26
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Η ΕΠΟΧΗ 4 Οκτωβρίου 2015
Την περασμένη Κυριακή η «Αυγή» δημοσίευσε μια χορταστική συνέντευξη του νέου υπουργού Πολιτισμού, Αριστείδη Μπαλτά, στην εκλεκτή πολιτιστική συντάκτρια της εφημερίδας, Πόλυ Κρημνιώτη. Ωραία συνέντευξη με δύσκολες ερωτήσεις. Και ακόμα δυσκολότερες απαντήσεις. Μολονότι η πλατωνική αντίληψη περί του άρχοντος φιλοσόφου έχει καταρριφθεί ήδη από την εποχή που διατυπώθηκε, ωστόσο είναι θετικό που στο τιμόνι του υπουργείου Πολιτισμού βρίσκεται ένας άνθρωπος των γραμμάτων.
Ο πολιτισμός ως συνθήκη ζωής ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΗ
Μερικές σκέψεις πάνω στην πρώτη συνέντευξη του υπουργού Πολιτισμού
Ε
πειδή ο «Θεατής» είναι εκπαιδευτικός -αλλά όχι μόνο γι’ αυτό- δεν υπήρξε ενάντιος στη συγχώνευση των υπουργείων Πολιτισμού και Παιδείας. ∆εν αντιλαμβανόμαστε με ακρίβεια πού τελειώνουν οι αρμοδιότητες του ενός και πού αρχίζουν του άλλου υπουργείου τα έργα. Ο πολιτισμός όμως είναι το αποπαίδι της πολιτικής –στις τελευταίες εκλογές κανείς δεν καταδέχτηκε να ασχοληθεί μαζί του, μηδέ του ΣΥΡΙΖΑ εξαιρουμένου που περηφανεύεται πως συγκεντρώνει στους κόλπους του μεγάλο αριθμό των καλύτερων καλλιτεχνών και διανοουμένων της χώρας. Άλλωστε βασική μήτρα του χώρου είναι το παλιό ΚΚΕ εσ. που είχε προνομιακές σχέσεις με τη σκέψη και την τέχνη, αλλά αυτή τη μήτρα υπάρχει μια διάχυτη επιθυμία για να την ξεχάσουμε μάλλον. Ως αποπαίδι, λοιπόν, χρειάζεται την αυτονομία που του δίνει το ξεχωριστό υπουργείο, τουλάχιστον στα οικονομικά. Ως εκ των ακαδημαϊκών ιδιοτήτων του, ο Α. Μπαλτάς γνωρίζει τη σημασία του αντικειμένου που θα διαχειριστεί. Ως αριστερός θεωρούμε ότι γνωρίζει επίσης πόσο αναγκαία είναι η διάχυση του πολιτισμού σε στρώματα του λαού υποσιτιζόμενα πολιτιστικά, που αγνοούν ακόμα και την ύπαρξη τομέων του πολιτισμού αυτονοήτως γνωστών μόνο στα υψηλά στρώματα ή σε όσους είχαμε την τύχη να κολυμπήσουμε από νωρίς στα νερά τους, μέχρι που μας έγιναν απαραίτητοι. Αναφέρομαι στην πρόταση για την εβδομάδα πολιτισμού στα σχολεία με κυλιόμενες δραστηριότητες. Ευγενική σκέψη, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα στις υποβαθμισμένες γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά ή στις δύσκολες επαρχίες του Βορρά, όπου οι δάσκαλοι αγωνιζόμαστε να
“
Μια προσωπική απορία πολλών χρόνων, γιατί ο αθλητής μαθητής με καλές επιδόσεις στο άθλημά του έχει βαθμολογικό μπόνους για την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια, ενώ δεν το έχει ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης μαθητής;
μάθουμε στα παιδιά να βλέπουν, χωρίς να δυσανασχετούν και να βαριούνται, μια ολόκληρη ταινία 90-100 λεπτών. Πολύ περισσότερο να διαβάσουν έστω ένα βιβλίο κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Τέτοιες εβδομάδες -και ας θυμηθούμε ότι ως ΣΥΡΙΖΑ αντιδράσαμε στις προτάσεις για τη «λευκή εβδομάδα» της Ν∆πολύ γρήγορα αποχυμώνονται, γίνονται βαρετή παράδοση και δίνουν σε διάφορους ιδιώτες λαμπρόν πεδίον δράσης με στόχο το κέρδος. Μοιάζουν με τις επετειακές μέρες -μια μέρα το χρόνο θυμόμαστε ένα πρόβλημα για να υπάρχει το άλλοθι να το ξεχνάμε τον υπόλοιπο.
Στοιχεία ταξικά
∆εν ξέρω ποια παιδιά έχει κατά νου ο Α. Μπαλτάς, όταν λέει ότι σε μια μέρα θα μάθουν για το χορό και την όπερα. Τα περιβάλλοντα πολιτιστικής υστέρησης θέλουν πολύ, πάρα πολύ, χρόνο μέχρι να γίνει συνείδηση στα παιδιά η αναγκαιότητα μορφών τέχνης που στα περιβάλλοντά τους ανήκουν στον χώρο της χλεύης, πίσω από την οποία κρύβονται στοιχεία ταξικά και φόβος1. Ο πολιτισμός πρέπει να είναι διαρκώς παρών στα σχολεία, όπως το είπε και ο ίδιος, ως «συνθήκη ζωής». Όμως τα καλλιτεχνικά μαθήματα, ιδιαίτερα στο λύκειο, είναι υποβαθμισμένα έως ανύπαρκτα, η λογοτεχνία συρρικνώνεται σιγά-σιγά και μέρος αυτής που έχει μείνει μετατρέπεται σε κοινωνιολογία, ενώ το απαραίτητο και σοβαρότερο εργαλείο για τη δημιουργία νέων αναγνωστών, οι σχολικές βιβλιοθήκες, τείνουν να γίνουν άγνωστη λέξη στο εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης, μια προσωπική απορία πολλών χρόνων, γιατί ο αθλητής μαθητής με καλές επιδόσεις στο άθλημά του έχει βαθμολογικό μπόνους για την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια, ενώ δεν το έχει ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης μαθητής;
Ιδρύματα Πολιτισμού
Ένα δεύτερο πολύ σημαντικό θέμα αφορά τα διάφορα Ιδρύματα Πολιτισμού που ιδρύουν κατά κόρον επιχειρηματικοί οργανισμοί (Νιάρχου, ∆ασκαλόπουλου κ.ά.) περί των οποίων ο νέος υπουργός απαντά μάλλον αμήχανα, στα όρια της «δημιουργικής ασάφειας». Σε ερώτηση που αφορούσε τις εκκρεμότητες του υπουργείου, Μέγαρο Μουσικής, μεταστέγαση της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Φα-
ληρικό ∆έλτα από το Ίδρυμα Νιάρχου, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Οργανισμός του Υπουργείου, βρίσκει την ευκαιρία να υπονοήσει ότι τα Ιδρύματα βάλλονται από μια, ας την ονομάσουμε, ιδιαζόντως αρνητική κριτική: «Είναι κρίμα είτε να δημιουργείται η εικόνα ότι η τάδε υποδομή κάνει μόνο εκείνο, και δη με τις τάδε μορφές «ιδιοτέλειας», η δείνα κάνει κάτι άλλο ή ότι φιλοξενούν μόνο ειδικά πράγματα. Όλο αυτό το πλέγμα υποδομών, θεσμών και πρωτοβουλιών πρέπει να μπει σε μια έλλογη διαδικασία που θα επιτρέπει, την πολυπλοκότητα της πολιτισμικής έκφρασης να λειτουργήσει δημιουργικά για όλους. Και για τους ίδιους τους φορείς της πολιτισμικής έκφρασης, αλλά, κυρίως, για τον ελληνικό λαό», είπε. Φυσικά είναι καλοδεχούμενη η ιδιωτική πρωτοβουλία στον πολιτισμό και βέβαια δεν λέει κανείς όχι στις χορηγίες, αλλά με τη θεματική συγκέντρωση τομέων του πολιτισμού στα χέρια συγκεκριμένων Ιδρυμάτων, που κάνουν μεν καλή δουλειά και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, κανείς επίσης δεν μπορεί να μην σκεφτεί ότι σιγά-σιγά οι τομείς αυτοί του πολιτισμού μπορεί να ελέγχονται σε
μεγάλο βαθμό από τέτοια κέντρα. Ειδικά για το Ίδρυμα Νιάρχου και την Εθνική βιβλιοθήκη ο σε θέση αξιωματικής αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ τμήμα Πολιτισμού, τομέας βιβλίουείχε αφιερώσει μεγάλο μέρος μιας ημερίδας στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και τότε είχαν εκφραστεί μεγάλες επιφυλάξεις και αμφισβητήσεις, μολονότι δεν πέρασαν τελικά στο Πρόγραμμα Πολιτισμού, όπου δεν υπάρχει σχεδόν αναφορά στα Ιδρύματα. Ο υπουργός έχει πολλή δουλειά μπροστά του. Του ευχόμαστε καλή δύναμη, να βρει τα απαραίτητα κονδύλια για να στηρίξει τον πολιτισμό και άξιους συνεργάτες για να σχεδιάσουν την πολιτιστική πολιτική της χώρας. Απαιτητικά, ανυποχώρητα. Με τόλμη και φαντασία. Ελπίζουμε. Σημείωση 1. Πολύ καλή μελέτη του θέματος, επικεντρωμένη στο μπαλέτο, από την Λητώ Τσίτσου στη διατριβή της με τίτλο «A Historical and Relational Study of Ballet and Contemporary Dance in Greece and the UK», Γλασκώβη, 2011.
Μια ωραία πρωτοβουλία του ΚΘΒΕ
Μαρώ Τριανταφύλλου
Ο
ι κρατικές σκηνές τον τελευταίο καιρό απασχολούν περισσότερο ως αρένα αντιπαλοτήτων παρά με το καλλιτεχνικό τους έργο: η σύγκρουση Σ. Χατζάκη με τον πρώην υπoυργό Πολιτισμού, Ν. Ξυδάκη, η κόντρα του Σ. Λιβαθηνού με το ∆Σ του Εθνικού Θεάτρου, τα δελτία Τύπου για τη διεύθυνση Γ. Βούρου και το κόστος της. Ας πούμε σήμερα και κάτι καλό κι ας δώσουμε ένα εύγε στο ΚΘΒΕ για μια ευγενική κι όμορφη πρωτοβουλία: «Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική οργάνωση ΑΡΣΙΣ βρέθηκε στην Ειδομένη. Ο ηθοποιός Γιώργος Κολοβός, η αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια Μαρία Τσιμά και η δραματολόγος Κωνσταντίνα Ματζίρη έφτιαξαν κούκλες μαζί με τα παιδιά και τα βοήθησαν να περάσουν λίγες χαρούμενες στιγμές πριν διαβούν τα σύνορα», έλεγε το λιτό δελτίο Τύπου που έστειλε το ΚΘΒΕ για την πρωτοβουλία του. Εμάς μας άρεσε ιδιαίτερα ο επίλογος του δελτίου: « Απελπισμένοι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τη βία και τον πόλεμο. Είμαστε μαζί τους». Όπως πρέπει να είναι οι καλλιτέχνες. Μπράβο, παιδιά! Μ.Τ.