Baku Batik Festival / 2011 / Museum Center / Baku, Azerbaijan by Fa-Design

Azərbaycan Rəssamları İttifaqı

Bakı - 2011

ədim xalq sənətkarları ülvi hisslərini, gözəllik duyğularını, bədii düşüncələrini müxtəlif sənət növləri vasitəsi ilə ifadə etmişlər. Onlardan biri də zərif ipək parçalar üzərində bir-birindən fərqli üsullarla yaradılan sənət növlərindən olan batikadır. Azərbaycanda batika və onun hazırlanma texnologiyası qədimdən məlum olmuşdur. İstehsal texnologiyasına görə batikaya yaxın olan kəlağayı Yaxın Şərq və Qafqaz xalqları arasında geniş yayılmışdır. Orta əsr tarixi mənbələrinin məlumatına görə kəlağayı Təbriz, Gəncə, Şamaxı, Şəki, Naxçıvan şəhərlərində, Basqalda hazırlanır və xarici ölkələrə ixrac edilirdi. Şəkinin və Basqalın “Şah buta”, “Saya buta”, “Heyratı”, “Yeləni” və s. adları ilə məşhur olan, zərif ipək kəlağayılar qadınların baş örtüyü kimi istifadə edilir, onlara xüsusi cazibədarlıq gətirir və ismət rəmzi hesab olunurdu. Keçmiş ənənələri öz yaradıcılığında uğurla davam və inkişaf etdirən müasir batika ustalarımızın əsərləri rəng əlvanlığı, mövzu müxtəlifliyi, orijinallığı ilə insanda xoş təəssürat oyadır. Azərbaycanda batika ustalarının sərgisi ilk dəfə təşkil olunur. Sərgidə yaşlı və orta nəsli təmsil edən sənətkarlarla yanaşı gənc rəssamlar da iştirak edir. Bu isə o deməkdir ki, ölkəmizdə bu unikal sənət növünə maraq heç zaman azalmamış və bu gün də qədim adət və ənənələrimiz yaradıcı şəkildə inkişaf etdirilir.

ƏBÜLFƏS QARAYEV

Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri

Week of batiks in Baku A

ncient craftsmen used different types of arts to express themselves, their perception of beauty and their artistic thoughts. One of these art forms is called the Batik which is created by using different coloring techniques applied to silk cloth. The Batik and the technology used in its production have been known to Azerbaijanis since ancient times. A similar method of Batik is used to produce things like the Kelagayi (female headdress) which are widely known among Middle Eastern and Caucasian peoples for their beauty and ornaments. According to medieval historical sources, the Kelagayi was made in Tebriz, Ganja, Shamakhy, Sheki, Nakhichevan, Basgal and then exported to foreign countries. Some famous silk Kelagayis examples are the Shah Buta, Saya Buta, Heyraty, Yelani. Others, such as the Sheki and Basgal types, served as a headdress for wealthier women because they were particularly attractive and simultaneously, the symbol of commitment to the moral values. Following in the footsteps of their forefathers and further developing the ancient traditions of Kelagayi craftsmanship, the works created by our modern Batik masters give one pleasant impressions due to the variety of colors, the rich diversity of patterns and authentic features harkening back to the ancient times. This is the first exhibition of the Batik masters in Azerbaijan. Besides craftsmen representing older generations at this exhibition, there are also young artists. This shows that this unique type of native Azerbaijani art has not faded and that even today our ancient traditions are being developed in creative novel way.

ABULFAS GARAYEV

Minister of Culture and Tourism of the Republic of Azerbaijan

atika – tarixi kökləri əsrlərin dərinliyinə gedən, demək olar ki, heç dəyişilməyən bir sənət növü, parçanın bədii tərtibatıdır. “Batik” İndoneziya dilindən tərcümədə “mum damlası” mənasını verir. Artıq bu adın özündə hansı isə ecazkar məna duyulur. Alovun və soyuğun təsiri altında bir su damcısı ilə kimyəvi maddələr necə bir haldan başqa hala düşürsə, batika da eləcə özündə çoxsaylı müəmmaları gizlədir. Od, su, torpaq və hava ünsürləri onun yaradılmasında iştirak edir. Bəlkə də buna görədir ki, batikanın hazırlanma prosesi özünəməxsus meditasiya forması hesab olunur. Batikaya yalnız gözəl sənət əsəri kimi deyil, hər bir xalqın mədəni irs nümunələrinin daşıyıcısı olan ruhi qida mənbəyi kimi yüksək fəlsəfi-mistik münasibət elə buradan meydana gəlmişdir. İndoneziya, Malayziya, Peru, Yaponiya, Şri-Lanka və Afrika ölkələrində batika qədimdən pambıq paça üzərində işlənilirdi. Əridilmiş mum üzərində balaca susəpən və ya nazik lüləyinlə zərif qatdan ibarət rəsm çəkilirdi. Sonradan boyakarlar təbii rənglərdən istifadə edərək nəfis əsərlər yaradırdılar. Onlar zamanın sınağından şərəflə çıxmış təbii boyaqlardan istifadə edirdilər və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində XX əsrdə anilin boyaqlarının bolluğuna baxmayaraq, əsərlərin təbii rənglərlə işlənmiş bədii həllinə xələl gətirməmişlər. Xüsusən üzəri mumla örtülmüş parça rənglənərkən onun üzərindəki çatlaq və hörümçək toruna bənzər yerlərə düşən krakelyurlar batikaya özünəməxsus cazibədarlıq bəxş edir. Azərbaycan qədim dövrlərdən batika ustalığının inkişaf etdiyi ölkələr siyahısına daxildir. Orijinal milli ipək örpəklər, kəlağayılar əsrlər ərzində qadın geyimlərinin ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Ornamental naxışları kəlağayıya batikanın işlənmə metodu ilə həkk edirlər. Sənətkarlar müxtəlif formalarda kəsilmiş qəliblərdən istifadə etməklə ştamplama metodu ilə naxışları ipək parça üzərinə vuraraq, heyrətamiz kəlağayıları meydana gətirirlər. Maraqlıdır ki, Azərbaycanda ənənəvi olaraq bu işlə əsasən qadınlar məşğul olurdular. Müasir dövrdə qaynar mumla kişi-rəssamlar da məşğul olur, gözəl sənət əsərlərini yaradırlar. Şəkinin, Şirvanın, Baskalın, Gəncənin gözəl və zərif ipəyi artıq orta əsrlərdən başlayaraq kəlağayılarında istifadə olunmaya bilməzdi. Bizim zəmanəmizdə Rəna İbrahimbəyovanın, Cəlil Tarverdiyevin fədakar əməyi sayəsində ipək sənətkarlığının qədim ənənələri dağ kəndi Baskalda bərpa olunmuşdur. Maraqlıdır ki, bir-birindən xəbərsiz olaraq Cənub-Şərqi Asiyada və Azərbaycanda insanlar müxtəlif ornament və təsvir formalarını yaradırlar. Rənglər, naxışlarda, sanki dərin fəlsəfi məna, şifrəli informasiya gizlənir. Baskal ipək muzeyində xalq sənətkarlarının və müasir professional rəssamların batika sənətini məşhurlaşdıran nadir sənət nümunələrinə rast gəlmək olar. Azərbaycanda qədimdən batika yalnız sənət növü kimi deyil, eyni zamanda yüksək bədii əhəmiyyətli orijinal kompozisiyalar yaratmaq vasitəsinə çevrilmişdir. Batika daim təcrübələr aparmaq, ən yeni texnologiyaları istifadə etmək, gözlənilməz qrafik və rəngkarlıq effektlərini yaratmağa imkan verir. Buna görə də məşhur Azərbaycan rəssamları bu metoda üstünlük verirlər. Onlar mumla qaynar iş texnikasını tikmə, toxuma texnikaları ilə qarışdırırlar. Ölkəmizdə aparıcı modelyerlər özlərinin eksklüziv modellərində batikadan istifadə edirlər. 2009-cu ilin dekabrında Kuala Lumpurda keçirilən Beynəlxalq Batika Qurultayı və Sərgisində Azərbaycan nümayəndəsi iştirak etmişdir. Onun ölkəmizdə batikanın inkişafına dair məruzəsi dünyanın müxtəlif dövlətlərindən olan iştirakçıların və təşkilatçıların marağına səbəb olmuşdur. Malayziyada batika ilə əlaqədar olan hər şeylə maraqlanırlar, ona olduqca həssas münasibət vardır. Bu iş doğrudan da böyük səbir, dəqiq göz və möhkəm əl tələb edir. Ölkə hökumətinin qərarına əsasən dövlət qulluqçuları həftədə bir dəfədən az olmayaraq batika geyimindən istifadə etməlidirlər. Hesab olunur ki, batikanın parlaq və harmonik rənglərinin təsirindən insanların əhvalruhiyyəsi yüksəlir, fantaziya və zövqü inkişaf edir. Güman edirəm ki, Azərbaycan rəssamlarının batika əsərləri də bu unikal metodla tamaşaçılara sevinc bəxş edəcəkdir. Tatyana Ağababayeva

atik is a process of styling of fabric by means of backup mixture, which has reached till our days through centuries with almost no changes in design. Translated from the Malay language, batik means “wax drop” and certain magic patterns exist in its name. As some metamorphoses happen on the water surface under the influence of fire, cold and chemical products, batik carries a lot of mysteries in itself in the same way. Classical elements of fire, water, earth and air originate batik. It is not coincidence that batik making has always been considered as a form of meditation…That is why, an elevated, philosophic-mysterious attitude has been attached to batik not only as a unique work of art. It is also a mirror of spirituality of each nation and a careful guardian of the elements of the valuable heritage. From the very ancient times, batik generally constitutes the process wherein a line or a patch is drawn with wax on pure cotton fabric in countries like Indonesia, Malaysia, Peru, Japan, Sri-Lanka and African countries. The delicate line of fused wax is applied with the help of special tools like the tjanting (brush with a long slender spout). Natural colorants were used as dyes for batik and even nowadays people try to use natural dyes in batik producing countries of South East Asia despite of aniline color products produced in XX century. The special beauty of the batik process is the craquelures (small cracks) in the design due to the wax. The brittle wax cracks while dye penetrates the waxed area which results in the beautiful spider web design wherever the wax has been applied. Azerbaijan is one of the countries, where people possessed the skills of batik during the ancient times. The batik pattern can be found in original national silk scarves, known as kelaghai, which have been indispensable part of women's clothing in Azerbaijan for centuries. Ornamental lines were drawn on kelaghai with batik method by dipping stamps - “ghalibs” into hot mixture. By varying different carved stamps -“ghalibs”, people were creating wonderful kelaghai with a stamping method. It is interesting that, generally women were engaged in silkworm breeding and silk spinning in Azerbaijan, however, manual wax-resist dyeing was entrusted only to male artists. Moreover, the finest silk from Shaki, Shirvan, Basgal, Ganja was very typical for batik kelaghayi making. Currently, thanks to the ongoing efforts of Rena Ibrahimbekova and Jalil Tariverdiyev, hand made silk traditions have been restored in the ancient village of Basgal delivering it to future generations. It is interesting that people attach some notable philosophical meanings and encrypted information into various ornaments, colors and patterns in South East Asia as well as in Azerbaijan. There are unique works of the local craftsmen and modern professional artisans who have promoted and developed this ancient art tradition of batik in the Basgal Silk Museum. Historically, batik was not only one of the crafts found in our country but also served as a way of finest artistic merit for creating original compositions. Batik allowed making experiments to apply modern techniques and achieve creative graphic and vivid effects. Therefore, majority of prominent Azerbaijani artists prefer this method of harmonizing hot wax-resist or paraffin dyeing with other forms of textile painting by cold backup, knot techniques and etc. Nowadays, famous Azeri fashion designers use batik in their exclusive cloth designs. In December of 2009, during the Kuala Lumpur International Batik Convention and Exhibition, organizers and guests of the event were very much interested in the grassroots of development of batik techniques in Azerbaijan. Batik and everything related to it is of great interest in Malaysia, and there is a special care worthy of this difficult labor requiring huge patience, sharp look, and strong hand. Recently, Malaysian administration has encouraged civil servants to wear batik in all government offices at least once in a week on Fridays. The reason is that the bright and harmonized colors in batik garments help people to be in good mood, develop their imagination, creativity and taste. We hope that the exhibition of Azerbaijani batik artists will open new horizons for this unique method of textile design and visitors will definitely enjoy it. Tatyana Agababayeva

Week of batiks in Baku

Baskal İpək Mərkəzi ənənəvi qadın baş örtüyü olan kəlağayının kustar üsulla hazırlanması və onun müasir dəbə uyğun variantların işlənməsi sahəsində ixtisaslaşmışdır. Kəlağayı xalq tətbiqi sənətinin yaşı yüz illərlə ölçülən növlərindən biri kimi “basmanaxış” (batika) texnikasında işlənir. Kəlağayının hazırlanması prosesində bir neçə peşə sahibi iştirak edir. Onların arasında səkkizinci və doqquzuncu nəsli sənətkar olan yerli baskal ustaları, müasir rəssamlar və dizaynerlər və başqaları iştirak edirlər. Baskal İpək Mərkəzinin nəzdində özəl “Kəlağayı” interaktiv muzeyi yaradılmışdır. Burada ayrı-ayrı hissələrinin yaşı 300 ildən artıq olan ipək hazırlayan ağac dəzgah, kəlağayının hazırlanmasında istifadə olunan alətlər, müxtəlif rənglərin alınması üçün nəzərdə tutulan məhsullar nümayiş etdirilir, Azərbaycanda ipəkçiliyin tarixi və sənətkarlar haqqında məlumatlar əks olunur. Cəlil Tariverdiyev, Rəna İbrahimbəyova

The Basgal Silk Center has been specialized in production and modernization of hand-made traditional silk head-dress for women known as kelaghai. Traditionally, “Basmanakhish” technique (batik) known as one of the forms of the ancient applied art is used to prepare kelaghai. Several professional craftsmen participate in the production process of kelaghai. Local basgal masters, modern artists and designers, etc. are among those craftsmen whose eights or ninth generation ancestors were involved in kelaghai-making. There is “Kelaghai” private interactive museum functioning within the Basgal Silk Center. There are displaced a wooden silk-weaving loom which is 300 years old, various tools used for making kelaghai, products for getting various colors and etc. Information on grassroots of silk weaving and silk craftsmanship in Azerbaijan is also available in that interactive museum. Jalil Tariverdiyev, Rena Ibrahimbayova Mərkəzin təsisçiləri / Founders of Center: Cəlil Tariverdiyev, Rena İbrahimbəyova. Ustalar / Masters: Qədir Şəfiyev, Abasəli Talıbov

Rzayeva

, Aleksandr Agababayev

Aleksey Zaytsev

Alina Yusupova

. Arif Ibrahimov

Qarayev

Fidan Salahova

Nar | ipÉ&#x2122;k | Pomegranate | silk | 2010 | 60x44

Fuad Samil ,

, Inna Kostina

Mehdi

Nigar Fyodorova

Nikolay Zaytsev

, Nubar Sahbazova ,

Qalina Curilova ,

Oktay Murtuzayev

Salar

, Sevda Agasiyeva

, Tatyana Agababayeva

Zina

16-22 September, 2011 Museum Center, Art Gallery

Week of batiks in Baku

Sərginin direktoru: Qalib Qasımov Sərginin kuratoru: Tatyana Ağababayeva Bədii tərtibat: Fəxriyyə Məmmədova “EL” nəşriyyatında çap olunmuşdur. Tiraj 200 ədəd, Bakı, Azərbaycan.