Faisca 24

Serpes, 1969, o derradeiro traballo de Escher.

Sophie Germain, naceu en París o 1 de abril de 1776. O seu pai, deputado da Asemblea, dispoñía dunha gran biblioteca á que ela sacou gran proveito; desde os 13 anos lía toda a tarde e á noitiña simulaba deitarse para logo continuar a súa lectura. Aprendeu latín para poder ler a Newton e a Euler. Ao decatarse os seus pais dos seus estudos científicos puxeron o grito no ceo: deixárona sen luz e calefacción para que non puidese seguir lendo pola noite, pero ela escondía unha vela para continuar estudando envolta nunha manta. O día que a atoparon durmida rodeada de cálculos matemáticos comprenderon que non conseguirían disuadirla e, aínda que lle permitiron que seguise estudando, xamais tivo o seu apoio; pensaban que unha científica xamais podería casarse.

As mulleres non puideron estudar na Escola Politécnica de París ata 1972 pero iso non impediu que Sophie tivese acceso aos ensinos de Lagrange. Conseguiu os seus apuntes a través dun antigo alumno amigo da familia, Antoine-Auguste Lle Blanc, e chegou a presentarlle un traballo asinado con ese pseudónimo. Había tal brillantez nas súas reflexións que Lagrange quixo coñecelo. Malia a súa sorpresa ao atoparse ante unha muller seguiu recoñecendo a súa valía e converteuse no seu profesor, co que logrou entrar nos faladoiros científicos.

Non foi a única vez que utilizo o pseudónimo de Lle Blanc, tamén o fixo para cartearse con Gauss logo de ler a súa obra Disquisicións Aritméticas. Esa obra espertou a súa paixón pola teoría de números, envorcándose coa conxectura de Fermat e conseguindo o maior avance desde había dous séculos na súa resolución co Teorema de Germain. Cando Napoleón invade Prusia, Germain intercede por Gauss ante un xeneral amigo seu para que o protexese. Cando Gauss se decata que a súa protectora é unha tal Sophie se estraña e ela escríbelle a Gauss unha carta na que admitía a súa condición feminina; ao que Gauss contestou o seguinte: Pero cómo describirche a miña admiración e asombro ao ver que o meu estimado corresponsal Sr. Lle Blanc se metamorfosea [...] cando unha persoa do sexo que, segundo os nosos costumes e prexuicios, debe atopar moitísimas máis dificultades que os homes para familiarizarse con estes espiñentos estudos, e con todo ten éxito ao sortear os obstáculos e penetrar nas zonas máis escuras deles, entón sen dúbida esa persoa debe ter o valor máis nobre, o talento máis extraordinario e un xenio superior.

Nunca poderemos saber ata onde poido chegar Germain cunha educación matemática regulada; pero o súa xenialidade e tenacidade queda patente na súa participación no concurso da Academia.

En 1809, a Academia das Ciencias de Parides convoca un premio extraordinario para aquela persoa que xustificase o comportamento das partículas cando son sometidas a unha vibración. O reto era tan duro que só Sophie presentou un traballo (1811) e non gañou o premio ao faltarlle rigor (sen dúbida polo errático da súa formación). Aínda así, o seu ensaio deu novas pautas á investigación e ampliouse o prazo do premio dous anos máis. Alí estivo de novo Sophie co seu Mémoire sur lles Vibrations deas Surfaces Élastiques e de novo quedou o premio deserto, aínda que esta vez tiveron que dar unha mención honorífica ao seu traballo. Non se rendeu: estudou, corrixiu, revisou e por fin, en 1815, a Academia concedeulle a medalla de ouro.

Maria-Sophie Germain morreu de cancro de mama en París o 27 de Xuño de 1831 sen poder gozar da posición que Gauss lle conseguiu na Universidade de Göttingen. Non podemos menos que crer que de ser o seu nome realmente Antoine-Auguste Lle Blanc escribisen na súa partida de defunción matemático e científico, pero Sophie Germain figura como rentista.

-2-

POMOS O PRINCIPIO DE PASCAL A PROBA. Blaise Pascal, científico e humanista francés do século XVII, afirmou que inda que os líquidos son basicamente incompresibles, a presión exercida sobre eles transmítese en tódalas direccións posibles e con igual intensidade.

Material Como facer?: Imos tentar verificar os seguintes principios físicos.

A) “Os gases son compresibles”: - Enchemos un globo pequeno con aire e pechámolo.

- Introducímolo dentro da xeringa baleira e colocamos o émbolo desta.

- Empurramos o émbolo, sempre tapando o orificio do outro extremo da xeringa, e vemos que acontece...

Xeringa grande Un globo pequeno Un par de torcas Un vaso de auga

B) “Os líquidos son incompresibles”: - Collemos un volume determinado de auga coa xeringa (neste caso non empregamos o globo).

- Empurramos o émbolo e vemos que acontece…

C) “Os líquidos non comprimen, pero transmiten a presión exercida sobre eles en tódalas direccións e coa mesma intensidade” (Principio de Pascal): - Reutilizamos o globo cheo de aire empregado anteriormente pero esta vez engadimoslle un par de torcas para que non flote.

- Enchemos a xeringa con auga.

- Introducimos dentro da xeringa o globo coas torcas.

- Empurramos o émbolo e vemos unha vez máis que acontece…

Explicación: A) Comprobamos que os gases son fluídos que se poden comprimir: ao empurrar o émbolo da xeringa, o globo diminúe o seu volume.

B) Comprobamos que os líquidos son fluídos que non se poden comprimir: ao empurrar o émbolo da xeringa, o volume de auga non diminúe.

C) Comprobamos o principio de Pascal: ao empurrar o émbolo da xeringa vemos que a auga non diminúe o seu volume, mais comprobamos que a presión exercidida si é transmitida por esta xa que o globo SI diminúe de tamaño.

Para facer este experimento podedes consultar o seguinte vídeo: http://www.youtube.com/watch?v=WTXU7p2l6AI&feature=player_embedded -3-

Mauritis Cornelius Escher naceu Leeuwarden, Holanda, no ano 1898. De neno non foi bo estudante, só gozaba das clases de Debuxo e tivo que repetir curso. Posteriormente, en 1919, ingresou na Escola de Arquitectura e Deseño Ornamental de Haarlem, xa que o seu pai tiña gran interese en que estudase arquitectura.

Pero alí descubriuse que o camiño de Escher estaba máis na arte decorativo que na arquitectura, polo que se decantou, coa resignada autorización do seu pai, polo primeiro.

A iso contribuíu o que era o seu profesor de artes gráficas, Samuel Jesserun De Mesquita, que se convertería no seu principal mestre.

En calquera caso, na Escola Escher tampouco sobresalíu e cando De Mesquita comprobou que o seu alumno tiña os coñecementos básicos do debuxo, animouno a que empezase a traballar pola súa conta.

No ano 1922 viaxou a Italia, onde lle recomendaron pola súa beleza a zona do Sur de Italia. Trasladouse a Ravelo, nunha das súas pensións Escher coñeceu a Jetta Umiker, coa que casaría no 1924. Jetta tamén pintaba e debuxaba, aínda que non recibira ningunha formación para iso.

No ano 1924 trasladouse a Roma onde permaneceu ata 1934. Máis tarde viaxará por Suiza e Bélgica, tamén visitou a Alhambra de Granada, os seus mosaicos e outros motivos ornamentais cativaron a Escher e influirían nos seus traballos de partición do espazo (aínda que o artista engadiría aos seus recubrimientos rostros e animais, algo prohibido no Islam).

No ano 1941 instalouse definitivamente en Baarn, Holanda, onde morrería no ano 1972.

A Escher sempre o obsesionou o conflito entre a realidade e a forma de plasmala no plano.

Xogou coa representación en tres dimensións para xerar obras que saltaban por encima das normas, producindo efectos tan imposibles como rechamantes ou levando ao límite as posibilidades que lle permitía dita representación, en outras obras se superpoñen diferentes realidades, ben en dúas dimensións, como as particións do plano, ben en tres dimensións.

Para coñecer máis a súa obra, visitade: .

http://www.mcescher.com/ http://www.uv.es/~buso/escher/escher.html -4-

Con frecuencia síntome máis próximo aos matemáticos que aos meus colegas os artistas.

A relación de Escher coas Matemáticas ten varios niveis. O máis obvio é a aparición de elementos matemáticos na obra de Escher. É dicir, para os matemáticos a obra de Escher permite mostrar de xeito artístico á vez que popular algúns obxectos da súa disciplina. Un claro exemplo é a obra que aparece á esquerda, "Cinta de Moebius II", que presenta un exemplo de devandita cinta non só moi estético senón que permite ilustrar coa axuda das formigas o feito de que a Cinta de Moebius teña unha única cara.

Tamén é evidente a achega de Escher aos recubrimientos no espazo. Escher inspirouse nos mosaicos da Alhambra de Granada. Cunha diferenza. Se o Islam prohibía as imaxes de animais ou persoas, o artista holandés non tiña esa limitación polo que realizou todo tipo de recubrimientos de asombrosa complexidade. Á esquerda vemos un exemplo dos seus teselacións (recubrimientos do plano). Os peixes de diferentes cores que a forman, aínda que a primeira vista parecen superpoñerse, en realidade encaixan perfectamente. Se observamos o debuxo, nun mesmo "vértice" conviven tres cabezas e tres colas de peixe.

Outros aspecto evidente que relaciona a Escher coas matemáticas é o emprego de poliedros nos seus debuxos.

Desta obra, "Stars" (1948), o propio Escher dixo: "Corpos regulares sinxelos, dobres e triplos flotan como estrelas polo baleiro. No centro atópase unha construción composta por tres octoedros regulares". Aparecen tamén outro tipo de poliedros nas súas obras "Order and Chaos" (1950) e "Gravitation" (1952) Pero a aplicación máis interesante dás matemáticas na obra de Escher é ou seu uso de xeometrías non euclídeas (xeometrías nas que non se cumpre o V postulado de Euclides de que por un punto exterior a unha recta só se póde trazar unha paralela). Nalgunha dás súas obras como neste "Límite Circular IV" (1960) utiliza ou espazo dunha esfera para representar figuras cuxo tamaño tende cara ao infinitamente pequeno -5-

Edicións Nalvay, acaba de publicar: El príncipe que cruzó allende los mares, unha historia de reis, princesas e príncipes, afastada dos clichés e dos convencionalismos.

O libro relata unha gran historia épica con todos os elementos que se esperan deste tipo de narracións: aventuras, romance, viaxes, guerreiros, ata tres príncipes, monstros e outros moitos ingredientes que o lector vai poder saborear con verdadeiro gusto.

Os autores son Roberto Malo, Javier Mateos e David Girao, e entre os tres repártense toda a luz e o brillo que ten este libro.

"Javier e eu creamos o texto, e David é como o director de cine que dá luz e sentido ao texto - explica Roberto Malo- Convérte o libro en algo máxico coas súas ilustracións e o seu talento."

Robero Malo toca moitos paus como autor e escribiu libros para nenos e para adultos. Na súa opinión, non é tan importante o público ao que te dirixes, como "ter claro o que se quere contar".

A súa relación coa edirorial Nalvay tampouco é nova.

Publicou anteriormente en esta editorial Asasinato no club nudista.

David Guirao é un dos ilustradores de referencia de Edicións Nalvay. Son tres xa os libros que fixo para esta editorial. "Sentinme moi feliz de participar neste proxecto, que xa é o terceiro libro que ilustro con eles,. O primeiro, A perdición fucsia, fué un traballo en branco e negro. Con Oriana , roubeilles unha cor máis, o vermello. E con este terceiro, antes de roubarlles unha cor determinada, déronme todos para que eu elixa", sinalou Guirao O ilustrador explica que a historia xoga con dous niveis de lectura, o que poden entender os nenos, por unha banda, e outras moitas referencias dirixidas de xeito máis sutil aos adultos como películas, obras de teatro, de televisión e ata asuntos sobre os que se pode reflexionar.

"Iso supúxome un esforzo para poder poñerme á altura deles e xogar da mesma xeito que o texto con moitas referencias visuais" Para dar vida á historia, a paleta de David Guirao encheuse de azuis e laranxas, tamén tiña claro que non quería Robero Malo e David Guirao plasmar ao protagonista como un prícipe ao uso.

"Sobre todo - subliña-, o libro é unha homenaxe ou reverencia a moitas obras artísticas que a min dalgún xeito fóronme marcando" Para coñecer máis sobre o libro ou sobre a editorial podedes visitar: http://www.edicionesnalvay.es/ -6-

O ESPAÑOL QUE INVENTOU A RADIO Once anos antes que Marconi, o comandante Julio Cervera logrou transmitir a voz sen cables de Alacante a Ibiza. A falta dos apoios que lle sobraron ao italiano pode explicar o seu anonimato Julio Cervera Baviera (Segorbe, Castellón, 1854) era comandante de Enxeñeiros cando, en 1898, obtivo permiso do Exército para viaxar a Inglaterra e traballar con Marconi. Á súa volta rexistrou numerosas patentes relacionadas coa telegrafía e a telefonía sen fíos.

Aínda que se adoita atribuír a Marconi a invención da radio, sempre foi un asunto de moito debate.

Para saber máis: http://www.elmundo. es/suplementos/croni ca/2005/524/1130623 206.html

Uns din que o alemán Heinrich Hertz, descubridor das ondas electromagnéticas, foi o verdadeiro pionero. Outros apuntan a figura do serbio Nikolai Tesla. Agora xorde o nome do español Cervera.

A Universidade de Vigo fará satélites de gran tamaño Tralo éxito do lanzamento do primeiro satélite galego XaTcobeo, do que se cumpre agora un ano, a Universidade de Vigo busca financiamento para lanzarse á creación de grandes aparellos de ata cen quilos. A idea é integrar un satélite galego de 75 quilos, G-Xat, na constelación xaponesa Uniform, e embarcar sensores de infravermellos que permitan, entre outras aplicacións, a detección temperá de lume e o seguimiento das superficies queimadas. Tamén facilitaría monitorizar a temperatura da superficie do mar e obter imaxes das perdas ou consumos enerxéticos.

Os datos servirían para definir políticas de aforro enerxético Ademais, a Axencia Espacial Europea confirmou á Universidade a súa participación, xunto con outras nove institucións europeas, na misión espacial ESEO, un microsatélite educativo de 40 quilos. Vigo encargarase de controlalo unha vez lanzado no 2015 ou 2016 e recibirá a información.

-7-

Outra das súas contribucións foi a creación en 1903 da Internacional Institución Electrotécnica en Valencia, que daba títulos propios de enxeñeiro mecánico, electricista e mecánicoelectricista, denominados libres.

Foi unha das primeiras experiencias de educación a distancia de todo o mundo. En 1908 pasa a chamarse Institución de Ensino Técnico ofrecendo cursos en disco. Publica a revísta Electricidade e Mecánica desde 1905 ata polo menos 1920.

A Universidade de Vigo ensaia con éxito un globo estratosférico para testar sistemas de satélites O aparcamiento de Industriais converteuse en rampa de lanzamento para un globo estratosférico, o primeiro dos cinco dirixibles que os investigadores do grupo Cima da Universidade enviarán a 30.000 metros de altura, o triplo de distancia á que voan os avións comerciais, para poñer a proba os compoñentes do futuro satélite FemtoXat. A universidade viguesa pretende aproveitar as vantaxes destes artefactos para ensaiar "en condicións sen carga e cunha oscilación de baixas e altas temperaturas os compoñentes dos satélites comerciais",

Para saber máis : http://www.youtube.co m/watch?v=mQCQmv F_kBo

A adiviña de Einstein.

Temos 5 casas de cinco cores diferentes e en cada unha delas vive unha persoa dunha nacionalidade diferente.

Cada un dos donos bebe unha bebida diferente, fuma unha marca de cigarros diferente e ten unha mascota diferente.

Sabemos: · O británico vive na casa vermella. · O sueco ten un can. · O danés toma té. · A casa verde esta á esquerda da branca. · O dono da casa verde toma café.

Cadrado numérico · A persoa que fuma PallMall ten un paxaro.

Poñer un número do 1 ao 8 en · O dono da casa amarela fuma Dunhill. cada casiña da seguinte cadricula sen que · O que vive na casa do centro toma leite. se toquen en ningún sentido, nin lateral, · O noruegués vive na primeira casa. nin diagonal, co seu antecesor ou sucesor. · A persoa que fuma Brends vive xunto á que ten un gato. · A persoa que ten un cabalo vive xunto á que fuma Dunhill. · O que fuma Bluemasters bebe cervexa. · O alemán fuma Prince. · O noruegués vive xunto á casa azul. · O que fuma Brends ten un veciño que toma auga.

A pregunta é: Quen é o dono do peixiño?

Dous pastores falaban: - Por que non me dás unha das túas ovellas, así teremos igual cantidade?

Ao que o seu amigo respóndelle: - Mellor dáme unha das túas así eu terei o dobre de ovellas ca ti.

Cantas ovellas tiña cada un?

Se 5 gatos cazan 5 ratos en 5 minutos, Cantos gatos cazarán 100 ratos en 100 minutos?.

Adiviña Canibal Un excursionista é capturado por caníbales e dinlle: Se dis unha mentira matámoste lentamente e se dis unha verdade matámoste rápidamente.

Mans que se debuxan. Escher

Que di para que non o maten?

-8-