ΧΡΗΜΑ #450, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

INVESTOR’S GUIDE

ΧΡΗΜΑ

Επενδυτικό ενδιαφέρον για εταιρείες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή

τ.450/ 01-02.2021

ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ - 5G Προοπτικές, αλλά και στοίχημα

Γιώργος Ζαββός Υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Οι επόμενοι 18 μήνες είναι κρίσιμοι για τις τράπεζες και το ελληνικό χρηματιστήριο

S PO

21-0117

Δίνοντας έμφαση στην πράσινη και βιώσιμη χρηματοδότηση, προετοιμάζουμε δράσεις για την προώθηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων. Στόχος μας είναι ιδίως η προσέλκυση νέων επενδύσεων στη χώρα και η πρόσβαση στην αγορά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.450 / 01-02.2021 / € 6,00

Πράσινες Κατασκευές: Κερδίζουν έδαφος - Συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ethosMEDIA AE. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο στο e-mail vassilikou.p@ethosmedia.eu, υπόψη κ. Βούλας Βασιλικού.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ethosMEDIA SA, Λυσικράτους 64, Καλλιθέα Τ.Κ. 17674 Υπεύθυνη Συνδρομών: Βούλα Βασιλικού, τ. 210 9984908, κ. 6971618615, e-mail: vassilikou.p@ethosmedia.eu Αποδέχομαι πως τα προσωπικά μου στοιχεία θα τηρηθούν από την ethosMEDIA Εκδοτική-Συνεδριακή AE για τις ανάγκες αποστολής του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, στο οποίο είμαι συνδρομητής. Η αποστολή του περιοδικού γίνεται μέσω εταιρείας διανομής ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Λαζαράκου Αναστασία, Σύμβουλο Διοίκησης, στο e-mail: lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΑΣ η επιστροφή στην ομαλή οικονομική δραστηριότητα Με το βλέμμα στο αύριο, στηρίζουμε έμπρακτα την εθνική προσπάθεια επανεκκίνησης των επιχειρήσεων Η επιστροφή στην ομαλή οικονομική δραστηριότητα προϋποθέτει κοινό όραμα και ισχυρή δέσμευση για την επανεκκίνηση των επιχειρήσεων και τη στήριξη της απασχόλησης. Στην Alpha Bank, με συνέπεια, αποφασιστικότητα και υπευθυνότητα: • Πρωταγωνιστούμε στην αξιοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, παρέχοντας τα αναγκαία κεφάλαια κίνησης για τους Πελάτες μας • Στηρίζουμε ενεργά την ελληνική οικονομία και τους Πελάτες μας, με χρηματοδοτήσεις ύψους Ευρώ 5,4 δισ. από την αρχή του 2020 • Ενισχύουμε τις επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια με χορηγήσεις Ευρώ 1 δισ. την προσεχή διετία, διευρύνοντας το χαρτοφυλάκιό μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

• Επενδύουμε διαχρονικά στην ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας και στην ενίσχυση κλάδων με υψηλές προοπτικές, όπως αυτοί των τροφίμων, του real estate, των δικτύων μεταφοράς και επικοινωνίας • Επιταχύνουμε τον ψηφιακό μας μετασχηματισμό, προσφέροντας σύγχρονους τρόπους συναλλαγών για ταχύτερη εξυπηρέτηση, υψηλότερη ποιότητα και αυξημένη ασφάλεια.

www.alpha.gr

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

εν αρχή...

ΧΑ: Συστράτευση για την αναβάθμιση

ην ώρα που η πανδημία προκαλεί στο πέρασμά της, πέραν των υγειονομικών συνεπειών, δραματικές επιπτώσεις στην οικονομία και την επιχειρηματικότητα, η συστράτευση όλων των ενεργών επιχειρηματικών και επενδυτικών δυνάμεων της χώρας καταδεικνύει τη συνειδητοποίηση της ανάγκης πως, πλέον, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης δίνεται μια, ίσως, τελευταία ευκαιρία για την ουσιαστική αναβάθμιση και της ευρύτερης κεφαλαιαγοράς. Ενός σημαντικού «εργαλείου» χρηματοδοτικής ενίσχυσης, προβολής, εξωστρέφειας των επιχειρήσεων. Από τον ΣΕΒ, την Ένωση Θεσμικών, τους χρηματιστές, τις ενώσεις και φορείς των επενδυτών μέχρι τις αρχές της αγοράς (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ΕΧΑΕ), όλοι καταβάλλουν εργώδεις προσπάθειες προκειμένου ένα πλέγμα μέτρων και κινήτρων να μετουσιωθεί σε έργα, σε πράξεις. Σε αυτήν τη συγκυρία, η άτυπη επιτροπή για την αναβάθμιση της κεφαλαιαγοράς στοχεύει στην υλοποίηση εκείνων των προτάσεων που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από το οικονομικό επιτελείο –πρωτοβουλία του αρμόδιου υφυπουργού με τη στήριξη όλων. Μένει η Πολιτεία να κάνει τα απαραίτητα για τη νομοθέτηση και άμεση υλοποίηση, προκειμένου να επιτευχθεί η εμβάθυνση της αγοράς μέσα στο 2021. Η ethosMEDIA, ενεργότατο μέλος της κοινότητας για δεκαετίες, στήριξε εξ αρχής (και) αυτήν την προσπάθεια. Ενδεικτική είναι η πρόταση/πρόσκληση του Σπύρου Κυρίτση (προέδρου του ΣΜΕΧΑ), 2

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

από το βήμα της εκδήλωσης για τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2020, για την υλοποίηση μέτρων που θα συμβάλλουν στην προσέλκυση νέων εισαγωγών και δημόσιων εγγραφών. Όπως και η προβολή της από το banks.com.gr, το ΧΡΗΜΑ Week και τώρα από τις σελίδες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ. Σε ένα τεύχος-αφιέρωμα στο χρηματιστήριο, τον ρόλο του και τις προκλήσεις που ανοίγονται από το 2021. Με τους ειδικούς της αγοράς να εστιάζουν στη σημασία των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, να αναλύουν τις ευκαιρίες, τους κλάδους, τις νέες τάσεις (λ.χ. τη διεθνή στροφή προς το green energy), τα τεκταινόμενα στις αγορές ομολόγων (χρέους, επιτοκίων), στα αμοιβαία κεφάλαια. Σε μια συγκυρία κατά την οποία, παρά τη συνεχιζόμενη διεθνή κρίση, η Wall Street συνεχίζει με αλλεπάλληλα ιστορικά υψηλά, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια βρίσκονται σε διαδικασία επαναφοράς, το ΧΑ διεκδικεί το δικό του μερίδιο από την τεράστια «πίτα» υπερβάλλουσας ρευστότητας. Ένα ουσιαστικά αναβαθμισμένο χρηματιστήριο, μια πιο αξιόπιστη κεφαλαιαγορά, ένα πιο θωρακισμένο νομικό σύστημα, σίγουρα, θα διεκδικήσουν με μεγαλύτερες πιθανότητες κάτι μεγαλύτερο. Ας είναι (και) αυτό το τεύχος του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, για τους ανθρώπους της αγοράς, ένα «σκαλί» για την «επόμενη μέρα» της. • • •

ΧΡΗΜΑ 3

6 20

ΦΑΚΕΛΟΣ INVESTOR’S GUIDE

Επενδυτικό ενδιαφέρον για εταιρείες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή

ΦΑΚΕΛΟΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Βλέπουν φως στην άκρη του τούνελ

ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ - 5G

Ελλάδα και 5G: Προοπτικές, αλλά και στοίχημα

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Πράσινες Κατασκευές: Κερδίζουν έδαφος - Συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

τ.450/01-02 2021

INVESTOR’S GUIDE

ΧΡΗΜΑ

32 ~ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ GREEK EXPORTS FORUM & AWARDS 2020

τ.450/ 01-02.2021

CMY

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.450 / 01-02.2021 / € 6,00

περιεχόμενα

Επενδυτικό ενδιαφέρον για εταιρείες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή

ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ - 5G Προοπτικές, αλλά και στοίχημα

Όλος ο κόσμος των εξαγωγέων στο ετήσιο ραντεβού

Γιώργος Ζαββός Υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

40 ~ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Κερδίζουν έδαφος - Συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον

Οι επόμενοι 18 μήνες είναι κρίσιμοι για τις τράπεζες και το ελληνικό χρηματιστήριο

S PO

21-0117

46 ~ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Ανέδειξαν για 18η χρονιά τους άριστους του ελληνικού χρηματιστηρίου

54 ~ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ COFFEE BUSINESS AWARDS

Επιβράβευσαν τις προσπάθειες των επιχειρήσεων καφέ σε συνθήκες πανδημίας

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: ΧΑ: Συστράτευση για την αναβάθμιση 78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: SWITCH 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Με αφορμή το 2ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης

ΧΡΗΜΑ

τεύχος Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2021 ISSN 1105-0470

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ιδιοκτησία

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

Λυσικράτους 64, Καλλιθέα, Τ.Κ. 17674 T: 210 998 49 50 E: banks-press@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

Γιάννης Λεοντάρης john.leondaris@gmail.com Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

www.ethosevents.eu

Στεφανία Σούκη stefaniasouki@gmail.com KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Βούλα Βασιλικού vassilikou.p@ethosmedia.eu ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

www.banks.com.gr

www.insuranceworld.gr

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news.

Γιώργος Ζαββός

Υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

Οι επόμενοι 18 μήνες είναι κρίσιμοι για τις τράπεζες και το ελληνικό χρηματιστήριο ΧΡΗΜΑ 5

[φάκελος] investor's guide

Οι νέες ς έ κ ι τ υ δ ν ε επ ι στο ΧΑ ι ς ο ν ε έ μ ί γ η ρ ι ισ ε ι α Ο όμιλο ευκ ί ο ικ τ α μ η ιρ ε ιχ επ υ ξεχωρίζουν πο

ε μια ιδιαίτερη χρονιά, που ξεκινά με ελπίδες για ανάκαμψη, το ΧΡΗΜΑ συντάσσει έναν επενδυτικό οδηγό, με συμβουλές, πληροφορίες και αναλύσεις για την πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς και τις παραμέτρους που τη διαμορφώνουν. Διανύουμε μια περίοδο κατά την οποία οι αγορές παραμένουν σε ιστορικά υψηλά, χωρίς ωστόσο το γεγονός αυτό να προκαλεί αίσθημα ευφορίας, δεδομένου του ότι η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα της υπερβάλλουσας ρευστότητας από τα παρεμβατικά προγράμματα των Κεντρικών Τραπεζών. Μια κατάσταση που, υπό άλλες συνθήκες (ειδικότερα προ Covid-19), θα είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας overweight αγοράς, υψηλού ρίσκου, με πολύ πιθανό το ενδεχόμενο μιας συστημικής πτώσης. Ειδικότερα για την ελληνική αγορά, οι ξένοι επενδυτικοί οίκοι εμφανίζονται από επιφυλακτικοί έως θετικοί, με neutral έως bullish διάθεση, κάτι που μένει να αποτυπωθεί συναλλακτικά. Η Morgan Stanley μάλιστα εκτιμά ότι χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία θα βγουν από την κρίση με τις

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

μικρότερες δυνατές απώλειες, το οποίο επενδυτικά/χρηματιστηριακά μεταφράζεται σε περιθώριο σημαντικής υπεραπόδοσης από τα τρέχοντα. Το Χρηματιστήριο Αθηνών βρίσκεται σε αναζήτηση κατεύθυνσης, μετά την ανοδική διόρθωση Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου και την ήπια υποχώρηση του Ιανουαρίου. Από τις 726 μονάδες (28 Ιανουαρίου) γίνεται η σταδιακή προσπάθεια επαναφοράς, με πρώτο ορόσημο την ευρύτερη περιοχή των 800 μονάδων και ενθαρρυντικές για τους long τις δύο συνεχόμενες εβδομάδες με θετικό πρόσημο. Με τα funds να έχουν αποκομίσει διψήφιες αποδόσεις το τελευταίο δίμηνο του 2020, κράτησαν στάση αναμονής τον Ιανουάριο, με συνέπεια την υποχώρηση της αγοράς κατά 5,52% και με τις μεγαλύτερες απώλειες (κατά 12,19%) να καταγράφονται για τον τραπεζικό κλάδο. Στα 52 δισ. η συνολική αποτίμηση των εισηγμένων, διαμορφώνεται πολύ χαμηλότερα του ευρωπαϊκού μέσου όρου, discount που εκ των πραγμάτων την καθιστά ελκυστικότερη έναντι της πλειονότητας των αναδυόμενων αγορών.

«Μετρώντας» απώλειες 3,1 δισ. τον «κόκκινο» Ιανουάριο Και μια σχετική ισορροπία από την αρχή Φεβρουαρίου Φρένο στην παρουσία των funds στην προσπάθεια αντίδρασης βάζουν οι καθυστερήσεις με τους εμβολιασμούς, με συνέπεια να μετατίθεται για μετά το δεύτερο τρίμηνο η προοπτική ενός σταδιακού «ανοίγματος» της αγοράς, σενάριο που μένει να επιβεβαιωθεί (ή να διαψευσθεί), ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας. Κυρίως σε αυτήν την αβεβαιότητα (έλλειψη ορατότητας) αποδίδουν χρηματιστηριακοί παράγοντες την καθίζηση/ταλαιπωρία της αγοράς για ακόμη μία εβδομάδα, όπως αυτή αποτυπώνεται στην κατά 40% μείωση της αξίας συναλλαγών (στα 73 εκατ. ο μέσος όρος αρχικά, στα 53 εκατ. τελευταία) και την παράπλευρη μεταφορά ρευστότητας στα αμοιβαία κεφάλαια (στα 73,3 εκατ. η εβδομαδιαία αξία). Παράλληλα, η εκκρεμότητα με τον χρόνο

Όπως επίσης οι εκκρεμότητες στα μέτωπα της Εθνικής (για την ΕΕΓΑ) και της Alpha Bank (project Galaxy). Η άρση τους, σε συνδυασμό με την πρόοδο στο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα μπορούσε να επανενεργοποιήσει τα funds στον τραπεζικό κλάδο-«κλειδί», σύμφωνα με έκθεση της BofA Securities. “Bullish” για τις μετοχές ελληνικών εταιρειών εμφανίζεται η Jefferies, με τον επίσης αμερικανικό οίκο να εκτιμά πως με τον δείκτη MSCI All World σε επίπεδα-ρεκόρ, μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας θα στραφεί και προς τις αναδυόμενες αγορές, με την ελληνική να έχει τα πλεονεκτήματα του σταθερού νομισματικού περιβάλλοντος, των χαμηλών επιτοκίων και την πρόκληση ενδεχόμενης επανάκτησης αξίας μέσω της εκκαθάρισης των NPLs. Το γεγονός πως στις τελευταίες συνεδριάσεις ο FTSE25 –δείκτης των εταιρειών μεγάλης κεφαλαιοποίησης και πιο αντιπροσωπευτικός της έκθεσης των funds σε μετοχές ελληνικών ομίλων– κυμαίνεται πάνω από την κρίσιμη περιοχή στήριξης των 1.800 μονάδων είναι ενδεικτικό της αμυντικής στάσης συγκεκριμένων επενδυτικών οίκων με θέσεις long σε εισηγμένες όπως η Mytilineos, η Motor Oil, η Τέρνα Ενεργειακή, η ΤΙΤΑΝ, ο ΟΤΕ και ακόμη δύο-τρία blue chips με ανοδική φορά. Καθοριστική συμβολή θα διαδραματίσει ο «αμερικανικός παράγοντας», θυμίζοντας πως κυρίως επενδυτικά χαρτοφυλάκια με έδρα τη Νέα Υόρκη πρωτοστάτησαν στη θεαματική αντίδραση της αγοράς από τις 570 μονάδες (τέλος Οκτωβρίου) έως τις παρυφές των 830 (αρχές Ιανουαρίου), με οδηγό τον τραπεζικό κλάδο, που «έγραψε» μέχρι τριψήφια ποσοστά μεταβολής σε διάστημα δύο μηνών. Σε όρους αποτίμησης, μόνο η μεταβολή για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες προσέγγισε τα 3,5 δισ., με τη μόχλευση να αποφέρει σημαντικές υπεραξίες σε όσα funds «έτρεξαν» την αγορά. Με την υποχώρηση που ακολούθησε, οι ελληνικές μετοχές ξανάγιναν φθηνότερες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ανε-

ως η π ό ς ε ρ ότι χώ ν από την ά μ ι τ κ ε anley αλία θα βγου λειες. t S n a g Η Mor και η Πορτογ τές απώ α ν υ δ ς Ελλάδα τις μικρότερε ε κρίση μ

βαίνοντας έτσι στη σχετική κατάταξη (ως προς το δυνητικό περιθώριο απόδοσής τους) στην κατηγορία των «αναδυόμενων», στην οποία περιλαμβάνεται το ΧΑ. Το σημαντικό για την ελληνική αγορά, σύμφωνα με την BofA, είναι η επαναφορά της στα top picks των χαρτοφυλακίων που επενδύουν σε emerging markets, υπολογίζοντας ότι τον Δεκέμβριο οι εισροές (καθαρές) έφθασαν τα 146 εκατ. δολ., από 33 εκατ. τον Νοέμβριο, για να μειωθούν εκ νέου στα 36 εκατ. τον Ιανουάριο. Αυτή η αποχή των ξένων διευκόλυνε την υποχώρηση για να αρχίσουν να ενεργοποιούνται και πάλι από τις τελευταίες συνεδριάσεις. Ένα από τα κριτήριά τους, σύμφωνα με την Goldman Sachs, ήταν η αρχή της ανακοίνωσης των οικονομικών αποτελεσμάτων του τέταρτου τριμήνου και του συνόλου του 2020. Δεδομένων των αντοχών που επέδειξαν οι ισχυροί όμιλοι στη διάρκεια της δεκαετούς «ελληνικής κρίσης», της μεγέθυνσής τους το 2019-πρώτο εξάμηνο του 2020, με τη δημοσιοποίηση των μεγεθών τους, θα επιβεβαιωθεί η δυναμική που έχουν από το 2010 μέχρι σήμερα. Το γεγονός ότι την «αυλαία» την άνοιξε, πρόσφατα (4 Φεβρουαρίου), μια εταιρεία όπως η Mytilineos, αντί για τράπεζα (όπως συνέβαινε κατά την καλή περίοδο του κλάδου), δείχνει τη μετατόπιση του επενδυτικού ενδιαφέροντος σε κλάδους και επιχειρήσεις με δυναμική, υγιείς ισολογισμούς, εξωστρέφεια, καινοτομία και μηχανισμό παραγωγής ταμειακών ροών. Με άνοδο από την αρχή του έτους και πάνω από 60% σε διάστημα εξαμήνου, η εισηγμένη αποτιμάται σε 1,78 δισ., σε μεγάλο discount τόσο έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου όσο και αντίστοιχων αγορών. Ενδεικτική είναι η

αποτίμηση της EdPortugal στα 20 δισ., με τον ενεργειακό κλάδο της χώρας “deep value” σε σχέση με ανάλογου μεγέθους οικονομίες. Άσχετα από τα επίπεδα του Γενικού Δείκτη, ένας διψήφιος αριθμός εισηγμένων της μεγάλης κατηγορίας εκτιμάται πως θα εμφανίσει (για το 2020) αποτελέσματα που θα δικαιολογούν τις τρέχουσες ή μεγαλύτερες αποτιμήσεις. Ενώ για κλάδους όπως λ.χ. εκείνους των πετρελαϊκών/διύλισης, τσιμέντου, μεταλλουργικών, οι χαμηλές τιμές που σημειώθηκαν πέρσι, λόγω πανδημίας, διαδοχικών απαγορευτικών και ιστορικά βαθιάς ύφεσης, ανήκουν στο παρελθόν, με τους αναλυτές να προβλέπουν ένα καλύτερο 2021, ακόμη και στην περίπτωση που καθυστερήσουν κι άλλο τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όμιλοι με αυξημένη βαρύτητα στα ξένα χαρτοφυλάκια, όπως ο ΟΤΕ, η Coca-Cola, αλλά και οι Motor Oil, TITAN, Τέρνα Ενεργειακή, ΟΠΑΠ, εκτιμάται πως θα ενισχύσουν τα αποτελέσματά τους, συνεχίζοντας την πολιτική διανομής κερδών στους μετόχους. Ειδικότερα για τον ΟΤΕ, η Euroxx Χρηματιστηριακή αναφέρει ότι είναι 24% χαμηλότερα σε σχέση με ομοειδείς ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, discount που δεν αντανακλά τη δημιουργία ισχυρών ελεύθερων ταμειακών ροών. Η χρηματιστηριακή εκτιμά πως ο Οργανισμός θα διανείμει μέρισμα 0,60 ευρώ, ανεβάζει δε την τιμή-στόχο στα 16,50, από τα 16 που έδινε προηγουμένως. Περιθώριο ανόδου σχεδόν 40% από τα τρέχοντα επίπεδα. Αποτελέσματα ανακοίνωσε και η Coca-Cola HBC (11 Φεβρουαρίου), που μαζί με τον ΟΤΕ είναι οι δύο πιο «βαριές» εισηγμένες του χρηματιστηρίου, με συντελεστή στάθμισης που ξεπερνά το 20% συνολικά. ΧΡΗΜΑ 7

φάκελος - investor's guide

υλοποίησης της AMK της Πειραιώς –με την αγορά να την υπολογίζει σε 800 εκατ. έως 1,2 δισ.– αποστερεί από άλλες μετοχικές θέσεις κεφάλαια ικανά να δημιουργήσουν αγοραστική τάση, με συνακόλουθη άνοδο της τιμής.

φάκελος investor's guide

του Λουκά Παπαϊωάννου Economist/Corporate Advisor Fast Finance ΑΕΠΕΥ

ν οι αγορές λειτουργούσαν αποτελεσματικά, οι ομολογιακές αγορές σε παγκόσμιο επίπεδο θα παρουσίαζαν μιαν άλλη εικόνα. Όμως, λόγω των κεντρικών τραπεζών και της πανδημίας, «ο κύβος ερρίφθη» για τη δημιουργία περιβάλλοντος μηδενικών επιτοκίων, ανεξαρτήτως των επικρατουσών συνθηκών. Η έλευση του Covid-19 απλώς ενίσχυσε την ανάγκη για παροχή απεριόριστης ρευστότητας, μέσω προγραμμάτων επαναγοράς ομολόγων από όλες τις κεντρικές τράπεζες, με πρωτοστάτες τη Fed και την EKT. Δεν υπήρχε άλλη επιλογή για να αποφευχθεί μια κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας, δεδομένων των πρωτόγνωρων συνθηκών. Επιπλέον, η επικείμενη αναχρηματοδότηση τεράστιων κρατικών και εταιρικών χρεών, τρισεκατομμυρίων δολαρίων, της περιόδου 20202023 οδηγεί στην ανάγκη πίεσης των επιτοκίων δανεισμού προς τα κάτω, αφού δεν θέλουν να επαναληφθούν φαινόμενα “Lehman Brothers” ή, ακόμη χειρότερα, του 1929… Όμως οι πολιτικές δεν είναι πανάκεια και η συμπίεση των επιτοκίων σε μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν συνάδει με την οικονομική λογική, δημιουργώντας μακροπρόθεσμα σοβαρές αρνητικές παρενέργειες. Η εκτίναξη του ενεργητικού της Fed (9,1 τρισ. δολ.), αλλά και της ΕΚΤ (7,4 τρισ. ευρώ), μέσα σε έναν χρόνο είναι μεγαλύτερη από ό,τι υπήρξε σε όλη την προηγούμενη δεκαετία. Επιπλέον, η μείωση των επιτοκίων δανεισμού αλλοιώνει και την προσδοκώμενη απόδοση στις αγορές μετοχών και ομολόγων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ζήτηση τίτλων σε όλο και υψηλότερες τιμές, συνεπώς και οι αποτιμήσεις. Έτσι δικαιολογείται από αρκετούς αναλυτές η αύξηση των αποτιμήσεων αρκετών εταιρειών, αφού οι ιστορικά χαμηλές αποδόσεις P/e είναι αρκετά υψηλότερες από τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων.

Ο κατακλυσμός ρευστότητας και οι ομολογιακές αγορές

Η πιο επικίνδυνη συνέπεια, όμως, είναι ότι μεγάλο μέρος των κεφαλαίων έχουν κατευθυνθεί σε εταιρικές ομολογιακές εκδόσεις χαμηλής διαβάθμισης (junk bonds), με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, αγνοώντας τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο. Εκτιμάται ότι μόνο το 2021 οι αναχρηματοδοτήσεις junk bond ανέρχονται σε πάνω από 200 δισ. δολ., ενώ στα επόμενα 4 χρόνια οι αναχρηματοδοτήσεις προσεγγίζουν το 1,5 τρισεκατομμύριο. Αργά, αλλά σταθερά, γίνεται αντιληπτό ότι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τη συνέχιση αυτών των πολιτικών είναι τεράστιοι και τυχόν αύξηση των επιτοκίων θα οδηγήσει σε πρωτόγνωρες συνέπειες όλο το παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα. Ήδη από τον Αύγουστο του 2020 παρατηρείται μια αργή, αλλά σταθερή, αύξηση στο επιτόκιο του δεκαετούς αμερικανικού κρατικού ομολόγου, που από 0,5120% διαπραγματεύεται πέριξ του 1,15%1,20%, παρουσιάζοντας αύξηση 134%! Έγκυρη τεχνική διάσπαση του επιπέδου 1,20% θα οδηγήσει στο επόμενο επίπεδο αντίστασης του 1,50%-1,60%, δημιουργώντας συνεπακόλουθες πιέσεις και στην αμερικανική αγορά μετοχών.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ΧΡΗΜΑ 9

φάκελος investor's guide

Οι ελληνικοί κρατικοί τίτλοι, με τη βοήθεια της «Μεγάλης Φίλης» (ΕΚΤ), διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα σε όλη την καμπύλη χρέους, παρά την εκτίναξη του δημόσιου χρέους σε νέα ιστορικά υψηλά. Οι πρόσφατες έξοδοι στις αγορές συντήρησαν τη ρευστότητα της κεντρικής κυβέρνησης, βελτιώνοντας τόσο τη ληκτότητα όσο και το μέσο επιτόκιο δανεισμού. Η προσπάθεια αντικατάστασης ομολόγων υψηλού κόστους (ΔΝΤ) με ομόλογα χαμηλότερου επιτοκίου και μεταγενέστερων λήξεων φαίνεται ότι θα συνεχιστεί όλο το 2021, αντλώντας παραπάνω κεφάλαια από τα αρχικά προγραμματισθέντα, προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί η χώρα την ευνοϊκή συγκυρία των χαμηλών επιτοκίων, για όσο υπάρχει… Το γεγονός ότι οι οίκοι αξιολόγησης δεν προχώρησαν σε περαιτέρω αναβάθμιση της πιστοληπτικής διαβάθμισης της χώρας άφησε αδιάφορους, προς το παρόν, τους επενδυτές, που ψάχνουν εναγωνίως για αποδόσεις και μάλιστα σε ευρώ. Ήδη όμως αρχίζει να φαίνεται μια ελαφρά απόκλιση στην καμπύλη επιτοκίων μεταξύ των κοντινών λήξεων (μέχρι 5 έτη) και των μακρύτερων λήξεων (πάνω από 10 έτη). Ενώ η πενταετία κινείται κοντά στο ιστορικό χαμηλό (0,04%), η δεκαετία έχει απομακρυνθεί από τα πρόσφατα χαμηλά του Δεκεμβρίου του 2020 (0,555%) και προσεγγίζει επικίνδυνα την 1η τεχνική αντίσταση του 0,77%, εμφανίζοντας ποσοστιαία μεταβολή 38%. Επιβεβαιωμένη διάσπαση του 0,77% αυξάνει τις πιθανότητες για προσέγγιση του επόμενου επιπέδου αντίστασης του 1%. Παρά το γεγονός ότι απέχουμε αρκετά από τα επίπεδα ασφαλείας αναχρηματοδότησης του χρέους, ο χρόνος πιέζει για επιτάχυνση των κινήσεων του οικονομικού επιτελείου, για να προλάβει την ευνοϊκή συγκυρία πριν τελειώσει, όπως «όλα τα ωραία».

Το ευνοϊκό περιβάλλον θα προσπαθήσουν να το εκμεταλλευτούν και οι εισηγμένες εταιρείες, εκδίδοντας νέο ή αναχρηματοδοτώντας παλαιό χρέος, με ευνοϊκότερους όρους. Οι επιλογές τους είναι να προχωρήσουν σε εκδόσεις μέσω του ελληνικού χρηματιστηρίου, απευθυνόμενοι κυρίως στις λιμνάζουσες καταθέσεις Ελλήνων ιδιωτών, που απολαμβάνουν «μηδενικά» επιτόκια από τις ελληνικές τράπεζες ή να προχωρήσουν σε διεθνείς εκδόσεις, όπως στο παρελθόν. Κάθε επιλογή έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τις εκδότριες. Όσο για τους ενδιαφερόμενους επενδυτές, τα εταιρικά ομόλογα αποτελούν μια διέξοδο, αλλά δεν πρέπει να ξεχνούν ότι ενέχουν και δύο πολύ σημαντικούς κινδύνους, που πρέπει να τους λάβουν σοβαρά υπόψη: • Το αξιόχρεο του εκδότη και τον κίνδυνο της αθέτησης πληρωμής τόκων και κεφαλαίου (π.χ. Folli Follie, MLS). • Τον κίνδυνο του πληθωρισμού που, αν και προς το παρόν παραμένει αθέατος, η ιστορία έχει δείξει ότι όταν εμφανίζεται, παράγει σημαντικές ζημιές για τους κατόχους κυρίως μακροπρόθεσμων ομολόγων. Πληροφορίες αναφέρουν ότι για το 2021 αρκετές εταιρείες προετοιμάζονται για ομολογιακές εκδόσεις, όπως ο ΜΥΤΙΛ, η ΔΕΗ, ο ΤΙΤC, η ΑΡΑΙΓ κ.ά.

Συμπερασματικά, παρά την πανδημία, οι ομολογιακές αγορές παγκοσμίως με την επέμβαση-χειραγώγηση των μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών κρατήθηκαν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα επιτοκίων. Οι επενδυτές θα πρέπει να έχουν αυξημένα αντανακλαστικά, γιατί η στρέβλωση στην οποία υποβάλλονται οι αγορές, αργά ή γρήγορα, θα παύσει. Συνεπώς, θα πρέπει στα πιθανά σενάρια που επεξεργάζονται να εκτιμούν τον βαθμό κινδύνου που αναλαμβάνουν, τόσο όσον αφορά τον χρονικό ορίζοντα λήξης όσο και το ύψος του επιτοκίου που τους προσφέρεται. O Ελβετός διαχειριστής κεφαλαίων και μεγαλοεπενδυτής Felix Zulauf, ερωτώμενος για αυτό που συμβαίνει στις ομολογιακές αγορές από την παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών, και πού θα καταλήξει, σε μια συνέντευξή του το 2020 είχε αναφέρει: «Δεν ξέρω πότε θα τελειώσει αυτή η στρέβλωση του οικονομικού συστήματος. Όταν όμως τελειώσει, το ερώτημα δεν θα είναι αν έχεις χάσει, αλλά πόσα έχεις χάσει…».

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

φάκελος - investor's guide

του Κώστα Σιαμπράκου Συμβούλου Επενδυτικών Χαρτοφυλακίων (Επίσημου Αντιπροσώπου της 3Κ Investment Partners ΑΕΔΟΕΕ)

Αμοιβαία κεφάλαια: Πρόβλεψη για εισροές άνω του 1 δισ. ευρώ το 2021

έναρξη της νέας δεκαετίας ξεκίνησε με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις στο ζήτημα της επαναφοράς των μεριδιούχων στον ελληνικό θεσμό των αμοιβαίων κεφαλαίων (Α/Κ) ή γενικότερα στον κλάδο του asset management. Έναν κλάδο που «υπέφερε», λόγω της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, και, παρότι στάθηκε «όρθιος στα πόδια του», δυστυχώς, έχασε την αναπτυξιακή πορεία στα μεγέθη του, όταν –αντιθέτως– τα μεγέθη αυτά σε διεθνές επίπεδο υπερτριπλασιάστηκαν. Το ζητούμενο, λοιπόν, για τον θεσμό των Α/Κ είναι η νέα περιπέτεια της υγειονομικής κρίσης να μην ανακόψει τον ρυθμό ανάκαμψής του που παρατηρείται από το 2019 και έπειτα, έτσι ώστε να καταφέρει να κερδίσει (όσο είναι δυνατόν) από το χαμένο έδαφος της προηγούμενης δεκαετίας. Πιστεύουμε ότι θα τα καταφέρει, και το τέλος της πανδημικής περιπέτειας θα μείνει στις μνήμες μας ως μια κακή παρένθεση. Όλα τα πρωτογενή στοιχεία συνηγορούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Η αγορά των Α/Κ έκλεισε το έτος 2019 με εισροές αξίας 583 εκατ. ευρώ. Η πανδημία, το 2020, μέσα από τη μεταβλητότητα που δημιούργησε, απλώς επιβράδυνε την ένταση στις αγορές μεριδίων, καθώς τελικά η χρονιά σημείωσε εισροές 185 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζουμε ότι από τις αρχές του «περιβόητου» προηγούμενου έτους και μέχρι τα τέλη

Φεβρουαρίου οι εισροές είχαν αγγίξει τα 448 εκατ. ευρώ (πολύ κοντά, δηλαδή, στην αξία των ετήσιων εισροών του 2019). Όμως, το παγκόσμιο και το ελληνικό lockdown οδήγησαν τόσο σε πανικό εκροών όσο και σε πανικό πωλήσεων (μετοχικών, ομολογιακών και λοιπών) τίτλων. Σχεδόν έναν μήνα μετά, οι εισροές εξανεμίστηκαν και μετατράπηκαν σε εκροές αξίας 800 εκατ. ευρώ, οι δε μέσες αποδόσεις κατέληξαν αρνητικές, ξεπερνώντας το -20% στις περισσότερες κατηγορίες. Με αποτέλεσμα (στις 3 Απριλίου) το ενεργητικό, με απώλειες -19%, να έχει διαμορφωθεί σε 6,387 δισ. ευρώ (σε επίπεδα, δηλαδή, έτους 2016). Αναπάντεχα, ο «πολύπαθος» θεσμός των Α/Κ στην Ελλάδα κλήθηκε να διαχειριστεί τα τεκταινόμενα της υγειονομικής κρίσης, σε μία από τις πιο δύσκολες συγκυρίες της τριακονταετούς σύγχρονης ιστορίας του. Η εμπειρία του στη διαχείριση πολλών βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων κρίσεων από το 2000 και έπειτα τον βοήθησε να τα καταφέρει όχι τόσο ως προς

τις αποδόσεις, αλλά ως προς την ψυχολογία των μεριδιούχων και την επίδειξη εμπιστοσύνης/επιστροφής τους στα θεσμικά χαρτοφυλάκια. Η περσινή χρονιά έκλεισε με εισροές, ενώ το ενεργητικό, σημειώνοντας μικρή άνοδο 3%, ξεπέρασε σε κεφαλαιοποίηση τα 8 δισ. ευρώ. Οι βάσεις που «έχτισε» τo 2019 έγιναν τελικά –και μάλιστα λόγω της πανδημίας– πιο στέρεες το 2020. Για εμάς αυτή ήταν η επιτυχία εν μέσω της υγειονομικής κρίσης: η επιστροφή της εμπιστοσύνης των μεριδιούχων. Αυτό είναι το γεγονός που μας οδηγεί σε πρόβλεψη για εισροές το 2021 που θα ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ ή θα αγγίξουν νούμερα που στο τέλος του έτους, ίσως, να μας εκπλήξουν θετικά. Ήδη, τον Ιανουάριο ανήλθαν σε 163 εκατ. ευρώ. Επίσης, να θυμίσουμε ότι οι εισροές αυτές λαμβάνουν χώρα σε κατηγορίες Α/Κ με ξεκάθαρο επενδυτικό σκοπό (δηλαδή σε ομολογιακά, μικτά ή μετοχικά Α/Κ) και όχι σε Α/Κ που «κυνηγούν» επιτόκια (όπως είναι τα ΑΚΧΑ Κυμαινόμενης ΚΑΕ ή τα παλαιότερα Διαχείρισης Διαθεσίμων ή Βραχυπρόθεσμης ΔιάρκειΧΡΗΜΑ 11

φάκελος investor's guide

ν Α/Κ είναι η νέα περιπέτεια Το ζητούμενο για τον θεσμό τω ν ανακόψει τον ρυθμό της υγειονομικής κρίσης να μη ό το 2019 και έπειτα. ίται απ ανάκαμψής του που παρατηρε ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΩΝ ΟΣΕΚΑ ΣΤΟ ΕΤΟΣ 2020 Μεταβολή

Μεταβολή

ΕΝΑΡΞΗ 2021 Μέση

Εισροές/

Μέση

Μεταβολή

Εκροές/

Απόδοση

Ενεργητικού

1/1/20

1/1/21

31/12/20

29/1/21

29/1/21 29/1/21

Αριθμός

Σύνολο

Ενεργητικού

Α/Κ

Ενεργητικού

1/1/20

31/12/20

Funds of Funds Μετοχικά

359.689.169

41,33 %

82,75 %

7,66 %

84.636.589

26.013.072

Funds of Funds Μικτά

904.286.251

12,22 %

48,14 %

1,53 %

54.949.819

38.935.496

0,39 %

4,67 %

Funds of Funds Ομολογιακά

79.583.891

29,73 %

21,86 %

0,72 %

18.360.305

2.502.382

-0,17 %

3,04 %

ΑΚΧΑ Κυμαινόμενης ΚΑΕ

364.074.304

8,35 %

-2,60 %

-0,24 %

28.859.158

5.980.079

-0,03 %

1,54 %

Μετοχικά ΑΚ Αμερικής

24.183.696

23,19 %

8,14 %

12,81 %

1.897.475

-25.801

1,13 %

3,10 %

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυγμένων Αγορών

118.771.571

-2,52 %

-5,56 %

-0,10 %

-2.834.476

5.381.729

-0,50 %

6,08 %

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυσσομένων Αγορών

18.846.847

-22,41 %

-11,03 %

-17,54 %

-1.318.247

310.745

1,30 %

5,08 %

Μετοχικά ΑΚ Δείκτη

28.323.465

-11,68 %

5,84 %

-15,87 %

1.080.959

104.429

-7,75 %

-6,98 %

Μετοχικά ΑΚ Διεθνή

9.480.862

5,42 %

-5,67 %

3,21 %

375.615

25.968

1,57 %

3,95 %

Μετοχικά ΑΚ Ελλάδας

1.052.698.385

-5,62 %

9,05 %

-7,97 %

41.704.956

2.666.079

-6,02 %

-5,68 %

Μετοχικά ΑΚ Ευρωζώνης

25.650.319

-33,76 %

53,95 %

-5,04 %

-10.301.378

1.832.734

-1,08 %

7,02 %

Μικτά Αμοιβαία Κεφάλαια

1.887.143.482

4,56 %

0,69 %

-0,62 %

63.562.505

18.702.510

-1,70 %

-1,30 %

Ομολογιακά ΑΚ Διεθνή

708.452.830

1,45 %

16,02 %

-0,64 %

14.473.259

-25.282.741

0,23 %

-3,31 %

Ομολογιακά ΑΚ Ελλάδας

1.557.682.024

-2,04 %

-19,86 %

5,80 %

-91.761.013

35.424.677

-0,03 %

2,09 %

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά Αναπτυγμένων Χωρών

523.258.800

6,02 %

0,30 %

0,91 %

4.092.208

-3.341.799

-0,09 %

-0,86 %

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά Αναπτυσσόμενων Χωρών

4.914.112

-11,65 %

-13,14 %

1,71 %

-661.961

177.887

-1,65 %

1,89 %

Ομολογιακά ΑΚ μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης

132.848.970

-6,56 %

-6,04 %

-0,22 %

-8.592.755

28.520.048

-0,01 %

21,42 %

Σύνθετα ΑΚ Absolute Return

216.209.861

16,29 %

15,73 %

0,64 %

31.522.467

27.718.202

0,04 %

12,72 %

Σύνθετα ΑΚ Ειδικού Τύπου

77.636.645

-35,42 %

-39,62 %

2,11 %

-45.070.567

-2.522.771

0,05 %

-2,86 %

343

8.093.735.484

2,98 %

8,45 %

-0,59 %

-0,65 %

0,83 %

Κατηγορία(ες)

ΣΥΝΟΛΑ

Μεριδίων Απόδοση 1/1/20

1/1/20

31/12/20 31/12/20 31/12/20

184.974.918 163.122.925

1,95 %

9,37 %

Πηγή: Ένωση Θεσμικών Επενδυτών. Επεξεργασία στοιχείων: Κώστας Σιαμπράκος

ας). Άλλωστε, το μερίδιο αγοράς έναντι του ενεργητικού στα ΑΚΧΑ Κυμαινόμενης ΚΑΕ έχει περιοριστεί σε 4,5%. Ένα ποσοστό πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα, καθώς οι εκάστοτε κατηγορίες χρηματαγοράς κατείχαν περί του 12

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

εύρους από 15% έως 30% της συνολικής κεφαλαιοποίησης (η μεγάλη μείωση κεφαλαίων ξεκίνησε από τα τέλη του 2018, ενώ η διατήρηση σε χαμηλά ποσοστιαία επίπεδα μεριδίου αγοράς, πιθανότατα, θα παραμείνει για την

επόμενη τριετία, τουλάχιστον). Θα το τονίσουμε για ακόμη μία φορά, όπως έχουμε πράξει πολλές φορές στο παρελθόν: μια σύγχρονη χώρα σε όλα τα επίπεδα –και

Επόμενος στόχος είναι το ενεργητικό να αναρριχηθεί στα 10 δισ. ευρώ (επίπεδα, δηλαδή, προ κρίσης, το 2009) και από εκεί και πέρα να «κοιτάξει υψηλότερα». Με την ελπίδα, πάντοτε,

ότι τα θέματα της πανδημίας θα έχουν σύντομα επιλυθεί και ότι τα όποια, άλλου τύπου, νέα προβλήματα εμφανιστούν στην πορεία θα είναι διαχειρίσιμα. Και ως προς τις αποδόσεις, ποιες μπορεί να είναι οι προβλέψεις για το 2021 ή τα επόμενα έτη; Οι αποδόσεις, με τη σωστή κατανομή χαρτοφυλακίου, θα έρθουν. Ο μεριδιούχος, άλλωστε, που πίστεψε στις διεθνείς μετοχικές αγορές, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση λόγω Lehman Brothers, και έγινε κάτοχος Α/Κ απολαμβάνει σήμερα μια δεκαετή μέση απόδοση από 72,21% στα Funds of Funds Μετοχικά έως και 135,77% στα Μετοχικά Α/Κ Αμερικής (διόλου ευκαταφρόνητη ανάλογη μέση απόδοση πεντα-

ετίας, από 34,14% έως και 46,03%). Ακόμη δε περισσότερο, ο μεριδιούχος που ποτέ δεν πίστεψε στο Grexit ή στην πορεία της Ελλάδας «προς τα βράχια» και αγόρασε και διατήρησε Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας, κατέγραψε μέση απόδοση δεκαετίας 217,89% ή πενταετίας 72,51%. Ναι, αλλά ως προς το ελληνικό χρηματιστήριο και τα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας; Πράγματι, υστέρησαν πολύ σε σύγκριση με τις αποδόσεις όλων των υπόλοιπων, σχεδόν, κατηγοριών. Θα έρθει η ώρα τους… Αρκεί να επενδύουμε και να λειτουργούμε πάντοτε με σύνεση και υπομονή.

ΜΕΣΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΟΣΕΚΑ ΣΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 2010 - 2020 Μέση

Μέση

Απόδοση

ΕΤΟΣ

3ΕΤΙΑΣ

5ΕΤΙΑΣ

7ΕΤΙΑΣ

10ΕΤΙΑΣ

31/12/19

31/12/17

31/12/15

31/12/13

31/12/10

31/12/20

Funds of Funds Μετοχικά

7,66 %

19,79 %

34,14 %

59,75 %

72,21 %

Funds of Funds Μικτά

1,53 %

8,72 %

14,88 %

28,35 %

58,19 %

Funds of Funds Ομολογιακά

0,72 %

3,14 %

4,25 %

9,24 %

17,89 %

ΑΚΧΑ Κυμαινόμενης ΚΑΕ

-0,24 %

0,13 %

3,07 %

5,55 %

23,50 %

Μετοχικά ΑΚ Αμερικής

12,81 %

34,17 %

46,03 %

88,08 %

135,77 %

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυγμένων Αγορών

-0,10 %

14,49 %

30,64 %

58,37 %

94,01 %

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυσσομένων Αγορών

-17,54 %

-4,57 %

21,27 %

-4,14 %

-22,00 %

Μετοχικά ΑΚ Δείκτη

-15,87 %

-5,19 %

8,91 %

-40,44 %

-63,53 %

Μετοχικά ΑΚ Διεθνή

3,21 %

22,21 %

38,76 %

60,01 %

74,57 %

Μετοχικά ΑΚ Ελλάδας

-7,97 %

6,82 %

31,81 %

-19,16 %

-9,55 %

Μετοχικά ΑΚ Ευρωζώνης

-5,04 %

-4,52 %

-1,62 %

4,96 %

21,31 %

Μικτά Αμοιβαία Κεφάλαια

-0,62 %

11,86 %

36,47 %

25,46 %

42,69 %

Ομολογιακά ΑΚ Διεθνή

-0,64 %

5,29 %

9,24 %

15,59 %

34,56 %

Ομολογιακά ΑΚ Ελλάδας

5,80 %

28,13 %

72,51 %

112,26 %

217,89 %

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά - Αναπτυγμένων Χωρών

0,91 %

8,71 %

14,61 %

30,43 %

22,89 %

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά - Αναπτυσσόμενων Χωρών

1,71 %

0,31 %

9,48 %

11,40 %

24,53 %

Ομολογιακά ΑΚ μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης

-0,22 %

1,44 %

1,62 %

6,62 %

17,08 %

Σύνθετα ΑΚ Absolute Return

0,64 %

5,25 %

7,62 %

11,34 %

27,04 %

2,11 %

12,39 %

36,98 %

24,90 %

83,32 %

-0,59 %

8,87 %

22,14 %

25,71 %

45,91 %

Κατηγορία(ες)

Σύνθετα ΑΚ Ειδικού Τύπου ΣΥΝΟΛΑ

ΟΙ ΟΣΕΚΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΕΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ Η κατηγοριοποίηση των ΟΣΕΚΑ διαφοροποιήθηκε από τις 11/7/2011 Πηγή: Ένωση Θεσμικών Επενδυτών. Επεξεργασία στοιχείων: Κώστας Σιαμπράκος ΧΡΗΜΑ 13

φάκελος - investor's guide

όχι μόνο τα οικονομικά– πρέπει να διαθέτει ισχυρό θεσμό αμοιβαίων κεφαλαίων, asset management, και κατ’ επέκταση δυνατούς θεσμικούς επενδυτές. Τα πάντα συνηγορούν στο ότι βρισκόμαστε, ξανά, προς αυτήν τη διαδρομή. Άλλωστε, ξεφύγαμε από τα επίπεδα ενεργητικού αξίας 6,086 δισ. ευρώ το 2016 (με εκροές τριετίας 2016-2018, που αγγίζουν το 1,8 δισ. ευρώ) και επανήλθαμε στα 8,148 δισ. ευρώ (σε επίπεδα έτους 2010).

φάκελος investor's guide

του Παύλου Δεπόλα Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της Λέων Δεπόλας Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Το επενδυτικό ενδιαφέρον προς εταιρείες με δραστηριότητες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή

ο 2020 ήταν μια χρονιά που είναι βέβαιο ότι θα αποτυπωθεί στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που κλήθηκε ποτέ να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, εξαιτίας της πανδημίας και των ραγδαίων συνεπειών της σε παγκόσμια κλίμακα, ενός φαινομένου που επηρέασε δραματικά κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Παρά τη γενική παραδοχή της καταστροφικής επίδρασής της στην παγκόσμια οικονομία, στόχος μας είναι να αναλογιστούμε αυτά τα πρωτόγνωρα δεδομένα από την οπτική των αγορών κεφαλαίου. Αν και η νέα χρονιά είναι ακόμα στην αρχή, οι μετοχές έχουν ήδη κινηθεί σημαντικά, ιδίως σε αναδυόμενες αγορές όπως η Ασία. Οι προοπτικές ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας, δεδομένης της προσδοκίας για περαιτέρω τόνωση των κρατικών οικονομιών, μέσω της ήδη εφαρμοζόμενης δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, δημιουργούν ευοίωνο περιβάλλον για επενδύσεις σε μετοχές, αφού τα επιτόκια διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμούμε ότι μία από τις αγορές που αναμένεται να κινηθεί με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης σε βάθος χρόνου είναι αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου. Αναμένουμε 14

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ότι η χρηματιστηριακή αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου θα υπεραποδώσει, ιδίως αν λάβουμε υπόψη μας ότι από το 2016 οι βρετανικές κινητές αξίες υποαποδίδουν. Επιπροσθέτως, δίνουμε βάρος στις αναδυόμενες αγορές, με έμφαση στην Ασία, ιδιαίτερα δε στην Κίνα. Συνακόλουθα, το 2021 αναμένεται να είναι καθοριστικό αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι επενδυτικές αποφάσεις, πλέον, θα λαμβάνονται και με περιβαλλοντικά, κοινωνικά και κυβερνητικά κριτήρια. Οι επενδυτές θα πρέπει να στρέφουν το οικονομικό τους ενδιαφέρον προς εταιρείες οι οποίες έχουν μακρά σχέση με δραστηριότητες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή, καθώς θεωρούμε ότι η ενεργειακή μετάβαση θα δώσει μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες. Από την άλλη, τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από μέτρα κοινωνικής πολιτικής, όπως είναι ο τουρισμός, θα ωφεληθούν το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Συνολικά, αναμένουμε τα εταιρικά κέρδη να ανακάμψουν κατά 20% παγκοσμίως, καθώς θα εδραιώνεται ο εμβολιασμός του πληθυσμού, σε σχέση με το 2020, μια χρονιά με πολλές δυσκολίες. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι μια ενδεχόμενη αύξηση του πληθωρισμού μπορεί

να ανακόψει την ανάπτυξη και να οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Σχετικά με τις προοπτικές της χώρας μας, το ελληνικό χρηματιστήριο, έχοντας σταθεροποιηθεί περίπου 15% με 20% χαμηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα, ενδέχεται να έχει σημαντικά ανοδικά περιθώρια, παρά τη χαμηλή ορατότητα βραχυπρόθεσμα. Η επανεκκίνηση του τουρισμού, ο οποίος συμμετέχει με περίπου 20% στο ΑΕΠ, εκτιμάται ότι θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάκαμψη της οικονομίας φέτος, αλλά κυρίως το 2022. Αυτό, σε συνδυασμό με το χαμηλό, πλέον, ρίσκο χώρας (χαμηλότερα του 0,7%) και το γεγονός ότι οι μερισματικές αποδόσεις στο ΧΑ είναι από τις υψηλότερες παγκοσμίως σε ένα περιβάλλον μηδενικών επιτοκίων, δικαιολογεί υψηλότερες αποτιμήσεις. Τέλος, αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ότι οι χαμηλές αποδόσεις των ομολόγων θα αναγκάσουν τους επενδυτές να αναλάβουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να επισημάνουμε είναι πως η μεταβλητότητα των αγορών θα συνεχιστεί και φέτος (ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο του έτους), γι’ αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά την κατανομή των προς επένδυση κεφαλαίων. • • •

ATNET

ΧΡΗΜΑ 15

συνέντευξη

Γιώργος Ζαββός Υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

«Οι επόμενοι 18 μήνες είναι κρίσιμοι για τις τράπεζες και το ελληνικό χρηματιστήριο» Στον Χρήστο N. Κώνστα

υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα αποκαλύπτει τα σχέδια της κυβέρνησης όχι μόνο για τις τράπεζες, αλλά και για το χρηματιστήριο και το ασφαλιστικό μας σύστημα. Αξιοποιώντας τη μεγάλη του εμπειρία στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την ειδίκευσή του στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, ο Γιώργος Ζαββός ακολουθεί μια διαδρομή χαμηλών τόνων μέσα στο κυβερνητικό σχήμα, ενισχύοντας την αξιοπιστία των συλλογικών αποφάσεων. Με θητεία τριάντα χρόνων στις Βρυξέλλες ως ευρωβουλευτής της ΝΔ και πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διακρίνεται για την άριστη γνώση του στα ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα. Από το 1991 έως το 1993 διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Εκσυγχρονισμού του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και του χρηματιστηρίου. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ήταν νομικός σύμβουλος στη Νομική

Πού βρίσκεται σήμερα το ελληνικό τραπεζικό σύστημα; Όλοι το κατηγορούν για απροθυμία στη χρηματοδότηση της οικονομίας και αδυναμία προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Εσείς, που είστε ο αρμόδιος υφυπουργός, πώς περιγράφετε την κατάσταση στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα; Το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει να υπερβεί τα προβλήματα που συσσώρευσε η υπερδεκαετής οικονομική κρίση και αυτά που προέκυψαν από την αναπάντεχη παγκόσμια πανδημία. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, το τραπεζικό μας σύστημα έχει κάνει μερικά σημαντικά βήματα ανάκαμψης και γυρίζει πλέον σελίδα. Μέσω του σχεδίου «Ηρακλής», που υιοθέτησε η 16

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αντιπροσωπεύοντας την ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Με σπουδές Νομικής στην Αθήνα και μεταπτυχιακό στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο της Bruges του Βελγίου, ο κ. Ζαββός υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών καθώς και επισκέπτης καθηγητής στο Queen Mary του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ενώ είναι επίτιμος διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Μπρατισλάβα, στη Σλοβακία. Ο Γιώργος Ζαββός μιλά πάντα με στοιχεία και αποδείξεις των ισχυρισμών του. Το σχέδιό του για το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν περιλαμβάνει «πυροτεχνήματα» και εντυπωσιακές εξάρσεις, έχει αρχή, μέση και τέλος, με συγκεκριμένους στόχους, στρατηγική και, κυρίως, απτά αποτελέσματα.

κυβέρνηση σε χρόνο-ρεκόρ, μέσα σε έναν μόλις χρόνο από τη νομοθέτησή του, οι τράπεζες μειώνουν τα κόκκινα δάνεια κατά 32 δισ. ευρώ, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση για τον Έλληνα φορολογούμενο. Απαλλαγμένες από αυτό το μεγάλο βάρος, θα είναι ξανά σε θέση να διοχετεύσουν πόρους στην πραγματική οικονομία και κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το όλο εγχείρημα έχει την πλήρη στήριξη όλων των ευρωπαϊκών αρμόδιων θεσμών, όπως προκύπτει και από την τελευταία Έκθεση για την Ενισχυμένη Εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παράλληλα, βλέπουμε ενεργό συμμετοχή των διεθνών επενδυτών, που παρέχουν ψήφο εμπιστοσύνης στις εμπροσθοβαρείς μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης. Ο «Ηρακλής» είναι ο πρόδρομος δείκτης των

μεγάλων μεταρρυθμίσεων που υλοποιεί με ταχύτητα η κυβέρνηση στον χρηματοοικονομικό τομέα. Η εμφάνιση της πανδημίας λειτούργησε ως ένας ακόμη επιταχυντικός παράγοντας μεταρρυθμίσεων, όπως στη ψηφιακή μετάβαση. Αυτό μας βοηθάει να διαμορφώσουμε ένα ανταγωνιστικό χρηματοπιστωτικό σύστημα το συντομότερο δυνατό και κυρίως τράπεζες που θα είναι ικανές να διοχετεύσουν στην πραγματική οικονομία τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα σημαντικά κονδύλια χρηματοδότησης που αναμένουμε να λάβουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζονται συνετή και έγκαιρη αξιοποίηση. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς ένα στιβαρό τραπεζικό σύστημα, που θα λειτουργήσει με νέο μοντέλο, ως καταλύτης για τον

μετασχηματισμό της παραγωγικής βάσης, που έχει επείγουσα ανάγκη η οικονομία μας. Περιγράψτε μου, παρακαλώ, αυτόν τον μετασχηματισμό… Βρισκόμαστε ακριβώς στην πιο κρίσιμη φάση αυτού του μετασχηματισμού, όπου διαμορφώνεται το νέο μοντέλο για την ελληνική οικονομία και για το τραπεζικό μας σύστημα. Οι δύο βασικές συνιστώσες είναι οι μεγάλοι άξονες που έχει ήδη θέσει ως προτεραιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αφενός ο ψηφιακός μετασχηματισμός, που αλλάζει το τοπίο στην παροχή των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ενεργοποιώντας την ανταγωνιστικότητα των τραπεζών για καλύτερες υπηρεσίες στον πελάτη. Αφετέρου ιδιαίτερη σημασία έχει η ευρωπαϊκή «πράσινη ατζέντα» και κυρίως η πράσινη χρηματοδότηση. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία σηματοδοτεί τον μεγαλύτερο επαναπροσανατολισμό πόρων του ιδιωτικού τομέα σε συγκεκριμένες επενδύσεις που έχει δει ποτέ η Ευρώπη και η Ελλάδα. Είναι μια κρίσιμη πρόκληση και δεν θα πρέπει να αστοχήσουμε. Γι’ αυτό εργαζόμαστε πολύ συστηματικά πάνω στα θέματα των πράσινων ομολόγων. Μέσα από την πράσινη μετάβαση και την ψηφιοποίηση αποβλέπουμε ακριβώς στη γρήγορη αναβάθμιση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και στον εκσυγχρονισμό της κεφαλαιαγοράς. Οι δύο αυτοί άξονες είναι αναγκαίο τμήμα, δηλαδή προϋπόθεση, για την ανάκαμψη, όχι κάτι το συμπληρωματικό. Οι μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιηθούν μέσα στα δεδομένα σφιχτά χρονικά περιθώρια θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάπτυξης. Μιλάμε για ριζικά διαφορετικούς όρους και μοντέλο οικονομίας, που θα τύχει αυτής της στήριξης, που δεν θα μοιάζει σε τίποτα με ό,τι γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Και τι κάνει το δικό σας χαρτοφυλάκιο, τι κάνει η κυβέρνηση προς αυτήν την κατεύθυνση; Δίνοντας έμφαση στην πράσινη και βιώσιμη χρηματοδότηση, προετοιμάζουμε δράσεις για την προώθηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων. Συγκεκριμένα, σχεδιάζουμε ένα καινοτόμο πλαίσιο κινήτρων προς τις ελληνικές επιχειρήσεις για την έκδοση και την αξιοποίηση πράσινων ομολόγων. Μέσα από αυτήν τη ρύθμιση, αποβλέπουμε στον εκσυγχρονισμό και την τόνωση της ελληνικής κεφαλαι-

αγοράς. Στόχος μας είναι ιδίως η προσέλκυση νέων επενδύσεων στη χώρα και η πρόσβαση στην αγορά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Θα ήθελα, επιπλέον, να σας δώσω δύο απτά παραδείγματα μεταρρυθμίσεων που προωθούμε ιδιαίτερα στον τομέα της ψηφιοποίησης του τραπεζικού συστήματος και της κεφαλαιαγοράς, επιδιώκοντας χρήση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Το πρώτο αφορά την εισαγωγή ενός Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων (Central Credit Registry), δηλαδή ενός μηχανισμού δημιουργίας βάσης δεδομένων για την κατάσταση των δανειοληπτών που θα παρέχονται από τις τράπεζες. Πρόκειται για ένα εργαλείο κρίσιμο για την προσέλκυση των επενδυτών, ιδιαίτερα αυτών που θέλουν να επενδύσουν στις τιτλοποιήσεις του «Ηρακλή». Ενισχύει τη διαφάνεια στην αγορά των ΜΕΔ, όπου εκ των πραγμάτων υπάρχει η ασύμμετρη πληροφόρηση. Παράλληλα βοηθάει τους ευσυνείδητους δανειολήπτες που έχουν θετικό πιστωτικό ιστορικό να αναζητήσουν δάνεια με καλύτερους όρους. Το δεύτερο παράδειγμα αφορά τη μεγάλη μεταρρύθμιση που έχουμε αναλάβει για την ανάταση της κεφαλαιαγοράς και ιδιαίτερα την εμπέδωση της αξιοπιστίας της με την επάρκεια εξουσιών και εργαλείων για την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, που έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη της εποπτείας νέων μορφών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των κρυπτονομισμάτων. Η αποσκοπούμενη ψηφιακή επάνδρωση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς με τις μεταρρυθμίσεις και χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης θα αναβαθμίσει τη σημαντική αποστολή που έχει αναλάβει. Χωρίς αμφιβολία, το μεγαλύτερο «βαρίδι» στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι το δυσθεώρητο ύψος των κόκκινων δανείων… Πράγματι, ο όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελούσε για πολλά χρόνια «αγκάθι» για την ανάπτυξη του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, όπως συζητήσαμε ήδη, τα ΜΕΔ έχουν μπει πλέον σε τροχιά σημαντικής μείωσης, μετά τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε άμεσα η κυβέρνηση, καθώς η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος ήταν βασική προτεραιότητά μας. Για να γίνει αντιληπτή η κρισιμότητα της κατάστασης, μετά τις εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, παραλάβαμε μια κατάσταση στην οποία

σχεδόν το ένα στα δύο δάνεια ήταν μη εξυπηρετούμενο. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονταν σε 75,4 δισ. ευρώ και ο λόγος τους προς το σύνολο των δανείων στο 43,6%. Παρά την παγκόσμια και οξύτατη κρίση του κορωνοϊού, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν ήδη ενταχθεί στον «Ηρακλή», με συνολικό ποσό τιτλοποιήσεων που ανέρχεται σε περίπου 32 δισ. ευρώ. Αντιλαμβάνεσθε ότι με αυτές τιτλοποιήσεις το απόθεμα των κόκκινων δανείων μειώνεται περίπου κατά 40%. Φαίνεται, έτσι, με τον πιο σαφή τρόπο, ότι η μεταρρύθμιση του «Ηρακλή» αποτελεί μια συστημική λύση για τη μείωση των κόκκινων δανείων και είναι μια πολύ σημαντική επιτυχία της κυβέρνησης, αφού μέσα σε 13 μήνες από την εφαρμογή του προγράμματος έγιναν όσα δεν είχαν γίνει τα πέντε προηγούμενα χρόνια. Θέλω να μιλήσουμε αναλυτικά για τις επόμενες κινήσεις σας στο θέμα των κόκκινων δανείων. Αλλά μιας και αναφερθήκατε στην πανδημία του κορωνοϊού και τις οικονομικές της επιπτώσεις, δώστε μου, παρακαλώ, μια συγκεκριμένη απάντηση. Πόσα λεφτά έριξε η ελληνική κυβέρνηση –και το τραπεζικό μας σύστημα– στην πραγματική οικονομία για να ενισχύσει τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους; Η αντιπολίτευση αμφισβητεί διαρκώς τους αριθμούς που δίνετε στη δημοσιότητα (παρακαλώ ελέγξτε τα στοιχεία). Το συνολικό ποσό μέχρι τις αρχές του 2021 ήταν 24 δισ. ευρώ. Αφήνω στην άκρη τα περίπου 7 δισ. ευρώ που δόθηκαν από το κράτος στις 550.000 επιχειρήσεις με τη μορφή της επιστρεπτέας προκαταβολής. Σημειώστε τα 8,6 δισ. ευρώ που έχουν διατεθεί μέσω της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, με το ΤΕΠΙΧ ΙΙ και το Ταμείο Εγγυοδοσίας, για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας. Από τα δύο και μόνο αυτά προγράμματα, το 56% των δανείων έχουν πάει σε μικρές επιχειρήσεις, που απασχολούν έως πενήντα εργαζόμενους. Η προηγούμενη χρονιά, το 2020, κατέγραψε τη μεγαλύτερη πιστωτική επέκταση της τελευταίας δεκαετίας, φτάνοντας τα 20 δισ. ευρώ. Αυτά είναι επίσημα στοιχεία. Συνυπολογίστε και τις περισσότερες από 400.000 αναστολές πληρωμής σε επιχειρήσεις και ιδιώτες, συνολικού ύψους 30 δισ. ευρώ, που μετρίασαν τους οικονομικούς κραδασμούς τους οποίους υφίσταται ΧΡΗΜΑ 17

συνέντευξη η οικονομία από την υγειονομική κρίση. Οι αναστολές αυτές έγιναν πέραν και επιπλέον των ρυθμίσεων δανείων, δηλαδή επιχειρηματικών, στεγαστικών, προσωπικών, στις οποίες έχουν προχωρήσει οι τράπεζες τον τελευταίο καιρό και που αναλογούν σε 15 δισ. ευρώ. Δηλαδή, μέσω των ρυθμίσεων ή αναστολών, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει διευκολύνει δανειολήπτες για ποσά που ανέρχονται σε 45 δισ. ευρώ. Πάμε πίσω, τώρα, στο θέμα των κόκκινων δανείων. Τι έγινε μέχρι σήμερα και τι θα κάνετε φέτος, γιατί σίγουρα το πρόβλημα δεν το λύσατε… Ένα πρόβλημα τόσο μεγάλο όπως ήταν τα κόκκινα δάνεια δεν μπορεί να λυθεί μόνο με μία κίνηση, όσο επιτυχημένη κι αν είναι. Χρειάζεται επιμονή και συνέχεια. Μέχρι τώρα, δείξαμε ότι δουλεύοντας συστηματικά, με σταθερούς στόχους και με βάση μελετημένο σχέδιο, μπορούμε να επιτύχουμε πολλά. Είναι κάτι που αναγνωρίστηκε και από το Eurogroup του περασμένου Νοεμβρίου, ότι, δηλαδή, χάρη στον «Ηρακλή», σημειώθηκε δραστική μείωση των κόκκινων δάνειων, κατά περίπου 40% του υπάρχοντος αποθέματος, ενώ η πολιτική μας σε αυτόν τον τομέα επικροτήθηκε από όλους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και διεθνείς οργανισμούς και επενδυτές. Το σχέδιο «Ηρακλής» μειώνει τα κόκκινα δάνεια αντλώντας τους πόρους από τους επενδυτές, χωρίς κανένα κόστος για τον Έλληνα φορολογούμενο. Απαλλάσσει τις τράπεζες από τα κόκκινα δάνεια και αυτές μπορούν πια να προβούν στην αναγκαία πιστωτική επέκταση, να δώσουν, με άλλα λόγια, δάνεια στην πραγματική οικονομία, και ιδιαίτερα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με τη βοήθεια του «Ηρακλή» οι τράπεζες ανακτούν και πάλι τη δυνατότητα να διοχετεύουν κεφάλαια σε νέες, υγιείς επιχειρήσεις, κεφάλαια που κρατούσαν ακινητοποιημένα, λόγω των προβλέψεων που ήταν αναγκασμένες να κρατούν για τα κόκκινα δάνεια. Με τη μείωση των κόκκινων δανείων, που επιτυγχάνουν μέσω του «Ηρακλή», οι ελληνικές τράπεζες ξαναγίνονται επενδύσιμες για τη διεθνή επενδυτική κοινότητα και ανεβαίνουν επενδυτική βαθμίδα, γεγονός που για εμάς αποτελεί καταλύτη για την αναβάθμιση της πιστοληπτικής αναβάθμισης της χώρας. 18

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Η αναβάθμιση αυτή σημαίνει προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό, η οποία βοηθάει την ανάπτυξη της οικονομίας, τονώνοντας την απασχόληση με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, και συνακόλουθα τη βελτίωση των εισοδημάτων. Παράλληλα, απαλλάσσοντάς τες από τα κόκκινα δάνεια, ο «Ηρακλής» ενισχύει την κεφαλαιακή τους βάση, αφού οι τράπεζες μπορούν να βγουν στις αγορές με εκδόσεις ομολόγων. Ήδη, οι τράπεζες, όπως ανακοίνωσαν, ετοιμάζονται για εκδόσεις χρέους της τάξης των 3 δισ. ευρώ, προκειμένου να διαφοροποιήσουν και να ενισχύσουν την κεφαλαιακή τους βάση κατά τα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Ο «Ηρακλής» εμβαθύνει, διευρύνει τη δευτερογενή αγορά, δημιουργεί έναν μηχανισμό της αγοράς αξιόπιστο και σημαντικό, στον οποίο συμμετέχουν σήμερα οι servicers με κεφάλαια σχεδόν 90 δισ. ευρώ. Σημειώνω, παρεμπιπτόντως, ότι ο «Ηρακλής» δίνει τη δυνατότητα και στους servicers να κάνουν γενναίες ρυθμίσεις για τους δανειολήπτες. Ωστόσο, το κρίσιμο τεστ θα είναι όταν οι τράπεζες θα μπορέσουν να εστιαστούν σε αυτό που γνωρίζουν καλυτέρα, δηλαδή τη χορήγηση δανείων στην πραγματική οικονομία, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η Πολιτεία έκανε και κάνει οτιδήποτε είναι στο χέρι της. Τώρα είναι η ώρα των τραπεζών να περάσουν στη νέα εποχή, αποτινάσσοντας συνήθειες δεκαετιών, υπερβαίνοντας τις οποίες δυσκολίες σώρευσε η κρίση. Με ριζικά νέα μοντέλα, σύγχρονη εταιρική διακυβέρνηση, κουλτούρα σεβασμού και εξυπηρέτησης του πολίτη και πελάτη. Τελικά, να επιτελέσουν πλήρως τον ρόλο τους ως ενδιάμεσοι για την επίτευξη στόχων που αφορούν όλο το κοινωνικό σύνολο και την οικονομία. Και μην ξεχνάμε, δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο. Και τώρα, λοιπόν, πάμε στον «Ηρακλή ΙΙ»… Μετά την επιτυχία του «Ηρακλή», στο πρώτο δεκαοχτάμηνο της λειτουργίας του, οι τράπεζες ζητούν την παράταση του σχήματος, όπως συνέβη και στην Ιταλία, που χρησιμοποίησε τον αντίστοιχο μηχανισμό τιτλοποιήσεων. Με τον «Ηρακλή ΙΙ» στοχεύουμε σε ένα νέο πλαίσιο τιτλοποιήσεων, της τάξης των 32 δισ. ευρώ. Καταφέρνοντας μέσα στους επόμενους 18

μήνες, να μειώσουμε κατά επιπλέον 32 δισ. ευρώ τα κόκκινα δάνεια, κατεβάζουμε τον δείκτη των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων σε μονοψήφια νούμερα και προσεγγίζουμε σημαντικά το επίπεδο του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Θα θυμάστε ότι αυτό ήταν η επαγγελία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, ήδη τον Σεπτέμβριο του 2019, στην Έκθεση Θεσσαλονίκης. Αυτό υλοποιούμε τώρα. Αντιλαμβάνεστε ότι, κρινόμενος με τα αποτελέσματά του, ο «Ηρακλής» είναι, σύμφωνα με όλες τις εκθέσεις των διεθνών τραπεζών, ένα από τα πιο πετυχημένα εγχειρήματα της ευρωζώνης. Είναι πια προφανές ότι το τραπεζικό σύστημα «πατάει γερά στα πόδια του» και μπορεί να αντιμετωπίσει με αισιοδοξία τη μετά την πανδημία περίοδο. Κυρίως όμως ο «Ηρακλής» έχει συμβάλει στην είσοδο και πάλι της χώρας μας στον διεθνή επενδυτικό χάρτη. Πάντως, η αγορά βοά για την «κόντρα» σας με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, που προτείνει τη δημιουργία μιας Εθνικής Εταιρείας Διαχείρισης Ενεργητικού και εσείς αρνείστε σθεναρά… Δεν είναι έτσι τα πράγματα και, κυρίως, δεν είναι σωστό να προσωποποιούνται οι επιλογές σε έναν τόσο σημαντικό τομέα. Ούτε υπήρξε ποτέ «κόντρα», δεδομένου ότι όλοι, αν και με διακριτούς θεσμικούς ρόλους, έχουμε τον ίδιο στόχο: τη μείωση των κόκκινων δανείων και την επακόλουθη επάνοδο του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε επίπεδα ευρωστίας. Να είστε σίγουροι –αν και πιστεύω ότι είναι ήδη γνωστό– ότι υπάρχει καθημερινή και εύρυθμη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδος. Όπως έχουμε επισημάνει και στη Βουλή, η κυβέρνηση και το Υπουργείο Οικονομικών είμαστε πάντα ανοιχτοί σε οποιεσδήποτε προτάσεις και ιδιαίτερα όταν προέρχονται από ένα τέτοιο σημαντικό ίδρυμα, όπως είναι η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία έχει συμβουλευτικό ρόλο προς την κυβέρνηση, ώστε να μπορέσουμε να συζητήσουμε και να βελτιώσουμε την κατάσταση. Όπως είπε πρόσφατα και ο υπουργός Οικονομικών, και εγώ στη Βουλή, η ΤτΕ έχει υποβάλει μια πρόταση την οποία εξετάζουμε και αξιολογούμε τόσο εμείς όσο και οι ίδιες οι τράπεζες, που είναι και οι κύριοι ενδιαφερόμενοι οποιασδήποτε λύσης.

Με ποια κριτήρια αξιολογείται η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος; Η κάθε λύση που εξετάζουμε θα πρέπει να πληροί ορισμένα βασικά κριτήρια: Πρώτον, ποια αναγκαιότητα έρχεται να αντιμετωπίσει κάθε πρόταση; Υπάρχει αυτό που λένε οι οικονομολόγοι “market failure”, δουλεύουν οι αγορές ώστε να παρέχουν ρευστότητα για τη μείωση των κόκκινων δανείων; Στη διεθνή αγορά, που ενδιαφέρεται για κόκκινα δάνεια, ξέρουμε καλά ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μεγάλη ρευστότητα και οι επενδυτές ψάχνουν ακριβώς για ελκυστικές επενδύσεις. Γι’ αυτό και ο «Ηρακλής» προσέλκυσε τους διεθνείς επενδυτές ακόμη και μέσα στην οξύτατη κρίση του κορωνοϊού. Ένα απτό παράδειγμα είναι η Ιταλία, όπου μόνο έναν χρόνο έπειτα από την έναρξη του προγράμματος τιτλοποιήσεών της, την περίοδο 2017-2018, μπόρεσε να αντλήσει 200 δισ. ευρώ από τις αγορές, για να καθαρίσει μεγάλο κομμάτι των κόκκινων δανείων τους. Δεύτερον, εξετάζουμε αν και σε ποιον βαθμό οποιαδήποτε πρόταση έχει μια δημοσιονομική επίπτωση. Δηλαδή αν επιβαρύνει τον φορολογούμενο. Τρίτον, σε ποιον βαθμό υπάρχει κάποια εποπτική επίπτωση. Δηλαδή αν επηρεάζει και σε ποιον βαθμό τα κεφάλαια των τραπεζών. Τέταρτον, αν η πρόταση είναι συμβατή με τους ισχύοντες κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα τους κανονισμούς περί κρατικών ενισχύσεων. Τέλος, φυσικά, εξετάζουμε αν είναι συμβατή πλήρως με το σχέδιο «Ηρακλής», το οποία είναι σε πλήρη λειτουργία, προκειμένου να μην ανατρέψουμε όσα έχουμε ήδη πετύχει. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτή δεν είναι μια απλή άσκηση, και γι’ αυτό χρειαζόμαστε χρόνο να αναλύσουμε τα δεδομένα πριν αποφανθούμε. Υπουργέ, θα μπορέσει κάποτε το ελληνικό χρηματιστήριο να αποτελέσει μια εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις; Θα έλεγα ναι, και αυτό πρέπει να γίνει οπωσδήποτε. Η ανάπτυξη της εγχώριας κεφαλαιαγοράς αποτελεί για την κυβέρνηση στόχο άρρηκτα συνδεδεμένο με την κοινωνική ευημερία και την ισόρροπη, μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Δείτε τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα. Ψηφίσαμε τον νόμο για την εταιρική διακυβέρνηση για εταιρείες με εισηγμένες κινητές αξίες. Θεσπίσαμε καινοτό-

μες διατάξεις με στόχο τη χρηστή διοίκηση, την εποπτεία και τη διαφάνεια στην κεφαλαιαγορά. Το θεσμικό πλαίσιο θα συνοδευθεί με ριζική αναθεώρηση των δομών της εποπτείας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Έχουμε δρομολογήσει τη θέσπιση σημαντικών κινήτρων με βάση το πόρισμα που υπέβαλε στο υπουργείο επιτροπή εμπειρογνωμόνων, αποτελούμενη από τους κυριότερους φορείς της αγοράς, για τη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Θέλουμε να αυξηθεί η προσφορά και η ζήτηση επενδύσεων μέσω του χρηματιστηρίου με θεσμικές παρεμβάσεις, όπως η ενίσχυση των εποπτικών μηχανισμών και ο εκσυγχρονισμός του Συνεγγυητικού Κεφαλαίου. Η ελληνική κεφαλαιαγορά μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει ως ο δεύτερος βασικός πυλώνας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, παράλληλα με τις τράπεζες. Όπως γνωρίζετε, διανύουμε μια περίοδο κοσμογονικών ανακατατάξεων στις κεφαλαιαγορές. Η διεθνοποίηση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς δεν θα μείνει απλή επαγγελία. Πρέπει και αυτή να συμβάλει ενεργά στην προσέλκυση επενδύσεων που σηματοδοτούν οι εμπροσθοβαρείς μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης και η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Πρόκειται για σπάνια ευνοϊκή συγκυρία, που βρίσκεται στα χέρια μας, και αυτή η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί. Η συζήτηση αυτή μας φέρνει στον τρίτο πυλώνα του ασφαλιστικού μας συστήματος. Παρακολούθησα, με πολύ ενδιαφέρον, την παρέμβασή σας στο 2ο Συνέδριο των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης της ΕΛΕΤΕΑ. Τι να περιμένουμε από πλευράς κυβερνητικών παρεμβάσεων στον τομέα της ιδιωτικής ασφάλισης;

Η κυβέρνηση αναγνωρίζει τη σημασία της ασφαλιστικής αγοράς, η οποία αποτελεί σημαντικότατο θεσμικό επενδυτή. Θεωρούμε ότι η συνεισφορά της ιδιωτικής ασφάλισης στα θέματα της υγείας, της περιουσίας και των συντάξεων είναι ιδιαίτερα σημαντική, έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης και θα πρέπει να την υποστηρίξουμε με τα κατάλληλα κίνητρα μόλις οι δημοσιονομικές και έκτακτες οικονομικές συνθήκες της χώρας το επιτρέψουν. Ακόμη δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην ενίσχυση του τρίτου πυλώνα ασφάλισης, που εμπίπτει στις αρμοδιότητές μου, ως συμπληρωματικού με τον πρώτο και τον δεύτερο, για την ενίσχυση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος των πολιτών. Γι’ αυτό έχουμε συστήσει ομάδα εργασίας στο Υπουργείο Οικονομικών για τη νομοθέτηση εθνικών εφαρμοστικών μέτρων του Κανονισμού για το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν, το λεγόμενο PEPP, το οποίο αποτελεί συνταξιοδοτικό ασφαλιστικό προϊόν που θα παρέχεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Το PEPP αποτελεί μια καινοτομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς θα είναι ένα προϊόν που θα χαρακτηρίζεται από μεγάλη διαφάνεια και πολύ χαμηλό κόστος για τον ασφαλισμένο, καθώς τα θέματα αυτά ρυθμίζονται από Κανονισμό. Ακόμη, έχει το χαρακτηριστικό της φορητότητας, που σημαίνει ότι ο ασφαλισμένος θα μπορεί να μεταφέρει και να συνεχίσει την ασφάλισή του σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ κι αν εγκατασταθεί. Αποτελεί, λοιπόν, μια λύση που μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τον πρώτο πυλώνα και να οδηγήσει σε ενίσχυση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος των ασφαλισμένων. • • • ΧΡΗΜΑ 19

[φάκελος] χρηματιστηριακές εταιρείες

Χρηματιστηριακές εταιρείες:

Βλέπουν φως στην άκρη του τούνελ

ετά από μια χρονιά-“roller coaster”, οι επαγγελματίες της αγοράς αρχίζουν να διακρίνουν ένα «φως» προς τη σταδιακή έξοδο από την πρωτοφανή υγειονομική κρίση και τις βαρύτατες συνέπειές της (και) σε επενδυτικό, επιχειρηματικό επίπεδο. Σε αυτήν τη συγκυρία, οι χρηματιστές (ξανά) κάνουν τα πλάνα τους για μια χρονιά που προοιωνίζεται, συγκριτικά πάντα, καλύτερη από την περσινή. Ήδη ο ΣΜΕΧΑ, συμμετέχοντας στην άτυπη «επιτροπή Ζαββού» για την ουσιαστική αναβάθμιση της κεφαλαιαγοράς, έχει υποβάλει σειρά λειτουργικών προτάσεων (περιορισμένου δημοσιονομικού κόστους, όσον αφορά στη θέσπιση φορολογικών κινήτρων για την προσέλκυση εταιρειών, κεφαλαίων στο χρηματιστήριο).

Ήδη οι μεγάλες εταιρείες του κλάδου θέτουν (ξανά) στο monitoring τους κλάδους, εισηγμένες, σχεδιάζουν νέες εισαγωγές, επιχειρηματικές συμφωνίες, προτείνουν στους πελάτες τους (οι οποίοι αργά αλλά σταθερά αυξάνονται και πάλι από τον Οκτώβριο, Νοέμβριο), κάτι φαίνεται να κινείται και πάλι. 20

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Αρκεί; Προφανώς και όχι. Η αγορά μας έχει χάσει τα τελευταία χρόνια πολλά και όχι μόνο σε όρους αποτίμησης, αλλά κυρίως σε αξιοπιστία και δελεαστικό επενδυτικό περιβάλλον, ώστε να διεκδικήσει κάτι περισσότερο σε μια περίοδο που «βρέχει χρήμα...». Το ΧΡΗΜΑ «ανοίγει» τις σελίδες του στην ευρύτερη επενδυτική κοινότητα, απευθύνεται στους επαγγελματίες της, στους χρηματιστές. Γνωριζόμαστε, άλλωστε, πολλά χρόνια τώρα, «μικρό χωριό» είναι η αγορά μας μέσα στην απεραντοσύνη των αγορών.

Oι χρηματιστές (ξανά) κάνουν τα πλάνα τους για μια χρονιά που προοιωνίζεται, συγκριτικά πάντα, καλύτερη από την περσινή. Ποια είναι τα νέα εργαλεία εξυπηρέτησης των επενδυτών που έχουν στα χέρια τους οι ΑΧΕΠΕΥ, τι «βλέπουν» για το 2021, μια χρονιά που ξεκίνησε με απώλειες (μεγαλύτερες για

τις τραπεζικές) και συνεχίζεται με το πρόσφατο αυστηρότερο απαγορευτικό στην Αττική, με την προσδοκία να αποφευχθούν τα χειρότερα, να κερδηθεί χρόνος και ελπίδα, φέρνοντας πιο κοντά το ενδεχόμενο να γιορτάσουμε μια «ανοιχτή Ανάσταση» στις αρχές Μαΐου. Ένα αρχικό ορόσημο στην επίπονη προσπάθεια επιστροφής στη μερική κανονικότητα, για τις επιχειρήσεις, την πραγματική οικονομία, την κοινωνία. Υπάρχουν προοπτικές; Διαμορφώνονται κλάδοι με επενδυτικές ευκαιρίες; Έχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης ισχυρές αλλά και μεσαίες εισηγμένες; Προχωρούν τα βήματα για την αναβάθμιση της κεφαλαιαγοράς; Τι πρέπει να γίνει; Σειρά αυτονόητων ερωτημάτων για μια κοινότητα που αναζητεί απαντήσεις και επιχειρεί να «ξανασταθεί στα πόδια της». Να συμβάλει, στο ποσοστό που της αναλογεί, στην προσπάθεια ανάταξης. Να έχει ενεργό ρόλο στην αξιοποίηση των ευκαιριών που δημιουργούν η απλόχερη στήριξη της ΕΚΤ, το Ταμείο Ανάπτυξης, οι πρωτοβουλίες των επιχειρηματιών, βασικών μετόχων. H ανακοίνωση των οικονομικών αποτελεσμάτων 2020, τα πρώτα deals της χρονιάς στον

Προφανώς απαιτείται η συνδρομή της Πολιτείας (καταρχάς στο θεσμικό, το νομοθετικό) προκειμένου να υλοποιηθούν μέτρα που θα έπρεπε να λειτουργούν από... χθες. Θα πρέπει, και αυτή, να αναλάβει το μερίδιο των ευθυνών που της αναλογεί. Ήδη, το τελευταίο διάστημα, αναδεικνύονται οι κλάδοι που αναμένεται να είναι “hot” για το 2021, αλλά και για χρόνια μετά. Ο τραπεζικός κλάδος –και λόγω των stress tests– είναι ξανά στο επίκεντρο (από χαμηλές αποτιμήσεις), η Πειραιώς προχωρά προς την ΑΜΚ, οι συστημικές επισπεύδουν το πλαίσιο εκκαθάρισης των NPLs, ο τουρισμός, οι μεταφορές αναζητούν τη δική τους επαναφορά, η ενέργεια, η μεταποίηση, το real estate, οι

φάκελος - χρηματιστηριακές εταιρείες

επιχειρηματικό χάρτη, οι διεργασίες, η προοπτική έκδοσης νέων εταιρικών ομολόγων, οι πρωτοβουλίες των ανθρώπων του χρηματιστηρίου, της κεφαλαιαγοράς, για τη θωράκιση του πλαισίου, οι επενδυτικοί φορείς και οι ενώσεις διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για την «επόμενη ημέρα».

Ο ΣΜΕΧΑ, συμμετέχοντας στην άτυπη «επιτροπή Ζαββού» για την ουσιαστική αναβάθμιση της κεφαλαιαγοράς, έχει υποβάλει σειρά λειτουργικών προτάσεων.

προκλήσεις λόγω «υγειονομικού» είναι στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Όπως και η εικόνα των ξένων αγορών, με τους επενδυτικούς οίκους να βλέπουν άλλοι «φούσκωμα» των αποτιμήσεων και άλλοι νέα “bull rallies”. Σε αυτά (και άλλα) παίρνουν θέση άνθρωποι της αγοράς, χρηματιστές με «χρόνια στην πλάτη τους». Μπορεί η αγορά μας να πάει μερικά βήματα παραπέρα, και το ΧΡΗΜΑ, ως αναπόσπαστο κομμάτι της, ανοίγει αυτόν τον φάκελο.

Άκρως ενδιαφέρουσα χρηματιστηριακή χρονιά το 2021

του Σπύρου Κυρίτση, προέδρου του ΣΜΕΧΑ

Το 2021 αναμένεται να αποτελέσει –όπως και το προηγούμενο έτος– μια άκρως ενδιαφέρουσα χρηματιστηριακή χρονιά. Η προηγούμενη χρονιά αποτέλεσε, μετά από μια μακρά περίοδο περιορισμένου χρηματιστηριακού ενδιαφέροντος, την απαρχή της επαναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για την ελληνική κεφαλαιαγορά. Το ενδιαφέρον αυτό αποτυπώθηκε τόσο στην αύξηση των ενεργητικών των εγχώριων αμοιβαίων κεφαλαίων όσο και στη σημαντική συναλλακτική δραστηριότητα στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Όσον αφορά ειδικότερα τη χρηματιστηριακή αγορά, το 2020 χαρακτηρίστηκε, λόγω των πολλών και ειδικών καταστάσεων που επέφερε η πανδημία, από έντονη μεταβλητότητα, αυξημένο –μετά από πολλά έτη– συναλλακτικό ενδιαφέρον από ιδιώτες ημεδαπούς επενδυτές, με αντίστοιχη μείωση από

ξένους επενδυτές. Είναι πάντως χαρακτηριστικό της αγοράς το ότι οι δύο τελευταίοι μήνες του προηγούμενου έτους, λόγω των προσδοκιών ότι θα επιστρέψει σύντομα η κανονικότητα μετά την ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολίων κατά της νόσου Covid-19, εμφάνισαν υψηλή συναλλακτική δραστηριότητα και σημαντική αύξηση των τιμών των μετοχών. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το ότι το σύνολο των συντελεστών της κεφαλαιαγοράς (ΑΕΠΕΥ, ΑΕΔΑΚ, ΕΧΑΕ) κατόρθωσαν σε σύντομο χρονικό διάστημα να προσαρμόσουν τις επιχειρησιακές συνθήκες λειτουργίας τους στις απαιτήσεις που προέκυψαν από τον Covid, έτσι ώστε να καταστεί εφικτή η συνέχιση της εύρυθμης λειτουργίας της κεφαλαιαγοράς. Το 2021 θα αποτελέσει μια εξίσου ενδιαφέΧΡΗΜΑ 21

φάκελος - χρηματιστηριακές εταιρείες

Αναμένεται να ολοκληρωθούν μια σειρά από σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο την αναβάθμιση και την περαιτέρω ανάπτυξη του τρόπου λειτουργίας της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. ρουσα χρονιά για την ελληνική κεφαλαιαγορά, η τάση της οποίας θα καθοριστεί από την ταχύτητα εμβολιασμού του πληθυσμού. Ειδικά όσον αφορά το σκέλος της θεσμικής λειτουργίας της, αναμένεται να ολοκληρωθούν μια σειρά από σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις, που έχει δρομολογήσει το Υπουργείο Οικονομικών, που έχουν ως στόχο την αναβάθμιση και την περαιτέρω ανάπτυξη του τρόπου λειτουργίας της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Συγκεκριμένα, αναμένεται να ολοκληρωθεί από το ΥΠΟΙΚ η εξέταση των προτάσεων που έχουν διαμορφώσει από κοινού το σύνολο των θεσμικών φορέων της κεφαλαιαγοράς και οι οποίες αποσκοπούν στον καθορισμό δράσεων και πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη της αγοράς. Παράλληλα, έχει συσταθεί από τον αρμόδιο υφυπουργό Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, η οποία θα συντάξει σχέδιο νόμου με στόχο τον εκσυγχρονισμό των διατάξεων που αφορούν την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, τη θωράκιση και την ενίσχυση της λειτουργίας της. Ταυτόχρονα, μέσα στο έτος, θα ολοκληρώσει τις εργασίες της μια άλλη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του ΥΠΟΙΚ, που έχει ως έργο την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία του Συνεγγυητικού. Όσον αφορά την πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς, βασικό καταλύτη θα αποτελέσει η ενεργοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, μέσω του οποίου η χώρα θα έχει μια μεγάλη 22

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ευκαιρία να διαμορφώσει ένα συγκροτημένο σχέδιο, που θα έχει ως στόχο τη βέλτιστη αξιοποίηση των σημαντικών αυτών κεφαλαίων προς όφελος της ελληνικής οικονομίας. Είναι προφανές ότι η επιτυχία του προγράμματος αυτού θα καθορισθεί από τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που θα περιληφθούν στο εθνικό σχέδιο, καθώς και από τον τρόπο αξιοποίησης των εν λόγω κονδυλίων. Η ελληνική κεφαλαιαγορά μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επιτυχή υλοποίηση των στόχων του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης. Ένας σημαντικός αριθμός από τις 180 εισηγμένες εταιρείες οι οποίες απασχολούν περίπου 220 χιλιάδες εργαζομένους, θα είναι μεταξύ των επιλέξιμων κλάδων για τη συμμετοχή τους στο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης. Επιπρόσθετα, εταιρείες που σήμερα δεν είναι εισηγμένες στο ΧΑ, μέσα από τη συμμετοχή τους στα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης, θα επιτύχουν την αύξηση των οικονομικών τους μεγεθών και η εισαγωγή τους στο Χρηματιστήριο θα αποτελέσει μία από τις ελκυστικές επιλογές για την περαιτέρω μεγέθυνση και εξωστρέφειά τους. Ένας ακόμα καταλύτης για την πορεία της αγοράς θα είναι η περαιτέρω εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους. Ήδη, μέσω του «Ηρακλή Ι», έγιναν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, ο επερχόμενος «Ηρακλής ΙΙ», σε συνδυασμό με το μέγεθος

Η ελληνική κεφαλαιαγορά μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επιτυχή υλοποίηση των στόχων του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης. των νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω της πανδημίας, θα επηρεάσει αναλόγως την πορεία των τραπεζικών μετοχών και κατ’ επέκταση την τάση της αγοράς. Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, που θα προσδώσει μεγάλη δυναμική στην άμεση αναθέρμανση του επενδυτικού ενδιαφέροντος, είναι η εισαγωγή νέων εταιρειών στο χρηματιστήριο. Μετά από μια πολυετή περίοδο, κατά την οποία δεν υπήρξαν δημόσιες εγγραφές, είναι απολύτως αναγκαίο οι αρμόδιοι φορείς να προβούν στις απαραίτητες πρωτοβουλίες έτσι ώστε να εμπλουτιστεί η αγορά με νέες εισαγωγές, οι οποίες θα προσελκύσουν νέους επενδυτές ή και αύξηση του ενδιαφέροντος των υπαρχόντων. Στα πλαίσια αυτά, αν οι νέες αυτές εισαγωγές περιλαμβάνουν και αποκρατικοποιήσεις, αναμφίβολα θα είναι ένα πολύ ισχυρό σήμα προς την εγχώρια και διεθνή επενδυτική κοινότητα για τις δυνατότητες που προσφέρει το ελληνικό χρηματιστήριο.

φάκελος - χρηματιστηριακές χρηματιστρηριακέςεταιρείες εταιρείες

Αυστηρά εστιασμένη επιλογή τίτλων Παρά το θετικό κλίμα που διαπιστώνεται στο ξεκίνημα της χρονιάς στις ξένες αγορές, η ελληνική αγορά δείχνει επιφυλακτική να ακολουθήσει. Η ελληνική οικονομία έχει υψηλότερο βαθμό ευαισθησίας στις εισροές από τον τουρισμό και, δεδομένης της καθυστέρησης που παρατηρείται στην παραγωγή εμβολίων, προεξοφλείται μια αδύναμη χρονιά για τον συγκεκριμένο κλάδο. του Μάνου Χατζηδάκη, επικεφαλής του Τμήματος Ανάλυσης, BETA Χρηματιστηριακή

Επιπλέον, οι ελληνικές τράπεζες θα επωμιστούν μεγαλύτερο ύψος μη εξυπηρετούμενων δανείων από ό,τι αρχικά υπολογιζόταν, που θα προκύψουν από τις αναστολές πληρωμών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εκδήλωση ενδιαφέροντος στο χρηματιστηριακό ταμπλό. Από την άλλη πλευρά, το ύψος των κεφαλαίων που η χώρα μας θα δεχθεί ως βοήθεια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης είναι ικανό να δημιουργήσει ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική, με διάρκεια. Οι ελληνικές τράπεζες, αν και έχουν να αντιμετωπίσουν τη μείωση του προβληματικού τους χαρτοφυλακίου μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, έχουν την κεφαλαιακή επάρκεια να περάσουν από τα τεστ αντοχής χωρίς να προκύψουν πρόσθετες ανάγκες ενίσχυσης των βασικών τους κεφαλαίων. Οι παραπάνω παράγοντες δημιουργούν μια

αντίρροπη τάση στην αγορά. Είναι προφανές ότι το ζητούμενο είναι η ταχύτητα επιστροφής στην κανονικότητα, που πλέον συναρτάται από την επίτευξη υψηλού βαθμού ανοσίας του πληθυσμού, ειδικά στο ευαίσθητο ηλικιακό κομμάτι, που διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο. Η καλύτερη προσέγγιση, επί του παρόντος, στο ελληνικό χρηματιστήριο είναι μια αυστηρά εστιασμένη επιλογή τίτλων που έδειξαν το 2020 ότι έχουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στις ειδικές συνθήκες λειτουργίας που επιβάλλει η πανδημία και οι οποίες ακόμα έχουν τα περιθώρια να κεφαλαιοποιήσουν τις καλές τους επιδόσεις. Οι εταιρείες αυτές, κατά κύριο λόγο, εντοπίζονται στους κλάδους της ενέργειας, της πληροφορικής, των κατασκευών, ενώ σε δεύτερο χρόνο υπάρχουν εταιρείες στο λιανικό εμπόριο με αξιόλογες ιστορικές μερισματικές επιδόσεις, οι οποίες έδειξαν ισχυρή δυναμική ανάκαμψης όταν η αγορά άνοιξε. Η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να αναθεωρηθεί θετικότερα όταν υπάρξουν ενδείξεις αποφόρτισης της επιδημιολογικής εικόνας ή ανακοινώσεις ιατρικού περιεχομένου που θα δημιουργήσουν πιο ασφαλείς συνθήκες καθημερινότητας. ΧΡΗΜΑ 23

φάκελος - χρηματιστηριακές εταιρείες

Η τεράστια ρευστότητα που υπάρχει διεθνώς θα προσδώσει στις αγορές έντονη μεταβλητότητα, νευρικότητα και συγκινήσεις

του Γιώργου Ανεζύρη, Διευθυντή Πωλήσεων, Solidus Χρηματιστηριακή

Είναι γεγονός πως το 2020 χρηματιστηριακά ήταν μια αξέχαστη χρονιά για τη διεθνή επενδυτική κοινότητα, εξαιτίας των απρόβλεπτων διακυμάνσεων, που κατέληξαν σε ένα απρόσμενο «ράλι» τιμών, κυρίως για την αγορά της Αμερικής. Εκτιμώ πως η φετινή χρονιά, τόσο για την ελληνική όσο και για τις διεθνείς αγορές, θα έχει θετικό πρόσημο, εάν και εφόσον κυλήσουν όλα ομαλά με την πορεία της πανδημίας (ταχύς και επιτυχής εμβολιασμός, σταδιακή άρση των lockdowns, επιστροφή στην κανονικότητα) και επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για ισχυρή ανάκαμψη της οικονομίας παγκοσμίως. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις με τον Covid-19, έχει αυξηθεί η ανησυχία στον μέγιστο βαθμό, χωρίς να έχει αποτυπωθεί, προς το παρόν, στην εικόνα των διεθνών αγορών, που διατηρούν, απτόητες, την ανοδική τους τάση. 24

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Η τεράστια ρευστότητα που υπάρχει διεθνώς (επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά, προγράμματα στήριξης από κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις), σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι περισσότεροι δείκτες είναι στα υψηλά τους, αναμένεται να προσδώσει στις αγορές έντονη μεταβλητότητα, μεγάλη νευρικότητα και συγκινήσεις σε επίπεδο βραχυπρόθεσμων κινήσεων (trading), χωρίς να λείψουν οι διορθωτικές κινήσεις. Επομένως, η στρατηγική των επενδυτών πρέπει να είναι μακροπρόθεσμη, ενώ σημαντική θα αποδειχθεί η σωστή επιλογή εταιρειών, βάσει κλάδου και κερδοφορίας-stock picking. Η πανδημία έχει αλλάξει τα δεδομένα. Νέες τάσεις έχουν εμφανιστεί και οι αλλαγές που θα συμβούν τα επόμενα χρόνια θα είναι κοσμογονικές. Οι κλάδοι και οι εταιρείες που έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον και θα έχουν τη μεγαλύτερη ώθηση είναι εκείνες που σχετίζονται με την τεχνολογία (5G, e-Commerce, social media, cyber security, Artificial Intelligence), την ενέργεια, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και μπαταρίες (EV/AV), την καινοτομία, τη ρομποτική και την ψηφιακή τεχνολογία. Μεγάλο είναι το στοίχημα και για την Ευρώπη, η οποία τα τελευταία χρόνια υποαποδίδει σταθερά σε σχέση με την Αμερική και την Ασία. Φαίνεται ότι θα είναι μια καλή χρονιά, αφού οι προσδοκίες για ισχυρή ανάπτυξη είναι μεγάλες (βελτίωση εταιρικών αποτελεσμάτων, προγράμματα ενίσχυσης από το Ταμείο Ανάκαμψης). Ο κλάδος της πράσινης

ενέργειας φαίνεται να κεντρίζει περισσότερο το επενδυτικό ενδιαφέρον. Το νέο έτος αποτελεί πρόκληση για την ελληνική αγορά. Οι σχέσεις εμπιστοσύνης με τη διεθνή κοινότητα έχουν αποκατασταθεί (ρεκόρ προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, ευχέρεια δανεισμού) και, σε συνδυασμό με τα κεφάλαια στήριξης από την ΕΕ, δημιουργούν θετικές προσδοκίες. Παρ’ όλα αυτά, η ορθή διαχείριση των δημοσιονομικών πακέτων και η συνέχεια των μεταρρυθμίσεων που προωθεί η κυβέρνηση θα παίξουν καταλυτικό ρόλο. Το επενδυτικό ενδιαφέρον θα εστιαστεί πρωτίστως σε εταιρείες δυναμικών κλάδων με προοπτικές ανάπτυξης, ισχυρά θεμελιώδη και υψηλές μερισματικές αποδόσεις (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΜΥΤΙΛ, ΤΕΝΕΡΓΑ, ΑΔΜΗΕ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ), όπως και σε εταιρείες που βρίσκονται σε φάση αναδιάρθρωσης (ΔΕΗ). Στοίχημα αποτελούν οι εταιρείες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία (ΜΠΕΛΑ, ΛΑΜΔΑ, ΦΟΥΡΛΗΣ, ΑΡΑΙΓ, ΟΤΟΕΛ), ενώ ορόσημο για την πορεία της αγοράς αποτελούν οι τράπεζες, οι οποίες βρίσκονται σαφέστατα σε καλύτερη φάση από ό,τι προ τριετίας (τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων). Ωστόσο πρέπει να φανεί το μέγεθος των επιπτώσεων της πανδημίας στη δημιουργία νέων NPEs. Τέλος, μεγάλες προοπτικές παρουσιάζει ο κλάδος της πληροφορικής και της τεχνολογίας, που θα πρωταγωνιστήσει στα νέα οικονομικά δεδομένα της επόμενης δεκαετίας (ΚΟΥΕΣ, ΕΠΣΙΛ, ΠΡΟΦ).

φάκελος - χρηματιστηριακές χρηματιστρηριακέςεταιρείες εταιρείες

Οι εισηγμένες που θα πρωταγωνιστήσουν το 2021 του Δημήτρη Τζάνα, Διευθυντή Επενδύσεων, Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ

Η συνεχιζόμενη κατάσταση υγειονομικής κρίσης, εξαιτίας του αυξανόμενου πάλι αριθμού κρουσμάτων από τον κορωνοϊό, σε συνδυασμό με τις χρονοκαθυστερήσεις στην εμβολιαστική διαδικασία, υποβάθμισαν τις προσδοκίες για γρήγορη επανεκκίνηση της οικονομίας και οδήγησαν σε “negative January effect” στο ελληνικό χρηματιστήριο. Την ίδια ώρα, μετατίθεται χρονικά και η διαδικασία εκταμίευσης των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης μετά το πρώτο τρίμηνο. Έτσι, είναι πλέον βέβαιη η συνέχιση της ύφεσης για το πρώτο τρίμηνο του έτους και η μετάθεση της καταγραφής θετικού προσήμου για το ΑΕΠ κατά το δεύτερο τρίμηνο, στον βαθμό που δεν υπάρξουν νέες ανατροπές. Το ελληνικό χρηματιστήριο, ωστόσο, συνεχίζει να κινείται με χαμηλούς όγκους συναλλαγών, κάτω από τις 800 μονάδες, για τον Γενικό Δείκτη, αλλά με την προδιάθεση να τις υπερβεί όταν συντρέξουν οι ανάλογοι θετικοί καταλύτες. Με το σενάριο της καταγραφής σημαντικών ετήσιων κερδών να παραμένει το πιθανότερο, σε συνέχεια της πολύπαθης περσινής χρονιάς, στον βαθμό που η κίνηση των

διεθνών αγορών δεν επιφέρει αναταράξεις. Με αυτά τα δεδομένα, οι κλάδοι που είναι πιθανό να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο το 2021 συνδέονται καταρχάς με τους τομείς που θα πρωταγωνιστήσουν στις δύο διαδικασίες που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, εκείνη που αφορά τον ενεργειακό μετασχηματισμό, ενόψει της παγκόσμιας ευαισθητοποίησης για την κλιματική αλλαγή, και εκείνη που αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, λόγω των ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, που επιταχύνονται με την πανδημία. Εταιρείες που συνδέονται με τον ενεργειακό μετασχηματισμό είναι η ΔΕΗ, ο ΑΔΜΗΕ, ο Μυτιληναίος, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ κυρίως, με τις εταιρείες του κατασκευαστικού κλάδου να συμπληρώνουν τον σχετικό πίνακα. Εταιρείες που αφορούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό είναι ο όμιλος Infoquest, που διαθέτει ευρύ φάσμα τομέων στους οποίους δραστηριοποιείται (προϊόντα και λύσεις πληροφορικής, ταχυμεταφορές, ενέργεια), και το σύνολο των εταιρειών πληροφορικής (Profile, Byte, Entersoft, Epsilon Net, Intrakom, λόγω της Intrasoft International, Performance Technologies κ.ά.). Επιπλέον, μια σειρά άλλων εταιρειών έδειξαν αξιοθαύμαστη αντοχή εν μέσω πανδημίας, επιτυγχάνοντας βελτίωση των μεγεθών τους σε συνδυασμό με εξωστρέφεια. Μεταλλουργικές εταιρείες (όμιλος Βιοχάλκο κυρίως), τρο-

φίμων (Κρι Κρι, Λούλης, Καραμολέγκος κ.ά.), εταιρείες με ειδικά χαρακτηριστικά (Σαράντης, Παπουτσάνης, Πλαστικά Θράκης, Πλαστικά Κρήτης), με το μάνατζμεντ να δρα αποτελεσματικά, αλλά και εταιρείες με ηγετική/μονοπωλιακή θέση στον κλάδο τους, όπως ο ΟΤΕ, η ΕΥΔΑΠ, τα λιμάνια. Τα διυλιστήρια (ΕΛΠΕ, Motor Oil) συνιστούν μια ξεχωριστή περίπτωση, με τα μεγέθη τους να επηρεάζονται καθοριστικά από την οικονομική συγκυρία, όπως άλλωστε και εταιρείες με υπό εκτέλεση επενδυτικό πρόγραμμα, με τη Lamda Development να συνιστά τον βασικό εκπρόσωπο (project Ελληνικού), και οι εταιρείες προϊόντων μαζικής κατανάλωσης (Jumbo, Φουρλής κυρίως), που θα ευνοηθούν όταν βελτιωθεί η ψυχολογία των καταναλωτών. Τέλος, η προσπάθεια εξυγίανσης των χαρτοφυλακίων τους, που είναι σε εξέλιξη, φέρνει στο επίκεντρο και τον τραπεζικό κλάδο, που είναι πιθανό να πετύχει βελτίωση της οργανικής κερδοφορίας του, στον βαθμό που θα συντελεστεί αυξημένη πιστωτική επέκταση. Παραμένει, ωστόσο, το ερωτηματικό σε σχέση με το πιθανό ύψος, λόγω της πανδημίας, των νέων ΜΕΔ (μη εξυπηρετουμένων δανείων), καθιστώντας τις τοποθετήσεις στις μετοχές του κλάδου (Εθνική, Alpha Bank, Eurobank, Πειραιώς) επιλογή με υπολογίσιμο επενδυτικό κίνδυνο. • • • ΧΡΗΜΑ 25

[φάκελος] τηλεπικοινωνίες-5G

Ελλάδα Η και 5G: Προοπτικές, αλλά και στοίχημα

Ελλάδα έχει μπει, πλέον, στον δρόμο που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη 5G δικτύου στην επικράτεια, και μάλιστα σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Οι άδειες για την ανάπτυξη δικτύων 5G που δόθηκαν στους τρεις παρόχους (έναντι ενός διόλου ευκαταφρόνητου τιμήματος, που ξεπέρασε τα 372 εκατ. ευρώ) προβλέπουν την παροχή κάλυψης στο 60% του πληθυσμού έως το τέλος του 2023 και στο 94% έως το τέλος του 2026. Για να γίνει αυτό οι πάροχοι έχουν ανακοινώσει ότι θα υλοποιήσουν προγράμματα ανάπτυξης δικτύων νέας γενιάς, ύψους πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Από την τήρηση των παραπάνω, τόσο ως προς τον ρυθμό ανάπτυξης όσο και ως προς τα ποσοστά κάλυψης, θα εξαρτηθεί το αν τα δίκτυα 5G θα δημιουργήσουν τα δεδομένα για την ανάπτυξη νέων τομέων στη βιομηχανία, αλλά και τη δι-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ασκέδαση, την εκπαίδευση και τις εφαρμογές του Internet of Things (IoT), που περιορίζονται μόνο από τη φαντασία (και τα διαθέσιμα κονδύλια, φυσικά). Η έγκαιρη και «ισορροπημένη» ανάπτυξη των δικτύων 5G αποτελεί το «θεμέλιο» για την ανάπτυξη κλάδων, εφαρμογών και υπηρεσιών σε τομείς όπως η τηλεϊατρική, η αυτόνομη οδήγηση, η ψυχαγωγία, οι σχεδόν «άπειρες» εφαρμογές για «έξυπνες» πόλεις κ.ά. Η «ισορροπημένη» ανάπτυξη έχει τη σημασία της, καθώς το μεγάλο στοίχημα των δικτύων 5G δεν είναι τόσο η χρήση τους από τους τελικούς χρήστες κινητών συσκευών όσο η αξιοποίησή τους για πλήθος εφαρμογών που συνθέτουν την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, και στις οποίες ο τελικός χρήστης είναι συχνά και ο αποδέκτης του τελικού προϊόντος ή υπηρεσίας, αλλά η χρήση δικτύου 5G από αυτόν δεν θα είναι πάντοτε απαραίτητη.

τηλεπικοινωνίες-5G

Η «ισορροπημένη» ανάπτυξη έχει τη σημασία της, καθώς το μεγάλο στοίχημα των δικτύων 5G δεν είναι τόσο η χρήση τους από τους τελικούς χρήστες κινητών συσκευών όσο η αξιοποίησή τους για πλήθος εφαρμογών. Η υλοποίηση εφαρμογών ICT που θα έχουν ως βασικό στοιχείο τη χρήση δικτύων 5G, για πλήθος επαγγελματικών κλάδων, είναι το νέο μεγάλο στοίχημα των μεγάλων παρόχων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, καθώς η συγκεκριμένη αγορά έχει πολύ μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους από την αγορά παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στους τελικούς χρήστες, καθώς και σαφώς μεγαλύτερη «σταθερότητα». Ήδη, εδώ και καιρό, όλοι οι πάροχοι έχουν δημιουργήσει διευθύνσεις μεγάλων έργων ICT, και έχουν αναλάβει και υλοποιήσει ανάλογα έργα, ενώ επεκτείνονται και σε τομείς που απευθύνονται σε επιχειρήσεις, αλλά ελάχιστη σχέση έχουν με τη βασική τους υπηρεσία, της παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών (όπως οι τομείς του ψηφιακού μάρκετινγκ, της δημιουργίας e-shop κ.ά.). Ο στόχος είναι σαφής και δεν αφορά μόνο στην αύξηση του τζίρου και των κερδών τους, αλλά και στην αλλαγή του «προφίλ» των εσόδων τους, καθώς ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρηματικών κλάδων προχωρά και στη χώρα μας, και όποιος πάροχος μείνει πίσω στη διανομή της συγκεκριμένης «πίτας» που δημιουργεί αυτός ο μετασχηματισμός θα είναι ο χαμένος.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός «έδειξε» ακόμη περισσότερο την αναγκαιότητά του με την έλευση της πανδημίας, η οποία «υποχρέωσε» τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα να βασιστούν στις ψηφιακές υποδομές.

Αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός «έδειξε» ακόμη περισσότερο την αναγκαιότητά του με την έλευση της πανδημίας, η οποία «υποχρέωσε» τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα να βασιστούν στις ψηφιακές υποδομές, ο ένας για να συνεχίσει να λειτουργεί και ο άλλος για να συνεχίσει να υπάρχει, σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό κατέδειξε το γεγονός ότι η τεχνολογία είναι μονόδρομος, παράλληλα όμως έδειξε και τις αδυναμίες των σημερινών «σταθερών» –και κινητών σε έναν βαθμό– ψηφι-

Εδώ και καιρό, όλοι οι πάροχοι έχουν δημιουργήσει διευθύνσεις μεγάλων έργων ICT και έχουν αναλάβει και υλοποιήσει ανάλογα έργα.

ακών υποδομών, οι οποίες δεν οφείλονται μόνο στο απαρχαιωμένο, σε σημαντικό βαθμό, δίκτυο, αλλά και στο γεγονός ότι δομήθηκαν με γνώμονα την κάλυψη αρκετά διαφορετικών απαιτήσεων από αυτές που κλήθηκαν να καλύψουν, λόγω και της πανδημίας. Αδυναμίες που τα δίκτυα 5G θα καλύψουν σε σημαντικό βαθμό, όσο τα σταθερά δίκτυα εκσυγχρονίζονται με την επέκταση των οπτικών ινών. Τέλος, σημαντικό ρόλο θα παίξει και ο σχετικός τιμολογιακός «χειρισμός» που θα κάνουν

οι πάροχοι σε ό,τι αφορά στους τελικούς χρήστες. Γιατί μπορεί η μεγάλη πλειοψηφία των εφαρμογών που βασίζονται σε δίκτυα 5G να απευθύνονται σε επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς, αλλά η χρήση των δικτύων 5G από τους τελικούς χρήστες αποτελεί, σε πολλές περιπτώσεις εφαρμογών, βασική παράμετρο για την επιτυχία τους, και αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την τιμολογιακή πολιτική, καθώς η χρήση των δικτύων 5G συνεπάγεται και την κατανάλωση μεγάλου όγκου δεδομένων. ΧΡΗΜΑ 27

φάκελος - τηλεπικοινωνίες-5G

COSMOTE: Σε θέση οδηγού και στη νέα εποχή του 5G του Γιώργου Τσώνη Executive Director Network Development & Operations, Όμιλος ΟΤΕ

Η COSMOTE έβαλε την Ελλάδα στην εποχή του 5G, αφού ήταν η πρώτη που διέθεσε εμπορικά δίκτυα πέμπτης γενιάς, τον περασμένο Δεκέμβριο. Το μέλλον των τηλεπικοινωνιών είναι εδώ, και σε αυτήν τη νέα εποχή για τη χώρα και τους πολίτες η COSMOTE έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Διαχρονικά, το δίκτυο κινητής αποτελούσε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της COSMOTE. Πρόσφατα, μάλιστα, βραβεύθηκε ως «το πιο γρήγορο δίκτυο κινητής στην Ελλάδα» στα Speedtest AwardsTM της Ookla®, για όγδοη συνεχή φορά. Πάντα φέρναμε πρώτοι στους συνδρομητές μας τις νέες τεχνολογίες και φροντίζαμε να αναβαθμίζουμε συνεχώς τις υποδομές μας για να καλύπτουν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες τους. Το ίδιο συνέβη και με το 5G. Το δίκτυο 5G δεν είναι απλώς μία ακόμα γενιά ασύρματης τεχνολογίας. Τα επόμενα χρόνια,

καινοτόμες εφαρμογές που αξιοποιούν το 5G θα αλλάξουν πολλούς κλάδους της οικονομίας όπως τους ξέραμε έως σήμερα. Από τη γεωργία και το retail, μέχρι τη βιομηχανία και την υγεία. Απομακρυσμένες χειρουργικές επεμβάσεις, ζωντανές ολογραφικές κλήσεις, ψυχαγωγία και εκπαίδευση μέσω εικονικής (VR) και επαυξημένης πραγματικότητας (AR), αυτοματοποιημένα εργοστάσια, αλλά και η ανάπτυξη «έξυπνων» πόλεων, είναι κάποιες από τις απεριόριστες δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας και θα αλλάξουν θεαματικά τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και διασκεδάζουμε τα επόμενα χρόνια. Σήμερα, το COSMOTE 5G είναι ήδη διαθέσιμο σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και αρκετές ακόμη πόλεις της Ελλάδας, ενώ σε επιλεγμένες περιοχές οι μέγιστες ταχύτητες ξεπερνούν το 1 Gbps. Η πληθυσμιακή κάλυψη του COSMOTE 5G

αναμένεται να ξεπεράσει το 50% έως το τέλος του 2021. Όσο προχωρά η ενεργοποίηση νέου φάσματος συχνοτήτων και παρέχονται οι αδειοδοτήσεις των κεραιών, θα αυξάνεται η πληθυσμιακή κάλυψη και θα βελτιώνονται τα χαρακτηριστικά του δικτύου, όπως οι ταχύτητες mobile internet, η ταχύτητα ανταπόκρισης του δικτύου (latency) κ.ά. Χάρη στη συνεργασία μας με τους μεγαλύτερους κατασκευαστές, διαθέτουμε τη μεγαλύτερη γκάμα πιστοποιημένων 5G συσκευών. Συνολικά, 21 5G smartphones παρέχουν, πλέον, πρόσβαση στο COSMOTE 5G, καλύπτοντας κάθε ανάγκη από πλευράς τιμής και χαρακτηριστικών. Επιπλέον, έχουμε έρθει σε συμφωνία με δίκτυα του εξωτερικού για την παροχή 5G roaming στους συνδρομητές μας σε κάποιες χώρες, που σύντομα θα επεκταθεί σε περισσότερες.

Intracom Telecom: Δέσμευση για καινοτομία με «έξυπνες» λύσεις επάνω στο 5G του Αλέξανδρου Ταρνάρη Διευθυντή Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας, Όμιλος Intracom Telecom

Το όραμα της Intracom Telecom είναι η βελτίωση της ζωής των πολιτών με τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών. Τόσο το 5G όσο και ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του οράματος αυτού. Η δυναμική των ασύρματων δικτύων 5G σχετίζεται με την ανάγκη για μεγαλύτερη χωρητικότητα. Ανάμεσα στις συχνότητες που κεντρίζουν το ενδιαφέρον για 5G δίκτυα παγκοσμίως αλλά 28

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

και στην Ελλάδα –με το πρόσφατα αδειοδοτημένο φάσμα 5G από την ΕΕΤΤ– είναι και οι συχνότητες 24/26/28 GHz, που παρέχουν νέες ευρυζωνικές υπηρεσίες σε σπίτια και επιχειρήσεις με ταχύτητες 5G. Ωστόσο, καθώς εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη σε επιχειρήσεις και οργανισμούς για ταχύτητες μεγαλύτερες του 5G, οι πάροχοι

εξετάζουν πλέον τη χιλιοστομετρική ασύρματη μονοσημειακή τεχνολογία (mmWave Point-toPoint technology) στη ζώνη V (57-66 GHz), αλλά και στη ζώνη Ε (71-76, 81-86 GHz) ως εναλλακτική λύση αντί της οπτικής ίνας. Η Intracom Telecom, πάντοτε πρωτοπόρα στην ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών, έχει ήδη αναπτύξει τόσο την 5η γενιά της πολυσημειακής πλατφόρμας σταθερής ασύρματης πρό-

Ως Intracom Telecom, αναμένουμε να διαδραματίσουμε καθοριστικό ρόλο στη μετάβαση

των εταιρειών στην εποχή του 5G, ανεξαρτήτως κλάδου λειτουργίας, υποστηρίζοντας πλήρως τη διαδικασία ψηφιοποίησής τους με αιχμή τις λύσεις τεχνητής νοημοσύνης (AI) που έχουμε αναπτύξει για την «έξυπνη» λειτουργία και απόδοση των δικτύων, αλλά και την εμπειρία του πελάτη. Παράλληλα, βασισμένοι στη βαθιά γνώση της τεχνολογίας NFV, προσφέρουμε λύσεις για βέλτιστη και οικονομικότερη λειτουργία των Virtualized υποδομών και του διαμοιρασμού δικτύου (network slicing). Η εμπειρία μας στο IoT, το SDN & NFV, και με την ενδυνάμωση όλων αυτών με τη βοήθεια του AI, ολοκληρώνει την «5G παρουσία μας», ενώ παράλληλα συνεισφέρει ουσιαστικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό των εταιρειών και κυρίως στον εκσυγχρονισμό των ΔΕΚΟ και φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης.

Η εποχή του 5G, αδιαμφισβήτητα, περιλαμβάνει την υλοποίηση λύσεων για «έξυπνες» πόλεις, και η Intracom Telecom στον τομέα αυτό έχει από νωρίς αναπτύξει λύσεις για «έξυπνη» διαχείριση στάθμευσης, φωτισμού, απορριμμάτων, αλλά και παρακολούθηση πολλαπλών περιβαλλοντικών στοιχείων. Όλες οι λύσεις ενοποιούνται πλήρως στην ενιαία ΙοΤ πλατφόρμα διαχείρισης της εταιρείας. Σε πλήρη ευθυγράμμιση, λοιπόν, με το όραμά μας, η στρατηγική μας για την ανάπτυξη/εδραίωση της παρουσίας μας στην «αγορά 5G» δεν είναι άλλη από τη συνεχή μας δέσμευση στην καινοτομία.

Το Vodafone Giga Network 5G φιλοδοξεί να αλλάξει την Ελλάδα του Λάμπρου Ίσκου Διευθυντή Τεχνολογίας, Vodafone Ελλάδας

Η στρατηγική που θα ακολουθήσει η εταιρεία για την ανάπτυξη της παρουσίας της στην αγορά 5G Έχοντας επενδύσει 130 εκατ. ευρώ για την απόκτηση φάσματος ραδιοσυχνοτήτων, που ήταν μια απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να ενεργοποιήσουμε το Vodafone Giga Network 5G δίκτυό μας, προχωρούμε στην υλοποίηση ενός εκτεταμένου επενδυτικού σχεδίου, ύψους 500 εκατ. ευρώ, για την ανάπτυξη δικτύων και υπηρεσιών νέας γενιάς σε όλη την Ελλάδα. Μέρος αυτού του σχεδίου αφορά την ανάπτυξη του Vodafone Giga Network 5G, που έρχεται για να προσφέρει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να συμμετάσχει ισότιμα στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και την ψηφιοποίηση της οικονομίας της Ευρώπης.

Με πρώτους σταθμούς σε περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, το Vodafone Giga Network 5G λειτουργεί ήδη και μέχρι το τέλος του ερχόμενου οικονομικού έτους θα έχει επιτευχθεί πληθυσμιακή κάλυψη της τάξης του 40%. Το πρόγραμμά μας περιλαμβάνει την ενεργοποίηση του Vodafone Giga Network 5G δικτύου σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Λάρισα, Βόλο, Ιωάννινα, Χανιά, Τρίκαλα, Χαλκίδα, Κατερίνη, Σέρρες, Αλεξανδρούπολη, Ξάνθη, Λαμία, Καλαμάτα και Ρόδο έως τον Μάρτιο του 2022.

Οι προοπτικές που εκτιμά η εταιρεία ότι παρέχει η συγκεκριμένη αγορά Το Vodafone Giga Network 5G δεν θα βελτιώσει απλώς τις ταχύτητες διασύνδεσης, αλλά

θα δώσει πνοή σε καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές και θα αλλάξει την Ελλάδα, ώστε οι Έλληνες πολίτες να μπορούν να απολαμβάνουν τεχνολογίες που θα βελτιώσουν τη ζωή και την καθημερινότητά τους. Θα δώσει πνοή σε καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές, οι οποίες μπορούν να αλλάξουν τις πόλεις μας, να αναβαθμίσουν τις υπηρεσίες υγείας και να δώσουν άλλη διάσταση στην εκπαίδευση. Το Vodafone Giga Network 5G θα επιταχύνει την ανάπτυξη σημαντικών τεχνολογιών, όπως το Internet of Things, το Edge Computing και τα Big Data, που θα αποτελέσουν καταλύτες στον μετασχηματισμό των πόλεων για να τους βοηθήσουν στην αντιμετώπιση προκλήσεων. Επίσης, θα συμβάλει στη διάθεση εφαρμογών που θα αναβαθμίσουν τις υπηρεσίες υγείας, βελτιώνοντας τις ζωές των ανθρώπων και εκδημοκρατίζοντας την πρόσβαση στην υγεία. ΧΡΗΜΑ 29

τηλεπικοινωνίες-5G

σβασης (Point-to-Multipoint FWA), στις ζώνες 24/26/28 GHz, που επιτρέπει συνδεσιμότητα με Gigabit απόδοση ανά συνδρομητή, όσο και ένα πλήρες χαρτοφυλάκιο λύσεων στις ζώνες V και E, προσφέροντας ταχύτητες έως 30 Gbps. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία κατέχει μία από τις πρώτες πέντε θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη mmWave λύσεων. Το 5G είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με την ολοκληρωτική ψηφιοποίηση και στοχεύει στον εξορθολογισμό και τον αυτοματισμό των λειτουργιών, στη διευκόλυνση των συνεργιών και την ανάπτυξη προστιθέμενης αξίας, με τη δημιουργία νέων ροών εσόδων, αλλά, το πιο σημαντικό, στην παροχή μοναδικών νέων υπηρεσιών προς τους τελικούς πελάτες.

φάκελος - τηλεπικοινωνίες-5G

WIND Ελλάς: Επενδυτικό πλάνο 500 εκατ. ευρώ για δίκτυα επόμενης γενιάς του Νίκου Μπάμπαλη Chief Information & Transformation Officer, WIND Ελλάς Η Ελλάδα έχει μπει, πλέον, στην εποχή των νέων δυνατοτήτων που φέρνει μαζί της η τεχνολογία 5G. Οι χρήστες του Διαδικτύου παίρνουν ήδη μια πρώτη γεύση από το ίντερνετ του μέλλοντος, καθώς τα δίκτυα 5ης γενιάς είναι γεγονός και στη χώρα μας. Η WIND ξεκίνησε, εδώ και δύο μήνες, τη λειτουργία του 5G δικτύου της. Η ολοκλήρωση του διαγωνισμού δημοπράτησης του φάσματος για το 5G συνδυάστηκε με την επίτευξη των στόχων που είχαμε θέσει εξαρχής σε σχέση με τα τμήματα που επιθυμούσαμε να δεσμεύσουμε. Μέχρι σήμερα, έχουμε ξεκινήσει τη λειτουργία του 5G δικτύου σε περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ενώ σταδιακά στην εποχή του 5G θα εισέλθουν και άλλες μεγάλες πόλεις, αλλά και νησιά της χώρας. Στόχος μας είναι, εντός της επόμενης τριετίας, να έχουμε ξεπεράσει το 60% σε ό,τι αφορά στην πληθυσμιακή κάλυψη. Γι’ αυτόν τον λόγο, μέσα

στην επόμενη πενταετία, η WIND θα υλοποιήσει ένα εκτενές επενδυτικό πλάνο, ύψους 500 εκατ. ευρώ, για την ανάπτυξη υποδομών επόμενης γενιάς. Το επενδυτικό αυτό πλάνο, συμπληρωματικά με το 5G, θα ξεδιπλώσει δίκτυα οπτικών ινών τα οποία θα μεταφέρουν την τεράστια τηλεπικοινωνιακή κίνηση του 5G, αλλά και την κίνηση των εφαρμογών του σταθερού ίντερνετ, καθώς και των υπηρεσιών σύγκλισης (convergence) σταθερής/κινητής. Με αυτόν τον τρόπο η εταιρεία θα υποστηρίζει την περαιτέρω ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στη χώρα μας, προσφέροντας νέες, καινοτόμες λύσεις και εφαρμογές σε καταναλωτές, επιχειρήσεις, αλλά και στον δημόσιο τομέα. Τα μέχρι τώρα δεδομένα πάντως δείχνουν πως η ανταπόκριση των Ελλήνων καταναλωτών είναι ικανοποιητική, καθώς αρκετοί συνδρομητές της WIND αποκτούν πρόσβαση στο δίκτυο WIND 5G,

χωρίς καμία επιπλέον χρέωση. Αρκεί φυσικά να διαθέτουν μία από τις συσκευές που έχουν ήδη πιστοποιηθεί από εμάς και υποστηρίζουν τις δυνατότητες των νέων υποδομών 5G. Επιπλέον, το 5G αναμένεται να αλλάξει ριζικά και το επιχειρηματικό τοπίο, αλλά και το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Το εύρος των κλάδων που θα μετασχηματιστούν είναι τεράστιο και εκτείνεται σε τομείς όπως η βιομηχανία, η γεωργία, ο τουρισμός, οι μεταφορές, το λιανεμπόριο και οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υλοποίηση της επόμενης γενιάς δικτύων 5G Stand Alone (5GSA) για εφαρμογές ρομποτικής, που γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Μέσα από τη συνεργασία μας με την τη Myrmex Inc. (Material Handling Robotics), εφαρμόσαμε το πρώτο δίκτυο 5ης γενιάς στη χώρα μας που χρησιμοποιεί αυτήν την τεχνολογία και αποτελεί την τελευταία λέξη στην αρχιτεκτονική δικτύων. Και αυτό είναι μόνο η αρχή.

Huawei: Το 5G θα βοηθήσει στη μείωση του χάσματος κέντρου-περιφέρειας του Κώστα Βασιλείου Senior Solution Sales Manager, Huawei

Στρατηγική που θα ακολουθήσει η εταιρεία για την ανάπτυξη της παρουσίας της στην αγορά 5G Η φιλοδοξία της Huawei είναι, μέσω καινοτόμων ψηφιακών τεχνολογιών, των δικτύων 5G και της ασύρματης τεχνολογίας, να προσφέρει στους πελάτες της προϊόντα και υπηρεσίες αιχμής, προκειμένου το ψηφιακό περιβάλλον να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της εργασίας και 30

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Η εταιρεία ξεκίνησε την έρευνα για την τεχνολογία 5G από το 2009, έχει επενδύσει 4 δισ. δολ. ΗΠΑ σε R&D και έχει υποβάλει 26.000 προτάσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Τυποποίησης 3GPP. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Τυποποίησης (ETSI), η Huawei έχει συνεισφέρει στην έρευνα για το 5G με 4.348 κατηγορίες ευρεσιτεχνιών, που αποτελούν το 20% του συνόλου.

Σήμερα, πάνω από 10.000 άνθρωποι εργάζονται για την ανάπτυξη των δικτυακών συστημάτων 5G, συνεχίζοντας τις επενδύσεις για την εξέλιξη της νέας τεχνολογίας. Ο τομέας R&D της εταιρείας εστιάζει στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων αιχμής υψηλής ποιότητας, τα οποία θα επιτρέπουν τη βέλτιστη απόδοση των δικτύων, μειώνοντας παράλληλα το κόστος ενέργειας και συμβάλλοντας έτσι στη στρατηγική για ευρείας κλίμακας ψηφιακή διασύνδεση

Οι προοπτικές που εκτιμάται ότι παρέχει η συγκεκριμένη αγορά Εκτιμάται ότι μέχρι το 2025 η τεχνολογία 5G θα εξυπηρετεί το 58% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η υψηλής ευκρίνειας ευρυεκπομπή σε πραγματικό χρόνο, η τηλε-εκπαίδευση, η

τηλεϊατρική και η εικονική ψυχαγωγία είναι παραδείγματα από υπηρεσίες που θα προσφέρουν επαυξημένη εμπειρία στους τελικούς χρήστες. Επιπλέον, τα δίκτυα 5G θα συνεισφέρουν στην ψηφιοποίηση πληθώρας βιομηχανικών εφαρμογών της σύγχρονης οικονομίας, όπως βιομηχανία προϊόντων, κατασκευές, ενέργεια, μεταφορές, αγροτική παραγωγή, συναλλαγές και πολλές άλλες, συνδυάζοντας την ψηφιακή διαχείριση με την τεχνητή νοημοσύνη. Οι μοναδικές τεχνολογικές δυνατότητες της τεχνολογίας 5G και η αλληλεπίδραση με τις τεχνολογίες ΑΙ και Cloud Computing μπορούν να μετασχηματίσουν τους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης σε επίπεδο απόδοσης, εμπειρίας υπηρεσιών αλλά και πρόσβασης,

διασφαλίζοντας έτσι ίσες ευκαιρίες σε όλους τους ανθρώπους μέσω της παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών. Σε αυτήν την προοπτική δίνεται η δυνατότητα να μειωθεί το χάσμα μεταξύ της περιφέρειας και των κεντρικών περιοχών. Η τεχνολογία 5G αναμένεται να φέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη σε ευρύτερη κλίμακα. Νέα οικοσυστήματα και πρότυπα ανάπτυξης θα αναδυθούν, θέτοντας το πλαίσιο για το νέο ψηφιακό επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να συνεισφέρει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εθνικής οικονομίας.

Nokia: Το 5G απαραίτητο στοιχείο για τη νέα του Κωνσταντίνου Κορωναίου, Διευθύνοντος Συμβούλου, Nokia Ελλάδος βιομηχανική επανάσταση Nokia: Το 5G απαραίτητο στοιχείο για τη νέα βιομηχανική επανάσταση

του Κωνσταντίνου Κορωναίου Διευθύνοντος Συμβούλου, Nokia Ελλάδος Το 5G είναι πολύ περισσότερα από ένα ταχύτερο ασύρματο ευρυζωνικό δίκτυο. Η Nokia μέσω των Nokia Bell Labs διαπίστωσε το 2020 ότι το 5G μπορεί να συνεισφέρει 8 τρισ. δολ. στο παγκόσμιο ΑΕΠ έως το 2030, βοηθώντας βιομηχανίες όπως εξόρυξη, ψυχαγωγία, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη να λάβουν τεράστια οφέλη. Το 5G υλοποιείται ήδη ταχύτερα από οποιαδήποτε προηγούμενη γενιά δικτύων κινητής τηλεφωνίας, δηλαδή σχεδόν τρεις φορές ταχύτερα από το 4G. Και προβλέπεται να προσεγγίσει 1 δισεκατομμύριο παγκόσμιους χρήστες σε μόλις 3,5 χρόνια. Μέχρι το τέλος του 2020, το 5G είχε ήδη αναπτυχθεί σε 45 χώρες, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, όπου όλοι οι μεγάλοι Πάροχοι Υπηρεσιών Επικοινωνίας ξεκίνησαν τις 5G εκστρατείες τους από τον Δεκέμβριο του 2020. Η πραγματική υπόσχεση του 5G είναι στη δυναμική του προς τις επιχειρήσεις και το ευρύτερο οικοσύστημα κάθετων κλάδων. Τα Nokia Bell Labs, στην «Έκθεση 5G ετοιμότητας για Επιχειρήσεις», διαπίστωσαν ότι οι βιομηχανίες με δυνατότητα 5G μπορούν να οδηγήσουν προς μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να καθορίσουν την επόμενη δεκαετία καινοτομίας. Πράγματι, η πανδημία Covid-19 έχει επιταχύνει τη ζήτηση για συνδεσιμότητα στηριζόμενη

σε υψηλής ποιότητας και υψηλής ταχύτητας απόδοση του Διαδικτύου περισσότερο από ποτέ. Οι περιορισμοί της πανδημίας ανάγκασαν πολλές βιομηχανίες και εργοστάσια να κλείσουν, διαταράσσοντας τις γραμμές παραγωγής και τις αλυσίδες εφοδιασμού. Οι τηλεχειριζόμενες μηχανές που χρησιμοποιούν 5G ξαφνικά έγιναν ζωτικής σημασίας, επιτρέποντας τις λειτουργίες χωρίς φυσική παρουσία στον χώρο, απελευθερώνοντας μια νέα επιχειρηματική δυναμική και νέες ευκαιρίες για τους κάθετους κλάδους καθώς και τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Το 5G μπορεί, λοιπόν, να αποδειχθεί κρίσιμο στην ενδυνάμωση των επιχειρήσεων να διατηρήσουν τις δραστηριότητές τους και να παραμείνουν ανθεκτικές ενόψει τυχόν μελλοντικής επιχειρησιακής διακοπής. Παρά τις οικονομικές προκλήσεις του Covid-19, μπορούμε να αναμένουμε μια παγκόσμια άνθηση στις επενδύσεις 5G τα επόμενα τρία χρόνια. Στην πραγματικότητα, το 72% των μεγάλων εταιρειών σκοπεύουν να επενδύσουν σε 5G τα επόμενα 5 χρόνια, ενώ το ένα τρίτο αυτών φοβούνται ότι θα τους ξεπεράσει ο ανταγωνισμός σε περίπτωση που δεν επενδύσουν τα επόμενα τρία χρόνια. Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες

5G, IoT, Cloud Computing, Artificial Intelligence, Machine Learning και Analytics είναι τεράστιες. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, η Nokia πρωτοστατεί παρέχοντας τεχνολογία που συνδέει ανθρώπους και πράγματα, επιτρέποντας ευκαιρίες να βελτιώσουμε τις ζωές μας μέσω της πρόσβασης στην εκπαίδευση, σε βελτιωμένη υγειονομική περίθαλψη, πληροφορίες και δημόσιες υπηρεσίες, ευκαιρίες αγοράς και πολλά άλλα. Η διατήρηση των ατόμων σε επαφή με τα αγαπημένα τους πρόσωπα, με τη δουλειά τους, τα ενδιαφέροντά τους, με όλα αυτά που αγαπούν είναι κρίσιμη. Αυτή είναι η αποστολή της Nokia. Η Nokia είναι το Νο1 Κέντρο Έρευνας & Ανάπτυξης ΤΠΕ στην Ελλάδα, με περισσότερους από 900 υπαλλήλους, που προέρχονται κυρίως από ελληνικά πανεπιστήμια και με σταθερή παρουσία 30 ετών, ξεκινώντας από το 1990 στην τοπική αγορά τηλεπικοινωνιών. Αναπτύσσουμε λογισμικό 5G στην Ελλάδα και εξάγουμε ήδη σε όλη τη διεθνή αγορά. Επιπλέον, η Nokia Hellas διαθέτει μια τοπική ομάδα εξειδικευμένων εμπειρογνωμόνων που καλύπτουν όλες τις τεχνολογίες, ικανή να κατασκευάσει, να σχεδιάσει και να παραδώσει σε υψηλή ποιότητα οποιοδήποτε έργο ψηφιακού μετασχηματισμού 5G στην περιοχή. • • • ΧΡΗΜΑ 31

τηλεπικοινωνίες-5G

και υπολογιστική ισχύ, με φιλικούς προς το περιβάλλον όρους. H Huawei, εκτός από τους τομείς 5G, AI & Big Data, έχει και το πλεονέκτημα της εμπειρίας σε παραδοσιακές τεχνολογίες ηλεκτρονικών ισχύος και ενεργειακών συστημάτων, ένας συνδυασμός που επιτρέπει την ψηφιακή διαχείριση ενέργειας μέσα από δίκτυα 5G.

απολογισμός - GEFA

Όλος ο κόσμος των εξαγωγέων στο ραντεβού των Greek Exports Forum & Awards 2020

η νέα κανονικότητα και το «αύριο» των εξαγωγών, ως βασικού πυλώνα ανάπτυξης στο πλαίσιο του νέου παραγωγικού μοντέλου της χώρας, παρουσίασαν και ανέλυσαν οι συμμετέχοντες στα Greek Exports Forum & Awards 2020, τη διοργάνωση-θεσμό για τον εξαγωγικό τομέα. Η διοργάνωση πραγμα-

τοποιήθηκε φέτος για 9η συνεχή χρονιά, από την ethosEVENTS και την Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών, σε συνεργασία με το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com. gr και το οικονομικό και επενδυτικό περιοδικό ΧΡΗΜΑ. Την εκδήλωση, την οποία παρουσίασαν ο κ. Χρήστος Κώνστας, επικεφαλής της δημοσιογραφικής ομάδας της ethosMEDIA, και η κ. Σταυρούλα Οικονομάκη, στέλεχος του εμπορικού τμήματος της εταιρείας, άνοιξε ο CEO του ethosGROUP, κ. Κωνσταντίνος Ουζούνης, ο οποίος στην εναρκτήρια προσφώνησή του αναφέρθηκε συνοπτικά στη στρατηγική του ομίλου για τη νέα χρονιά, με ειδική μνεία στις καινοτομίες και τη διεθνή του προοπτική.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Παίρνοντας το βήμα, ο κ. Κώστας Φραγκογιάννης, υφυπουργός για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια, παρουσίασε τους 4 πυλώνες δραστηριότητας της εξαγωγικής διπλωματίας: οικονομική διπλωματία, υποστήριξη εξαγωγέων, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ειδικά projects. Αναφερόμενος στις πολλές και σημαντικές αλλαγές που έχουν γίνει στο πεδίο της εξωστρέφειας, τόνισε ότι η κυβέρνηση, για πρώτη φορά, έχει στα χέρια της ένα πλήρες σχέδιο με πάρα πολλές δράσεις υποστήριξης των εξαγωγέων και περαιτέρω ανάπτυξης των εξαγωγών.

«Πρώτη φορά στην Ελλάδα δημιουργήθηκε μια νέα δομή, θέτοντας το Enterprise Greece και τον ΟΑΕΠ υπό την “ομπρέλα” μας, ώστε να μπορούμε να ασκούμε πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική, με στενή συνεργασία κυβέρνησης και φορέων» συμπλήρωσε ο κ. Ιωάννης Σμυρλής, Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας, Υπουργείο Εξωτερικών, Πρόεδρος, Enterprise Greece. Όπως επεσήμανε, oι δράσεις το 2021 θα ενισχυθούν, καθώς, παρά την πανδημία, διαπιστώνεται έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον σε πολλούς τομείς.

Επόμενη ομιλήτρια ήταν η κ. Μπέττυ Αλεξανδροπούλου, Εντεταλμένη Σύμβουλος και Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ, Enterprise Greece, η οποία χαρακτήρισε τη χρονιά που πέρασε καθοριστική, καθώς, όπως είπε, το Enterprise Greece μετασχηματίστηκε σε ουσιαστικό μοχλό εξωστρέφειας, μέσα από τον επαναπροσδιορισμό και την αξιοποίηση της νέας σχέσης με το Υπουργείο Εξωτερικών, την επιτάχυνση του ψηφιακού του μετασχηματισμού και μια σειρά από νέες συνεργασίες (όπως αυτή με το e-bay). Κατέληξε εκτιμώντας ότι το 2021 οι προσπάθειες αυτές θα αποδώσουν καρπούς.

Στους πυλώνες που θα στηρίξουν το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας και στον ρόλο του Ταμείου Ανάπτυξης αναφέρθηκε, στη σύντομη παρέμβασή του, ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, υπεύθυνος για τις Ιδιωτικές Επενδύσεις & τα ΣΔΙΤ, κ. Νίκος Χ. Παπαθανάσης, ο οποίος υπογράμμισε την ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται πλέον στους τομείς μεταποίησης, ψηφιακής ανάπτυξης, ιδιωτικών επενδύσεων και πράσινης ανάπτυξης. Όπως επεσήμανε: «Συζητάμε την αναθεώρηση του χάρτη περιφερειακών ενισχύσεων, αλλά και τρόπους για την ταχεία έγκριση των επενδυτικών σχεδίων, με στόχο την υπαγωγή τους στον επενδυτικό νόμο εντός 70 ημερών από την υποβολή τους».

Για την ασφάλιση εξαγωγικών πιστώσεων, ως πολύτιμο εργαλείο για την εξωστρέφεια, μίλησε ο κ. Γεράσιμος Τζέης, Managing Director, Atradius Greece, τονίζοντας τον σαφή προσανατολισμό του Έλληνα επιχειρηματία προς τις εξαγωγές και τη σημαντική προστασία που προσφέρει στους εξαγωγείς ο όμιλος Atradius, καλύπτοντας, εκτός από τον επιχειρηματικό, και τον πολιτικό κίνδυνο. ΧΡΗΜΑ 33

απολογισμός - GEFA

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο κ. Αντώνιος Κατεπόδης, Πρόεδρος, ΕΝΔΥ ΟΕΥ, Διευθυντής, Β8 Διεύθυνση Επιχειρηματικής Ανάπτυξης, Υπουργείο Εξωτερικών, ο οποίος, αφού μίλησε για την 72χρονη θεσμική παρουσία (από το 1937) του κλάδου των ΟΕΥ, επεσήμανε ότι οι εξαγωγές αποτελούν καθοριστικό παράγοντα ανάκαμψης της οικονομίας και πως «η μεταφορά στο Υπουργείο Εξωτερικών όλων των αρμόδιων φορέων θα επιτρέψει μια πιο συντονισμένη προσπάθεια μέσα από ένα ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο». Τέλος, ανέφερε ότι τα γραφεία ΟΕΥ πραγματοποίησαν 355 δράσεις σε 69 χώρες το 2019, ενώ το 2020 συμμετείχαν στο 60% των 121 δράσεων που πραγματοποιήθηκαν.

απολογισμός - GEFA Με την εξωστρέφεια και τις νέες συνθήκες στο εξωτερικό εμπόριο ασχολήθηκε και το πρώτο πάνελ της εκδήλωσης. O δρ Γεώργιος Κωνσταντόπουλος, Πρόεδρος, ΣΕΒΕ, Πρόεδρος, Εγνατία Οδός ΑΕ, τόνισε ότι το εξαγωγικό μοντέλο θα ενισχυθεί με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αναφερόμενος στη λογική και τη δυναμική των clusters ως προτιμητέου μοντέλου ανάπτυξης. Ο κ. Γρηγόρης Σταματόπουλος, Γενικός Διευθυντής, Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων, αναφέρθηκε στον μετασχηματισμό του οργανισμού, που βρίσκεται πλέον σε στάδιο ολοκλήρωσης, ανακοινώνοντας ότι ο ΟΑΕΠ σύντομα θα εισαγάγει νέα προϊόντα σε επίπεδο ασφάλισης, αντασφάλισης και εγγύησης, τα οποία θα ανακοινωθούν μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021. Η κ. Αθηνά Χατζηπέτρου, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος, Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, σημείωσε ότι το 2020 αποτέλεσε χρονιά-καμπή, κατά την οποία η τράπεζα άλλαξε προς τα πάνω το μοντέλο λειτουργίας της. «Οι εξαγωγές και η μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο θα συμβάλουν στην ανάκαμψη της οικονομίας» ανέφερε, επισημαίνοντας ότι ο στόχος χορηγήσεων ξεπερνάει τα 10-11 δισ. για το σύνολο του 2021 και ανακοινώνοντας τη σύσταση

Στη διαμόρφωση ισχυρής εταιρικής σχέσης Ελλάδας-Ηνωμένου Βασιλείου σε νέες βάσεις αναφέρθηκε η κ. Άννα Καλλιάνη Πρόεδρος, Ελληνοβρετανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, αναφέροντας πως, το 2019, οι ελληνικές εξαγωγές προς το Ηνωμένο Βασίλειο αντιστοιχούσαν στο 3,7% των συνολικών εξαγωγών της χώρας μας. Σε ό,τι αφορά το Brexit, επεσήμανε ότι είναι θετική η εξασφάλιση απουσίας δασμών και ποσοστώσεων στην εμπορική συμφωνία και στάθηκε στις ευκαιρίες που δημιουργούνται για τη χώρα μας ως προς την προσέλκυση βρετανικών επιχειρήσεων.

Ο κ. Εμμανουήλ Μαρκιανός, Σύμβουλος ΟΕΥ Β’, Προϊστάμενος Γραφείου ΟΕΥ Σιγκαπούρης, αναφέρθηκε στις δυνατότητες πρόσβασης στην αγορά της Σιγκαπούρης, η οποία διαθέτει μια πολύ αναπτυγμένη οικονομία, εντάσεως καινοτομίας, με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, μόλις 7% ΦΠΑ και μέχρι 17% φόρο για τις επιχειρήσεις, και παρουσίασε μια σειρά από κλάδους που εκτιμάται πως έχουν δυνατότητα ανάπτυξης εξαγωγών εκεί. 34

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ενός mezzanine fund για τη συνένωση πολύ μικρών επιχειρήσεων. Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και το πρόγραμμα συμβουλευτικής της EBRD αναφέρθηκε και η κ. Δήμητρα Παπανδρέου, επικεφαλής του προγράμματος. Όπως ανέφερε, το πρόγραμμα (που ξεκίνησε το 2018), την τελευταία τριετία, έχει υποστηρίξει περισσότερες από 100 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με το 60% από αυτές να είναι εξαγωγικές.

Ο δρ Νικόλαος Μπελιάς, Σύμβουλος ΟΕΥ Α’, Προϊστάμενος Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων του Γενικού Προξενείου Μονάχου, αναφέρθηκε στην έρευνα και καινοτομία στη Βαυαρία και τη Βάδη-Βυρτεμβέργη, δύο από τα πιο πλούσια και αναπτυγμένα κρατίδια της Γερμανίας, που καταλαμβάνουν κορυφαίες πανευρωπαϊκά θέσεις στην τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη και εξάγουν πάνω από το 50% της παραγωγής τους. Οι επιδόσεις αυτές επιτυγχάνονται χάρη στη στενή συνεργασία επιχειρήσεων και επιστημονικών φορέων, με διάχυση της καινοτομίας σε όλους τους παραγωγικούς τομείς της χώρας, με τα κεφάλαια που δαπανώνται για έρευνα και ανάπτυξη να ανέρχονται στο 5,6% του ΑΕΠ, τόνισε.

Στη σχέση καινοτομίας και επιχειρηματικότητας αναφέρθηκε και ο κ. Νικόλαος Χριστοδουλίδης, Σύμβουλος ΟΕΥ Α’, Γραφείο ΟΕΥ Τελ Αβίβ,

σήμανε την προσπάθεια βελτίωσης του οικοσυστήματος, με στόχο την προσέλκυση startups και από το εξωτερικό. Τέλος, ο κ. Σαράντος Θ. Χαραλαμπόπουλος, Managing Partner STC_Int’l Business Development Ltd & Advisory Board Member European Business Association Georgia, ανέφερε συγκεκριμένα παραδείγματα για το πώς μπορούν να λειτουργήσουν και να αναπτυχθούν οι εξαγωγές σε περιόδους δύσκολες, όπως η παρούσα.

«Έρευνα και Καινοτομία στην Ελλάδα» ήταν το θέμα της ομιλίας του υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Χρίστου Δήμα, ο οποίος επεσήμανε ότι για κάθε 1 ευρώ που επενδύεται σε έρευνα αιχμής μέσα από τα προγράμματα Horizon, επιστρέφουν στην πραγματική οικονομία 11 ευρώ. Αναφερόμενος στις δαπάνες έρευνας-ανάπτυξης, προσδιόρισε τον εθνικό στόχο σε 3% του ΑΕΠ από 1,27% σήμερα και αναφέρθηκε στις προτεραιότητες του υπουργείου του: εξέλιξη της έρευνας σε καινοτομία, επιπλέον χρηματοδότησή της και διασύνδεση του κατακερματισμένου οικοσυστήματος. Τέλος, ανακοίνωσε την, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σύσταση Κέντρων Ικανοτήτων, ενός νέου θεσμού για τη χώρα που καλύπτει πραγματικές ερευνητικές ανάγκες των παραγωγικών φορέων σε κρίσιμους τομείς της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης.

Στο πρόγραμμα των ομιλιών και συζητήσεων συμμετείχαν και δύο στελέχη του ομίλου ethosGROUP, οι κύριοι Ιωάννης Π. Τριανταφύλλου, Chief Marketing Officer, και Λάμπης Λούκας, Chief Commercial Officer, LiveOn, οι οποίοι παρουσίασαν τη στρατηγική ανάπτυξης και τις τεχνολογικές και λειτουργικές καινοτομίες της LiveOn, της ψηφιακής πλατφόρμας επιχειρηματικής επικοινωνίας του ομίλου. Στάθηκαν ιδιαίτερα στις πρωτοποριακές δυνατότητές της για ενημέρωση, προβολή και δικτύωση, αλλά και στο πλάνο εξέλιξής της, στο οποίο σημαντική θέση κατέχει η δυνατότητα δημιουργίας ολοκληρωμένων επιχειρηματικών κέντρων και το πέρασμα στην «τρίτη διάσταση» με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου 3D εκθεσιακού και συνεδριακού συγκροτήματος. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, απονεμήθηκαν Τιμητικές Διακρίσεις και Βραβεία Greek Exports σε πρόσωπα και εταιρείες που αναδείχθηκαν ως συνδυαστική επιλογή κοινού και κριτικής επιτροπής προσωπικοτήτων από διάφορους κλάδους της οικονομίας.

Στους άξονες Καινοτομία-Εξαγωγές-Νεοφυείς Επιχειρήσεις κινήθηκε η συζήτηση στο δεύτερο πάνελ. Η κ. Δάφνη Βιτσικουνάκη, Γραμματέας Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Α’, Γενικό Προξενείο Ελλάδας Σαν Φρανσίσκο, αναφέρθηκε στις ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Silicon Valley, αλλά και στο ισχυρό ελληνικό στοιχείο στην περιοχή, ακόμα και πίσω από αμιγώς αμερικανικές εταιρείες. Ο κ. Αντώνης Γραβάνης, Διευθυντής, Διεύθυνση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, Enterprise Greece, έκανε ειδική αναφορά στην προώθηση της εξωστρέφειας των ελληνικών startups από τον οργανισμό και στις σχετικές ψηφιακές δράσεις και εκδηλώσεις. Ο κ. Αλέξανδρος Νούσιας, Country Director, Envolve Entrepreneurship Ελλάδας, αναφέρθηκε στη συγκεκριμένη δράση, που ξεκίνησε από το 2012, για να στηρίξει startups, καινοτόμες ιδέες και ομάδες στην Ελλάδα, και επε-

Τιμητική διάκριση “Honorary Export Distinction” απονεμήθηκε από την ΕΝΔΥ ΟΕΥ στην πρόεδρο του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, κ. Χριστίνα Σακελλαρίδη, για τη μακρόχρονη και αδιάλειπτη προσφορά της στις ελληνικές εξαγωγές. ΧΡΗΜΑ 35

απολογισμός - GEFA

παρουσιάζοντας το ισραηλινό σύστημα καινοτομίας, με ισχυρή διασύνδεση μεταξύ φορέων και ιδιωτών, και εκτιμώντας πως το επίπεδο δυνατοτήτων συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ είναι ευρύτατο.

απολογισμός - GEFA

Τιμητική διάκριση “Honorary Export Distinction” απονεμήθηκε από το ethosGROUP στον περιφερειάρχη Αττικής, κ. Γιώργο Πατούλη, για τη στρατηγική επιλογή να συνδέσει την αναπτυξιακή επανεκκίνηση της Αττικής με εξωστρεφείς επιχειρηματικές δράσεις.

Τελος, τιμητική διάκριση “Top Exports Manager of the year” απονεμήθηκε στον κ. Άγγελο Τσερέπα, Managing Director, Larisa Face Cover SA, μια απόφαση αυθόρμητη και ομόθυμη, για να τιμηθεί μια εταιρεία που ιδρύθηκε και μεγάλωσε μέσα στην πανδημία, με στόχο αφενός την κάλυψη της εγχώριας αγοράς και αφετέρου την εξαγωγική δραστηριότητα.

Στις Κορυφαίες Κατηγορίες των φετινών Greek Exports Awards:

Το Top Greek Export Company 2020 GOLD έλαβε η Kleemann, ένας από τους σημαντικότερους κατασκευαστές ανελκυστήρων στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά.

Το Top Greek Export Company 2020 SILVER έλαβε η τρικαλινή γαλακτοβιομηχανία Όμηρος, κορυφαία εταιρεία εξαγωγών φέτας ΠΟΠ και από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ελληνικών τυροκομικών προϊόντων.

Το Top Greek Export Company 2020 BRONZE έλαβε η Philosofish, από τις μεγαλύτερες εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας στην Ευρώπη. 36

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

απολογισμός - GEFA Το Top Innovation in Exports GOLD έλαβε η Superalloys Engineering, διακριτικός τίτλος της μηχανολογικής και μεταλλουργικής Κεχαγιάς Β. & Λ. Ο.Ε. Το σύνολο των νικητών και των βραβείων που τους απονεμήθηκαν έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί στο site της διοργάνωσης, στο link https://ethosevents.eu/ greek-exports-forum-amp-awards-2020-winners/ Τα Greek Exports Forum & Awards 2020 διεξήχθησαν ως LiveOn Hybrid Event στη διεύθυνση gefa.liveon.tech, που μεταδόθηκε μέσω της LiveOn, της καινοτόμου, ψηφιακής τεχνολογίας επιχειρηματικής επικοινωνίας του ethosGROUP. Κατά την επτάωρη διάρκειά της, έγιναν περισσότερες από πενήντα ζωντανές συνδέσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ πολυεθνικής προέλευσης ήταν και το κοινό που παρακολούθησε την εκδήλωση από την άνεση και την ασφάλεια του προσωπικού του χώρου,

ανάμεσά τους πολλοί Έλληνες επιχειρηματίες της διασποράς. Τα Greek Exports Forum & Awards 2020 διοργανώθηκαν υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων, του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος, του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος και μιας πλειάδας επιμελητηρίων, κλαδικών και διμερών, επαγγελματικών ενώσεων και φορέων. Χορηγοί της διοργάνωσης ήταν το Enterpise Greece και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (Gold Sponsors) και οι εταιρείες Atradius και Eurolife (Silver Sponsors). • • •

ΧΡΗΜΑ 37

συνέντευξη

ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ AE:

Κατακτά τις διεθνείς αγορές με καινοτόμα προϊόντα Το 94% του κύκλου εργασιών προέρχεται από τις εξαγωγές

Αργύρης Σαρρίδης Διευθύνων Σύμβουλος, ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ

αγορές του εξωτερικού, με υψηλές τεχνικές προδιαγραφές, όπως είναι οι αγορές των technical textiles και οι high-end price αγορές στην ένδυση.

Σήμερα, απασχολεί 200 εργαζομένους, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο επίπεδο τεχνογνωσίας, με 55 γραμμές παραγωγής αναβαθμισμένες με τεχνολογία αιχμής, και παράγει ειδικά, καινοτόμα προϊόντα για ιδιαίτερα απαιτητικές

Η εταιρεία κατέχει ηγετικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην παραγωγή νημάτων με μεταποίηση ινών από αειφόρες πρακτικές καλλιέργειας βαμβακιού και άλλων κυτταρινούχων ινών, όπως αυτές από τα δένδρα ευκαλύπτου και οξιάς. Με τα καινοτόμα προϊόντα της προμηθεύει ένα ευρύ δίκτυο πελατών-συνεργατών (πλεκτήρια, υφαντήρια και βαφεία), τα οποία παράγουν υφάσματα που προορίζονται να καλύψουν τις

ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ AE Ευρωπαϊκά Νηματουργεία είναι μια οικογενειακή βιομηχανική επιχείρηση στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, που λειτουργεί με τη σημερινή της μορφή για πάνω από έξι δεκαετίες, ενώ οι ρίζες της ξεκινούν με το πρώτο κλωστήριό της το 1908 στη Νάουσα, το πάλαι ποτέ βιομηχανικό κέντρο της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ανάγκες υψηλών προδιαγραφών πελατών τους, για brands παγκοσμίου φήμης. Η εξωστρέφεια και οι διεθνείς μακροχρόνιες συνεργασίες της εταιρείας αποτυπώνονται στο υψηλό ποσοστό των εξαγωγών της, το οποίο ανέρχεται στο 94% του συνολικού κύκλου πωλήσεών της και καταδεικνύουν την υψηλή απήχηση που έχουν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της στις αγορές του εξωτερικού. Τα αναπτυξιακά σχέδια της εταιρείας κατά το επόμενο χρονικό διάστημα αναλύει, στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Αργύρης Σαρρίδης, διευθύνων σύμβουλος της ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ.

Σε ποιους άξονες στηρίζεται η αναπτυξιακή σας στρατηγική; Η αειφόρος σκέψη και δράση ήταν πάντα μέσα στο DNA της ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ, έτσι ώστε όλες οι δραστηριότητές της να είναι συνυφασμένες με τον σεβασμό προς τους συνεργάτες της, τους εργαζομένους της, την τοπική κοινωνία, την προστασία του πλανήτη μας και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Έτσι, πιστοί στην εταιρική κουλτούρα μας και στις ηθικές αξίες μας, όπως είναι η εμπιστοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα, σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε την αναπτυξιακή στρατηγική μας, με την οποία ενώσαμε τις δυνάμεις ελληνικών επιχειρήσεων σε όλο το φάσμα της παραγωγικής και εφοδιαστικής αλυσίδας σε ένα ξεχωριστό project, δημιουργώντας ένα μοναδικό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το project αυτό βασίζεται σε έναν συνδυασμό από οικολογικά, κοινωνικά κριτήρια βιωσιμότητας, εφαρμόζοντας smart tools, με τα οποία ψηφιοποιήσαμε τις παραγωγικές διαδικασίες ολόκληρης της εφοδιαστικής αλυσίδας με 100% διαφανή και ιχνηλάσιμο τρόπο. Τι είναι το brand σας SUPREME GREEN COTTON; Έτσι γεννήθηκε η πρωτοβουλία SUPREME GREEN COTTON, όπου δημιουργήσαμε από το εθνικό προϊόν μας, το ελληνικό βαμβάκι, με μια εξειδικευμένη ομάδα καλλιεργητών, που παράγουν με βάση ένα πρωτόκολλο ειδικών προδιαγραφών αειφορίας, ένα υψηλής ποιότητας βαμβάκι, με εξειδικευμένες πρακτικές γεωργίας ακριβείας. Στη συνέχεια, αυτό το ειδικό αειφόρο βαμβάκι μεταποιείται από τους πιστοποιημένους συνεργάτες μας κατά τη διαδρομή όλης της παραγωγικής αλυσίδας, όπως είναι τα εκκοκκιστήρια, το νηματουργείο μας, τα πλεκτήρια, τα υφαντήρια, τα βαφεία και οι κατασκευαστές ενδυμάτων, σε τελικό προϊόν ένδυσης. Το αποτέλεσμα αυτής της μοναδικής συνέργειας των ελληνικών επιχειρήσεων είναι η κατασκευή αειφόρων ελληνικών προϊόντων ένδυσης, υψηλής προστιθέμενης αξίας, με απόλυτη διαφάνεια της παραγωγής, με έναν ειδικό QR-Code, τα οποία βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση σε διεθνούς κύρους brands, που με τη σειρά τους ανταποκρίνονται όλο και περισσότερο στις κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές ανησυχίες και τις απαιτήσεις των καταναλωτών τους.

Έχετε υλοποιήσει πρόσφατα ή σχεδιάζετε κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα; Αν ναι, τι αφορά; Η στροφή της εταιρείας σε καινοτόμες και εξειδικευμένες αγορές, με την ανάπτυξη και την παραγωγή νέων καινοτόμων και αειφόρων προϊόντων, είχε ως προϋπόθεση την υλοποίηση ενός απαιτητικού επενδυτικού σχεδίου ύψους 7,2 εκατ. ευρώ, με το οποίο η εταιρεία αναβάθμισε και επέκτεινε τις παραγωγικές γραμμές της με υψηλού επιπέδου τεχνολογία αιχμής.

Η εταιρεία κατέχει ηγετικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην παραγωγή νημάτων με μεταποίηση ινών από αειφόρες πρακτικές καλλιέργειας βαμβακιού και άλλων κυτταρινούχων ινών. Με αυτό το σχέδιο τα στελέχη της εταιρείας απέκτησαν υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία, ανέπτυξαν εξειδικευμένα καινοτόμα προϊόντα και η εταιρεία διείσδυσε σε niche market αγορές. Η υλοποίηση του σχεδίου της ξεκίνησε το 2017 και μετά από πολυάριθμες δυσκολίες και αντιξοότητες κατάφερε να το ολοκληρώσει εν μέσω πανδημίας τον Ιούλιο του 2020, καθιστώντας τη μία από τις μεγαλύτερες και πιο σύγχρονες παραγωγικές μονάδες βάσει της παραγωγικής δυναμικότητάς της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποια ήταν η πορεία της εταιρείας το 2020 και πόσο την επηρέασε η πανδημία; Οι οικονομικές επιπτώσεις από την πανδημία του Covid-19 έπληξαν ιδιαίτερα σκληρά τον κλάδο της ένδυσης, ο οποίος είναι ένας από τους πιο πληγέντες κλάδους της παγκόσμιας οικονομίας. Η ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ δεν έμεινε αλώβητη από αυτές τις επιπτώσεις. Παρ’ όλα αυτά, λόγω της διείσδυσής της σε εξειδικευμένες αγορές, η εταιρεία κατάφερε να περιορίσει τη μείωση του τζίρου της, διατηρώντας σημαντικούς πελάτες της, τους οποίους κατάφερε να συνεχίζει να προμηθεύει μέσω των συμβολαίων που έκλεισε κατά τη διάρκεια του 2020. Ποιες προοπτικές βλέπετε για την τρέχουσα χρονιά; Ενώ οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας υπολογίζεται ότι θα συνεχίσουν να επιδρούν στον κλάδο αρνητικά έως και το δεύτερο εξάμηνο του 2022, εμείς, στη ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ, είμαστε πεπεισμένοι ότι θα ξεπεράσουμε

αυτήν τη δύσκολη περίοδο όχι μόνο το 2021, αλλά και τα μετέπειτα έτη, με αλληλεγγύη, ενότητα, ανθεκτικότητα και ισχυρό ομαδικό πνεύμα. Στην επερχόμενη περίοδο ανάκαμψης μετά τον Covid-19, οι απότομες οικονομικές αλλαγές που θα βιώσουμε μας δείχνουν ότι το νέο επιχειρηματικό μοντέλο που θα επικρατήσει θα απαιτήσει γρηγορότερες και πιο προσαρμοστικές αποφάσεις, στο πλαίσιο της αειφόρας ανάπτυξης. Σε αυτήν τη νέα εποχή, εκτιμούμε ότι θα αδράξουμε τις νέες ευκαιρίες που θα δημιουργηθούν μέσω των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων μας, όπως της ταχύτητας, της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητάς μας, και θα οδηγήσουμε τη ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΑΕ σε μια κερδοφόρα και βιώσιμη ανάπτυξη. Τι σημαίνει για εσάς η βράβευσή σας στα Greek Exports Forum & Awards 2020; Η βράβευσή μας με Gold από τα Greek Exports Forum & Awards 2020 στην κατηγορία Top Branded Export Product ικανοποίησε ιδιαίτερα τους εργαζομένους και τη διοίκηση της ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ. Με αυτήν τη διάκριση αναγνωρίζεται η προσπάθεια όλων μας να εδραιωθούμε πανευρωπαϊκά με επιτυχία μέσω των ανταγωνιστικών χαρακτηριστικών μας, όπως είναι η τεχνογνωσία μας, η καινοτομία μας και η εξωστρέφειά μας, σε έναν πολύ απαιτητικό κλάδο, με υψηλές προδιαγραφές και απαιτήσεις και με έντονο ανταγωνισμό από χώρες χαμηλού κόστους. • • • ΧΡΗΜΑ 39

[φάκελος] πράσινες κατασκευές

Κερδίζουν έδαφος οι πράσινες κατασκευές Συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον

πό το πρώην ξενοδοχείο Esperia στην οδό Σταδίου, που θα περιλαμβάνει πράσινο φίλτρο με κατακόρυφα φυτά στην πρόσοψη, μέχρι το πολύ φιλόδοξο project Importex, το μεγαλύτερο καινούργιο πράσινο κτηριακό συγκρότημα γραφείων που βρίσκεται αυτήν την περίοδο σε εξέλιξη στη Λεωφόρο Συγγρού, οι πράσινες κατασκευές κερδίζουν έδαφος και στην Ελλάδα, με τους μεγαλύτερους «παίκτες» του εγχώριου real estate να έχουν ήδη τοποθετηθεί στη νέα πραγματικότητα και να αυξάνουν μάλιστα το «αποτύπωμά» τους στην αγορά. Mάλιστα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σημαντικό μέρος των νέων επενδύσεων που δρομολογούνται στην αγορά προορίζεται για τη μετατροπή παλιότερων ακινήτων σε όλες τις κατηγορίες –είτε πρόκειται για γραφεία είτε για ξενοδοχεία κ.ά.–, με προϋπολογισμούς δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, ενώ ακριβώς προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται και οι συστάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη, με το

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

σκεπτικό ότι αυτού του είδους τα έργα είναι απαραίτητα για την επόμενη μέρα μετά την πανδημική κρίση. Εξ ου και η ανάγκη να επιταχυνθεί «η υλοποίηση δημόσιων επενδύσεων και η παροχή κινήτρων για ιδιωτικές δαπάνες για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και επαγγελματικών κτηρίων, με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, και την αύξηση της αξίας των ακινήτων». Στο ίδιο μήκος κύματος για τον ρόλο που μπορούν να παίξουν οι πράσινες επενδύσεις στη μετά Covid-19 περίοδο είναι και οι προβλέψεις από την Τράπεζα της Ελλάδος για το μέλλον της αγοράς επαγγελματικών ακινήτων στη χώρα μας, και δη την «επόμενη μέρα» της πανδημίας: Οι αναλυτές της ΤτΕ αναφέρουν ότι τα καινούργια ακίνητα, όπως και αυτά που έχουν πράσινα χαρακτηριστικά, είναι αυτά που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσον αφορά τη ζήτηση από τους χρήστες.

φάκελος - πράσινες κατασκευές

Oι πράσινες στην Ελλάδα κατασκευές κερδίζου νέ ,μ του εγχώριοε τους μεγαλύτερους «δαφος και τοποθετηθείυ real estate να έχουνπαίκτες» ή στη νέα πρα γματικότηταδη .

Το πράσινο Ελληνικό Από τα πλέον εμβληματικά projects δεν μπορεί φυσικά να αποτελεί εξαίρεση η mega επένδυση του Ελληνικού από τη Lamda Development, η οποία, από τη στιγμή που θα ξεκινήσει (καλώς εχόντων των πραγμάτων εντός του 2021), θα αποτελέσει και το μεγάλο ορόσημο για τη δημιουργία, σταδιακά, μιας πράσινης, αλλά και «έξυπνης», πόλης μέσα στην πόλη, με χαμηλότερο ενεργειακό αποτύπωμα και σύγχρονες τεχνολογίες, ώστε να επιτυγχάνονται και οι περιβαλλοντικοί στόχοι του έργου. Πέραν του Μητροπολιτικού Πάρκου, συνολικής έκτασης 2.000.000 τ.μ., της δημιουργίας επιπλέον 600.000 τ.μ. κοινόχρηστων χώρων πρασίνου και δραστηριοτήτων, προσβάσιμων στο κοινό, καθώς και της βελτίωσης και ανανέωσης του παραλιακού μετώπου, που αποτελούν, σύμφωνα με την εταιρεία, τους κυρίαρχους πυλώνες σχεδιασμού του έργου, κεντρικό ρόλο στην όλη επένδυση έχει η υιοθέτηση των

πλέον σύγχρονων μοντέλων κατασκευής σε όλα τα κτήρια, τα εμπορικά κέντρα, τις κατοικίες, τα γραφεία κ.τ.λ., που πρόκειται να υλοποιηθούν ήδη από την πρώτη πενταετία ανάπτυξης του project. Σύμφωνα με το επενδυτικό σχέδιο, «το έργο θα αποτελέσει μοντέλο αστικής ανάπλασης με κτήρια χαμηλού συντελεστή δόμησης κάτω του 0,5 και χαμηλότερο συντελεστή κάλυψης, κάτω του 30%, με ένα αστικό σχέδιο σημαντικά πιο ήπιο με το τι ισχύει στους γειτονικούς δήμους, αλλά και σε όλη την Αττική, υιοθετώντας τις καλύτερες πρακτικές παγκοσμίως. Βασική προϋπόθεση του έργου είναι η διαφύλαξη του περιβάλλοντος, του τοπίου και του κλίματος, με σύγχρονες υποδομές σε όλα τα επίπεδα, έργα διαχείρισης βρόχινου νερού και υπόγειων υδάτων κ.ά.», όπως αναφέρει η εταιρεία.

Αύξηση της αξίας των ακινήτων Η νέα τάση πάντως των πράσινων κτηρίων έχει

ήδη αρχίσει και αναμένεται να κυριαρχήσει και προσεχώς στη χώρα μας, με την πανδημία να λειτουργεί και εδώ ως επιταχυντής. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που επεξεργάστηκε η γνωστή εταιρεία συμβούλων ακινήτων Arbitrage Real Estate, σε συνεργασία με την DCarbon, εταιρεία συμβούλων στον τομέα των υπηρεσιών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία, από τα οποία προκύπτει ότι αυτήν τη στιγμή στην Αθήνα, ειδικά για τον τομέα των γραφείων, περισσότερα από 375.500 τ.μ. ποιοτικών γραφειακών χώρων βρίσκονται αυτήν την περίοδο υπό κατασκευή ή έχουν πρόσφατα εισέλθει στην αγορά, ενώ όλα τα νέα, υψηλών προδιαγραφών, κτήρια γραφείων αναμένεται να λάβουν πράσινες πιστοποιήσεις. Ενδεικτικά, όπως προκύπτει από τα νούμερα διεθνών οργανισμών, όπως αυτά έχουν προκύψει από τις διεθνείς έρευνες, τα πράσινα πιστοποιημένα κτήρια επιτυγχάνουν 10% πιο υψηλά ενοίκια από τα συμβατικά κτήρια, ενώ η εξοικονόμηση ενέργειας και νερού (επίσης σε ΧΡΗΜΑ 41

φάκελος - πράσινες κατασκευές προσαρμογές στις χρήσεις χώρων μετά την πανδημία. Για παράδειγμα, στον τομέα των γραφείων, οι συμβατικοί, πιο παλιοί χώροι, πυκνής προσέλευσης, έχουν αυτήν τη στιγμή υψηλότερο εμπορικό ρίσκο για τους επενδυτές και θα χρειαστούν προσαρμογή στα νέα δεδομένα, ενώ πολύ χαμηλό είναι το ρίσκο για πράσινα και πιο μοντέρνα γραφεία, κατ’ επιταγή άλλωστε και της στρατηγικής που ακολουθούν οι μεγάλοι όμιλοι του εξωτερικού, που θέτουν σε πρώτο πλάνο, πλέον, την αειφορία και την υγεία των εργαζομένων τους.

ενδύσεων που επ ων νέ ν τω ς ρο μέ ό ικ ντ μα Ση ά προορίζεται δρομολογούνται στην αγορων ακινήτων. για τη μετατροπή παλιότερ σύγκριση με τα κοινά κτήρια) υπολογίζεται στο 30-40%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την εξοικονόμηση σε λειτουργικά και λοιπά έξοδα για τους ιδιοκτήτες και τους χρήστες. Σημαντικά είναι και τα οφέλη όσον αφορά και τις επιδόσεις των υπαλλήλων, με μια εκτίμηση για ενίσχυση από 2% έως 10% όσον αφορά την αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ και η μείωση της απουσίας από την εργασία υπολογίζεται κοντά στο 35%. Η πανδημία έχει επιταχύνει τις εξελίξεις στο μέτωπο των ίδιων των εταιρειών, με τους μεγάλους ομίλους να δείχνουν, πλέον, σαφώς μεγαλύτερο ενδιαφέρον διεθνώς για την άνεση των εργαζομένων τους εν ώρα εργασίας. Ειδικά όσον αφορά τη χώρα μας, συνολικά, χαρακτηρίζεται από παλαιωμένο κτηριακό απόθεμα, αφού οι κατασκευές νέων κτηρίων έχουν μείνει πίσω και γενικά είναι περιορισμένα τα νέα κτήρια που προστέθηκαν τα τελευταία χρόνια στην αγορά, λόγω της οικονομικής κρίσης και της κατάρρευσης του εγχώριου real estate τα προηγούμενα χρόνια. Σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά, το συνολικό απόθεμα γραφειακών χώρων υπολογίζεται σε επίπεδα άνω του 1 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων (1.075.000 τ.μ.), με το ήμισυ και πλέον να μοιράζεται στον βόρειο (325.000 42

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

τ.μ.) και τον κεντρικό τομέα της Αθήνας, με πάνω από 300.000 τ.μ. Μεσοσταθμικά, οι κενοί χώροι σε γραφειακούς χώρους στην Αθήνα, α’ και β’ κατηγορίας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Arbitrage RE, υπολογίζονται κοντά στο 20%. Ωστόσο, πλέον, όλα τα νέα κτήρια πληρούν υψηλές προδιαγραφές βιωσιμότητας και η τάση των πράσινων κτηρίων, η οποία εμφανίστηκε τα τελευταία 5-6 χρόνια, αναμένεται να συνεχιστεί και στη μετά Covid-19 περίοδο και μάλιστα με αυξανόμενο ρυθμό. Ακόμη και στη μετά Covid-19 περίοδο, και παρά την τηλεργασία, που θα διατηρηθεί ως έναν βαθμό από πολλές εταιρείες, η ζήτηση αναμένεται να διατηρηθεί για γραφεία που βρίσκονται σε στρατηγικές τοποθεσίες. Μάλιστα, μεσοπρόθεσμα, εκτιμάται «ότι θα αυξηθεί η ζήτηση για υψηλών προδιαγραφών, ποιοτικά ακίνητα, λόγω της έλλειψης ποιοτικού αποθέματος, και επιπλέον αναμένονται εμπορικές αναβαθμίσεις, ανακατασκευές ή και νέες αναπτύξεις, λόγω του μικρού αριθμού διαθέσιμων σύγχρονων κτηρίων». Στο ερώτημα ποιες κατηγορίες ακινήτων θα υποστούν τις μεγαλύτερες επιπτώσεις από την πανδημία, οι επιτελείς της Arbitrage επισημαίνουν ότι θα υπάρξουν, και ήδη υπάρχουν,

«Γενικά, τα ποιοτικά γραφεία υψηλών προδιαγραφών, που είναι ευρύχωρα, πληρούν προδιαγραφές ευεξίας και φέρουν πράσινα χαρακτηριστικά (κατά προτίμηση με σχετικές πιστοποιήσεις), αλλά και προηγμένες τεχνολογικές υποδομές για τηλεπικοινωνίες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποβούν ανθεκτικότερα. Στην ανάπτυξη νέων και σύγχρονων χώρων γραφείων, ο σχεδιασμός πλέον πρέπει να προβλέπει ευέλικτους χώρους εργασίας και ποιοτικά χαρακτηριστικά που προάγουν την ποιότητα ζωής και την ευεξία, κάτι που ζητούν και οι μεγάλοι χρήστες-εταιρείες. Λόγω του παλαιωμένου αποθέματος, θα χρειαστούν και αναμένονται επίσης ανακαινίσεις και αναβαθμίσεις στα υπάρχοντα κτήρια».

Τα projects στο κέντρο της Αθήνας Ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο δρομολογούνται νέες επενδύσεις από τους μεγάλους «παίκτες» της αγοράς με πράσινα χαρακτηριστικά, ακόμη και στην «καρδιά» της Αθήνας, με μετασκευές παλαιότερων κτηρίων των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το πρώτο πράσινο κτήριο γραφείων 4.000 τ.μ. στο ιστορικό κέντρο, με τη μετασκευή του παλιού κτηρίου απέναντι από το Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στην οδό Σταδίου, μια επένδυση που έχει δρομολογήσει ο όμιλος της Εurobank. Πρόκειται για το αυτοτελές κτήριο που είχε αποκτήσει με τίμημα 10 εκατ. ευρώ εν έτει 2018 η τότε Grivalia Properties ΑΕΕΑΠ (σ.σ. συγχωνεύθηκε στη συνέχεια με την Eurobank) στη συμβολή των οδών Ομήρου 2 και Σταδίου, συνολικής επιφάνειας περίπου 4.500 τ.μ., το οποίο «θα ανακατασκευαστεί πλήρως και θα

αναβαθμιστεί ενεργειακά, ώστε να αποτελέσει ένα σύγχρονο κτήριο υψηλών προδιαγραφών, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας». Επίσης, στην οδό Σταδίου, ένα από τα πιο γνωστά κτήρια του κέντρου της Αθήνας περνά από την εγκατάλειψη της τελευταίας δεκαετίας στην αξιοποίηση, και μάλιστα με πράσινα χαρακτηριστικά, με στόχο να δώσει το στίγμα στην «καρδιά» της πόλης για την «επόμενη μέρα» του τουρισμού της Αθήνας, ο οποίος έχει πληγεί κατάφωρα λόγω της πανδημίας. Ο λόγος για το πρώην Esperia, στον αριθμό 22 της οδού Σταδίου, το οποίο έχει περάσει, στο πλαίσιο του διαγωνισμού του ΕΦΚΑ, με μακροχρόνια παραχώρηση στον ισραηλινό όμιλο Fattal, για τη μετατροπή του σε πεντάστερη μονάδα, με ένα ελάχιστο κόστος της τάξεως των 10 εκατ. ευρώ. Η μελέτη που έχει εκπονήσει η Tsolakis Architects βασίζεται στην παραδοχή ότι η περιοχή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους άξονες του ιστορικού κέντρου, «με κτήρια ιδιαίτερου κάλλους και αρχιτεκτονικής, και είναι πολύ σημαντικό να μην αλλοιωθεί αυτός ο χαρακτήρας, αλλά η νέα όψη του κτηρίου να ενταχθεί αρμονικά ΧΡΗΜΑ 43

φάκελος - πράσινες κατασκευές

H mega επένδυση του Ελληνικού θα αποτελέσει μεγάλο ορόσημο για τη δημιουργία μιας πράσινης, αλλά και «έξυπνης», πόλης μέσα στην πόλη.

φάκελος - πράσινες κατασκευές

στον πολεοδομικό ιστό», όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά. Με βάση τώρα το πλάνο των Ισραηλινών της Fattal, το νέο Esperia πιθανότατα θα φέρει τo brand ΝΥΧ του ομίλου, το οποίο έχει παρουσία τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Ευρώπη, σε πόλεις όπως το Μιλάνο, η Μαδρίτη, η Πράγα, το Μόναχο κ.ά., ενώ επεκτείνεται και σε άλλες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, όπως το Αμβούργο, η Βαρσοβία, το Λονδίνο, η Λευκωσία. Για το πρώην Esperia, στην πρότασή της η Tsolakis Architects επιδιώκει να αποκαταστήσει την ενοποίηση της όψης και την πρόθεση που υπήρχε στα αρχικά σχέδια του κτηρίου. Σημειωτέον ότι το ξενοδοχείο λειτούργησε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60, εν έτει 1963, στη θέση ενός από τους πρώτους κινηματογράφους της Αθήνας ονόματι «Έσπερος», μέχρι το 2010 που έκλεισε, λόγω του ακριβού –όπως είχε κριθεί τότε από τον μισθωτή– ενοικίου, δεδομένων και των χαμηλών πληροτήτων εκείνη την περίοδο στα ξενοδοχεία της ελληνικής πρωτεύουσας. «Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία της υφιστάμενης όψης, δηλαδή τον κάναβο των εξωστών και την ενοποίηση των δωμάτων μέσω οριζόντιων στοιχείων, προτείνεται η δημιουργία ενός “φίλτρου”, το οποίο αναδεικνύει τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτηρίου. Τα κατακόρυφα στοιχεία έχουν την εξής ιδιαιτερότητα: στους χαμηλούς ορόφους είναι πιο πυκνά, ώστε να προστατεύουν τον επισκέπτη από την όχληση της πόλης και του πολυσύχναστου δρόμου, ενώ όσο ανεβαίνουμε προς τα ψηλότερα επίπεδα, αυτά γίνονται όλο 44

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

και πιο αραιά, επιτρέποντας την απρόσκοπτη θέα προς την πόλη. Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο προστίθεται στο σύστημα της όψης είναι η χρησιμοποίηση ενός “πράσινου φίλτρου”. Η ένταξη, δηλαδή, ενός συστήματος πρασίνου με κατακόρυφα φυτά, τα οποία εναλλάσσονται με τα κατακόρυφα στοιχεία της πρόσοψης». Ένα ακόμη μικρότερο, αλλά σημαντικό, ολοκαίνουργιο project στην «καρδιά» του ιστορικού κέντρου της Αθήνας είναι και αυτό για το Γιαβάσειο, την αξιοποίηση του οποίου έχει αναλάβει η θυγατρική του ολλανδικού ομίλου ΤΕΝ Βrinke, μετά τον διαγωνισμό μακροχρόνιας παραχώρησης από τον ιδιοκτήτη, τον δήμο Αγίας Παρασκευής. Το ακίνητο βρίσκεται στην πιο τουριστική περιοχή της Αθήνας, επί της οδού Ερμού 76 και Αγίας Ειρήνης, στο εμπορικό τρίγωνο, και η μετασκευή του για τη δημιουργία εμπορικών χώρων μαζί με ενοικιαζόμενα διαμερίσματα θα αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση για το πώς ένα παλιό διατηρητέο μπορεί να αποκτήσει σύγχρονο χαρακτήρα σε μία από τις πιο ιστορικές περιοχές της πόλης. Σημειωτέον ότι η θυγατρική της TEN Brinke «τρέχει» αυτήν την περίοδο ουκ ολίγες νέες αναπτύξεις (εντός κι εκτός Αθηνών), μεταξύ των οποίων και το πρώτο της πράσινο εμπορικό πάρκο στην οδό Πειραιώς, σε μια επένδυση ύψους 25 εκατ. ευρώ, με στόχο να ολοκληρωθεί εντός του έτους, το τελευταίο τρίμηνο του 2021, ενώ έχει δρομολογήσει ακόμη τρία εμπορικά πάρκα σε Αθήνα, Πάτρα, αλλά και στο Ηράκλειο της Κρήτης, στο διάστημα της διετίας 2021-2022.

Επιπλέον, η εταιρεία ολοκληρώνει, εν μέσω πανδημίας, το νέο, υπερσύγχρονο κτήριο γραφείων επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας: Το κτήριο, το οποίο κατασκευάζεται με τους πλέον σύγχρονους όρους και πράσινες πιστοποιήσεις Gold Leed, θα έχει συνολικό εμβαδόν 9.424 τ.μ. και είναι ουσιαστικά το μοναδικό με αυτού του είδους τα περιβαλλοντικά κριτήρια σε μια περιοχή με πολύ παλιό κτηριακό απόθεμα.

O Πύργος Πειραιά και άλλα μεγάλα projects Εν τω μεταξύ, στον Πειραιά, ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα projects είναι αυτό για την ανάπλαση του Πύργου, ενός από τα τοπόσημα του λιμανιού, για το οποίο η έναρξη των εργασιών κατασκευής τοποθετείται ακόμη και εντός του 2021. Το έργο, με απολύτως πράσινα χαρακτηριστικά, έχουν αναλάβει, κατόπιν του διαγωνισμού μακροχρόνιας παραχώρησης από τον δήμο, από κοινού οι Dimand, Prodea Investments ΑΕΕΑΠ και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης-EBRD, για μια ανάπτυξη μικτής χρήσης γραφείων και εμπορίου, που αντιστοιχεί σε επένδυση ύψους περί τα 55 εκατ. ευρώ, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2023. Ο Πύργος Πειραιά, γνωστός και ως «κοιμώμενος γίγαντας», αφού παραμένει κουφάρι από τη δεκαετία του ’70, είναι το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο του δήμου που θα αξιοποιηθεί με μακροχρόνια παραχώρηση και θα περιλαμβάνει μικτές χρήσεις γραφείων, καταστημάτων, εστία-

Στο μέτωπο της μεγαλύτερης εγχώριας επενδυτικής ακινήτων, αυτό της Prodea Ιnvestments ΑΕΕΑΠ, η διοίκηση του κ. Αριστοτέλη Καρυτινού έχει δηλώσει ότι ένας από τους βασικούς άξονες ανάπτυξής της για τα επόμενα χρόνια είναι το κομμάτι των πράσινων αναπτύξεων, με τη μετατροπή σημαντικού τμήματος του υφιστάμενου χαρτοφυλακίου της σε πράσινο, πέραν, φυσικά, των νέων αναπτύξεων με τα καινούργια κτήρια γραφείων που θα λάβουν και τις σχετικές ενεργειακές πιστοποποιήσεις. Έτσι, η εταιρεία έχει αυτήν τη στιγμή τα νέα projects για υπερσύγχρονα γραφεία σε αμιγώς δικά της έργα, αλλά και κοινοπρακτικά (joint ventures) με την Dimand και την ΕΒRD σε όλη την Αθήνα: Μεταξύ αυτών είναι και το κτήριο στην οδό Φραγκοκλησιάς στο Μαρούσι, όπου είναι τώρα υπό κατασκευή μια επένδυση που θα ξεπεράσει τα 14 εκατ. ευρώ συνολικά για ένα υπερσύγχρονο και αειφόρο πενταώροφο κτήριο γραφείων με ανωδομή 7.000 τ.μ., υπόγειους-βοηθητικούς χώρους επίσης 7.000 τ.μ., με περίπου 200 θέσεις στάθμευσης. Στη Λεωφόρο Συγγρού, στον αριθμό 44, πέραν της μετατροπής του υφιστάμενου κτηρίου γραφείων σε πράσινο, το πλέον εμβληματικό είναι αυτό για το mega project Importex, που «τρέχει» η Dimand, και θα στεγάσει την Generali. To έργο περιλαμβάνει συνολικά 17.000 τ.μ. (συνολικά 30.000 τ.μ. μαζί με τους υπόγειους χώρους) και από αυτά τα 8.000 τ.μ. θα παραδοθούν στην Generali στο τέλος του 2021, μετά και τη συμφωνία αγοράς από τον γνωστό ασφαλιστικό όμιλο. Το σύνολο του συγκροτήματος προβλέπεται να παραδοθεί εντός του 2022, με μια συνολική αξία του project κοντά στα 70 εκατ. ευρώ. Aπό την πλευρά της, η Dimand «έτρεξε», ως γνωστόν, το μεγάλο project για την ανάπλαση των πρώην κτηρίων της «Παπαστράτος» στον Πειραιά για τη στέγαση της Teleperformance σε 45.000 τ.μ., η οποία έχει στη χώρα μας συνολικά στα κέντρα 9.500 εργαζομένους, 110 διαφορετικών εθνικοτήτων, με ένα πλαίσιο υπηρεσιών που έχει αναλάβει να καλύψει πανευρωπαϊκά για μεγάλες πολυε-

θνικές (Microsoft, Apple, Facebook, Netflix, Volkswagen, Pandora, Netflix). Ειδικά στον Πειραιά, είναι από τους βασικούς μισθωτές στο μεγάλο project του Αγίου Διονυσίου για την αναβίωση και επανάχρηση των πρώην εγκαταστάσεων της καπνοβιομηχανίας, με τη μετατροπή τους σε πράσινους γραφειακούς χώρους 85.000 τ.μ. (από την Dimand σε συνεργασία με την EBRD και την Eurobank μέσω της Grivalia), ένα project που έχει ήδη αλλάξει και αναμένεται να αλλάξει περαιτέρω την ευρύτερη περιοχή. Στα επίσης γνωστά και πολυσυζητημένα ακίνητα είναι το νέο γραφειακό συγκρότημα στο πρώην ακίνητο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία στον Νέο Κόσμο, που μετατρέπεται σε πράσινο από την Dimand από κοινού με τον όμιλο Eurobank και θα στεγάσει τη γνωστή εταιρεία call centers Webhelp. Το κτήριο, συνολικής επιφάνειας 15.000 τ.μ., παραδίδεται την άνοιξη, δίνοντας ένα ακόμη στίγμα της νέας εποχής. Αντίστοιχη πολύ γνωστή περίπτωση είναι και αυτή για το πρώην ακίνητο του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη στη Μιχαλακοπούλου, το οποίο επίσης μετατρέπεται σε πράσινο κτήριο από τον νέο του ιδιοκτήτη, την εισηγμένη Trastor ΑΕΕΑΠ, μία ακόμη επενδυτική ακινήτων που «ποντάρει» στην ενεργειακή αναβάθμιση σε υφιστάμενα κτήρια του χαρτοφυλακίου της.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το πλάνο της Dromeus Capital, του επενδυτικού ομίλου που έκανε το ντεμπούτο του στην ελληνική αγορά το 2018 και έκτοτε έχει εντάξει ουκ ολίγα κτήρια γραφείων δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ στο χαρτοφυλάκιό του (π.χ. ακίνητα πρώην ιδιοκτησίας Βωβού) σε όλη την Αθήνα, μεγάλο μέρος των οποίων σκοπεύει να αναβαθμίσει ενεργειακά. Την ίδια στιγμή, έχοντας ήδη δώσει δείγματα γραφής με το πολυβραβευμένο κτήριο The Orbit, επί της Λεωφόρου Κηφισίας στους Αμπελοκήπους, αλλά και το Τhe Butterfly στο Χαλάνδρι, ο όμιλος Στασινόπουλου, μέσω της Noval Property, παραμένει επίσης δυνατά στο «παιχνίδι» των πράσινων γραφειακών χώρων, συνεχίζοντας τις επενδύσεις, δεδομένης και της εμπειρίας της. Κινητικότητα από εγχώριους και ξένους «παίκτες» παρατηρείται ήδη από πέρσι και στη Θεσσαλονίκη, με απτό το παράδειγμα της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer, η οποία θα στεγάσει στη συμπρωτεύουσα το ψηφιακό κέντρο τεχνολογίας και καινοτομίας (digital hub), ανεβάζοντας τον πήχη και δημιουργώντας την ανάγκη να ακολουθήσουν κι άλλα κτηριακά έργα γραφείων υψηλών προδιαγραφών, που τόσο έχει ανάγκη η πόλη. • • •

Τα πράσινα πιστ επιτυγχάνουν 1 οποιημένα κτήρια 0 πιο υψηλά ε νοίκια από τα συμβατ% ικ ά κ τ ή ρ ια, εν η εξοικονόμηση ε νέργειας και νώ ερού υπολογίζεται σε 30%-40%. ΧΡΗΜΑ 45

φάκελος - πράσινες κατασκευές

σης σε 42.000 τ.μ. Από την πλευρά της, η EBRD έχει δηλώσει τη βούλησή της να χρηματοδοτήσει έργα με πράσινο χαρακτήρα στο real estate στη χώρα μας για την περίοδο έως το 2024, έχοντας μάλιστα πάρει «θέση μάχης» και για το Ελληνικό.

απολογισμός - Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

Τα «Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ» ανέδειξαν για 18η χρονιά τους άριστους του ελληνικού χρηματιστηρίου Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν τα «Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2020», τα οποία διοργάνωσε για 18η συνεχόμενη χρονιά το περιοδικό ΧΡΗΜΑ σε συνεργασία με την ethosEVENTS και το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr, με στόχο την ανάδειξη των επιχειρήσεων που στηρίζουν την ελληνική οικονομία και συμβάλλουν στην ανάπτυξη του χρηματιστηριακού θεσμού.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιανουαρίου ως LiveOn Hybrid Event, μέσω της LiveOn, της ολοκληρωμένης ψηφιακής τεχνολογίας επιχειρηματικής επικοινωνίας του ethosGROUP. Τα «Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ», αναγνωρισμένα από την επιχειρηματική κοινότητα ως ένας θεσμός ετήσιας αξιολόγησης των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρειών, φέτος απονεμήθηκαν σε 19 επιμέρους κατηγορίες, στις οποίες έγιναν συνολικά 55 βραβεύσεις.

Επίσης, οι διοργανωτές απένειμαν δύο τιμητικές διακρίσεις, τη διάκριση «Εμβληματική Προσωπικότητα του Χρηματιστηρίου Αθηνών», την οποία έλαβε ο κ. Τάκης Κανελλόπουλος, Πρόεδρος ΔΣ, 3K Επενδυτική Εταιρεία, και τη διάκριση “Manager of the Year”, την οποία έλαβε ο κ. Πέτρος Τζαννετάκης, Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος, Motor Oil.

Στην εναρκτήρια προσφώνησή του, ο κ. Κωνσταντίνος Ουζούνης, CEO, ethosGROUP, αναφέρθηκε στην «ενηλικίωση» του θεσμού, δεδομένου του ότι συμπληρώνει 18 χρόνια ιστορίας, αποτελώντας την παλαιότερη εκδήλωση του ομίλου και επεσήμανε ότι «η εκδήλωση έρχεται και φέτος να επιβραβεύσει τους κόπους και τις προσπάθειες των εισηγμένων επιχειρήσεων σε μια δύσκολη χρονιά». Ο κ. Νικόλαος Μαντζούφας, Διοικητής, Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης, Υπουργείο Οικονομικών, στην ομιλία του αναφέρθηκε στις αρμοδιότητες της ειδικής υπηρεσίας του Ταμείου Ανάκαμψης του Υπουργείου Οικονομικών, σημειώνοντας ότι «η ΕΕ, για να στηρίξει την ανάκαμψη, έχει εγκρίνει συνολικό ποσό 750 δισ. ευρώ, από τα οποία για τη χώρα μας προορίζονται τα 32 δισ. ευρώ. Η ιδιαιτερότητα του Ταμείου έγκειται στο γεγονός ότι μέχρι τα μέσα του 2026 όλα τα έργα θα πρέπει να υλοποιηθούν, σύμφωνα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Με βάση την εκπλήρωση των στόχων, θα πραγματοποιείται εκταμίευση δύο φορές τον χρόνο». Όπως ακόμη επεσήμανε: «Στόχος είναι στις αρχές Μαρτίου να είμαστε σε θέση να υποβάλουμε το πλάνο στην ΕΕ. Το ορόσημο είναι στα τέλη Απριλίου, αλλά εμείς θέλουμε να είμαστε από τις πρώτες χώρες που θα υποβάλουν το ολοκληρωμένο τους σχέδιο, για να προχωρήσουμε ταχύτερα». ΧΡΗΜΑ 47

απολογισμός - Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

Το πρώτο Βραβείο Καλύτερης Εταιρείας έλαβε ο Όμιλος ΟΤΕ, στη δεύτερη θέση ακολούθησε η εταιρεία Mytilineos και το τρίτο βραβείο απέσπασε η Coca-Cola HBC AG.

απολογισμός - Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

Η κ. Βασιλική Λαζαράκου, Δ.Ν., Πρόεδρος, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ανέφερε στην ομιλία της ότι «από τον Ιούλιο του 2021 ξεκινάει η εφαρμογή των διατάξεων της εταιρικής διακυβέρνησης. Στόχος μας είναι να συνδράμουμε έτσι ώστε όλες οι εισηγμένες να είναι έτοιμες μέχρι τότε. Από εκεί και μετά, η ΕΚ θα είναι εκεί για να ελέγχει και να υποβάλλει κυρώσεις». Επόμενο βήμα της ΕΚ αποτελεί η διαδικασία ενημέρωσης και για τον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης (ESG), δεδομένου του ότι οι επενδυτές πλέον επενδύουν και με βάση τα ESG κριτήρια, όπως επεσήμανε.

Ο κ. Θεοφάνης Μυλωνάς, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ, Πρόεδρος, Ένωση Θεσμικών Επενδυτών (ΕΘΕ), σημείωσε στην ομιλία του ότι το 2020 ήταν μια δύσκολη αλλά και διδακτική χρονιά, με τεράστια μεταβλητότητα στις αγορές. Όπως υπογράμμισε, «έχουν βγει αρκετά συμπεράσματα, και στην πορεία θα βγουν ακόμα περισσότερα. Εμείς δείξαμε αναμφισβήτητα την αξία μας στη διαχείριση. Υπάρχουν οι βάσεις για μια καλύτερη χρονιά φέτος, μετά από συνεχόμενα έτη κρίσεων. Ήδη βλέπουμε σημαντικές εισροές στα αμοιβαία κεφάλαια, αλλά και γενικότερα στη θεσμική διαχείριση».

Ο κ. Σπυρίδων Κυρίτσης, Πρόεδρος, Σύνδεσμος Μελών Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΣΜΕΧΑ), επεσήμανε στην ομιλία του ότι, παρά τις πρωτόγνωρες συνθήκες, «όλοι οι συντελεστές της αγοράς καταφέραμε σε σύντομο χρονικό διάστημα να ανταποκριθούμε και να λειτουργήσει η αγορά κανονικά. Εξασφαλίσθηκε πλήρως η ομαλότητα στην λειτουργία της». Σημείωσε δε ότι: «Μετά από πολλά χρόνια, καταβάλλεται μια προσπάθεια, με πρωτοβουλία του κ. Ζαββού, να διαμορφωθούν συγκεκριμένες προτάσεις, με στόχο την αναβάθμιση και ανάπτυξη της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Υπάρχει αυτή τη στιγμή έτοιμο πλαίσιο προτάσεων».

Ο κ. Αθανάσιος Κουλορίδας, Πρόεδρος, Διοικούσα Επιτροπή της Ένωσης Εισηγμένων Εταιρειών (ΕΝΕΙΣΕΤ), Επίκουρος Καθηγητής Δικαίου Εταιρειών και Κεφαλαιαγοράς, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τόνισε: «Βρισκόμαστε ενώπιον μιας κρίσης μεγαλύτερης του 2009 και δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε περάσει τα δύσκολα. Είναι κρίσιμο να πείσουμε τον επιχειρηματικό κόσμο για τις ευκαιρίες στο ελληνικό χρηματιστήριο και να δοθούν κίνητρα. Αν θέλουμε να πετύχουμε, πρέπει να πάψουμε να νουθετούμε με γνώμονα το παρελθόν, αλλά σε ορίζοντα δεκαετίας». Εκτιμά επίσης ότι «η ελληνική κεφαλαιαγορά θα ωφεληθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και ίσως μέσα από τη συμμετοχή σε αυτό να δοθεί ερέθισμα σε επιχειρήσεις για την εισαγωγή τους στο χρηματιστήριο. Αναμένουμε νέες εισαγωγές μέσα στο 2021». 48

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

άρθρο

ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών: Aξιόλογη παρουσία στη χρηματιστηριακή αγορά με σημαντική προοπτική στην επενδυτική κοινότητα

Χρ. Αγιακλόγλου, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών

ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας χωρίζεται σε τέσσερα βασικά μέρη, με πρώτο μέρος την παραγωγή, δεύτερο τη μεταφορά, τρίτο τη διανομή και τέταρτο την προμήθεια στον τελικό καταναλωτή, καθένα από τα οποία έχει τη δική του οικονομική και λειτουργική οργάνωση. Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας «ΑΔΜΗΕ» ΑΕ βρίσκεται στο δεύτερο μέρος της αγοράς ως αποκλειστικός φορέας μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε όλα τα σημεία της χώρας μας και λειτουργεί οικονομικά σε ένα αυστηρά ρυθμιζόμενο μονοπωλιακό περιβάλλον, την αποκλειστική ευθύνη του οποίου φέρει η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Σκοπός του ΑΔΜΗΕ είναι η λειτουργία, ο έλεγχος, η συντήρηση και η ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ) με την τροφοδότηση της χώρας με ηλεκτρικό ρεύμα κατά τρόπο ασφαλή, αποδοτικό και αξιόπιστο. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, ο ΑΔΜΗΕ έχει εκπονήσει ένα φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα για την επόμενη δεκαετία συνολικού προϋπολογισμού 5 δισ. ευρώ, προκειμένου να εκσυγχρονίσει, να ενισχύσει, αλλά και να επε-

κτείνει την υφιστάμενη υποδομή του δικτύου συνδέοντας όλα τα μέρη της χώρας μας με αξιόπιστη τροφοδότηση ενέργειας. Λαμβάνοντας μάλιστα υπ’ όψιν την ιδιομορφία της υφιστάμενης γεωγραφικής κατάστασης της χώρας μας, εύκολα διαπιστώνει κανείς πόσο δύσκολο και απαιτητικό στην υλοποίησή του είναι το πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ για τη διασύνδεση όλων των νησιών με την ηπειρωτική χώρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσπάθειας αποτελεί το έργο διασύνδεσης της Κρήτης με υποθαλάσσιο καλώδιο στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ένα έργο που αποτελεί παγκόσμιο ορόσημο. Η ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ κατέχει το 51% του ΑΔΜΗΕ. Βασικός της ρόλος είναι η επιμέλεια του διοικητικού έργου του ΑΔΜΗΕ, αλλά και η ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών του. Συγχρόνως δε, η ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ έχει και τον ρόλο του θεματοφύλακα του ΑΔΜΗΕ, ενισχύοντας τη διαφάνεια αλλά και την αξιοπιστία του, δεδομένου του ότι δεσμεύεται από τους κανονισμούς που διέπουν εταιρείες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών και εποπτεύονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Επιπρόσθετα, η ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ, τα

τελευταία τρία και πλέον χρόνια από την εισαγωγή της στο Χρηματιστήριο Αθηνών, έχει αναπτύξει αξιόλογη παρουσία στη χρηματιστηριακή αγορά και έχει εδραιωθεί ως σημαντικό μέγεθος και προοπτική στη διεθνή και εγχώρια επενδυτική κοινότητα. Σημειώνεται ότι η μετοχή της Εταιρείας βρίσκεται στη σύνθεση του δείκτη υψηλής κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών (FTSE/XA LARGE CAP). Για τον λόγο αυτό, οι απαιτήσεις αλλά και οι υποχρεώσεις αυξάνονται και η Εταιρεία βρίσκεται ήδη σε στάδιο υιοθέτησης του νέου νόμου περί Εταιρικής Διακυβέρνησης, κάτι που αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα στους προσεχείς μήνες. Παράλληλα με την αξιοσημείωτη παρουσία της στο Χρηματιστήριο Αθηνών, η ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ εφαρμόζει μια σταθερή και ανταποδοτική μερισματική πολιτική, καθώς ο κύριος σκοπός της είναι η διάθεση των κερδών του ΑΔΜΗΕ στους μετόχους της. Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί ότι η μερισματική της απόδοση βρίσκεται σε αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο για τα ελληνικά δεδομένα, κοντά στο 5%, κάτι που αποτελεί σημείο αναφοράς για την προσέλκυση Ελλήνων και ξένων επενδυτών. Όραμα της ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ είναι η καθιέρωσή της στο Χρηματιστήριο Αθηνών, όπου της δίδεται η ευκαιρία να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, να συνεισφέρει προστιθέμενη αξία σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην κοινωνία και στους μετόχους της, καθώς και να συμβάλει στην ανάπτυξη του ΑΔΜΗΕ. Η επένδυση στην ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΑΕ είναι το καλύτερο όχημα για την απόκτηση άμεσης έκθεσης σε ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά προγράμματα της χώρας για ανάπτυξη υποδομών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. • • • ΧΡΗΜΑ 49

απολογισμός - Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ Η κ. Χαρούλα Απαλαγάκη, Γενική Γραμματέας, Ελληνική Ένωση Τραπεζών, δήλωσε: «Είναι εξαιρετικά παρήγορο να ακούει κανείς πόσα έχει καταφέρει το ελληνικό επιχειρείν σε μια τόσο δύσκολη περίοδο. Είναι εξαιρετικά αισιόδοξο το μήνυμα που δίνει η βράβευση όλων αυτών των εταιρειών σε τόσο διαφορετικά πεδία. Σε ό,τι αφορά τον τραπεζικό κλάδο, ανέφερε ότι «το 2020 υπήρξε πολύ μεγάλη πιστωτική επέκταση στον ιδιωτικό τομέα, ύψους 20,5 δισ. ευρώ, με πρώτο τον κλάδο του λιανεμπορίου». Όπως χαρακτηριστικά είπε: «Οι τράπεζες κατάφεραν να διαχειριστούν τον δύσκολο τομέα των NPLs. Η σελίδα της “επόμενης ημέρας” αφορά την ανάκαμψη σε επίπεδο ανάπτυξης και πόρων». Ο κ. Γεώργιος Λινάτσας, Συνιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος, AXIA Ventures Group, επεσήμανε: «Οι αγορές έχουν κινηθεί αντίστροφα από την οικονομική ανάπτυξη, καθώς όταν συνειδητοποίησαν ότι θα υπάρχει οικονομική στήριξη από κράτη και κεντρικές τράπεζες, άρχισαν να ανεβαίνουν, με αποτέλεσμα να βλέπουμε σήμερα ακόμα και αρνητικά επιτόκια». Εκτιμά ωστόσο ότι «το περιβάλλον αυτό σε βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού και αύξηση των hard assets (ακίνητα)», ενώ «υπάρχουν προοπτικές μετά την άνοιξη η ελληνική οικονομία να αρχίσει να ανακάμπτει με τη βοήθεια του τουρισμού». Ο κ. Γεώργιος Τανισκίδης, Πρόεδρος, Optima Bank, αναφερόμενος στα επιτεύγματα της τράπεζας, τόνισε: «Στην Optima Bank κάνουμε απλή τραπεζική: Παίρνουμε χρήματα από καταθέτες και τα δίνουμε στις εταιρείες εκείνες που κατάφεραν να επιβιώσουν στη δύσκολη δεκαετία της οικονομικής κρίσης. Μετράμε ήδη 25 καταστήματα, ενώ τα νούμερά μας, τόσο σε χορηγήσεις όσο και καταθέσεις, είναι εξαιρετικά (750 εκατ. ευρώ σε καταθέσεις/450 εκατ. ευρώ σε χορηγήσεις). Θέλουμε να βλέπουμε τα πράγματα με αισιοδοξία, αλλά είμαστε προσεκτικοί, μήπως δεν φθάσουμε στο πολυπόθητο αποτέλεσμα στους επόμενους μήνες, αλλά λίγο αργότερα». «Κοιτάμε το ποτήρι μισογεμάτο», σημείωσε, λέγοντας παράλληλα: «Η μεγάλη πρόκληση για τις τράπεζες και για τη χώρα είναι πώς θα διαχειριστούν τα χρήματα που θα έρθουν και πώς οι τράπεζες θα πετύχουν να απορροφηθούν τα κονδύλια αυτά». Ο κ. Ιωάννης Τριανταφύλλου, Chief Marketing Officer, LiveOn (by ethosGROUP), παρουσίασε τη στρατηγική ανάπτυξης και τις τεχνολογικές και λειτουργικές καινοτομίες της LiveOn, της ψηφιακής πλατφόρμας επιχειρηματικής επικοινωνίας του ομίλου. Στάθηκε ιδιαίτερα στις πρωτοποριακές δυνατότητές της για ενημέρωση, προβολή και δικτύωση, αλλά και στο πλάνο εξέλιξής της, στο οποίο σημαντική θέση κατέχει η καινοτόμος υπηρεσία LiveOn Business Centers: «Ολοκληρωμένοι εταιρικοί ψηφιακοί χώροι, στους οποίους οι εταιρείες θα μπορούν να οργανώνουν και να διενεργούν όλη την εξωστρεφή λειτουργία τους, δίνοντας στα στελέχη και τους πελάτες τους τη δυνατότητα συναντήσεων που θα μοιάζουν με τις φυσικές συναντήσεις του παρελθόντος, αλλά και θα εκμεταλλεύονται τις ψηφιακές ευκολίες της τεχνολογίας και της εποχής», όπως επεσήμανε.

Τα «Επιχειρηματικά Βραβεία Χρήμα 2020» διοργανώθηκαν υπό την Αιγίδα του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, της Ένωσης Εισηγμένων Εταιρειών, της Ένωσης Θεσμικων Επενδυτών και του Συνδέσμου Μελών Χρηματιστηρίων Αθηνών, και με την ευγενική υποστήριξη των εταιρειών InNews και Ogilvy. Σημαντική ήταν επίσης η συμμετοχή των χορηγών επικοινωνίας της διοργάνωσης ICAP, Star Κεντρικής Ελλάδας, Xanthi News, Thessaloniki News, Kriti24, Pireaus365 και Insurance World. • • • 50

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

ΧΡΗΜΑ 51

συνέντευξη

«Επενδύουμε σε νέες, πράσινες τεχνολογίες, φιλικές προς το περιβάλλον, οι οποίες προσφέρουν επιπλέον εξοικονόμηση προς τον πελάτη» Στα γόνιμα χρόνια του τουρισμού –το 1990–, ο στόλος αριθμεί, πλέον, 400 οχήματα και η εταιρεία επιτυγχάνει συμφωνίες με τις κατασκευαστικές εταιρείες της «Αττικό Μετρό», της ΔΕΗ, της Αττικής Οδού, της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, καθώς και με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, επεκτείνοντας, πέρα από τον κύκλο εργασιών, και τη διεισδυτικότητα στην αγορά, ανταγωνιζόμενη «στα ίσα» τους διεθνείς «παίκτες» που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Θεανώ Χριστοπούλου General Manager Kosmos Car Rental

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί την παραδοσιακή «ατμομηχανή» της ελληνικής οικονομίας. Όσο κι αν κάποιοι αρέσκονται σε στερεότυπα, ο τουρισμός είναι κι ένα κορυφαίο δείγμα της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, ένας τομέας που συνδυάζει επιτυχημένα, εδώ και δεκαετίες, την τοπική ανάπτυξη, τη διεύρυνση της διεθνούς επιρροής της χώρας, αλλά και την καινοτομία.

εταιρεία Kosmos Car Rental ιδρύθηκε το 1977 στο κέντρο της Αθήνας (με πρώτη έδρα την οδό Βούρβαχη) από τους κυρίους Χριστόπουλο και Γιαννακακίδη. Ξεκίνησε με μόλις 15 αυτοκίνητα. Λίγο αργότερα, το 1983, η έδρα μεταφέρθηκε σε ακόμη πιο κεντρικό σημείο, στη Λεωφόρο Συγγρού 9. Ο στόλος αυξήθηκε στα 80 οχήματα, ενώ η εταιρεία, πολύ γρήγορα, έγινε γνωστή στον χώρο και κέρδισε την προτίμηση των πελατών για την εξυπηρέτηση και την αμεσότητα ανταπόκρισης. Στη συνέχεια, επεκτάθηκαν οι συνεργασίες με ταξιδιωτικά πρακτορεία και ξενοδοχεία. 52

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Το 2006 γίνεται διόρθωση στη μετοχική σύνθεση. Η εταιρεία περνά αποκλειστικά στα χέρια της οικογένειας Χριστόπουλου, παραμένοντας οικογενειακή και πελατοκεντρική. Η κ. Θεανώ Χριστοπούλου αναλαμβάνει ως general manager, καταφέρνοντας να αναπτύξει τον στόλο των Αθηνών, ξεπερνώντας τα 500 οχήματα, με ηλικία που δεν ξεπερνά τα τρία έτη. Η Kosmos Car Rental, σε πανελλήνιο επίπεδο, αριθμεί, πλέον, 33 σταθμούς, ενώ ο συνολικός αριθμός του στόλου αριθμεί πάνω από 2.500 οχήματα. Το 2013 συνεχίζεται σε αναπτυξιακούς ρυθμούς. Ολοκληρώνεται η μεταφορά της εταιρείας στα υπερσύγχρονα ιδιόκτητα γραφεία της, στη Λεωφόρο Συγγρού 5, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Στις μέρες μας, σε μια κρίσιμη καμπή για τη χώρα –και όλο τον κόσμο–, η εταιρεία σχεδιάζει με προσεκτικά βήματα το μέλλον της και το πέρασμα στη νέα εποχή, επενδύοντας σε νέες τεχνολογίες, αλλά και στη σημαντικότερη άυλη αξία της: τους εργαζομένους της. Κινείται αθόρυβα και αποτελεσματικά. Η Θεανώ Χριστοπούλου δεν είναι μια τυπική manager. Η παρουσία της είναι ήσυχη και ουσιαστική. Χαμογελάει συνέχεια και δείχνει ότι ξέρει και τον ρόλο της, αλλά και την ευθύνη που έχει στους ώμους της. Πρόλαβα να κλείσω τη συνέντευξη πριν το lockdown. Σε εποχή αισιοδοξίας. Ξεκινάμε τη συνέντευξη και ο ήλιος έξω σαν να παίρνει λίγο παραπάνω φως από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Πελάτες πάνε κι έρχονται και αυτοκίνητα έρχονται και φεύγουν. Οι υπάλληλοι αεικίνητοι και οι πελάτες λένε «χίλια ευχαριστώ». Μπαίνουμε στο γραφείο της. Μικρή λεπτομέρεια: Τα χωρίσματα και οι πόρτες είναι από γυαλί. Δεν κλείνουν ερμητικά. Μια αίσθηση διαφάνειας και ελευθερίας στην κίνηση «ελαφραίνει» τη δυσκολία που έχει επιβάλει ο Covid. Όλοι φορούν μάσκες, αλλά, ακόμη και κάτω από αυτές, το χαμόγελο φαίνεται. Ξεκινάμε.

Πρώτη ερώτηση, αναμενόμενη και κρίσιμη: Πόσο μεγάλη ήταν η ζημιά στη φετινή τουριστική χρονιά;

Προσωπικές αποδράσεις

Δυστυχώς, φέτος, ήταν τεράστια η ζημιά. Κατά τους θερινούς μήνες, η πτώση κυμάνθηκε από 60 έως 85 τοις εκατό.

Γιατί κάποιος νοικιάζει αυτοκίνητο σήμερα; Είναι η ενοικίαση αυτοκινήτου μια νέα δυνατότητα για προσωπικές αποδράσεις; Η ενοικίαση αυτοκινήτου δίνει στον ταξιδιώτη ευελιξία και του προσφέρει τη δυνατότητα να ανακαλύψει περαιτέρω τον προορισμό που έχει επισκεφτεί και να ανακαλύψει μυστικά που μόνο οι ντόπιοι γνωρίζουν. Και αυτό στον δικό του χρόνο, με δικό του προσωπικό χώρο, με την ελευθερία της προσωπικής επιλογής.

Λογικό, αλλά μήπως ο εσωτερικός τουρισμός βοήθησε; «Κράτησε άμυνα» ο εσωτερικός τουρισμός; Στη δική μας περίπτωση, στην ενοικίαση αυτοκινήτου, όχι και τόσο. Περισσότερο είδαμε αύξηση στις μακροχρόνιες ενοικιάσεις αυτοκινήτων από Έλληνες, προκειμένου να αποφύγουν τις μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Εδώ, λοιπόν, έρχεται ο ειδικός ρόλος, αυτός του καταλύτη που έπαιξε η πανδημία. Τα άλλαξε όλα, όχι πάντα για καλό. Σε κάποιες περιπτώσεις, δημιούργησε νέες αγορές εκεί που έκλεισε άλλες. Ο τουρισμός είναι ένα δυναμικό «ποτάμι», που δεν εμποδίζεται. Βρίσκει διεξόδους. Πάντα ήταν δύσκολη ερώτηση: Ποιο είναι το προφίλ του ξένου και του Έλληνα τουρίστα που ενοικιάζει αυτοκίνητο; Σε γενικές γραμμές, και οι ξένοι και οι Έλληνες που νοικιάζουν αυτοκίνητα από εμάς είναι άνω των 35-40 ετών και έχουν μέση οικονομική άνεση. Οι Έλληνες, συνήθως, είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού και έρχονται στην Ελλάδα με την οικογένειά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα το καλοκαίρι και χρειάζονται κάποιο μεγάλο αυτοκίνητο για να μεταβούν στον παραθεριστικό τους προορισμό. Υπάρχουν βεβαίως και Έλληνες που νοικιάζουν αυτοκίνητο τους χειμερινούς μήνες για να κάνουν κάποια εκδρομή. Οι ξένοι, συνήθως, διαμένουν για λιγότερες μέρες και χρειάζονται αυτοκίνητο για να κάνουν κοντινές εκδρομές και να επισκεφτούν τα αξιοθέατα εκτός Αθηνών. Μου εκμυστηρεύεται ότι ήδη συνεργάζονται με έναν εξειδικευμένο Αμερικανό δημοσιογράφο, τον Anthony Grant, που ειδικεύεται στον τουρισμό και διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, και ετοιμάζουν ειδικά πακέτα που περιέχουν ενοικίαση, επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρους και γενικότερα μια ολιστική και μοντέρνα προσέγγιση για τον μεμονωμένο τουρίστα. Και αυτό εντάσσεται στα πλάνα για την επόμενη χρονιά, που όλοι αναμένουν μια ανάκαμψη έως διόρθωση.

Ποια είναι τα στρατηγικά σας πλάνα για την επόμενη χρονιά; Βρισκόμαστε ακόμα σε αναμονή. Περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με τον Covid-19. Δυστυχώς, ο τουρισμός, όπως γνωρίζουμε όλοι, είναι από τους πιο άμεσα επηρεασμένους τομείς. Σε κάθε περίπτωση, επενδύουμε σε νέες, πράσινες τεχνολογίες, φιλικές προς το περιβάλλον, οι οποίες προσφέρουν επιπλέον εξοικονόμηση προς τον πελάτη. Αλλά γινόμαστε και πιο καινοτόμοι, δημιουργικοί, στο δίπτυχο «διεύρυνση των πωλήσεων & μείωση του λειτουργικού κόστους».

Το μέλλον είναι και στο leasing Πού διαφοροποιείται η Kosmos Car Rental σε σχέση με τον ανταγωνισμό; Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό μας είναι το service που παρέχουμε. Προσφέρουμε στους πελάτες μας πολλές δυνατότητες μεταφοράς του αυτοκινήτου, όπου εκείνοι επιθυμούν. Επίσης, κάνουμε leasing και μακροχρόνιες ενοικιάσεις αυτοκινήτων. Ποια αυτοκίνητα προτιμούν οι Έλληνες και ποια οι ξένοι; Οι ξένοι προτιμούν τα αυτόματα αυτοκίνητα, ενώ οι Έλληνες δείχνουν προτίμηση στα diesel. Γενικώς, οι περισσότεροι ζητούν ένα μικρό αυτοκίνητο, που να μην καίει πολύ. Εκτός, φυσικά, κι αν πρόκειται για οικογένεια ή μεγάλη παρέα.

Συγκρατημένη για το 2021 Τι προβλέψεις κάνετε για την επόμενη χρονιά; Είναι, δυστυχώς, ακόμη νωρίς, θεωρώ, για προβλέψεις, λόγω των συνθηκών. Δεν είμαι όμως ιδιαίτερα αισιόδοξη πως θα έχει λυθεί το πρόβλημα. Θεωρώ όμως πως η χρονιά θα πάει σίγουρα καλύτερα από το 2020, γιατί ο κόσμος έχει πλέον συνηθίσει να ζει με τον Covid-19 και θα έχει ανάγκη για ξεκούραση και διασκέδαση μετά από όλα αυτά που θα έχουν βιώσει τον δύσκολο χειμώνα που μας έρχεται. Από την άλλη, σίγουρα, λόγω υγειονομικής κρίσης, θα έχουν περιορισμένο budget. Το τηλέφωνό της διαμαρτύρεται εδώ και ώρα. Ευγενικά, με ρωτά αν έχω κάποια άλλη ερώτηση. Χωρίς δεύτερη σκέψη, ρωτώ:

Αγαπημένοι σας προορισμοί; Στην Ελλάδα αγαπώ πολύ την Τήνο και τη Σίφνο, και στο εξωτερικό έχω ιδιαίτερη αδυναμία στη Ρώμη και το Λονδίνο. Αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, σαν την Ελλάδα πουθενά. • • • ΧΡΗΜΑ 53

απολογισμός - COBA

Coffee Business Awards 2020 Επιβράβευσαν τις προσπάθειες των επιχειρήσεων καφέ σε συνθήκες πανδημίας

ε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο για την αγορά του καφέ και την καφεστίαση, κατά τη μακρά διάρκεια της οποίας πολλές επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο και άλλες παρέδωσαν τα κλειδιά τους, τα Coffee Business Awards 2020 ήρθαν για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά να στηρίξουν τον κλάδο, προβάλλοντας τα προβλήματα, αναζητώντας λύσεις ανακούφισης, αλλά και επιβραβεύοντας την προσπάθεια όσων άντεξαν και ξεχώρισαν. Η συνολική αγορά καφέ στην Ελλάδα προ πανδημίας υπολογιζόταν περί το 1 δισ. ευρώ, με το 60% να αφορά σε κατανάλωση εκτός σπιτιού (καφετέριες, εστιατόρια κ.τ.λ.) και το 40% εντός σπιτιού και χώρων εργασίας, με την κατηγορία του εσπρέσο να θεωρείται αυτή με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη. Στην παρούσα ωστόσο αρνητική συγκυρία, τα δεδομένα έχουν αλλάξει άρδην, καταγράφοντας δραματική πτώση της κατανάλωσης στη μαζική εστίαση, λόγω των κλειστών καταστημάτων, αλλά και αύξηση των πωλήσεων καφέ στα σουπερμάρκετ.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Τα προβλήματα επί τάπητος έθεσαν οι εκπρόσωποι του κλάδου

Τα Coffee Business Awards 2020 διοργανώθηκαν από την ethosEVENTS, εταιρεία του ομίλου ethosGROUP, σε συνεργασία με το ειδικευμένο portal coffeemag.gr και το περιοδικό Coffee and Brunch. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, πραγματοποιήθηκε κλειστή συνάντηση εργασίας με πολιτικούς και κλαδικούς φορείς.

Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης, κατά την παρέμβασή του στην κλειστή συνάντηση, επεσήμανε ότι «η καφεστίαση υφίσταται εδώ και καιρό μεγάλο πλήγμα» και αναφέρθηκε στα νέα εργαλεία και μέτρα που λαμβάνονται για τη στήριξη επαγγελματιών και επιχειρήσεων του χώρου. Ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, κ. Παναγιώτης Σταμπουλί-

Στην τελετή απονομής, ο κ. Γιάννης Αποστολόπουλος, CEO, Speciality Coffee Association (SCA), αναφέρθηκε στον ρόλο που έχει παγκοσμίως ο SCA. Ανέφερε επίσης ότι βρίσκεται στη φάση της ανάπτυξης ενός καινούργιου ιδρύματος που θα ασχολείται με το επόμενο στάδιο που ακολουθεί το World Coffee Research, την έρευνα από τον καρπό έως το φλιτζάνι, με εργαλεία το μάρκετινγκ και οικονομικές μελέτες.

Τιμώμενη χώρα της φετινής εκδήλωσης των Coffee Business Awards 2020 ήταν η Ιταλία. Μιλώντας, στο πλαίσιο αυτό, ο πρόεδρος του Ελληνο-Ιταλικού Επιμελητηρίου, κ. Ιωάννης Τσαμίχας, αναφέρθηκε στην Ιταλία ως σημαντική δύναμη στον τομέα της καφεστίασης. Όπως είπε, ο ιταλικός καφές, ο εσπρέσο, είναι ο καλύτερος που υπάρχει, ενώ, αναφερόμενος στην Ελλάδα, είπε ότι τείνει να ξεπεράσει ως προς την ποιότητα την Ιταλία. «Οι Έλληνες είναι καλύτεροι ακόμα και από τους Ιταλούς, προσφέρουν εξαιρετικές υπηρεσίες, προχωρούν με σταθερά βήματα για να κατακτήσουν τον τομέα πανευρωπαϊκά» δήλωσε μεταξύ άλλων.

Τα ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο στην τρέχουσα συγκυρία παρουσίασε στον σύντομο θεσμικό χαιρετισμό που απηύθυνε ο κ. Γιάννος Β. Μπενόπουλος, ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Καφέ. O πρόεδρος της Ένωσης, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, πρόταξε το πάγιο αίτημα για την κατάργηση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης. Είπε ακόμη ότι η κατάσταση δεν είναι ευχάριστη, ιδιαίτερα για τον κόσμο της εστίασης, καθώς σταμάτησε στην πράξη η λειτουργία όλη της προμηθευτικής αλυσίδας. «Οι επιχειρήσεις καφέ έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό και πλέον είναι εκτεθειμένες σε επενδύσεις που δεν αποδίδουν» πρόσθεσε.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι το μήνυμα του κ. Sasa Sestic, ενός από τους πιο γνωστούς barista παγκοσμίως, Founder & Director, ONA Coffee & Project Origin στην Αυστραλία, ο

οποίος είπε πως «η κρίση φέρνει ευκαιρίες και εμείς πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο τρόπο». Τόνισε ακόμα ότι θα πρέπει να κάνουμε δύο πράγματα αυτό το διάστημα που ο φόβος και η αβεβαιότητα είναι παντού γύρω μας: πρώτον να συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας και να κάνουμε μια ενδοσκόπηση, απαντώντας στα «γιατί» που μας απασχολούν, και δεύτερον να βρούμε ανθρώπους που να μοιράζονται τις ίδιες σκέψεις και όνειρα με εμάς. «Χωρίς ομάδα, δεν μπορείς να καταφέρεις τίποτα» κατέληξε.

Μήνυμα αισιοδοξίας εξέπεμψε από το βήμα των Coffee Business Awards 2020 ο κ. Αναστάσιος Αναστασόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της El Cafe. O κ. Αναστασόπουλος εξέφρασε τη χαρά του που, παρά τη δύσκολη συγκυρία που έχει προκαλέσει η υγειονομική κρίση, η El Cafe μπορεί έμπρακτα να στηρίζει τα Coffee Business Awards και να δίνει ηχηρό «παρών». Ευχήθηκε για την επόμενη χρονιά η διοργάνωση να λάβει χώρα με τη φυσική παρουσία των ανθρώπων του κλάδου.

Τα 100 και πλέον χρόνια οικογενειακής παράδοσης δεν φαίνεται να «βαραίνουν την πλάτη» της κ. Ελεάννας Γεωργαλή, προέδρου της Αιθιοπικής Moplaco Trading, green coffee exporter, farmer και roaster, που τον διαδέχθηκε επί της... οθόνης. Στην ομιλία της η κ. Γεωργαλή τόνισε τη μεγάλη της χαρά που πλέον ο κόσμος αρχίζει να εκτιμά και να αγαπά όλο και περισσότερο τους καφέδες από την Αιθιοπία. «Εμείς ξεκινήσαμε ως εξαγωγείς, όμως τα τελευταία πέντε χρόνια έχουμε περάσει και στο κομμάτι της ΧΡΗΜΑ 55

απολογισμός - COBA

δης, χαρακτήρισε τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης ως ένα έξτρα βάρος για τις επιχειρήσεις και αναφέρθηκε στα πράσινα υλικά και στο περιβαλλοντικό τέλος, στις επιδοτήσεις, αλλά και στον βασικό πυρήνα για την «επόμενη ημέρα» της καφεστίασης. Για το θέμα της επανεκκίνησης, ο γενικός γραμματέας ανέφερε ότι θα γίνει με βάση τα μέτρα που ελήφθησαν την πρώτη περίοδο, ενώ οι χώροι που έχουν επιβαρυνθεί περισσότερο επιδημιολογικά, τα μπαρ, θα αντιμετωπιστούν διαφορετικά.

απολογισμός - COBA παραγωγής, μιας και έχουμε πλέον τη δική μας φάρμα, στα νότια της Αιθιοπίας. Επίσης, καβουρδίζουμε μόνοι μας τον καφέ και αυτό μας δίνει την ευκαιρία να έχουμε τον πλήρη έλεγχο από την πρώτη φάση της παραγωγής του μέχρι το τελικό αποτέλεσμα που φτάνει στον καταναλωτή» επεσήμανε. Για τις συνθήκες που επικρατούν στην παγκόσμια αγορά καφέ μίλησε ο Dr. Dante Cagliari, πρόεδρος της Caffè L’Antico. Όπως είπε, η πορεία της αγοράς καφέ στη Νέα Υόρκη είναι στη χειρότερη φάση των τελευταίων 45 ετών. Η Βραζιλία, που είναι η μεγαλύτερη παραγωγός Αrabica, επηρεάζει σημαντικά τις τιμές της Νέας Υόρκης, τόνισε, και πρόσθεσε πως η σοδειά του 2021-2022 θα είναι καθορι-

στική για την πορεία της αγοράς. Ο Dr. Cagliari παρατήρησε ότι υπήρξε μείωση παραγωγής Arabica κατά 7% ενώ για τον Rοbusta σημείωσε ότι η πορεία της παραγωγής ήταν διαφορετική, καθώς αυξήθηκε κατά 8%. Η συνολική πτώση της παραγωγής εκτιμάται στο 5%. Είπε ακόμη ότι οι προοπτικές για την παραγωγή είναι αρνητικές, ενώ επεσήμανε ότι η πτώση της κατανάλωσης εκτός σπιτιού δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από την κατ’ οίκον κατανάλωση. Τέλος, προέβλεψε για την πορεία της αγοράς πως υπάρχουν δύο τάσεις, μια αρνητική και μια θετική που θα καθοριστούν από μια σειρά παραγόντων όπως οι καιρικές συνθήκες στη Βραζιλία και σε άλλες χώρες παραγωγούς, η έλευση του εμβολίου για την Covid-19 και οι επενδύσεις.

Στα φετινά Coffee Business Awards 2020, τα μοναδικά Επιχειρηματικά Βραβεία για τους κορυφαίους επαγγελματίες του χώρου του καφέ και της καφεστίασης, απονεμήθηκαν συνολικά 122 βραβεία και 12 τιμητικές διακρίσεις (οι οποίες προέκυψαν από την ψήφο κοινού και κριτικής επιτροπής), σε επιχειρήσεις και προσωπικότητες του κλάδου, επαγγελματίες που η πορεία τους στον χρόνο έχει ταυτιστεί με την αναβάθμιση του προϊόντος του καφέ και της καφεστίασης, καθώς και σε νέα πρόσωπα που έχουν διακριθεί μέσα στη χρονιά. Στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης, τιμητικές διακρίσεις απονεμήθηκαν στους:

Βασίλειο Αναστασόπουλο, πρόεδρο του ΔΣ της ομώνυμης εισαγωγικής & εμπορικής εταιρείας ωμού-πράσινου καφέ «Βασίλειος Αναστασόπουλος ΑΕ», η διάκριση Coffee Industry Lifetime Achievement Award

Ηλία Γούλα, αντιπρόεδρο & διευθύνοντα σύμβουλο της Τζέντρακομ ΑΕ, και Πέτρο Γούλα, διευθύνοντα σύμβουλο της Τζέντρακομ ΑΕ, η διάκριση Top Coffee Entrepreneur

Παναγιώτη Χάσκο, Managing Partner, Caffe’ Luigi-Haskos, η διάκριση Top Coffee Manager

Ειρήνη Δασκαλοπούλου, πανελλήνια πρωταθλήτρια Barista 2020, η διάκριση Top Barista

Snack & Coffee Magazine η διάκριση Top Coffee Publishing Award

CoffeeLab Farms project, της εταιρείας CoffeeLab, η διάκριση Top Coffee Project

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

άρθρο

Το ισχυρό brand που φωτίζει ακόμη

και παλάτια στο Κατάρ

Μια άλλη δραστηριότητα της Κostis Concept Lighting είναι οι ειδικές κατασκευές. Εκτός από τα προϊόντα του καταλόγου μπορεί να διεκπεραιώσει έργα στα οποία απαιτούνται ειδικές κατασκευές. Σε αυτήν την περίπτωση, η εταιρεία αναλαμβάνει τη διαδικασία από τη μελέτη μέχρι την τελική παράδοση. Ειδικές κατασκευές της εταιρείας έχουν φωτίσει παλάτια και ξενοδοχεία στο Κατάρ, αλλά και πολυκαταστήματα σε όλη την Ευρώπη. Εκτός από την ανάληψη έργων, ειδικές κατασκευές, καθώς και τροποποιήσεις προϊόντων του καταλόγου, γίνονται και για ιδιώτες πελάτες, βάσει των απαιτήσεων του χώρου τους. Επίσης, δραστηριότητα της εταιρείας είναι και το εμπόριο φωτιστικών. Στην έκθεση προβάλλονται φωτιστικά από τους μεγαλύτερους επώνυμους οίκους του εξωτερικού, που τα ονόματά τους είναι συνδεδεμένα με το καινοτόμο design και την ποιότητα. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε μια τεράστια γκάμα

ύφους και τιμής. Ο συνδυασμός αυτών των βασικών δραστηριοτήτων της επιχείρησης έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό brand name, το οποίο έχει συνδεθεί με αξίες όπως η ποιότητα, η καλή εξυπηρέτηση, η συνέπεια και ο επαγγελματισμός απέναντι σε οποιοδήποτε έργο ανατεθεί, είτε από επαγγελματία είτε από ιδιώτη. Η Kostis Concept Lighting είναι μια δυναμική εταιρεία, η οποία συνεχώς εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των πελατών της. Έτσι, έχει μπει δυναμικά στον χώρο των φωτιστικών led, με την κατασκευή ποιοτικών και αξιόπιστων φωτιστικών τεχνολογίας led για κάθε έργο ή όποια ειδική κατασκευή ζητηθεί. Εκτός από την κατασκευή και το εμπόριο, η εταιρεία διαθέτει μεγάλη γκάμα ανταλλακτικών για παλιά ή καινούργια φωτιστικά. Επίσης, αναλαμβάνει την επισκευή ή την αναπαλαίωση πολύφωτων και πολυελαίων, δίνοντάς τους νέα λάμψη.

εταιρεία φωτισμού Κostis Concept Lighting ιδρύθηκε το 1967 από τον Κωστή Κονανδρέα. Είναι μία από τις μεγαλύτερες και πιο σύγχρονες ελληνικές εταιρείες παραγωγής και εμπορίας φωτιστικών, με ιδιόκτητες, πλήρως καθετοποιημένες, εγκαταστάσεις παραγωγής επί της Λ. Βουλιαγμένης 290, στον Άγιο Δημήτριο Αττικής. Στο κτήριο στεγάζονται η παραγωγή καθώς και οι τέσσερις όροφοι της έκθεσης, στην οποία μπορεί κανείς να βρει μοντέρνα φωτιστικά, φωτιστικά led, κλασικά φωτιστικά, κρυστάλλινους πολυελαίους, φωτιστικά εξωτερικού χώρου και μεταλλικά έπιπλα. Η κύρια δραστηριότητα της επιχείρησης είναι η κατασκευή φωτιστικών. Τα πολλά χρόνια λειτουργίας έχουν δώσει τεράστια τεχνογνωσία, ώστε να κατασκευάζονται ποιοτικά φωτιστικά και να μπορούν να διατεθούν στις πιο ανταγωνιστικές τιμές. Η εταιρεία έχει παρουσιάσει με επιτυχία τον νέο της κατάλογο, μέσω του οποίου συνεργάζεται με επαγγελματίες εμπόρους, αρχιτέκτονες και κατασκευαστές. Τα φωτιστικά του καταλόγου της διακοσμούν αρκετές οικίες, ξενοδοχεία, καταστήματα και γραφεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τέλος, η Κostis Concept Lighting διαθέτει μια μεγάλη συλλογή από μεταλλικά έπιπλα στην έκθεσή της, αλλά μπορεί και να κατασκευάσει οποιαδήποτε ειδική κατασκευή μεταλλικού επίπλου ζητηθεί. Κλείνοντας… “Α novelist wrote: ‘To unlock a society, look at its untranslatable words’. Look for untranslatable Greek words then, and maybe, just maybe, you will get to the heart, to the very essence of the Greek people. ‘Meraki’ is one such word. It means to do something with all your heart, with love, with your very soul. It means doing things with a passion. That is how our company designs and manufactures lighting fixtures since 1967. Κostis Concept Lighting, Based in Athens, Greece.” • • • ΧΡΗΜΑ 57

απολογισμός - COBA

Puro Fairtrade Coffee brand, της εταιρείας Coffee Planet, η διάκριση Top Coffee Bio Brand

Καφέ Λουμίδης Παπαγάλος, της Nestlé Ελλάς, η διάκριση Historic Coffee Brand

Gia... giamas brand η διάκριση Top Product Except Coffee

Κωνσταντίνο Κωνσταντινόπουλο, CEO της Coffee Island, η διάκριση Greek Coffee Ambassador

Beverage World & Lavazza (για την καμπάνια “More than Italian”) η διάκριση Coffee Creative Marketing Brand

Στην εταιρεία Δεληολάνης η διάκριση Τοp Traditional Family Business

Τα κορυφαία βραβεία Top Coffee Awards των Coffee Business Awards 2020 έλαβαν:

Βραβείο Top Coffee Chain η εταιρεία CoffeeLab

Το σύνολο των νικητών και των βραβείων που τους απονεμήθηκαν έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί στο site της διοργάνωσης, στο link https://coffeebusiness.ethosawards. eu/nikites-2020/ Τα Coffee Business Awards 2020 διοργανώθηκαν υπό την Αιγίδα της Ελληνικής Ένωσης Καφέ (ΕΕΚ), του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επεξεργασίας Καφέ (ΣΕΕΚ), του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) και του Ελληνο-Iταλικού Eπιμελητηρίου Aθήνας. • • • 58

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Βραβείο Top Coffee Roaster η εταιρεία Coffee Berry

Βραβείο Top Coffee Importer η εταιρεία Caffè L’Antico by Goddcoffee.

confidential

the insider’s guide Ignore it, at your peril!

an subscription portal, the ultimate resource for news, analysis, opinions, data and exclusive behind-the-scenes content regarding the Greek NPLs and NPEs market

www.nplconfidential.com ΧΡΗΜΑ 59

συνέντευξη

Recipe ΑΕ:

Οι καινούργιες, σκληρές προκλήσεις δίνουν ευκαιρίες στα agencies του μέλλοντος 60

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

εν είναι μόνο η σημερινή ζοφερή πραγματικότητα. Είναι κυρίως το ότι ζούμε σε μια «κινούμενη άμμο» αναλήθειας, όπου τα fake news είναι σημαντικό commodity για αρκετούς, σε αρκετούς τομείς. Η αναστολή της κανονικότητας «χτύπησε» σημαντικά και την επικοινωνία και όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον χώρο. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, η αγορά αντιμετωπίζει ανάσχεση. Δεν είναι μόνο η πίεση των οικονομιών, και άρα και των budget για επικοινωνία, είναι και η λανθασμένη άποψη κάποιων ότι, τώρα στην κρίση, η επικοινωνία είναι πολυτέλεια. Η ζωή δείχνει ότι όχι μόνο δεν είναι, αλλά αρκεί ένα τάχα «ανώνυμο» tweet, post ή οτιδήποτε άλλο, για να «τορπιλίσει» το σημαντικότερο asset μιας εταιρείας: την καλή της φήμη.

Αν κάποιος στην Ελλάδα αναγνωρίζει την αλήθεια της παραπάνω παραδοχής, αυτός είναι, αναμφίβολα, ο γνωστός επικοινωνιολόγος και φιλόσοφος του χώρου –καθώς αρθρογραφεί για τον κοινωνιολογικό ρόλο των fake news, ανάμεσα στα άλλα– Στάθης Χαϊκάλης. Ο Στάθης Χαϊκάλης έχει πτυχίο ηλεκτρολόγου μηχανικού του ΕΜΠ και επί 15 χρόνια ήταν στέλεχος του Βήματος της Κυριακής. Ίδρυσε την Communication Effect, η οποία από το 2000 εκπροσωπεί στη ΝΑ Ευρώπη την Edelman, τη μεγαλύτερη διεθνώς εταιρεία PR, διαχείρισης κρίσεων και social media. Από τις αρχές του 2020 είναι πρόεδρος της Recipe ΑΕ, του Ομίλου που πε-

ριλαμβάνει την Communication Effect και την Giraffes in the Kitchen. Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι είναι μέλος του Συμβουλίου Ευρώπης της Edelman. Στον Όμιλο δεν είναι μόνος. Μαζί του είναι και ο Σταύρος Κοντακτσής, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ. Το 2003 ίδρυσε την πρώτη του εταιρεία στον χώρο της πληροφορικής. Το 2010, έχοντας πουλήσει την προηγούμενή του εταιρεία, εισήλθε επιχειρηματικά στον χώρο της ψηφιακής επικοινωνίας και της διαφήμισης. Το 2015 συμμετείχε στην ίδρυση της Giraffes in the Kitchen. Η εταιρεία διακρίθηκε στην Ελλάδα και το εξωτερικό,

επεκτάθηκε με γραφεία στην Κύπρο και κέρδισε πολλά βραβεία διαφήμισης. Σήμερα, η Recipe ΑΕ, ο Όμιλος που περιλαμβάνει την Communication Effect και την Giraffes in the Kitchen, έχει στόχο τη δημιουργία ενός νέου τύπου agency, που θα καλύπτει το σύνολο του φάσματος της επικοινωνίας με αξιοποίηση των data και ανάδειξη της δημιουργικότητας. Δεν είναι ποτέ προβλεπόμενη μια συνέντευξη με τον Στάθη Χαϊκάλη. Δεν είναι ποτέ απόλυτα συνεντευξιαζόμενος. Είναι αυτή η διεισδυτική ματιά του δημοσιογράφου, που δεν εξέλειπε ποτέ. Χωρίς περιστροφές, ξεκινάμε.

Η αγορά στην εποχή της πανδημίας Πού βρίσκεται η επικοινωνία, σήμερα, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Ο Μεγάλος Επιταχυντής, η πανδημία, έχει βάλει και εδώ τη σφραγίδα του. Ενισχύθηκαν οι ψηφιακές μορφές της επικοινωνίας, καθώς τα μέτρα στην ουσία ακύρωσαν τα events και τις κάθε μορφής συναντήσεις, πάγωσαν τις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Η πανδημία ενίσχυσε επίσης τον ρόλο των ψηφιακών πλατφορμών (Facebook, Google), αλλά και την απευθείας επικοινωνία με τον

καταναλωτή (Direct To Consumer, DTC), με τον «βασιλιά» εδώ να είναι η Amazon. Και όλα αυτά ενώ ήδη το μοντέλο του agency (και ιδίως των advertising groups) αντιμετώπιζε κρίση. Από την άλλη πλευρά, τα σύγχρονα agencies είναι οι μόνοι μηχανισμοί που μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης κρίσεων και την αξιοποίηση των Data Analytics. Με δύο λόγια, τα agencies δεν είναι από τους τομείς που ευνόησε η πανδημία, αλλά οι καινούργιες, σκληρές προκλήσεις δίνουν ευκαιρίες στα agencies του μέλλοντος.

Άρα, είναι τελικά τα social media μονόδρομος ως βασική μορφή επικοινωνίας ανάμεσα στα brands και την κοινωνία; Η ψηφιακή επικοινωνία (και όχι μόνο τα social media), εδώ και καιρό, είναι mainstream επικοινωνία. Για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω, η πανδημία το επιβεβαίωσε και επιτάχυνε την κυριαρχία αυτών των καναλιών. Η ενίσχυση του e-commerce και η ισχυρότερη συμμετοχή της επικοινωνίας των e-shops επιτάχυνε αυτές τις τάσεις. ΧΡΗΜΑ 61

συνέντευξη

Άλλαξε η πανδημία τον κώδικα επικοινωνίας Η πανδημία έχει αλλάξει τον κώδικα επικοινωνίας ανάμεσα στα brands και την κοινωνία;

Θα αντέξει η αγορά στην Ελλάδα; Υπάρχει χώρος ανάκαμψης για τις εταιρείες επικοινωνίας στην Ελλάδα;

Η πανδημία άλλαξε τον τρόπο επικοινωνίας, κυρίως γιατί παρήγαγε μεγάλη αμηχανία στα brands για το τι να κάνουν και να πουν. Αυτή η αμηχανία οδήγησε σε επικοινωνία της λογικής «είμαστε όλοι μαζί σε αυτό» και σε ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου, μιας και υπήρχε δυσκολία στο να βρεθούν τα κατάλληλα μηνύματα. Σιγά σιγά, τα brands βρίσκουν τον ρόλο και τον χώρο, και τον τρόπο να «μιλάνε».

Η ελληνική αγορά, όπως και η ευρωπαϊκή, βρίσκονται σε περίοδο ύφεσης, λόγω της πανδημίας. Όπως είναι γνωστό, σε περιόδους έντονης ύφεσης, η πρώτη κίνηση εταιρειών και Οργανισμών είναι να περιορίζουν το budget του μάρκετινγκ. Σε μια τέτοια κρίση, ξεχωρίζουν τα agencies που έχουν ρωμαλέες και φρέσκες δημιουργικές ιδέες και ισχυρή εξειδίκευση στο crisis management και στις καινοτομικές υπηρεσίες, όπως τα

Data Analytics. Και για να μη μασάμε τα λόγια μας: Έχουμε μπει σε φάση συγκέντρωσης της αγοράς, όπου θα έχουν ευκαιρία τα agencies με ταλέντο, δεν έχουν ανελαστικά διοικητικά κόστη και ηγετική ομάδα που ξεχωρίζει.

«Έχουμε μπει σε φάση συγκέντρωσης της αγοράς. Η κανονικότητα δεν υπάρχει. Άλλαξε ή, καλύτερα, αλλάζει ο κόσμος μας».

Η κανονικότητα δεν υπάρχει-Άλλαξε ή, καλύτερα, αλλάζει ο κόσμος μας Πώς θα μοιάζει, άραγε, ο κόσμος μας μετά την πανδημία; Σίγουρα διαφορετικός. Η τεχνολογία θα έχει πάρει μεγαλύτερο χώρο. Οι νέες μορφές εργασίας και η αποκέντρωση από τις μεγάλες πόλεις δύσκολα θα ανατραπούν και ο περιορισμός της οικειότητας στις επαφές θα χρειαστεί χρόνο να αλλάξει. Θα επιστρέψουμε σε νέα πρότυπα, οι επιστήμονες της υγείας, οι καλοί «καπετάνιοι» της κρίσης, είτε σε κυβερνητικό είτε σε εταιρικό επίπεδο, θα βρούνε χώρο ως οι νέοι influencers και ambassadors, αλλάζοντας τα πρότυπα. Αλλαγές σε επιχειρηματικές λειτουργίες θα παραμείνουν, τα last mile logistics, το e-commerce θα παραμείνουν, και θα ενισχυθεί η ανάγκη για πιο «πράσινη» λειτουργία. Και ο ρόλος των εταιρειών τεχνολογίας; Πώς αλλάζει την πραγματικότητα στον χώρο μας η πίεση που δέχονται οι κολοσσοί της τεχνολογίας; Το δικό μας agency δεν απαντά με σιωπή 62

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

στην έντονη κριτική που ασκείται σε φαινόμενα σχετικά με τους κολοσσούς της τεχνολογίας. Έχουν αναδειχθεί τεράστια ζητήματα ρύθμισης της λειτουργίας τους, που έχει δημιουργήσει σημαντικούς κινδύνους για τη δημοκρατία και την ομαλή λειτουργία της αγοράς. Η διόρθωση αυτών των συμπτωμάτων όμως δεν θα γίνει σύντομα. Οι κολοσσοί έχουν τεράστια δύναμη. Οι αντιδράσεις από κάποιους πολιτικούς, κοινωνικές οργανώσεις, λίγες κυβερνήσεις και Οργανισμούς όπως η ΕΕ, θα πάρουν χρόνο για να δημιουργήσουν πλειοψηφικά ρεύματα, τα οποία θα επιβάλουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις. Αυτό όμως, συνολικά, θα οδηγήσει και σε επιστροφή στη δημιουργικότητα. Το ζητούμενο πρέπει να είναι ο καταναλωτής να θέλει να δει αυτό που έχεις να του πεις και όχι να του το επιβάλλεις μέσα από στοχεύσεις και ενοχλήσεις που επιβάλλονται διά των μέσων. Έχει πάντα δίκιο ο καταναλωτής; Η όποια απάντηση χωράει κριτική. Και η Κίνα; Μήπως πάει να ελέγξει και την καθημερινότητα της επικοινωνίας; Για

παράδειγμα, είναι τελικά απειλή το Tik Tok; Το Tik Tok είναι ένα μέσο το οποίο έχει έναν αλγόριθμο που το κάνει εθιστικό στη χρήση. Αυτό ακριβώς το «όπλο» του, ο αλγόριθμος, είναι που προστατεύει ως κόρην οφθαλμού η εταιρεία και δημιουργεί ανησυχίες. Η πρόβλεψη συμπεριφοράς και αντίδρασης του κοινού είναι το «ιερό δισκοπότηρο» όχι μόνο των social media, αλλά και πολλών άλλων, πολιτικών, διαφημιζομένων, αναλυτών κ.λπ. Μέχρι στιγμής, το μοντέλο αυτό αξιοποιείται για αθώα διασκέδαση και μεγάλη χρήση του μέσου. Αν αύριο το πρωί ο αλγόριθμος περάσει στο στάδιο της πρότασης προϊόντων και υπηρεσιών οι οποίες θα συνάδουν με την ανάλυση των «θέλω» μας, θα αρχίσει να έχει μεγαλύτερες επιπλοκές, γιατί το ίδιο μπορεί να γίνει και για περαιτέρω εφαρμογές, που ξεφεύγουνε από την καταναλωτική συμπεριφορά. Άρα, συμπερασματικά, το Tik Tok είναι επικίνδυνο για αυτό που μπορεί να γίνει και όχι για αυτό που είναι σήμερα.

Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ή άλλοθι για δημόσιες σχέσεις; «Η πανδημία άλλαξε τον τρόπο επικοινωνίας, κυρίως γιατί παρήγαγε μεγάλη αμηχανία στα brands για το τι να κάνουν και να πουν».

Και τώρα, που το μέλλον θέλει τα brands να έχουν κοινωνική στόχευση, πολλοί θεωρούν ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελεί άλλοθι. Χρειάζεται άλλο μείγμα και προσέγγιση, λένε. Με το βλέμμα στο μέλλον, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πανδημία τελείωσε την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη; Ακριβώς το αντίθετο. Λόγω της πανδημίας η κοινωνία απαιτεί από τις εταιρείες να δείξουν την αλληλεγγύη τους με ουσιαστικό τρόπο. Έχετε δίκιο ότι υπάρχει ένα κλίμα αμφισβήτησης των παραδοσιακών δράσεων ΕΚΕ (CSR), όπου ένα brand επένδυε λιγότερο σε μια δράση κοινωνικής προσφοράς και αρκετά περισσότερο στην επικοινωνία αυτής της δράσης.

«Τα σύγχρονα agencies είναι οι μόνοι μηχανισμοί που μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης κρίσεων και την αξιοποίηση των Data Analytics».

Οι πολίτες, οι καταναλωτές, οι εργαζόμενοι, είναι αρκετά καχύποπτοι σε τέτοιες δράσεις, όπως φαίνεται ανάγλυφα από τις έρευνες του Trust Barometer της Edelman. Τώρα, με την πανδημία, όλοι αυτοί οι παράγοντες, οι stakeholders, απαιτούν ουσιαστικές δράσεις προσφοράς. “The Age of Corporate Virtue-Signaling is Over” είναι ο τίτλος έρευνας ενός από τα πιο έγκυρα διεθνή Μέσα στον χώρο της επικοινωνίας. Η τάση είναι τον τελευταίο καιρό προς το ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρήσεων, το ESG (Environment, Social, Governance). H πανδημία οδηγεί σε φαινόμενα (οικονομική κρίση, ανεργία, «τρύπα» στο σύστημα υγείας) που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερες πιέσεις προς τις εταιρείες. Οι έρευνες δείχνουν ότι έχουμε ήδη περάσει στους beliefdriven consumers, στους καταναλωτές που «ψηφίζουν» κάθε μέρα υπέρ των προϊόντων, που έχουν δείξει έμπρακτα την αλληλεγγύη τους.

Άρα, χρειάζονται τα brands κοινωνική στόχευση; Τα brands είναι μέρος της κοινωνίας. Επιχειρούν στην κοινωνία και απευθύνονται στην κοινωνία. Αυτό δεν συμβαίνει σε κενό αέρος. Οφείλουν και πρέπει να έχουν κοινωνική στόχευση. Αλλιώς, στην πορεία, θα καθίστανται απλώς αδιάφορα. Μιας και τώρα είναι πολύ επίκαιρο το θέμα των αμερικανικών εκλογών, ας μην ξεχνάμε ότι τα media και η επικοινωνία έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο και στο αποτέλεσμα των επικείμενων αμερικανικών εκλογών. Η επικοινωνία είναι εργαλείο, δεν είναι ο πρωταγωνιστής. Ωστόσο, η φιγούρα του προέδρου Τραμπ που είναι μια απίστευτη μηχανή επικοινωνιακών μηνυμάτων, ενισχύει τον ρόλο της επικοινωνίας. Από κοντά και ο τεράστιος ρόλος των πλατφορμών, και ειδικά του Facebook, με δεδομένη την επιρροή τους στις προηγούμενες εκλογές και την τεράστια κόντρα για το αν θα ελέγξει τα fake news. Αυτά με φόντο το ότι έχουν ήδη πεθάνει πάνω από 215.000 άτομα στις ΗΠΑ από κορωνοϊό και τη βαθύτατη ύφεση της αμερικανικής οικονομίας. Η διακηρυγμένη θέση του Ντόναλντ Τραμπ ότι τα media είναι ισχυρότερος αντίπαλός του από ό,τι το Δημοκρατικό Κόμμα, οι μάχες που θα δοθούν μέχρι την τελευταία στιγμή θα είναι σκληρές και θα κριθούν από την επικοινωνιακή γόμωσή τους. Δεν είναι εύκολο να σταματάς να ρωτάς τον Στάθη Χαϊκάλη. Δεν είναι καθόλου δύσκολο να σου δίνει απαντήσεις-«τροφή για σκέψη». Όμως, το πρόγραμμά του είναι απαιτητικό. Για αυτό, αφού ευχαριστήσαμε ο ένας τον άλλον, είπαμε στο επανιδείν. • • • ΧΡΗΜΑ 63

exponential era

Covid-19 Resistant & Resilient σε μια εκθετική εποχή του Παντελή Λάμπρου, Συνιδρυτή & CEO, P&I-Products & Investments Business Management Consulting

περίοδος της πανδημίας ήδη προκαλεί ανατροπές. Οι επιχειρήσεις, ένα από τα πιο δυναμικά τμήματα της κοινωνίας και του οικονομικού συστήματος, θα βρεθούν στο επίκεντρο «την επόμενη μέρα». Από την τοποθέτησή τους στη συγκυρία θα κριθεί η επιβίωσή τους και θα αξιολογηθεί το αποτύπωμά τους στην κοινωνία από πελάτες, πιστωτές και επενδυτές. Η περίοδος προκαλεί ασυνέχειες, ανακατανομή ισχύος και εξουσίας. Πώς οι επιχειρηματίες μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές συνέπειες; Πώς μπορούν να αξιοποιήσουν τα νέα δεδομένα; Πώς οι εταιρείες μπορούν να γίνουν Covid-19 Resistant & Resilient σε μια εκθετική εποχή; Μια ενδιαφέρουσα άσκηση για παρέες παιδιών και γονέων: Ένα νούφαρο διπλασιάζεται σε μέγεθος κάθε μέρα. Την τριακοστή ημέρα, έχει καλύψει ολόκληρη τη λίμνη. Ποια ημέρα το νούφαρο θα καλύπτει τη μισή λίμνη (η απάντηση στο τέλος του άρθρου); Είναι κάτι ανάμεσα σε μαθηματικά και σπαζοκεφαλιά. Σε κάθε περίπτωση, είναι η πρώτη επαφή των παιδιών με την εκθετική αύξηση. Ένα άλλο, αντίστοιχο πρόβλημα, σε πιο μάκρο επίπεδο: Ένα βήμα ενός ανθρώπου έχει μήκος ένα μέτρο. Με τριάντα βήματα θα διανυθεί απόσταση 30 μέτρων. Σωστά; Με τριάντα εκθετικά βήματα, ποια απόσταση θα διανυθεί (κάθε φορά διπλασιάζουμε την απόσταση); Απάντηση: Η απόσταση είναι τόσο μεγάλη που μπορεί να κυκλώσει τη γη 26 φορές (η τεκμηρίωση στο τέλος του άρθρου). Οι εκθετικές εξελίξεις, πέρα από τη ραγδαία αύξηση που είδαμε στις ασκήσεις, εμπεριέχουν και ένα επιπλέον, πολύ ενδιαφέρον –και ίσως επικίνδυνο– στοιχείο. Στο διπλανό διάγραμμα παρατηρούμε τη 64

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

γραμμική και την εκθετική εξέλιξη. Είναι ενδιαφέρον ότι μέχρι τα 10 πρώτα σημεία «κερδίζει» η γραμμική εξέλιξη. Στη συνέχεια, οι διαφορές μεγεθύνονται υπερβολικά υπέρ της εκθετικής (η τεκμηρίωση στο τέλος του άρθρου). Στα πρώτα βήματα της εκθετικής εξέλιξης, τα πάντα δείχνουν ότι είναι υπό έλεγχο. Τίποτα το σπουδαίο και ενδιαφέρον. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Τίποτα δεν προδιαθέτει για αυτό που θα συμβεί. Και προφανώς κανείς δεν προετοιμάζεται –κανείς δεν θέλει να σταματήσει η ορχήστρα να παίζει όταν όλοι διασκεδάζουν και είναι χαρούμενοι. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι η πρόσφατη παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2007. Κανείς δεν εκτίμησε αυτό που θα συνέβαινε. Όλοι ήταν «θωρακισμένοι»…

Μήπως όμως αυτός είναι ο σύγχρονος κόσμος; Με τα καλά του, αλλά και τις σχετιζόμενες προκλήσεις του;

Exponential Era

είναι υποχρεωτικό να τεστάρει όλες τις διαδρομές. Μπορεί να παρακάμψει τον λαβύρινθο! Να χρησιμοποιήσει την πλάγια σκέψη (lateral thinking), που ακολουθεί «διαφορετικό» δρόμο, εξερευνά μη αναμενόμενες κατευθύνσεις, συχνά παραλείπει βήματα και παράγει πολλαπλές λύσεις.

Η πρωτοβουλία “Exponential Era” της P&I σε συνεργασία με το banks.com.gr και τον Όμιλο ethosMEDIA SA, αναλύει τις εκθετικές εξελίξεις με προτάσεις για επιβίωση και ανάπτυξη σε εκθετικούς καιρούς.

Γιατί-Πώς-Τι Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, με βάση τον Νόμο του Moore, αναπτύσσονται εκθετικά. Η εξέλιξη αυτή ενισχύεται και από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Η μόχλευση του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού και πιστωτικού συστήματος, με τα σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα και το «εύκολο» και «φθηνό» χρήμα, σε συνδυασμό με τη διεθνοποίηση των αγορών, την ελευθερία διακίνησης προϊόντων και υπηρεσιών, μετακίνησης προσώπων και μεταφοράς κεφαλαίων, αποτελούν τους επιπλέον πολλαπλασιαστές. Στην κρίση του 2007, ελάχιστοι είδαν την εκθετική δυναμική, την υπερβολική μόχλευση και τα ελλείμματα στους μηχανισμούς διαχείρισης κινδύνου. Ελάχιστοι είδαν ότι η επιμόλυνση ενός τμήματος του οικονομικού συστήματος θα μεταδοθεί ταχύτατα, αφού όλοι οι συμμετέχοντες στις διεθνείς αγορές είναι ισχυρά συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Η πανδημία αποτέλεσε την αφορμή για να τεθεί ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Πώς ο «γραμμικός» άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει και να αναπτυχθεί στην «εκθετική εποχή»; Σε αυτό το άρθρο προτείνονται εναλλακτικές προσεγγίσεις για εργαζομένους και επιχειρήσεις.

Αλλά γιατί ο κόσμος μας εξελίσσεται εκθετικά; Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Exponential Era, ασχολούμαστε με αυτό το ερώτημα, αλλά κυρίως με απαντήσεις για το πώς θα πρέπει να τοποθετηθούμε σε αυτόν τον «εκθετικό κόσμο».

Έξυπνες λύσεις για εργαζομένους και επιχειρήσεις Και σε έναν «εκθετικό κόσμο», πώς ο άνθρωπος, που από τη φύση του είναι πολύ «τοπικός» και «γραμμικός» (ίδιος τόπος, ίδια τροφή, ίδια εργαλεία, μικρές και αργές αλλαγές από γενιά σε γενιά), μπορεί να επιβιώσει; Ο άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει και να εξελιχθεί εκθετικά, είναι αδύνατο. Μπορεί όμως αυτό του το «έλλειμμα» να το παρακάμψει και να αξιοποιήσει άλλα χαρακτηριστικά της φύσης του. Για να βρει τον σωστό δρόμο σε έναν περίπλοκο λαβύρινθο, δεν

Μπορεί να χρησιμοποιήσει ευρεστικές προσεγγίσεις (heuristics) για γρήγορες λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα με ελλιπή πληροφόρηση. Για παράδειγμα, στο ερώτημα: Ποιο δώρο θα διαλέξετε; Το ένα έχει ετικέτα με τιμή 100 ευρώ και το άλλο 200 ευρώ. Όλοι σχεδόν θα επιλέξουν αυτό με τα 200 ευρώ. Είναι μια απόφαση που λαμβάνεται με περιορισμένα δεδομένα. Αλλά είναι μια απόφαση.

Πόσοι μπορούν να υπολογίσουν το γινόμενο 17 x 24, χωρίς μολύβι και χαρτί; Ελάχιστοι. Όλοι όμως μπορούν γρήγορα να απαντήσουν στην άσκηση: Μία ρακέτα και ένα μπαλάκι κοστίζουν 11 ευρώ. Η ρακέτα κοστίζει 10 ευρώ περισσότερο από το μπαλάκι. Πόσο κοστίζει το μπαλάκι; Οι περισσότεροι απαντούν λάθος, αλλά απαντούν (βλ. τέλος του άρθρου). Η πρώτη περίπτωση αναφέρεται σε αυτό που λέγεται αργή σκέψη και η δεύτερη στη γρήγορη σκέψη (slow and fast thinking). Σε έναν κόσμο που εξελίσσεται εκθετικά, δεν υπάρχει εναλλακτική, παρά να αγκαλιάσεις τις γρήγορες αλλαγές και να χρησιμοποιήσεις εργαλεία και προσεγγίσεις πέρα από αυτά του ορθολογισμού. Συνεχής προσαρμογή, δοκιμή και λάθος, συνεργασία. Ζω και εργάζομαι τοπικά, με το βλέμμα στραμμένο στον παγκόσμιο καταναλωτή και επενδυτή. Και, βέβαια, σταθερό αγκυροβόλιο είναι οι αξίες της προσωπικότητας, της εργατικότητας, της ακεραιότητας και της δημιουργικότητας. ΧΡΗΜΑ 65

exponential era

Πώς δημιουργείς περισσότερο χώρο; Με το να σκέφτεσαι χωρίς όρια… Σήμερα, στο επίπεδο της οικονομίας της χώρας, αλλά και των επιχειρήσεων, ο πρώτος στόχος είναι η επιβίωση και στη συνέχεια η ανάκαμψη και η ανάπτυξη με εύκολο και φθηνό τρόπο, ώστε να επιτευχθούν γρήγορες νίκες (early wins), που θα αυξήσουν την αισιοδοξία και την αυτοπεποίθηση. Είναι κρίσιμο να υπάρξουν επιτεύγματα χωρίς την απαίτηση εξεύρεσης σημαντικών πόρων –που ούτως ή άλλως δεν είναι διαθέσιμοι τοπικά. Οι κατακλυσμιαίες εξελίξεις και οι μεγάλες ανατροπές μπορούν να αντιμετωπιστούν αποδοτικά και αποτελεσματικά μόνο με «έξυπνες παρακάμψεις», με τη χρήση πλάγιας σκέψης. Η διεθνής εμπειρία μπορεί να βοηθήσει. Το Ντουμπάι επιδιώκει να γίνει ένας ελκυστικός προορισμός διακοπών. Αυτό όμως που δεν διαθέτει το εμιράτο της ερήμου είναι επαρκείς παραλίες. Η ακτή του έχει μήκος μόλις 105 χλμ. και το μεγαλύτερο μέρος της είναι χτισμένο. Όμως ο σεΐχης Mohammed bin Rashid Al Maktoum είχε ένα όραμα: ήθελε να αξιοποιήσει τη χώρα του τουριστικά και ήταν έτοιμος να ακολουθήσει καινούργιους δρόμους για το επιτύχει. Για να δημιουργηθούν περισσότερες παραλίες, μετακινήθηκαν τα όρια της στεριάς στο Ντουμπάι. Ακριβώς μπροστά από την ακτή δημιουργήθηκαν τεχνητά νησιά. Τα δύο από αυτά έχουν σχήμα φοίνικα με 17 φύλλα και έναν κορμό μήκους 5 χλμ., ο οποίος συνδέει τα νησιά με τη στεριά. Κάθε νησί διαθέτει χώρο για αρκετές εκατοντάδες βίλες, δεκάδες ξενοδοχεία πολυτελείας, αρκετά εμπορικά κέντρα, κινηματογράφους, θέατρα, ακόμα και λιμένες αναψυχής –50 τετραγωνικά χιλιόμετρα για να απολαύσει κανείς διακοπές πολυτελείας με άνεση, και 120 χιλιόμετρα περισσότερες παραλίες με άμμο. Για τη δημιουργία περισσότερου χώρου, στο Ντουμπάι δεν χτίστηκαν απλά τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήματα, αλλά μετακινήθηκε ο ορίζοντας! Και έτσι δημιουργήθηκε ένα από τα ελκυστικότερα θέρετρα της γης. Άλλα αντίστοιχα τεχνητά νησιά στο Ντουμπάι είναι το The World Islands και το νησί του υπερπολυτελούς ξενοδοχείου Burj Al Arab, στο Χονγκ Κονγκ το Διεθνές Αεροδρόμιο, το τέταρτο πιο πολυσύχναστο αεροδρόμιο της Ασίας και το δέκατο του κόσμου, στην Ιαπωνία το Port Island κ.ά. Για την παρέμβαση στο περιβάλλον με τη δημιουργία τεχνητών νησιών μπορεί να υπάρξει κριτική σε πολλά επίπεδα. Για εμάς αυτή η προσέγγιση είναι ενδιαφέρουσα, γιατί αντιμετωπίζει το ζήτημα του περιορισμένου χώρου χωρίς περιορισμούς στη σκέψη. Αλλά η πλάγια σκέψη δεν είναι και πολύ μακριά μας. Από αυτήν την προσέγγιση ήδη εμπνευστήκαμε λύσεις στη δεδομένη συγκυρία της πανδημίας. Η κοινωνική αποστασιοποίηση απαιτεί περισσότερο χώρο. Τον «ανακαλύψαμε» επεκτείνοντας τις επιχειρήσεις εστίασης –όπου αυτό ήταν εφικτό και επιτρεπτό–, αξιοποιώντας το διπλανό οικόπεδο, πάρκο, ακόμα και δρόμο. Άλλωστε στη χώρα μας οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν με άνεση. Αξιοποιούμε υπάρχοντα στοιχεία ενεργητικού της χώρας και των επιχειρήσεων –δεν κατασκευάζουμε ή αγοράζουμε νέα, που στοιχίζουν–, ώστε να επιτευχθεί η γρήγορη επαναφορά με εύκολο και φθηνό τρόπο. 66

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Πώς φθηνότερα προϊόντα γίνονται πιο κερδοφόρα; Τιμή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας είναι αυτό που δίνει ο πελάτης. Ωφέλεια είναι αυτό που λαμβάνει. Αξία υπάρχει όταν κάτι μπορεί να αποτιμηθεί και εκφράζει την ωφέλεια στη μονάδα του κόστους. Συνδέεται δε με τη σχέση: Αξία = Ωφέλεια/Τιμή. Πρακτικά, η απόφαση για την αγορά λαμβάνεται όταν η ωφέλεια που προσφέρει το προϊόν αξίζει για κάποιον περισσότερο από το κόστος του.

Στην παρούσα συγκυρία, οι περιορισμοί στην κοινωνία έχουν επιδράσει σημαντικά στη λειτουργία της οικονομίας, την απασχόληση, την κατανάλωση, αλλά και τις δυνατότητες για επένδυση. Το διαθέσιμο εισόδημα

η ζωντανή σας σύνδεση με την ασφαλιστική αγορά της Ελλάδας! Ο

Α Σ Φ Α Λ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Σ

Κ Ο Σ Μ Ο Σ

τεύχος 83|σεπτέμβριος-οκτώβριος/2018

16 αφιέρωμα ΣΥΝΤΑΞΕΙΣΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ Αλλάζει άρδην το σκηνικό των συντάξεων

52 αφιέρωμα ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ Νέες ισορροπίες στις δύο αγορές υγείας

48 θέμα CYBER INSURANCE

Ο ασφαλιστικός κλάδος ενώπιος ενωπίω με την πρόκληση του cyber κινδύνου

αφιέρωμα

ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Κρίση και τεχνολογία αύξησαν τη ζήτηση για νέα προγράμματα και καλύψεις

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου Πρόεδρος & CEO Eurolife ERB, Πρόεδρος ΕΑΕΕ

Η ιδιωτική ασφάλιση αρωγός του κράτους

www.insuranceworld.gr

visit us ethosmedia.eu Email: info@ethosmedia.eu T: 210 9984950 ΧΡΗΜΑ 67

exponential era έχει περιοριστεί δραματικά και για ορισμένους κλάδους έχει μηδενιστεί για διάστημα τριών τουλάχιστον μηνών. Οι καταναλωτές με μικρότερο διαθέσιμο εισόδημα αναζητούν προϊόντα με χαμηλότερες τιμές. Αυτό μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην κερδοφορία των επιχειρήσεων, αφού για να καταφέρουν να πραγματοποιήσουν πωλήσεις θα αναγκαστούν να περιορίσουν τα περιθώρια κέρδους τους. Υπάρχει λύση; Για την ακρίβεια, υπάρχουν λύσεις. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με την προσαρμογή της προσφοράς, και όχι της ζήτησης, στις νέες συνθήκες. Έχει παρατηρηθεί, διεθνώς και διαχρονικά, ότι πολλά από τα προσφερόμενα προϊόντα διαθέτουν χαρακτηριστικά που καλύπτουν πολύ ιδιαίτερες ανάγκες περιορισμένου καταναλωτικού κοινού. Αυτά δε τα χαρακτηριστικά συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση του κόστους παραγωγής. Αν αυτά τα χαρακτηριστικά αφαιρεθούν ή μειωθούν από το προϊόν, τότε το κόστος παραγωγής θα μειωθεί ουσιωδώς, ενώ ταυτόχρονα ελάχιστοι πελάτες θα καταλάβουν διαφορά στην ωφέλεια που απολαμβάνουν. Με άλλα λόγια, με αυτήν την παρέμβαση μπορεί να επιτευχθούν ταυτόχρονα δύο φαινομενικά αντικρουόμενα στοιχεία. Φθηνότερα και το ίδιο κατάλληλα (best fit) προϊόντα, αφού συνεχίζουν να διαθέτουν τα «ζωτικά» χαρακτηριστικά στο συγκεκριμένο πελατειακό κοινό στο οποίο απευθύνονται. Άλλωστε τα χαρακτηριστικά που αφαιρέθηκαν μάλλον δεν έλυναν, ούτως ή άλλως, πραγματικά προβλήματα του πελάτη. Συμπληρωματικά, θα μπορούσε να γίνει παρέμβαση και στον αριθμητή του κλάσματος, με αύξηση της ωφέλειας. Σήμερα, εν μέσω πανδημίας, ο πολίτης είναι πολύ ευαισθητοποιημένος σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας. Έχει ανάγκη να νιώθει εμπιστοσύνη στη φίρμα και το προϊόν της. Η εξοικονόμηση πόρων που θα προέλθει από την κατάργηση ή μείωση των «μη χρήσιμων» χαρακτηριστικών μπορεί να διοχετευθεί ώστε να αυξηθούν τα επίπεδα ασφάλειας του προϊόντος και εμπιστοσύνης –απόκτηση κατάλληλων πιστοποιητικών, βελτιώσεις στις διαδικασίες παραγωγής κ.τ.λ.

Πώς θα κολυμπήσεις πιο γρήγορα; Με το να… μην κολυμπήσεις! Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου δαπανάται στους στόχους. Τους ορίζουμε, τους αλλάζουμε, τους ξαναγράφουμε. Όμως την ίδια ακριβώς σημασία με τους στόχους που έχουμε θέσει έχουν και οι δρόμοι που οδηγούν σε αυτούς. Όποιος θέλει να πετύχει περισσότερα πρέπει να είναι έτοιμος να ανακαλύψει νέες προσεγγίσεις και νέους δρόμους. Πρέπει να μπορεί να ορίσει τους νέους κανόνες του νέου παιχνιδιού. Και αυτό δεν είναι ευχή. Μπορεί να γίνει εφικτό με έμπνευση από το διεθνές περιβάλλον. Για παράδειγμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988 στη Σεούλ, οι κολυμβητές Berghoff (ΗΠΑ) και Suzuki (Ιαπωνία) σπάνε το ένα 68

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Η παραπάνω προϊοντική προσέγγιση έγινε με την εφαρμογή της Στρατηγικής των Γαλάζιων Ωκεανών (Blue Ocean Strategy, INSEAD Business School), που επέτρεψε να μειωθεί το κόστος της παραγωγής μέσω της εξάλειψης ή της μείωσης χαρακτηριστικών που παραδοσιακά προσφέρονται από τους υφιστάμενους «παίκτες» της αγοράς, αλλά δεν συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα του προϊόντος τη συγκεκριμένη περίοδο. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε η αξία στον πελάτη με τη βελτίωση των διαθέσιμων ή την προσφορά νέων χαρακτηριστικών. Η Στρατηγική μπορεί να συμβάλει ώστε η επιχείρηση να απαγκιστρωθεί από τη στατική αντιμετώπιση του ανταγωνισμού, τις δομές και τα όρια της αγοράς του κλάδου, και να παίξει ένα νέο παιχνίδι –με τους δικούς της όρους– σε νέο τόπο, με νέους «παίκτες».

ρεκόρ μετά το άλλο, μοιράζονται μεταξύ τους χρυσά και αργυρά μετάλλια. Ο διεθνής ανταγωνισμός απλά δεν μπορεί να τους ακολουθήσει. Ο λόγος: ο Berghoff και ο Suzuki εφάρμοσαν μια απλή αρχή της φυσικής στο αγώνισμά τους. Κάτω από το νερό το σώμα παράγει λιγότερες αναταράξεις από ό,τι στην επιφάνεια. Οι δύο κολυμβητές μπορούσαν έτσι να εκμεταλλευθούν με λιγότερη δαπάνη ενέργειας την ώθηση της φάσης εκκίνησης και στροφής. Συνεπώς, οι Berghoff και Suzuki διήνυσαν ένα μεγάλο τμήμα της συνολικής

απόστασης κάτω από τα νερό και νίκησαν τους αντιπάλους τους, που κολύμπησαν συμβατικά. Ένα απλό «σπάσιμο» των φαινομενικά άκαμπτων κανόνων έφερε την επανάσταση σε ένα άθλημα. Σήμερα, πρέπει να «κόψουμε δρόμο» –είναι αναγκαίο μετά από δέκα χρόνια ύφεσης συν την τρέχουσα συγκυρία. Θα πρέπει να κάνουμε τα «διαφορετικά» ίσως και τα «παράδοξα». Σίγουρα όχι αυτά που κάναμε μέχρι χθες.

Άλλο μεγέθυνση και άλλο ανάπτυξη Γιατί άραγε δεν υπάρχουν ζώα με πολύ μεγάλο μέγεθος; Για παράδειγμα, 100 μέτρα μήκος, 100 μέτρα πλάτος και ύψος επίσης 100 μέτρα; Λόγοι υπάρχουν πολλοί. Στο σημερινό μας άρθρο θα αναλύσουμε έναν από αυτούς. Αυτόν που μπορεί να εμπνεύσει λύσεις για τις επιχειρήσεις. Που μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική διαχείριση της μεγέθυνσης, την πρόκληση της ανάπτυξης και την επίτευξη της βιωσιμότητας. Ο όγκος είναι γνωστό ότι εξελίσσεται με δύναμη εις την τρίτη (x*y*z). Το εμβαδό με δύναμη εις τη δευτέρα (x*y). Η διαφορά στην εξέλιξη των δύο –στους μεγάλους αριθμούς– είναι δυσθεώρητη. Κερδίζει «κατά κράτος» η κυβική εξέλιξη (εις την τρίτη). Στους μικρότερους από τη μονάδα, όμως, κερδίζει η τετραγωνική εξέλιξη (εις τη δευτέρα). Τα παρακάτω σχήματα δείχνουν ακριβώς αυτήν τη διαφορά. Ο μυϊκός ιστός των ζώων έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και κυρίως όρια στην αντοχή του. Ο όγκος εδράζεται σε εμβαδό –το βάρος του ζώου υποστηρίζεται από τα πόδια του, άρα σε συγκεκριμένο εμβαδό. Η διαφορά μεταξύ της ανάπτυξης του όγκου και του εμβαδού από ένα σημείο και πέρα είναι τέτοια που η δύναμη που ασκεί το βάρος δεν μπορεί να υποστηριχθεί από τα πόδια του. Με όμοιο τρόπο και οι επιχειρήσεις μπορούν να μεγεθυνθούν. Να αυξήσουν τον τζίρο τους, το προσωπικό τους και τον αριθμό των

προϊόντων που πωλούν. Η μεγέθυνση αυτή μπορεί να έχει προέλθει από την αυξημένη ζήτηση, την εξωστρέφεια στις πωλήσεις, τη χρηματοοικονομική μόχλευση, τη βελτίωση στις μεθόδους παραγωγής, την τεχνολογία και άλλους παράγοντες.

ΧΡΗΜΑ 69

exponential era Αυτή η «υπερδομή» έχει δυναμική εξέλιξης εις την τρίτη. Εδράζεται όμως σε ανθρώπους. Όντα με λογική, συναισθήματα, ένστικτα και άλλα χαρακτηριστικά που έχουν γραμμική συμπεριφορά –ούτε καν εις τη δευτέρα. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το εγγενές χαρακτηριστικό της μεγέθυνσης, που μπορεί να προκαλέσει αστάθεια στην επιχείρηση και να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητά της; Ευθέως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Με «έξυπνη παράκαμψη» όμως, μπορεί να υπάρξει ουσιώδης βελτίωση. Να σπάσει η δυναμική της κυβικής εξέλιξης πριν φτάσει σε μεγάλο μέγεθος. Τα λειτουργικά σχήματα (διευθύνσεις, τμήματα, ομάδες) που υποστηρίζουν τη δημιουργία αξίας να έχουν μικρότερο και διαχειρίσιμο μέγεθος. Να βελτιωθεί η αντοχή του

μυϊκού ιστού με την καλύτερη εκπαίδευση του προσωπικού, την ψυχική ενδυνάμωση και έμπνευσή του. Να εφαρμοστεί μοντέλο λειτουργίας και οργάνωσης, που να βελτιστοποιεί τους απασχολούμενους πόρους, ανασχεδιασμός και διαχείριση επιχειρηματικών διαδικασιών. Τα επιτυχημένα προϊόντα/υπηρεσίες απαιτούν μια ανθεκτική εταιρική δομή. Η προσαρμογή της εταιρείας στις ανάγκες του περιβάλλοντος, στις απαιτήσεις των πελατών για ποιοτικά προϊόντα αλλά και των επενδυτών για διαφάνεια και καθαρότητα στην εταιρική λειτουργία, αποτελεί όρο επιβίωσης και ανταγωνισμού. Και επειδή άλλο να μεγαλώνεις κι άλλο να αναπτύσσεσαι, η μεγέθυνση μπορεί να μετατραπεί σε βιώσιμη ανάπτυξη με τη συνεχή προσαρμογή και την αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων επί μακρόν.

Πώς μπορείς να χτίσεις σπίτια πιο σταθερά; Με το να τα κάνεις ασταθή! Όταν σκέφτεσαι ένα σπίτι, σου έρχεται στο μυαλό μια στιβαρή σταθερή κατασκευή. Δεν είναι τυχαίο το ότι τα κτήρια ονομάζονται και ακίνητα. Παρ’ όλα αυτά, πολλά κτήρια είναι σχεδιασμένα να κινούνται προκειμένου να είναι σταθερά και ασφαλή! Μια ευλύγιστη κτηριακή κατασκευή δεν αντιστέκεται στις δυνάμεις της φύσης, αλλά απορροφά τις δρώσες δυνάμεις ενός σεισμού, για παράδειγμα. Για τον λόγο αυτό, κατασκευάζονται κτήρια από περισσότερα μέρη, που να μπορούν να κινηθούν μεταξύ τους, ή τοποθετούνται πάνω σε αναρτήσεις που απορροφούν τους κραδασμούς των σεισμών ή εφοδιάζονται με ένα αντίβαρο. Αυτή η τεχνική έχει εφαρμοστεί και στον Ταϊπέι 101, έναν ουρανοξύστη που βρίσκεται στην Ταϊπέι, την πρωτεύουσα της Ταϊβάν. Το κτήριο είχε επισήμως τον τίτλο του ψηλότερου κτηρίου από το 2004 μέχρι τα εγκαίνια του Μπουρτζ Χαλίφα, στις 4 Ιανουαρίου 2010. Έχει ύψος 508 μέτρα και θεωρείται ανθεκτικό, γιατί είναι ευλύγιστο. Αν το κτήριο γείρει, λόγω καταιγίδας, ισχυρών ανέμων ή σεισμού, ένα εκκρεμές βάρους 660 τόνων, που είναι τοποθετημένο στο εσωτερικό του κτηρίου από τον 91ο έως τον 87ο όροφο, λειτουργεί σαν αντίβαρο στην κίνηση αυτή. Έτσι ο ουρανοξύστης θα μπορέσει να λυγίσει όπως ένα καλάμι μπαμπού, χωρίς να καταρρεύσει (άλλωστε το καλάμι μπαμπού αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την εξωτερική όψη του κτηρίου). Τα υψηλότερα κτήρια του κόσμου είναι, λοιπόν, ασφαλή γιατί είναι ευλύγιστα. Αντί να αντιμετωπίζουμε τις δυνάμεις με αντίσταση, όπως συνέβαινε παλιότερα, τις απορροφούμε και τις οδηγούμε μακριά. Έτσι, σήμερα, μπορούμε να χτίσουμε βασισμένοι σε δικλίδες ασφαλείας που πριν λίγο καιρό ήταν ασύλληπτες. Από το πώς τα κτήρια «τοποθετούνται και διαχειρίζονται» αποτελεσματικά τις εξωτερικές συνθήκες μπορούμε να αντλήσουμε ιδέες για τις επιχειρήσεις. Πώς θα κατασκευαστούν, πώς θα λειτουργούν, πώς θα αντιμετωπίζουν τους κινδύνους. Κεντρική προϋπόθεση είναι η προσαρμοστικότητα. Ο πρώτος και βασικός όρος για την επιβίωση. Ο δεύτερος ό,τι κάνουμε να το κάνουμε σβέλτα. Ο χρόνος αλλά και η χρονική στιγμή έχουν μεγάλη σημασία. Αλλά και ο χρόνος επαναφοράς 70

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

στην «ισορροπία» έχει επίσης σημασία. Και ο τρίτος ό,τι δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε εσωτερικά, εξουδετερώνοντάς το, το οδηγούμε εκτός, αγοράζοντας ασφάλεια. Σε έναν κόσμο μεταβλητό, αβέβαιο, περίπλοκο και ασαφή, το να είσαι “smart” είναι ζήτημα επβίωσης. “Smart” είναι αυτός που ψάχνει για την καλύτερη δυνατή λύση με λογικό κόστος. O ιός είναι πονηρός, με εκθετική συμπεριφορά. Με “smart” προσέγγιση, όμως, στη ζωή και τις επιχειρήσεις, θα κερδίσουμε! • • •

Απαντήσεις στις ασκήσεις Το νούφαρο που διπλασιάζεται: Σε 29 ημέρες τη μισή λίμνη και σε 30 ολόκληρη. 30 εκθετικά βήματα: Διπλασιάζοντας κάτι 10 φορές προκύπτει το χίλια, 20 φορές το 1 εκατομμύριο και 30 φορές το ένα δισεκατομμύριο. Άρα: 2^30 = 1.073.741.824 μέτρα / 40.077.000 μέτρα (περίμετρος γης) = 26,84. Ταχύτητα επίλυσης: Γινόμενο: 408. Ρακέτα και μπαλάκι: 10,50 και 0,50 ευρώ, αντίστοιχα.

Η ελληνική αγορά υγείας

με ένα κλικ!

visit us ethosmedia.eu Email: info@ethosmedia.eu T: 210 9984950

ΧΡΗΜΑ 71

θέμα - αυτοκίνητο

H ελληνική αγορά επαγγελματικού αυτοκινήτου (LCV) στη δεκαετία της κρίσης (2010-2019) Άρθρο του Μιχάλη Μάρκου, MBA Διευθυντικού Στελέχους-Συμβούλου Επιχειρήσεων & Καθηγητή Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing

δεκαετία που τέλειωσε το 2019 (2010-2019) είναι συνυφασμένη με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της Ελλάδας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα σε αυτήν την κρίση, οι πωλήσεις καινούργιων επιβατηγών αυτοκινήτων και δίτροχων βρέθηκαν στο ναδίρ. Ανεπηρέαστος δεν έμεινε και ο κλάδος των επαγγελματικών αυτοκινήτων (LCV, δηλαδή van, pick-up, αγροτικά μέχρι 3,5 τόνους), καθώς ακολούθησε την πτωτική πορεία των αυτοκινήτων και δίτροχων και υπέστη σημαντικές απώλειες. Χαρακτηριστικά, το 2010 πουλήθηκαν 10.631 μονάδες, όταν ο μέσος όρος τις χρονιές 2000-2009 ήταν 20.809 μονάδες. Το 2012 και το 2013 ήταν οι χρονιές-αρνητικό ορόσημο στην ελληνική αγορά επαγγελματικού αυτοκινήτου, καθώς έφθασαν στο ναδίρ, με 3.707 μονάδες (το 2012) και 3.431 μονάδες (το 2013), αντίστοιχα. Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή, την προηγούμενη δεκαετία (2000-2009) η αγορά βίωσε μια απίστευτη ανάπτυξη (όπως και οι υπόλοιποι τύποι οχημάτων), φτάνοντας το ιστορικό ρεκόρ των 208.095 πωλήσεων συνολικά, με μέσο όρο ανά έτος τις 20.809 περίπου LCV αυτοκίνητα (με την καλύτερη χρονιά να είναι το 2007 με 24.007 ταξινομήσεις). Δυστυχώς, το 2010 ήρθαν οι πρώτες ενδείξεις για την ύφεση που θα επακολουθούσε τις επόμενες χρονιές στον κλάδο του επαγγελματικού αυτοκινήτου, λόγω της οικονομικής κρίσης που θα βίωνε η χώρα μας. Στην τελευταία δεκαετία (2010-2019), είχαμε 9 συνεχόμενες χρονιές

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

κάτω από το ψυχολογικό φράγμα των 10.000 πωλήσεων (όταν την προηγούμενη δεκαετία είχαμε 6 χρονιές πάνω από τις 20.000 πωλήσεις). Σε ένα διάστημα τριών ετών, η αγορά είχε μια εντυπωσιακή πτώση -67,70% (που φτάνει στο -85,7% αν συμπεριλάβουμε και τα στοιχεία του 2007) και από το 2014 και μετά η αγορά ανέκαμψε, επιδεικνύοντας άνοδο της τάξης του +132,35%. Πάντως, οι συνολικές πωλήσεις αυτήν τη δεκαετία δεν ξεπέρασαν το φράγμα των 100.000, μένοντας μόνο στις 61.793 πωλήσεις.

Ταξινομήσεις Καινούργιων Επαγγελματικών Αυτοκινήτων (LCV) την περίοδο 2000-2019

Πηγή: www.seaa.gr

Εξέλιξη Πωλήσεων Επαγγελματικών Αυτοκινήτων (LCV) την περίοδο 2000-2019

Την τελευταία δεκαετία, είχαμε 9 συνεχόμενες χρονιές κάτω από το ψυχολογικό φράγμα των 10.000 πωλήσεων.

Πηγή: www.seaa.gr

Πρωταθλήτρια πωλήσεων την τελευταία δεκαετία αναδεικνύεται η Toyota (το ίδιο συνέβη και στην αγορά των επιβατηγών αυτοκινήτων την ίδια περίοδο), πραγματοποιώντας 10.446 πωλήσεις (η μοναδική εταιρεία που έχει πενταψήφιο αριθμό πωλήσεων) και το μερίδιο που της αναλογεί ανέρχεται στο 16,90%. Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία περιλαμβάνουν πέντε πρωτιές (1η), τέσσερις δεύτερες θέσεις (2η) και μία 3η θέση το 2019 (1η τα έτη 2010-2011 και 20132015, 2η το 2012 και τα έτη 2016-2018 και 3η το 2019). Βέβαια, οι πωλήσεις της στο τέλος της δεκαετίας παρουσιάζουν πτώση -55,34% σε σχέση με το 2010 (2019 vs 2010). ΧΡΗΜΑ 73

θέμα - αυτοκίνητο Top-10 εταιρειών σε σύνολο ταξινομήσεων την τελευταία δεκαετία στην ελληνική αγορά LCV

Πρωταθλήτρια πωλήσεων την τελευταία δεκαετία αναδεικνύεται η Toyota, πραγματοποιώντας 10.446 πωλήσεις.

Πηγή: www.seaa.gr

Στη 2η θέση είναι η Ford με 8.223 πωλήσεις και μερίδιο αγοράς 13,31%, παρουσιάζοντας αύξηση των πωλήσεών της κατά +25,94% (2019 vs 2010). Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία είναι μία 5η θέση το 2010, το 2012 και το 2013, τρεις δεύτερες θέσεις (2η) το 2014, το 2015 και το 2019 και έχει να επιδείξει τρεις συνεχόμενες πρωτιές (1η) τα έτη 2016-2018.

Στην 5η θέση βρίσκεται η Peugeot με 4.580 πωλήσεις και μερίδιο αγοράς 7,41%. Είναι η μοναδική εταιρεία του top-10 που είδε τις πωλήσεις της να σημειώνουν τη μεγαλύτερη άνοδο, της τάξεως του +360,22%, από το 2010 στο 2019. Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία είναι μία 13η θέση το 2010 (τη χειρότερη μέσα στη δεκαετία), μία 8η θέση το 2011, μία 10η θέση το 2012, μία 9η θέση το 2013, μία 7η θέση το 2014, δύο συνεχόμενες Η Fiat (πρωταθλήτρια πωλήσεων για το 2019) πέμπτες θέσεις (5η) τα έτη 2015 και 2016, μία 3η βρίσκεται στην 3η θέση των συνολικών πωλή- θέση (την καλύτερη μέσα στη δεκαετία) το 2017 σεων LCV για την περασμένη δεκαετία, έχοντας και δύο τέταρτες θέσεις (4η) το 2018 και το 2019. πουλήσει 7.181 οχήματα (με μερίδιο αγοράς 11,62%). Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία Στην 6η θέση βρίσκεται η VW με 3.849 πωλήείναι τρεις τέταρτες θέσεις (4η) το 2011, το 2015 σεις και 6,23% μερίδιο αγοράς. Οι πωλήσεις της και το 2017, πέντε τρίτες θέσεις (3η) το 2010, το μειωθήκαν κατά -24,47% (2019 vs 2010), ενώ 2012, το 2014, το 2016, το 2018 και την 1η θέση οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία είναι μία το 2019 (ταξινομώντας 1.403 LCV οχήματα). Και 7η θέση το 2010, μία 5η θέση το 2011, μία 4η το η Fiat είδε τις πωλήσεις της να αυξάνονται κατά 2012, μία 3η το 2013 (την καλύτερη μέσα στη +30,63% το 2019 σε σχέση με την αρχή της δε- δεκαετία), μία 5η το 2014, μία 7η θέση το 2015, καετίας (2010). τρεις συνεχόμενες έκτες θέσεις (6η) τα έτη 20162018 και την 8η θέση το 2019. H Nissan βρίσκεται στην 4η θέση με 5.875 πωλήσεις και 9,51% μερίδιο αγοράς, καταγράφοντας Η Citroën καταλαμβάνει την 7η θέση με 3.130 σημαντικές απώλειες στις πωλήσεις της κατά πωλήσεις και μερίδιο αγοράς 5,07%, ενώ κατέ-50,26% (2019 vs 2010). Η εταιρεία κατέγραψε γραψε μια ελαφρά αύξηση των πωλήσεών της μια εξαιρετική πορεία κατά την τριετία 2010-2012, κατά +6,43% (2019 vs 2010). Η εταιρεία επιδείκαταλαμβάνοντας δύο συνεχόμενες δεύτερες κνυε μια σταθερότητα στην 7η θέση τα τελευταία θέσεις (2η) το 2010 και το 2011 και μία 1η θέση 4 χρόνια (2016-2019), έχοντας καταλάβει μία 3η το 2012. Έκτοτε η εταιρεία κατέλαβε τρεις συνεχό- θέση το 2015 (την καλύτερη μέσα στη δεκαετία). μενες χρονιές την 6η θέση (2014-2016), το 2016 Το 2014 κατέλαβε την 4η θέση, το 2013 τη 10η κατέλαβε την 4η θέση και τα τελευταία τρία χρόνια θέση, το 2012 την 8η θέση, το 2011 τη 10η θέση (2017-2019) απέσπασε την 5η θέση. και το 2010 κατέλαβε την 9η θέση. 74

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Το μεγαλύτερο στοίχημα για τον κλάδο του αυτοκινήτου, γενικότερα, την επόμενη δεκαετία είναι η επιτυχής μετάβαση της αγοράς στη νέα εποχή της ηλεκτροκίνησης.

0 3 0 2 0 202 Πώς προβλέπεται το μέλλον του επαγγελματικού αυτοκινήτου στην Ελλάδα της επόμενης δεκαετίας

Στην ελληνική αγορά του επαγγελματικού αυτοκινήτου, το 2020 (στην αρχή της νέας δεκαετίας) δεν θα είναι ευοίωνο, μιας και οι πωλήσεις καινούργιων LCV οχημάτων στο πρώτο οκτάμηνο του έτους (Ιανουάριος-Αύγουστος) έχουν καταγράψει πτώση -21,1% και αναμένεται η χρονιά να κλείσει με τετραψήφιο νούμερο πάλι (περίπου στις 5.500 μονάδες). Στην 8η θέση βρίσκεται η Isuzu με 2.780 πωλήσεις και 4,50% μερίδιο αγοράς. Η κρίση επηρέασε τις πωλήσεις της σημαντικά, παρουσιάζοντας μείωση κατά -77,34% (τη μεγαλύτερη από τις εταιρείες που βρίσκονται στο top-10) στις ταξινομήσεις της (2019 vs 2010). Οι θέσεις που κατέλαβε η εταιρεία είναι μία 4η θέση το 2010 (την καλύτερη μέσα στη δεκαετία), μία 6η θέση το 2011, μία 7η θέση το 2012 και το 2013, μία 10η το 2014 και το 2015, μία 9η το 2016, μία 8η το 2017, μία 12η το 2018 (τη χειρότερη μέσα στη δεκαετία) και τη 10η θέση το 2019. Στην 9η θέση βρίσκεται η Mercedes με 2.393 πωλήσεις και 3,87% μερίδιο αγοράς. Η εταιρεία πραγματοποίησε αύξηση των πωλήσεών της κατά 31,60% συγκρίνοντας τις πωλήσεις της το 2019 με αυτές του 2010. Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία είναι μία 10η θέση το 2010, μία 12η το 2011, μία 14η θέση το 2012 (τη χειρότερη μέσα στη δεκαετία), μία 8η το 2013, μία 9η το 2014, μία 8η το 2015, μία 11η το 2016, μία 9η θέση το 2017, μία 8η θέση το 2018 και μία 6η θέση το 2019 (την καλύτερη μέσα στη δεκαετία). Τη δεκάδα (10η) με τις περισσότερες πωλήσεις μέσα στη δεκαετία κλείνει η Opel με 2.266 πωλήσεις και 3,67% μερίδιο αγοράς. Η εταιρεία βίωσε σημαντική απώλεια στις πωλήσεις της, καταγράφοντας μείωση κατά -61,21% (2019 vs 2010). Οι θέσεις που έχει καταλάβει η εταιρεία είναι μία 8η θέση το 2010, μία 7η θέση το 2011, μία 6η το 2012, μία 4η το 2013 (την καλύτερη μέσα στη δεκαετία), μία 8η το 2014, μία 11η το 2015, μία 10η το 2016, μία 11η θέση το 2017 και το 2018 και μία 13η το 2019 (τη χειρότερη μέσα στη δεκαετία). Συνοπτικά, μόνο 6 εταιρείες έχουν συνεχόμενη παρουσία στο top-10 των ταξινομήσεων στην ελληνική αγορά την τελευταία δεκαετία: η Toyota, η Ford, η Fiat, η Nissan, η Volkswagen και η Citroën. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι πωλήσεις των τεσσάρων τελευταίων εταιρειών στο top-10 (Citroën, Isuzu, Mercedes και Opel) της δεκαετίας δεν φτάνουν τις συνολικές πωλήσεις της Toyota αυτήν τη δεκαετία.

Προ κορωνοϊoύ, οι προσδοκίες όλων των επιχειρήσεων της αγοράς ήταν διαφορετικές και περίμεναν να σταθεροποιηθεί η αγορά στα επόμενα δύο-τρία χρόνια κοντά στις 10.000 πωλήσεις νέων επαγγελματικών αυτοκινήτων περίπου τον χρόνο, καθώς οι δυνατότητες της αγοράς, βάσει των δεδομένων που είχαν δημιουργηθεί (προ κορωνοϊού) στην οικονομία, έρεαν προς τα εκεί. Το μεγαλύτερο στοίχημα για τον κλάδο του αυτοκινήτου, γενικότερα, την επόμενη δεκαετία είναι η επιτυχής μετάβαση της αγοράς στη νέα εποχή της ηλεκτροκίνησης. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με το πρόσφατο σχέδιο για την ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα, έθεσε ως στόχο το 2030 το ένα στα τρία αυτοκίνητα που θα τίθενται σε κυκλοφορία να είναι ηλεκτρικό. Μάλιστα, με το νέο πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά», η κυβέρνηση επιδοτεί (ώς ένα ποσό) ιδιώτες και επιχειρήσεις για την αγορά ή τη μίσθωση ηλεκτρικών αυτοκινήτων (και επαγγελματικών οχημάτων). Μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου 2020 είχαν υποβληθεί 3.698 αιτήσεις, με συνολική απορρόφηση 3,3 εκατ. ευρώ (ποσοστό 7,2% των διαθέσιμων πόρων για το 2020) ενώ ο τζίρος της αγοράς στο διάστημα αυτό είχε διαμορφωθεί σε 23,2 εκατ. ευρώ. Από τις αιτήσεις αυτές, οι 2.896 αφορούν ηλεκτρικά ποδήλατα, 513 δίκυκλα/τρίκυκλα, οι 266 ΙΧ επιβατικά, οι 20 επαγγελματικά βαν και 2 ταξί. Ολοκληρώνοντας, οι ευκαιρίες που θα πρέπει να εκμεταλλευθεί την επόμενη δεκαετία η ελληνική αγορά του επαγγελματικού αυτοκινήτου είναι η ηλεκτροκίνηση, το leasing επαγγελματιών και η απόσυρση των πολύ παλαιών και ρυπογόνων επαγγελματικών αυτοκινήτων. Αν αυτές οι ευκαιρίες συνδυαστούν με τις προσφορές που υλοποιούν οι εισαγωγικές εταιρείες, τα νέα μοντέλα LCV αυτοκινήτων που έρχονται και τα νέα χρηματοδοτικά προγράμματα που προσφέρουν (προσαρμοσμένα στα τωρινά δεδομένα και τις ανάγκες του εκάστοτε επαγγελματία) προδιαθέτουν για ένα καλύτερο μέλλον στον δοκιμαζόμενο κλάδο του επαγγελματικού αυτοκινήτου στην Ελλάδα. • • • ΧΡΗΜΑ 75

po rt al

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ

Στην Intrum το χαρτοφυλάκιο δανείων Iris

Στις σελίδες αυτές θα βρείτε τους τίτλους ειδήσεων και άρθρων που έχουν δημοσιευθεί τον τελευταίο μήνα στο portal

Επιτυχώς ολοκληρώθηκε η μεταβίβαση του χαρτοφυλακίου Iris από την Τράπεζα Πειραιώς στον Όμιλο Intrum, στο πλαίσιο κοινοπραξίας με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης & Ανάπτυξης (EBRD).

μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα ιδιωτών, μικρών επιχειρήσεων και χρηματοδοτικής μίσθωσης συνολικής πιστωτικής απαίτησης ύψους 1,7 δισ. ευρώ και μικτής λογιστικής αξίας 0,7 δισ. ευρώ.

Η μεταβίβαση πραγματοποιήθηκε μέσω της εταιρείας ειδικού σκοπού Iris Hellas Investments Designated Activity Company (DAC), ενώ η διαχείριση του χαρτοφυλακίου ανατίθεται στην Intrum Hellas ΑΕΔΑΔΠ, μετά την υπογραφή σχετικής συμφωνίας (SLA). Το χαρτοφυλάκιο Iris αποτελείται από

Πρόκειται συνολικά για 53.000 μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Όπως αναφέρει η EBRD σε σχετική ανακοίνωση, η συνολική της επένδυση ανέρχεται σε 11 εκατ. ευρώ περίπου. Η δικηγορική εταιρεία Ζέπος και Γιαννόπουλος ενήργησε ως νομικός σύμβουλος για την Intrum.

▶▶▶ H EΛΒΟ περνά στους Ισραηλινούς των Plasan-SK Group

νισμού, λόγω και του τομέα δραστηριοποίησης της εταιρείας, επιφυλάχθηκε στο Δημόσιο το δικαίωμα να μετέχει στη νέα εταιρεία κατά ποσοστό 21%.

Υπογράφτηκε, μετά από πολυετείς ατελέσφορες διαδικασίες, η σύμβαση μεταβίβασης της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων (ΕΛΒΟ) στους νέους μετόχους. Ολοκληρώνεται έτσι, με επιτυχία, μια μακρά και δύσκολη διαδικασία. Στο διάστημα που ακολούθησε, διενεργήθηκαν, χωρίς αποτέλεσμα, δύο δημόσιοι πλειοδοτικοί διαγωνισμοί, ένας τον Απρίλιο του 2017 και ένας τον Αύγουστο του 2017. Ενώ τον Φεβρουάριο του 2019 διενεργήθηκε ακόμη ένας διαγωνισμός, με ελεύθερη διαπραγμάτευση, που όμως ούτε αυτός τελεσφόρησε. Τον Μάρτιο του 2020, ο ειδικός εκκαθαριστής προχώρησε εκ νέου σε δημόσια πρόσκληση διεξαγωγής του διαγωνισμού εκποίησης βασικών περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας, με ελεύθερη διαπραγμάτευση. Ως όρος του διαγω-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Πλέον, η εταιρεία μπορεί να αποτελέσει πυλώνα ανάπτυξης για τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και συνολικά για την εθνική οικονομία, καθώς και πόλο στήριξης της τοπικής κοινωνίας, με τη δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας. ▶▶▶ Η Revolut λανσάρει τη Revolut Bank στην Ελλάδα

Η Revolut έθεσε σε λειτουργία στην Ελλάδα την εξειδικευμένη ευρωπαϊκή τραπεζική άδειά της. Πλέον, οι πελάτες της εταιρείας στη χώρα που θα αναβαθμίσουν τους λογαριασμούς τους σε Revolut Bank για επιπλέον υπηρεσίες θα απολαμβάνουν προστασία στις καταθέσεις τους, μέσω του συστήματος εγγύησης καταθέσεων. Οι χρήστες στην

Intelligence, not just news.

Ελλάδα μπορούν ήδη να αναβαθμίσουν τον λογαριασμό τους σε Revolut Bank εντός της εφαρμογής, σε μια διαδικασία που παίρνει μόλις λίγα λεπτά. Έως σήμερα, η Revolut έχει προσελκύσει περισσότερους από 270.000 πελάτες στην Ελλάδα και η ταχέως αναπτυσσόμενη εταιρεία fintech είναι σίγουρη πως οι καταθετικοί λογαριασμοί, σε συνδυασμό με το ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών της, θα προσφέρουν στους πελάτες της στην Ελλάδα μεγαλύτερο έλεγχο, αξία και ασφάλεια σε σύγκριση με τις παραδοσιακές τράπεζες. Μέχρι στιγμής, ο Όμιλος Revolut έχει συγκεντρώσει περίπου 1 δισ. δολ. από γύρους χρηματοδοτήσεων και η πιο πρόσφατη εκτίμηση της αξίας του ανήλθε στα 5,5 δισ. δολάρια. ▶▶▶ Το πράσινο χαρτοφυλάκιο της Egnatia Group στη Μytilineos

Συμφωνία για την απόκτηση χαρτοφυλακίου 20 υπό ανάπτυξη φωτοβολταϊκών πάρκων συνολικής ισχύος 1,48 GW και 25 υπό ανάπτυξη έργων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας ανακοίνωσε η Mytilineos, στο πλαίσιο, όπως επισημαίνει, του στρατηγικού της σχεδιασμού για σημαντική διεύρυνση της παρουσίας της σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Το συνολικό κόστος για τη Mytilineos τόσο για το χαρτοφυλάκιο φωτοβολταϊκών πάρκων όσο και για το χαρτοφυλάκιο έργων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας θα φτάσει τα 56 εκατ. ευρώ. Τα φωτοβολταϊκά, ιδιοκτησίας της Egnatia Group, έχουν υπαχθεί στο σύνολό τους στη διαδικασία των Στρατηγικών Επενδύσεων (Fast Track), ενώ εκτιμάται ότι η κατασκευή τους θα έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2023. Από τα έργα αποθήκευσης (που αποκτώνται επίσης από την Egnatia

Group), τα 21 είναι με χρήση συσσωρευτών, ενώ τα 4 είναι έργα παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση συσσωρευτών, ενεργειακά επικουρούμενων από φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Τέλος, η Mytilineos συμφώνησε να συμβασιοποιήσει την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Corporate PPA) από φωτοβολταϊκά πάρκα που παραμένουν στην ιδιοκτησία της Egnatia Group, ισχύος 200 MW, έναντι τιμής 33 ευρώ/Mwh και για περίοδο 10+5 ετών. Το εν λόγω PPA εκτιμάται ότι θα τεθεί σε ισχύ εντός του 2023. ▶▶▶ Δυναμική είσοδος της Skroutz στις ταχυμεταφορές με μια μεγάλη εξαγορά

Η Skroutz προχωρά σε στρατηγική επένδυση στον κλάδο του “last-mile”, εξαγοράζοντας κατά 100% την εταιρεία MyJobNow Delivery, με την εμπορική επωνυμία SendX. Η στρατηγική αυτή επένδυση θα επιτρέψει στη Skroutz να αναπτύξει το κομμάτι των ταχυμεταφορών, δημιουργώντας το δικό της δίκτυο και καλύπτοντας το “last mile”, που αφορά την παράδοση των παραγγελιών στους καταναλωτές. Επιπλέον, ενισχύεται η δυναμική του marketplace της με νέες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας για τις συνεργαζόμενες επιχειρήσεις. Η SendX θα εξυπηρετεί παραγγελίες που πραγματοποιούνται μέσω του Skroutz στην Αττική, ενώ σταδιακά θα επεκταθεί και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, ώστε να εξυπηρετεί ακόμη μεγαλύτερο αριθμό παραγγελιών πανελλαδικά. Η SendX είναι το εμπορικό courier brand της MyJobNow Delivery. H MyJobNow Delivery ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2019 ως spin-off της MyJobNow, με διοίκηση τον Στέφανο Κατσίμπα, τον Αγαμέμνονα Παπάζογλου και τον Αλέξανδρο Παπασπυρίδη. Η εταιρεία ξεκί-

νησε να δραστηριοποιείται στον κλάδο του courier τον Αύγουστο του 2020 και σήμερα διακινεί περισσότερες από 2.000 παραγγελίες ημερησίως. ▶▶▶ MERE: Ρωσική «απόβαση»

προ των πυλών-Προς αναζήτηση νέων ακινήτων οι Schneiders

Όλα είναι έτοιμα στη Λάρισα, την Τρίπολη και τη Θεσσαλονίκη και εντός Φεβρουαρίου θα ανοίξει η αυλαία στην Ελλάδα για τη ρωσική αλυσίδα Svetofor του ομίλου Torgservis, που ανήκει στη ρωσική οικογένεια, με γερμανικές ρίζες, Schneider. Δύο τουλάχιστον καταστήματα θα ανοίξουν το προσεχές διάστημα, με στόχο τελικά η αλυσίδα να μετρά 80 υποκαταστήματα σε όλη την Ελλάδα στα τέλη του 2021. Πρόκειται για ένα εντελώς διαφορετικό concept, που παραπέμπει σε μια λιτή, «χονδρεμπορική» εκδοχή σουπερμάρκετ. Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον είναι το μικρό κωδικολόγιο των καταστημάτων, που αναμένεται να έχει περίπου 250 κωδικούς, χωρίς να περιλαμβάνει, αρχικά, «ευπαθή» προϊόντα, όπως φρέσκο κρέας, ψαρικά και οπωροκηπευτικά. Κι ενώ τα πρώτα καταστήματα είναι έτοιμα να ανοίξουν τις πύλες τους, οι Ρώσοι επιδίδονται σε «σαφάρι» για τον εντοπισμό των κατάλληλων προς μίσθωση ακινήτων που θα στεγάσουν τα νέα καταστήματα. Βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών, θα επιλεχθούν κτήρια σε πόλεις της Ελλάδας με πληθυσμό άνω των 25.000 κατοίκων, κατά προτίμηση πυκνοκατοικημένες. Τα σημεία θα πρέπει να είναι σε πολυσύχναστους δρόμους, με εύκολη πρόσβαση για όλους. Όσον αφορά τα ακίνητα αυτά καθεαυτά, θα πρέπει να είναι ενιαία, σε καλή κατάσταση, με καθαρό χώρο πωλήσεων από 650 έως 1.150 τ.μ. • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

SWITCH INC. Εταιρεία Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, NYSE, ΗΠΑ [Bloomberg Ticker: SWCH:US] [Reuters Ticker: SWCH.N] Κλάδος Δραστηριότητας: Data Centers

Τιμή Μετοχής 4 Ιανουαρίου 2021 Χρηματιστήριο (σε $) Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. $) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε $)

240,57 3.882,87 1.629.967 0,544

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

19,00

5000000

14,25

3750000

9,50

2500000

4,75

1250000

0.00

2/1/20 11/2/20 20/3/20 29/4/20 8/6/20 16/7/20 24/8/20 1/10/20 9/11/20 17/12/20 Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance. Τιμή Μετοχής (σε $)

16.14

18,99 11,13 0,87% -13,34% 9,55%

Μέγ. 52 εβδ. ($) Χαμ. 52 εβδ. ($) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η Switch είναι μια αμερικανική εταιρεία Data Center, με σημαντική παρουσία και 11 αντίστοιχες υποδομές εγκαταστάσεων σε Nevada, Georgia και Michigan.

Όγκος συν/γών

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

Αποτελέσματα Α’ Εξαμήνου 2020 & 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

130

H1 2020

H1 2019

Κύκλος Εργασιών

384

16,23%

342

Μικτό Κέρδος

174

15,43%

163

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

198

15,91%

173

Κέρδη προ Φόρων

19,30%

Καθαρά Κέρδη μφδμ

101,93%

0 6/10/17 1/2/18 S&P MIDCAP 400

29/5/18 20/9/18 16/1/19 13/5/19 5/9/19 30/12/19 24/4/20 18/8/20 10/12/20 Μετοχή

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Σημείωση: Το οικονομικό έτος της Εταιρείας ολοκληρώνεται στις 31 Δεκεμβρίου.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ & ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 321 95 57, +30 6945 851 420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2013 – 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

Πωλήσεις

EBITDA

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2013

167

97,3

n/c

40,7

n/c

2014

207

112

68,7

n/c

34,6

n/c

2015

266

142

52,8

13,6

29,3

1,03

26%

2016

318

153

123,8

13,9

28,3

1,70

11%

2017

378

195

-10

-15

-255,3

5,2

21,6

0,80

-2%

2018

406

202

958,3

5,5

21,8

0,83

2019

462

231

435,4

6,2

19,9

1,20

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2016-2019 (Όμιλος, σε εκατ. $) 2016

2017

2018

2019

Πωλήσεις

318

378

406

462

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

169

198

224

243

46,96%

47,60%

44,71%

47,51%

-15

9,9%

-4,0%

1,0%

1,9%

265

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα

Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

-19

-17

-11

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 321 95 57, +30 6945 851 420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων. Έτος Ίδρυσης: 2002 ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. . ς η ισ λ ά φ σ Α ς ή ικ τ α μ λ ε γ γ α π Ε ιο ρ δ έ ν υ Σ ο 2 ο τ ε αφορμή

Με αφορμή το 2ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης, που διοργάνωσαν πρόσφατα η Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και η ethosEVENTS, διαφάνηκαν ενθαρρυντικές ενδείξεις όσον αφορά στον προσανατολισμό (και) της επενδυτικής κοινότητας. Στο monitoring τέθηκαν συγκεκριμένα σημεία από την ομιλία/παρέμβαση του υφυπουργού Οικονομικών, δράσεις από την υλοποίηση των οποίων περνά –σε σημαντικό βαθμό– η αναβάθμιση και της ευρύτερης κεφαλαιαγοράς: • Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας είναι συμπληρωματικοί του πρώτου. Συγκεκριμένα, τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός νέου τοπίου στον εργασιακό/ασφαλιστικό κλάδο, συμβάλλοντας στην κεφαλαιακή ενίσχυσή του, συνακόλουθα στη βιωσιμότητα του συστήματος (ευρύτερα εννοουμένου). Ειδικότερα: εξετάζονται κίνητρα για ασφαλισμένους και κίνητρα για την ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης (πριν το τέλος του έτους –να το δούμε…), προκειμένου ο κανονισμός ΡΕΡΡ να είναι σε ισχύ από το πρώτο τρίμηνο του 2022. • Ενεργότερη συμμετοχή της κεφαλαιαγοράς, με στόχο την αύξηση των επενδύσεων. • Σύνδεση των πυλώνων μεταξύ τους, με τρόπο ώστε να γίνει καλύ-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

τερη αξιοποίηση κεφαλαίων/ρευστότητας, που «λιμνάζει». Σε εποχή μηδενικών επιτοκίων, ακόμη και αρνητικών αποδόσεων άλλων σταθερών «αξιών», θα μπορούσε να διαμορφώσει προϋποθέσεις μόχλευσης. Παραγωγής υπεραξίας, όπως συμβαίνει στην πλειονότητα των αγορών, κρατών μελών της ευρωζώνης. • Μία εκ των προϋποθέσεων είναι η ενίσχυση της αξιοπιστίας του θεσμού. Όπως ρητά θύμισε ο αρμόδιος παράγων, έχει τρωθεί σοβαρά με την υπόθεση Folli Follie (από τον Μάιο του 2018 θυμίζω, σχεδόν τρία χρόνια πλέον), η σχέση εμπιστοσύνης με τις αγορές. Ως προς το τελευταίο, εκτίμηση παραγόντων της αγοράς είναι πως η περίπτωση του ΟΔΔΗΧ θα μπορούσε να αποτελέσει έναν «άσο» στα χέρια του οικονομικού επιτελείου. Όπως και για τη σχέση που επίπονα, μεθοδικά, σφυρηλατούν συγκεκριμένοι επιχειρηματικοί όμιλοι, η εμπροσθοφυλακή της εγχώριας επιχειρηματικότητας. Ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους έχει πετύχει πολλά και ουσιαστικά ως προς την ενίσχυση της αξιοπιστίας της χώρας προς τα «έξω», στις πανίσχυρες «αγορές». Όπως και επιχειρηματίες που δοκιμάζονται (και) επενδυτικά στις διεθνείς αγορές εταιρικών ομολόγων. Βούληση φαίνεται πως υπάρχει. Μένει η συνδρομή της Πολιτείας όσον αφορά στη θεσμοθέτηση και υλοποίηση όλων αυτών των δράσεων.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

INVESTOR’S GUIDE

ΧΡΗΜΑ

Επενδυτικό ενδιαφέρον για εταιρείες που στοχεύουν στην κλιματική αλλαγή

τ.450/ 01-02.2021

ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ - 5G Προοπτικές, αλλά και στοίχημα

Γιώργος Ζαββός Υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Οι επόμενοι 18 μήνες είναι κρίσιμοι για τις τράπεζες και το ελληνικό χρηματιστήριο

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.450 / 01-02.2021 / € 6,00

Πράσινες Κατασκευές: Κερδίζουν έδαφος - Συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον

ΧΡΗΜΑ #450, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Articles inside

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ COFFEE BUSINESS AWARDS

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ GREEK EXPORTS FORUM & AWARDS 2020