e·phem·er·a
Bakı Müasir İncəsənət Muzeyinin kolleksiyasından From the Collection of Baku Museum of Modern Art Altay Sadıqzadə Eliyar Əlimirzəyev Kamal Əhməd Niyaz Nəcəfov Rasim Babayev Ucal Haqverdiyev Yelena Haqverdiyeva Zakir Hüseynov
İdeya / Idea: Leyla Ağayeva Kurator / Curator: Samira Sefi
e·phem·er·a
e·phem·er·a
sərgisi Bakıda yerləşən Müasir İncəsənət Muzeyinin kolleksiyalarında saxlanılan Azərbaycan rəssamlarının əsərlərini təqdim edir. Leyla Ağayeva və Samira Sefinin e·phem·er·a sərgisinin həyata keçirmək ideyası Azərbaycanın Əməkdar rəssamı və kuratoru Sabina Şixlinskayanın “Müasir incəsənətdə kuratorluq və mediator təcrübələri” adlı məşğələlərin nəticəsində formalaşdı. Məşğələ yerli qeyri-kommersiya təşkilatı olan YARAT Müasir İncəsənət Məkanı tərəfindən həyata keçirilən təhsil proqramının çərçivəsində 2013-cü ildə Bakı şəhərində təşkil olunmuşdur.
e·phem·er·a
exhibition features art pieces from the collection of Azerbaijani artists of Baku Museum of Modern Art. A master class by Sabina Shikhlinskaya, curator and honored artist of Azerbaijan, depicts the curatorial concept of Leyla Aghayeva and Samira Sefi. The master class titled Curatorial and Mediators Practices in Contemporary Art constituted an educational program activity by a local non-profit organization YARAT – Contemporary Art Space and was held in Baku in 2013.
e·phem·er·a
e·phem·er·a “Daxili mən” haqqında (eləcə də işıq topu, mənbə, qığılcım, böyüdücü şüşə, emosiyaların qırılma prizmasi və müsbət enerji yaratma cihazı kimi tanınmış), bir sözlə daxildə olub, xaricdən görünməyənlər haqqında mifik bir hekayə danışmaq istəyirəm. Onun vahid təsviri, rəngi, teksturası, alqoritmi, zövq üstünlükləri, cinsi və ya yaşı yoxdur. O, irəliyə aparır, böyüməyə, öyrənməyə, yaratmağa, icad etməyə, sınamağa, irəliləməyə və uçmağa vadar edir. O, həm də əzab verir, heç bir şey izah etmir, kanonlara tabe deyil, uzun müddət hüzur içində qala bilmir. O var. Daxili mən eyni anda hər şey olmağı bacarır. O, reallıq və mifdir. Bəziləri üçün mif sadəcə uydurmadır, təsdiq olunmamış, aydın olmayan, izaha tabe olmayan uydurmadır. Darıxdığımız zaman gedə biləcəyimiz yerdir. Suallarımıza cavablardır. Daimi yenilənmədir o. Semiramidanın bağları, sehirbazlar, uçuş, kosmos, təkbuynuzlar, şeytanlar, əbədi mühərrik, Minotavrın labirinti, Polifemlə döyüşlər, bunların hamısı gözlərimizi yumanda təsəvvürümüzdə canlanan sonsuzluqdur. Misal üçün gözümüzü yumsaq, qəzəbli kral Minosdan xilas olmaq üçün qanadlar icad edən adam ola bilərik. Eyni anda Məcnun, İsgəndər və ya Bəhram Gur ola bilərik. Nəyi necə edəcəyimizi də yeni şəkildə də təsəvvür etmək olar. Daxili dünyamızda kainatda sərbəst enerji kimi uçmaq və naməlum qalaktikaları seyr etmək mümkündür. Bəli, mümkündür. Daxili mən xəyallarımızı möcüzəvi şəkildə reallığa çevirmək imkanı verir. Qəflətən xarici dünyada kətan və boyalar, kağız və qələm, skripka, notlar, lazımlı müəllimlər, müvafiq imkanlar peydə olur. Rəsmlər və musiqi yaranır, mətnlər yazılır, filmlər çəkilir. Rəssamın daxili dünyası reallıqla təmasda girir. Yeni bir bütövlük yaradaraq dünyalar birləşir, bölünür, parçalanır, kəsişir, yenilənir, nəsildən nəsilə ötürülürlər. “Daxili eqonun” yeni həyəcanlarına qədər ... harmoniya bərpa olunur. ...Oxucunun, tamaşaçının və varisin daxili “eqosu”. Öz birinci mifini yaşayanın, ətrafında hər şey dayanıb, zamanın donduğu anda hərəkətsiz qalıb muzeydə şəkli seyr edənin. O, hələ nə şəklin adını, nə onun yaradılma tarixçəsini və ilini, nə rəssamın adını, nə mifin yaranma səbəbini və inkişafını, nə rəssamın hansı dükanda öz fırçalarını aldığını, nə emalatxanasının hansı ünvanda yerləşdiyini bilmir. O, sadəcə zalları ekskursiyayla və ya tək gəzərkən şəkli gordüyündə donub qalır, şəklin energetikası və gözəlliyinə valeh olur. Vaxtın necə keçdiyini bilmədən şəkli seyr etməkdən doymur. O, nə təhlil, nə də tənqid edir, dərk etmədən şəkli sadəcə seyr edir. Bir azdan o öz işlərini yada salıb muzeydən çıxacaq, və hətta gördüyünü yadından da çıxaracaq, o anacan ki... ...yuxu görəcək ...mühazirə deyən müəllim tələbələrinə şeir oxumaq üçün mövzudan kənarlaşacaq ...o başını qaldırıb ulduzlu göyə baxacaq ...ona elə gələcək ki, ətrafda möcüzə baş verir
Leyla Ağayeva İdeyanın müəllifi 5
e·phem·er·a There is one story about 'the inner self', represented simultaneously by reality and myth. For some a myth is just a fiction, unconfirmed and beyond explanation. For others, it is a parallel world, holding the answers to questions and opening unlimited possibilities. If you close your eyes, it is possible to become, for example, that person who invented wings in order to save themself from the terrible King Minos. It is possible to soar with free energy across the universe and to observe unknown galaxies. It is possible to simultaneously be Majnun, Iskandar and Bahram Gur [famous figures from Azerbaijani literature and history]. The inner self possesses a surprising ability to transform imagination into reality. In the inner world, a canvas and paints immediately appear, as well as paper and pens, notes, the required teachers and appropriate opportunities. Paintings are created, texts are written, films are made. The worlds of the artist – inner and outer – merge as one, are divided and break up into pieces, transforming into something new and whole. Harmony reigns . . . until the new impulses of the 'inner self' . . .. . . . readers and viewers. These experience their first myth, frozen in front of a picture in a museum, while time around him stopped and movement froze. He still does not know the name of the painting or the artist. This person was just walking past, strolling around the rooms and suddenly halted, attracted by the energy of the picture. It is unclear how much time passed, and he is still standing and watching. Later he will remember about things he has to do and will leave the museum, and will possibly forget about what he saw until the moment when . . . . . . he is dreaming. . . . he looks up to the starry sky. . . . it appears that magic is occurring around him. But that's a completely different story . . ..
Leyla Aghayeva The author of the idea 6
e·phem·er·a Существует одна история про “внутреннее я”, являющаяся одновременно реальностью и мифом. Для некоторых миф – это просто вымысел, неподтвержденный, неподвластный объяснению. Для других – параллельный мир, содержащий ответы на вопросы, открывающий безграничные возможности. Если закрыть глаза, возможно стать, например, тем человеком, который выдумал крылья, чтобы спастись от грозного царя Миноса. Возможно парить свободной энергией по вселенной и наблюдать неизвестные галактики. Возможно одновременно быть Меджнуном, Искандером и Бахрам Гуром. Возможно... Внутреннее я обладает удивительной способностью привносить воображаемое в реальность. Внезапным образом во внешнем мире возникают холст и краски, бумага и ручки, ноты, нужные учителя, соответствующие возможности. Рождаются картины, пишутся тексты, снимаются фильмы. Миры художника – внешний и внутренний – сливаются воедино, делятся, разбиваются на части, преображаясь во что-то новое, цельное. Воцаряется гармония... до новых порывов “внутреннего я”... ...читателя и зрителя. Того, кто проживает свой первый миф, застыв перед картиной в музее, когда время вокруг него остановилось, и движение замерло. Он пока не знает ни названия полотна, ни имени художника. Этот человек просто проходил мимо, блуждал по залам и вдруг застыл, притянутый энергией картины. Неясно, сколько прошло времени, а он всё стоит и смотрит. Позже он вспомнит про свои дела и уйдет из музея, и возможно даже забудет про то, что видел, до того момента, когда... ... ему приснится сон. ... он поднимет глаза на звёздное небо ...ему покажется что рядом происходит волшебство. Но это уже совсем другая история...
Лейла Агаева Автор идеи 7
Qustav Klimt, NUDA VERITAS, 1899, (fraqment)
e·phem·er·a İnsan xülyalarının, fantaziyalarının, arzularının hüdudsuz aləmindən ibarət olan mifologiya – bəşər tarixinin mühüm mədəniyyət qatını təşkil edir. Əzəldən kollektiv qeyri-şüurunun müvəqqəti konstruksiyaları kimi mövcud olan yuxular və miflər, maddi aləmdə tədricən öz sərt formalarını qazanmışlar - rəvayətlər ağızdan ağıza ötürülmüş, kitablara yazılmış, sənət əsərlərinə çevrilmişlər. Bu prosesi – fərdi mif yaradıcılığı deyilən anlayışla müəyyən etmək olar. Tarixin dərinliklərindən qaynaqlanan mif yaradıcılığı, trans-psixoloji bir təzahür kimi müasir dünya üçün də aktualdır. Müvəqqəti vizual obrazlar qalereyası, pop-mədəniyyətin ayrılmaz hissəsidir, o pop-mədəniyyətin ki, orada qəhrəmanların arxetipləri, kütləvi qeyri-şüura təsir göstərən media məkanın müasir ikonalarına çevrilmişdir. Miflərin pop-mədəniyyətdə tənqidi dərkedilməsi pop-artı doğurmuşdur ki, onun da mövzularına əvvəlki kimi yenə də rəssamlar müraciət edirlər. İnsan təxəyyülünün mif yaradıcılığına müraciət etməsinin səbəbləri müxtəlif ola bilər. Psixoloqlar bu prosesi, fərdin, insan təxəyyülünü adi reallıqdan daha zəngin və daha maraqlı yeni dünyaların yaranmasına sövq edən ətraf gerçəklikdən məmnun olmaması kimi izah edirlər. Mif yaradıcılığı yollarında enerji, ilk növbədə, şəxsi ekzistensional məkanın genişlənməsi üçün sərf olunur və insan o məkanda elə bir həyat konstruksiyası yaradır ki, əsas personaj özü olur. Bu ssenariyə ayinə xas trans, şər qüvvələrlə görüşlər və avtoportretlər, yaxud bioqrafiyalar şəklində təqdimatlar daxil ola bilər. e·phem·er·a ekspozisiyası tamaşaçını, mif yaradıcılığının müasir ifadələri və onların rəsmlərdə əks olunmuş müxtəlif oxunuşları sərgilənən qalereya boyu müşayiət edir.
Samira Sefi Kurator 9
e·phem·er·a The mythology that includes the immense world of human daydreams, fantasies and dreams is a very significant cultural layer of human history. Initially existing as ephemeral constructions of the collective subconscious, dreams and myths gradually became a stable form in the material world – legends were passed around through word of mouth, were written down in books and turned into works of art. This process can be defined as 'personal mythmaking'. Having its roots deep in history, mythmaking, as a trans-psychological phenomenon, is relevant also for the modern world. The array of ephemeral visual objects is an integral part of pop culture, where archetypes of the heroes turn into modern icons of the mass media that influences the subconscious of the masses. The critical interpretation of the myths of pop culture created Pop Art, the main themes of which are still popular among artists. The reasons why human imagination turned to mythmaking could be different. Psychologists explain this process from the point of view of human dissatisfaction with the surrounding reality, whipping up humanity's imagination to create different worlds – richer and more interesting than existing reality. On the path to mythmaking, the energy, first of all, works as a broadening of a personal existential space, where a human builds their own life construction, in which they are the main character. The scenario could include a ritual trance, meetings with demons and presentations in the form of selfportraits and biographies. The exhibition e-phem-er-a walks a spectator through the gallery of the modern ways of mythmaking and its various interpretations through the works of artists.
Samira Sefi Curator 10
e·phem·er·a Мифология, включающая в себя необъятный мир человеческих грёз, фантазий, мечтаний, составляет значительный культурный пласт человеческой истории. Изначально существовавшие как эфемерные конструкции коллективного бессознательного, сны и мифы постепенно обретали устойчивую форму в материальном мире - сказания передавались из уст в уста, записывались в книги, превращались в произведения искусства. Этот процесс можно определить таким понятием как персональное мифотворчество. Уходящее истоками в глубь истории, мифотворчество - как транс-психологическое явление актуально и для современного мира. Галерея эфемерных визуальных образов является неотъемлемой частью поп культуры, где архетипы героев превращены в современные иконы медиа-пространства, влияющего на массовое бессознательное. Критическое осмысление мифов поп-культурой породило поп-арт, к темам которого по-прежнему обращаются художники. Причины, по которым человеческое воображение обращается к мифотворчеству, могут быть различны. Психологи объясняют этот процесс с точки зрения неудовлетворенности индивида по отношению к окружающей его действительности, подстегивающей человеческое воображение к созданию других миров - богаче и интереснее повседневной реальности. На пути мифотворчества энергия, в первую очередь, работает на расширение собственного экзистенциального пространства, где человек сам строит ту жизненную конструкцию, в которой он является главным персонажем. Сценарий этот может включать ритуальный транс, встречи с демонами и презентацию в виде автопортретов или биографии. Экспозиция e-phem-er-a проводит зрителя через галерею современных изложений мифотворчества и их разнообразных прочтений в работах художников.
Самира Сефи Куратор 11
e·phem·er·a Mif (əfsanə və ya əsatir) iki mənada qeyd oluna bilər: mif – əsatir forması kimi, bəşər tarixinin ən qədim, ibtidai dövrlərinə xas bir mənada – belə olan halda, bir qayda olaraq, söhbət dünya xalqlarının mifologiyalarından gedir və mif - uydurma, qeyri-real, süni bir şey mənasında. Burada biz mif sözünü ikinci mənada istifadə edirik. Amma bir şərtlə: Mif həqiqi aləmə aid deyil, o olduqca biolojidir. Lakin, həm də olduqca ictimaidir. O, naməlum sirlər mühitinə məxsusdur və insan ağlının sadə neştərinin çatmadığı həmin varlığın “əzələ” toxumasında yaşayır. Ona görə bu mühit ilə əlaqəli olan bütün qədim mərasimlər təşəbbüs, ali qüvvələrə qoşulma xüsusiyyətini daşıyırdı. Bədii təcrübəni tez-tez mif yaradıcılığı, yuxu ünsürü ilə, rəssamı isə mif yaradıcısı, aşkarda yuxu görə bilən ilə müqayisə edirlər. Rəssam kətan parça üzərində öz dünyasını yaradır deyəndə, onun şəxsi mifologiyasını çəkdiyini, şəxsi həyatının mifini yaratdığını nəzərdə tuturlar. Hər hansı bir məzmunlu mif yaradıcı məkan çəkdikdə isə, rəssam özü də bilmədən həmin məkana daxil olur, ruhən özü tərəfindən uydurulmuş bəşəri obrazlarla vəhdət təşkil edir. O, öz təxəyyülünün və röyasının yaratdığı şeytanlar və divlər arasında yaşaya bildiyi kimi, – Rasim Babayevin yaradıcılığının son dövrlərində olan hadisə – mələklər və cənnət quşları arasında da yaşaya bilər. Bu o deməkdir ki, onun başqa bir metoforik düşüncəyə tabe olan və öz qayda və qanunları ilə işləyən, aşkarda qurduğu yuxu dünyası müəyyən andan sonra rəssamın özünə əks təsir göstərməyə başlayır, onun şüurunu dəyişir, psixosomatıkasını parçalayır. Bədii həyatın ekzistensional ölçüsündə, reallıq və yuxu arasında sərhəd itir. “Bizə duyğularla çatan” əsas fiziki gerçəklik, hər hansı qlobal və prinsipal dəyişməyən Reallığın daha bir virtual invariantıdır. Nəticə: rəssam əsəri elə bir şəkildə yaradır ki, bütövlükdə əsər və yaradıcılıq da eyni şəkildə rəssamı yaradır və onun həyatını və taleyini dəyişir. Daha artığını deyək: Yaradıcılığın ali məqsədi – incəsənətin yeni formalarını (və ya incəsənətdə formaları) yaratmaq deyil, yaradan-rəssamın özünün köklü şəkildə dəyişilməsi, onun bu dünyada canlı varlığının unikal həyat yaradıcılığı formasının meydana gəlməsidir. Bədii yaradıcılıq ilə əlkimyanın uyğunluğu göz qabağındadır. Belə ki, məlum olduğu kimi, son məqsəd paslanmış metalların fəlsəfə daşı ilə qızıla çevrilməsi deyil, əlkimyaçının – misterioloji iş icraçısının özünün dəyişilməsi, onun ali mənəvi vəziyyətə nail olmasıdır. Rəssam (Mif) yaradıcılığı vasitəsilə özünü və öz həyatını incəsənət əsərinə çevirmək üçün və bununla da... özünü toplamaq üçün yaradılıb. Elə buna görə də, mif yaradıcılığı rəssamın işinə münasibətdə adi söz deyil, yaradıcılıq aktının özünün mahiyyətidir ki, bunu da etməklə rəssam başqa bir işlə deyil, məhz özünü yaratmaqla, öz ruhunun qəlpələrini toplayaraq bütövləşdirməklə məşğuldur... Bu nə deməkdir? Nəyə görə o, “nəyi isə” toplamalıdır? Cavab üçün dünyanın yaradılması ilə bağlı əfsanəyə müraciət edək. Burada, taleyin və tarixin zaman və məkanında öz inkişaf dinamikasında götürülmüş insan arxetipinin bəzi güc xətləri çəkilmişdir. Hind-Avropa kosmoloji miflərinə əsasən, bu (dağılmış) dünya müxtəlif ənənələrdə Osiris, Puruşa, Dionis, Adam, Kadmon və s. kimi adlanan tanrının bədəninin ikiyə bölünməsi nəticəsində yaranıb. Sirli və az müəyyən bir müddətdə O (başlanğıc zamanı) tanrı qurban verilmiş və onun bədəninin parçaları üzərində bu dünya yaranmışdır. Bu mif hər bir insan üçün trans-psixoloji məna daşıyır və bəşər üçün öncədən təyin olunmuş dramaturgiyası, özünü toplama və bütövləşmənin son məqsədi ilə birbaşa olaraq əlaqədardır ki, bu da təşəbbüs, ikinci dəfə dünyayagəlmə vəziyyətinin uyğun olduğu ruhun təzələnməsi deməkdir. “Ağıllı” taleyin məntiqi budur: insan bu dünyaya parçalanmış vəziyyətdə gəlir və parçalanmış bütövünün hissələrini birləşdirməlidir. Belə deyək, insan heç bir zaman dünyaya ruhunun tam (oxu: kamil) kompozisiyası şəklində gəlmir. O həmişə bioloji qanunlara kor-koranə tabe olan xammal, “yarımfabrikat” kimi: heyvan (heyvan şəklində insan) kimi dünyaya gəlir. Amma, baxmayaraq ki, o ən qədim təbii aləmə deyil, artıq mövcud olan insan cəmiyyətinə (və ya, yalançı siyasi nəzakəti kənara qoysaq – insanabənzər sürüyə) atılır, bu zaman onun üzərinə bir yığın ictimai-mədəni proqramlar yüklənir – təbii heyvan olmağa çatmamış o dərhal ictimai heyvana çevrilir ki, onun da intellektual və mədəni mövqeyi mədəni şəkildə “bəzədilmək” dən başqa cəngəllikdə yaşayan heyvandan heç nə ilə fərqlənmir. Aydındır ki, bu məxluqun əsil insan səviyyəsinə çatmağına hələ çox var. Məhz, bu cür “tamamlanmamış”, toplanmamış insanlarla qeyri-müəyyən dünya doludur. Dünyanın qeyri müəyyən olması isə bu insanların (qapalı mühit?) mövcudluğundan asılıdır. Mən heyvan şəklində insanın təbii görkəmi barədə danışarkən, mən heç də insanı alçaltmaq və təhqir etmək istəmirəm – söhbət yalnız ontoloji səviyyədən gedir və heyvani insan statusu sadəcə hesabatın lazımi qismidir ki, bundan da insan uzaqlaşmaqla - ən yaxşı halda, bəxti gətirsə - xarici amillərdən və bioloji və sosial proqramlardan aslılığa qalib gəlməklə, azad insan ola bilər, başqa sözlə, özünü parçalanmış ruhunun qəlpələrindən yenidən yığa bilər. Aydın olsun deyə daha bir misal çəkək. Rəhimlilik, 12
düzgünlük, məhəbbət, vicdan, sadiqlik, fədakarlıq kimi xüsusiyyətlərin aşkar və şəksiz pozitivliyi barədə demək olar ki, hamının məlumatlı olması fikri ilə razılaşmamaq qeyri mümkündür... Lakin, bu dünyada nədənsə hər bir halda şər üstünlük təşkil edir, qan tökülür, ədalətsizlik, düşmənçilik, yalan, xəyanət hökm sürür... Vəziyyətin bu cür olmasına səbəb nədir? Səbəb odur ki, birinci sadalanan keyfiyyətlər insani dəyərlərə, yəni ideal ruhi səviyyəyə aiddir ki, burada “yarımfabrikat” insanın özü, öz düşüncəsi, psixikası və hətta cismi üzərində müəyyən “mifopoetik” işlər apardıqdan sonra dünyaya gəlməyə (ikinci dəfə doğulmağa, canlanmağa, yenidən yaranmağa) iqtidarı olur. Və yalnız bu zaman, belə şəkil dəyişmənin təşəbbüskar “prosedurlar”ından sonra, bütün bu ali dəyərlər onun üçün boş “nəzəriyyə” sədası olmayacaq və canlı, əməli etik “materiyaya” çevriləcəklər ki, bu dəyərləri də o, heç bir səy göstərmədən təbii olaraq, öz şəkili dəyişdirilmiş insan təbiətindən irəli gələn məntiqi bir addım kimi həyata keçirəcək. Lakin, bundan heç cür tez olmamaqla! Müasir dünyanın bədii yaradıcılığı, korlanmış təbəqələşmə və ənənəvi, əsl təşəbbüskar təcrübələrdən uzaqlıq yığınına baxmayaraq, məhz özü özlüyündə insanda tam insani (hərdən şəxsiyyətin fövqəlbəşər ölçüsü barədə danışırlar, lakin söhbət elə eyni mövzu barədə gedir – üstün şəxsiyyət ölçüsündən) yaranma texnologiyalarından birini əks etdirir. Yaradıcılığın və özünü yaratmanın mərhələsi olan əsərlər, ümumilikdə rəssamın enerjisini öz təbii ölçüsündən böyük bir məfhuma çevirən hansısa xırda mexanizmlər, transmutasiya edən ruhi imkan maşınlarıdırlar. Şəxsi mif yaratma vasitəsilə rəssam ozünü müəyyənetmə üzrə iradəli addımlar atır. Özünün şəxsi obraz sistemini qurmaqla, o, bəzən həddən artıq maksimum ekzistensional güc tətbiq etməklə - yaradıcılıqla məşğul olmaq asan deyil – potensial şəkildə bu “yaradılan” dünyanın cazibəsinə üstün gəlməyə və fiziki qanunların təsirindən azad olmağa qadirdir. Lakin, bunun alınması hələ fakt deyil. Bundan başqa, canın və ruhun birləşməsindən yaranan dünyaya səmimi atılmalar – İlahi qüvvənin möhrü ilə möhürlənmiş fədakar varlıqların taleyi...
e·phem·er·a layihəsi çərçivəsində kurator Samira Sefi onun fikrincə çətin mif yaradıcılığı mexanizmi ilə ondan daha çətin olmayan yaradıcı prosesin təbiəti ilə qarşılıqlı əlaqəni tam nümayiş edən Azərbaycan rəssamlarının əsərlərini sərgiyə qoyub. Lakin, bir daha qeyd etmək lazımdır ki, – istənilən rəssamın yaradıcılığı üçün mifoloji fenomen və yaradıcılıq təbiəti arasında əlaqə barədə mətndə söylənilənlər sözün əsl mənasında ədalətlə ifadə olunmuşdur... Teymur Daimi
13
e·phem·er·a 'Myth' can be used in two meanings: myth as a way of speaking, inherent in the most ancient, primeval periods of human history – in which case, as a rule, it is about the mythologies of the peoples of the world – and myth as something invented, unreal or artificial. In this text we will use the word in its second meaning, but with one stipulation: myth does not relate to the natural world, it is extra-biological as well as extra-social. It belongs to the sphere of secrecy, to the unknown, existing in those 'muscular' substances of existence, where the undecipherable scalpel of human intellect does not reach. As such, all ancient rituals connected with this level had the character of initiation and of a relation to higher beings . . .. Artistic practice is often compared to myth-creation, to the world of dreams, and the artist to myth-creator, to daydreamer. When they say that an artist creates their world on canvas, what is meant is that they make up a personal philosophy and compose the myth of their life. And having invented a certain saturated mythological space, the artist then discreetly moves into it, psychologically becoming one with the works created by their universe. They can live as among the demons and wonders of their imagination and dreams, - in the case of Rasim Babayev in his late stage of creation – as among angels or heavenly birds. This means that the world of dreams created by them in reality, subject to another metaphorical logic and functioning according to its own rules and laws, from a specific moment starts to have a return influence on the artist themself, changing their mind and deconstructing their psychosomatics. In the existential dimension of artistic existence, the border between dream and reality fades away. Basic physical existence, 'given to us through feelings', appears only as yet one more virtual invariant of a certain global and principally undefined Reality. In conclusion, an artist creates a work to the extent in which the work and the act of creation, as one, creates the artist and changes their whole life and fate. We can go further: the ultimate aim of artistic creation is not the creation of new forms of art (or forms within art), but the transformation of the very artist-creator, the birth of a unique creative form of their living presence in this world. The obvious conformity of the aims of artistic creation and alchemy, in which, as is known, the ultimate aim is not to transmute unwanted metals into gold by means of a philosopher's stone, but the transformation of the very alchemist-actor of mysterious creation and their achievement of higher spiritual conditions. By means of (myth-)creation an artist is destined to turn themself and their life into the production of art and, through this . . . to gather up themself. Thus the reason of myth-creation is far from a trivial word in relation to the work of an artist, and is the core element of the very creative act, through which the artist does nothing but observe themself and gather up the pieces of their own soul into something whole . . .. What does it mean? Why do they have to gather up 'something'? To answer this, let us turn to the myth of the creation of the world, in which some parallels of the human archetype are drawn, taken in the dynamic of its disclosure in the time and space of fate and history. According to Indo-European cosmological myths this (fallen) world appeared as a result of splitting the body of a deity, whose name varies in different cultures from Osiris and Purusha to Dionysus and Adam Kadmon, among others. In the mysterious and rather unspecific time of It (the time of the first principle) this deity was sacrificed and this world appeared from the parts of its body. This myth has a trans-psychological meaning for every person and is directly connected to the dramaturgy of its origin, with the final goal of self-collection, of finding one's integrity and, therefore, the revival of the spirit, which reflects the condition of initiation, of rebirth. The logic of a 'smart' destiny of a human being is as follows: a person comes into this world in a 'torn apart' condition and has to put themself back together. Let us say that a human being is never born as a person with a complete (read: perfect) soul composition. They are always born as a raw material, a half-ready product: as an animal (human-as-animal), blindly subordinated by biological laws. But because they are thrown not into the pristine natural world, but to the already existing human society (or to be less politically correct – into a humanlike herd), they are immediately 'stuffed' with the whole sum of socio-cultural programs – not having enough time to live as a nature animal, they immediately turn into a social animal, the intellectual and ethical status of which is no less problematic as of an animal in the jungle, or at least it is a little bit 'covered up'. It is clear that this creature is far from the real human level. This is exactly because these 'incomplete', notpulled-together humans fill this imperfect world, the imperfection of which is caused by the existence of these people (a vicious circle?). When I speak about the natural type of human-as-animal, I do not intend to humiliate or outrage men at all – here I speak only about the ontological levels and the status of a human animal is only a necessary starting point from which a human can, - if they are lucky – overcome their dependence on external factors and biological and social programs and become a free human, so as to 14
reconstruct themself from the fragments of their torn soul. To make it clear, let us look at the following example. It is difficult not to agree with the thought that most of us know about the obvious and undeniable positive nature of such qualities as kindness, honor, love, conscience, loyalty, sacrifice… At the same time, this world is ruled by evil, bloodshed, injustice, hostility, lies, treason. . .. What is the reason for this? The reason is that the qualities of the first level refer to human values, which means to the ideal spiritual level, on which a 'half-made human' is supposed to be born (to be reborn, to relive, to recreate) having completed a certain 'mythpoetical' self-work of their consciousness, mind and even body. And only then, after these 'initiative procedures' of transformation, all of these higher values will stop being empty 'theoretical' sound and will turn into a living, operative ethical 'matter' that they will implement naturally, without any effort, as something granted, as coming from their transformed human nature. But not like before! Artistic creativity in the modern world, despite the weight of amateur layering and distancing from traditional, authentically initiative practices, is exactly one of the technologies of the birth of humanity in humans (sometimes they speak about super-human evaluation of personality, but in fact it is the same – transpersonal evaluation/measurement). Artistic products, like stages of art and art itself, are in general some kind of mental mechanisms, spiritual machines of a possible transmutation of the energy of artist into something bigger than they are in their natural format. Through personal mythmaking an artist makes choices of self-transcendence. Building its own system of images, they apply a maximum of existential trans-efforts – art is not a sugar – which can potentially overcome the gravity of this 'creature' world and get rid of the power of physical laws. In the frame of the project e·phem·er·a curator Samira Sefi shows the works of Azerbaijani artists who, from her point of view, best show the connection of the mythmaking mechanism with a no less complicated nature of the creative process. But it is important to emphasize one more time – what is said in this text about the connection between mythological phenomena and the nature of art is fair for the art of any artist in the broadest meaning of the word . . .. Teymur Daimi
15
e·phem·er·a Упоминание о мифе возможно в двух значениях: миф как форма сказания, присущая древнейшим, первобытным периодам человеческой истории – тогда, как правило, речь идет о мифологиях народов мира – и миф как нечто вымышленное, нереальное, искусственное. В данном тексте мы употребляем это слово во втором значении. Но с одной оговоркой: миф не относится к природному миру, он сверх-биологичен. Но он также и сверх-социален. Он принадлежит к сфере тайны, непознанного, бытует в тех «мышечных» тканях бытия, куда не проникает неразборчивый скальпель человеческого рассудка. Поэтому все древние ритуалы соотнесения с этим уровнем носили характер инициации, приобщения к высшим силам... Художественную практику часто сравнивают с мифотворчеством, со сновидческой стихией, а художника с мифотворцом, сновидцем наяву. Когда говорят, что художник творит на полотнах свой мир, то имеется в виду, что он сочиняет персональную мифологию, творит миф собственной жизни. А сотворив некое насыщенное мифотворческое пространство, художник затем сам незаметно перемещается в него, психически становится единым с образами вымышленной им вселенной. Он может жить как среди выдуманных его воображением и грезами чертей и дивов, – случай Расима Бабаева в поздний этап его творчества, – так и среди ангелов и райских птиц. Это значит, что сотворенный им сновидческий мир наяву, подчиненный иной, метафорической логике и функционирующий по собственным законам и правилам, с определенного момента начинает оказывать обратное воздействие на самого художника, меняет его сознание, деконструирует его психосоматику. В экзистенциональном измерении художественного бытия граница между сном и явью теряется. Базовая физическая действительность, «данная нам в ощущениях», оказывается лишь ещё одним виртуальным инвариантом некой глобальной и принципиально не-дефинируемой Реальности. Вывод: художник творит произведение в той же мере, в которой произведение и творчество, в целом, творит художника и меняет всю его жизнь и судьбу. Скажем больше: сверхцель творчества – не творение новых форм искусства (или форм в искусстве), а фундаментальное преображение самого художника-творца, рождение уникальной жизнетворческой формы его живого присутствия в этом мире. Налицо соответствие целей художественного творчества и алхимии, в которой, как известно, конечной целью является не трансмутация неблагородных металлов в золото посредством философского камня, а преображение самого алхимика – актора мистериального Делания, достижение им высших духовных состояний. Посредством (мифо)творчества художник призван превратить себя и свою жизнь в произведение искусства и, тем самым... собрать себя. Вот почему мифотворчество это далеко не тривиальное слово по отношению к работе художника, а суть самого творческого акта, совершая который художник занимается ничем иным, как самосозиданием, собиранием осколков собственный души в нечто целостное... Что это значит? Почему он должен «что-то» собирать? За ответом обратимся к мифу о сотворении мира, в котором прочерчены некоторые силовые линии человеческого архетипа, взятого в динамике своего развертывания во времени и пространстве судьбы и истории. Согласно индоевропейским космологическим мифам этот (падший) мир возник в результате рассечения тела божества, которое в разных традициях зовётся Осирисом, Пурушей, Дионисом, Адамом Кадмоном и т. д. В загадочное и мало определенное время Оно (время первоначала) божество было принесено в жертву, и из кусков его тела возник сей мир. Этот миф имеет транспсихологический смысл для каждого человека и напрямую связан с драматургией его земного предназначения, с финальной целью самособирания, обретения им цельности, а значит возрождение в духе, чему соответствует состояние инициации, дважды-рожденности. Логика «умной» судьбы такова: человек приходит в этот мир в разорванном состоянии и должен соединить части своего рассеянного целого. Скажем так, человек никогда не рождается в мире как человек с завершенной (читай: совершенной) композицией души. Он всегда рождается как сырой материал, «полуфабрикат»: как животное (человек-как-животное), слепо подчиненное биологическим законам. Но так как он забрасывается не в первозданный природный мир, а уже в существующее человеческое общество (или, оставив ложную политкорректность – в человекообразное стадо), то в него тут же закладывается вся сумма социокультурных программ – не успев побыть природным животным, он тут же превращается в животное общественное, интеллектуальный и этический статус которого не менее проблематичен, чем у зверя в джунглях, разве что культурно «припудрен». Понятно, что этому существу ещё далеко до подлинно человеческого уровня. И 16
именно этими «незавершенными», не-собранными людьми полон несовершенный мир, несовершенство которого обуславливается наличием этих людей (замкнутый круг?). Когда я говорю о природном виде человека-как-животного, я нисколько не желаю принизить или оскорбить человека – речь идет лишь об онтологических уровнях и статус человеческого животного есть всего лишь необходимая точка отчета, отталкиваясь от которой человек может, - в лучшем случае, если повезет – преодолев в себе обусловленность внешними факторами и зависимость от биологических и социальных программ, стать человеком свободным, т е. воссоздать себя из осколков своей разорванной души. Чтобы стало ясно, приведем следующий пример. Трудно не согласиться с мыслью, что почти все знают об очевидной и бесспорной позитивности таких качеств как доброта, честь, любовь, совесть, верность, жертвенность... Но при этом в мире почему-то все равно рулит зло, происходят кровопролитие, несправедливость, вражда, ложь, измена... В чем причина такого положения дел? А в том, что качества первого ряда относятся к человеческим ценностям, то есть к идеальному духовному уровню, на котором «полуфабрикатный» человек как раз и призван родиться (дважды-родиться, возродиться, воссоздаться) после совершения определенной «мифопоэтической» работы над собой, своим сознанием, психикой и даже телом. И только тогда, после этих инициатических «процедур» преображения, для него все эти высшие ценности перестанут быть пустым «теоретическим» звуком и превратятся в живую, оперативную этическую «материю», которую он будет реализовать естественно, без усилий, как нечто, само собой разумеющееся, как исходящее из его преображенной человеческой природы. Но никак не раньше! Художественное творчество в современном мире, несмотря на груды профанических наслоений и далекость от традиционных, подлинно инициатических практик, как раз и представляет собой одну из технологий рождения в человеке подлинно человеческого (иногда говорят о сверхчеловеческом измерении личности, но речь идет об одном и том же – над-личностном измерении). Произведения, как этапы творчества и само творчество в целом, – это некие ментальные механизмы, духовные машины возможностей трансмутации энергии художника в нечто большее, чем он есть в своем природном формате. Через персональное мифотворчество художник совершает волевые акты по самопреодолению. Выстраивая собственную систему образов, он, прилагая иногда максимум экзистенциональных сверхусилий, – творчество не сахар – потенциально способен преодолеть гравитацию этого «тварного» мира и освободиться от действия физических законов. Хотя не факт, что у него это получится. Более того, истинные прорывы в мир воссозданной целостности души и духа, – удел самоотверженных единиц, отмеченных печатью Промысла... В рамках проекта e·phem·er·a куратор Самира Сефи выставила работы азербайджанских художников, которые, с её точки зрения, наиболее полно показывают связь сложного мифотворческого механизма с не менее сложной природой творческого процесса. Но важно отметить ещё раз, - сказанное в тексте о связи мифологического феномена и природы искусства справедливо для творчества любого художника в самом широком смысле этого слова... Теймур Даими
17
Altay Sadıqzadə Eliyar Əlimirzəyev Kamal Əhməd Niyaz Nəcəfov Rasim Babayev Ucal Haqverdiyev Yelena Haqverdiyeva Zakir Hüseynov
e·phem·er·a
Altay Sadıqzadə
Altay Sadıqzadə 1951-ci ildə Bakıda anadan olmuşdur. O, əvvəlcə Bakıda Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbində təhsil alıb. Sonra təhsilini Moskvada V.Surikov adına Rəssamlıq İnstitutunun “Boyakarlıq” fakültəsində davam etdirib və 1977-ci ildə bu ali məktəbi bitirib. Rəssamın fəaliyyət dairəsinə boyakarlıq və qrafika işləri, heykəltəraşlıq, instalyasiya daxildir. 1970-ci ildən başlayaraq A. Sadıqzadə bir çox sərgilərdə iştirak etmişdir. O, 1979-cu ildən SSRİ Rəssamlar İttifaqının, 1988-ci ildən isə Bakı Rəssamlıq Mərkəzinin üzvüdür. Onun əsərləri Azərbaycan, Almaniya, Fransa, ABŞ, Böyük Britaniya, Belçika, İspaniya, Rusiya, Norveç, Türkiyə, İran, İsveçrə və İsrailin dövlət muzeylərində və şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. Bakıdakı Müasir İncəsənət Muzeyinin memar layihəsi, dizaynı və bədii konsepsiyası məhz A.Sadıqzadəyə məxsusdur.
Altai Sadiqzade was born in Baku in 1951. He studied at the A. Azimzadeh State Art College in Baku. He continued his education at the Faculty of Painting at the Surikov State Academic Art Institute in Moscow from 1971 to 1977. The scope of Sadiqzade's artistic work includes pictorial and graphic works, sculpture and installation, and his work has been featured in many exhibitions since the 1970s. He was a member of the Union of Artists of the USSR since 1979 and a member of Baku Arts Center since 1988. His works are held in national and private collections in Azerbaijan, Belgium, France, Germany, Iran, Israel, Norway, Russia, Spain, Switzerland, Turkey, the United Kingdom and the USA. During 2008-09, he designed the Baku Museum of Modern Art.
PLANETLƏRİ SEYR EDƏNLƏR 2010. Kətan, yağlı boya. 170 x 145 sm
OBSERVERS OF THE PLANETS 2010. Canvas, oil paint. 170 x 145 cm 20
21
Eliyar Əlimirzəyev
Eliyar Əlimirzəyev 1961-ci ildə Bakıda anadan olub. O, Ə. Əzimzadə adına Dövlət Rəssamlıq məktəbində təhsilini almışdır. Əsərlərində insan haqqında fəlsəfi düşüncələri bədii təfəkkürün ehtiraslı forması ilə uzlaşır, güclü təsir qüvvəsi kəsb edir. Səmimi ifadə tərzi sayəsində Parisdə, “Salon Grands et Jennes d'Aujurdhui” salonunda sərgilənən əsərlərinə görə Eliyar “Univers des Arts” mükafatına layiq görülmüşdü. E.Əlimirzəyevin əsərləri Bakı və xarici ölkə rəsm qalereyalarında və şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır.
Eliyar Alimirzoyev was born in 1961 in Baku. He studied at A. Azimzadeh State Art College. Philosophical thoughts about people converge with artistic thinking, the similarity of which has an impact on the artist's works. Referring to sincere expressions he was rewarded 'Univers des Arts' at 'Salon Grands et Jeunes d' Aujourd'hui' in Paris. The works of Eliyar Alimirzoyev are kept in foreign galleries and in private collections.
TİKAN ÇIXARAN ADAM 1990. Kətan, yağlı boya. 199 x 191 sm
A MAN EXTRACTING THE SPLINTER 1990. Canvas, oil paint. 199 x 191 cm 22
23
BALIQ İLƏ PORTRET 1990. Kətan, yağlı boya. 90 x 110 sm
PORTRAIT WITH A FISH 1990. Canvas, oil paint. 90 x 110 cm 24
Kamal ƏHMƏD
Kamal Əhməd (1940-1994) Bakıda anadan olmuşdur. Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbində təhsil almışdı. Kamal ən çox qırmızı və qara boyalardan istifadə edirdi. Bunlar çox təhlükəli boyalardır və eyni zamanda daxili həyəcanı, sarsıntıları göstərmək üçün ən uyğun boyalardır. Kamalın əsərləri çox vaxt tünd rənglərlə işlənmiş, qara fona malik simvollarla zəngindir. Simvolların çoxu bu qaranlığın əksinə yaranmış işığın konsepti ilə bağlıdır. Kamalın subyektləri qəribə, fantastik quşlar, itlər, uzunqulaqlar və digər heyvanlardır.
Kamal Ahmad (1940-1994) was born in Baku. In 1957 he began studying art at the Azimzadeh School of Arts in Baku. Kamal's paintings are full of symbols, often painted on dark or black backgrounds. Many symbols relate to concepts of light pitted against that darkness. Kamal's subjects include strange, fantastic birds, dogs, donkeys and other animals. He was critical of people, but deep inside he did not wish harm or injury to anyone. First and foremost, he was devoted to his art and expected everyone around him to make allowances for that.
AVTOPORTRET 1986. Kətan, yağlı boya. 115 x 105 sm
SELF-PORTRAIT 1986. Canvas, oil paint. 115 x 105 cm 26
27
Niyaz Nəcəfov
Niyaz Nəcəfov 1968-ci ildə Bakıda anadan olmuşdur. Bakıda və Parisdə yaşayır və yaradır. O, professional idmançıdır. 1985-ci ildə Bakı Bədən Tərbiyəsi Texnikumunu bitirmiş və həyatının çox hissəsini idmanla məşğul olmuşdur. N.Nəcəfov hələ uşaq ikən rəsm çəkməyə başlayıb, 2003-cü ildən boyakarlıqla mütəmadi məşğul olaraq incəsənətdə də özünə uğurlu karyera qurmuşdur. Bu bənzərsiz müəllifin rəsmləri xaricdə geniş şəkildə nümayiş etdirilmiş (onun əsərləri Rusiya, ABŞ, Almaniya, Danimarka və başqa ölkələrdə sərgilənib), vətənində və onun hüdudlarından kənarda muzeylər və şəxsi kolleksiyalar üçün əldə edilmişdir. 2009-cu ildə Niyaz Nəcəfov Azərbaycanı Venesiya müasir incəsənət biennalesində təmsil etmiş rəssamlarımızdan biridir. Onun əsərlərindən ikisini dünyada məşhur kolleksiyaçı Alberto Sandretti satın almışdır.
Niyaz Nadjafov was born in Baku in 1968. Lives and works in Baku and Paris. He is a professional sportsman. He graduated from Baku Technical School of Physical Culture in 1985 and has been involved in professional sports most of his life. Nadjafov started drawing in childhood, took up painting in 2003 and has had a successful career in art. Nadjafov’s works are now exhibited in the leading galleries of Baku. His works have been widely exhibited abroad (including Russia, the USA, Germany and Denmark), and have been acquired by museums and private collections at home and abroad. In 2009, Nadjafov became one of the artists representing Azerbaijan at the Venice Biennale. Two of his works were purchased there by the renowned collector Alberto Sandretti.
ADSIZ 2009. Kətan, yağlı boya. 40 x 190 sm
UNTITLED 2009. Canvas, oil paint. 40 x 190 cm 28
29
Rasim Babayev
Rasim Babayev (1927-2007) Bakıda anadan olmuşdur.1949-cu ildə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq məktəbini bitirmiş, daha sonra isə V. Surikov adına Moskva Rəssamlıq İnstitutunun “Rəssamlıq” fakültəsində təhsil almışdır (1955-ci ildə institutu bitirmişdir). Formalizmdə ittiham olunduğuna görə diplom ala bilməmişdir. 1964-cü ildə R.Babayevə Azərbaycan SSR-nin Əməkdar rəssamı fəxri adı verilmişdir. 1950-1960-cı illər ərzində əsasən litoqrafiya ilə məşğul olmuş, daha sonra isə parlaq rənglərdən istifadə edərək yağlı boya ilə antropomorf varlıqlar, əsasən ilahələr və mələklərin rəsmləri üzərində işləmişdir. Kitab illüstrasiyası ilə məşğul olmuşdur. R. Babayevin əsərləri Azərbaycan Rəssamlar ittifaqı, Azərbaycan Rəssamlıq Fondu, R. Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət Təsviri İncəsənət Muzeyi (Bakı, Azərbaycan), Rusiya Rəssamlar İttifaqı (Moskva, Rusiya), Dövlət Tretyakov Qalereyası (Moskva, Rusiya), Şərq Xalqlarının İncəsənəti Dövlət Muzeyi (Moskva, Rusiya), Dövlət Rus Muzeyi (SanktPeterburq), İncəsənət Muzeyi (Komsomolsk, Rusiya), Qalereya De France (Paris, Fransa), Qalereya KAJ FORSBLOMda (Helsinki, Finlandiya) saxlanılır.
Rasim Babayev (1927-2007) was born in Baku in 1927. He studied at the A.Azimzadeh Azerbaijan State Art School, from which he graduated in 1949, afterwards continuing his education at the Faculty of Painting at the Surikov Moscow Art Institute (from which he graduated in 1955). Being accused of formalism, he could not get his diploma. In 1964, Babayev was awarded the title of Honored Artist of Azerbaijan SSR. In the 1950s and 1960s he was mainly engaged in lithography, and later started oil paintings, using bright colors and portraying anthropomorphic creatures, often divas and angels. He was also engaged in illustrating books. Rasim's works are currently in the Artists' Union of Azerbaijan, The Art Fund of Azerbaijan, R.Mustafayev Azerbaijan State Museum of Fine Arts, the Union of Artists of Russia, the State Tretyakov Gallery, the State Museum of Oriental Art (Moscow, Russia), the State Russian Museum (St. Petersburg), Museum of Fine Arts (Komsomolsk-on-Amur, Russia) Gallerie de France (Paris, France), the Gallery KAJ FORSBLOM (Helsinki, Finland).
DOSTUMUN XATİRƏSİNƏ 1979. Kətan, yağlı boya. 280 x 203 sm
IN MEMORY OF A FRIEND 1979. Canvas, oil paint. 280 x 203 cm 30
31
ESKİZ Kağız, tuş. 30 x 20 sm
SKETCH Paper, ink. 30 x 20 cm
DİVLƏR Qarışıq texnika. 200 x 140 x 120 sm
GOBLINS Mixed technique. 200 x 140 x 120 cm 32
33
Ucal Haqverdiyev
Ucal Haqverdiyev (1960-2005). O, 1975-79-cu illərdə Ə. Əzimzadə adına Dövlət Rəssamlıq məktəbində təhsil almış, 1979-cu ildə isə N. Tusi adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuşdur. 1985-ci ildə Rəssamlar İttifaqının nəzdində Gənc rəssamlar birliyinə daxil olur. 1987-ci ildən Ümumittifaq və respublika sərgilərində iştirak etməyə başlayır. 1990-cı ildə Azərbaycanın gənc rəssamlarının Fransada keçirildiyi sərgidə iştirak etmiş.
Ujal Hagverdiyev (1960-2005) was born in Baku. In 1975-79 he studied at A. Azimzadeh Art College. In 1979 he entered N.Tusi Azerbaijan Pedagogic Institute. In 1985 he entered the society of young artists of the Artists' Union. Since 1987 he has been taking part in the Artists' Union and Republic exhibitions. In 1990 he participated in some exhibitions of young artists, which were held in France.
Ucal Haqverdiyevin Tunisdə (Tunis şəhərində - 1991), Almaniyada (Köln şəhərində - 1992), Avstriyada (Vyana şəhərində - 1993) fərdi sərgiləri, 1995-ci ildə İstanbulda keçirilən Azərbaycan və Türk rəssamlarının birgə sərgisində iştirak etmişdir. Rəssam Avstriya, Almaniya və Bakı şəhərində keçirilən simpoziumların iştirakçısı olmuşdur. 1997-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü idi.
Moreover, he took part in private exhibitions in Tunisia (Tunis, 1991), Germany (Cologne, 1992) and Austria (Vienna, 1993). In 1995 he took part in an exhibition of Azerbaijani and Turkish artists held in Istanbul. The artist was also a participant of a symposium, which was held in Austria, Germany and the city of Baku. Since 1997 he has been a member of the Azerbaijani Artists' Union.
DƏRVİŞİN RƏQSİ 1998. Dikt, yağlı boya. 147 x 203 sm
DANCE OF THE DERVISH 1998. Oil paint. 147 x 203 cm 34
AVTOPORTRET 1990. Kətan, yağlı boya. 50 x 70 sm
SELF-PORTRAIT 1990. Canvas, oil paint. 50 x 70 cm 36
Yelena Haqverdiyeva
Yelena Haqverdiyeva 1963-cü ildə Bakıda anadan olub. 1982-1987-ci illərdə N.Tusi adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda təhsil alıb. 1997-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. Yelena Haqverdiyevanın yaradıcılığında qadınlar mövzusu, milli geyimlər, qurama əsas yer tutur. Əsərlərində Qacar üslubunun təsiri də duyulur. Rəssamın əsərləri Azərbaycan, Fransa, Almaniya, Rusiya, Böyük Britaniya, Türkiyə və ABŞ-da şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. Yerli və xarici ölkələrdə keçirilən müxtəlif sərgilərin iştirakçısı olub.
Yelena Hagverdiyeva was born in 1963 in Baku. In 1982-1987 she studied at Azerbaijan Pedagogic Institute. Since 1997 she has become a member of Azerbaijani Artists Union. National dresses, guramadecorative art, women's topics play important role at the creative work of Yelena Hagverdiyeva. As well it is felt the style of Gajar. The artist's works are kept at private galleries in Azerbaijan, France, Germany, Russia, Great Britain, Turkey and USA. She was as well as a participant of various exhibitions which held abroad.
YAY 2008. Kətan, yağlı boya. 50 x 100 sm
SUMMER 2008. Canvas, oil paint. 50 x 100 cm 38
39
Zakir Hüseynov
Zakir Hüseynov (1961-2010) Bakı şəhərinin Əmircan qəsəbəsində doğulub, bütün həyatı boyu həmin məkanda yaradıcılıqla məşğul olub. O, 1979-1985-ci illərdə Ə. Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq məktəbində təhsil alıb. Zakir Hüseynov 1988-ci ildən Bakı İncəsənət Mərkəzinin, 1997-ci ildən isə Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. 1996-cı ildə digər Azərbaycan rəssamları ilə birlikdə “Labirint” İncəsənət Xadimləri Cəmiyyətinə üzv qəbul olub. Zakir Hüseynovun bir çox ölkələrdə sərgiləri təşkil olunmuşdur – “Azərbaycan incəsənəti” (Fransa), “Azərbaycan müasir incəsənəti” (Rusiya), “Azərbaycan mədəniyyəti günləri” (BƏƏ), “Forma-Ritm-Rəng” (Azərbaycan). Zakir Hüseynovun əsərləri Azərbaycan, Rusiya, ABŞ, Böyük Britaniya, Türkiyə, Fransa, Kanada, Hollandiya və Avstraliyada şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır.
Zakir Huseynov (1961 - 2010) was born in the Amirjan municipality of Baku city, where he has worked all his life. From 1979 to 1985 he studied at A. Azimzadeh Azerbaijan State Art College. Since 1988 he has been a member of the Baku Center of Art. Since 1997 he has been a member of the Azerbaijani Artists' Union. In 1996 he collaborated with groups of other Azerbaijani artists in a society of art activists called 'Labyrinth'. His works have been the subject of many exhibitions, including 'Azerbaijani painting' (France), 'Azerbaijani modern art' (Russia), 'The Days of Azerbaijani Culture' (UAE) and 'FormRhythm-Color' (Azerbaijan). The works of Zakir Huseynov are kept in private collections in Azerbaijan, Russia, USA, Great Britain, Turkey, France, Canada, the Netherlands and Australia.
ŞAİR 2000. Kətan, yağlı boya. 40 x 60 sm
POET 2000. Canvas, oil paint. 40 x 60 cm 40
41
EDUCATION
YARAT.AZ
42
YARAT Müasir İncəsənət Təşkilatı hazırlayıb həyata keçirdiyi müxtəlif tədris-təlim tədbirlərini həm peşəkar rəssamlara, həm də həvəskarlara, uşaqlara, tələbələrə – bir sözlə, hər kəsə ünvanlayır. YARAT, sənətkarları birləşdirən yerli və xarici şəbəkələr arasında qarşılıqlı dialoq və mübadilə qurur, bu cür əlaqələrin nüfuzlu fondları, incəsənət məktəblərini, muzeyləri də əhatə etməsi üçün çalışır. Bunlardan əlavə, YARAT özünün Tədris Proqramına dünya şöhrətli sənətkarları və qurumları cəlb etməklə mühazirə və məruzələr təşkil edir, praktiki təlim məşğələləri, ustad dərsləri və art-rezident (yaradıcı ezam-sakin) tədbirləri keçirir. YARAT üçün başlıca mahiyyət kəsb edən fəaliyyət istiqamətlərindən biri olan Tədris Proqramı ildən-ilə davamlı surətdə genişlənməkdədir. YARAT Contemporary Art Organisation produces an array of educational events, for everyone from professional artists, to enthusiasts, children and academics. Facilitating dialogue and exchange between local and international artistic networks, including foundations, art schools and museums; YARAT organises lectures, workshops, master-classes and artists' residencies, which partner with institutions worldwide. 43
ARTIM – istedadlı gənclərin inkişaf proqramının seçici komissiyası geniş bacarıqlara malik olan, müəyyən məqsədə nail olmaq məqsədilə səylə çalışan, sağlam şöhrətpərəstliyi və açıqaşkar motivasiyası olan, habelə öz incəsənət ideyalarının inkişafıyla bağlı can atmalarını nümayiş edə bilən namizədləri axtarır. ARTIM (meaning progress in Azerbaijani) is YARAT Contemporary Art Space's youth artist projects program, which aims to encourage the next generation of Azerbaijani creative talent to seek a career in the arts, and gives young practitioners the opportunity to exhibit their works in a professional context.
YARAT.AZ
Sabina Şixlinskaya Sabina Şixlinskaya rəssam və müstəqil kuratordur. O, Azərbaycanda müasir konseptual incəsənətinin yaradıcılardan biri sayılır, Azərbaycanın Əməkdar rəssamı fəxri adını daşıyır, Muzeylər və Müasir İncəsənət Kolleksiyaların Beynəlxalq Komitəsinin (CIMAM) üzvüdür. Sabina Şixlinskaya Höte İnstitutunun Azərbaycanda mədəniyyət proqramların əlaqələndiricisidir, Milli Sərgi Salonlarında və Müasir İncəsənət Muzeylərində təşkil olunan bir çox sərgilərin iştirakçısıdır. O, Azərbaycanda və xaricdə keçirilən Biennalelərdə dəfələrlə iştirak edib. Onun rəngkarlıq, qrafika, foto və videoinstalyasiya janrında ərsəyə gətirdiyi incəsənət əsərləri dövlət və şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. Sabina Şixlinskaya Azərbaycanda və xaricdə təşkil olunan 60-dan çox yerli və beynəlxalq layihələrin, o cümlədən, sərgilərin, simpoziumların təqdimatların və 52-ci Venesiya Biennalesində qurulan ilk Azərbaycan pavilyonunun kuratoru olmuşdu.
Sabina Shikhlinskaya is an artist and independent curator. She was a pioneer of contemporary conceptual art formation in Azerbaijan and holds a title of the honored artist of Azerbaijan. Sabina Shikhlinskaya is a member of the International Committee for Museums and Collections of Modern Art (CIMAM) and coordinates cultural programs of Goethe-Institut to be implemented in Azerbaijan. So far she has participated in numerous exhibitions held in national galleries as well as in biennials in Azerbaijan and abroad. Her artworks, namely paintings, graphic art, photos and video installations are widely represented in public and private collections. She curated more than 60 local and international art projects such as exhibitions, symposiums and presentations in Azerbaijan and abroad. She was the curator of first Azerbaijani exhibition pavilion ever at 52nd Venice Biennial.
Sabina Şixlinskaya və ARTIM tələbələri, YAY Qalereyası, oktyabr, 2014-cü il Sabina Shikhlinskaya and ARTIM students, YAY Gallery, Oct 2014
45
Layihə iştirakçıları / Project participants:
Leyla Ağayeva layihənin müəllifi / author of project Leyla Ağayeva 1990-cı ildə Bakıda anadan olub. O, 2010-cu ildə Azərbaycan Dövlət Memarlıq və İnşaat Universitetinin “Memarlıq” fakültəsini bitirib. Təhsilini davam etdirərək, 2012-ci ildə həmin Universitetin “Şəhərsalma” ixtisası üzrə Magistr dərəcəsini alır. İnteryer dizaynı və 3D sahələrində işləyir. 2006-cı ildən başlayaraq poeziya ilə maraqlanır, şeirləri poetik almanaxlarda çap olunur. 2013-cü ildə YARAT təşkilatı tərəfindən təşkil olunan Sabina Şixlinskayanın ustad dərslərində iştirak edir.
Leyla Aghayeva was born in 1990 in Baku. She graduated from Azerbaijan State University of Architecture and Construction with a Bachelor's Degree in Architecture (2010) and a Master's Degree in Urban Planning (2012). She works as an interior designer and 3-D artist. She has been interested in poetry since 2006, and has been published several times in poetry almanacs. She participated in a master class of Sabina Shikhlinskaya, organized by YARAT in 2013.
Samira Sefi kurator / curator
46
Samira Sefi 1985-ci ildə Bakıda anadan olub. O, Bakıda yaşayır və işləyir. Yaradıcı və ehtiraslı şəxs olan, incəsənətə maraq göstərən Samira 2008-ci ildə, Azərbaycan foto sənətinin klassiki Sənan Ələsgərovun peşəkar kurslarında, daha sonra 2013-cü ildə, rəssam və kurator Sabina Şixlinskayanın “Müasir incəsənətdə Kurator-mediatorluq təcrübələri” adlı ustad dərslərdə iştirak edir.
Samira Sefi was born in Baku in 1985. She lives and works in Baku. Being as a creative and passionate personality, showing interest to art, Samira attends the professional courses of the live classic of Azerbaijan's photo arts – Sanan Aleskerov in 2008, and further, the master class of the artist and the curator Sabina Shikhlinskaya: Curatorial and mediators practices in Contemporary art in 2013.
Samira fəal şəkildə yerli incəsənət icmasının bədii həyatına qoşulur və qrup sərgi layihələrində iştirak edir: Foto sərgi 3 Month of US (2010 / Yaradan Qalereyası, Bakı, Azərbaycan), Foto sərgi Password Unknown (2012 / Müasir İncəsənət Mərkəzi, Azərbaycan), Foto sərgi Making mothers visible (2012 / Bakı, Azərbaycan), Foto sərgi Reflection (2013 / Bakı, Azərbaycan), NUDA VERİTAS kurator layihəsi (2014, Bakı MİM, Azərbaycan). Onun peşəkar maraqlarını fotoqrafiya və kuratorluq təcrübəsi təşkil edir.
She actively joins into the art life of an art community and participates in group exhibition projects: Photo Exhibition 3 Month of US (2010, YARaDAN Gallery, Baku, Azerbaijan), Photo Exhibition Password Unknown (2012, Center of Contemporary Art, Baku, Azerbaijan); Photo Exhibition Making mothers visible (2012, Baku, Azerbaijan); Photo Exhibition Reflection (2013, Baku, Azerbaijan), Curatorial project “NUDA VERITAS” (2014, MOMA, Baku, Azerbaijan). Her spheres of professional interests are photography and curatorial practice.
Teymur Daimi rəssam, fəlsəfə doktoru, sənətşünas / visual artist, PH.D, art critic
Emin Əzizbəyli videoqraf / video maker
Nicat Məmmədov şair / poet
47
e·phem·er·a
Mətn: Leyla Ağayeva, Samira Sefi, Teymur Daimi Dizayn / foto: Fəxriyyə Məmmədova Təşəkkürlər: Elnur Babayev
e·phem·er·a adlı sərgidə yayılma məqsədilə çap olunub
Bu kataloq CBS Mətbəəsi 500 ədəd 2014 - Bakı, Azərbaycan -
Text: Leyla Aghayeva, Samira Sefi, Teymur Daimi Design / photos: Fakhriyya Mammadova Thanks: Elnur Babayev This catalogue is published to coincide with the exhibition CBS Printing House 500 pieces 2014 - Baku, Azerbaijan © MoMA Baku www.mim.az www.yarat.az
e·phem·er·a