Focus Archi #03 by Eurobest Products

HET REFERENTIEMAGAZINE VOOR ARCHITECTEN

Ross Lovergrove

VRIJVET DESIGN

Olivier Bastin

DE BOUWMEESTER

Zoom

LICHT WORDT SLIM dec./jan./feb. 2014-15

Exclusief voor de architect op donderdag 26 februari 2015 van 10u tot 18u30 en vrijdag 27 februari 2015 van 10u tot 21u.

BATIBOUW

Als architect tekent u de lijnen waarbinnen de bouwsector kan bloeien en groeien. Letterlijk. Daarom verwelkomen we u graag op de professionele dagen die op Batibouw worden georganiseerd. De ideale gelegenheid om de nieuwste trends en ontwikkelingen te ontdekken, uw bijdrage te leveren in rondetafelgesprekken en in contact te komen met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s. Als architect nodigen wij u graag uit op de Belgian Building Awards tijdens Batibouw in het Auditorium 2000 op Brussels Expo. Info via bba@batibouw.be.

Batibouw groot publiek: van 28/2 t.e.m. 8/3 van 10u tot 18u30. Nocturne donderdag 5/3 tot 23u.

www.batibouw.com

EDITO DECEMBER/JANUARI/FEBRUARI 2014-15 #03

Laat er licht zijn! Steeds geleid door onze wens om onze specifieke competenties ten dienste te stellen van architecten en van de bouwsector snijden wij in ons vakblad deze keer een andere thematiek aan. De manier waarop met daglicht wordt omgegaan is uiterst belangrijk in elk architectuurontwerp, omdat dit enorm veel voordelen kan opleveren. In dit nieuwe nummer willen wij eveneens de concepten van het licht als architecturale sfeerpartner verkennen. Gedempt of stralend, glanzend of schitterend... het licht wordt door de designers heruitgevonden. Het speelt een belangrijke functionele rol, maar is ook bepalend binnen een evolutieve esthetiek.

Wij maken van deze derde editie gebruik om al onze lezers een uitstekend jaareinde toe te wensen, evenals een jaar 2015 waarin uw wensen werkelijkheid worden.

UITGEVER - PUBLICATION MANAGER Alain Lhoir 065 66 06 92 info@eurobest.be HOOFDREDACTIE Lionel Lhoir +32 (0)497 06 92 01 lionel.lhoir@focusarchi.be JOURNALISTEN Catherine Callico, Eduard Coddé, Pascal Dewulf, Mister Emma, Hugo Leblud, Philip Willaert

GRAFISCH BEHEER France Clèves info@eurobest.be PUBLICITEIT Lionel Lhoir +32 (0)497 06 92 01 lionel.lhoir@focusarchi.be Morgane Dupont +32 (0)474 69 89 04 morgane.dupont@focusarchi.be VERTALING Gitracom 02 735 84 55

ADMINISTRATIE Diana Bertolaso 065 66 06 92 secretariat@eurobest.be VERSCHIJNING Februari Mei September December VERDELING Gratis via de post : 17.000 exemplaren

DRUKKERIJ Drukkerij Van der Poorten n.v. Diestsesteenweg 624 3010 Kessel-Lo België

4 INHOUD

HET REFERENTIEMAGAZINE VOOR ARCHITECTEN

ZOOM 6 Licht wordt slim 12 Must Haves 18 Nieuwe gevangenis van Leuze-en-Hainaut 62 De stadsboerderij als bijdrage tot duurzaam stadsleven

INTERVIEW 14 Olivier Bastin, de Bouwmeester 22 Lichtplanner. In lichterlaaie! 28 Humane eenvoud in alle toonaarden - Bruno Moinard 46 Kwelox 66 Spotlight

INSPIRATIE

#03 dec./jan./feb. 2014-15

30 Er bestaat geen licht zonder schaduw

MATERIAAL 48 Een moment van bevrijding

PRIKKEL 54 Caleidoscoop 56 Lezen!

TRAVEL 58 Tokyo by night

D[ECO] 26 Gezien op de Biënnale Interieur 2014 Kortrijk 68 De “ecoreconversie” van Val Benoit 72 Vetvrij design - Ross Lovegrove

Zij neemt het licht op geniale wijze gevangen om het te temmen en ten dienste te plaatsen van de architectuur om ze in al haar aspecten te onthullen.

ÂŠ Shutterstock. Fotomontage gerealiseerd door France ClĂ¨ves.

6 TETIERE 6 ZOOM 1

Licht wordt slim TEKST: PASCAL DEWULF - FOTO'S : PHILIPS

In de toekomst zal verlichting niet enkel worden geoptimaliseerd op het vlak van licht/energie-efficiëntie maar zal ze ook gaan fungeren als een belangrijke spil om informatie te capteren en toe te laten om een gebouw - zij het een bedrijfspand, zij het uw eigen huis te beheren en aan te sturen. Of hoe een gloeidraad na ruim een eeuw is getransformeerd tot een intelligent informatiesysteem.

T Maarten Bax, verlichtingsexpert bij Philips: "Binnen het Connected Office Lighting systeem is een lamp een onderdeel van het computernetwerk net zoals een printer dat is."

wee keer in de handen klappen om het licht te activeren, was ooit een leuke gimmick maar het maakt verlichting nog niet tot een interactief systeem. Eén van de belangrijkste evoluties van verlichting op dat vlak is er alvast ééntje die vandaag in volle gang is, domotica 2.0 om het zomaar even te zeggen. Maarten Bax, verlichtingsexpert bij Philips weet er alvast alles van: "Het is duidelijk dat we definitief aan het afstappen zijn van de eenzijdige functionaliteit van verlichting: knopje aan, licht in de kamer. Knopje uit, licht gedoofd en als bonus nog een dimmer erbovenop. Naar de toekomst zal verlichting geconnecteerd zijn met andere systemen waarvan het informatie krijgt maar waarnaar het ook feedback geeft. Verlichting wordt als het ware een interactief gegeven. Kijk je bijvoorbeeld naar de Hue-lijn van Philips, dan spreek je niet meer over een klassieke lamp maar wel over een multifunctioneel verlichtingssysteem. Met het Hue-systeem kan je alle (Hue) lampen aansturen met je smartphone, met 3G of Wifi van waar je maar wil. Bovendien heeft deze verlichting een open Application Programming Interface, kortweg API, wat wil zeggen dat mensen naar eigen goeddunken apps kunnen bouwen en/of gebruiken om met de verlichtingselementen uit de Hue-lijn te interageren. Het is dus een heel open systeem. Een levengsgroot verschil met de top/down productontwikkeling zoals we die decennia lang hebben gekend."

Het internet der dingen Klinkt al erg leuk maar bij Philips zijn ze vastbesloten om nog een stap verder te gaan wanneer het op interactiviteit aankomt. Maarten Bax: "We evolueren meer en meer richting the Internet of Things (het internet der dingen, nvdr) waarbij zowat alles (koelkast, thermostaat,...) met het internet kan worden verbonden. Verlichting maakt een integraal onderdeel uit van die evolutie. Neem bijvoorbeeld het gebouw van adviesbedrijf Deloitte in Amsterdam. Zij wilden dat hun gebouw de meest innovatieve high tech biotoop van het moment zou worden. Voor dat gebouw werkten we bij Philips een volledig nieuw verlichtingssysteem uit waarbij de voeding van de verlichting niet langer verloopt via stroomdraden maar wel via netwerkkabels. Een regelrechte evolutie ten opzichte van vintage domoticasystemen die hun sturing beheren via elektriciteitskabels."

8 TETIERE 8 ZOOM

EfficiĂŤnt Het lijkt behoorlijk futuristisch maar dat is het volgens Maarten Bax allesbehalve. Maarten Baxâ&#x20AC;&#x2030;: "De reden waarom we vandaag lichtbronnen kunnen voeden en beheren via een computer- of datanetwerk komt omdat LED-verlichting zodanig efficiĂŤnt is dat we met een verlichtingsbron van minder dan 30 watt een adequate verlichting kunnen voorzien. Met andere woorden: het datanetwerk vervangt op die manier de klassieke elektriciteitsbekabeling. Zo krijgt het Deloitte gebouw in Amsterdam stroom via netwerkkabels en geven diezelfde netwerkkabels tegelijkertijd informatie terug over de werking van de lamp zoals het aantal branduren, de gebruikte lichtsterkte en dies meer."

Slimme verlichting Ook de eindgebruiker/klant schiet echter heel wat op met dit soort revolutionaire verlichtingsysstemen. Maarten Bax: "Het Philips Connected Office Lighting systeem werkt op basis van drie elementen. Power over Ethernet zorgt ervoor dat de voeding van het verlichtingssysteem gebeurt over een netwerkkabel. Een tweede element zorgt ervoor dat de sensoren in de lamp informatie capteren, die in digitale data omzetten om die vervolgens over dezelfde netwerkkabel terug te sturen naar een informatiesysteem. Daar wordt al die data omgezet naar analyseerbare informatie en gevisualiseerd in grafieken,... Een derde element zorgt ervoor dat zo'n slim verlichtingselement

Sfeerbeeld.

Naar de toekomst zal verlichting geconnecteerd zijn met andere systemen waarvan het informatie krijgt maar waarnaar het ook feedback geeft.

Sfeerbeeld.

Het Hue-systeem van Philips kan alle (Hue) lampen aansturen met een smartphone, met 3G of Wifi van waar u maar wil.

Met ĂŠĂŠn druk op de knop geneert het Philips Connected Office Lighting systeem een schat aan informatie over het historisch- en actueel verbruik en gebruik van de verlichtings- en/of verwarmingssystemen van een gebouw.

10 TETIERE 10 ZOOM

een visuele streepjescode genereert (door een flikkering in de lamp die niet zichtbaar is voor het menselijke oog maar wel bijvoorbeeld door een smartphone, nvdr) en die in combinatie met een smartphone toelaat om al de met het internet verbonden elementen als verlichting, airco, ... eenvoudigweg met je smartphone aan te sturen. Het systeem reageert echter ook op een proactieve manier. Wanneer iemand bijvoorbeeld een vergaderruimte binnenloopt, zorgt het ervoor dat het licht aangaat en de verwarming wordt ingesteld. De gebruiker kan met zijn smartphone de ingestelde lichtsterkte en temperatuur echter overschrijven met de waarden van zijn of haar voorkeur en dat gebeurt allemaal via zijn of haar smartphone."

Schat aan informatie Dit soort systemen lijkt alvast de toekomst te vormen omdat ze duidelijk op een efficiëntere manier omgaan met hun omgeving. Maarten Bax: "Het is een wereld van verschil met de (werk)ruimtes in een pand vandaag de dag die ofwel constant 'aan' ofwel constant 'uit' zijn omdat ze geen intelligente interactie met de gebruiker tot stand kunnen brengen. De sensoren die bijvoorbeeld in de LED-verlichtingssystemen zitten van het Deloitte gebouw in Amsterdam beschikken over een intelligent capteersysteem dat niet enkel licht maar ook beweging, temperatuur en infrarood meet. Al die informatie wordt zo verzameld en over het computernetwerk gestuurd. Binnen het systeem is een lamp immers een onderdeel van het

computernetwerk net zoals een printer dat is. Je kan je wel al inbeelden wat dit soort informatie betekent voor pakweg een Facility Manager die een gebouw beheert. Met één druk op de knop krijgt hij een schat aan informatie over het historisch- en actueel verbruik en gebruik van de verlichtings- en/of verwarmingssystemen van een gebouw. Het systeem gaat echter verder en sensibiliseert eveneens de gebruikers. Via de smartphone kan die immers ook zijn historisch verbruik vergelijken met de standaard die gangbaar is. Met dit soort systemen kan je bovendien ook inzetten op Visual Light Communication waarbij je aan indoor positioning doet en de flow van de medewerkers via GPS in kaart kan brengen. Handig om bijvoorbeeld ruimtes optimaal te kunnen gaan gebruiken."

www.focusarchi.be Wilt u op onze Website Vermeld Worden? of ons een adresWijziging melden?

neem contact met ons op!

Aankruisen wat van toepassing is: Ik wil op de website vermeld worden. Ik wil het tijdschrift graag ontvangen in het

Frans /

Nederlands

Ik wens het tijdschrift niet langer te ontvangen Ik wil graag een adreswijziging melden

het referentiemagazine voor architecten

huidig Adres: Architectenbureau: ................................................................................................ BTW: ........................................................... Naam: ........................................ Voornaam: ................................................................................................................................ Adres: ............................................................................................................................................................................................. Postcode: ................................... Gemeente: ................................................................................................................................ Tel.: ............................................ Mail: ..........................................................................................................................................

Nieuw Adres (iN gevAl vAN AdreswijzigiNg): Adres: ............................................................................................................................................................................................. Postcode: ................................... Gemeente: ................................................................................................................................ Tel.: ........................................... Mail: ..........................................................................................................................................

Terugsturen: Eurobest Products/Focus Archi 311, rue des Vaches - 7390 Quaregnon Fax: 065 66 61 75 of via contact@eurobest.be

12 MUST 12HAVES ZOOM

Lepelluchter

Deze luchter, opgebouwd uit 360 zilverkleurige lepels, reflecteert het licht op een intrigerende manier. Een aandachtstrekker van formaat. www.laylagrayce.com

Gezichtsbedrog

Neen, u ziet het niet verkeerd. De Memory XXL van Axis71 is met zijn hoogte van 2,5 meter een kanjer (en knapperd) van een lamp. www.axis71.com

Bosjes licht

Pakken sfeer

De Foscarini 'LumiĂ¨re Table Lamp' is een klassieker van het merk. Het licht dat via de lampenkap in geblazen glas de omgeving instraalt, creĂŤert tonnen sfeer. Beschikbaar met een voet in gepolijst aluminium of zwart chroom. www.foscarini.it

Lighting//Social van ontwerper Lars Snellaars voor YUP Products is een sociaal verlichtingselement. Het ontwerp bestaat uit drie lampenkappen, elk op een losse staander, die elkaar in evenwicht houden. www.yupproducts.com

Metaalkunst

Ontwerper David Derksen ging voor Vij5 aan de slag met koperen plaatijzer van 0,3 mm dik en vormde het vakkundig om tot deze strakke lamp. www.vij5.nl

Schoonheid aan lichtsnelheid Verlichting is meer dan licht maken. Het is de ultieme sfeermaker die een huis tot een thuis kan transformeren. Deze designpareltjes brengen alvast heel wat meer dan enkel licht in de duisternis.

TEKST & SAMENSTELLING: PASCAL DEWULF

Naar eigen smaak

De Circular 3 Modern Chandelier omvat een bevestigingsbasis waaraan u naar eigen smaak drie verlichtingselementen kan bevestigen uit het Niche Modern-gamma. www.nichemodern.com

Trompetlicht

Deze asymmetrische verlichtingselementen in trompetvorm, getiteld 'Nafir', zijn van de hand van Karim Rashid voor Axo Light. Beschikbaar als standalone of in groep. www.axolight.it

Te gek

'Ausum' is de fonetische uitspraak van 'awesome' wat Engels is voor 'fantastisch'. Meteen het minste wat je kan zeggen van de Ausum-lamp in handgeblazen glas van Alexe Dewitte voor Dark. Elk exemplaar is uniek. www.dark.be

Nostalgie

Voor zij die snakken naar het tijdperk van de gloeilamp is er de 'Wooden Bulb' die een stukje geschiedenis mixt met expressieve moderniteit. www.lecor-beau.be

Niets is wat het lijkt

Deze limited edition flacon uit 'Le Gemme', de nieuwe haute parfumerie-collectie van Bulgari, die juwelierskunst aan parfumerie koppelt, lijkt wel een lamp maar is het niet. Elke parfumcompositie komt overeen met een iconische steen in de traditie van het Italiaanse huis: amethist, toermalijn, turkoois, peridoot, citrien of maansteen. www.bulgari.com

Warme sfeer

Het gamma 'MĂŠtaux PrĂŠcieux' uit de herfst/winter 2014 collectie van Ben Simon ademt een uitgesproken warme sfeer uit. Deze staanlamp in geelkoper is daarvan het levende bewijs. www.bensimon.com

Baken in de duisternis

Het design van de Boya-lamp door OutofStock voor Environment is gebaseerd op maritieme lichtbakens. De voet van de lamp is in Amerikaans rood eiken. www.environmentfurniture.com

14 14 INTERVIEW TETIERE

De Bouwmeester

➔ Olivier Bastin Feedback over zijn 5-jarig mandaat als Bouwmeester

TEKST : MISTER EMMA

p 22 september 2014 had ik afspraak met architect Olivier Bastin in de zetel van BNP Paribas Fortis. De uitnodiging had geen betrekking op de toekomst van het gebouw aan de Warandebergstraat, noch op de ontdekking van de prachtige kluizenzaal van Jules Wabbes, maar op het traject van de eerste Brusselse Bouwmeester. Ik herinner me mijn eerste interview met Olivier Bastin als architect aan de Scheldestraat nog alsof het gisteren plaatsvond. Ik had een man ontdekt met een passie voor architectuur, maar ook voor kunst. Olivier Bastin is geenszins een verwoed verzamelaar, maar houdt ervan te delen, te ontdekken en zich open te stellen tegenover anderen. Zijn liefde voor kunst zou ik eerder in deze categorie plaatsen. Enige tijd later ontmoette ik hem weer op de bovenverdieping van Thurn & Taxis om met hem over zijn nieuwe functie van Bouwmeester te spreken. Hoewel deze functie al lang bestaat in Vlaanderen geef ik toe dat ik niet goed begreep wat ze zoal behelst. Daarom ging een van mijn eerste vragen tijdens deze laatste ontmoeting over de definitie van de functie: "Een Bouwmeester organiseert architectuurwedstrijden. Hij organiseert de toegang van een geheel van architectenbureaus tot overheidsopdrachten. De hoofdtaak van de Bouwmeester is toe te zien op de architecturale en landschappelijke kwaliteit van de projecten. Wij beschikken dus over een geheel van tools en ingrediënten om de architecturale kwaliteit te definiëren, maar dit focust op de belangrijkste tool: de organisatie van wedstrijden." Een uitleg die de verdienste heeft om duidelijk te zijn. Olivier Bastin vertelt dat, hoewel het aanvankelijk een louter gewestelijke opdracht was, de gemeenten spoedig geïnteresseerd waren om samen te werken, meer bepaald in het kader van de wijkcontracten. Later kwamen de particuliere bedrijven aan de deur van de Bouwmeester kloppen. "Het feit dat wij de missie konden openstellen voor privébedrijven is toch wel enigszins een teken van succes. De specificiteit van de Bouwmeester is dat hij niet vragende partij is. Een particulier bedrijf of zelfs een overheidsinstantie die een project aanbrengt is meestal steeds vragende partij ten opzichte van een andere macht. Bijvoorbeeld voor de toekenning van een gewestelijke of gemeentelijke bouwvergunning. Aangezien wij geen vragende partij zijn, kunnen wij op neutrale wijze de vraag stellen aan de verschillende gesprekspartners. Deze neutraliteit is volledig

Olivier Bastin is geenszins een verwoed verzamelaar, maar houdt ervan te delen, te ontdekken en zich open te stellen tegenover anderen. © Carlos Alberto López Robledo

en het gespreksniveau is van uitstekende kwaliteit. Wij brengen deze discussie op gang vóór de aanvang van de projecten en nodigen vervolgens de verschillende directies van stedenbouw of van monumenten en landschappen uit om aan de jury deel te nemen." De toekomst van de zetel van BNP Paribas Fortis is precies een van de projecten die het team van de Bouwmeester bezig houden. "Het is een mooie ervaring. Het principe is dat wij BNPPF begeleid hebben bij de organisatie van de internationale wedstrijd. Eerst hebben we de waarden bepaald waarop wij samen de strijd zullen aangaan, in het bijzonder het feit dat het bestaande gebouw – die twee grote zwarte blokken die men ziet schitteren naast het Paleis voor Schone Kunsten –

16 16 INTERVIEW TETIERE

➔➔➔

Olivier Bastin is niet langer Bouwmeester. Hij is teruggekeerd naar zijn bureau L'Escaut dat hij in 2009 had achtergelaten.

een gebouw is waaraan wij, als architecten die trouw blijven aan de modernistische geest van de jaren 1970, gehecht zijn. Ik heb BNPPF dus vanaf het begin gezegd dat het niet gemakkelijk zal zijn, omdat wij in werkelijkheid beschermers zijn van het modernistische erfgoed, terwijl de bank in dit geval ons voorstelde om verder te gaan. En dat was bijzonder interessant." We begrijpen dat dit een inspirerend project was, maar gold dit voor alle wedstrijden, voor alle stedenbouwkundige en architecturale vragen waarover Olivier Bastin zich heeft gebogen? "Sommige zaken zijn goed verlopen, andere minder! Het Vergotedok is een project dat mij nauw aan het hart ligt, want het is de manier om de aanwezigheid van de haven van Brussel in een kwalitatieve versie te bevestigen in haar omgeving en in een soort van tegengewicht voor de vastgoeddruk die langs het kanaal plaatsvindt. Er zijn meerdere inrichtingsprojecten voor openbare ruimten

geweest, zoals voor het Sint-Gillisvoorplein, de Berenkuil, het Verboekhovenplein, de Materiaalkaai. Er zijn meerdere projecten van uitstekende kwaliteit. Maar er is er een dat pijn doet, het Schumanplein. Er werd een internationale wedstrijd georganiseerd met Beliris, dat de zaken goed had voorbereid, want het was zeer moeilijk om alle wensen van alle betrokken actoren te verzamelen. Uiteindelijk werd Xaveer de Geyter geselecteerd. Dit project gaat niet door om dwaze redenen van persoonlijke gevoeligheid. Beliris besliste om geen gevolg te geven aan deze wedstrijd en ik weet dat de huidige regering niet opgezet is met die beslissing. Ik hoop dat het tot een positieve dialoog komt en dat de regering de moed en de juridische middelen zal hebben om het project weer op tafel te leggen. Dat zou echt wenselijk zijn gezien de opportuniteit van het project, maar zal het ook werkelijkheid worden? Dat is nu niet gemakkelijk om te weten."

➔➔

Het werk is niet altijd evident geweest voor de Bouwmeester "Ik had de opdracht veel lichter ingeschat, veel meer inspirerend, en uiteindelijk vind ik ze veel zwaarder dan ik mij had voorgesteld. Ik ben duidelijk niet gewend om met de bevliegingen van de politici of van instellingen te jongleren. Ik vind het zeer jammer dat belangrijke ambities en projecten vastlopen op persoonlijke gevoeligheden. Dit is een realiteit waarmee men moet kunnen omgaan, deze nuancering die men tussen verschillende partijen of instanties moet toepassen, dat zijn dingen die ik jammer vind. Voor de ervaring om de institutionele rijkdom van Brussel en dus deze complexe machtsniveaus, het gewestelijk en het plaatselijk niveau, te begrijpen zeg ik dan weer tegen iedereen dat deze tussenruimte een enorme rijkdom bevat en dat ik denk dat er nog heel wat te ontdekken valt." Olivier Bastin is niet langer Bouwmeester. Hij is teruggekeerd naar zijn bureau L'Escaut dat hij in 2009 had achtergelaten. "Het bureau L'Escaut, waar ik vijf jaar ben weggeweest, leidt een aantal mooie projecten. Ik weet dat het team op me wacht, maar ik zal een andere rol vervullen." Dit artikel is een samenvatting van het gesprek dat ik met Olivier Bastin heb gevoerd. Ik nodig u uit om de volledige video van dit interview te ontdekken op de website:

www.archiurbain.be

➔➔➔➔➔➔

De wereld van Olivier Bastin.

18 TETIERE 18 ZOOM

Nieuwe gevangenis van

Leuze-en-Hainaut

TEKST: HUGO LEBLUD FOTO'S: DE REGIE DER GEBOUWEN

Dankzij de vele patio's en lichtkoepels en het gebruik van zeer heldere materialen zoals glas en metaal ontstaat een globaal project dat het gevangenisleven humaner maakt.

Technische fiche Eigenaar: Belgische staat Bouwheer: Regie der Gebouwen Gebruiker: FOD Justitie Ontwikkelaar-aannemer: Consortia DBFM (Design-Build-Finance-Maintain â&#x20AC;&#x201C; FPR Leuze (Cordeel-Cofinimmo-Willemen) Projectarchitecten: DDS & Partners- Assar Architects-Storimans Wijffels Architecten

Looptijd van het contract: 25 jaar (daarna neemt de Belgische staat de gevangenis kosteloos over) Oppervlakte: 14 ha 47 a Capaciteit: 312 plaatsen, hetzij 312 gedetineerden: 300 mannen en 12 vrouwen Duur van de werken: 2012-2014 (terbeschikkingstelling in augustus)

Beschikbaarheidsvergoeding vanaf 2014: 12,06 miljoen EUR/jaar Gevangenispersoneel: 265 voltijdse equivalenten waarvan 220 bewakers, 21 administratieve medewerkers, 30 onderhouds- en keukenmedewerkers,â&#x20AC;Ś

Het centrum wordt ten slotte omgeven door beschermingsgrachten in de vorm van draineerzones en moerassen. Het gevangeniscomplex is gebaseerd op de principes van beveiliging, functionaliteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het eerste aspect wordt geconcretiseerd door een 6 meter hoge betonnen muur, die de versterking van de gevangenis vormt. Op het vlak van de architecturale structuur is de gevangenis van Leuze in drie delen opgesplitst: ➔ Het inkomgebouw: vervaardigd in glas en metaal, is zeer licht en vormt een paviljoen met een verdieping waarin kantoren zijn ondergebracht, alsook de lokalen voor de rechterlijke orde, met een zittingszaal voor de strafuitvoeringsrechtbank, een polyvalente zaal en een deliberatiezaal.

Licht en kleuren om de gevangenissfeer af te zwakken.

inds de officiële opening in augustus telt de nieuwe gevangenis van Leuze-en-Hainaut een zeventigtal gedetineerden en ongeveer 140 bewakers.

Deze nieuwe detentie-inrichting is een rechtstreekse toepassing van de filosofie van het 'Masterplan 2008-2012-2016' van het Ministerie van justitie (FOD Justitie) die zeer expliciet een 'humanere' gevangenisinfrastructuur beoogt en ook een oplossing wil bieden aan het voortdurende probleem van de overbevolking in de Belgische gevangenissen. De uitvoering van dit Masterplan 'humanere gevangenis' dat vóór Leuze reeds concreet werd toegepast met de opening van de gevangenissen van Marche-en-Famenne (oktober 2013) en Beveren (februari 2014) is de exclusieve verantwoordelijkheid van de Regie der Gebouwen, die in dit programma als bouwheer optreedt. De Regie ziet in dit programma toe op de goede vertaling van de wensen en eisen van de FOD Justitie. De nieuwe gevangenis van Leuze, opgetrokken op een terrein van ongeveer 14 hectare, is gelegen aan de rijksweg N60 en de rijksweg 7. De structuur van de gevangenis is direct geïnspireerd op door Vauban ontworpen bolwerken, waarvan de nabijgelegen steden Ath en Doornik nog kunnen getuigen. De gevangenis van Leuze gaat op in het landschap en is omgeven door omheiningsmuren en taluds als symbool van de grondbewegingen waardoor het geheel in het landschap wordt geïntegreerd.

➔ Het bezoekersgebouw: gelegen aan de voorkant van het hoofdgebouw, is rechtstreeks toegankelijk via de koer die het inkompaviljoen scheidt van de cellenzone. ➔ Het hoofdgebouw: is stervormig en bevat het panoptische centrum (controlezone), dat een optimaal zicht geeft op de vier cellenvleugels.

Patio's en lichtkokers In tegenstelling tot de gevangenissen van de laatste twee eeuwen wordt de 'humanere' aanpak, waarvan het Masterplan 'gevangenissen' vurig voorstander is, vertaald in een voortdurende aandacht voor kleur, licht en kunst, met eveneens zorg voor de reclassering van de gedetineerden. Deze aandachtspunten krijgen concrete vorm in de architectuur zelf van de ruimten met de aanwezigheid van meerdere patio's tussen de ingang en de bezoekerszaal, in de bezoekerszaal zelf of nog in het personeelslokaal, dat via het cafetaria toegankelijk is.

"Ronde of in groepen van vijf geplaatste daglichtopeningen zorgen voor een meer opbeurend uitzicht dat minder onaangenaam is voor de bezoekers", merkt Catherine Verdood op, de architecte van DDS & Partners die deze werf van Leuze volledig heeft gesuperviseerd.

20 TETIERE 20 ZOOM In de structuur van de gebouwen zijn overigens ook 'lichtkokers' voorzien, evenals lichtkoepels waarlangs zenitaal licht kan binnenvallen dat de gangen, de sport- en veiligheidszones, de cellenblokken, de ateliers, enz. opvrolijkt.

"In het algemeen was de wens van de bouwheer om daglicht in de leef- en werkruimten te laten toetreden", verduidelijkt Catherine Verdood. In het geval van de gevangenis van Leuze valt het licht dus voornamelijk via het dak binnen.

Kleuren en plastische kunst De indrukwekkende panoptische zaal in het hoofdgebouw is oranje gekleurd, terwijl de houten plafondbekleding gefilterd licht werpt op de imposante fresco die dit controlecentrum omringt. Deze grafische fresco is te danken aan Franca Ravet, die toelicht dat "deze grafische afdruk als een soort van beeld van de magnetische resonantie van de hersenen onder andere vragen stelt over de conceptie, de transmissie en de uitwissing van de informatie die wij gedurende heel ons leven in ons geheugen opslaan". Ook de plastische kunst maakt op verzoek van architect Dirk Bigaré (DDS & Partners) integraal deel uit van de nieuwe gevangenis van Leuze. Georges De Decker ontwierp voor deze site een serie van vier sculpturen in brons, notelaar, aluminium, leer en lood, getiteld 'Le bruit de la pensée'. De bronzen sculptuur aan de ingang van de gevangenis is bedoeld als een metafoor voor de verbeeldingskracht, waarmee de kunstenaar aangeeft dat de gedetineerde in zijn opgelegde eenzaamheid nog alleen over zijn 'innerlijke stem' beschikt, zijn eigen geweten. Als aanvulling bij de vier sculpturen ontwierp Georges De Decker ook een reeks glasramen die als het ware resoneren met de verticaliteit van de sculpturen en een palet van gedempte kleuren projecteren. Kortom, kleur, licht en kunst staan centraal in deze fundamenteel herziene architecturale conceptie van onze gevangeniswereld.

Een gevangenis

met BREEAM-

certificatie

De ontwerpers van de nieuwe gevangenis van Leuze hebben gekozen voor een internationaal erkende BREEAM-certificatie (Building Research Establishment Environmental Assessment Method). Deze milieucertificatie meet al de prestaties van een gebouw gedurende heel zijn levenscyclus. Het programma van de gevangenis integreert talrijke duurzaamheidsmetingen en dit zowel op het gebied van het ontwerp, als van de bouw of het gebruik van het gebouw.

Enkele voorbeelden: ➔ de materiaalkeuze op basis van de Green Guide to Specification ➔ het gebruik van duurzame en performante isolatiematerialen om het energieverbruik te verminderen ➔ het beheersplan op de site ➔ de invoering van een duurzaam beheersplan door het accent te leggen op energie ➔ het gebruik van regenwater en duurzame bevoorrading ➔ de inplanting in het landschap ➔ de inrichting van de binnenplaatsen met beplantingen voor de gedetineerden ➔ de installatie van meerdere honderden zonnepanelen op de daken van de sporthal en van het logistiek en administratief gebouw; het investeringsrendement van deze fotovoltaïsche installatie werd op 5,5 jaar geraamd

ProjectoProeP

Zin om uw reacties te delen? Focus Archi geeft u het woord!

Stuur uw gerealiseerde projecten op samen met de volgende informatie: • een beknopte presentatie van uw bureau • expliciete foto’s van het project • teoelichting bij het architecturaal gedeelte van het project dat u wilt voorstellen • uitleg over de moeilijkheden waarmee u tijdens de realisatie van het project werd geconfronteerd.

AArZel niet om contAct met ons op te nemen. dit is een grAtis service voor Architecten!

LioneL Lhoir

Morgane DuponT

Architect redActie & publiciteit

T.+32 (0)497 06 92 01 lionel.lhoir@focusarchi.be

T.+32 (0)474 69 89 04 morgane.dupont@focusarchi.be

22 22 INTERVIEW TETIERE

Lichtplanner In lichterlaaie!

‹ Karen Baes, lichtplanner bij Delta Light: "Het belang van ‘juiste’ verlichting wordt vaak onderschat. Zonde, want professioneel lichtadvies kan erg inspirerend zijn."

‹

24 24 INTERVIEW TETIERE

‹ Architectuur en verlichting gaan vandaag hand in hand. Van een functioneel gegeven evolueerde verlichting de laatste jaren tot een cruciaal element in de totaalbeleving van elk architecturaal ontwerp. Basis van een succesvol project is een professioneel lichtplan dat de kwaliteiten van een project ten volle tot zijn recht laat komen. Een professionele lichtplanner is dan ook een must voor elk zichzelf respecterend architectuurbureau. Tot voor een paar jaar beperkte een lichtplan zich vaak tot wat esthetische opsmuk indien er aan het einde van een bouwproject nog voldoende budget restte. Het gevolg was vaak ontgoocheling omdat het finale resultaat van een project niet echt aansloot met het initiële architecturale ontwerp. Alhoewel die discrepantie niet in zijn geheel voor rekening van de verlichting kan worden genomen, speelt ze hierin toch een niet onbelangrijke rol. Karen Baes, professioneel lichtplanner bij Delta Light, pleit dan ook voor voldoende aandacht wanneer het op de juiste verlichting aankomt. “Het belang van een ‘juiste’ verlichting wordt vaak onderschat, terwijl professioneel lichtadvies heel inspirerend kan zijn", zo vertelt Karen Baes, die architectuuragentschappen met hun klanten bijstaat in het ontwerp van het lichtplan van hun bouwproject(en). "Via professioneel lichtadvies ontdek je de vele mogelijkheden die je kan toetsen aan je persoonlijke smaak om zo tot een oplossing te komen die naadloos aansluit op het concept van je woon/werkproject."

Schoonheid is subjectief

Hoe vroeger, hoe beter

Architectuuragentschappen begrijpen vandaag op hun beurt meer dan ooit het belang van coherente verlichtingssysstemen binnen de totaalbeleving van een project. Karen Baes: "De consument is zich vandaag veel meer bewust van de impact van verlichting dan pakweg vijf jaar geleden. Architecten weten dat en gaan er dan ook veel bewuster mee om. Wij proberen om hen naast de esthetische eigenschappen van een verlichtingselement vooral te adviseren over criteria als functionaliteit, energie-efficiëntie en dies meer. In welke ruimtes gaan we welke verlichting toepassen? Hoeveel verlichting voorzien we? Welke verlichting moeten we vermijden? Basis van ons advies is een gedetailleerde analyse van wat de architect en vooral ook de klant als 'mooi' bestempelen. Die criteria wegen wij dan af tegen technische aspecten en andere elementen die de sfeerbeleving van een bouwproject op een optimale manier in de kijker zetten. In principe bestaat er niet echt een verkeerde keuze, beauty is in the eye of the beholder. Toch willen we zowel architect als klant graag wijzen op de beperkingen van bepaalde keuzes. Het gebeurt bijvoorbeeld wel al eens dat er bij een particulier project wordt geopteerd voor een specifiek verlichtingselement dat normalerwijze enkel wordt gebruikt in winkels (om bijvoorbeeld een etalage uit te lichten, nvdr). Dan komen we tussen en trachten we alternatieven te adviseren waarbij de architect of klant voelt dat het project door een andere keuze nog steeds aan de verwachtingen zal voldoen."

Bij Delta Light gaan ze dan ook niet over één nacht ijs wanneer het op een verlichtingsplan aankomt. Karen Baes: "Wij hebben een eigen studiedienst die architecten bijstaat in de keuze van hun verlichting als onderdeel van een degelijk verlichtingsplan. In de praktijk is het zo dat architecten of architectuuragentschappen ons komen vinden en wij vervolgens met hen het project analyseren om zo tot een shortlist van verlichtingselementen en hun plaatsing te komen. Wij hebben per provincie ook een projectmanager die de architecten en voorschrijvers op kantoor of op de werf kan adviseren en inspireren. Zij hebben steeds een aantal demotoestellen bij zich zodat de architect zich perfect kan voorstellen welke lichtkleur, lichtsterkte of lichtbundel aangewezen is. Idealiter gaan we met hen van start in een vroeg stadium d.w.z. tijdens de ontwerpfase. Hoe later we betrokken worden in het project, hoe moeilijker het wordt om een optimaal verlichtingsplan te realiseren. Het blijft echter niet bij een theoretische oefening. We beschikken eveneens over een lichten sfeerlabo waar de klant echt de beleving van een verlichtingselement kan ervaren maar ook het verschil tussen de karakteristieken van verschillende vormen van verlichting als LED of halogeen kan leren kennen om zo een meer gefundeerde beslissing te treffen."

TEKST: PASCAL DEWULF FOTO'S: DELTA LIGHT

‹

-27, 2015 / SEPTEMBER w w4-8, w .2015 focusarchi.be Cocher la case adéquate :

Je souhaite être référencé sur le site

FOCUSARCHI & OBJET Je souhaite recevoir le magazineEN en MAISON français / néerlandais Wilt uw op onze Vermeld Worden? Vous souhaitez référencé sur notre site ? w fuWebsite os c u s a r c h i b e w w w fw o cêtre a r c h i b e Je ne souhaite plus recevoir le magazine BIEDEN U EEN BADGE AAN TER Je signale un changement d’adresse of ons een melden?? signaler unadresWijziging changement d’adresse

WAARDE VAN 70 EURO DIE 5 DAGEN neem contact met ons contactez-nous ! op! GELDIG IS VOOR DE BEURS M&O. WiltWilt u op u onze Website Vermeld Worden? Adresse Actuelle :op onze Website Vermeld Worden? Bureau d’architecture : een .......................................................................................... N°TVA : ....................................................... DIT EVENEMENT VINDT PLAATS VAN of ons adresWijziging melden? of ons een adresWijziging melden? Nom : ......................................... Prénom : ................................................................................................................................... 23 TOT JANUARI 2015 IN PARIJS. neem contact met ons op!27 neem contact met ons op! Adresse : ........................................................................................................................................................................................ DEZE EXCLUSIEVE AANBIEDING GAAT Code Postal : ............................. Localité : ................................................................................................................................... NAAR DE EERSTE 30 LEZERS DIE VÓÓR Tél.: ............................................ BORN AND Mail : ......................................................................................................................................... 10 JANUARI 2015 DEZE COUPON cAs de chANgemeNt d’Adresse) : Nouvelle Adresse RAISED(eNWITH TERUGSTUREN NAAR HET Adresse : ......................................................................................................................................................................................... MAISON&OBJET ADRES HIERONDER! Code Postal : ............................. Localité : ...................................................................................................................................

le magazine référence des architectes

PARIS / JANUARY 23-27, 2015 / SEPTEMBER 4-8, 2015 PARIS NORD VILLEPINTE

RN AND ISED WITH ISON&OBJET

PETITE FRITURE, AT M&O SINCE 2010

Tél. : .......................................... Mail : .........................................................................................................................................

PARIS / 23-27 JANVIER 2015 / 4-8 SEPTEMBRE 2015 1995-2015, 20E ANNIVERSAIRE ILS ONT GRANDI AVEC MAISON&OBJET PETITE FRITURE, PRÉSENT À M&O DEPUIS 2010

WWW.MAISON-OBJET.COM ITURE, AT M&O SINCE 2010

MAISON&OBJET PARIS is dé afspraak voor decoratie en design, razend populair wegens zijn allround aanbod. Decoratie, meubels, A renvoyer à : Eurobest Products/Focus Archi accessoires, textiel, parfums, kinderartikelen, tafelkunst... elke editie 311, rue des Vaches - 7390 Quaregnon dit beroemde platform voor de levenskunsten, dat business en Fax : 065 66 61 75 ou viavan contact@eurobest.be creatie samenbrengt, wordt telkens enthousiast onthaald door kopers en voorschrijvers uit heel de wereld. Tijdens deze internationale vakbeurs worden zakelijke ontmoetingen en bekendmakingen georganiseerd.

WWW.MAISON-OBJET.COM INFO@SAFISALONS.FR ORGANISATION SAFI, FILIALE DES ATELIERS D’ART DE FRANCE ET DE REED EXPOSITIONS FRANCE / SALON RÉSERVÉ AUX PROFESSIONNELS / DESIGN © BE-POLES - IMAGE © FRANÇOIS COQUEREL

GRATIS TOEGANG TIJDENS Je souhaite être référencé sur le site 5 DAGEN VOOR DE BEURS Ik wil op de website vermeld worden. Ik souhaite wil het tijdschrift ontvangen het Frans / Nederlands Je recevoir graag le magazine en in français / néerlandais Ik wil het tijdschrift graag ontvangen in het Frans / Nederlands MAISON & OBJET PARIJS AAN Ik ne wens het tijdschrift niet langer te ontvangen Je souhaite plus recevoir le magazine Ik wens het tijdschrift niet langer te ontvangen TER WAARDE VAN 70 EURO. Aankruisen wat van toepassing is:melden Ik signale wil graag adreswijziging Je uneen changement d’adresse Ik wil graag een adreswijziging melden Aankruisen wat van toepassing is: Cocher la case adéquate :

Aankruisen wat van toepassing is: Ik wil op de website vermeld worden.

hetmagazine referentiemagazine architecten le référence voor des architectes

het referentiemagazine voor architecten

Ik wil opMAISON&OBJET de website vermeld worden. PARIS

Ik wil hetJANUARY tijdschrift graag ontvangen het Frans / Nederlands 23-27, 2015, Paris NordinVillepinte, www.maison-objet.com

huidig Actuelle : huidig Adresse Adres: Adres:

Ik wens het tijdschrift niet langer te ontvangen

Architectenbureau: ................................................................................................ BTW: ........................................................... Architectenbureau: ................................................................................................ BTW: ........................................................... Bureau d’architecture : .......................................................................................... N°TVA : .......................................................

Ik wil graag een adreswijziging melden

DEZE EXCLUSIEVE AANBIEDING NAAR DE EERSTE 30 LEZERS DIE VÓÓR Naam: ........................................ Voornaam: ................................................................................................................................ Naam: ........................................ Voornaam: ................................................................................................................................ Nom : ......................................... Prénom :GAAT ................................................................................................................................... het referentiemagazine voor architecten

10 JANUARI 2015 DEZE COUPON TERUGSTUREN NAAR HET ADRES HIERONDER! Adres: .............................................................................................................................................................................................

Adres: ............................................................................................................................................................................................. Adresse : ........................................................................................................................................................................................

huidig Adres:

Postcode: ................................... Gemeente: ................................................................................................................................

Postcode: Gemeente: ................................................................................................................................ Code Postal................................... : ............................. Localité : ................................................................................................................................... Architectenbureau: ................................................................................................ BTW: ........................................................... Tel.: ............................................ Mail: .......................................................................................................................................... Tel.: ............................................ ............................................ Mail Mail:: .......................................................................................................................................... Tél.: ......................................................................................................................................... Naam: Voornaam: ................................................................................................................................ EED EXPOSITIONS FRANCE / SALON........................................ RÉSERVÉ AUX PROFESSIONNELS / DESIGN © BE-POLES - IMAGE © FRANÇOIS COQUEREL (iN gevAl vAN AdreswijzigiNg) : Nieuw Adres (iN gevAl vAN AdreswijzigiNg) Nieuw Adres Nouvelle Adresse (eN cAs de chANgemeNt: d’Adresse) : Adres: ............................................................................................................................................................................................. Adres: ............................................................................................................................................................................................. Adres: ............................................................................................................................................................................................. Adresse : ......................................................................................................................................................................................... Postcode: ................................... Gemeente: ................................................................................................................................ Postcode: ................................... Gemeente: ................................................................................................................................ Postcode: Gemeente: ................................................................................................................................ Code Postal................................... : ............................. Localité : ................................................................................................................................... Tel.: ........................................... Mail: .......................................................................................................................................... Tel.: ............................................ Mail: .......................................................................................................................................... Tel.:: ........................................... Mail:: .......................................................................................................................................... Tél. .......................................... Mail .........................................................................................................................................

Nieuw Adres (iN gevAl vAN AdreswijzigiNg):

Terugsturen: Eurobest Products/Focus Archi

Adres: ............................................................................................................................................................................................. 311, rue des Vaches - 7390 Quaregnon Fax: 065 66 61 75 of via contact@eurobest.be ATerugsturen: renvoyer à : Eurobest Products/Focus Archi Postcode: ................................... Gemeente:311, ................................................................................................................................ 311, ruedes desVaches Vaches--7390 7390Quaregnon Quaregnon rue Fax: 065 66 61 75 of Fax : 065 66 61 75 ou via contact@eurobest.be Tel.: ........................................... Mail: ..........................................................................................................................................

✁

2626TETIERE 26D(ECO) ZOOM

Gezien op de Biënnale Interieur 2014 Kortrijk TEKST: PHILIP WILLAERT

Modular blijft verbazen

In Kortrijk bekeken we de geanimeerde stand en aanschouwden vol bewondering The Design Pharmacy waar de fabrikant nieuwe armaturen voorstelde zoals de Rektor, MP78 en Médard. Médard is met zijn opvallende verschijning een aparte eend in de bijt. Het lichthuis is een afgeronde cilinder die balanceert op een knap stel organische poten met een ferme knipoog naar de wandelende tak. www.supermodular.com

Unieke creaties van Vera Vermeersch

Ze zet ontwerpen van kunstenaars om in tapijt en dat levert unieke creaties op. Kunstenaars als Fred Bervoets, Pjeroo Robjee, Nick Andrews, Johan Tahon, Koen Vanmechelen, Frieda van Dun, Jan Vanriet, Roger Raveel en talloze anderen vinden de weg naar haar atelier. Het overleg met de kunstenaar vormt dan ook een essentieel onderdeel van het creatieproces. Tijdens de Biënnale Interieur 2014 was het werk van deze kunstenaars te bewonderen. Haar werk past in de weelderige traditie van de Vlaamse wandtapijtkunst, daarbij weet ze artisanale en moderne technieken meesterlijk met elkaar te verweven. www.veravermeersch.be

Abet Laminati: nieuwe Print HPL decors

Met de vernieuwde Print HPL collectie 2015 > 2018 sprong de kleurige stand van Abet Laminati in Kortrijk in het oog. De schoolbankjes van Obumex etaleerden de oneindige creatieve combinatiemogelijkheden van de nieuwe Print HPL decors en oppervlaktestructuren in een unieke driedimensionale kleurambiance. www.abet-laminati.it

Luminous Carpets

Philips en Desso staan bekend om de innovatie die ze brengen in hun vakgebied én om hun ambitie nieuwe milieuvriendelijke producten te ontwikkelen die bijdragen aan de gezondheid en het welzijn van mensen. Deze samenwerking heeft geresulteerd in een product waarin LED-verlichting en tapijttechnologie samenkomen. "Luminous Carpets™ biedt een boeiend potentieel voor de functionaliteit van vloerbedekking. www.desso.com

Eden Design verrast met OLED

Leuke OLed lampen ontworpen door Bart Lens zagen we bij Eden Design uit Hasselt. Een heuse verrassing om licht zomaar uit een vlakje te zien stromen. Eden Design is dan ook een van de weinige fabrikanten die op de Biënnale Interieur OLEDverlichting voorstelde. Dat verhaal is nog niet ten einde. www.edendesign.be

Schoonheid en effectiviteit van DuPont™ Corian®

In Kortrijk kon u kennismaken met: • de ‘Super-Black’ keuken ontworpen door Christian Ghion en vervaardigd door Crea Diffusion gebruikmakend van de vier zwarttinten van DuPont™ Corian® gemaakt met de DeepColour™ Technology* • de lancering van zes nieuwe bruintinten van DuPont™ Corian® vervaardigd met de DeepColour™ Technology* • de combinatie van DuPont™ Corian® oppervlaktemateriaal met het draadloos opladen van smartphones. www2.dupont.com

Flos - licht aan kabels

De String Lights Cone hanglamp LED van Flos is een mooi experiment van Michael Anastassiades. Hij raakte tijdens een treinreis geïnspireerd door de continue elektrische bekabeling die hij uit het raam zag. Het resultaat is gewoonweg verrassend. www.flos.com

Saint-Gobain brengt glasbeleving

Zeg echter niet zomaar glas tegen SGG Timeless de nieuwe interieurbeglazing die Saint-Gobain Glass op Biënnale Interieur 2014 voorstelt. Dit glas, speciaal ontwikkeld voor doucheschermen, werd voorzien van een speciale coating die je niet ziet maar er wel voor zorgt dat kalkaanslag geen kans krijgt en het glas minder snel verdoft of veroudert. www.saint-gobain.be

Acoshape+

Akoestische kwaliteiten combineren met licht? Het kan. Op de Biënnale Interieur zagen we leuke lieve vormen bengelen, kleurig en opgewekt. Acoshape+ wist ons te verleiden. Wat goed design toch vermag! www.acoshape.com

Fan licht van Nathalie Dewez Axor - meester in elegantie

Axor toont de diversiteit en de fascinatie van individuele levensstijlen in de badkamer. In samenwerking met de succesvolste designers ter wereld ontstaan uitgebreide badkamercollecties – zo individueel en zo verschillend als de mensen zelf. Fraai is zonder meer de sierlijke en comfortabele kraan ontworpen door Designed by Antonio Citterio. www.hansgrohe.be

Een leuke verschijning tijdens Biënnale Interieur 2014 was de nieuwste lamp van Nathalie Dewez in de vorm van een waaier. De ontwerpster is al lang geen onbekende meer in het lichtwereldje. Dewez stort zich graag op de kunsten en maakt in die zin dan ook vaak de overstap. Van haar kennen we de bewegende lampen, een pittig knipoogje naar de Amerikaanse kunstenaar Calder. Haar nieuwste creatie Fan werd ontwikkeld in samenwerking met Bislighting. www.bislighting.be

Wild Spirit - Wilde eenvoud

Eenvoud en sierlijkheid, bij Wild Spirit weten ze wat dat betekent. Hout en leder, vormen die beklijven en ontwerpers van topniveau. In Amerika zijn ze er dol op, maar ook bij ons gaat het merk de hoogte in. In Kortrijk genoten we van de Rack van Lieven Musschoot en Cas Moor. Zag u ook de De Arch is een stoel van Sylvain Willenz. En natuurlijk zag u de machtige Moonlounger van Gerd Couckhuyt. www.wildspirit.eu

Orac haalt Ulf Moritz in huis

Op de beursvloer was ORAC opvallend aanwezig met decoratieve 3D ornamenten van kunststof. De gerenommeerde textielontwerper Ulf Moritz ontwierp voor het Oostendse bedrijf een unieke collectie: de collectie Ulf Moritz for Orac Decor. www.oracdecor.com

De Puydt Haarden - Metalfire: stijlvolle warmte

De ronde haard op de stand van De Puydt was een teaser van formaat. Een knap ontwerp van Glen Sestig lag er aan ten grondslag. Een gevoel van togerherness sloeg elke bezoeker tegemoet. De haard is bezet met brons en heeft en opschuifbaar vonkenscherm. Een archetypische plek om nooit meer te vergeten! www.depuydthaarden.be

28 INTERVIEW

Humane eenvoud in alle toonaarden Bruno Moinard Éditions Bruno Moinard Niet alleen wenkt voor de Franse Bruno Moinard Parijs en de wereld, ook de 24th international Biënnale Interieur 2014 in Kortrijk was het moment om op de stand van Obumex de uitzonderlijk artisanale meubelcollectie van de Bruno Moinard te bewonderen. Deze Fransman, een heus stijlicoon, ontwerper van de wereldwijd verspreide Cartier boetieks, is een geoefend talent die weet om te gaan met discrete luxe. Een naam die u wellicht nog zal tegenkomen.

De wortels van Bruno Moinard reiken in het Normandische Dieppe waar hij zijn jeugd sleet en zijn vader stoffeerder was. In deze context ontwikkelde hij een fascinatie voor de zee, het maritieme licht en de doorschijnende albasten kustlijn. Geen wonder dat de gevierde ontwerper vandaag deze herinneringen meeneemt in zijn ontwerpen waar licht en eenvoudige lijnen op zoek gaan naar de essentie.

Grote publiek Bruno Moinard Editions omvat modellen die hij aanvankelijk ontwierp voor private en publieke opdrachten maar nu evenzeer voor het grote publiek beschikbaar zijn. De basisfilosofie van het ontwerpbureau reflecteert zich overduidelijk in elk van deze ontwerpen: strakke elegantie, ingehouden soberheid en natuurlijk het grote respect voor traditionele ambachten. De kersverse collectie is geen nieuwe radicale en rigide demonstratie van design, Moinard etaleert vooral een humane benadering, een combinatie van esthetische sierlijkheid, charme, ergonomie en comfort.

François Mitterrand Wie Moinard zijn cv er op naleest ontmoet namen als Andrée Putman en Philippe Starck. Met laatstgenoemde richtte hij het appartement in van François Mitterrand. Er zijn ook de toevallige ontmoetingen onder meer met zakenman François Pinault voor wie hij het kasteel Château Latour inrichtte. Intussen heeft Bruno Moinard de wereld veroverd van Parijs, New-York tot Keulen.

Ultieme ontwerp Warme eenvoud, elegantie en de tijd trotserend, zijn de drie peilers waarop het werk van de Fransman Bruno Moinard is gestoeld. De ontwerpen van zijn kantoor 4BI - symbool voor zijn vier kinderen en tevens de initialen van Bruno en zijn vrouw Isabelle - zijn op maat gesneden creaties. Het zijn ontwerpen die vaak refereren aan het verleden - hoe kan het ook anders in stilistisch Frankrijk!- maar in hun setting en benadering heel hedendaags ogen. Een benadering die zelfs het meest strakke interieur een warme touch geeft. Moinard verstaat de kunst om eenvoud te cultiveren in alle toonaarden. Wat hem vooral siert is zijn aandacht voor de opdrachtgever, hij staat in het centrum en niet de ontwerper die zich eerder op zo'n momenten wegcijfert en liever op zoek gaat naar het ultieme ontwerp.

Hartstocht Zo hanteert Moinard een eigenste stijl waarin een minimalistische echo galmt die hij op mensenmaat serveert. Daarmee doelt hij op het tactiele en de aaibaarheid van edele materialen zoals marmer, fluweel, leder, brons... ingrediënten waarmee hij zich profileert bij het inrichten van appartementen, privéwoningen, hotels, luxeboetieks en openbare ruimtes. Moinard is een stijlicoon. In al deze opdrachten klopt hartstocht, liefde en emotie voor het ontwerp waaraan hij een beklijvende culturele en historische dimensie geeft. Dezelfde filosofie hanteert hij voor zijn meubelcreaties onder meer voor het Italiaanse Interna, voor Ecart International en voor Bruno Moinard Editions, zijn jongste lijn. 4BI is meer dan een interieurbureau, veeleer ontpopt het zich als een stijllaboratorium trouw aan de basisfilosofie die erin bestaat plekken en ruimtes te herinterpreteren zonder hun ziel te wissen. Wat het oeuvre van Moinard bindt zijn de gecreëerde verrassingen vol historische verwijzingen en het links laten liggen van modieuze en tijdsgebonden grillen. Bruno Moinard Editions stelde tijdens de 24th international Biënnale Interieur 2014 op de stand van Obumex een dertigtal meubelontwerpen voor, elk genoemd naar een stad. Ze zijn een vriendelijk knipoogje naar de niet te stuiten reislust van de auteur, een passie die minstens zo heftig is als het ontwerpen en bovenal zijn inspiratie voedt.

Behaaglijk en charmant Al de hiervoor genoemde kenmerken lijken de evidentie zelve alsof ze altijd hebben bestaan. Moinard etaleert met grote gulheid de rijkdom en de eenvoud van vormen en materialen, immaterieel en tastbaar tegelijk. Voor deze eerste collectie - design en functionaliteit combineert hij moeiteloos - herneemt hij de tijdstrotserende codes en schikt ze naar zijn hand, een eigentijdse vormentaal wars van radicaliteit en orthodoxie. Altijd spelen in zijn ontwerpen zuivere lijnen en vat hij symmetrie samen in behaaglijk en charmante vormen, die we meteen als klassiek herkennen en benoemen als charmant, aangenaam en stijlvol. Steeds weer ontmoeten we bij Moinard die gevoelige en sprekende lijnvoering, nooit radicaal altijd weer is er die Franse zin voor evenwicht en ratio. En wat te denken van de uitgelezen materiaalapplicaties, die verrukkelijke alchemie van eik, leder, brons, esdoorn, albast, kleurige handgeknoopte zijde, inlegwerk.

Persoonlijk universum Moinards nieuwste meubelontwerpen grijpen terug naar de vormelijke emblematiek van art deco, modernisme en constructivisme. Er is het spel van krachtige en luchtige lineaire bewegingen, sensuele rondingen maar evenzeer ontmoeten we in zijn creaties gestrenge rechtlijnigheid. Toch is dit alles de bundeling van het persoonlijk universum van de architect, de ontwerper, de stylist, de kunstenaar die in Moinard schuilt. De kromming van een armleuning, de cirkel van een lampenkap, de rechtlijnigheid van een voetstuk, in elk onderdeel treffen we grootste toewijding en de klank van de moderniteit. Geen detail ontgaat hem, in elk ontwerp huist verfijning en eenvoud, componenten die een oogverblindende retoriek van verleiding en begeerte tentoonspreiden.

Discrete humor "Deze collectie geeft een aanzienlijke meerwaarde aan onze hoofdactiviteit", weet Moinard. Daarmee doelt hij op zijn ruimtelijke concepten met dat verschil dat de meubelcollectie zich manifesteert als een geheel van accessoires. Bruno Moinard: "Samengevat zou ik zeggen dat ik met deze nieuwe collectie me volledig heb toegespitst op het ondefinieerbare, op verrassingseffecten, op de onverbloemde dualiteit van materies. En natuurlijk is er de discrete humor. Zo zijn alle onderkanten van de stoelen bijvoorbeeld geel en zijn sommige stoffen, met een ferme knipoog naar de haute couture, op een aparte manier verwerkt." www.brunomoinard.com

TEKST: PHILIP WILLAERT FOTO'S: BRUNO MOINARD

TETIERE 3030 INSPIRATIE

"Er bestaat geen licht zonder schaduw". Louis Aragon. Aan de hand van diverse architectuurprojecten geeft Focus Archi u inspiratie over manieren om licht te temmen. De volumes kunnen worden gesculpteerd dankzij het gebruik van lichtkokers, claustra's, doorzichtige wanden en indirecte verlichting. Het is aan u om u de geboden mogelijkheden eigen te maken om uw eigen visie te verlichten.

32 INSPIRATIE

ALS EEN OPVLIEGENDE VOGEL HOLMENKOLLEN, NOORWEGEN 33

34 INSPIRATIE

De skischans van Holmenkollen ontworpen door JDS Architects, is de modernste ter wereld, en een van de eerste design skischansen die ooit gebouwd is. 60 meter boven de grond bevindt zich de starttoren. In de schans is 100 ton staal verwerkt, wat Holmenkollen de enige stalen skischans ter wereld maakt. 's Nachts vormt de indrukwekkende 'vogel' een verlicht landmark voor de wijde omgeving. De toren omvat onder andere een vaste windbarriĂ¨re, een ijsmachine en faciliteiten om sneeuw te maken, verder een verbeterd audio- en lichtsysteem. Ook is er een nieuw podium voor de jury, een podium voor de hoogwaardigheidsbekleders en betere voorzieningen voor publiek en pers.

ARCHITECTENBUREAU: JDS ARCHITECTS WWW.JDSA.EU HOLMENKOLLEN / NOORWEGEN / 2010

36 INSPIRATIE 36 TETIERE

BART LENS: SPELEN MET LICHT BEVERST-BILZEN, BELGIË

Ruimte, ruimtelijke ervaring, maar ook objecten in de ruimte komen pas tot hun recht omwille van het licht. Licht brengt schaduw waardoor er dieptewerking ontstaat. Zonder licht geen ruimte. Licht en vooral,het gevoel van daglicht stemmen overeen met ons bioritme. Zonder daglicht geen leven, geen ritme. Zonder (dag-) licht is er geen kleurherkenning, kleur is iets wat zintuiglijk toch zo belangrijk is. Licht kleurt je dag. Grote (interieur)architectuur komt pas tot stand bij het bespelen en betrekken of onttrekken van het licht.

ARCHITECTENBUREAU: LENS°ASS ARCHITECTS WWW.LENSASS.BE BEVERST-BILZEN / BELGIË / 2006

37 37

38 INSPIRATIE

EEN FEEST VAN ZICHT EN LICHT ELSENE, BELGIË Op een perceel van slechts 125 m², ingeklemd tussen een smalle straat en een dicht bebouwd huizenblok, op de plaats van een vervallen gebouw met slechts één verdieping, vroeg de bouwheer aan de architecten om een woning te ontwerpen voor hemzelf plus twee verhuurappartementen. Dat resulteerde in een voorstel voor een woonplek met hoge energie- en milieuprestaties waar het toch eenvoudig en aangenaam leven is.

De duurzaamheid van het ontwerp schuilt reeds in zijn uitgangspunten: gering bodembeslag en geconcentreerde bebouwing in een wijk die heel wat troeven bezit op het vlak van mobiliteit en nabijheid in een gevarieerd stadsweefsel. De nieuwbouw sluit aan bij de schaal van de straat, respecteert de hoogte van de aanpalende gebouwen en affirmeert zichzelf door zijn lijnen en houten bekleding.

40 INSPIRATIE

Aan de achterzijde dalen de gevels af in terrasvorm. Ze volgen de profielen van de naburige gebouwen en respecteren hun zicht en bezonning. De benedenverdieping geeft uit op een patio die langs de zuidwaarts gerichte gemene muur loopt. Ze wordt logisch ingenomen door de 'publieke' functies: gemeenschappelijke ruimte, afvalsorteerplaats, fietsberging, knutselatelier, een ruimte met uitrusting die verhuurd wordt of polyvalente ruimte ter beschikking van de bewoners. Op de verdiepingen, die meer licht ontvangen, bevinden zich twee appartementen. De woongedeeltes beslaan de volledige breedte van het perceel en profiteren van de verbreding naar achter. Brede terrassen geven een nog groter ruimtegevoel. De woning van de eigenaar is gespreid over de drie bovenste bouwlagen. Het woongedeelte loopt oost/ west over de volledige diepte. Het is een volledig vrije ruimte die visueel nog vergroot wordt door de ramen van vloer tot plafond, het open trappenhuis, de vide tussen de vloer van de verdieping en de achtergevel en een glaswand die over anderhalve bouwlaag loopt. Hoewel dicht en compact biedt het ontwerp open leefruimtes die baden in het licht. De moeilijke basisvoorwaarden (smalle breedte en veeleisend bouwprogramma) zijn in het voordeel van het ontwerp aangewend en hebben bijgedragen tot zijn uitgesproken karakter.

ARCHITECTENBUREAU: ATELIER D’ARCHITECTURE FORMA*/ BENOÎT NIS & JULIEN RENAUX WWW.FORM-A.NET ELSENE / BELGIË / 2013

Ervaar de snelheid van efficiëntie in de behandeling van wanden schouwaansluitingen. Zeer licht van gewicht voor een beduidend hoger plaatsingscomfort.

De onderzijde is voorzien van een butyleen laag die garant staat voor een totale en extra-efficiënte hechting tegen elk constructiemateriaal. Beschikbaar in verschillende kleuren.

Vraag meer informatie bij uw lokale verdeler of bel ons voor meer inlichtingen ! 087/56.10.56

42 INSPIRATION

LICHT GEEFT ONS RITME WOESTEN, BELGIË Licht is essentieel voor mensen en voor architectuur. Architectuur is er voor ons. Geen daglicht is niet menselijk. Zonder licht is er geen waarneming van ruimte of vormen, geen kleuren. Licht is er in alle geuren en kleuren. Genieten in het warme zonlicht, het neutrale noorderlicht in het schildersatelier of museum. Een kleine opening in een wand in Zuid-Spanje licht de hele ruimte op. Grotere glaspartijen komen tegemoet aan de grotere lichtbehoefte in de meer noordelijke landen.

Licht geeft ons ritme : de opkomende zon, zomerlicht, de priemende lentezon, veranderlijk licht,… Sommige functies vragen beperkt licht, andere baden in het licht of vragen aanpasbaar daglicht. Bouwen voor mensen, is voor ons bewust omgaan met licht, een menselijk stimulerend kader creëren die vorm krijgt door het licht.

ARCHITECTENBUREAU: ATELIER TOM VANHEE - WWW.ATELIERTOMVANHEE.BE - WOESTEN / BELGIË / 2011

Baden in het licht (fotograaf © Filip Dujardin).

Aanpassen van zonlicht in de ruimte (fotograaf © keppie & keppie).

Licht maakt vorm (fotograaf © Filip dujardin).

44 INSPIRATION

EUFORIE EMBOURG, BELGIĂ&#x2039; Het Atelier du Plan9 uit Luik koos voor een vederlicht ontwerp dat fel contrasteert met de massiviteit van de woning in natuursteen. Een keuze die bijzonder goed uitvalt. Het project onttrekt zich in tegenstelling tot de bestaande architectuur van de wetten van de zwaartekracht. Wat ook sterk opvalt is de vormelijke eenheid tussen pool house en zwembad. De samenhang tussen de twee is sterk en krachtig geformuleerd zowel door de architecturale lijnen als door de toepassing van materialen en kleuren. Materialen en kleuren dragen betekenissen, ze roepen sferen op en handhaven het evenwicht tussen functionaliteit en esthetiek. Dat sommige architectuurcritici een band menen te zien tussen architectuur en geluk beaamt dit project heel nadrukkelijk. Als je ernaar kijkt, breekt de euforie vanzelf los.

ARCHITECTENBUREAU: PLAN 9 WWW.PLAN9.BE EMBOURG / BELGIIË / 2013

Belgisch designicoon

Kewlox

46 INTERVIEW

Kewlox kan gerust als een Belgische klassieker worden bestempeld. Sinds het ontstaan in 1958 is haast niets veranderd aan het design of concept van de hippe, multifunctionele systeemmeubels die de spil vormen van het gelijknamige merk. Uitmuntend design is tijdloos en Kewlox is dat credo waardig.

Belgische architectuuragentschappen zijn al decennialang gek van de uitgepuurde vormen en het spitsvondige ontwerp van de Kewloxopbergmeubels en dat heeft zo zijn redenen. Jean-Marc Bryskere, afgevaardigd bestuurder van Kewlox verklaart waarom: "Het concept en systeem van de monteerbare opbergmeubels zonder schroeven maakt Kewlox tot op vandaag uniek in zijn soort. Al meer dan vijfenvijftig jaar is het design quasi ongewijzigd. Met de lancering van de 'Frost' lijn (Kewlox met kastdeurtjes in gekleurd acrylglas, nvdr) en de mogelijkheid tot personalisatie via foto-opdrukken werd het merk er enkel maar populairder op." Ondertussen zet het Belgische designmerk zijn opmars voort en vindt het ook zijn weg naar leefruimtes van een select publiek liefhebbers van uitgepuurd design en tijdloze moderniteit dat zelf een directe impact wil hebben op zijn interieur.

TEKST: PASCAL DEWULF FOTO'S: KEWLOX

Meer info: www.kewlox.be

48 48 MATERIAAL TETIERE

Een moment van bevrijding

"De beelding van de ruimte is zonder licht niet denkbaar. Licht en ruimte vullen elkaar aan. In de architectuur is licht een beeldend element en wel dan ook nog het belangrijkste. Het organisch verband tussen ruimte en materiaal kan alleen door middel van licht tot stand worden gebracht. Daarmee is echter de architectuur nog niet voltooid. Perfectionering van de architectuur is alleen dan mogelijk als ook het licht gebeeld wordt." Theo Van Doesburg

icht verbindt ruimte en materiaal beweerde Theo Van Doesburg. De voorman van De Stijl, Theo Van Doesburg, stond daarin niet alleen. Hedendaagse kunstenaars als James Turrell hebben er zelfs hun levenswerk van gemaakt. Ruimtes fungeren hierbij als een light space waarin de waarneming van licht, kleur en ruimte centraal staat. Het is een verrassing om te ervaren hoe deze plekken van licht meditatieve ervaringen oproepen.

Het is een ontworpen ervaring die teruggrijpt en knipoogt naar de kapellen en kerken van Le Corbusier, Tadao Ando, Peter Zumthor en vele anderen. Ook zij zagen zich overvallen door de adembenemende lichtbehandeling en materiaaltoepassingen. Peter Zumthor zijn kapel in Mechernich laat daar geen twijfel over bestaan. De ervaring van het sublieme is er ronduit overrompelend. Dat brengt ons bij de colourfield paintings van Barnett Newman, ook een Amerikaan die erbij vertelde dat het sublieme geen toekomst of verleden heeft. The sublime is now, zo schreef hij. Zijn doeken stralen van licht en kleur en beogen een andere kunst vrij van het gewicht van de Europese traditie. Kleur is licht hield Matisse vijftig jaar voor Newman ons voor. Het mystieke en transcendentale gehalte van dit ontwerp staat buiten kijf. Amerikanen hebben altijd wel iets met transcendentie gehad: van Walt Whitman tot de wonderbaarlijke transcendentale parabetekenissen van Alfred Stieglitz fotografische opnamen over Man Ray tot James Turrell.

De kunst als uiting van onze religieuze verlangens, onze hunker naar het verhevene? Filosoof Frank Vande Veire legt in zijn artikel De holte van een naam de logica van deze opvatting als volgt bloot: "In een grondig gedesacraliseerde, 'onttoverde' wereld is het alleen de kunst nog gegeven om de onuitroeibare hang van de mens naar het transcendente, zijn gerichtheid op een hogere, spirituele bestemming, zijn zin voor het mysterie, enzovoort, enigszins te bevredigen. De kunst is aldus de manier waarop de religie overleeft in de marges van de religieloze samenleving. Het gaat dan om een religie die aan geen bepaalde leerstellingen of voorstellingen gebonden is, maar die eerder elke voorstelling, elk beeld van het goddelijke weigert. De duidelijkste uitdrukking van die iconoclastische religiositeit zouden de talrijke 'abstracte iconen' zijn die onze eeuw heeft voortgebracht: die van Malevitch, Mondriaan, Reinhardt, Rothko e.a. Juist door elk beeld uit te bannen zouden deze kunstenaars indirect een aanwezigheid laten verschijnen die elk beeld te buiten gaat. De strenge leegte die ze ons presenteren zou slechts de keerzijde zijn van een mystieke volheid".

De luchtige speling van licht en ruimte Ooit zagen we op de ontwerptafel van architect Jos Vanderperren een intrigerend ontwerp van een luchtige woning. Ze stond in de ontwerpfase hoog op haar poten midden in een bos. Wie op weg is naar de stille woning - eenmaal de woning zou zijn gerealiseerd - baant zich eerst een weg door de ‘buik’ van het donkere bos. Het traject loopt tot boven waar de woning zich ontvouwt, waar het wonen plaatsvindt. Het wonen teruggrijpend naar Heideggeriaanse begrippen als eenheid en verbondenheid met kosmos en natuur. Daar boven in de kruinen oogt deze merkwaardige woning - of is het een neo-modernistische ‘doos' - zich als een vreemd en rationeel uitgemeten lichaam in een grote en geweldige poëtische omgeving. Het is een ruimte in de bosruimte, een bouwconcept waar barokarchitecten als Vittone, Guarino Guarini en protagonisten als Palladio zelf heel goed mee uit de voeten kwamen. De constructie vormt een visueel contrapunt waar het oog maar moeilijk aan ontsnapt. Het is een lichaam met een bijzondere huid, glazig, transparant omarmd door een dynamisch patroon van groen, schors en wiegende takken. Zeker, de woning prikkelt de zinnen en roept fascinatie en vooral verwondering op door de luchtige speling van licht en ruimte.

Zwevend kantoor In de projecten van Bruno Erpicum speelt het natuurlijke licht een prominente rol. “Licht maakt dat het materiaal tot leven komt.” Hij toont me een doodgewone betonnen trap maar het licht maakt deze trap tot een magische sculptuur. "Licht is overal, het is gratis en geeft alle nuances van het materiaal weer”, zegt de architect lichtjes geamuseerd. Bij een van zijn projecten laat hij het licht op een binnenmuur vallen. Het effect ervan is subliem en heel metafysisch. De muur krijgt diepte en perspectief en refereert aan de grote abstracte doeken van Barnett Newman."Zet je ramen in het midden van het muurvlak, dan krijg je heel nuttig licht. Maar hier is effect zodanig dat het materiaal - de muur - begint te spreken en de ruimte een sterk perspectivisch accent erbij krijgt.” De kantoren van Xima in de WTC-tower in Brussel ondergingen een grondige renovatiebeurt. Erpicorum voerde ook hier licht ten tonele waardoor een mensvriendelijke en boeiende werkplek tot stand kwam. Stoeiend daglicht creëerde de architect in de aanpak van het reclamebureau DDB in Brussel. Voorheen stond hier een allegaartje van de bekende art nouveau-architect Paul Hamesse. Maar niettegenstaande zijn reputatie was het een chaotisch geheel. Bruno Erpicorum en zijn team transformeerden de rommelige plek tot een oord waar werknemers graag toeven en het natuurlijke licht overal zijn weg vindt door de grote glaspartijen.

TEKST: PHILIP WILLAERT

Licht in de stedelijke ruimte

Licht heeft een functionele kant en een esthetische. De functionele kant staat voor goed licht op straat. Met licht als 'kunstuiting' creëer je stemming, een feest of wat dan ook. Het kan zowel kermis zijn als echte kunst. Op straat is licht pure noodzaak en dus hoofdzakelijk functioneel. Omdat veel openbare ruimte in ons land 's avonds verkeerd is belicht, ontstaat een onaantrekkelijk straatbeeld en voelen mensen zich onveilig. Dat zou eigenlijk niet mogen zijn. De tijd dat er maar drie soorten lampen bestonden - binnenlampen, buitenlampen en luxe lampen - ligt mijlenver achter ons. De lichtstrategie in de urbane context is vandaag drastisch omgegooid. Talloze steden beseffen dat de lichtstrategie vandaag andere eisen stelt. Amsterdam heeft een expert aangesteld die een lichtvisie en lay-out voor de hele stad heeft geschreven. Zo zijn in de notoir slecht verlichte grachtengordel bijvoorbeeld de natriumlampen vervangen door witter licht.

Door de komst van led en nieuwe software zijn de mogelijkheden ook duizelingwekkend toegenomen. Zo is er interactieve verlichting, die reageert op aanwezigheid van mensen. Het gaat dus niet altijd om de esthetiek van licht, maar om de sociale component. Openbare ruimte waar je niet durft te komen vanwege slechte verlichting, is verspilde openbare ruimte.

Licht lezen Goede verlichting in een grootstad als Brussel is van een onschatbare waarde. Het bepaalt in grote mate de leefbaarheid en identiteit van de hoofdstad. Het is in het belang van de stad en haar inwoners om voldoende aandacht te schenken aan degelijke en aantrekkelijke stadsverlichting. Nachtelijke verlichting en scenografie zijn niet alleen belangrijk voor het veiligheidsgevoel, maar ook voor de beleving van Brussel. Verkeersveiligheid,

sociale veiligheid, stedelijke kwaliteit en functionaliteit: allemaal criteria waarmee we rekening houden bij de keuze van verlichting voor de gewestwegen, markante gebouwen, waterstromen en openbare ruimten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In de nota uit 2012 van Tegenwoordig evolueren we meer en meer van de puur functionele verlichtingstoestellen, die onze straten en wegen al jaren trouw verlichten, naar een nieuwe generatie van stadsverlichting die beter aansluit bij de omgeving en bovendien een rijker gamma aan licht produceert. Vergelijken we de stedelijke verlichting vandaag met die van de donkere middeleeuwen, dan is er een wereld van verschil. Wie zich toen op straat begaf, riskeerde in handen te vallen van lieden met onfrisse bedoelingen.

TEKST: PHILIP WILLAERT

l sinds zijn vroegste kinderjaren is Koert Vermeulen gefascineerd door licht. In Antwerpen is hij omgeven door een moderne en creatieve stad. Als adolescent werkt hij het licht uit voor verschillende concerten en voor de meest hippe nachtclubs in de sinjorenstad. In 1995 richt Koert Vermeulen ACT lighting design op, waardoor nieuwe perspectieven zich openen: theatervoorstellingen, stadsopera’s, klank- en lichtshows, modeshows… Hij werkt samen met de regisseurs Luc Petit en Dirk Decloedt. In 1999 ontmoet hij ook Franco Dragone. Koert bedenkt het lichtontwerp voor shows van prestigieuze bedrijven zoals Hermès, Coca-Cola, de Nationale Bank van België, Microsoft, Sun, Ernst&Young, Siemens, Samsonite, Saatchi of Mercedes. Hij werkt regelmatig samen met de grootste event bureaus zoals Any Performance, KCC, DDMC, Guava, enz. In 2000 wordt hij gecontacteerd door Foruminvest, een projectontwikkelaar die van zijn kwaliteiten gebruik wil maken om aan hun stedelijke/publieke architectuur een eigen artistieke look te geven. Zijn samenwerking met Bruno Demeester resulteert in de oprichting van ACT architectural lighting design in 2004. Dit agentschap, gebaseerd in Brussel en Parijs, heeft 19 ontwerpers die samenwerken aan de belichting van prestigieuze shopping centra, stedelijke ruimtes, monumenten en bedrijvencentra,... Projecten zowel in Europa als in Turkije, het Midden Oosten en Singapore dragen nu zijn creatieve handtekening.

Imposante lichtarchitectuur van Koert Vermeulen 49

50 50 MATERIAAL TETIERE

OVO

Vermeulen liet verschillende projecten de revue passeren waarbij architectuur en licht een sierlijk verbond aangaan. Zo toonde hij zijn OVO project, een houten structuur op water, volledig uitgelicht waar mensen in kunnen lopen en dat, volgens zijn getuigenis, ook graag doen. Het project nam deel aan La Fête des Lumières in Lyon en was ook aanwezig op het Jerusalem Light Festival 2011. Het spectaculaire eivormige kunstwerk zorgde in het historische stadcentrum niet alleen voor een sensationele zintuiglijke lichtervaring, maar bracht ook een symbolische boodschap van eenheid, perfectie en hergeboorte. Odeaubois tekende voor de sculptuur, ACT lighting design voor licht en scenografie van Marcos Vinals Bassols. Technische fiche Enkel 1 product : Traxon DOT XL 6 led guirlande, 12 stuks van 28, 24 en 22 stuks, in totaal 316 individueel aanstuurbare RGB leds van 6W. En de E:QUE butler als lichtsturing.

Jeugd Olympische Spelen Marina Bay, in het hartje van Singapore, was de locatie voor de openings- en sluitingsceremonie van de Singapore 2010 Jeugd Olympische Spelen. Lichtdesigner Koert Vermeulen van ACT Lighting Design gaf hier een staaltje van zijn kunnen weg. Het evenement vond plaats op het grootste drijvende platform ter wereld met de skyline van Singapore op de achtergrond. Vermeulen ontwierp hier zijn eerste Olympische ceremonie. Een geweldige lichtshow, het kruispunt tussen spektakel, architectuur en kunst. Technische fiche +/- 700 automatische spots, de zogenaamde Moving Heads, meestal met lampen van Philips: de HMI 1200W en MSR 1500W Gold reeksen © Desmond Wee

+/- 400 FOS led spots van 1m, 72W led per armatuur +/- 320 Led spots voor accent verlichting, 10W led per armatuur +/- 3,6km LED outline, 7W per meter +/- 450 PAR64 Led armaturen 8 x 4000W & 6 x 2500W Followspots 24 x 7000W Skytracers op de gebouwen rondom Marina Bay

51 D[ECO]

Concepstore l’Eclaireur Ook de hipste concepstore l'Eclaireur in Parijs kwam ter sprake. De zaak werd vormgegeven door Arne Quinze, het enfant terrible in de ontwerpwereld. Hij ging er te keer zoals we dat van hem gewoon zijn met hout, beton, oude latjes en spijkers. Ook Koert Vermeulen creëerde er een heuse lichtwereld waarbij licht, ruimte en design met elkaar een dialoog aangaan. Technische fiche Op maat gemaakte ledinstrumenten van Citizen, vanwege hun enorme goede kleurweergave, RA>97 en de juiste kleurtemperatuur : 2700K. Lux Lumen was de fabrikant van deze made to measure elementen. Voor de rest is er T5 fluo technologie toegepast alsook de LED spots van Zumtobel.

Kerstverlichting Champs-Elysées Over een lengte van 1,2 kilometer zijn in zo'n 200 bomen 'lichtjes' gehangen. Rond elke boom zijn drie hoepels bevestigd, elk met een diameter van ruim 3meter. En elke hoepel zit weer vol met energiezuinige lampjes. In totaal hebben de Belgen de ChampsElysées - van de Place de la Concorde tot aan de Arc de Triomphevolgehangen met ruim 1,2 miljoen leds. De lampen kunnen 67 kleuren uitstralen in allerlei combinaties: per boom, per bomengroep of met effecten over de hele lengte van de Champs-Elysées. Concept Koert Vermeulen van ACT Lighting Design & Marcos Vinals Bassols voor de scenografie Fabricage BIS Lighting & Productie door ASP Blue Square

De kunst van het licht De kunst heeft het licht laten schijnen in al zijn gedaantes, van Rubens tot Mondriaan over Gauguin en de expressionisten tot de monochrome vlakken van Barnett Newman. De magie van het licht vinden we bij James Turrell, de ironie bij Bruce Naumann om maar enkele grote jongens te noemen. De overslag naar de architectuur is gauw gemaakt. Baragan en Le Corbusier benutten licht in al zijn architecturale mogelijkheden waardoor ze architectuur een eeuwige glans meegeven. Heel wat lichtproducenten laten de link tussen licht en architectuur niet ongelegen. De integratie © Gerrit Schreurs, courtesy Stroom Den Haag van licht en architectuur is het tegenwoordige credo. En met reden. Licht bezielen doe je niet zomaar, daar heb je liefde en passie voor nodig zoals ontwerper Mario Nanni,

ja hij koestert liefde voor mens en omgeving. Anders lukt zo’n onderneming geenszins. Architecten als David Chipperfield, Jean Nouvel, Peter Zumthor en Ron Arad hebben zich op het ontwerpen van de fijnste lichtarmaturen gestort. Altijd met betrekking tot een architecturaal project. Als je naar hun creaties kijkt, proef je in al die exquisheid het subtiele verschil. De grens tussen architectuur, licht en kunst wordt almaar spannender en dunner en toch nooit een pot nat.

52 52 MATERIAAL TETIERE

Muziek, licht en architectuur Bezoekers van deze woning in Messelbroek, zullen niet alleen oog in oog staan met de architectuur van Jos Vanderperren. Ze zullen ook kennismaken met de muziek – of is het geluid? – van Guy Vandromme. Hij liet zich als componist inspireren op de lichtinval van zijn kersverse huis, het resultaat is de cd Metric light. Vandromme digitaliseerde het licht op een beeldvlak. "De nulletjes en de eentjes die dat oplevert, heb ik geordend volgens de getallenritmiek van Guarino Guarini.'' Een knipoogje van Vandromme naar zijn architect, die aan de Italiaan Guarini de bijzondere relatie tussen de getallen 30 en 33 ontleende. "Hoogte en breedte van de openingen in dit huis – de ramen, het portiek – zijn gebaseerd op de rechthoek om een mathematisch ei heen. Ik heb die getallenverhouding niet alleen bij Guarini aangetroffen, maar bij alle grote architecten: van Palladio tot Philibert Delorme," weet de architect toe. Met zijn hedendaagse benadering van de muziek wijkt Guy Vandromme radicaal af van de klassieke muzikale syntaxis. Muziek koppelt de componist heel bewust los van het verhaal, de harmonische keuzes en de esthetiek die daar meestal mee gepaard gaan. Guy Vandromme: "De ordening gebeurt niet meer vanuit de taal, maar vanuit een groep ruimtelijke gegevens."

Civic Trust Awards voor Vestingroute Ieper Architectenbureau Govaert & Vanhoutte kaapte na een eerste erkenning in 2011 met een ‘Award’ en een ‘Special Award’ nu ook op 7 maart 2014 één van de Britse Civic Trust Awards weg met het project ‘Vestingroute Ieper’. Als enige Belgische architecten scharen Benny Govaert en Damiaan Vanhoutte zich aan de zijde van een dertigtal vooraanstaande coryfeeën zoals C.F. Møller, Henning Larsen Architects, J. Mayer H., Wilkinson Eyre Architects en het jonge, maar befaamde Studio Weave. De uniek bewaard gebleven vestingsite van Ieper is door het Brugse architectenbureau Govaert & Vanhoutte nieuw leven ingeblazen. De vijf aaneengeschakelde souterrains achter de Sint-Jacobskerk bij de Menenpoort dagtekenen uit 1685 en zijn een ontwerp van de vestingingenieur van Lodewijk XIV: Sébastien Le Prestre de Vauban. De souterrains hebben achtereenvolgens verschillende functies gekend. De restauratie en herinrichting van 2013 zorgt binnen dit massieve bouwwerk voor een fluïde circulatie tussen vergaderzaal, tentoonstellingsruimte, brasserie en onthaalcentrum met sanitair. Op een sobere manier zijn de aanwezige geschiedkundige sporen zo goed mogelijk bewaard. Rechttoe rechtaan hedendaagse, maar uiterst fijn en licht vormgegeven toevoegingen zoals (pivoterende) deuren en glazen puien benadrukken enerzijds de zachte vormentaal van de ondergrondse volumes, maar contrasteren tegelijk met de zwaarte van de gestapelde stenenmassa. Zowel de langwerpige lichtarmaturen als de indirecte verlichting naast de betonvloer, beklemtonen de diepte van de souterrains.

Meer informatie is terug te vinden op www.civictrustawards.org.uk, www.govaert-vanhoutte.be, en met name de ingesloten conceptnota en beeldmateriaal.

De firma Poulet Moulures

is sinds 1953 actief in de sector van de geschaafde houtproducten

en ZOEKT DISTRIBUTEURS

van materialen, hout en derivaten voor heel België voor: Sierlijsten

Plinten

Rechthoekige en vierkante latten en balken

Panlatten

Vensterbladen Parket Schroten

Gevelbekleding Terraslatten

Terrasassortiment in composiet

Assortiment plinten in MDF Prestaties Vernissen normaal of M1

Brandwerende behandeling

Voorbeschildering Vingerlassen en lagenlijmen

Houtsoorten: zeeden, Amerikaanse eik, beuk, magnolia, notelaar... Exotische soorten: ayous, sapelli… Slijpstation om eender welk profiel in hout te ontwerpen|Vernis- (ook M1-vernis) en verfstation voor hout en MDF |Station voor brandwerende behandeling type M1 |Volledig assortiment sierlijsten, plinten en derivaten |grootste Franse keten voor vingerlassen en D4 verlijming.

54 PRIKKEL

TEKST & SAMENSTELLING: CATHERINE CALLICO

THE HUMAN SCALE. BRINGING CITIES TO LIFE. A DOCUMENTARY ON JAN GEHL BY ANDREAS M. DALSGAARD. vStadssalonsurbains#5 Woensdag 12/12 om 17.30u Beursschouwburg, Brussel www.beursschouwburg.be

Deze documentaire over de Deense architect en professor Jan Gehl, die 40 jaar lang het menselijk gedrag in de steden heeft bestudeerd, biedt antwoorden aan denkers, architecten en stedenbouwkundigen die zich wereldwijd buigen over stadsplanning. Gehl observeerde hoe de stad de mensen isoleert, in plaats van de interactie tussen mensen te bevorderen. Hij pleit voor steden die afgestemd zijn op de menselijke noden, zoals integratie en intimiteit.

RUDOLF STEINER. ALCHEMY OF THE EVERYDAY Tot 11 januari 2015 Kunsthal, Rotterdam www.kunsthal.nl De Kunsthal presenteert voor het eerst in Nederland een overzicht van het enorme werk van Rudolf Steiner (1861-1925), een van de meest invloedrijke hervormers van de 20ste eeuw. Hij inspireerde menigeen, van Piet Mondriaan, Wassily Kandinsky en Josef Beuys tot recenter Olafur Eliasson of Konstantin Grcic. Niet te missen: meubels, modellen en tekeningen op schoolbord.

Caleidoscoop LA LOGE

Een documentaire over de Deense architect en professor Jan Gehl in de Beursschouwburg, een nieuwe zwembadinstallatie van Dominique Gonzalez-Foerster op de kunstcampus van deSingel, een retrospectieve van Rudolf Steiner in de Kunsthal in Rotterdam. En andere goede (her)ontdekkingen.

HAUS BEUTLER - tot 17 januari 2015 www.la-loge.be De wereldberoemde doe-het-zelf-installaties van Michael Beutler geven een nieuwe interpretatie van heel de tentoonstellingsruimte, als onduidelijk afgelijnde zelfstandige architecturen binnen andere architecturen. Deze keer maakt de kunstenaar zich meester van La Loge. Op ludieke wijze stelt hij een overzicht voor van de verschillende contexten en processen van zijn projecten sinds 2002, dat contrasteert met de iconische architectuur van het gebouw. Ontdek de nieuwe installaties, maar ook de modellen, materiaalstudies, foto- en videodocumentatie en tekeningen van eerdere projecten.

CURATING THE CAMPUS DOMINIQUE GONZALEZFOERSTER. BALLARD GARDEN Vanaf 14/11 - deSingel, Antwerpen www.desingel.be Sinds 2001 verwelkomt de kunstcampus in deSingel permanente installaties, gesigneerd door vooraanstaande kunstenaars van hier en elders: Jan Fabre, Matt Cullican (USA), Joëlle Tuerlinckx, Rémy Zaugg (CH)… In totaal 19 werken van 11 kunstenaars. Dominique Gonzalez-Foerster is voor de tweede maal op de site aanwezig met een Ballard Garden, geïnspireerd op de Britse auteur James Graham Ballard (1930-2009) en zijn verontrustend vreemde wereld. In de vijver van 2058 m², die in de jaren '60 werd ingericht door Léon Stynen, plaatste zij een 'droog' zwembad van 213 m² en zes betonnen sokkels, als een soort van stadssilhouet dat 's nachts verlicht wordt.

BELGIAN ARCHITECTS AT THE HOLCIM AWARDS 2014 Tot 05/12 Architects’ house www.holcim.be Voor de vierde editie van de internationale wedstrijd Holcim Awards werden 6000 projecten en concepten uit 152 verschillende landen ingezonden. Twee Belgische architectenbureaus werden met een 'Acknowledgement prize' bekroond: het Brusselse bureau Tetra, voor een ontwerp van een materialendorp in de haven van Brussel, en BC architects and studies uit Wichelen, dat een sociaal geïntegreerd kantoorgebouw met een duurzame gevel in Ethiopië voorstelt. De laureaten werden geselecteerd op basis van hun milieu-, maatschappelijke en economische prestaties, met de nadruk op de noodzakelijke architecturale uitmuntendheid en een hoge mate van overdraagbaarheid.

ORANGE DREAMS. PLASTIEK IS MAGNIFIEK! Tot 25/05 Atomium www.atomium.be Gebaseerd op de indrukwekkende collectie van het Plasticarium presenteert een serie schilderij-installaties, uitgestald in een schitterende enscenering, de onwaarschijnlijke aspecten van plastic design, met als rode draad de kleur oranje. Een gelegenheid om dit iconische materiaal van de jaren 1960 te (her)ontdekken, van gebruiksvoorwerpen tot kunstwerken.

ONDERZOEK OVER... DE STEDELIJKE HITTEEILANDEN DOOR KOEN DE RIDDER (VITO) Woensdag 10/12 om 19u - CIVA Auditorium www.civa.be Deze conferentie over stedelijke hitte-eilanden, georganiseerd door het Centre Paul Duvigneaud de Documentation écologique, vertrekt van de hittegolf van 2003 en buigt zich over de oorzaken en gevolgen van UHI's (Urban Heat Island) in termen van gezondheid en levenskwaliteit in de stad. Zowel de stedenbouwkundige praktijken en de architecturale keuzes (bouwmaterialen, wegbedekkingen, enz.) als de functies van beplantingen en de verstoringen van de waterkringloop als gevolg van de verstedelijking worden in vraag gesteld.

En elders... ➔ Tentoonstellingen Franck Gehry

Fondation Louis Vuitton, tot 16/03/2015, www.fondationlouisvuitton.fr

Une histoire. Art, architecture et design des années 1980 à nos jours tot 16/03/2015, Centre Pompidou, Parijs, www.centrepompidou.fr

Ugo La Pietra

Triennale di Milano, tot 15/02/2015, Milaan, www.triennale.it

MATIÈRE GRISE MATÉRIAUX / RÉEMPLOI / ARCHITECTURE Tot 4 januari 2015 - Pavillon de l’Arsenal, Parijs www.pavillon-arsenal.com Dit evenement nodigt uit om het gebruik van bouwmaterialen te herdenken. 75 projecten illustreren de mogelijkheden van hergebruik. Prefabbeton, zeepalen, draagconstructies van een snelwegviaduct, geweigerde gevelbekleding voor een winkelcentrum, enz. vinden een andere bestemming. Zo zal de gevel van de toekomstige zetel van de Europese Raad in Brussel verfraaid worden met 3000 gerecupereerde ramen. Slechts een greep uit de vele voorbeelden.

Ars Architectonica. Caroline Challan Belval tot 09/03/2015, Cité Chaillot, Parijs, www.citechaillot.fr

Disobedient Objects

tot 01/02/2015, V&A Museum, Londen, www.vam.ac.uk

Structuralisme

tot 11/01/2015, Het Nieuwe Instituut, Rotterdam, www.hetnieuweinstituut.nl

Alvar Aalto – Second Nature

tot 01/03/2015, Vitra Design Museum, WeilamRhein (op 5 km van Basel), www.design-museum.de

David Chipperfield - Sticks and Stones, an Intervention tot 32/12/2014, Neue Nationalgalerie, Berlijn, www.smb.museum

MOBILUNION. ONTDEK DE VERPLAATSINGEN VAN DE TOEKOMST. Tot 17 december La maison de l’Union, Tourcoing www.lunion.org Hoe zal de mobiliteit van morgen eruit zien? Deze tentoonstelling toont voorbeelden van innoverende initiatieven in de regio Nord-Pasde-Calais. Auto's die parkeren zonder bestuurder, wegen van zonnepanelen, parkings die veranderen in stomerij of pakjesdienst: allemaal initiatieven die momenteel worden onderzocht, onder meer in het Institut d'aménagement et d'urbanisme in Rijsel.

From the World to the Museum

Product Design, Cultural Heritage, Designmuseum van Barcelona, de tentoonstelling gaat van start samen met de opening van het nieuwe museum in december en loopt gedurende 5 jaar, http://museudeldisseny.cat

New Territories

tot 06/04/2015, Museum of Arts and Design, New York, http://newterritorieslab.org/

➔ Evenementen Maison & Objet Paris

van 23 tot 27/01, Parc des Expositions de Paris Nord Villepinte, www.maison-objet.com

Create. Furnish.Live

Imm Cologne, van 19 tot 25/01/2015, www.imm-cologne.com

Loos´s interiors

rondleidingen ter gelegenheid van Pilsen 2015, www.pilsen.eu

56 PRIKKEL

NICOLAS BRUNO JACQUET Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die voor de gelegenheid werd omgedoopt tot citydev.brussels, geeft dit werk een overzicht van de stadsplanning en de economische activiteit in Brussel, parallel met de rol die de overheidsinstelling op dit vlak sinds 1974 heeft vervuld. Zo hebben honderden gezinnen toegang gekregen tot een eigen woning tegen gunstvoorwaarden, hetgeen heeft bijgedragen tot de heropleving van bepaalde wijken.

CITYDEV.BRUSSELS, PHOTOGRAPHIES DE MARIE-FRANÇOISE PLISSART 40 YEARS OF URBAN DEVELOPMENT Prismes Editions, tweetalige uitgave FR/NL, 204 pagina's, 29,50 €

LE LANGAGE HYPERMODERNE DE L’ARCHITECTURE Editions Parenthèses, Collection Architectures, september 2014, 256 pagina's, 34 € Kunsthistoricus Nicolas Bruno Jacquet plaatst in dit werk grote stromingen van de architectuur in perspectief en stelt de veroordeling van de Moderniteit door de postmodernisten in vraag. De moderniteit wordt gezien als een onophoudelijke vooruitgang waarin de veelvormige hedendaagse architectuur in wording niet incoherent noch perspectiefloos is. De auteur snijdt ook het thema van de “hypermoderne” bouwstijl aan, aan de hand van een uitgebreide selectie van gebouwen, waaruit zeven conceptuele principes naar voren komen, gelinkt aan het plan, het milieu, de techniciteit...

Lezen!

Deze herfst worden we overstelpt met mooie boeken: van het onderwijs van Bauhaus tot de nieuwe architectuurpraktijken, via 40 jaar stedenbouw in Brussel en de laatste designs. TEKST & SAMENSTELLING: CATHERINE CALLICO

László Moholy-Nagy, van Hongaarse afkomst, was vier jaar lang verbonden aan de Bauhaus-school, waar hij het metaalatelier leidde en onderzoek verrichtte naar de plastische eigenschappen van materialen en de mogelijkheden van fotomontage en film. Het werk presenteert de referenties en ervaringen die Moholy-Nagy onderwees. De drie hoofdstukken 'La matière', 'Le volume (sculpture)' en 'L’espace (architecture)' evoceren zijn visie van de onverbreekbare band tussen kunst, technologie en leven.

LÁSZLÓ MOHOLY-NAGY STÉPHANE FÜZESSÉRY, PHILIPPE SIMAY (DIR.) DU MATÉRIAU À L’ARCHITECTURE La Villette Editions, Collection Textes Fondamentaux Modernes, november 2014, 25 €

PIERRE PAULIN DESCENDRE NADINE Editions Albin Michel, oktober 2014, 239 pagina's, 49 € Pierre Paulin is een discrete en gesloten man, maar is niettemin een van de grootste Franse designers. Zijn creaties zoals de Ribbon chair, de Mushroom of de Globe hebben sinds de jaren '50 hun stempel gedrukt op onze interieurs. En de manier waarop erin wordt geleefd. Hij is steeds op zoek naar technologieën en innovaties, maar gaat ook op een heel eigen manier om met kleuren, vormen en materialen. Het werk wordt aangevuld met een rijke iconografie uit zijn persoonlijk archief en foto's van Benjamin Chelly.

SYBILLE KRAMER THE BOX. ARCHITECTURAL SOLUTIONS WITH CONTAINERS Editions Braun Fr, oktober 2014, 192 pagina's, 50 € Containers zijn een van de symbolen van de mondialisering die meer en meer in de hedendaagse architectuur worden gebruikt. Opeengestapeld, naast elkaar geplaatst, uitgezaagd... Als wooneenheden, kunstateliers of werkruimten, eigentijds of experimenteel, lenen zij zich wegens hun robuuste en praktische minimalistische esthetiek tot eclectische bestemmingen. En ze zijn goedkoop op de koop toe!

PHILIP JODIDIO ALVARO SIZA. COMPLETE WORKS 1952-2013 Taschen Books, 500 pagina's, 99,99 € De Portugese meester Álvaro Siza heeft een hele rist prijzen op zijn naam staan, van de Pritzker-prijs in 1992 tot de Gouden Leeuw voor zijn volledige carrière op de architectuurbiënnale van Venetië in 2012. Hij werd in 1933 geboren in Matosinhos, vlakbij Porto, en heeft veel in Portugal gebouwd. Hij ontwierp onder meer het paviljoen van Portugal voor de Wereldtentoonstelling in Lissabon in 1998, de Fundação Serralves in Porto, het Serpentinepaviljoen in Londen in samenwerking met Eduardo Souto de Moura en meer recent het museum van de Fundação Ibere Camargo in het Braziliaanse Porto Alegre.

Andere boeken Mohsen Mostafavi, Ethics of the Urban. The City and the Spaces of the Political, Lars Müller publishers www.lars-mueller-publishers.com

Architecture: The Whole Story, Thames & Hudson Publishers www.thamesandhudson.com

ROBERT STADLER INVASIVE SHIFTING ABSURD EXERCISE Editions de La Martinière, Beaux Livres, tweetalige monografie FR/ENG, 240 pagina's, 52 €

Lisa Baker, Built on Water. Floating Architecture + Design, Braun publishing https://braun-publishing.ch

Saul Steinberg, 4 Leporellos – The Line / Types of Architecture / Shores of the Mediterranean / Cities of Italy, Les Presses du Réel www.lespressesdureel.com

J. Weyer, Industrial building, planning and design, Design Media publishing limited www.designmediahk.com

Modern Houses (collectif), Loft Publications www.loftpublications.com Aan de hand van deze monografie geeft de beroemde Oostenrijkse designer Robert Stadler een overzicht van zijn werk: ruimtelijke performances, herziene gebruiksvoorwerpen (sprekende spiegel, champagnekurk met vizier...). Na zijn designopleiding in Milaan en later in Parijs, waar hij in 1992 medeoprichter was van de collectieve Radi Designers, werkte Stadler samen met tal van kunstenaars op het gebied van mode, kunst en andere domeinen. Tot zijn klanten behoren de Académie des Césars, les Arts Décoratifs de Paris, Ricard, Dior, Nissan, Orange...

Cool Cities San Francisco (collectif), Pocket Guide, teNeues publishing www.teneues.com

Lina Bo Bardi 100. Brazil's Alternative Path to Modernism, Hatje Cantz Verlag www.hatjecantz.de

Elias Redstone, Shooting Space. Architecture in Contemporary Photography, Phaidon Press Limited www.phaidon.com

Fifty Modern Buildings that Changed the World, Octopus Books www.octopusbooks.co.uk

58 58TETIERE TRAVEL

Tokyo

ÂŠ Anja Van Der Borght

by night

De miljoenenstad Tokio is een bruisende biotoop die trends met conventie, een rijke cultuur en een stevige dosis spiritualiteit mixt. Maar Tokio is ook een metropool die intrigeert door haar eigenzinnige kijk op architectuur. Futurisme gaat er hand in hand met eeuwenoude tradities en dat maakt de stad tot een mysterieuze plek, vooral na valavond. TEKST: PASCAL DEWULF FOTO'S: NATURALBORNWRITERS.COM

et is een intrigerend gezicht om na zonsondergang in hartje Tokio een geisha op haar bloksandaaltjes voorbij te zien schuifelen in de spotlights van een hypermoderne flagshipstore. Het zijn evenwel dit soort taferelen die de metropool een cachet geven dat u in geen enkele andere miljoenenstad ter wereld terugvindt. Tokio is Japan in miniatuur maar tegelijkertijd in overtreffende trap. Een explosie aan indrukken, smaken, geuren, belevingen en een adembenemende architectuur maken deze stad tot een heel bijzondere locatie.

Zicht vanaf de Ginza-buurt op de Tokyo Tower met op de achtergrond Mount Fuji, die maar heel zelden effectief vanuit Tokio zichtbaar is.

Architecturale hoogstandjes Voor wie tijdens een avondlijke trip in Tokio wil kennismaken met verbluffende architecturale parels is Omotesando Boulevard (die doorheen de Shibuya- en Minatobuurten loopt) een must. Het is niet enkel een plek voor architectuurliefhebbers, ook fashionistas komen er geheid aan hun trekken met flagshtip stores die mekaar de loef afsteken op het vlak van esthetiek en architectuur. De Prada flagshipstore is bijvoorbeeld een pareltje van modernistische architectuur dat werd ontworpen door Herzog en DeMeuron (eveneens de ontwerpers van het roemruchte 'vogelnest' van de Olympische Spelen in Peking) met een groene, diamantvormige façade waar u niet kan langskijken.

Gestapelde wasmachines

Ook het Ginza-district heeft zo zijn geheime architecturale parels waaronder de Nakagin Capsule Tower. Het bouwsel, ontworpen door Kisho Kurokawa, dateert van 1972 maar etaleert vandaag nog steeds een excentrieke vormentaal. De Nakagin Capsule Tower is een schoolvoorbeeld van het Japanse metabolisme als architecturale reactie op de statische eenvoud van westerse naoorlogse architectuur. De structuur van het gebouw lijkt nog het meest op een stel gestapelde wasmachines maar eigenlijk gaat het om compacte, individuele woonmodules die een aantal decennia gebouwd werden om zakenmensen te huisvesten. Elke unit bevat een douche, bed, tv en telefoon. Wie het bouwwerk langs binnen wil ontdekken, kan er ook logeren via Airbnb.

Een explosie aan indrukken, belevingen en een adembenemende architectuur maken 59 Tokio tot een heel bijzondere locatie.© Anja Van Der Borght

60 60TETIERE TRAVEL

Ondergrondse beleving In het park bij het middendeel van de stad staat een futuristische driehoekige structuur uit glas en beton die meteen de aandacht trekt. 'Design Sight', een creatie van Tadao Ando en modeontwerper Issey Miyake, herbergt het eerste designmuseum van Japan. Zowat zeventig percent van het gebouw bevindt zich onder de grond. De pieken van de driehoekige constructie zijn echter zo ontworpen dat ze in het gebouw, ondanks zijn verzonken ligging, toch het nodige licht naar binnen laten. Naast de intrigerende architectuur kan u er ook heel wat designartefacten ontdekken zoals Shiro Kuramata's 'Miss Blanche' stoelen tot fotomateriaal van Christo's ingepakte structuren. Op vlak van architectuur kan u in Tokio trouwens eindeloos ronddwalen en nieuwe dingen ontdekken zoals de imposante St. Mary's Cathedral in roestvrij staal. Vanaf de bovenzijde is een kruisvormige architectuur in glas zichtbaar. In Minato-ku vormt de Reiyukai Shakaden tempel een absolute aandachtstrekker. Deze golvende pyramidevormige structuur werd in 1925 gebouwd voor een Boeddhistische gemeenschap. Binnenin het gebouw bevindt zich een imposante meditiatieruimte met een gigantisch Boeddha-beeld. Merkwaardig detail: in het gebouw bevindt zich eveneens een reservoir met vierhonderd ton drinkwater ingeval Tokio zou getroffen worden door een ramp. Kortom, Tokio en intrigerende architectuur: ze vormen twee handen op één buik.

UW RECLAME HIER

EIS HET

BESTE

VOOR UW

COMMUNICATIE HET REFERENTIEMAGAZINE VOOR ARCHITECTEN

Het referentiemagazine voor arcHitecten

GRATIS

Gratis verdeeld aan alle architecten in België. Bereik 100% van uw doelgroep

interpretatie

Ontsluierde architectuur

Het refer entiem

agazin e voor arcHit ecten

Brussels design september

17.000 EXEMPLAREN

desiGn in de stad Zoom

de Biënnale van venetië milaan desig

n Week 2014

Oplage gecertificeerd door de post.

de BelgiscHmilAnese cOnnectie Orde van Arch

itecten

HervOrmin g Als dringe nde nOOdzAAk

4 X /JAAR Geniet van een jaarlijkse aanwezigheid en kwaliteitsinformatie.

Ross Lovegrove

DESIGN DÉGRAISSÉ

Olivier Bastin

LE BOUWMEESTER

Zoom

Surf voor meer info naar

www.focusarchi.be Neem voor uw advertentie contact op met ons op het nummer

+32(0)497/06.92.01 of per e-mail lionel.lhoir@focusarchi.be

déc./jan./fév. 2014-15

-geprint Huis

LE MAGAZINE RÉFÉRENCE DES ARCHITECTES

zoom

LA LUMIÈRE SE LA JOUE INTELLIGENTE

62 ZOOM

De stadsboerderij als bijdrage tot duurzaam stadsleven Licht-landbouw

TEKST: EDOUARD CODDÉ

u al leeft de helft van de wereldbevolking in steden. De lokroep van de stad zal ook in de voor ons liggende jaren nog verder blijven toenemen tot zelfs 80% in 2050, volgens recente prognoses. De bevoorrading van een zo omvangrijke stedelijke bevolking gaat gepaard met enorme transportstromen, in het bijzonder voor wat de aanvoer van voedingsproducten betreft. De daarmee gepaard gaande sociale (o.a. fileleed) en ecologische belasting is niet langer aanvaardbaar. Er moet dringend werk gemaakt worden van een duurzame oplossing.

‘Verduurzamen’ van onze leef- en werkomgeving is het steeds luider opduikende thema en naast globale doelstellingen die tegen 2020 moeten gerealiseerd zijn, formuleren een aantal steden en gemeenten eigen objectieven. Zo engageert Hasselt zich om tegen 2020 ‘klimaatneutraal’ te zullen zijn en schuift Gent de doelstelling om ‘energieneutraal’ te zijn vooruit tegen 2050. Gebouwen van alle aard en bijgevolg de bouwwereld in zijn totaliteit, spelen een sleutelrol in het verduurzamen van de stedelijke leefomgeving. Maar het ontwikkelen van duurzame gebouwen en het streven naar energieneutraliteit voor de woon- en werkomgeving zullen niet volstaan wanneer het gebruik ervan en de ‘beleving’ van de stad zelf niet deelneemt aan het proces van verduurzamen.

* Fotosynthese vormt glucose uit CO2 en water dat wordt opgenomen door de bladeren en wortels van de plant.

Op dat vlak kan een belangrijke stap worden gezet door zoveel mogelijk voedsel te produceren op de plaats waar de voedingsproducten geconsumeerd worden. Steden moeten dus niet alleen ruimte bieden voor wonen, werken en recreatie, maar evenzeer voor landbouw, zodat ze minstens gedeeltelijk zelf kunnen voorzien in hun voedselbehoeften. De Belgische architect Vincent Callebaut, die zijn bureau VCA (Vincent Callebaut Architectures) in Parijs heeft gevestigd, gaat hierin nog een stap verder. Zijn visionaire voorstellen projecteren zich vaak 30 tot 50 jaar in de toekomst. Hij ziet een stadsbeeld met torens, gelooft rotsvast in verticaal uitbreiden, maar gekoppeld aan ecologisch denken. Een ‘verticale boerderij’ in de stad vormt de belangrijke bijdrage tot het zelfbedruipend maken van een gecombineerde woon/werk/recreatie-omgeving. Bovendien moeten we om dezelfde reden afstappen van gebouwen met een monofunctie en kiezen voor multifunctionele projecten.

Groeilicht LED-verlichting speelt in op de duurzaamheidsgedachte door een aanzienlijk lager energieverbruik en langere levensduur. De tekortkomingen uit de introductieperiode – in het bijzonder de lichtkleur, geringe lichtintensiteit en beperkte realistische kleurweergave – zijn vrijwel weggewerkt. LEDverlichting neemt dan ook stormenderhand de verlichtingsmarkt in. Maar LED-licht blijkt meer te kunnen dan het verlichten van woningen, kantoren of publieke ruimten. Als specialist voor ‘verlichtingsbronnen’, m.a.w. de ‘lampen’, verricht Philips diepgaand onderzoek naar specifieke toepassingen van LEDlicht in de landbouwsector onder de noemer ‘Philips GreenPower LED’. Licht en water zijn essentieel voor het groeiproces van elke plant. Voor het fotosyntheseproces* dat de basis vormt voor de plantengroei, kunnen planten slechts gebruik maken van het lichtspectrum met een golflengte tussen 400 en 700 nm. Dit wordt aangeduid als PAR (Photosynthetical Active Radiation). Ongeveer 45% van de totale lichtuitstraling zit in het PAR-spectrum. De hoeveelheid fotonen in de PAR zijn het eigenlijke groeilicht, opgegeven in µmol. Een efficiënte verlichting voor tuinbouw moet bijgevolg een zo groot mogelijk deel van de elektrische energie omzetten in PAR-energie.

64 ZOOM

Lichtreceptuur Het Philips-onderzoek heeft aangetoond dat de lichtbehoefte varieert volgens de plantsoort en zelfs per groeifase. Algemeen gesproken hebben planten vooral behoefte aan rood en blauw licht. Het is wetenschappelijk mogelijk om voor elke plant of gewas de exacte lichtbehoefte te bepalen en te omschrijven als een specifiek ‘lichtrecept’. In het lichtrecept zijn een brede waaier aan gegevens vastgelegd, zoals de optimale lichtkleur (spectrum), de lichtsterkte (intensiteit), de behandeling (het aantal uren per dag en het aantal momenten per jaar dat het licht dient te branden) evenals de installatie (de positionering van de lichtbron en de oriëntatie van het licht ten opzichte van het gewas). LED-verlichting biedt de mogelijkheid om elke plant exact van het ideale lichtrecept te voorzien. Door de lichtrecepten aan te passen aan de gewassen, is het o.a. mogelijk tomaten te kweken met een hoger vitamine-C-gehalte. De Nederlandse slaproducent Deliscious heeft de opkweekfase van slaplantjes aanzienlijk teruggebracht dankzij LED-lichttechnologie, terwijl het bovendien een constantere kwaliteit van zijn producten realiseert gedurende de verschillende seizoenen.

Win-Win voor tuinders en consument In het onderzoekscentrum van de Nederlandse lichtspecialist werken plantfysiologen aan proeven en commerciële projecten, waarbij uiteenlopende gewassen worden beoordeeld met als doel een zo gedetailleerd mogelijke lichtreceptendatabase aan te leggen. In dit kader wordt bovendien samengewerkt met diverse onderzoekscentra, universiteiten en telers over de hele wereld. De LED-innovaties voor de tuinbouw maken nieuwe en duurzame teeltmethoden mogelijk, met positieve effecten voor zowel tuinders (besparingen op energie, water en ruimte, efficiëntere groei van gewassen, meerlagige teelt op non-conventionele locaties, minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen doordat er in een afgesloten ruimte wordt geteeld) als voor consumenten (beschikbaarheid van allerlei soorten groenten en fruit het jaar rond). Het is mogelijk om de seizoenen te verlengen, een constante kwaliteit te verzekeren voor de verschillende teelten, evenals lokale teelten over een grotere periode van het jaar beschikbaar te hebben.

"Steden moeten maximaal zelf voorzien in hun energie- en voedselbehoeften."

Vincent Callebaut

Wat Brussel betreft is er vooral de structurele leegstand die zorgen baart. Meer dan de helft van de leegstaande kantoren (639.000 m²) staat al meer dan drie jaar zonder succes als te huur genoteerd. Deze in stadscentra beschikbare ruimte laat zich in combinatie met de ontwikkelingen op het vlak van LEDlicht ideaal gebruiken om voedsel te telen. Philips heeft het dan ook over ‘cityfarming’ als nieuwe opportuniteit. Telers kunnen de groei van hun planten nauwkeurig sturen, zelfs midden in een drukbevolkte stad, waar een kelder van een supermarkt zich leent als tuinbouwzone. Zo wordt de voedselketen naar de gebruikers gebracht en milieubelasting door transport beperkt. Het kan wel eens een absolute noodzaak worden…

Verloren ruimte benutten In Europa daalt de oppervlakte ingenomen voor de voedselproductie jaarlijks met gemiddeld 4%. Anderzijds kampen heel wat grote steden met een probleem van leegstand bij kantoor- en andere gebouwen met een aanzienlijke bruikbare oppervlakte. Brussel komt dankzij de aanwezigheid van tal van Europese diensten nog goed weg: 8,3% leegstand voor de stadskern, 10 à 11% voor groot Brussel. Nederland is slechter af en kampt met gemiddeld 15% leegstaande kantoorruimte. In Amsterdam is dat zelfs 18%, of 1,375 miljoen vierkante meter!

Vincent Callebaut Architectures www.vincent.callebaut.org

Vincent Callebaut werkt allesomvattende concepten en ideeën uit, die zich vaak 30 tot 50 jaar in de toekomst projecteren. ‘Hydrogenas’ een ontwerp van een eiland als ‘bioboerderij’, waar groene algen worden omgezet in biobrandstof (Expo Shanghai, 2010).

Bouwstenen van een betere toekomst

Ontdek de basis voor elke bouwstijl Xella heeft de beste troeven in huis

Bezoek onze gratis infodagen!

Volg ons op

Xella België

Ecologisch

Passief

Luchtdicht

Economisch

Inschrijven via www.xella.be

Thermisch comfort

De Xella bouwmaterialen beantwoorden perfect aan de noden van de moderne bouwer. Ze zorgen dat de woning duurzaam, energie-efficiënt en aangenaam om wonen is. Elke uitstraling is mogelijk: gedurfd modern met een afwerking in pleister, hout, metaal, ... of traditioneel met gevelsteen. Xella BE nv/sa Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 F 03 250 47 06 • ytong-be@xella.com De uitstekende thermische en kostenbesparende eigenschappen van de Ytong, Silka of Hebel ruwbouw garanderen een optimaal wooncomfort het hele jaar door. Xella BE nv/sa • Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 • F 03 250 47 06 • ytong-be@xella.com

www.xella-mobile.be

66 66 SPOTLIGHT TETIERE

"Architectuur heeft een rechtstreekse invloed op de levenskwaliteit en omvat een complex creatief proces dat esthetiek, harmonie, comfort en duurzaamheid op een zo optimaal mogelijke manier dient te verenigen." Liesbet Bemong, zaakvoerder van SFAR Creative Group

Architect in de kijker SFAR Creative Group Het architectuur- annex ontwerpbureau SFAR Creative Group drukt reeds een aantal jaren zijn stempel op de wereld van bouw en grafisch ontwerp. Vanuit het hoofdkwartier geven jonge talenten met een kritisch oog er vorm aan de architectuur van vandaag en morgen. TEKST: PASCAL DEWULF FOTO'S: INE HABRAKEN

oorheen de jaren wist het (interieur) architectuurbureau SFAR Creative Group zichzelf stevig te positioneren op de markt van architectuur en creatief ontwerp inzake woon- en interieurprojecten. Een eigenzinnige visie en een duidelijk onderscheidbare identiteit maken het agentschap van Liesbet Bemong en Bart Appeltans vandaag tot een vaste waarde. Hun portfolio, die behelst tal van boeiende projecten in de horeca, woningbouw en shopping. Zaakvoerder Liesbet Bemong: ""Bij SFAR proberen we een meerwaarde te creĂŤren door de combinatie van architectuur en interieurontwerp. Wij hebben immers voor beide disciplines experts in huis. Dat laat toe om veel beter te anticiperen op een bouwproject wat doorgaans leidt tot meer efficiĂŤntie. Doordat architect en interieurarchitect samenwerken, kunnen ze doorheen het hele bouwproject immers voortdurend hun visie met elkaar aftoetsen. Bij SFAR zijn we er dan ook van overtuigd dat architectuur en interieurarchitectuur in een coherente wisselwerking elkaar versterken."

Perfecte match Naast een atypische aanpak geven ze bij SFAR Creative Group ook blijk van een duidelijke visie op architectuur. Liesbet Bemong:"Architectuur heeft een rechtstreekse invloed op de levenskwaliteit en omvat een complex creatief proces dat esthetiek, harmonie, comfort en duurzaamheid op een zo optimaal mogelijke manier dient te verenigen. Het

is een niet te onderschatten evenwichtsoefening die je als architectuuragentschap in overleg met de klant telkens weer tot een goed einde moet brengen. Daar moet je dan bovendien ook je typische stempel als (interieur)architect op drukken. Je moet met andere woorden steeds voor een stukje je eigen identiteit als architectuurbureau in het project leggen. Mensen kiezen immers bewust voor een specifiek architect omdat ze een duidelijke stijl in

"Ik hou van de kracht van eenvoud die kan uitgaan van een ongecompliceerd architecturaal ontwerp. Op dat vlak is de Portugese architect Álvaro Siza - mijn favoriet - een absolute meester."

gedachte hebben en aanvoelen dat een bepaald architect beter geschikt is dan de rest om hun ideeën om te zetten naar een droomproject. De huisstijl moet met andere woorden een perfecte match vormen met de wensen van de klant. Al die factoren naadloos in mekaar laten overgaan, blijft telkens opnieuw een uitdaging."

Sterke identiteit Anno 2014 kan de dagdagelijkse realiteit van de (interieur)architect dus behoorlijk uitdagend zijn. SFAR Creative Group ziet in die realiteit echter een opportuniteit om architectuur naar een volgend niveau te brengen. Liesbet Bemong: "Wanneer je de functie van architect nu bekijkt ten opzichte van vroeger, dan is er wezenlijk eigenlijk niet veel veranderd. De kernactiviteit blijft nog steeds de wens van de bouwheer omzetten naar een zo perfect mogelijk eindresultaat. De middelen, materialen en technologie waarmee we werken, zijn weliswaar voor een stuk veranderd en maken de doorstroom van een project optimaler. Dat weegt echter niet op tegen bijvoorbeeld andere elementen als regelgeving die vandaag de dag onnoemelijk veel complexer zijn dan pakweg veertig jaar geleden. De extra werklast die dat met zich meebrengt voor een architectuuragentschap slorpt al snel de tijdswinsten op die je haalt door moderne werkinstrumenten of -methodes te gebruiken. Het is dus niet zo dat de architect vandaag de dag op een knop drukt en er vervolgens een ontwerp uit de printer rolt. Een ingewikkeld kluwen aan weten regelgeving is voor ons echter niet de grootste frustratie. Die ligt veeleer in het feit dat je door die strikte regelgeving vaak ook creatief op de rem moet gaan staan waardoor je net niet dat extraatje kan toevoegen om het project een nog sterkere identiteit mee te geven."

Liesbet Bemong, zaakvoerder van SFAR Creative Group

Thuis of huis Het ideale huis of pand bestaat mogelijk niet maar bij SFAR Creative Group hebben ze desondanks toch een duidelijke visie van wat ze verwachten van perfecte architectuur. Liesbet Bemong : "Onze bouwprojecten kenmerken zich door ruimtelijkheid. We werken steevast met sobere volumes voorzien van rechte belijningen, grote raampartijen met veel lichtinval en natuurlijke materialen. Kortom, een minimalistische invulling met een warme toets door het juiste materiaalgebruik in combinatie met strakke volumes vormen de signatuur van SFAR Creative Group. Ik hou van de kracht van eenvoud die kan uitgaan van een ongecompliceerd architecturaal ontwerp. Op dat vlak is de Portugese architect Álvaro Siza - mijn favoriet - een absolute meester."

Meer expertise dan ooit De roemruchte Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright liet zich ooit ontvallen dat ieder architect een groot poëet moet zijn, een authentieke 'vertaler' van zijn tijd en tijdperk. Bij SFAR

Creative Group trachten ze alvast om die filosofie in ere te houden maar gaan ze tegelijkertijd de (toekomstige) uitdagingen van het vak niet uit de weg. Liesbet Bemong: "Het metier van architect verandert drastisch. Een architect die in zijn of haar eentje hele projecten alleen runt, zal in de toekomst dan ook meer en meer een rariteit worden. Er komt bij een bouwproject actueel immers zoveel meer expertise kijken dan pakweg een aantal decennia terug. Je ziet vandaag al die trend dat steeds meer architecten zich verenigen in architectenbureaus. Dit soort bureaus of agentschappen passen perfect in die andere trend die zich heeft ingezet binnen de wereld van de architectuur: bouwgronden worden schaars en bouwprojecten wordt steeds duurder door alle bijkomende eisen die de overheid en andere instanties opleggen. Het traditionele 4-gevel landhuis met ruime tuin in een groene en bosrijke omgeving zal naar de toekomst dan ook nog slechts weggelegd zijn voor een bepaalde doelgroep. In plaats daarvan zullen gezamenlijke bouwprojecten steeds meer de toon zetten. Voor dit

soort collectieve bouwprojecten zal uiteraard meer mankracht nodig zijn om het gehele ontwerpen bouwproces in goede banen te leiden. En jawel, dit soort projecten is uiteraard een kolfje naar de hand van architectenbureaus die de grootschaligheid daarvan aankunnen. Vroeger werden woonprojecten vaak geassocieerd met sociale woningbouw maar vandaag situeren ze zich in alle segmenten, ook heel high-end. Als architect moet je dat soort trends lang op voorhand aanvoelen en daarop anticiperen."

Meer info: www.sfar.be

68 D(ECO)

De "ecoreconversie" van Val Benoit

TEKST : CATHERINE CALLICO FOTO'S & ILLU'S : VAL BENOIT A.M BAUMANS-DEFFET - DIRIX - BEL

De Val Benoit site, ten zuiden van Luik, ondergaat momenteel een voorbeeldige reconversie. De ambitie is tweeledig: een oude universiteitscampus omvormen tot een stedelijke ecowijk, langsheen de Banningkaai. Een duurzaam alternatief voor traditionele businessparken. Plus het behoud van de modernistische architectuur, met toevoeging van energiearme technologieĂŤn, vooral voor verlichting. De Val Benoit site, een modernistisch architecturaal complex, strekt zich uit langs de oevers van de Maas in Luik. Het geheel werd tussen 1930 en 1965 gebouwd door de Universiteit Luik, op de terreinen van de gelijknamige CisterciĂŤnzerabdij. Die laatste, heropgebouwd in de jaren '50, werd een halve eeuw later aangekocht door het FOREM, samen met het oude Instituut voor Wiskunde waarvan een deel gebruikt werd door de Hogeschool voor Drama van het Koninklijke Conservatorium van Luik. Intussen had de Universiteit Luik de site verlaten en sinds 2005, met het vertrek van de laatste studenten burgerlijk ingenieur-architect, raakte ze overgeleverd aan het verval.

Een nieuwe Zuidwijk Momenteel werkt de SPI, het agentschap voor economische ontwikkeling van de Provincie Luik, aan de heropbouw van de site. De uitdaging is enorm: een gesloten universum, de universiteitscampus, omvormen tot een nieuwe stadswijk in Luik. Naast de oorspronkelijke gebouwen

die tot bedrijfslofts worden omgebouwd, te beginnen met de gebouwen Civiele Bouwkunde langsheen de Banningkaai en de gebouwen Chemie-Metallurgie, zullen er ook nieuwe gebouwen met een residentiële functie verrijzen. Het is de ambitie om tegen 2016 een gemengd bedrijvenpark (kleinschalige productiebedrijven, kantoren…) te ontwikkelen, samen met woningen, diensten en een centrale groenzone. Zonder de Cité des Métiers van Luik te vergeten.

“In de jaren 30”, vertelt Olivier Béart, communicatieverantwoordelijke van de SPI, “gold het gebouw met zijn zeer lichte structuren als baanbrekend. Ook vandaag nog treffen we hier maagdelijke ruimtes aan. De gebouwen van Civiele Bouwkunde en Chemie-Metallurgie

In dit renovatieproject van een modernistisch geheel werd de oorspronkelijke architectuur behouden en aangepast aan de nieuwe energiestandaarden.

70 D(ÉCO)

voldoen. “De compositieregels van modernistische constructies werden op een transversale manier aan de 21ste eeuw aangepast”, verduidelijkt Arlette Baumans. “Op conceptueel vlak evolueert de site van een gesloten blok naar een open blok. Maar terzelfder tijd houden we rekening met de flexibiliteit en omkeerbaarheid van de gebouwen, tenslotte de basisprincipes van het modernisme.”

worden heringericht tot bedrijfslofts, met voldoende plaats voor kleine productiemachines en volledig aanpasbaar aan specifieke bedrijfsnoden.” Het Val Benoit project omvat overigens ook de renovatie van een industrieterrein. “Bedrijfsparken werden in het verleden altijd ontwikkeld in industriezones. Met de vele braakliggende terreinen is de aanpak van de SPI veranderd en worden landbouwgronden voortaan ontzien. Het is bovendien van groot belang om lichte industrie in het stadscentrum te handhaven. De stad moet nieuw leven worden ingeblazen. Het verleden heeft ons geleerd dat zones met uitsluitend sociale woningen in getto’s veranderen. En dat bedrijfsparken zonder andere functies er ’s nachts verlaten bij liggen en het mikpunt van dieven zijn. De bedoeling is dat de wijk 24 op 24 uur leeft. Wanneer de mensen naar hun werk vertrekken, draaien de bedrijven. En omgekeerd.”

Een landschappelijke dimensie De opdracht werd integraal toevertrouwd aan een tijdelijke vereniging van projectontwerpers: het kantoor Baumans-Deffet (architectuur en stedenbouw), Architecture Alain Dirix en het studiekantoor Lemaire. “De landschappelijke dimensie van het project is zeer belangrijk”, onderstreept Arlette Baumans. “De modernistische campus is omgevormd tot een echte ecowijk die we poreus, verdicht en flexibel hebben gemaakt. Voor de nieuwbouw hebben we een aantal regels opgelegd die naar de bestaande vormen verwijzen. Ook hebben we nieuwe ruimtes gecreëerd, eilandjes, een loopbrug die naar de tramhalte leidt en die via een bewoond park tot in het hart van de site reikt…” Een Master Plan organiseert het gemengde functiepalet van het park en de mobiliteit ter plaatse, met een absolute voorrang aan zachte vervoerswijzen in het blok (voetgangers, fietsen). Meer in het algemeen wil het project nieuw leven blazen in het zuiden van de Luikse metropool waar tot dusver geen stadspark of groenruimtes voorhanden waren. “We hebben hier te maken met een bedrijfspark van de nieuwste generatie waar mensen uit de omliggende wijken, ongeacht hun leeftijd, elkaar opnieuw 'kunnen vinden'. De site van 4 ha groot biedt ruimtes voor ontspanning en cultuur, fietspaden, een speelplein, een petanquebaan...” In zijn landschappelijke dimensie wil het project een onbelemmerd uitzicht verlenen op andere sites, zoals de heuvel van Cointe vanaf de gerenoveerde Banningkaai. Die zag zich overigens getooid met een emblematisch gebouw dat de zuidelijke toegang tot de stad beheerst.

De meeste structuren zijn bewaard en gerestaureerd, al moesten er toch enkele worden gesloopt om de ruimtes te maximaliseren en aan de huidige normen te voldoen: scheidingswanden, amfitheaters, trappenhuizen, vloerbekledingen (tegels, parket), meubilair (auditoriumbanken). Herbruikbare of symbolisch geladen oude elementen en materialen werden gerecupereerd: 1000 m2 tegels en ongeveer 10 ton schrijnwerk, deuren, stenen… Na zorgvuldig met de hand te zijn losgemaakt en van cement ontdaan, werden de tegels gerecupereerd door de vzw Rotor om als tweedehandsmateriaal te worden verkocht. 25 m2 werd aangekocht voor de ombouw van de oude slachthuizen van Namen tot cultureel centrum. In de marge daarvan zullen delen van de universitaire inboedel (banken, borden, kleppen…) in het vernieuwde Val Benoit van het verleden getuigen. Een andere prioriteit: het geheel zo energiezuinig mogelijk maken. Met het oog daarop werden ingrijpende moderniseringen doorgevoerd: elektriciteit, verwarming (zonnepanelen, warmtepompen, terugkeer naar centrale verwarming op heel de site), isolatie, beglazing, enz.

Geavanceerde verlichting Voor de openbare verlichting ging de keuze uit naar innovatieve oplossingen, mede dankzij de actieve betrokkenheid van de SPI bij het Geppadi pilootproject dat de Ulg en twee privébedrijven momenteel in GraceHollogne uitvoeren. Het concept: een slimme en dimbare wegverlichting waarvan de intensiteit zich aanpast aan het traject en de aard van de weggebruiker (voetganger, fietser, vrachtwagen…). Ook het interieur van de gebouwen werd door de architecten aangepakt met het oog op een maximale daglichttoetreding. Bernard Deffet: “In het gebouw van de civiele bouwkunde zorgt de uitstekende structurele kwaliteit (kolommen-balken-beton) al voor een goede daglichttoetreding. We hebben de gevels van 1937 gesloopt en vervangen door andere die de lichttoetreding optimaliseren en door hun opstelling de structuur tegen koude beschutten. De ultra-efficiënte driedubbele beglazing zorgt voor meer transparantie, en de oorspronkelijke stalen ramen hebben we vervangen door aluminium ramen. Bij al die ingrepen hebben we het ritme, de finesse en de lichtheid van de oorspronkelijke materialen gerespecteerd.”

Oorspronkelijke elementen (muren, trappenhuizen enz.) werden afgebroken om grote lege plateaus te bekomen die geschikt zijn voor lichte productiebedrijven.

Modernistische en energiezuinige architectuur De SPI en de architecten hebben vanaf het begin ingezet op het behoud van de modernistische architectuur van de site. Het interieur, daarentegen, werd omgevormd om aan de huidige eisen van energieprestaties te

Veel materialen (tegels...) worden gerecupereerd voor hergebruik in andere projecten.

Cultuur en economie

In het kader van het L.E.A.-project worden interactieve installaties in speciale containers ondergebracht als gevolg van een samenwerking tussen de ULg, Waalse aannemers en ontwerpers.

In het verlengde van deze grootschalige reconversie heeft het project L.E.A. (Laboratoire Economique et Artistique), een initiatief van de Ateliers d’Art Contemporain en de vzw Façons de voir, op de site van Val Benoit een tentoonstelling opgezet rond het thema Kunst en Innovatie. De expo loopt zolang de reconversie duurt (en hopelijk nog langer). In speciaal ingerichte containers staan interactieve installaties opgesteld, het resultaat van een samenwerking tussen de Ulg, Waalse ondernemers en creatievelingen die een waaier van invalshoeken bespelen: in beton ingekapselde videobeelden, lichtgevende boeken, afdrukken op zeildoeken die de illusie van een achtergrondverlichting creëren, herlaadbare batterijen op water… Het containerkunstwerk “L’architecture de la chance” van kunstenaar Werner Moron is gewijd aan het thema lichtvervuiling. De sculptuursokkel wordt tot leven gebracht met een klank- en lichtspel dat via metalen uitsnijdingen te bewonderen valt. De drie zijkanten van de container zijn geschilderd in drie schakeringen rood. Binnenin weerkaatst het wit de groene verlichting. Die laatste wordt aangestuurd door een hoogtechnologisch en milieuvriendelijk verlichtingssysteem dat van op afstand kan worden bediend. Het laatste gebouw dat nog een bestemming moet krijgen, is de toren van de thermische elektriciteitscentrale, nog altijd eigendom van de Ulg. De aard van dit gebouw is zeer complex, omwille van de grote hoogte en de aanwezigheid van een grote stookketel in het interieur. De toren zou via spin-offs kunnen worden ingenomen door de Hogeschool voor Drama van het Luikse koninklijke conservatorium. De plaats zou op die manier kunnen uitgroeien tot een incubator voor podiumkunsten. Ook hier wordt cultuur met economie verzoend. Op een duurzame manier. www.valbenoit.be

Het werk "L’architecture de la chance" van Werner Moron is voorzien van een hoogtechnologisch verlichtingssysteem op afstand om lichtvervuiling tegen te gaan.

www.lea-valbenoit.eu

ÂŠ John Ross

72 D(ECO)

Vetvrij design Ross Lovegrove

maar zijn designtalent gaat veel verder. Eerder maakte hij ook al

â&#x20AC;&#x2030;"Verlichting is een fantastisch, evolutionair gegeven dat een eindeloos designuniversum voedt waarbij we steeds nieuwe dingen kunnen doen met die verlichting."

uitstapjes naar de wereld van uurwerken, meubilair, champagne,

Ross Lovegrove

Ross Lovegrove wordt ook wel eens de 'koning van het organische design' genoemd. Voor zijn ontwerpen zoekt hij steevast inspiratie in de natuur om zo te komen tot innovatieve vormen ontdaan van onnodige franjes. Zelf pleegt hij het al eens 'vetvrij design' te noemen. Lovegrove is befaamd voor zijn verlichtingsontwerpen

parfum, wagens,... met telkens dezelfde gemene deler: minimale vormen met een maximale schoonheid.

Meest elementaire vorm

ÂŠ Foto Simona Cupoli

Ross Lovegrove werkte eerder al samen met heel wat grote merken waaronder Apple, Issey Miyake of ook automerk Renault waar hij zijn visie gaf op de Twin'Z concept car.

oss Lovegrove voorstellen, is als een open deur intrappen. Lovegrove is een pionier op vlak van industrieel design. Als bezieler van Studio X in Notting Hill (Londen) is Lovegrove ervoor gekend zijn ijzersterke ontworpen vorm te geven door het potentieel van digitale technologie te omarmen. Die liefde voor high-tech mixt hij echter met zijn fascinatie voor de natuur en facetten daarvan zoals de microbiologie. Lovegrove werkte eerder al met grote namen als Apple, Issey Miyake, Airbus maar ook bijvoorbeeld het Franse champagnehuis G.H. Mumm waarvoor hij een sabre (een slagzwaard om een champagnefles met een welgemikte slag te ontkurken, nvdr) en een bijhorende champagnflacon ontwierp. Ook was Lovegrove aan de slag voor Narciso Rodriguez waarvoor hij een parfumflacon tekende of ook voor bijvoorbeeld automerk Renault waar hij zijn eigen kijk gaf op de Twin'Z concept car. De lijst van merken en mensen die beroep doen op de extravagante visie van Lovegrove is dan ook schier eindeloos. Zijn werk werd al geĂŤxposeerd in het MoMA in New York City, het Centre Pompidou in Parijs of ook het Design Museum in Londen. Met zijn werk wil Lovegrove naar eigen zeggen vooral de ziel van mensen raken.

Het meest gekend is Lovegrove voor zijn eigenzinnige kijk op verlichting en verlichtingselementen. Zo werkt hij op regelmatige basis samen met verlichtingsexpert Artemide waarvoor hij tal van visuele pareltjes realiseerde, denk maar aan de 'Mercury' lamp, de 'Skydro' lichtinstallatie maar ook de 'Solar Tree'. Die laatste is een erg belangrijk gegeven voor Lovegrove omdat het voor de designer meer is dan verlichting, het is een metafoor van intentie. "De Solar Tree is meer dan licht, het wordt een energetisch gegeven", zo vertelt Lovegrove. "Mensen kunnen zich 's avonds onder de 'Solar Tree' nestelen en bijvoorbeeld een boek lezen of hun mobiele telefoon inpluggen om op te laden. Misschien kan je in de toekomst wel je wagen inpluggen op de 'Solar Tree' om hem zo te herladen." Zeker is dat de 'Solar Tree' een revolutionair verlichtingsconcept is dat inspeelt op nieuwe vormen van urbanisme en ecologisch (samen)leven in stadskernen (en daarbuiten). LED-verlichting en zonne-energie in perfecte symbiose, met als inspiratie de meest elementaire vorm in de natuur, een boom. De 'Solar Tree' is een briljant staaltje van doordacht design waarbij verlichting naar een volledig nieuw niveau wordt getild.

De 'Solar Tree' is een revolutionair verlichtingsconcept dat inspeelt op nieuwe vormen van urbanisme en ecologisch (samen)leven in stadskernen (en daarbuiten).

TEKST: PASCAL DEWULF

De 'Skydro' die Ross Lovegrove voor Artemide ontwierp is meer dan een plafondlamp, het is een heus verlichtingskunstwerk.

Ross Lovegrove verwerkte in de Twin'Z concept car voor Renault heel wat reflecterende delen om zo de vormen en rondingen van de wagen extra tot uiting te laten komen. Heus verlichtingskunstwerk.

74 D(ECO)

Ruimtetuig Lovegrove's nieuwste creatie voor Artemide is de 'Space Cloud'. De hanglamp met hoge modulariteit, die eerder dit jaar werd voorgesteld, kan zowel horizontaal als verticaal worden geconfigureerd en kan licht zowel absorberen als reflecteren dankzij een hexagonaal matrix ontwerp. 'Space Cloud' is gebaseerd op NASA-foto's van de aarde en de invloed van die aarde op kleurschakeringen door warmte gecombineerd met het heldere aspect van zonnestralen. "Ik werk in een wereld waarin ik volledig op mijn instinct vertrouw", aldus Lovegrove. "Ik ben een soort van 21e-eeuwse vertaler die technologie vertaalt in producten die we dagelijks gebruiken. Ik maak organische ontwerpen die er trendy uitzien. Het trendy aspect van die ontwerpen is echter geen doel op zich. Ik kijk naar vormen in de natuur en zet mijn observaties om in objecten. Organisch design draagt op een onnavolgbare manier bij aan onze relatie tot objecten. Objecten als socio-erotisch gegeven boordevol sensualiteit." Ook dichter bij huis is Ross Lovegrove actief. Zo ontwierp hij voor Interieur 2014 in Kortrijk een nieuwe lijn van 3D-verlichting voor Barrisol, wereldleider in spanplafonds. Voor de gelegenheid werd die lijn er gepresenteerd op een kanjer van een stand opgebouwd in hexagoonvormige tegels in Barrisols' unieke spiegelmateriaal. "Barrisol heeft veel potentieel om organische en lineaire ruimtes vorm te geven", aldus Lovegrove. "Bij het ontwerp voor Interieur 2014 heeft onze studio de aandacht gelegd op het versterken van de kernwaarden van het bedrijf namelijk akoestische demping, reflectiviteit, elasticiteit, verdeling en lichtheid (van het materiaal). Drie ontwerpen, getiteld 'Infinite Loop', vormden daarbij een soort van oneindige lus terwijl het vierde ontwerp 'Manta' - een ontwerp alluderend naar de vormen van een rog - zich door zijn intrinsieke vormgeving perfect leent voor diverse modulaire opstellingen. Het resultaat van de installatie op de Barrisol-stand was zo tweeledig: evenwichtige lichtverdeling en akoestische demping in een groot volume."

De 'Space Cloud' verlichting is gebaseerd op NASA-foto's van de aarde en de invloed van die aarde op kleurschakeringen door warmte gecombineerd met het heldere aspect van zonnestralen.

â&#x20AC;&#x2030;"Mijn interesse gaat uit naar de prachtige vormen en natuurlijke groeipatronen die alleen de natuur genereert. Ik tracht te begrijpen hoe die begeestering door mij stroomt en uit mezelf komt als een ontwerp." Ross Lovegrove

De Artemide 'Mercury Sospensione' is een bijzonder originele pendelarmatuur, gecreĂŤerd door Ross Lovegrove. Dit verlichtingselement in glanzend chroom genereert schitterende lichtreflecties.

Slechts 5 mm dik

DE SUBTIELE KUNST VAN DE PERFECTIE ME T EEN DIK TE VA N MINDER DA N 5 MM EN EEN V ERFIJNDE EN E XCLUSIE V E SELECTIE VA N A F W ERK INGEN EN M ATERI A LEN BEHOORT LI V INGLIGHT A IR TOT DE TOP VA N HE T DE SIGN EN VA N DE E S THE TISCHE LI V INGLIGHT-INNOVATIE.

ONTDEK AL ONZE OPLOSSINGEN

CONCEPT STORE

S t e e n ko o l k a a i 10 B -10 0 0 B r u s s e l T. + 3 2 ( 0 ) 2 .719. 5 4 . 81

w w w.bticino.be w w w.concept s tore.be

PARIS / JANUARY 23-27, 2015 / SEPTEMBER 4-8, 2015 PARIS NORD VILLEPINTE

BORN AND RAISED WITH MAISON&OBJET PETITE FRITURE, AT M&O SINCE 2010

PARIS / 23-27 JANUARI 2015 / 4-8 SEPTEMBER 2015 1995-2015, MAISON&OBJET 20ste VERJAARDAG GROOT GEWORDEN MET MAISON&OBJET PETITE FRITURE,OP MAISON&OBJET SINDS 2010

WWW.MAISON-OBJET.COM

INFO@SAFISALONS.FR SAFI ORGANISATION, A SUBSIDIARY OF ATELIERS D’ART DE FRANCE AND REED EXPOSITIONS FRANCE / ALLEEN VOOR PROFESSIONALS / DESIGN © BE-POLES - IMAGE © FRANÇOIS COQUEREL