Ασφάλεια επισκεπτών σε χώρους αναψυχής

Τα πρόσφατα σοβαρά ατυχήματα σε επισκέπτες σε λούνα παρκ σε Ελλάδα και Γερμανία προκαλούν προβληματισμό σχετικά με τα επίπεδα ασφάλειας που ισχύουν σε τέτοιους χώρους στην Κύπρο. Ειδικότερα όταν αναλογιστούμε ότι στους εξοπλισμούς αναψυχής σε λούνα παρκ καθώς και σε κάθε μορφής παιχνιδότοπο, οι κυριότεροι χρήστες είναι τα παιδιά.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια χώρα με μακρά παράδοση στη λειτουργία λούνα παρκ και συναφών χώρων αναψυχής, εγκαθιδρύθηκε και επιτηρεί τα θέματα ασφάλειας, η Μικτή Συμβουλευτική Επιτροπή Εκθεσιακών Χώρων και Λούνα Παρκ (Fairgrounds and Amusement Parks Joint Advisory Committee - FJAC). Η Επιτροπή FJAC ενεργεί για περισσότερα από 40 χρόνια για βελτίωση των προτύπων και των διαδικασιών που αφορούν την ασφάλεια των επισκεπτών σε χώρους αναψυχής και τις δραστηριότητες αναψυχής στη χώρα αυτή.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, αν και ο κίνδυνος είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας ζωής και δεν μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς, εντούτοις, όταν λαμβάνονται τα ενδεικνυόμενα μέτρα ασφάλειας στους χώρους αναψυχής, οι δραστηριότητες αυτές είναι σχετικά ασφαλείς σε σύγκριση με άλλες δραστηριότητες της καθημερινότητας, όπως η χρήση αυτοκινήτου ή ποδηλάτου. 

Στην πράξη, η εφαρμογή καθορισμένων ελάχιστων προτύπων και διαδικασιών για την ασφάλεια των επισκεπτών που χρησιμοποιούν εξοπλισμούς αναψυχής στα λούνα παρκ και τους συναφείς χώρους γίνεται με βάση καθορισμένο σύστημα επιθεώρησης και πιστοποίησης εξοπλισμών αναψυχής. Το Σύστημα αυτό ενσωματώνει Πρόγραμμα Διαδικασιών Επιθεώρησης Εξοπλισμών / Συσκευών Ψυχαγωγίας (Amusement Device Inspection Procedures Scheme - ADIPS). Το πρόγραμμα ADIPS διαχειρίζεται το Συμβούλιο Ασφάλειας Εξοπλισμών / Συσκευών Αναψυχής (ADSC), το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους των μεγάλων εμπορικών ενώσεων του κλάδου αναψυχής της χώρας, με καθεστώς μη κερδοσκοπικής εταιρείας.

Οι επιθεωρήσεις τύπου ADIPS διενεργούνται μόνον από εγκεκριμένους Φορείς Επιθεώρησης (Inspection Bodies) των οποίων η ικανότητα διεξαγωγής αξιόπιστων και ανεξάρτητων επιθεωρήσεων στους εξοπλισμούς / συσκευές αναψυχής αξιολογείται και παρακολουθείται σε συνεχή βάση. Η πιστοποίηση ADIPS είναι γνωστή στη βιομηχανία αναψυχής στο Ηνωμένο Βασίλειο ως Δήλωση Λειτουργικής Συμμόρφωσης (Declaration of Operational Compliance). Για κάθε ένα εξοπλισμό / συσκευή αναψυχής, η επιθεώρηση από ανεξάρτητο και αρμόδιο Φορέα Επιθεώρησης αποτελεί εγγύηση ότι ο εξοπλισμός / η συσκευή αναψυχής έχει πιστοποιηθεί για ασφαλή λειτουργία.

Το Πρόγραμμα ADIPS καλύπτει τέσσερις ξεχωριστούς τύπους επιθεώρησης των εξοπλισμών / συσκευών αναψυχής:

(α) Ανασκόπηση Σχεδιασμού, (β) Αξιολόγηση Συμμόρφωσης με τον Σχεδιασμό, (γ) Αρχική Δοκιμή, και (δ) Ετήσια επιθεώρηση για διακρίβωση ασφαλούς λειτουργίας.

Για κάθε εξοπλισμό / συσκευή που κατασκευάστηκε από τον Οκτώβριο του 1997 και μετά, επιβάλλεται η διενέργεια επιθεώρησης πριν ο εξοπλισμός / η συσκευή λειτουργήσει για πρώτη φορά. Οι επιθεωρήσεις πριν από τη χρήση αφορούν την Ανασκόπηση του Σχεδιασμού, την Αξιολόγηση της Συμμόρφωσης με βάση τον Σχεδιασμό και την Αρχική Δοκιμή. Μετά από δώδεκα μήνες λειτουργίας, απαιτείται ετήσια επιθεώρηση του εξοπλισμού / της συσκευής αναψυχής. Σημειώνεται ότι ο εξοπλισμός φουσκωτών παιχνιδιών δεν απαιτεί συνήθως έλεγχο πριν από τη χρήση, αλλά επιβάλλεται η συνεχής συμμόρφωση με σχετικά πρότυπα (BS EN 14960:2019).

Αν και οι επιθεωρήσεις για συμμόρφωση εξοπλισμών / συσκευών αναψυχής με το Πρόγραμμα ADIPS είναι αρκετά εξειδικευμένες, και προϋποθέτουν πολύχρονη τεχνική γνώση και εμπειρία

για το προσωπικό του κάθε Φορέα Επιθεώρησης, σε γενικές γραμμές, πρέπει να εφαρμόζονται από τον κάθε ιδιοκτήτη / διαχειριστή Χώρου Αναψυχής οι ακόλουθες συστάσεις που αφορούν τους εξοπλισμούς / τις συσκευές αναψυχής που διαχειρίζεται:

1. Απλοί Εξοπλισμοί Αναψυχής

Απλοί εξοπλισμοί αναψυχής θεωρούνται εκείνοι που πληρούν τα πιο κάτω κριτήρια:

• Η βάση του καθίσματος του επιβαίνοντος δεν ανυψώνεται περισσότερο από 2 μέτρα από το έδαφος.

• Η μονάδα του επιβαίνοντος κινείται με γραμμική ταχύτητα που δεν ξεπερνά το 1,5 m/s.

• Ο εξοπλισμός περιστρέφεται με ταχύτητα που δεν υπερβαίνει τις 6 περιστροφές ανά λεπτό (rpm).

• Ο εξοπλισμός προορίζεται για χρήση από παιδιά μέχρι 8 ετών.

• Ο εξοπλισμός λειτουργεί χωρίς τη χρήση ηλεκτρικής ή άλλης ενέργειας.

Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, η κατευθυντήρια γραμμή για κατάταξη ενός εξοπλισμού στην κατηγορία των απλών εξοπλισμών αναψυχής, είναι η επικινδυνότητα του εξοπλισμού, δηλαδή, οι εξοπλισμοί που εγκυμονούν πολύ χαμηλούς κινδύνους για το κοινό σε περίπτωση αστοχίας / ατυχήματος θεωρούνται απλοί.

Ενδεικτικά παραδείγματα απλών εξοπλισμών είναι τα ακόλουθα (εμπορικές επωνυμίες): Tea-Cups, Toy Sets, Formula/Convoy Rides, Swing Boats, Juvenile Chair-O-Planes ή swing carousel ή wave swinger, Battery Rides (Karts, boats), και Τραμπολίνα.

Β. Εξοπλισμοί Αναψυχής Υψηλής Επικινδυνότητας

Εξοπλισμοί χώρων αναψυχής που δεν πληρούν τις πιο πάνω κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι απλοί εξοπλισμοί και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως υψηλής επικινδυνότητας για το κοινό.

Ο ιδιοκτήτης / διαχειριστής οποιουδήποτε εξοπλισμού που δεν κατατάσσεται στην κατηγορία των απλών εξοπλισμών, πρέπει να μεριμνά για τα ακόλουθα:

1.     Κατοχή ειδικής Γραπτής Εκτίμησης των Κινδύνων στην οποία θα καταγράφονται και θα αξιολογούνται οι διάφοροι κίνδυνοι για όλα τα πρόσωπα που μπορεί να κινδυνεύσουν καθώς και τα μέτρα προστασίας και πρόληψης που πρέπει να ληφθούν.

2.     Εξέταση του εξοπλισμού από τρίτο πρόσωπο (Εμπειρογνώμονα / Οργανισμό) και εξασφάλιση από τον ελεγκτή πιστοποιητικού με τα αποτελέσματα του ελέγχου. Ο έλεγχος πρέπει να περιλαμβάνει τους πιο κάτω επιμέρους ελέγχους:

• Έδραση και Στατική Επάρκεια

Απαιτείται γραπτή τεκμηρίωση από προσοντούχο και ικανό άτομο για την ορθή έδραση κάθε εξοπλισμού λαμβάνοντας υπόψη το έδαφος, τυχόν υπόγεια καλώδια ή άλλες ιδιαιτερότητες του χώρου εγκατάστασης, τα ορθά υποστηρίγματα ή μέσα σταθεροποίησης του εξοπλισμού. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι φορτίσεις στον κάθε εξοπλισμό από άνεμο, σεισμό, πάγο και άλλα καιρικά φαινόμενα.

• Μηχανολογική, Ηλεκτρολογική και Δομική-Κατασκευαστική Εξέταση

Απαιτείται έλεγχος όλων των κρίσιμων για την ασφάλεια μηχανολογικών / ηλεκτρολογικών / δομικών-κατασκευαστικών στοιχείων του εξοπλισμού αναψυχής για τυχόν φθορά / επιδείνωση / απώλεια ευστάθειας.

Στις περιπτώσεις όπου ο εμπειρογνώμονας το απαιτεί, πρέπει να αποσυναρμολογείται ο εξοπλισμός ή / και να αφαιρούνται συγκεκριμένα μέρη ώστε να επιτρέπουν την πρόσβαση στα σχετικά μέρη του εξοπλισμού. Για τη διεκπεραίωση των πιο πάνω, μόνο εξουσιοδοτημένοι εμπειρογνώμονες / Οργανισμοί Επιθεώρησης επιτρέπεται να απασχολούνται.

• Μη Καταστροφικός Έλεγχος / Δοκιμή (NDE/ NDT)

Απαιτείται διενέργεια Μη Καταστροφικού Ελέγχου για εντοπισμό τυχόν ελαττωμάτων σε συνιστώντα μέρη / κατασκευές του εξοπλισμού σύμφωνα με καθορισμένο γραπτό πρόγραμμα ελέγχου. Ο έλεγχος τύπου NDE/ NDT πρέπει να γίνεται από δεόντως πιστοποιημένους για τον σκοπό αυτό ελεγκτές, οι οποίοι ετοιμάζουν λεπτομερή έκθεση αποτελεσμάτων και η οποία περιλαμβάνει τις ενδεικνυόμενες διορθωτικές ενέργειες για επιδιόρθωση / αντικατάσταση των ελαττωμάτων που εντοπίζονται από τις διαδικασίες NDE/ NDT.

Επιπλέον, πρέπει να ετοιμάζεται κατάσταση με τον κάθε εξοπλισμό (και τα μέρη του) για τον οποίον επιβάλλεται να διενεργείται NDE/ NDT και να καθορίζεται η περιοδικότητα των ελέγχων αυτών (π.χ. σε ετήσια βάση ή πιο τακτικά για εξοπλισμό ιδιαίτερα αυξημένης επικινδυνότητας).

Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων εξοπλισμών είναι τα ακόλουθα (εμπορικές επωνυμίες): Roller-Coasters, Twists, Waltzers, Dodgems, Paratroopers, Frog-Hoppers και Mini-Wheels.

Καταληκτικά, για τη βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας και υγείας των προσώπων που επισκέπτονται χώρους αναψυχής στην Κύπρο, είναι αδήριτη ανάγκη να εφαρμοστεί Εθνικό Πρόγραμμα Πιστοποίησης των εξοπλισμών / συσκευών αναψυχής, αντίστοιχο με το Πρόγραμμα ADIPS που λειτουργεί επιτυχώς στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την πρόσφατη εγκαθίδρυση και λειτουργία των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για διεξοδική ρύθμιση του θέματος αυτού, το οποίο διαχρονικά δεν έτυχε κατάλληλου και ομοιόμορφου χειρισμού από όλα τα Δημοτικά και τα Κοινοτικά Συμβούλια στην κάθε επαρχία.

Γιάννος Κουδουνάρης, Μηχανολόγος Μηχανικός