Parnassia Ledenblad Natuurpunt Kampenhout Januari – Februari – Maart – April 2017
Foto: Monique Ingels
AANDACHT : uitnodiging algemene vergadering en activiteitenkalender 2017 als bijlage
Parnassia is het viermaandelijks contactblad van Natuurpunt Kampenhout. Met een sterke activiteitenkalender en een beheerteam bouwt Natuurpunt Kampenhout aan meer natuur in Kampenhout en haar deelgemeentes. De afdeling wordt gerund door een dagelijks bestuur en een team van vrijwilligers. De afdeling telt momenteel meer dan 200 leden en wordt volledig gedragen door vrijwilligers. Natuurpunt Kampenhout is actief in de gemeentelijke adviesorganen zoals de milieuadviesraad en gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening.
Bestuursleden
en Conservators
Voorzitter Eric Verstraeten Rood-Kloosterlaan 65 1910 Kampenhout 016-657707 eric.verstraeten5@telenet.be Secretaris Walter Ottevaere Langestraat 22A 1910 Kampenhout 0477-55 06 63 walter.ottevaere@telenet.be Penningmeester Liesbeth Merckx Schoolstraat 10 1910 Berg 016-65 52 76 liesbeth.merckx1@telenet.be Bestuurslid Stefan Vandevenne Jan Wouters Eduard Celens Ivo Schalbroeck Katharina Wauters Pieter De Rudder Tine Bergmans Chris Swerts
Conservators Steven Vansteenkiste Conservator Weisetterbos Bosstraat 1 1910 Kampenhout 0473-83 06 94 steven.vansteenkiste@zooantwerpen.be Stefan Vandevenne Conservator Hellebos Rotbos Langestraat 15 1910 Kampenhout 0496-47 64 05 Stefan.vandevenne1@telenet.be Jan Wouters Conservator Torfbroek A. Jambonstraat 19 1500 Halle 02-361 15 97 torfbroek@scarlet.be Stefan Vandevenne Conservator Steentjesbos Langestraat 15 1910 Kampenhout 0496-47 64 05 Stefan.vandevenne1@telenet.be Ewoud L’Amiral Conservator Silsombos Vissegatstraat 3 3071 Erps-Kwerps 0476-26 16 34 Ewoud.lamiral@natuurpunt.be
Leefbaar Kampenhout Omdat Natuurpunt niet alleen begaan is met de natuur, maar ook met het leefmilieu in het algemeen‌ Even dacht ik dat Donald Trump in Kampenhout neergestreken was. Of dat Marc Coucke zich van gemeente vergist had (Durbuy is in vogelvlucht niet zo ver van hier zeker). En vogelvlucht mag u in deze wel erg letterlijk nemen‌ Decennialang al verzetten we ons (en met ons bedoel ik ook het gemeentebestuur) tegen de uitbreiding van de luchthaven in Zaventem. Dit wegens de voor de hand liggende redenen (lawaaioverlast, luchtverontreiniging, innemen van vrije ruimte,‌). Tot mijn grote verbazing vernam ik dat er een openbaar onderzoek loopt in verband met het exploiteren van een helihaven aan de Perksesteenweg, in de buurt van de begraafplaats van onze gemeente. Het is onbegrijpelijk dat een gemeente die pretendeert landelijk, rustig, open en groen te zijn zich enerzijds verzet tegen de uitbreiding van de luchthaven (wat te begrijpen is), er anderzijds geen graten in ziet dat er een helihaven zou komen. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat hier het eigenbelang van een enkeling belangrijker wordt geacht dan de mening van de inwoners van Kampenhout en bijgevolg het algemeen belang. Tevens kan dit als een precedent gezien worden. Wat als er morgen nog anderen het lumineus idee krijgen om een helihaven op te starten? Waar eindigt dit dan? De percelen waar deze aanvraag gedaan wordt liggen dan nog in agrarisch gebied en Europees habitatrichtlijngebied. Tevens liggen ze vlak bij een beschermd natuurgebied (Votvinkenbos) , de dorpskern en een school. Om nog maar te zwijgen van de lawaaihinder en de luchtverontreiniging die dit met zich meebrengt. Ook de waarde van de woningen in de omgeving zal zeker een negatieve invloed ondervinden. Het heeft ook geen enkele zin om dit alles te minimaliseren. Het gaat hier om de leefbaarheid van onze gemeente op lange termijn. Geld kan de duivel doen dansen, maar hopelijk niet het gemeentebestuur. Laat ons hopen dat het gezond verstand overwint en blijven we groen, rustig en landelijk. Verder in naam van het bestuur van natuurpunt: een vreugdevol en gezond 2017 toegewenst. Eric Verstraeten, voorzitter
Fakkeltocht in het Torfbroek Dit jaar kwam het allemaal mooi samen. Het begin van de herfstvakantie, met kinderen die dringend aan een verzetje in de buitenlucht toe waren, het mooie herfstweer en als toetje op de taart een uurtje langer slapen. Hierbij heb ik het over de fakkeltocht die we al voor de derde keer op rij organiseren samen met de afdeling Boortmeerbeek. De locatie speelde natuurlijk ook een rol. Jan Wouters, conservator van het oudste natuurreservaat van Vlaanderen, had er samen met enkele getrouwen voor gezorgd dat er een lus kon gewandeld worden rond het Torfbroek. Buiten het Torfbroek werd ook Ter Bronnen in de tocht opgenomen zodat de volledige wandeling uitkwam op iets minder dan 6 km. Hoewel de duisternis het zicht beperkte waren de deelnemers het erover eens dat het bezoek aan het Torfbroek, bij
nacht en bijgelicht door fakkels, een unieke ervaring was. In de nabijheid van
Foto: Monique Ingels
de vuurkorf werd er nagenoten van soep, jenever, chocomelk en cake. Volgend jaar gaat de fakkeltocht door in Boortmeerbeek; we zijn nu al benieuwd naar de nachtwandeling die onze natuurpuntvrienden voor ons in petto hebben.
De wei van Stijn wordt opgeruimd Dit jaar konden we, door aankoop, in het natuurgebied Torfbroek een historisch grasland veiligstellen. Het perceel staat bekend als de wei van Stijn. Op zijn pony’s heeft menigeen in Berg leren paardrijden. Tegenwoordig worden de dieren met veel liefde verzorgd door ruitervereniging ‘De natuurruiters’. Onlangs maakte iemand van Ruimtelijke ordening ons op formele wijze duidelijk dat er naast de wei een hele verzameling spullen lag. Om geen (zware) boete te krijgen, werden we verplicht hier iets aan te doen. Toen dit ter ore kwam van de ‘Natuurruiters’ wilden ze niet bij de pakken blijven zitten. In een hip en een wip organiseerden ze een grootse
opruimactie, wij wilden natuurlijk ook ons steentje bijdragen. Zaterdag 10 december was het “ the big day”. Ongeveer 25 vrijwilligers tekenden present ! Met man, vrouw en tal van machines konden we de
Foto: Jan Wouters
grootste berg spullen naar twee containers (metaal en grof vuil) afvoeren. Sommige stukken die we die dag vanonder een braamstruik of onder een witloofplaat hebben gehaald, dateerden nog uit de tijd van Daens of de naoorlogse periode. Echte 'vintage stukken' die ooit hun dienst hebben bewezen en iemand dierbaar waren. Al deze spullen werden ooit bijgehouden onder het motto 'dit kan ik nog wel gebruiken', nu zovele jaren later, door weer en wind gereduceerd tot een hoopje oud vuil. Bij het vrijstellen van
andere spullen (ooit bestemd als diervoeder) kwam dan weer een geur vrij die nog een tijdje zal blijven rondhangen. Ongelofelijk wat die dag verzet is geweest. Een zeer geslaagde samenwerking tussen ‘Natuurruiters’ en ‘Natuurpunt’. Aan alle medewerkers, een zeer gemeende, dank u wel.
Jan Wouters, conservator Torfbroek
Subsidiereglement voor huiszwaluwen De gemeenteraad van Kampenhout keurde in zitting van 15 september 2016 een gemeentelijk subsidiereglement goed voor de instandhouding van nestgelegenheden voor de huiszwaluw. Deze soort krijgt het de laatste jaren hard te verduren. Het aantal huiszwaluwen kende in heel Europa een forse terugval. Ook in Kampenhout is dit het geval. De gemeente liet door het Regionaal Landschap Dijleland in samenwerking met de KU Leuven een inventarisatie uitvoeren in 2016 en vergeleek die met de cijfers van 2006. Hieruit blijkt dat er nog slechts enkele kolonies zijn overgebleven. De resterende kolonies bevinden zich in de dorpscentra van Buken en Nederokkerzeel en op de Kampelaar. Met de afbraak van de oude brug over Kampenhout-Sas verdween één van de grootste kolonies in onze gemeente. Natuurpunt Kampenhout is blij met deze beleidsmaatregel van de gemeente Kampenhout en hoopt dat het aantal
huiszwaluwen hiermee opnieuw een boost zal krijgen. De inwoners van de gemeente hebben recht op volgende premies: 25 euro voor 1 bewoond nest; 50 euro voor 2 bewoonde nesten; 75 euro voor 3 bewoonde nesten; 100 euro voor 4 of meer bewoonde nesten. We kijken alvast uit naar begin april/mei wanneer we de eerste huiszwaluwen terug mogen verwachten na hun verblijf in hun overwinteringsplaatsen in Afrika.
Rubriek plantenbenamingen:
De kardinaalsmuts
Er zijn niet zoveel planten die hun naam eer aandoen. De bijenorchis is er een voorbeeld van want de aanblik ervan doet meteen aan een bij denken. Maar ook de kardinaalsmuts is een sterk voorbeeld van een plantenbenaming die duidelijk refereert aan de oorspronkelijke benaming, namelijk het hoofddeksel van een kardinaal zoals we die ook kennen uit de werken van schilders als VelĂĄzquez. Hieronder een schilderij van kardinaal Caspar di Borja. De vruchtdoos van deze plant ziet er exact uit als het hoofddeksel van deze kardinaal. Linnaeus doopte deze plant met de Latijnse benaming Euonymus europaeus L. Maar spreek dat maar eens uit. Het is een plant waarvan de vruchten vooral in de late zomer en de herfst hevig rood kleuren of zelfs purperrood en de vorm hebben van een kardinaalsmuts. De struik komt vrij algemeen voor in bosrijke streken en ook in kalkrijke duinen. De plant is erg giftig voor mensen maar vogels als mezen en lijsters zijn er wel gek op. Hij is in het Torfbroek te vinden maar waarschijnlijk ook in vele Kampenhoutse tuinen. Ook in andere talen is er een verwijzing naar het hoofddeksel van een geestelijke, zij het pater of pastoor. In het Duits heet hij Spindelstrauch of ook PfaffenhĂźtchen , in het Engels spindle en in het Spaans bonete de cura (of pastoorsbonet) en in het Italiaans berrete del prete. Alleen in het Nederlands verwijst de benaming dus naar de hoogste kerkelijke gezagsdrager, de kardinaal terwijl in andere talen er verwezen wordt naar het hoofddeksel van de lagere clerus. Alleen naar het hoedje van de paus, een keppeltje, is er bij mijn weten nog geen plant benoemd. Liesbeth Merckx
Natuurpuntvrijwilligers meten luchtkwaliteit In de maanden september en oktober 2016 hebben enkele bestuursleden, van onze afdeling, samen met andere vrijwilligers de luchtkwaliteit gemeten langs verschillende wegen op het grondgebied van de gemeente Kampenhout. De gemeente ging voor deze luchtkwaliteitsmeting een samenwerkingsovereenkomst aan met VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) die het mobiel meetplatform (airQmap) ter beschikking stelde. Met de meting werd de blootstelling van fietsers aan Black Carbon (BC), een maat voor roet, in kaart gebracht.
De fietstrajecten liepen langs landelijke wegen, drukke gewestwegen, bospaden en schoolomgevingen. De fietsvrijwilligers reden quasi dagelijks tussen de 10 en de 12 km tegen 10 km/uur. Deze lage snelheid was nodig voor een adequate meting van de luchtkwaliteit door de aethalometers. AirQmap van VITO is een mobiel meetplatform dat steden en gemeenten de kans biedt om luchtkwaliteitsmetingen uit te voeren en een gedetailleerde weergave te bekomen van de verschillen in luchtkwaliteit op straatniveau. Dit gebeurt via herhaalde metingen op vaste tijdstippen langs een vooraf uitgestippeld traject. De geaggregeerde resultaten worden visueel weergegeven in gedetailleerde blootstellingskaarten met kleurencode. Deze aanpak laat toe om gedetailleerde luchtkwaliteitskaarten te produceren tegen een haalbare kostprijs. AirQmap werd reeds succesvol ingezet in de steden Amsterdam, Oslo, Brussel, Gent, Kortrijk, Leuven, Beringen en Zutendaal. Kampenhout is na Leuven de tweede gemeente in Vlaams-Brabant die de luchtkwaliteit op haar grondgebied in kaart zal brengen. De resultaten van de metingen door de Kampenhoutse vrijwilligers zijn terug te vinden op de website www.airqmap.com. Natuurpunt Kampenhout hoopt dat het gemeentebestuur de resultaten van de metingen meeneemt bij toekomstige beleidsbeslissingen die een impact kunnen hebben op de mobiliteit en gezondheid van de burgers.
Weegbree Het geslacht weegbree (of Plantago) telt ongeveer 200 soorten en is wijd verspreid over de hele wereld. In Vlaanderen komen we twee courante soorten tegen: de smalle weegbree en de grote weegbree. Weegbree is niet kieskeurig en gedijt goed op de meeste bodems in de zon of halfschaduw, van arm tot voedselrijk en van droog tot vochtig. Men treft ze vaak aan in graslanden, in bermen langs wegen of bospaden, zelfs tussen stoeptegels en op asfalt. Weegbree is dan ook in zekere zin een cultuurvolger. Overal waar de mens actief is en de natuur naar zijn hand zet, vindt weegbree zijn ideale leefomgeving. Grote weegbree is bijvoorbeeld bijzonder goed bestand tegen betreding, en kan daardoor ook blijven standhouden wanneer andere planten het al lang voor bekeken houden. Bodemverdichting is voor grote weegbree geen probleem. Met zijn vele kleine worteltjes kan hij zich toch nog vrij gemakkelijk vastzetten in harde grond. Ook wordt hij niet zo gemakkelijk weggemaaid, aangezien hij met zijn bladrozet zeer laag tegen de grond zit. Smalle weegbree is in dat opzicht een stuk
Grote weegbree Plantago major
minder bestand tegen de invloeden van de mens. Zowel smalle als grote weegbree zijn meerjarige winterharde soorten. Hun bladeren kunnen zowat het hele jaar door vers geoogst worden. En dat is goed nieuws, want weegbree heeft heel wat medicinale eigenschappen. De bladeren drogen ter bewaring is echter niet zo eenvoudig. De gedroogde bladeren blijken heel gevoelig te zijn en verkleuren snel zwart op gekneusde plaatsen, waardoor ze niet meer bruikbaar zijn. Smalle en grote weegbree hebben een vrij gelijkaardige werking, en kunnen zowel inwendig als uitwendig gebruikt worden. Thee van weegbreebladeren kan gebruikt worden als hoeststillend middel bij verkoudheden, eventueel in combinatie met tijm of vlier. De plant beschikt immers over antibacteriĂŤle en antiallergische eigenschappen, en de aanwezige slijmstoffen in de plant beschermen de ontstoken luchtwegen en verminderen op die manier ook de hoestprikkels. Slijmstoffen kunnen grote hoeveelheden water binden. Ook voor een goede darmwerking is de plant daarom heel nuttig: in de darmen stimuleren slijmstoffen zo de darmperistaltiek en vergroten ze de inhoud van de darmen waardoor ze laxerend werken en dus kunnen gebruikt worden ter behandeling van obstipatie. Hierbij gebruikt men niet zozeer de bladeren maar vooral de zaden van weegbree. In BelgiĂŤ is er momenteel een laxativum als geneesmiddel op de markt op basis van weegbreezaad, hoewel in dit geval het zaad geoogst wordt van een andere soort weegbree met een gelijkaardige werking: de Plantago ovata,
die bij ons niet inheems is maar afkomstig is uit het Midden-Oosten. De zaden van deze plant worden ook wel psylliumzaden genoemd.
Smalle weegbree Plantago lanceolata
Uitwendig is weegbree een echt ‘eerste hulp-kruid bij ongevallen’ in de natuur. Gekneusde verse bladeren (gekauwd of fijngewreven tussen de handen) kunnen rechtstreeks op wondjes, jeukende plekken of insectenbeten aangebracht worden, al dan niet omwikkeld met een
verband. Dit zal de bloeding doen stelpen, de ontsteking tegengaan en de wondgenezing versnellen. In de volksgeneeskunde legde men vroeger zelfs weegbreebladeren in de schoenen ter preventie van blaarvorming. Tenslotte is weegbree niet enkel medicinaal interessant, maar je kan er ook gewoon van eten als groente, zowel rauw als gekookt. De oudere bladeren smaken redelijk bitter, dus voor salades genieten jonge bladeren de voorkeur. Ook kan je best de dikke nerven verwijderen om te vermijden dat er draden in je slaatje of soep zitten. De weegbree is dus een goede reden om in deze donkere wintermaanden toch eens buiten te komen, een wandeling in de natuur te maken, enkele bladeren te oogsten, en erna gezellig binnen te genieten van een warme weegbree-thee of soepje! Marijke Buekenhoudt
Plannen voor uitbreiding Brussels Airport bedreigen leefbaarheid Kampenhout Brussels Airport wil uitbreiden. Als Brussels Airport haar plannen doorvoert om de landingsbaan 25L met 800 meter te verlengen, zou die tot vlak tegen het Silsombos komen. Er zijn ook plannen voor de aanleg van een nieuwe industriezone op het grondgebied van Kortenberg en een daarbij horende aansluiting op de E40 ter hoogte van Everberg. De leefbaarheid in de hele regio komt hierdoor onder druk te staan. De megalomane plannen van de luchthaven dreigen onder meer een grote impact te hebben op onze natuurgebieden en het wonen in de dorpskernen van Humelgem, Steenokkerzeel, Erps-Kwerps en Nederokkerzeel. Vele inwoners van Kortenberg en Nossegem dreigen zelfs onteigend te worden. De verlenging van de 25L komt ook pal in een heel mooi stuk landschappelijk waardevol erfgoed. De Runderenberg en het Groot Veld vormen een natuurrijke open ruimte met mooie vergezichten. Je kan er de kerktorens van de aangrenzende dorpen aan de horizon zien en het wegennet is nog hetzelfde zoals in de oude atlas der buurtwegen. Het is ook een belangrijk gebied voor de Grauwe Gors (een
koesterbuur) en het is een belangrijk overwinteringsgebied voor trekvogels uit het hoge noorden. Soorten die er de voorbije weken waargenomen werden, zijn o.a. de blauwe kiekendief, de slechtvalk, de grote zilverreiger en de goudplevier. Het gebied sluit ook aan bij het Silsombos en het Torfbroek, een onderdeel van het Europees beschermd habitatgebied waar ook het Floordambos deel van uitmaakt. Het is kortom een gebied dat zeker de moeite loont om ervoor te blijven vechten. Er werd inmiddels een Burgerforum opgestart om de krachten te bundelen ter bescherming van de leefbaarheid in de Groene Vallei. Je kan het verzet steunen door de petitie te ondertekenen. Meer info: http://norunanway.jimdo.com/
Sterrenschot of Heksensnot Sterrenschot, ook wel heksensnot genoemd, lijkt op het eerste zicht een zwam of paddenstoel. Het is een witachtige half doorzichtige substantie die we in de natuur soms aan een waterkant opmerken. In werkelijkheid is het braaksel van vogels of roofdieren De gelatine-achtige brij, bestaat uit resten van een zwanger wijfjeskikker of pad die door een predator opgevreten is. In de maag van het roofdier zwelt het niet verteerbare hydrofiele ei-omhulsel op, waarna de substantie wordt uitgebraakt.
tijdstip in het jaar, namelijk rond 11 november, doet vermoeden dat het hier meer het braaksel betreft van een kraaiachtige of van een roofdier eerder dan van een reigerachtige. In vroegere tijden, toen veel mensen de natuurlijke verklaring nog niet kenden, dacht men wel dat deze klonten afkomstig waren van vallende sterren. Een andere
Als je goed kijkt zie je ook buiten de witte brij andere onverteerbare resten liggen , waarschijnlijk van kikkerhuid. Gezien de vindplaats in Het Torfbroek en het late
Foto: Pieter De Rudder
naam is heksensnot omdat men fantaseerde dat een overvliegende heks het goedje had achtergelaten. Dieren die op kikkerachtigen jagen en daarbij soms sterrenschot achterlaten zijn: reigers en
ooievaars, marterachtigen zoals de bunzing en verder ook vos, buizerd, zwarte kraai, meeuwen en anderen. Pieter De Rudder
Wat valt er te beleven in Kampenhout? 04.02 Zaterdag Algemene vergadering Afspraak: LABO Brouwerijstraat 23f om 19.00 u. Geïnteresseerden zijn welkom om deel te nemen aan het traditionele nieuwjaarsdiner . Het menu is terug te vinden in bijlage. 11.03 Zaterdag Afspraak: 20.00 u
Grote Torfbroekquiz Sporthal Berg Torfbroeklaan, 19
Indien je een gezellige avond wilt beleven met familie of vrienden dan kan je terecht op de algemene kennisquiz van natuurpunt Kampenhout. Amusement verzekerd en ondertussen steun je de Kampenhoutse natuurgebieden!
09.04 Zondag Torfbroek op zijn paasbest Afspraak: 14.00 u aan het einde van de Visserijlaan
Voorjaarswandeling
23.04 Zondag Steentjesboswandeling Afspraak: 14.30 u aan het Labo, Brouwerijstraat 23f Voorjaarswandeling van 10 km met mogelijkheid om achteraf een drankje te nuttigen. Het zelfgebrouwen Witlof bier van het Labo wordt warm aanbevolen door een ervaringsdeskundige. 07.05 Zondag Lentewandeling in het Torfbroek Afspraak: 09.30 u aan het einde van de Visserijlaan 14.05 Zondag 40 jaar Torfbroek Afspraak: einde Visserijlaan De verjaardag van het oudste natuurreservaat van Vlaanderen laten we natuurlijk niet onopgemerkt voorbij gaan. Je hoort er meer over in de nabije toekomst. Blijf ook volgend jaar genieten van mooie natuur dicht bij huis en van de voordelen van je lidmaatschap:
Kortingen bij de Natuurpunt Winkel, A.S.Adventure, Schoenen Torfs en vele andere partners Gratis en onbeperkte toegang tot al onze fiets-en wandelplannetjes Ledenmagazine Natuur.blad over natuur dichtbij huis
Parnassia Ledenblad Natuurpunt Kampenhout Viermaandelijks tijdschrift: Januari - Februari - Maart - April Verantwoordelijke uitgever: Walter Ottevaere Langestraat 22A 1910 Kampenhout 016 657752
Belgie-Belgique P.B 1910 Kampenhout Erkenningsnummer P916353