XATİRƏ HƏSƏNZADƏ _ qrafika
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı
XATİRƏ HƏSƏNZADƏ _ qrafika
Bakı - 2016
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Cizgilərin musiqili ritmi ARİF HÜSEYNOV Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı, professor
M
üstəqillik dövrü təsviri sənətimizin ümumi mənzərəsinin rəngarəngliyi danılmazdır. Bu rəngarənglik özündə həm də rəssamların müxtəlif nəsillərinin bir araya gəlməsində ifadə olunur. Bu təmsilçilərin orta nəslinə mənsub olan Xatirə Həsənzadə başqalarından ilk növbədə dəst-xəttinin özünəməxsusluğuna görə yadda qalır, desək, yanılmarıq. Ruhunda gəzdirdiyi gözəllik duyumunda rəssamlıqla musiqini birləşdirməyə nail olan Xatirə xanım, son nəticədə əsərlərində mənəvi dəyərlərimizin əsas mayasını təşkil edən bu iki sahənin bir-birini tamamlayan uğurlu sintezini əldə edə bilmişdir. Onun hələ gənc yaşlarından başlayaraq yaradıcılığını izləmək imkanı əldə etməyimin qarşılığında deyə bilərəm ki, dəzgah və kitab qrafikası nümunələrində ifadə olunan bu sintezin özünəməxsus bədii məziyyətləri vardır... Öncə deyim ki, rəssamlığın bütün sahələrində rəsmetmənin əhəmiyyəti nə qədər etiraf olunan olsa da, bu bədii vasitənin qrafikada əhəmiyyəti ölçüyəgəlməz dərəcədə önəmlidir. Belə ki, cizgilərlə ifadə olunan ən müxtəlif mövzunun qrafik şərhində hansısa çatışmazlığı ört-basdır etmək sadəcə çətin, bəlkə də mümkünsüzdür. Digər tərəfdən bu cizgiləri məna-məzmun, hiss-duyğu ifadəçisinə çevirmək ikiqat çətindir. Amma Xatirə Həsənzadənin çoxsaylı və müxtəlif mövzulu lövhələrində cizgilərin məntiqli ritmindən yaranan ahəngdarlıqda onun qrafikanın bədii-texniki imkanlarını süjetlərin açımına yönəltmək bacarığı duyulandır. Bu axıcı ritm fəhmən musiqi ruhuna bələndiyindən görüntüyə çevrilən kompozisiyalarda duyğulandırıcı bədii-estetik və mənəvipsixoloji məqamlar kifayət qədərdir. Əslində də elə bəzi əsərləri istisna olmaqla, qrafik lövhələrinin əksəriyyəti musiqiyə tapınaraq yaradılmışdır. Onların “Noktürn” və “Metamorfoza” adı altında birləşmələri də bunun təsdiqidir. Xatirə Həsənzadənin əksər hallarda tuş və karandaşla ərsəyə gətirdiyi qrafik lövhələrinin “noktürnləşməsi”nin və “metamorfozlaşması”nın kökündə onun musiqiyə sıx bağlılığı durur, desək, həqiqəti söyləmiş olarıq. Hərfi mənada “noktürn” axşam və ya gecə vaxtı açıq havada ifa
olunan lirik-romantik tutumlu musiqi növüdür. Zamanında romantizmin “tanınma nişanı”na çevrilən müxtəlif ovqatlı bu “gecə nəğmələri”nə qrafik şərh verən, onlarla assosiasiya-anım yaratmağa çalışan rəssam, ən başlıcası onların hər birinin daşıdığı dəyişgən əhvali-ruhiyyəni cizgilərlə ifadə etməyə nail olmuşdur. Odur ki, Xatirə xanımın “qrafik noktürn”ləri də bəstəkarların dinləyiciləri şövqə gətirən və düşündürən musiqiləri kimi tamaşaçısını duyğulandırmaq gücündədir. Bu yerdə deyək ki, onun cizgilərə bələnmiş noktürnlərinin məna-məzmun daşıyıcılığı 90-cı illərdə nə qədər birbaşa görünənduyulan idisə, sonrakı illərdə ərsəyə gətirilən nümunələr daha çox qrafik görüntülərin çoxqatlı forma-biçim alması ilə diqqət çəkir. Xatirə Həsənzadənin çoxmənalı “Metamorfoza”larını “Noktürn”lərinin davamı saymaq olar. Belə ki, burada əvvəlki bəzən donuq-statik, lakin axıcı görünən cizgilər məcmusunda duyulası bir dəyişilmə-çevrilmə görünməkdədir. Cizgi tonallığına meyl, ağ-qara cizgilərin bəzən rəngli xətlərlə qoşalaşdırılması da rəssamın yaradıcılığındakı evolyusiyanın, bədii yeniləşmənin təcəssümüdür. Bütün bunlar cizgilərin axıcı ritmi və təzadı, bütövlükdə isə xətlərin duyulası ahəngdarlığı ilə ifadə olunduğundan əsərlər cəlbedici və yaddqalandırlar. Xatirə xanımın tamaşaçısını adi seyrçilikdən uzaqlaşdırması və qrafik təsviri mənəvi-düşündürücü qaynağa çevirə bilməsi yəqin ki, bir müəllif kimi onun təqdir olunası uğurudur. Demək lazımdır ki, rəssam belə əsərlərində heç də klassik mənada realist-gerçəkçi deyil, çünki, görünənlər daha çox onun həyata və onun hadisələrinə irrealist baxışı kimi qəbul olunur. Başqa sözlə desək, bu rəssamın mücərrədçiliklə gerçəkçilik arasında tapdığı və onun özünəməxsusluğunu ifadə edə biləcək “bədii nöqtə”dir. Bu nöqtənin bədii-estetik dəyərinin və çoxşaxəli məziyyətlərinin necəliyini onun yaradıcılığını səciyyələndirən əksər əsərlərində, o cümlədən “Çiçəklər”, “Humay”, “Od”, “İlin fəsilləri”, “Mələklər”, “Xameleon”, “Nuhun gəmisi”, “Dua”, “Qadın”, “Səyyah”, “Təlxək”, “Qırmızı günəş” və s. lövhələrində görmək mümkündür...
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Tana Kağız, tuş, Şəxsi kolleksiya, Bakı Earring İnk on paper. Private collection, Baku 1994 / 38 x 38
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Babil qülləsi Kağız, tuş Tower of Babel Ink on paper 1994 / 38 x 38
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
The Musical Rhythm of the Draught ARİF HÜSEYNOV Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı, professor
D
uring the independence period the diversity of the general view of our imitative art is undeniable. At the same time this diversity involves the different generations of the artists to come together. Make no mistake about it, one of the representatives of this middle generation - Khatira Hasanzadeh is distinguished for her originality. Because of the sense of her spiritual beauty, achieving to tie music and art Khatira khanum has succeeded the successful synthesis of these two branches being the germ of our spiritual wealth. Due to getting the opportunity of following her creativity from young ages, I can say that this synthesis expressing the machine and the book graphics has original properties. Firstly I must say that though the drawing is said to be very significant in all branches of the painting, here the significance of the poetic matter in graphics is incredibly vital. So, to cover up any limitation in graphic interpretation of different topics being expressed by draughts is not only difficult, but also impossible. On the other hand, to interchange these graphics into the expression of the sense-content and flair is doubling difficult. However in Khatira Hasanzadeh's various-topic and numerous paintings, because of the harmony emerged by the logical rhythm her ability of directing the poetic-technical opportunities of graphics to clarifying subject matters can be felt. Due to the harmonic rhythm lapped by musical spirit, in compositions turned into visual views the emotive ideological-aesthetic and moralpsychological moments are rich. Actually, excluding some works most of her graphic paintings were founded idolizing music. Their connections under the names of Nocturnes and Metamorphoses confirm it. To tell the truth, Khatira Hasanzadeh's Nocturnes and Metamorphoses graphic paintings drawn by pencil and paintbrush have close connection with music. The literal sense of Nocturne expresses the lyrical-romantic genre of music being played in the open air in the evenings or
at nights. The artist commenting graphically these night songs known as the symbol of the romanticism sentimentally, trying to emerge association with them has mainly achieved to express their changeable mood independently. So, like the music of composers inspiriting and giving anxiety to their audiences, Khatira khanum's graphic Nocturnes have a force of leaving impressions on spectators. Generally speaking, the subject-matter of samples of her Noctrunes lapped by musical spirit takes attention for having the multifold format inside the graphical views. Khatira Hasanzadeh's polysemantic Nocturnes and Metamorphoses can be considered permanent. Here the changing felt in the scope of previous, static but smooth graphics is seen. The tendencies of draught tune, pairing the black and white draughts with the colorful lines personalize the poetic renovation, evolution in the artist's activity. All of these - the contrast and the smooth rhythm of draughts, for the lines being expressed with harmony, the works are attractive and unforgettable. Khatira khanum's drawing her spectator off being an ordinary observant and changing the graphic works into the source of moral-thinking probably is her approved success. It must be said that the artist's these works don't involve the actuality of realism from classical point of view because all of these are seen as her irrealist approach to life and its episode. In other words, this is “a poetic point” between reality and abstraction found by the artist to express her original approach to life. The many-branched kind of this point as a poetic-aesthetic value can be seen in her most characterizing works and specially in the works of “The Flowers”, “Humay”, “The fire”, “The Seasons of the Year”, “The Angels”, “Chameleon”, “The Ship of Hazrat Nooh”, “Prayer”, “The Woman”, “The Traveler”, “The Clown”, “The Red Sun” etc.
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Günəbaxanlar adası Kağız, tuş, flomaster Land of Sun felt-tipped pen, ink on paper 1997 / 103 x 47
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Dağlar Kağız, tuş Şəxsi kolleksiya, Bakı Mountains İnk on paper Private collection. Baku 1994 / 24 x 46.5
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Dağlar Kağız, tuş, flomaster Mountains felt-tipped pen, ink on paper 2005 / 40 x 92
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Kainat Kağız, qarışıq texnika The universe Mixed media on paper 2005 / 46 x 102
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Dağlar Kağız. Tuş Mountains Ink on paper
Aysberq Kağız, tuş Aysberq Ink on paper
1997 / 100 x 70
1997 / 30 x 43
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Adsız. Kağız, tuş, flomaster Şəxsi kolleksiya. Bakı Untitled. Felt-tipped pen, ink on paper Private collection. Baku 2007 / 86 x 61 cm
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Xameleon Kağız, tuş Chameleon Ink on paper 1998 / 70 x 50
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Arzu ağacı Kağız, tuş, flomaster Dream tree felt-tipped pen, ink on paper
Ağac adam Kağız, tuş.qarışıq texnika. Şəxsi kolleksiya. Bakı Tree man İnk on paper.mixed media on paper. Private collection. Baku
2012 / 90 x 42
2010 / 38 x 38
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Humay Kağız. Karandaş Umay Pencil on paper 1993 / 46 x 37
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Qız Kağız, tuş Girl İnk on paper 2005 / 39 x 85
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Qadın Kağız, tuş. flomaster Woman felt-tipped pen, ink on paper 2014 / 86 x 45
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Matriarxat Kağız. Tuş Matriarchat İnk on paper 1997 / 72 x 50
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Şlyapalı qadın Kağız, tuş Hat's woman Ink on paper
Şlyapalı qadın Fraqment Kağız, tuş Hat's woman Detail Ink on paper
1997 / 35 x 85
1997 / 35 x 85
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Mələklər Kağız, akvarel, quaş Angels Water-colour and gouache on paper 2005 / 91 x 30
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Kəpənəklər Kağız, tuş Butterflues İnk on paper.. 1995 / 63 x 46.5
İlin fəsilləri Kağız, tuş Season İnk on paper 1995 / 63 x 45.5
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Alaçıqlar Kağız, tuş Yurt Ink on paper 1995 / 83 x 30
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Həyat Kağız, tuş Life Ink on paper 1995 / 81 x 37
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Vivaldi Fraqment Kağız, tuş Vivaldi Detail Ink on paper 2000 / 86 x 30
Vivaldi Kağız, tuş Vivaldi Ink on paper 2000 / 86 x 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Səh. 30 - 31
Od Kağız, tuş Pages 30 - 31
Flame Ink on paper 1995 / 60 x 44
Balıqlar Kağız, tuş Pisces Ink on paper 1995 / 86 x 61
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Səh. 30 - 31
Nuhun gəmisi Kağız, tuş Pages 30 - 31
Noah's ark Ink on paper 1997 / 70 x 50
Kəfkir Kağız, tuş, flomaster Ticker Felt-tipped pen, ink on paper 2014 / 80 x 102
Təlxək Kağız, tuş, flomaster. Şəxsi kolleksiya. Bakı Buffon felt-tipped pen, ink on paper. Private collection. Baku 2014 / 60 x 66
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Mayak Kağız, tuş Light house Ink on paper 2010 / 59 x 84
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Embrion Kağız, tuş, flomaster. Şəxsi kolleksiya Embryon Felt-tipped pen, ink on paper. Private collection 2010 / 34 x 47
Dərviş Kağız, tuş, flomaster Traveller Ink on paper, felt-tipped pen 2009 / 25 x 85
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Egg Ink on paper
Baş Kağız, tuş, flomaster. Şəxsi kolleksiya. Bakı Head Felt-tipped pen, ink on pen. Private collection. Baku
Baş Fraqment Kağız, tuş, flomaster. Head detail Felt-tipped pen, ink on pen.
1998 / 55 x 74
1998 / 80 x 37
1998 / 80 x 37
Səh. 30 - 31
Yumurta Kağız, tuş Pages 30 - 31
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Piramida Kağız, tuş Piramida Ink on paper 2010 / 70 x 50
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Tana Kağız, tuş, Şəxsi kolleksiya, Bakı Earring İnk on paper. Private collection, Baku 1994 / 38 x 38
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Nar Kağız, karandaş Pomegranate Pencil on paper 1993 / 47 x 35
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Səh. 30 - 31
Adsız Kağız, qarışıq texnika Pages 30 - 31
Noname Mixed media on paper 2015 / 59 x 84
Qız qalası Kağız, tuş Şəxsi kolleksiya. Bakı Maidem tower Ink on paper Private collection. Baku 1996 / 102 x 46
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Uçuşa hazırlıq Kağız, karandaş Preparing for flight Pencil on paper 2005 / 22 x 15
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Mozaika Kağız, tuş Mosaic Ink on paper 1994 / 21 x 46
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
Çiçəklər Kağız, tuş. Şəxsi kolleksiya. Çin Wild flowers Ink on paper. Private collection. China 1994 / 38 x 38
Göz Kağız, flomaster Eye Felt-tipped pen on paper 2014 / 42 x 31
Xatirə Həsənzadə / qrafika / 30
XATİRƏ HƏSƏNZADƏ 1959 Baki şəhərində anadan olub 1966 – 1977 Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbini bitirib 1978 – 1982 Baki Musiqi Akademiyasinın Tarix- nəzəriyyə fakultəsini bitirib 1983 – ildən Baki Musiqi Akademiyasi, Musiqi Tarixi kafedrasinda “Xarici ölkələr və rus musiqisi tarixindən mühazirələr aparır 1995 UNESCOnun elan etdiyi Qadin ili münasibətilə Qadin və musiqi adı altında keçirilən konsert – sərgidə iştirakı 1998 Miniatur Mərkəzində fərdi sərgisi 2001 Çin Xalq Respublikasının Pekin şəhərində Azərbaycan mədəniyyəti Günləri adı altında keçirilən sərginin iştirakçısı 2001 R. Mustafayev adına incəsənət muzeyinin fondu üçün hədiyyə (rəsm) 2003 Baki Rəssamlar Akademiyasında fərdi sərgi 2003 www.artandcrafts.org rəsmi saytının açılişı 2004 Tiflisdə keçirilən “Art Kavkaz - 2004” proyektinin iştirakçısı 2005 Azərbaycan Rəssamlar ittifaqının üzvü 2005 Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında fərdi sərgi. 2006 Azərbaycan Yaradıcı Qadınlar asosiyasiyasının üzvü V.Səmədova, S. Bəhlulzadə, Miniatür Mərkəzi, İncəsənət muzeyinin və başga sərgi salonlarının mütəmadi iştirakçısıdır. Bir sıra kitablara bədii tərtibat vermişdir Azərbaycan, ABŞ, Avstriya, Belçika, İspaniya, Rusiya, Türkiyə və Çində şəxsi kolleksiyalarda rəsmləri vardır
Ağac Kağız. tuş. R.Mustafayev ad. Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyi Tree Ink on paper. The Mustafayev Museum of Art. Baku 2005 / 60 x 45
1959 was born in Baku, Azerbaijan 1966 – 1977 pupil of 'Bulbul' Secondary Music School 1978 – 1982 student of Baku Music Academy, historictheoretical faculty 1983 present teacher of 'Foreign Countries Musical History; department of 'History of Music' 1995 exhibition – concert named 'Women and Music' organized by UNESCO “The year of women” 1998 personal exhibition in 'The Centre of Miniatures' 2001 participant of the exhibition 'Azerbaijan Days of Culture' in China 2001 the present to the fund of Museum of Art named after R.Mustafaev 2003 personal exhibition in Baku Art Academy 2003 opening of the official site www.artandcrafts.org 2004 participant of the project “Art Caucasus 2004”, Tbilisi, Georgia. 2005 The member of Azerbaijan Painters Union 2005 personal exhibition in Baku Music Academy 2006 The member of “Creative women” association Paintings included to personal collections in Azerbaijan, Austria, Belgium, China, Moscow, Spain, Turkey and the USA. Permanent participant of exhibitions named after V.Samedov, S.Bahlulzadeh and Museum of Art named after R.Mustafaev
30 / Xatirə Həsənzadə / qrafika
Bu kataloq 2016-cı ildə sərgi üçün çap olunub Xatirə Həsənzadə Qrafika əsərləri Azərbaycan Rəssamlar İttiqafı Vəcihə Səmədova ad. qalereya, Bakı, Azərbaycan 7 – 13 oktyabr 2016 Kataloq Mətnlər: Arif Hüseynov Tərcümə: ..... Dizayn: Xatirə Həsənzadə, Fəxriyyə Məmmədova Çap: CBS mətbəəsi, Bakı, Azərbaycan
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı
Bakı - 2016