ΘΕΩΡΙΑ
Μετανάστες ή πρόσφυγες: Το υποκριτικό δίλημμα της Ευρώπης Η ΕΠΟΧΗ 13 Σεπτεμβρίου 2015
Όμως οι πολιτικές της επαναπροώθησης, που σήμερα εκπροσωπούνται από τον Όρμπαν, αλλά και από πολλές άλλες δυνάμεις όχι μόνο δεξιές, πολιτικές που σχεδιάζονται, απλά με λιγότερο προφανή τρόπο, από πολλές κυβερνήσεις, ανατράπηκαν και ηττήθηκαν, έστω και για λίγες μέρες, από την εξαιρετική κινητοποίηση ενός ευρωπαϊκού λαού αλληλέγγυου με τους πρόσφυγες που πορεύονταν στον αυτοκινητόδρομο για τη Βιέννη ή στους αυστριακούς και γερμανικούς σταθμούς.
Ένα με τους πρόσφυγες
με το να πετάνε η μια στην άλλη τη μπάλα των ποσοστώσεων των προσφύγων, και υποδαυλίζει στο εσωτερικό τους τη σύγκρουση από την οποία τροφοδοτείται η ξενοφοβία. Μα η Ένωση δεν θα έχει μια κοινή πολιτική για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες επειδή υιοθέτησε εδώ και χρόνια πολιτικές που αρνούνται την αποδοχή — σπίτι, δουλειά, εισόδημα και ασφάλεια — σε ένα αυξανόμενο ποσοστό των πολιτών της. Αν η νεανική ανεργία είναι στο 20%, και σε μερικές χώρες 50%, αρνείται την ιθαγένεια σε μια ολόκληρη γενιά. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι δύσκολο να προωθηθεί μια πολιτική ένταξης εκατοντάδων χιλιάδων ή εκατομμυρίων μεταναστών, όσων μπορεί να περιμένει κανείς τόσο ανοίγοντας τις πόρτες, όσο στοχεύοντας σε αναποτελεσματικές και ανηλεείς επαναπροωθήσεις. Η σύγκρουση μεταξύ ευρωπαίων πολιτών και προσφύγων που δυναμώνει την ξενοφοβική δεξιά, αλλά στην οποία οι κυβερνήσεις δεν ξέρουν να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις και καταλήγουν να γίνονται υποχείριά της, δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι προϊόν των περικοπών της δημόσιας δαπάνης και της περιστολής των δικαιωμάτων, των εισοδημάτων και της ασφάλειας των εργαζομένων. ∆εν είναι δυνατό να αλλάξουν οι πολιτικές της μετανάστευσης χωρίς να αλλάξουν οι πολιτικές του προϋπολογισμού.
Κρύβουν το πρόβλημα
Όμως, η πραγματική αιτία της διάλυσης της Ένωσης είναι άλλη: Για χρόνια οι κυβερνήσεις της παρακολούθησαν αδιάφορες, ή συμμετείχαν σε σφαγές και πολέμους στα σύνορα της Ευρώπης, σαν να μην τις αφορούσε, επειδή ασχολούνταν με το να επιδιώκουν πολιτικές προϋπολογισμού όλο και περισσότερο χωρίς πνοή, χωρίς προοπτικές, χωρίς μέλλον. Για χρόνια, με εξαίρεση τις εμπορικές συμφωνίες για να προμηθευτούν πετρέλαιο ή αέριο, καμία πολιτική ευρωπαϊκή δύναμη δεν επινόησε ένα λογικό σχέδιο για τις σχέσεις με την περιοχή της Μέσης Ανατολής της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής, που περιπλέκονταν με κρίσεις και πολέμους που δεν μπορούσαν παρά να καταλήξουν στη διάλυση των αντίστοιχων κοινωνικών συνόλων. Η ροή των μεταναστών σε αναζήτηση επιβίωσης σε ευρωπαϊκό έδαφος είναι η πρώτη — αλλά όχι η μοναδική — συνέπεια αυτής της
τσιγκούνικης και ανόητης πολιτικής. Όμως, κάθε μέρα που περνά, γίνεται δυσκολότερο να σβήσουμε τις πυρκαγιές. Είναι ευκολότερο να τις υποδαυλίσουμε: Η Γαλλία και το Ενωμένο Βασίλειο σκέφτονται ήδη να συμπράξουν στον πόλεμο στη Συρία, σαν να μην ήταν αυτοί που έκαναν να ξεσπάσει ο πόλεμος της Λιβύης, όπου δημιούργησαν ένα χάος για το οποίο κανείς δεν μπορεί πλέον να βρει λύση. Είναι εντελώς εξωπραγματικό να είναι οι ηγέτες της Ένωσης και οι κυβερνήσεις της αυτοί που θα πρέπει να επιλύσουν το πρόβλημα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που αναζητούν την επιβίωση. Θα ήθελαν να επαναπροωθήσουν τους περισσότερους, αλλά δεν μπορούν: Είναι υπερβολικά υψηλό το αντίτιμο σε βάσανα και ζωές, που ήδη αναγκάζουν τα θύματά τους να πληρώσουν, για να μπορέσουν να αναλάβουν την ευθύνη. Έτσι προσπαθούν να κρύψουν το πρόβλημα πίσω από την ψεύτικη διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών: Λες και ένα κορίτσι που έχει ξεφύγει από τις συμμορίες της Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία είναι διαφορετικό από έναν Σύρο που δραπετεύει από της βόμβες του Isis, ή του Ασάντ, ή του Ερντογάν, ή των ΗΠΑ.
Ενός λαού που εδώ και μερικές μέρες μπήκε στο προσκήνιο κι έγινε ένα με τους πρόσφυγες. Ο Πάπας Φραγκίσκος ένωσε μαζί τους τη φωνή του, όμως αυτοί παραμένουν οι πρωταγωνιστές. Πλάι σ’ αυτές τις διαδηλώσεις που τρύπησαν την οθόνη υπάρχουν χιλιάδες εθελοντές που προσπαθούν, χωρίς να κάνουν διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, να ανακουφίσουν τον πόνο ενός τεράστιου πλήθους που έχει απορριφθεί ή εγκαταλειφθεί στη μοίρα του: Στο Καλέ, στα Βεντιμίλια, στην Κω, στη Λαμπεντούζα, στη Σουμπότικα, στο Μιλάνο και σε άλλους χίλιους τόπους στους οποίους τα μέσα ενημέρωσης δεν αφιέρωσαν το ένα δέκατο του χώρου που παραχωρούν κάθε μέρα στις αθλιότητες του Σαλβίνι. Λαϊκοί και χριστιανοί, δεξιοί (υπάρχουν και τέτοιοι) και αριστεροί, νέοι και ηλικιωμένοι, εργαζόμενοι και άνεργοι (χωρίς φόβο μήπως τους πάρουν μια δουλειά που δεν υπάρχει πια για κανένα), τσιγγάνοι που δραπετεύουν από τις διώξεις του Όρμπαν και μουσουλμάνοι ήδη εγκατεστημένοι στην Ευρώπη οικοδόμησαν με την κινητοποίησή τους τις βάσεις μιας νέας ευρωπαϊκής ιθαγένειας που συμπεριλαμβάνει, χωρίς δια-
31
μεσολαβήσεις, εκείνους τους πρόσφυγες που πορεύονται πίσω από τη σημαία της Ευρώπης. Έναν ενιαίο λαό που έχει συνειδητοποιήσει ότι η στοργική υποδοχή εκείνων που δραπετεύουν από τους πολέμους και από την πείνα είναι αναγκαία συνθήκη για την πολιτισμένη συμβίωση στις κοινότητες και στις περιοχές στις οποίες ζουν και ότι η κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης δεν μπορεί να μην εξαρτάται από τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής ιθαγένειας για όλους αυτούς που συμμερίζονται την επιδίωξή της.
Η νέα διακήρυξη του Βεντοτένε
Μέσα σ’ αυτό το κράμα μπορούν να δημιουργηθούν και οι προϋποθέσεις για ανάκτηση της ειρήνης και της δημοκρατίας στις χώρες από τις οποίες δραπέτευσαν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες: Με κοινές οργανώσεις που να εντοπίζουν τους όρους για την ειρήνευσή τους και τα προγράμματα για την ανοικοδόμησή τους, που θα κατακτούν το δικαίωμα να καθίσουν στο τραπέζι των διπλωματικών διαπραγματεύσεων και που θα είναι σημείο αναφοράς για τις κοινότητες των χωρών προέλευσής τους. Στην κίνηση με την οποία χιλιάδες εθελοντές βοήθησαν τους πρόσφυγες να διασχίσουν την Ουγγαρία υπάρχει, χωρίς να υπάρχουν ακόμη τα λόγια για να ειπωθεί, η νέα διακήρυξη του Βεντοτένε μιας Ευρώπης που πρέπει να οικοδομηθεί από την αρχή.
* Ο Γκ. Βιάλε ήταν από τα ηγετικά στελέχη του ’68 στην εργατούπολη του Τορίνο και ηγετικό στέλεχος της «Λότα Κοντίνουα». Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο «Μανιφέστο» στις 8/9/2015.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς