Εγκαταστάσεις με μεγάλες ποσότητες χημικών - Τι λέει ο Νόμος

Τα βιομηχανικά ατυχήματα μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Το όνομα «Seveso» έχει γίνει συνώνυμο με την ανάγκη για αυστηρή βιομηχανική ασφάλεια και τη λήψη αυστηρών προληπτικών μέτρων. Μετά από το γνωστό ατύχημα στην πόλη Seveso στην Ιταλία και μετά από μια σειρά μεγάλων βιομηχανικών ατυχημάτων που κόστισαν τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους και άφησαν το οικολογικό τους αποτύπωμα, έγινε εμφανής η ανάγκη για δημιουργία ενός προστατευτικού μηχανισμού.

 

Το αρχικό ατύχημα που έδωσε το όνομά του στους Κανονισμούς συνέβη στις 10 Ιουλίου 1976, όταν μια έκρηξη σε χημικό εργοστάσιο κοντά στην πόλη Seveso της Ιταλίας απελευθέρωσε μια τοξική διοξίνη στον αέρα. Περισσότεροι από 600 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους, ενώ χιλιάδες ζώα πέθαναν ή σφαγιάστηκαν για να αποτραπεί η εξάπλωση της μόλυνσης. Αυτό το ατύχημα οδήγησε στην υιοθέτηση της πρώτης Οδηγίας Seveso το 1982.

 

Τον Δεκέμβριο του 1984, διαρροή μεθυλοϊσοκυανικού αερίου από εργοστάσιο στην Ινδία προκάλεσε τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και επηρέασε την υγεία εκατοντάδων χιλιάδων άλλων. Οι Ευρωπαϊκές Αρχές ενίσχυσαν τους κανονισμούς Seveso μετά από αυτό το τραγικό περιστατικό, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στις προληπτικές δράσεις και την ασφάλεια των χημικών εγκαταστάσεων.

 

Μια πυρκαγιά σε αποθήκη χημικών κοντά στο Schweizerhalle της Ελβετίας, τον Νοέμβριο του 1986, οδήγησε στη διαρροή τοξικών ουσιών στον ποταμό Ρήνο. Το ατύχημα προκάλεσε τον μαζικό θάνατο ψαριών και άλλων υδρόβιων οργανισμών, μολύνοντας τον ποταμό σε μήκος εκατοντάδων χιλιομέτρων. Το περιστατικό αυτό ανέδειξε την ανάγκη για αυστηρότερους ελέγχους στις αποθήκες χημικών ουσιών και οδήγησε σε τροποποιήσεις της Οδηγίας Seveso.

 

Τον Μάιο του 2000, μια έκρηξη σε αποθήκη πυροτεχνημάτων στο Enschede της Ολλανδίας προκάλεσε τον θάνατο 23 ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων, καταστρέφοντας εκατοντάδες σπίτια. Η έκρηξη είχε ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση των κανονισμών για την αποθήκευση και τον χειρισμό επικίνδυνων υλικών, ενισχύοντας τους Κανονισμούς Seveso για να περιλάβουν και τις αποθήκες πυροτεχνημάτων.

 

Μια σειρά εκρήξεων και πυρκαγιών σε δεξαμενές καυσίμων στο Buncefield της Αγγλίας, τον Δεκέμβριο του 2005, προκάλεσε τον τραυματισμό 43 ανθρώπων, καταστροφή των εγκαταστάσεων (21 δεξαμενές αποθήκευσης υγρών πετρελαιοειδών) και εκτεταμένες ζημιές στις γύρω περιοχές. Το ατύχημα του Buncefield ανέδειξε την ανάγκη για βελτίωση της διαχείρισης κινδύνων και την ετοιμασία σχεδίων έκτακτης ανάγκης, οδηγώντας σε περαιτέρω αυστηροποίηση των Κανονισμών Seveso.

 

Τα ατυχήματα που εμπίπτουν στους Κανονισμούς Seveso αποτελούν σημαντικά παραδείγματα των κινδύνων που σχετίζονται με τις βιομηχανικές δραστηριότητες και την ανάγκη για αυστηρή ρύθμιση και πρόληψη. Οι τραγικές συνέπειες αυτών των ατυχημάτων οδήγησαν στην ενίσχυση της νομοθεσίας και των πρακτικών ασφάλειας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

 

Η Κύπρος και συγκεκριμένα το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΤΕΕ), ως αρμόδια Αρχή, έχει εναρμονιστεί πλήρως με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες Seveso μέσα από τους περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Αντιμετώπιση Κινδύνων Ατυχημάτων Μεγάλης Κλίμακας Σχετιζομένων με Επικίνδυνες Ουσίες) Κανονισμούς του 2015 (ΚΔΠ 347/2015).

 

Η συνεχής παρακολούθηση, αξιολόγηση και αναθεώρηση των Κανονισμών Seveso είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί η προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος από βιομηχανικά ατυχήματα. Πρόσφατα, το ΤΕΕ αναγνωρίζοντας τους κινδύνους από τέτοια ατυχήματα προχώρησε σε Τροποποίηση των Υφιστάμενων Κανονισμών, με την εισαγωγή ακόμη πιο αυστηρών προνοιών, πέραν αυτών που προβλέπει η Οδηγία Seveso.

 

Ειδικότερα, στις 11 Ιουλίου 2024, η Ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων ψήφισε τους περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Αντιμετώπιση Κινδύνων Ατυχημάτων Μεγάλης Κλίμακας Σχετιζομένων με Επικίνδυνες Ουσίες) Τροποποιητικούς Κανονισμούς του 2024. Κύριος σκοπός της τροποποίησης είναι η αναβάθμιση και η αυστηροποίηση των μέτρων που αφορούν χώρους εργασίας που αποθηκεύουν ή/και διαχειρίζονται σημαντικές ποσότητες επικίνδυνων χημικών ουσιών (μονάδες Seveso).

 

Οι Τροποποιητικοί Κανονισμοί αφορούν (α) χώρους εργασίας όπου υπάρχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες σε ποσότητα ίση ή μεγαλύτερη του 75% των οριακών ποσοτήτων που καθορίζονται στους αρχικούς Κανονισμούς, (β) χώρους εργασίας που εφάπτονται σε μονάδες Seveso και (γ) χώρους εργασίας που βρίσκονται στο Ενεργειακό Κέντρο Βασιλικού.

 

Οι εργοδότες των πιο πάνω χώρων εργασίας θα έχουν υποχρέωση να υποβάλουν στο ΤΕΕ τις απαραίτητες πληροφορίες που καθορίζονται στους Κανονισμούς (π.χ. Γνωστοποίηση, Έγγραφο για εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης Ασφάλειας, δυσμενέστερο σενάριο ατυχήματος μεγάλης κλίμακας) με στόχο την αξιολόγησή τους και την επιβολή πρόσθετων μέτρων ασφάλειας όπου χρειάζεται. Επιπρόσθετα, οι εργοδότες των πιο πάνω χώρων εργασίας καθώς επίσης οι διαχειριστές των υφιστάμενων μονάδων Seveso υποχρεούνται να εξασφαλίζουν, κάθε έτος, πιστοποιητικό πυροπροστασίας από την Πυροσβεστική Υπηρεσία Κύπρου.

 

Οι υπό αναφορά Κανονισμοί τίθενται σε εφαρμογή με τη δημοσίευσή τους. Ωστόσο, για υφιστάμενους χώρους εργασίας ή για χώρους εργασίας που διαθέτουν Άδεια Οικοδομής ή Πολεοδομική Άδεια πριν την ημερομηνία δημοσίευσης τίθενται σε ισχύ 18 μήνες μετά, ούτως ώστε να δοθεί επαρκής χρόνος προσαρμογής.

 

Καθώς η τεχνολογία και οι κίνδυνοι εξελίσσονται, οι Κανονισμοί πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις. Η συνεχής αναθεώρηση και ενίσχυση των Κανονισμών είναι απαραίτητη για την επίτευξη ενός ασφαλέστερου και πιο βιώσιμου μέλλοντος. Ευελπιστούμε ότι με την ψήφιση των πιο πάνω Κανονισμών θα ενισχυθεί το αίσθημα ευθύνης με κοινό στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου και την περιβαλλοντική προστασία.

 

Άντια Πέτρου

Χημικός