Parnassia 2015 ond

Parnassia Ledenblad Natuurpunt Kampenhout Oktober – November - December 2015

foto: Ward Van Laer

Parnassia is het driemaandelijks contactblad van Natuurpunt Kampenhout. Met een sterke activiteitenkalender en een beheerteam bouwt Natuurpunt Kampenhout aan meer natuur in Kampenhout en haar deelgemeentes. De afdeling wordt gerund door een dagelijks bestuur en een team van vrijwilligers. De afdeling telt momenteel meer dan 200 leden en wordt volledig gedragen door vrijwilligers. Natuurpunt Kampenhout is actief in de gemeentelijke adviesorganen zoals de milieuadviesraad en gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening.

Bestuursleden

en Conservators

Voorzitter Eric Verstraeten Rood-Kloosterlaan 65 1910 Kampenhout 016-657707 eric.verstraeten5@telenet.be Secretaris Walter Ottevaere Langestraat 22A 1910 Kampenhout 0477-55 06 63 walter.ottevaere@telenet.be Penningmeester Liesbeth Merckx Schoolstraat 10 1910 Berg 016-65 52 76 liesbeth.merckx1@telenet.be Bestuurslid Stefan Vandevenne Jan Wouters Willy Laurens Eduard Celens Ivo Schalbroeck Katharina Wauters Pieter De Rudder

Conservators Steven Vansteenkiste Conservator Weisetterbos Bosstraat 1 1910 Kampenhout 0473-83 06 94 steven.vansteenkiste@zooantwerpen.be Willy Laurens Conservator Hellebos Rotbos Kampelaarstraat 52 1910 Kampenhout 0486-13 55 26 willy.laurens@telenet.be Jan Wouters Conservator Torfbroek A. Jambonstraat 19 1500 Halle 02-361 15 97 torfbroek@scarlet.be Stefan Vandevenne Conservator Steentjesbos Langestraat 15 1910 Kampenhout 0496-47 64 05 Stefan.vandevenne1@telenet.be Ewoud L’Amiral Conservator Silsombos Vissegatstraat 3 3071 Erps-Kwerps 0476-26 16 34 Ewoud.lamiral@natuurpunt.be

Drama in de tuinplas.

Jaren geleden besloten we een vogelbadje aan te leggen in onze tuin. Het geplons en gefladder van onze gevleugelde vrienden zou zeker een toegevoegde waarde geven aan het tuinplezier. Het vogelbadje groeide echter uit tot een klein vijvertje waar enkele goudwindes al geruime tijd een thuis vinden. Hoewel we ons, vooral ’s nacht, kunnen ergeren aan het gekwaak zijn we blij dat enkele kikkers onze plas hebben uitgekozen als permanente woonst. Ieder voorjaar drijven er grote kwakken kikkerdril en lange lijnen paddendril op het water waaruit later, tot groot plezier van de kleinkinderen, kikkervisjes groeien die enthousiast worden gevangen om later plichtmatig te worden terug gezet.

Vorig jaar is er echter een nieuwe gast gearriveerd die aan het begrip kikker een nieuwe dimensie verleent. Het beest is helgroen van kleur en weegt minstens het driedubbele van zijn/haar soortgenoten. Mijn vrouw had reeds opgemerkt dat de kikker toch wel erg groot was en dat hij haar met een taxerende blik bekeek alsof ze een potentiële maaltijd betrof. Ik verzekerde haar dat kikkers niets groter eten dan vliegen, muggen en ander vervelend grut.

Vorige week werd mijn idyllische verhouding met kikkers echter op wrede wijze verstoord. Terwijl we aan het middagmaal zaten hoorden we plots het verschrikte getsjilp van een vogel in nood.

Beiden, geïnteresseerd in de natuur, liepen we buiten om de oorzaak te achterhalen en tot onze grote verbazing zat onze grote groene kikker een vogel te verorberen die bijna even groot was als hijzelf. “ Zie je dat dat beest hier niet thuis hoort “ zei mijn vrouw, “ik hoop dat hij erin stikt”. Ik was zelf ook wel een beetje geschrokken van de vraatzucht van onze tuinkikker maar was er tegelijkertijd van overtuigd een nog nooit eerder waargenomen natuurfenomeen geobserveerd te hebben. Een minuutje googelen maakte mij natuurlijk wijzer; we bleken niet de enige bezitters te zijn van een vogel-etende kikker.

foto: Walter Ottevaere

We hopen dat onze dwaalgast geen aangewaaide Amerikaanse stierkikker is want dan zijn we verplicht om drastische maatregelen te nemen.

Walter Ottevaere foto: onbekend

Nacht van de vleermuis 29 augustus 2015 Afspraak om 20u aan het Park van Relst - Aarschotsebaan 130 - 1910 Kampenhout Een organisatie van Natuurpunt Herent, Kampenhout, Kortenberg en MaViSt.

De opkomst van “de Nacht van de vleermuis” werd door 63 personen opgevolgd.

Aan de hand van een power-point presentatie werden wij in de wereld van de vleermuis binnengeleid. Deze werd door Hans Marijns begrijpend voorgesteld voor kinderen, alsook voor volwassenen en werd door iedereen met volle aandacht beluisterd.

Na de presentatie gingen we samen met “Batman” op zoek naar vleermuizen. Tijdens de eerste 50 meter kregen we de dwergvleermuis al te zien.

Op een open plek achter het bos werd door Batman (Gerard) aan de kinderen op een speelse manier uitgelegd wat hindernissen voor de vleermuizen veroorzaken.

Daar kregen we meerdere keren een vleermuis in zijn vlucht te zien.

Van daar ging onze wandeling verder langs het golfterrein van Kampenhout naar een vijver. Daar konden we kennis maken met de watervleermuis.

Verder op onze wandeling konden we kennis maken met een ijskelder, een winterslaap voor vleermuizen.

Terug aangekomen op ons vertrekpunt in Relst, konden we genieten van een drankje. Na zo een stevige wandeling konden we dit goed gebruiken.

Rijkelijk werd er vooral genoten van een “Torfbroek Trippel”.

Santé Hugo Bollion

Natuurinrichting Steentjesbos - Bomput uit WO II wordt amfibieĂŤnpoel Natuurpunt kreeg het Steentjesbos in beheer via een erfpachtovereenkomst met het OCMW van Mechelen.

Langs de Steentjesboswegel die door het bos loopt lag een oude bomput die ontstond door een inslag van een VI-bom tijdens de Tweede Wereldoorlog. De V1 was een onbemande, vliegende bom met een pulsjetmotor die een vliegsnelheid van 600 km/u kon halen.

Na de bevrijding in 1944 bleven de Duitsers de stad Antwerpen bestoken met V1 en V2bommen, hun nieuwste vergeldingswapens, in een poging om Antwerpen met de grond gelijk te maken en de geallieerde aanvoer van oorlogsgoederen via de haven te verhinderen.

Vele van die V1-bommen vlogen over het Steentjesbos. Al snel leerde de bevolking van Kampenhout en Boortmeerbeek het typische geluid van de V1-stuwmotor herkennen.

Wanneer de motor ophield was dit het signaal om dekking te zoeken en bang af te wachten tot de bom ergens zou neerkomen.

In het najaar van 1944 viel er een V1-bom in het Steentjesbos. Hierbij vielen gelukkig geen slachtoffers. De bomkrater werd later opgevuld met allerlei huishoudelijk afval.

Foto: Wim Dirckx

Natuurpunt nam het initiatief om in het kader van een provinciaal project de bomkrater opnieuw vrij te maken met het oog op de aanleg van een amfibieĂŤnpoel.

We mikken daarbij in eerste instantie op de bruine kikker, de pad en de alpenwatersalamander.

Stefan Vandevenne Conservator Steentjesbos

De zonnedauw In het Torfbroek bloeit in de zomermaanden een vleesetend plantje, de zogenaamde zonnedauw, waarvan de bladeren bedekt zijn met kleverige druppels, die gelijken op ochtendlijke dauwdruppels. Wanneer insecten op deze bladeren gaan zitten blijven ze vastkleven en worden ze na een tijdje helemaal verteerd. Door het feit dat ze insecten als voedsel gebruiken, gedijen deze planten ook op voedselarme grond, zoals in het Torfbroek. Het is geen kalkplant,hoewel het Torfbroek een kalkrijk gebied is, maar een zuurminnende Foto: Liesbeth Merckx plant. De wetenschappelijke benaming is de Drosera en omvat zeer veel verschillende soorten als daar zijn de ronde zonnedauw of de lange zonnedauw. In het Torfbroek gaat het om de ronde zonnedauw, de drosera rotundifolia L. Ook in andere talen verwijzen de benamingen naar de gelijkenis met dauwdruppels.

Engels: sundews Duits: Sonnentau Spaans: rocĂ­o de sol (uit latijnse ros solis) Frans: rosĂŠe du soleil Afrikaans: sonnedou De zonnedauw zou medicinale eigenschappen hebben en gebruikt kunnen worden bij verkoudheden of tegen de hoest en zou zelfs de eigenschappen van een afrodisiacum hebben maar het plantje in het Torfbroek is alleen te vinden met behulp van een gids, dus u hoeft er geen storm voor te lopen.

Liesbeth Merckx

Fakkeltocht Houd je van een avondwandeling, een spannend verhaal en een lekkere tas soep?

Hou zaterdag 12 december vrij voor onze fakkeltocht door het Steentjesbos!

Bos, avontuur, straffe verhalen, vuur, warme soep, sfeer...

Afspraak: zaterdag 12 december, 19.00u St Isidorushoeve, Aarschotsebaan Boortmeerbeek

Brand in het Torfbroek Op 13 augustus werd er brand gesticht in het Torfbroek. De vijf verschillende brandhaarden en een gevonden aansteker bij een van die haarden wijzen duidelijk op brandstichting. Zo'n 750 m2 waardevol grasland ging in vlammen op.

"De dader focuste zich daarbij op de met dit droge weer zeer brandbare composthopen in de buurt van de Neerstraat en Fazantendal. Dit is dan wel een moerasgebied, door de aanhoudende droogte is de vegetatie ook te midden van de bossen kurkdroog, en had het vuur vrij spel. In de buurt van de Visserijlaan werd ook een grasstrook van zo'n 50 bij 15 meter, die onlangs nog was gemaaid, aangestoken. Het maaisel lag nog op het veld en zou tijdens het weekeinde door onze vrijwilligers in het kader van de verschraling van het gebied worden opgeruimd", weet Jan Wouters (Bestuurslid van Natuurpunt Kampenhout en conservator van het Torfbroek)

Foto: Vertommen

Gelukkig was de brandweer snel ter plaatse. Als zij wat minder goed hun best hadden gedaan, was er nog veel meer waardevol natuurgebied verloren gegaan. Met enkele opgebrande rieken bleef de materiĂŤle schade zeer beperkt. De vegetatieschade daarentegen is een ander paar mouwen. We weten niet of, en zo ja, hoe de vegetatie zich zal herstellen. Want misschien zijn bij dit droge weer ook de wortels geraakt. Het wordt sowieso afwachten hoelang het herstel zal vergen. We maakten het ook nooit eerder mee dat een dergelijk grasland verschroeide.

Al 25 jaar lang doen we hier aan herstelbeheer. Met onder meer vele verschillende soorten orchideeĂŤn groeide het Torfbroek ondertussen uit tot een van de meest soortrijke graslanden van het land. Dat zal geen enkele natuurwetenschapper ontkennen. Dit is dan ook een groot verlies.

Bron: Het Laatste Nieuws 14/08/2015

De herfsttijloos De herfsttijloos is in alle opzichten een geval apart. Terwijl andere planten bloeien in het voorjaar en vruchten vormen in het najaar, doet de herfsttijloos dit net andersom. Ze lijkt zich helemaal niets aan te trekken van de jaargetijden, waaraan ze dan ook haar naam te danken heeft. De herfsttijloos is vrij zeldzaam en groeit voornamelijk in loofbossen of op vochtige weilanden en rivierdijken. Met haar lieflijke paars-roze bloemetjes lijkt ze op het eerste zicht enigszins op een krokus, maar dan zonder bladeren. Daarom noemen de Britten hen waarschijnlijk de ‘Naked Ladies’. Maar lieflijk is bedrieglijk, want in deze inheemse schone schuilt een echte femme fatale. Ze is zonder twijfel één van onze meest dodelijke inheemse planten, zelfs in gedroogde toestand. In het voorjaar van 2014 zijn er diverse overlijdens vastgesteld van paarden die hooi gegeten hadden met vruchten en bladeren van herfsttijloos erin.

Zoals bij vele giftige planten, kan ook de herfsttijloos aangewend voor medicinale doeleinden. Hiervoor isoleert men één specifieke stof uit de plant, met name colchicine. Deze wordt als geneesmiddel gecommercialiseerd ter behandeling van jicht-aanvallen, waarbij colchicine de ontstekingsreactie in de aangetaste gewrichten doet afnemen. Men mag echter nooit proberen de plant als dusdanig te gebruiken bij de behandeling van jicht, want het risico op intoxicatie is veel te groot (om niet te zeggen: gegarandeerd). De Foto: Marijke Buekenhoudt hoeveelheid colchicine varieert immers van plant tot plant en is sterk onderhevig aan het lokale klimaat en de bodemgesteldheid. Daarbij komt dat colchicine een vrij nauwe therapeutische marge heeft. Dat wil zeggen dat de werkzame dosis erg kort ligt bij de toxische dosis, waardoor de stof uiterst nauwkeurig moet gedoseerd worden.

Vergiftiging met colchicine vereist een continue opvolging in het ziekenhuis, en kent een onvoorspelbare evolutie. Ongeveer 30% van de acute intoxicaties kent een fatale afloop op de tweede of derde dag, vaak door septische shock (een te intense reactie van het lichaam op bloedvergiftiging door infectie) en multi-orgaanfalen. Er bestaat geen tegengif. Wanneer de intoxicatie tijdig vastgesteld wordt, wordt een maag- en darmspoeling uitgevoerd om te vermijden dat er nog meer colchicine naar de bloedbaan gaat. Een uur na de inname is deze maatregel echter zinloos en kan men enkel nog symptomatisch behandelen.

Colchicine is zo toxisch omdat het de deling van levende cellen nadelig beïnvloedt, een beetje zoals sommige antitumorale Foto: Marijke Buekenhoudt geneesmiddelen. Voor gezonde menselijke cellen is dat nefast,

maar gelukkig kan men deze eigenschap ook ten goede aanwenden. In de sierteelt bijvoorbeeld gebruikt men colchicine voor de veredeling van sierplanten. Men kan het genetisch materiaal in die plantencellen verdubbelen, waardoor men bijvoorbeeld planten krijgt met mooiere en grotere bloemen.

Marijke Buekenhoudt

Praatcafé’s in De Groene Vallei Landbouw in De Groene Vallei.

De Groene Vallei staat niet enkel bekend om zijn prachtige natuur en orchideeën. Ze vormt ook de thuisbasis van de witloofkweek, dé Vlaamse klassieker. Maar ook voor veeteelt en (bio) groenten telen kan je bij ons terecht. En hoe worden koesterburen Geelgors en Patrijs een handje geholpen door de landbouwers?

Leer er alles over onder genot van een drankje in het Groene Vallei café, donderdag 12 november om 20u in brasserie het Labo. Raf Hulsbosch zal, als actief landbouwer, met plezier vertellen over de agrobiodiversiteit in De Groene Vallei. Daarna kunnen we gezellig napraten bij een drankje. U komt toch ook?

Foto: Walter Ottevaere

Noteer de volgende “Groene Vallei cafés” alvast in je agenda: do. 12 november, Kampenhout : brasserie het Labo, Brouwerijstraat 23F, Kampenhout Natuur en landbouw do. 10 dec, Herent: Biodiversiteit in De Groene Vallei Van Orchidee tot Grote Weerschijnvlinder: over onze rijke natuur en de Koesterburen van De Groene Vallei. do. 7 januari, Steenokkerzeel: Erfgoed in De Groene Vallei Van Stenen Goot tot Zwarte madam: prachtig en mysterieus erfgoed in De Groene Vallei. do. 11 februari, Kortenberg: Water in De Groene Vallei Kalkrijk kwelwater: of hoe water de rode draad vormt in landbouw, erfgoed en natuur in De Groene Vallei

Natuurplaatjes gezocht (ook uit je tuin) Natuurpunt Kampenhout is geïnteresseerd in jouw natuurfoto’s, genomen in Kampenhout (je tuin, natuurgebied of elders) Niet alleen zullen de beste foto’s in ‘Parnassia’ verschijnen, maar de aanwezigen op de algemene vergadering van januari 2016 zullen de beste foto’s selecteren waarbij de winnaar een prijs in ontvangst mag nemen.

Gelieve je beste foto’s voor 30 november door te sturen naar : secretaris.np-kampenhout@telenet.be

Foto: Ward Van Laer

Foto: Paul van Vlasselaer

Wat valt er te beleven in Kampenhout?

03.10 Zaterdag TREKVOGELS TELLEN

Kom een kijkje nemen bij de vogeltrektelling en verbaas je over het aantal overvliegende vogels.

Afspraak: 9u tot 12u • Meerbeekwegel • Kampenhout

17.10 Zondag ZOEK DE PADDENSTOEL

Kinderen amuseren zich met een paddenstoelenactiviteit op maat, mams en paps gaan mee met een paddenstoelengids.

Afspraak: 9u30 • Kampenhoeve Kampenhoutsevoetweg • Berg – Kampenhout 12.11 Donderdag Natuur en landbouw in de Groene Vallei Raf Hulsbosch geeft eerst een presentatie over de mogelijke samenleving en samenwerking tussen natuur en landbouw.

Afspraak: 20.00 u in het Labo – Brouwerijstraat 23F te Kampenhout

12.12 Zaterdag FAKKELTOCHT

Spannende en boeiende verhalen in het Steentjesbos met een fakkel in de hand.

Afspraak: vertrek tussen 19u en 20u • Aarschotsebaan • Boortmeerbeek

Activiteiten in de Groene Vallei 04.10 Zondag • Herent HERFSTWANDELING

In de herfst kleuren de bossen op hun mooist. Wandel mee en geniet van de kleuren en geuren.

Afspraak: 14u30 • Kastanjebosstraat • Veltem-Beisem

11.10 Zondag • Kortenberg WARANDEBOSGEZWAM

Al eens gehoord van koesterbuur Fijngeschubde aardtong?

Wandel mee en ontdek ze.

Afspraak: 9u • GC Colomba • Wijngaardstraat 1 • Kortenberg

08-11 Zaterdag • Kortenberg FAKKELTOCHT

Sfeervolle Silsomwandeling bij het licht van fakkels.

Afspraak: vertrek tussen 19u en 19u30 • Silsomhof • Olmenhoekstraat 49 • Erps-Kwerps

22.11 Zondag • Kortenberg DAG VAN DE NATUUR

Maak kennis met het natuurbeheer in het Silsombos door de handen uit de mouwen te steken en mee te helpen met het maaibeheer aan de Zevenster. Bouw zo mee aan duizenden bloemen.

Afspraak: van 14u tot 16u • Zevenster • toegankelijk vanaf St Pietersplein • Erps-Kwerps

05.12 • Herent QUIZ

Algemene kennisquiz ten voordele van het natuurgebiedenfonds Inschrijven via 016-22 14 97.

Afspraak: 19u30 • Gemeenteschool • Toverveld • Overstraat • Veltem-Beisem

Parnassia Ledenblad Natuurpunt Kampenhout Driemaandelijks tijdschrift: Oktober – November - December Verantwoordelijke uitgever: Walter Ottevaere Langestraat 22A 1910 Kampenhout 016 657752

Belgie-Belgique P.B 1910 Kampenhout Erkenningsnummer P916353