20
∆ΙΕΘΝΗ
Προς την ανεξαρτησία της Καταλονίας;
Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015
“
Οι εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου στην Καταλονία και η πρόταση του Podemos Οι καταλανικές εκλογές αποτελούν στην ουσία ένα σημείο κλειδί για να κατανοήσουμε τι θα συμβεί στις προσεχείς ισπανικές εκλογές. Μια νίκη των δυνάμεων υπέρ της ανεξαρτησίας στη Βαρκελώνη, θα οδηγούσε σε περαιτέρω όξυνση των εντάσεων με τη Μαδρίτη.
Του Στίβεν Φόρτι*
Τ
ην 27η Σεπτεμβρίου η Καταλονία ψηφίζει. Θα είναι το δεύτερο εκλογικό ραντεβού για την Ισπανία κατά τη διάρκεια του 2015, μετά από τις αυτοδιοικητικές εκλογές της 24ης Μαΐου και πριν από τις γενικές βουλευτικές εκλογές της 20ής ∆εκεμβρίου. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σύνθετη εκλογική αναμέτρηση, που τα καταλανικά κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας παρουσιάζουν ως εκλογές «παμψηφίας». Ως ένα πραγματικό δημοψήφισμα, δηλαδή, για την ανεξαρτησία της περιφέρειας. Ενώ φαινομενικά το ζήτημα επιλύθηκε με το σύνταγμα του 1978 και τη δημιουργία του Estado de las Autonom as, καρπό της μετάβασης από τη δικτατορία του Φράνκο στη δημοκρατία, το «καταλανικό» επέστρεψε σε πρώτο πλάνο με τη μεταρρύθμιση του Καταστατικού Χάρτη Αυτονομίας της Καταλονίας το 2005-2006. Η απόφαση του ισπανικού Συνταγματικού ∆ικαστηρίου, το οποίο τον Ιούλιο του 2010 έκρινε ως αντισυνταγματικά ορισμένα άρθρα του νέου καταστατικού χάρτη, δημιούργησε το ξέσπασμα των αισθημάτων ανεξαρτησίας, που μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν εντελώς μειοψηφικά στην καταλανική κοινωνία.
Κομματικές συμμαχίες υπό τη σκιά της ανεξαρτησίας
Οι εντάσεις οξύνθηκαν σημαντικά από το 2012, λόγω της οικονομικής κρίσης που έπληξε σκληρά ολόκληρη την Ισπανία και λόγω των εκ νέου συγκεντρωτικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν από την κυβέρνηση του Ραχόι. Η κορύφωση επήλθε την 9η Νοεμβρίου 2014 με την πραγματοποίηση ενός μη δεσμευτικού δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Καταλονίας (απαγορευμένο από την ισπανική κυβέρνηση και από το Συνταγματικό ∆ικαστήριο), όπου το 36,6% των ψηφοφόρων είπε ναι στην ανεξαρτησία, αποδεικνύοντας τόσο τη δύναμη όσο και τα όρια όσων απεδίωκαν την απόσχιση. Την τελευταία χρονιά, εκτός των άλλων, το καταλανικό πολιτικό πανόραμα άλλαξε σημαντικά. Τον Ιούλιο η Converg ncia i Uni (CiU), η δεξιά συμ-
παράταξη που κυβέρνησε την Καταλονία τα 28 από τα τελευταία 35 χρόνια με μια αποσχιστική γραμμή, διασπάστηκε. Η Converg ncia Democr tica de Catalunya (CDC), το νεοφιλελεύθερο κόμμα του σημερινού κυβερνήτη Αρτούρ Μας, δημιούργησε το «Μαζί για το ναι», δηλαδή το ναι στην ανεξαρτησία. Είναι ένα είδος μεγάλου συνασπισμού στον οποίο μπήκαν και η Esquerra Republicana de Catalunya (ERC), κεντροαριστερό κόμμα και οι δύο σχηματισμοί που οργάνωσαν τις μεγάλες διαδηλώσεις των Diadas τα τελευταία τρία χρόνια, η Assemblea Nacional Catalana (ANC) και η Omnium Cultural (OC). Το «Μαζί για το ναι» είναι ένα μεγάλο pot-pourri που έχει ως μοναδικό κοινό προγραμματικό σημείο την ανεξαρτησία της Καταλονίας, που εμφανίζεται ως πανάκεια για όλα τα προβλήματα. Σε περίπτωση νίκης, δηλώνει ότι θα ξεκινήσει τη διαδικασία της απόσχισης που θα ολοκληρωθεί σε 18 μήνες, κατά τη διάρκεια της οποίας θα γίνει επεξεργασία του νέου καταλανικού συντάγματος. Ο μοναδικός σχηματισμός που αποφάσισε να μείνει έξω από το μεγάλο συνασπισμό είναι η Candidatura d’Unitat Popular (CUP), κόμμα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς υπέρ της ανεξαρτησίας.
Καθοριστική η στάση της αριστεράς
Η μεταβλητότητα της ψήφου είναι τεράστια σε αυτές τις εβδομάδες, λαμβάνοντας υπόψη και τη μεταμόρφωση του καταλανικού πολιτικού πανοράματος. Σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσίευσε το «El Peridico de Catalunya», το «Μαζί για το ναι» θα είναι το πρώτο κόμμα με 62 βουλευτές και θα χρειαστεί την CUP, που φαίνεται να παίρνει 7 (αυτή τη στιγμή έχει 3), για να σχηματίσει κυβέρνηση (η απόλυτη πλειοψηφία είναι 68 βουλευτές σε μια Βουλή 135 βουλευτών). Μια συμμαχία που μοιάζει αφύσικη – εφόσον στο συνασπισμό βρίσκονται οι υπεύθυνοι για τις πολιτικές λιτότητας, για τις ιδιωτικοποιήσεις και τις περικοπές του κοινωνικού κράτους που εφαρμόστηκαν την τελευταία πενταετία – αλλά δεν είναι και εντελώς απίθανη. Αν συμβεί αυτό, για άλλη μια
φορά μέσα στην αριστερά το έθνος θα υπερνικήσει την τάξη. ∆ημοσκόπηση του «Centre d’Estudis d’Opini » κατέγραψε ότι οι Καταλανοί που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας έχουν πέσει από το 50% του φθινοπώρου του 2012, στο 37,6% τον Ιούνιο του 2015. Αντίστοιχα, αυτοί που προτιμούν τη διατήρηση του σημερινού καθεστώτος και είναι υπέρ μιας ομοσπονδιακής μεταρρύθμισης του συντάγματος μειώθηκαν από το 29,3 στο 24%.
Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση
Το μεγάλο αίνιγμα είναι το «Catalunya S Que Es Pot» (Καταλονία Ναι Μπορούμε). Η υποψηφιότητα συνεργασίας της αριστεράς αποτελείται από το Podemos, την Iniciativa per Catalunya Verds-Esquerra Unida i Alternativa (ICV-EUiA) και από το Equo. Ο σχηματισμός έχει ως υποψήφιο τον Λουίς Ραμπέλ, έναν ιστορικό ακτιβιστή που προέρχεται από τις γραμμές του αντιφρανκισμού, και αντιπροσωπεύει την προσπάθεια να προταθεί εκ νέου η επιτυχημένη συνταγή της Barcelona en Com που τον Μάιο κατέκτησε το δήμο της Βαρκελώνης και σήμερα διοικείται από την Άντα Κολάου. Με διαφορετικές ευαισθησίες στο εσωτερικό του, το «Καταλονία Ναι Μπορούμε», στο οποίο οι δημοσκοπήσεις δίνουν 16 βουλευτές, δεν είναι υπέρ της ανεξαρτησίας, αλλά υπέρ του δικαιώματος να αποφασίσουν οι Καταλανοί μέσα από ένα δημοψήφισμα συμφωνημένο με το ισπανικό κράτος. Ένα δημοψήφισμα που φαίνεται να θέλει το 80% των Καταλανών. Το αποτέλεσμα του ενωτικού ψηφοδελτίου που υποστηρίζεται από το Podemos στην Καταλονία δεν θα είναι σημαντικό μόνο για τις δυναμικές εκεί, πράγμα αναμφίβολο, αλλά αντιπροσωπεύει ένα τεστ - κλειδί για το κόμμα του Πάμπλο Ιγκλέσιας. Μέσω αυτού μπορεί να γίνει κατανοητό αν η στρατηγική που επέλεξε το Podemos (τακτικές συμμαχίες με τους αριστερούς σχηματισμούς που υπάρχουν στις διάφορες περιφέρειες) μπορεί να είναι νικηφόρα για τις γενικές βουλευτικές εκλογές του ∆εκεμβρίου. Επίσης, για το αν το σχέδιο του Ιγκλέσιας για μια «νέα μετάβαση» – όπως έγινε το 1978 μετά-
βαση στη δημοκρατία – είναι εφικτό. Ένα σχέδιο, το οποίο, όπως εξήγησε πρόσφατα ο Ιγκλέσιας, βασίζεται στην «προώθηση μιας νέας συνθήκης κοινωνικής και τοπικής συμβίωσης που θα πρέπει να διαρθρωθεί μέσα από μια συντακτική διαδικασία (…) καρπό μιας μεγάλης κοινωνικής συζήτησης που θα επιτρέψει στους πολίτες, και όχι στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, να είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές».
∆ημοψήφισμα - κλειδί
Οι καταλανικές εκλογές αποτελούν στην ουσία ένα σημείο κλειδί για να κατανοήσουμε τι θα συμβεί στις προσεχείς ισπανικές εκλογές. Μια νίκη των δυνάμεων υπέρ της ανεξαρτησίας στη Βαρκελώνη, θα οδηγούσε σε περαιτέρω όξυνση των εντάσεων με τη Μαδρίτη. Αυτό θα ευνοούσε το PP του Μαριάνο Ραχόι, ο οποίος στην προεκλογική εκστρατεία του ∆εκεμβρίου, θα παρίστανε τον υπερασπιστή της ενότητας του ισπανικού έθνους. Βοηθούμενος και από τα καλά οικονομικά δεδομένα, οι προβλέψεις για το 2015 μιλάνε για ένα ΑΕΠ στο +2,8%, θα κατόρθωνε να αποφύγει μια εκλογική ήττα που πριν από λίγους μήνες φαινόταν βέβαιη. Για το Podemos, το οποίο τις τελευταίες μέρες προσέγγισε την Ενωμένη Αριστερά (IU) και πέτυχε τη στήριξη του Τομά Πικετί για την επεξεργασία του οικονομικού προγράμματος, η μοναδική δυνατότητα να πετύχει καλά αποτελέσματα τόσο στην Καταλονία όσο και στην Ισπανία είναι να καταφέρει να μετατοπίσει την πολιτική αντιπαράθεση από τα εθνικά ζητήματα στα κοινωνικά. Η «νέα μετάβαση» που προτείνει ο Πάμπλο Ιγκλέσιας θα μπορούσε να δώσει μια λύση στο σύνθετο ισπανικό εθνικό ζήτημα, αποδυναμώνοντας τη σύγκρουση μεταξύ των εθνικών και τοπικών ιδιαιτεροτήτων που αλληλοτροφοδοτούνται και επαναφέροντας το κοινωνικό ζήτημα στο κέντρο της αντιπαράθεσης.
*Ερευνητής στο Istituto de Història Contemporanea – Universidade Nova de Lisboa
Μετάφραση Τόνια Τσίτσοβιτς