place makes human monsters».

Το κριτικό στοιχείο και η κρίση

Ο χώρος, όμως, στην ταινία του Τσεμπερόπουλου θα παίξει και έναν άλλο πιο αφανή και

Παπαδιαμάντης - Καβάφης

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙ∆Α 27

ώδεις ενεπίγραφες σαρκοφάγους, φτιαγμένες αιώνες πριν από εκείνες της Προβηγκίας. Σχετικά με την επιγραφή, μένει η απορία κατά πόσο είχε δίκιο ο Φόρστερ. Σύμφωνα με πρόσφατη αποκατάσταση της σαρκοφάγου, πράγματι στη μεταγραφή της λατινικής επιγραφής υπάρχουν λάθη, σημαντικότερα στους τρεις πρώτους στίχους. Σε αυτούς, ο επιγραφοποιός στηρίζεται στην άποψη του Βεργίλιου, από το τέταρτο κεφάλαιο των «Γεωργικών», το περί μελισσών, πως αυτές τρέφονται από τα νεκρά σώματα. Η μετάφραση της διορθωμένης μεταγραφής είναι: “Εσύ που γνωρίζεις γράμματα, διάβασε τη συμφορά και μάθε τον οδυρμό μας / Πολλοί αποκαλούν αυτό μια σαρκοφάγο που περιέχει οστά / Αλλά αυτό έχει γίνει κατοικία ανίερων μελισσών...” Κατά τα άλλα, η μελετήτρια σχολιάζει τη σχέση Καβάφη-Έλιοτ, τονίζοντας το πόσο βοήθησε ο Φόρστερ και ότι “η διαφωνία του με τον Έλιοτ είχε δυσμενείς επιπτώσεις στη διάδοση της καβαφικής ποίησης”. Στη βιβλιοπαρουσίαση της Αλληλογραφίας («Η Εποχή», 30.6.2013), δείχναμε πως παρόμοια συμπεράσματα ελάχιστα ευσταθούν. Όπως και να έχει, από τους Κυνικούς και τον Βεργίλιο όλο και απομακρυνόμαστε.

Όπως απομακρυνόμαστε και από την εποχή του Παπαδιαμάντη και του Καβάφη. Ενδεικτικό ένα ακόμη παράδειγμα από τις απορίες της Καραμπίνη: “Ακόμα δεν μπορούμε να βρούμε μια πειστική εξήγηση γιατί χρειαζόταν ο Καβάφης τα βιβλία ενός ξεχασμένου σήμερα θεατρικού συγγραφέα, του Arthur W. Pinero, που πιάνουν ένα ράφι της βιβλιοθήκης.” Μια πρώτη απάντηση έδωσε η Βελγίδα καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Φλώριδας Gonda van Steen, σε ανακοίνωσή της, με τίτλο «Cavafy the dramatist», στο Συμπόσιο, που διοργανώθηκε στο Georgia State University, στις 28-29 Οκτ. Στηριζόμενη σε πέντε ποιήματα “του κανόνα”, αποφάνθηκε ότι η επίδραση του Πινέρο στην καβαφική ποίηση υπήρξε σημαντική. Ίσως έτσι να δικαιολογούνται οι 14 τόμοι Πινέρο της Βιβλιοθήκης του. Να θυμίσουμε, πάντως, ότι ο Πινέρο ξεκίνησε ως ηθοποιός και συγγραφέας στο Λίβερπουλ και το Λονδίνο, την εποχή που εκεί κατοικούσαν ο Καβάφης και η μητέρα του. Της Χαρίκλειας Καβάφη της άρεσε το θέατρο. Γιατί όχι, τα δράματα και οι κωμωδίες του Πινέρο, που φημίζονταν για τις ισχυρές προσωπικότητες των ηρωίδων, με τίτλους όπως «The notorious Mrs Ebbsmith» ή «The Schoolmistress». Μ. Θεοδοσοπούλου

περισσότερο συμβολικό ρόλο. Πρόκειται για την αντιπαράθεση του «έξω» με το «μέσα» στο πεδίο του δημόσιου λόγου και της ατομικής πρακτικής. ∆εν πρόκειται απλά για την αγωνιώδη προσπάθεια του πατέρα να κρύψει το βιασμό της κόρης του, ακόμα και από την αστυνομία, να καταστήσει δηλαδή τα εν οίκω μη εν δήμω, αλλά για κάτι που έχει να κάνει με την ίδια την εσωτερικότητα του χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τη σχέση ανάμεσα σε αυτό που λέγεται δημόσια, σε αυτό που υποστηρίζεται δημόσια ήτοι σε φίλους, σε παρέες, στη δουλειά, κ.ο.κ και σε αυτό που λέει και πράττει κανείς, ιδιωτικά, στον ιδιωτικό του χώρο. Γιατί μπορεί κάποιος να υποστηρίζει δημόσια τα δικαιώματα διάφορων ομάδων και μειονοτήτων, αλλά όταν συναναστραφεί, για διάφορους λόγους, με τις ομάδες αυτές, όταν έρθει πρόσωπο με πρόσωπο βιωματικά με συγκεκριμένες συνθήκες, τα πράγματα, για πολλούς, δεν είναι τόσο απλά, όσο οι λόγοι που εκφέρονται με σχετική ευκολία για προσωπικό εντυπωσιασμό ή δημόσια κατανάλωση. Από την άλλη πλευρά, οι απαντήσεις στα ερωτήματα που ταλανίζουν πολλούς ανθρώπους δεν είναι ούτε αυτές τόσο εύκολες -ποτέ δεν ήταν- πόσο μάλλον όταν αφορούν σε μια κοινωνία σε μόνιμη πια κρίση. Και μια κοινωνία σε κρίση, το μόνο που δεν μπορεί να παράγει, είναι το κριτικό στοιχείο, για να θυμηθούμε και τον Θ. Αντόρνο, σε ένα κείμενό του με το χαρακτηριστικό τίτλο, «Μέσα κι έξω».2 Ίσως, άλλωστε, αυτός να είναι ένας από τους μείζονες λόγους που μια κοινωνία βρίσκεται σε κρίση. Πόσο απέχει το μέσα από το έξω Πηγαίνοντας ακόμα πιο πέρα, νομίζω πως ο ιδεολογικός πυρήνας της ταινίας εστιάζει σε αυτήν ακριβώς την ασυνέπεια και τη δυσαρμονία που χαρακτηρίζει, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Κονδύλη, τη νοοτροπία και τον τρόπο ζωής στη σημερι-

νή μαζική δημοκρατία, όπου ανάμεσα στην υιοθέτηση μιας αξίας από ένα άτομο και στην πρακτική συμπεριφορά του αντίστοιχου ατόμου, δεν δημιουργείται μια δεσμευτική σχέση, δεν απαιτείται δηλαδή μια δεσμευτικότητα στην ιδιωτική σφαίρα.3 Ο προοδευτικός πατέρας, ο παλιός ροκάς, ο ευαίσθητος που φροντίζει τα λουλούδια σαν τα παιδιά του, ο ρομαντικός γεωπόνος, που ακόμα θέλει να βοηθήσει εκεί που τον έχουν ανάγκη, θα μεταμορφωθεί σε εκδικητή δολοφόνο, ανατρέποντας τα πάντα και δείχνοντας ότι τελικά ο «εχθρός μας είναι εντός μας», είναι μέσα μας, όπως άλλωστε και η μοναξιά μας. Καθώς δεν τον περίμενε έξω από την αστυνομία κανείς, ούτε φίλοι ούτε η οικογένειά του θεωρώ πως στην ταινία υπάρχει έμμεση κριτική στο θεσμό της οικογένειας ή, τουλάχιστον, σαφής προβληματισμός γύρω από τη λειτουργία της4- ο ήρωας, που βγαίνοντας από την ανάκριση μοιάζει σαν να μπαίνει σε αυτήν, θα καθίσει στο διάζωμα της Λ. Αλεξάνδρας. Σοκαρισμένος και πολύ μόνος ανάμεσα σε δεκάδες αυτοκίνητα, σε ένα «δρόμο» που καθώς η κάμερα απομακρύνεται φαίνεται η διπλή του κατεύθυνση, συνειδητοποιώντας ότι ίσως να ήταν πάντα έτσι, θυμίζοντάς μας, παράλληλα, τους στίχους του γνωστού τραγουδιού του ∆. Σαββόπουλου. Εδώ, το μέσα και το έξω θα ταυτιστούν. Θεμιστοκλής Ανδριόπουλος, δρ Ε.Μ.Π.

Σημειώσεις

1. Σταύρος Σταυρίδης, «Η συμβολική σχέση με το χώρο», Αθήνα: Κάλβος, 1990, σελ.73. 2. Theodor Adorno, «Minima Moralia», Αθήνα: Εκδοτική Ομάδα, 1984, σελ. 75 3. Παναγιώτης Κονδύλης, Η παρακμή του αστικού πολιτισμού, Αθήνα: Θεμέλιο, 1991, σελ. 264 4. Συνέντευξη του Γ. Τσεμπερόπουλου στην Μαρία Κατσουνάκη, στην εφημερίδα «Καθημερινή», στις 18 Νοεμβρίου 2013.

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

«Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΓΟΥΟΛ ΣΤΡΙΤ»

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η σαπίλα του καπιταλισμού

Επιμέλεια: Στράτος Κερσανίδης

την περίφημη Γουόλ Στριτ της Νέας Υόρκης χτυπά η καρδιά του καπιταλισμού. Εκεί σχεδιάζονται όλα τα «κόλπα» της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ, από τα οποία εξαρτώνται οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Αυτά ως εισαγωγή έστω και απλοϊκή, αλλά απολύτως αληθινή. ∆εν χρειάζονται περισσότερες εξηγήσεις για να περιγραφεί η κατάσταση που βιώνεται καθημερινά ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Άλλωστε υπάρχουν αρμοδιότεροι εμού για κάνουν κάτι τέτοιο και σε άλλο χώρο της «Εποχής». Σίγουρα, όμως, δικαιούται να το κάνει ένας από τους μεγαλύτερους –εάν όχι ο μεγαλύτερος– εν ζωή σκηνοθέτες, ο Μάρτιν Σκορσέζε. Όχι φυσικά ως οικονομολόγος αλλά ως κινηματογραφικός δημιουργός, χρησιμοποιώντας την τέχνη του. Βασισμένος σε αληθινά γεγονότα, «Ο λύκος της Γουόλ Στριτ» (The wolf of Wall Street), η νέα ταινία του Σκορσέζε, αφηγείται μια ιστορία η οποία καταδεικνύει τη σαπίλα του καπιταλισμού και μπαίνει στην καρδιά του πυρήνα που γέννησε την οικονομική κρίση. Η ταινία είναι μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος που έγραψε ο Τζόρνταν Μπέλφορτ και αναφέρεται στην ίδια του τη ζωή. Είναι μια ιστορία οικονομικής διαφθοράς στη Γουόλ Στριτ, στην οποία εμπλέκονται τράπεζες, κερδοσκόποι και μαφία η εμπλοκή στην οποία στοίχησε στον Μπέλφορτ 20μηνη φυλάκιση. Πρωταγωνιστής ενός από τα μεγαλύτερα οικονομικά σκάνδαλα στη Γουόλ Στριτ, καταδικάστηκε για απάτες, ξέπλυμα χρήματος και κατάχρηση από τους πελάτες του ενός ποσού που υπερέβαινε τα 200 εκατ. δολάρια.

Καθεστώς... ελευθερίας

Βέβαια, επειδή ζούμε σε καθεστώς ελευθερίας, ο κομπιναδόρος συγγραφέας του βιβλίου άρα και πρωταγωνιστικός χαρακτήρας της ταινίας, κυκλοφορεί ανάμεσά μας και μάλιστα μέσω της ιστοσελίδας που διαθέτει στο διαδίκτυο, παρέχει επιχειρηματικές συμβουλές, ήτοι συμβουλές κερδοσκοπίας καθότι πάνω απ’ όλα οι δημοκρατικές ελευθερίες… της αγοράς! Κάπως έτσι, λοιπόν, χάρη στη δράση κάποιων Μπέλφορτ οι οποίοι επένδυσαν στις χρηματιστηριακές «φούσκες» αποκομίζοντας τεράστια κέρδη, υπονομεύτηκε η οικονομία και οδηγηθήκαμε στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Τώρα, εάν

το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα χρησιμοποιεί άλλες δικαιολογίες για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, αυτό είναι «άλλου παπά ευαγγέλιο». Γιατί εάν παραδεχτεί από μόνο του τις αντιφάσεις και τη σαπίλα επάνω στην οποία έχει οικοδομηθεί, τότε θα ενοχοποιηθεί ολόκληρο το ιδεολόγημα του νεοφιλελευθερισμού. Και ο καπιταλισμός - καζίνο, ο οποίος μας έχει καθίσει στο σβέρκο, θα πρέπει να παραδεχτεί πως αποτελεί ενά λάθος, κάτι που δεν συμφέρει, όπως είναι φυσικό, την παγκόσμια οικονομική τάξη. Ο Μάρτιν Σκορσέζε, λοιπόν, κάνει εικόνες το βιβλίο του Μπέλφορτ και αυτό σημαίνει πως ο απλός θεατής μπορεί εύκολα να αντιληφθεί που βρίσκονται οι αιτίες της κρίσης και ποιοι είναι οι υπεύθυνοι.

Ο μάστορας Σκορσέζε Στην ταινία παρακολουθούμε μερικές, ίσως σοκαριστικές σκηνές, ακολασίας με ναρκωτικά και σεξ, οι οποίες μάλιστα ενόχλησαν κάποιους στις ΗΠΑ. Μάλιστα μια 75χρονη ηθοποιός, η Χόουπ Χόλιντεϊ, η οποία είδε την ταινία όταν προβλήθηκε για τα μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, έγραψε: «Σήμερα ήταν βασανιστικά στην Ακαδημία, τρεις ώρες βασανιστηρίων, οι ίδιες ανοησίες ξανά και ξανά. Πολλοί από εμάς δεν μείναμε για τη συζήτηση. Την μίσησα». Ο ίδιος ο Σκορσέζε πάντως έχει πει για την ταινία: «∆εν ξέρω αν θα θεωρήσουν όλοι ότι είναι του γούστου τους – δεν νομίζω ότι θα είναι. ∆εν είναι φτιαγ-

μένη για 14χρονα». Πάντως, παρά τις όποιες αντιδράσεις, ο μέγας αμερικανός σκηνοθέτης χτίζει έναν συναρπαστικό κόσμο που τον «απλώνει» σε 180 ολόκληρα λεπτά κινηματογραφικής απόλαυσης. Κι επειδή είναι μάστορας, κατορθώνει να χαλιναγωγήσει το χρόνο έτσι ώστε να μην κουράζει το θεατή αλλά αντίθετα να τον κρατά προσηλωμένο στα όσα συμβαίνουν επί της οθόνης. Και τέλος, το δράμα γίνεται μάθημα οικονομίας, πληροφορία, γνώση. Αυτό είναι το μεγαλείο του σινεμά, κάτι που υπάρχει σε όλες τις ταινίες του Μάρτιν Σκορσέζε, να μιλάει για πολύ σοβαρά χωρίς να απολέσει ούτε στιγμή την απόλαυση που προσφέρει η παρακολούθηση μια κινηματογραφικής ταινίας. Μια πλούσια παραγωγή την οποία ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται χωρίς –πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά– να πέσει θύμα της. Κι αυτό επειδή δεν ελέγχεται από την παραγωγή, αλλά η παραγωγή χρησιμοποιείται από αυτόν. Με αυτόν το συνδυασμό κερδισμένος βγαίνει ο θεατής ο οποίος απολαμβάνει την κινηματογραφική του έξοδο και ταυτόχρονα λαμβάνει και τροφή για σκέψη. Στην πέμπτη κατά σειρά συνεργασία του με το Σκορσέζε, ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο «λάμπει» με την ερμηνεία του. Η παρουσία του είναι πληθωρική, κρατά σχεδόν όλο το βάρος της ταινίας στην πλάτη του και τα καταφέρνει περίφημα, αποδεικνύοντας πως έπαψε προ πολλού να είναι εκείνο το όμορφο και γλυκό αγόρι που ξέραμε, αλλά έχουμε να κάνουμε με έναν ηθοποιό ώριμο και με τεράστιες υποκριτικές ικανότητες. Τελειώνω με τις ευχές μου για ευτυχισμένο και ανατρεπτικό 2014, με υγεία! strakersan@gmail.com, kersanidis.wordpress.com

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Εκτός από το Λύκο της Γουόλ Στριτ, προβάλλονται ακόμη οι παρακάτω τρεις ταινίες:

 «Η κρυφή ζωή του Γουόλτερ Μίτι» ( The secret life of Walter

Mitty)του Μπεν Στίλερ: Ο Γουόλτερ Μίτι είναι διευθυντής σε ένα φωτογραφικό περιοδικό. Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι πως ζει διαρκώς βυθισμένος μέσα στα όνειρά του. Όταν ένα αρνητικό φιλμ χάνεται, ο Γουόλτερ θα αναγκαστεί να μπει σε μια αληθινή περιπέτεια που ξεπερνά ακόμη και τα όνειρά του. Ευχάριστη κωμωδία με τον Μπεν Στίλερ να κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο μαζί με εκείνον του σκηνοθέτη. Η ταινία αποτελεί ριμέικ της ομώνυμης ταινίας του 1947 που είχε σκηνοθετήσει ο Νόρμαν Ζ. ΜακΛέοντ, με πρωταγωνιστή τον Ντάνι Κέι. Οι κακές γλώσσες λένε πως η ταινία του Στίλερ απέχει παρασάγγας από την αντίστοιχη του Μακ Λέοντ, σε βάρος του Στίλερ, βεβαίως, βεβαίως…  «Justin Bieber’s believe» του Τζον Μ. Τσου: Ένα τυχαίο βίντεο στο youtube έγινε η αιτία για να τον ανακαλύψουν. Σήμερα κατατάσσεται, ανάμεσα στους σημαντικότερους, αλλά και πιο επιδραστικούς, καλλιτέχνες των ημερών μας, σαρώνοντας τις πρωτιές διεθνώς και προκαλώντας φρενίτιδα ενθουσιασμού στους εκατομμύρια πιστούς θαυμαστές του. Η ταινία ακολουθεί τον Τζάστιν Μπίμπερ, το νεαρό τραγουδιστή από τον Καναδά, στην παγκόσμια περιοδεία του με τίτλο «Believe». Στιγμιότυπα από τη σκηνική του παρουσία, προσωπικές στιγμές, συνεντεύξεις από άτομα που βρίσκονται κοντά του, συνθέτουν το παζλ αυτού του μουσικού ντοκιμαντέρ. Εντυπωσιακό οπτικό υλικό μιας από τις πιο εκρηκτικές περιοδείες και αποκλειστική πρόσβαση στους θεατές της ταινίας στις πιο ιδιαίτερες στιγμές της προετοιμασίας της. Στην ταινία μπορούμε, επίσης, να δούμε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του Τζάστιν Μπίμπερ, όταν σβήνουν τα φώτα και το μουσικό φαινόμενο μετατρέπεται σε αγόρι της διπλανής πόρτας.  «47 Ronin» του Καρλ Έρικ Ρινς: Μια από τις διαχρονικότερες ιστορίες - θρύλους αυτοθυσίας και εκδίκησης της ια-

«Η κρυφή ζωή του Γουόλτερ Μίτι» πωνικής παράδοσης του 18ου αιώνα, εκείνη των 47 Ronin, των 47, δηλαδή, σαμουράι που στερούνται τον αρχηγό τους. Μία ομάδα εξόριστων Σαμουράι επιδιώκουν να αποκαταστήσουν την τιμή τους και να εκδικηθούν τον προδότη που ευθύνεται για το θάνατο του δασκάλου τους. Ο Κάι είναι ο συμπολεμιστής τους, που θα τον αμφισβητήσουν, ειδικά όταν ερωτευτεί την Μίκα, την κόρη του αφέντη τους. Η ταινία ακολουθεί την αποστολή των Ronin που θα δοκιμάσουν το κουράγιο τους, το θάρρος τους, την ψυχή τους, αλλά και τη μεταξύ τους εμπιστοσύνη σε μια προσπάθεια ανάκτησης της χαμένης τους γης και κατάκτησης της αιωνιότητας. Μια επική περιπέτεια, στην οποία εμπλέκονται και διάφορα υπερφυσικά όντα. Γεμάτη δράση και ένταση, με τον Κιάνου Ριβς στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σινεφίλ

I∆ΕΕΣ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

Όταν η υφαρπαγμένη αξι

“

Για το βιβλίο της Κατερίνα Μάτσα, Ταπείνωση και Ντροπή:

Αυτό που δεσμεύει ηθικά, επιστημονικά και πολιτικά το εγχείρημα της Κατερίνας Μάτσα είναι η δυνατότητα των ανθρώπινων υπάρξεων χωρίς δυνατότητες ύπαρξης. Τα υποκείμενα της αφήγησης δεν είναι στατιστική, δεν είναι ποσοτικό δείγμα. Είναι δρώντα υποκείμενα των οποίων η οδύνη δεν είναι αποστέρηση δράσης, αλλά βιωμένη δυνατότητα επαν-ιδιοποίησης και μεταστοιχείωσης των συνθηκών αδυναμίας. Η κοινωνική οδύνη γίνεται, έτσι, ένα πεδίο εγκαθίδρυσης του θεραπευτικού αλλά και του κοινωνικού δεσμού. Η Κατερίνα Μάτσα, επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Απεξάρτησης Τοξικομανών ΨΝΑ – 18 Άνω και εκδότρια του περιοδικού Τετράδια Ψυχιατρικής, μας προσφέρει το πέμπτο βιβλίο της από τις εκδόσεις Άγρα, μετά από τα: Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές: Το αίνιγμα της τοξικομανίας (2002), Η περίπτωση Ευρυδίκη: Κλινική της τοξικομανίας (2006), Ψυχοθεραπεία και τέχνη στην απεξάρτηση (2008), Το αδύνατο πένθος και η κρύπτη: Ο τοξικομανής και ο θάνατος (2012). Το βιβλίο Ταπείνωση και Ντροπή: Γυναίκες τοξικομανείς είναι ένα ακόμη γενναίο βιβλίο: ένα βιβλίο για την ταπείνωση, τη ντροπή και την αξιοπρέπεια, όπως βιώνονται από γυναίκες τοξικομανείς στις συνθήκες της κρίσης.

Tης Αθηνάς Αθανασίου

κείνο που διακυβεύεται σε τούτη την κρίση, μαζί με την εκποίηση των δημόσιων αγαθών και των δημοκρατικών αξιών, είναι η βίαιη ρύθμιση του νοήματος, του βιώματος, της επιθυμίας, της προσδοκίας και κάθε πτυχής της κοινωνικής υποκειμενικότητας. Στο επίκεντρο αυτής της ρυθμιστικής βίας βρίσκεται η παραγωγή, διαχείριση και οριοθέτηση της τρωτότητας. Αυτή η διαδικασία φυσικοποίησης της κρίσης με όρους κλινικής έκτακτης ανάγκης, που στις μέρες μας ασκείται με όρους υγειονομικής περιχαράκωσης, αγγίζει κατεξοχήν το αξιακό ερώτημα της πολιτικής: ποιος/α ανήκει, υπό ποιους όρους και με τι κόστος, ποιων οι φωνές ακούγονται και ποιων όχι, ποιες ζωές «μετράνε» και ποιες απλώς μετριούνται. Το τι είδους κριτικές επιστημολογίες παραλείπονται ή αποκλείονται από τη «μεγάλη αφήγηση» της κρίσης συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με αγωνιώδη ερωτήματα όπως: Πάνω σε ποιες αποσιωπήσεις οικοδομείται το κυρίαρχο αφήγημα της κρίσης; Και τι είναι αυτό που επιτρέπει και ορίζει την αποσιώπηση σε συνθήκες κρίσης; Αλλά και πώς ο αποσιωπημένος πόνος διεκδικεί δημόσιο λόγο; Πώς η διεκδίκηση μιας υφαρπαγμένης αξιοπρέπειας δύναται να αλλάξει τους όρους αυτής της κοινωνικής μηχανικής;

Η αθέατη κοινωνική αδικία της ντροπής και της ταπείνωσης

Αν, λοιπόν, το σημερινό καθεστώς της κρίσης είναι ταυτόχρονα και ρύθμιση του πώς να ζούμε και να ενσαρκώνουμε την κρίση, πώς να συμμορφωνόμαστε στις νόρμες της, το βι-

βλίο της Κατερίνας Μάτσα συνιστά γνωσιοθεωρητική ρήξη με αυτό το καθεστώς αυταρχισμού και ωμότητας. Αλλάζει το πώς στεκόμαστε μέσα στην κρίση, και παίρνει θέση από την οποία στέκεται κριτικά –και μας καλεί να στεκόμαστε κριτικά- απέναντι στην κρίση. Η θέση που παίρνει είναι με τους τσακισμένους και ταπεινωμένους. Με αυτούς που χάνουν τη δουλειά τους, που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας, που εξαρτώνται από τη φιλανθρωπία, που υφίστανται τη βία της φτώχειας και των ναζιστικών ταγμάτων εφόδου, που διαπομπεύονται δημόσια ως οροθετικές που απειλούν να μολύνουν τους «ανυποψίαστους» οικογενειάρχες (όπως με τη δίωξη των 27 γυναικών την άνοιξη του 2012 με βάση την υγειονομική διάταξη Λοβέρδου), που προπηλακίζονται από τα σώματα ασφαλείας για να «βελτιωθεί η εικόνα της πόλης» (όπως με το πογκρόμ εναντίον των τρανς γυναικών στη Θεσσαλονίκη). Η θέση της, τέλος και κυρίως, είναι στο πλευρό εκείνων που καταφεύγουν στις ουσίες, και ειδικότερα στο πλευρό των θεραπευομένων του 18 ΑΝΩ. Η θέση της είναι με εκείνους που βρίσκονται σε μια κατάσταση αμφίβολης επιβίωσης ή εν δυνάμει θανάτωσης, όχι τυχαία αλλά από συγκεκριμένες συνθήκες κοινωνικού θανάτου. Με όλους αυτούς που η οδύνη τους παραμένει αθέατη και δεν αναγνωρίζεται καν ως βία ή αδικία. Αυτή είναι άλλωστε η υπέρτατη μορφή αδικίας και κοινωνικής οδύνης: στη βία της αδικίας προστίθεται και η υφαρπαγή της δυνατότητας για επίκληση αυτής της βίας εκ μέρους των υπεξούσιων υποκειμένων. Στην υφαρπαγή των μέσων διαβίωσης προστίθεται και η υφαρπαγή της γλώσσας, η καταπάτηση της αξιοπρέπειας και η κατάσχεση του ίδιου του δικαιώματος στην αντίσταση. Εκεί έγκειται ά-

λλωστε το πραγματικά οδυνηρό βίωμα των εξουσιαστικών σχέσεων: στο ότι η εξουσία αποικίζει τον χώρο της διαμαρτυρίας μετατρέποντας την εξέγερση σε αυτοκαταστροφή. Απέναντι σ’ αυτή τη διττή α-δυνατότητα παίρνει θέση το βιβλίο αυτό και δίνει λόγο στις θεραπευτικές διαστάσεις της αντίστασης, της μετουσίωσης της ντροπής σε αυτοπροσδιορισμό και διεκδίκηση αξιοπρέπειας. Η τρέχουσα κρίση που υποφέρουμε (άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο και άλλοι καθόλου) παράγει απεγνωσμένους και ταπεινωμένους ανθρώπους, αλλά και ταυτόχρονα φυσικοποιεί αυτή την κοινωνική αδικία, αποκρύπτει τους όρους επιμερισμού της κοινωνικής οδύνης. Η απόδοση ατομικής ευθύνης αποβλέπει στη νομιμοποίηση της σκληρής λιτότητας και των σκληρών κοινωνικών ανισοτήτων. Η νεοφιλελεύθερη λογική, διά των συντελεστών και διαχειριστών της, λέει επιτακτικά στα υποκείμενά της: σώσε τον εαυτό σου, αν δεν τα καταφέρεις, φταις εσύ, δεν αξίζεις τίποτα, σου αξίζει αυτό που παθαίνεις. Η περιφρόνηση και η ταπείνωση είναι η φυσική απόρροια της δικής σου ατομικής αδυναμίας και αποτυχίας, της δικής σου μη-ανταποδοτικής και μη-ανταγωνιστικής ατομικότητας. Στην Ελλάδα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η απογύμνωση της πολιτικής από κάθε δημοκρατικό νόημα και λόγο ασκείται κατεξοχήν ως απογύμνωση των καταπιεσμένων υποκειμένων από την ηθικοπολιτική τους υποκειμενικότητα. Το καθεστώς της κρίσης στιγματίζει, αποξενώνει, συνθλίβει, πληγώνει τον αυτοσεβασμό, στερεί την αξιοπρέπεια και τη γλώσσα, υπάγει τους ευάλωτους ανθρώπους όχι μόνο στην ωμότητα της εξαθλίωσης και της ατομικής ευθύνης και σωτηρίας, αλλά και στη βαναυσότητα της απαξίωσης και αυτο-απαξίωσης.

Κοινωνική απογύμνωση και μαρτυρίες αντίστασης

Αυτή η κοινωνική απογύμνωση έχει το κανονιστικό σχήμα της ντροπής, μιας ντροπής που συνιστά κοινωνικό συναίσθημα αλλά και ταυτόχρονα ένα από τα πιο εξατομικευτικά, αποξενωτικά συναισθήματα. Ρι-

ζώνει στις πιο μύχιες πτυχές του αισθήματος του εαυτού, αλλά περνάει μέσα από το δικαστήριο του άλλου, εκτίθεται στο αμείλικτο κοινωνικό βλέμμα και εγγράφεται στις κυρίαρχες κοινωνικές και ηθικές νόρμες. Έτσι, ακροβατώντας στο μεταίχμιο μεταξύ ατομικού και συλλογικού, ψυχικού και κοινωνικού, αποτελεί βουβή διαμαρτυρία για την οδύνη που προκλήθηκε και δεν αναγνωρίστηκε, για τον κοινωνικό θάνατο που δεν ήταν δυνατό ή δεν επιτράπηκε να πενθηθεί. Η ντροπή γίνεται πεδίο κυριαρχικής εξουσίας αλλά και ασφυκτική συνθήκη αυτο-καθυπόταξης. «Η ντροπή δεν είναι τίποτε λιγότερο από το θεμελιακό συναίσθημα του να είσαι υποκείμενο», γράφει ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν στο βιβλίο του Απομεινάρια του Άουσβιτς. Ωστόσο, αν και η ντροπή αναφέρεται στην απογυμνωμένη οντολογία του υποκειμένου, του κάθε υποκειμένου, είναι και ένα πεδίο ιεραρχικής διαβάθμισης της υποκειμενικότητας: κάποια υποκείμενα από μας γίνονται/γινόμαστε περισσότερο ευάλωτα στην καταλυτική επίδραση της ντροπής. Η νεοφιλελεύθερη κοινοτοπία που καθιστά κάποιες φωνές ανήκουστες, κάποιες ζωές αόρατες και κάποιους θανάτους βολικούς, παράγει μιασματικούς παρίες, απόβλητους και μη-υποκείμενα των οποίων η «φυσική» θέση είναι η ντροπή και η ταπείνωση: μια κοινωνική οδύνη που παραμένει χωρίς αναγνώριση και χωρίς σεβασμό, χωρίς λόγο και χωρίς λογοδοσία, δηλαδή χωρίς αμοιβαιότητα. Μια και η ταπείνωση στοχεύει στην εκμηδένιση της υποκειμενικότητας και την παράλυση της αυτενέργειας και της κριτικής επιθυμίας, γίνεται εργαλείο καταστολής και κοινωνικού ελέγχου. «Η ντροπή είναι παντού και μας βλέπει», λέει η Κυβέλη (σ. 54). Σ’ αυτές τις συνθήκες κοινωνικής ερήμωσης και απογύμνωσης, η αξιοπρέπεια αναδύεται ως πολιτική και ποιητική της αντίστασης ενάντια στην ακραία βία της ταπείνωσης. Στην περίπτωση όλων όσων οδηγούνται στο θάνατο από τη δομική βία της παραμέλησης ή της στοχοποίησης, ο αγώνας για επιβίωση και αξιοπρέπεια είναι πολιτική πράξη. Έτσι, η απογύμνωση δεν αποτελεί διόλου μια α-πολιτική κατάσταση, αλλά συνθήκη της εξεγερμένης υποκειμενι-

I∆ΕΕΣ

Η ΕΠΟΧΗ 29 ∆εκεμβρίου 2013

“

οπρέπεια διεκδικεί δημόσιο λόγο Γυναίκες τοξικομανείς (Άγρα 2013).

Η νεοφιλελεύθερη κοινοτοπία που καθιστά κάποιες φωνές ανήκουστες, κάποιες ζωές αόρατες και κάποιους θανάτους βολικούς, παράγει μιασματικούς παρίες, απόβλητους και μη-υποκείμενα των οποίων η “φυσική” θέση είναι η ντροπή και η ταπείνωση: μια κοινωνική οδύνη που παραμένει χωρίς αναγνώριση και χωρίς σεβασμό, χωρίς λόγο και χωρίς λογοδοσία, δηλαδή χωρίς αμοιβαιότητα. κότητας. Η ίδια η ντροπή αποτελεί τη μαρτυρία του αγώνα του υποκειμένου να κρατήσει την υποκειμενικότητά του, να κρατηθεί από την υποκειμενικότητά του, αντιστεκόμενο στη μετατροπή του σε αδρανές και πειθήνιο αντικείμενο τραυματισμού και απαξίωσης. Το εγχείρημα της Κατερίνας Μάτσα εμπνέεται και ζωογονείται από αυτή τη μαρτυρία αντίστασης: εμπνέεται, δηλαδή, από τον αγώνα να μαρτυρηθεί, να μετατραπεί σε δημόσιο και κοινωνικό λόγο, αυτό το «μη λεκτό», το άρρητο, το ανείπωτο ή το ακατανόμαστο. Το βιβλίο δίνει το λόγο σ’ αυτή τη σκοτεινή και ανυπόφορη πλευρά της γλώσσας, που είναι το τραυματικό βίωμα και η ματαιωμένη συμβολοποίησή του. Σε μια στιγμή εντατικοποίησης της κοινωνικής οδύνης, που το σύστημα δημόσιας υγείας συρρικνώνεται και οι θεραπευτικές δομές απεξάρτησης βρίσκονται στο όριο της επιβίωσης, τούτο το βιβλίο εκκινεί από τα κοινωνικά ερείπια της κρίσης και καταδύεται στην κρύπτη του ψυχισμού και στα συντρίμμια της μνήμης, εκεί που φωλιάζουν εσωτερικευμένα τα βιώματα του τραυματισμού και οι διαδρομές της ντροπής, αυτά που μας κάνουν να υποφέρουμε κι όμως προτιμάμε να πεθάνουμε παρά να μιλήσουμε γι’ αυτά, όπως λέει ο Λακάν αλλά και ο Μπορίς Συρουλνίκ (Boris

Cyrulnik, Mourir de dire: La honte). Αυτά τα μυστικά, οι σιωπές, οι ενοχές και τα ανεπιτέλεστα πένθη σφραγίζουν την ιστορία των υποκειμένων επανοργανώνοντας τον ψυχισμό τους στη βάση μιας βουβής μαρτυρίας και μιας ανομολόγητης, ματαιωμένης αφήγησης. Τα τραυματισμένα υποκείμενα μπορούν, μπορούμε, ταυτόχρονα να είμαστε και να μην είμαστε εκεί: στο έλεος της τάξης του λόγου και ταυτόχρονα εγκλωβισμένοι/ες στην ανελέητη βία της αποσιώπησης. Σ’ αυτό το διάκενο ακροβατούν και οι ιστορίες ζωής των εξαρτημένων γυναικών που βρίσκονται στα προγράμματα απεξάρτησης του 18 ΑΝΩ, θέτοντας εκ νέου, ξανά και ξανά, τα αμείλικτα ερωτήματα: Πώς ομολογούμε ή πώς μαρτυρούμε τη ντροπή μας, πώς μοιραζόμαστε έναν ανείπωτο πόνο, πώς αφηνόμαστε στον άλλον και στην άλλη, πώς ξαναθέτουμε τον εαυτό μας στην ισότιμη διάθεση των άλλων; Πώς αναπλάθεται ο κόσμος εν όψει της απώλειας του εαυτού και του κόσμου; Και πώς το έργο του πένθους βρίσκει τη θέση του στην επαν-οργάνωση του κόσμου;

Η ντροπή ως «γυναικείο» κοινωνικό συναίσθημα

Το βιβλίο επικεντρώνει ιδιαίτερα στις

Θεραπευτική συμμαχία και η δυνατότητα αλλαγής των συνθηκών αδυναμίας

Αυτό που δεσμεύει ηθικά, επιστημονικά και πολιτικά το εγχείρημα της Κατερίνας Μάτσα είναι η δυνατότητα των ανθρώπινων υπάρξεων χωρίς δυνατότητες ύπαρξης. Επικαλείται τις αφηγήσεις των γυναικών με αναλυτική τόλμη και ενσυναίσθηση, «όχι σαν το ληστή που κλέβει τη φωνή του άλλου, αλλά σαν κάποια που βάζει τον εαυτό της ενέχυρο στα λόγια κάποιου άλλου», όπως γράφει η ανθρωπολόγος Veena Das. Τα υποκείμενα της αφήγησης δεν είναι στατιστική, δεν είναι ποσοτικό δείγμα. Είναι δρώντα υποκείμενα των οποίων η οδύνη δεν είναι αποστέρηση δράσης, αλλά βιωμένη δυνατότητα επαν-ιδιοποίησης και μεταστοιχείωσης των συνθηκών αδυναμίας. Η κοινωνική οδύνη γίνεται, έτσι, ένα πεδίο εγκαθίδρυσης του θεραπευτικού αλλά και του κοινωνικού δεσμού. Όπως γράφει στο εξαιρετικό του επίμετρο ο Σάββας Μιχαήλ: «Ο κοινωνικός δεσμός πλέκεται εκ νέου. Ένας πραγματικά ανθρώπινος δεσμός κι όχι μια απάνθρωπη δέσμη, το τυραννικό fascio των φασιστών» (σ. 152). Η Κατερίνα Μάτσα, μαζί με τις θεραπευόμενες συνομιλήτριές της, συνάπτοντας μια ισχυρή θεραπευτική συμμαχία μαζί τους, εισέρχεται στη ζώνη της ντροπής και της ταπείνωσης ξαναγράφοντας τη σχέση ανάμεσα στον πόνο και τη γλώσσα. Έτσι, μέσα από αυτό το μοίρασμα της συγκίνησης, παίρνουμε μια ιδέα, μια πολύτιμη ιδέα, για το πώς μπορεί να αλλάξει ο κόσμος εν όψει της απώλειας και της κοινωνικής οδύνης.

πτυχές της ντροπής που διαπερνά καταλυτικά τη ζωή τοξικομανών γυναικών. Αγγίζει, δηλαδή, τους τρόπους με τους οποίους το φύλο γίνεται ένας επί πλέον παράγοντας κατατρεγμού, σε μια εποχή που η “κρίση” λειτουργεί στερεωτικά και σταθεροποιητικά των έμφυλων διακρίσεων, κοινωνικών στερεοτύπων και σχέσεων εξουσίας. Όπως έδειξε ο ηθικός πανικός για τα μολυσματικά, γυναικεία «ξένα σώματα» που «μολύνουν την ελληνική οικογένεια», το καθεστώς της νεοφιλελεύθερης κρίσης γίνεται πρόσφορο έδαφος για την ανάδυση έμφυλων βιοπολιτικών καθεστώτων, αλλά και για την περαιτέρω εδραί-

ωση των εμπεδωμένων στην ελληνική κοινωνία διακρίσεων και ιεραρχιών που αφορούν το φύλο. Η Ελευθερία λέει: «Πρέπει να καταλάβω ότι το να είσαι θηλυκό δεν είναι κάτι κακό. ∆εν σημαίνει ότι είναι αδυναμία» (σ. 32). Και με τα λόγια της Κυβέλης: «[Η ντροπή] είναι βαρύ μάτι και μάλλον γυναικείο. Θέλω να του πω να μην κοιτάει τόσο έντονα και να ξεκουραστεί, γιατί είναι κουρασμένο και έχει γίνει κόκκινο» (σ. 55). Η Αθηνά Αθανασίου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς