Ik heet . . ....... Klas: . . . . .......
rolly en molly met oma
op de bus
p8
Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de eerste graad lager onderwijs
september - oktober 2015
nr. 1
COLOFON Fakkeltjeskrant nr. 1 September - oktober 2015 Schooljaar 2015-2016, jg. 20 Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de eerste graad lager onderwijs Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn een uitgave van Fakkeltjes vzw. Ondersteunend comité Laurent Blonden, Annie Hermans, Ann Bogaerts, Filip Debrabandere, Luc De Ro, Robert Joncret, Marlene Stevens, Martine Konings, Erik Hurts, Tamara Festraets, Ingrid Soetewey, Christel Birchen en Anke Hurts Vrijwilligerskern & redactie Ally Steven Severi, Anouk Leys, Britt Raes, Christel Birchen, Karel Van Campenhout, Lieve Meiresonne, Mira Borghs, Mira Roos, Myriam Kalaï, Nicole Ledegen, Sarah Rathé, Steven Gryspeerdt en Thomas Rotthier Hoofdredactie Bert Goossens Illustrator Floris De Smedt / www.mrfart.be Lay-out Wim Pauwels / www.silkentofu.org Druk N.V. Verbeke Lijnmolenstraat 34-36, 9040 Gent www.drukkerijverbeke.be
INHOUD 2-3
In de kijker
4-5
Miel en Mus: Respect
6-7
Vrij verhaal: Brombeer
8-11
Rolly en Molly: Met oma op de bus
12
School op wieltjes
13-15 Mientje de Mier: Congo 16-17 Mientje’s fotoboek 18-19 Speeltuin 20
Kleurplaatje
21
Ezelsoor en oplossingen
22-23 Kompas: Dieren tekenen
KLADMUUR Heb je ook een leuke tekening, een goeie mop of een mooi gedicht? Stuur het op naar: Fakkeltjes vzw, Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel Of naar fakkeltjesvzw@demens.nu Of via onze website: www.fakkeltjes.be
Abonnement Via de school: € 8 Persoonlijk abonnement: € 10 Bestellen: via www.fakkeltjes.be/bestellen Contact Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel 02 735 81 92 (ma-vrij tussen 9u en 16u) fakkeltjesvzw@demens.nu www.fakkeltjes.be Meeschrijven of -tekenen? Neem contact met ons op! V.U. Laurent Blonden Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel
2
Alle teksten en beelden in Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn eigendom van Fakkeltjes vzw. Er steekt heel wat vrijwilligerswerk achter de Fakkeltjes. Niets uit deze publicaties mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden overgenomen, uitgezonderd beelden die aangeduid zijn met creative commons (cc) (steeds auteur en oorsprong vermelden).
LEGENDE
TEKENSCHRIJFSPREEKKLEURLEESOPDRACHT OPDRACHT OPDRACHT OPDRACHT OPDRACHT
We hebben massaal veel prachtige covers ontvangen. Dit is een selectie van de mooiste inzendingen:
Uit GBZ De Bosrank Zinge m
Gust Louise
Zhoe
Simon
Uit GO! De springplank Ne eroeteren
selin
mathias
sanne
DIGITALE PLANEET Surf naar www.fakkeltjes.be en ontdek onze digitale planeet. Daar vind je quizjes, goocheltrucs, strips, extra dossiers en nog veel meer!
3
Miel en Mus respect
mopje “Heb je weleens een kat gezien met twee verschillende ogen?“ “Ik wel, één met een linker- én een rechteroog.”
4
beleefd
Wat zeg of doe je als...
... je geeuwt.
... iemand je aan de telefoon vraagt of je mama of papa thuis is.
... iemand ‘dankjewel’ zegt.
c) Ard0 @wikimedia c) vistamommy @wikimedia
... iemand weent.
c) Umberto Salvagnin @wikimedia
c) Bluemix @Flickr
... iemand niest.
c) Andrea Schaffer @wikimedia
... je aan tafel gaat zitten om te eten.
bedankt ‘Dank je’ in andere talen.
DANKE
TAK
MERCI
THANK YOU DŌMO
/ SJOEKRAN
GRAZIE GRACIAS
5
vrij verhaal brombeer Brombeer geeuwt. Hij rekt zich uit. “Goedemorgen brombeer!” Mevrouw beer lacht.
................. “Alles goed met jou deze ochtend?”
................. Brombeer verlaat het hol. Hij wandelt langs de rivier. Brombeer krabt eens op zijn rug.
Wat een vieze geurtjes. Hij ruikt onder zijn oksel. Oh ... Het is hoog tijd voor een bad! Brombeer duikt in het water.
“Hé! Pas toch op!” Het is Benno de bever. “Ik was net aan het bouwen! Nu is mijn dam stuk!”
.................
antwoordt Brombeer. Hij schudt al het water uit zijn vacht. En gaat verder op pad. De lucht trilt. Wat is dat voor geluid? Een rommelende maag! Brombeer heeft honger. Hij gaat op zoek naar lekkere bessen. Met zijn grote poten schudt hij aan een struik. Er valt iets op de grond. “Oh nee! Nu moet ik een nieuw nestje maken,” klaagt Maaike de mus. “En het is bijna lente!”
En weg is Brombeer.
.................
Daar is Vince de vos. Vince is vrolijk. Hij springt van de ene poot op de andere. “Hier, brombeer, een lekkere korf honing. Lust je wat?” Brombeer steekt z’n snuit erin. Hij likt de korf helemaal leeg.
6
Daar gaat hij weer.
.................
Brombeer is plots erg moe. Hij zoekt een warm plekje onder een boom. De grote bruine beer valt als een blok in slaap. Even later wordt brombeer wakker. Niet onder de boom, maar op een kar. Hij is gevangen genomen door een jager! De jager lacht luid. “Deze beer zal me veel geld opbrengen. Hij kan dansen in het circus.” Brombeer bromt. Hij is vastgebonden en hij houdt helemaal niet van dansen. De kar stopt. “Wat gebeurt er nu?” De jager springt van de kar. Er zit een tak tussen de spaken van het voorste wiel. “Hoe komt die daar?” De jager wrijft zich in de haren. Boven de kar vliegt er een mus. Niet zomaar een mus: Maaike de mus! De jager bukt zich en verwijdert de tak. Maar dan ... Hij voelt een scherpe pijn. Iets beet hem, in z'n … kont! Het is Vince de vos! “Rotbeest,” foetert de jager. Vince maakt zich snel uit de voeten. Wat is dat? Het is Brombeer. Hij is bevrijd! Met de hulp van Benno de bever. Benno heeft met zijn grote tanden het touw in 1-2-3 kapot geknaagd. De jager zet het op een lopen. Geen slecht idee, denk je niet?
................. Schrijfopdracht: Meneer Brombeer gromt veel. Dat is niet erg vriendelijk! Maak hem liever door elke ‘grom grom’ te vervangen door een andere zin op de stippellijn. Vraagjes: 1 Waarom helpen Benno, Maaike en Vince Brombeer? 2 Moeten ze Brombeer wel helpen, ook al is hij niet erg vriendelijk? 3 Mag je soms een beetje een brombeer zijn? Of moet je altijd vrolijk en lief zijn? Tekenopdracht: Teken een lieve beer in de spiegel.
7
rolly en molly
met oma op de bus
Oma komt bij Rolly aan. “Nou, nou,” zucht ze. “Ben ik blij dat ik zit.” “Dag Rolly,” zegt oma. Rolly geeft oma een zoen. “Dag Molly,” zegt oma. Molly geeft haar ook een zoen. Molly kent de oma van Rolly goed. Ze woont vlakbij haar. “Hoe komt het dat je zo moe bent?” wil mama weten. “Nou,” zegt oma. “Het komt door die kinderen in de bus. De kinderen van tegenwoordig … Ze zijn zo anders dan vroeger.” Molly schrikt. “Wat is er mis met ons?” “Ach,” zucht oma. “Met jullie is niks mis hoor. Maar het was zo ontzettend druk op de bus. Er zaten drie kinderen op een bank. Die konden gerust opstaan.” “Waarom?” wil Molly weten. “Om oma te laten zitten natuurlijk,” zegt mama. “Flinke kinderen hebben sterke benen.” “En wij niet,” vult oma aan. Molly en Rolly snappen het. “Wij zouden je laten zitten, hoor.” “Jullie zijn ook schatjes,” zegt oma.
Oma drinkt gezellig koffie. Nu is ze niet langer moe. “Zullen we vertrekken, Molly?” “Oki-do-ki!” klinkt het. De oma van Rolly woont in Molly’s buurt. Dus nemen ze samen de bus. Bij het wachthokje gaan ze zitten.
8
“Schuif je op?!” klinkt het nors. Molly schrikt. Het is een man met een snor. Hij kijkt streng naar Molly.
Tegen oma zegt hij: “Zo’n zwartjes moet je manieren leren, nietwaar mevrouwtje?” Oma geeft meteen antwoord: “Dit meisje hier is het allerliefste meisje dat ik ken!” “De bus is er!” zegt Molly. Molly en oma stappen op. “Die man had geen manieren,” zegt oma even later. Molly zucht: “De oude mensen van tegenwoordig, oma. Ook niet meer wat ze geweest zijn.” Oma kijkt Molly aan. “Maar jij oma, jij bent een schatje.” “Oef,” zegt oma. “Ik zou niet graag een oude zeurkous zijn.” “Zullen wij het goede voorbeeld geven?” besluit oma. Molly knikt: “Er is nog werk aan de wereld …” Oma geeft Molly een dikke knuffel. Molly straalt.
9
vraagjes Kleur het woord respect in vele mooie kleuren in.
Heeft iedereen dezelfde kleuren gebruikt? Moet dat? Wat past bij respect? Duid aan. o De kamer van je zus of broer doorsnuffelen op zoek naar een geheim. o Opstaan voor een oude meneer in de bus. o Iemand helpen die een probleem heeft. o Spelen met iedereen. o Mensen mogen van jou anders zijn dan jou. o De hond hard slaan omdat hij te luid blaft. o Van je kamer een rommelplaats maken.
mama / papa – een dokter – juf/meester – oma / opa – mijn broer / zus – een agent – een brandweerman – slimme mensen – oude mensen – rijke mensen Je moet niet enkel respect hebben voor mensen, maar ook voor spullen. Welk ding van jou mag zeker niet stuk geraken? ............................... ............................... ...............................
10
...............................
c) Daniel Schwen @wikimedia
Naar welke mensen kijk jij op? Kan je zeggen welke goede dingen ze voor jou doen?
c) Marcello Casal Jr. @wikimedia
Molly zegt: “Er is nog werk aan de wereld.” Is dat zo? Wat moet er veranderd worden? Rolly’s Rollenspel Spreek af wie Rolly, Tim en mama speelt. Kies samen hoe het verhaal afloopt. Speel het verhaal voor de klas. Rolly heeft met Lego gespeeld op zijn kamer samen met zijn vriend Tim. Mama vraagt om alles netjes op te ruimen. Daar heeft Rolly geen zin in. Hij zegt tegen mama: “Jij bent de hele dag thuis. Dan heb je tijd genoeg om mijn kamer op te ruimen.” Wat zegt of doet mama: o Ja, dat is waar. Ik zal morgen je kamer opruimen. o Hoe onbeleefd! Je hebt geen respect voor je mama. Dat vind ik heel erg. o Mama zet Rolly in de hoek. o Mama laat Tim de kamer opruimen. o …
11
school op wieltjes School is is een leuke plek om: 1 vrienden te maken 2 te leren 3 en te spelen.
Wat vind jij het belangrijkste? Is school nog om een andere reden leuk? © Foto’s @Mobile Schools
Op sommige plaatsen in de wereld hebben kinderen minder geluk. Soms is er geen school in de buurt of zijn er amper spullen om te gebruiken in de les: geen krijtbord, geen boeken, geen pennen, geen leuke krant! Gelukkig zijn er altijd mensen die niet bij de pakken blijven zitten. Ze denken na over oplossingen, ook al is er niet veel voor handen. Net zo met de mensen van Mobile School. Dat is Engels voor mobiele school of ‘school op wieltjes’. De mobiele school is een trekkar op wielen met uitschuifbare krijtborden met meer dan 300 spelletjes waar je ook iets van kunt leren. Ze kan makkelijk worden opgesteld en is even snel weer opgeruimd. Handig om te gebruiken op stoepen, pleinen, parken en markten. Zo kunnen kinderen die niet naar een gewone school gaan toch even hun gedachten verzetten, iets nieuws leren, spelletjes spelen of hun verhaal kwijt bij de straathoekwerkers. Straathoekwerkers werken wereldwijd met de mobiele school. Ze gaan in grootsteden naar de plaatsen waar straatkinderen wonen, leven en werken. Als het straatkind niet naar school kan, dan komt de mobiele school naar het straatkind. Momenteel zijn er 40 mobiele scholen, verspreid over Latijns-Amerika, Europa, Afrika en Azië.
12
meer info ww w.mobileschool.org/nl
Een school op wieltjes: goed idee? o Ja o Nee Waar zou jij graag eens naar school gaan? o In een ander land o Onder water o Hoog in de lucht o In een bos o Nergens o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vind jij jouw school leuk? o Ja o Nee o Een beetje
Mientje, Sientje en de koningin zijn geland in Congo. “Bonjour!” klinkt het. “Hé, dat woord ken ik,” zegt Mientje. “Klopt,” zegt de koningin. “Frans is ook een taal in Congo.” WEETJE In Congo krijgen de kinderen les in het Frans. Ken jij ook Franse woorden?
De koningin zwaait. Daar is nonkel Bafalulu. “Zeg maar Baf! Dat is makkelijker.” Nonkel Baf rijdt door de drukke hoofdstad. Wat een rumoer, denkt Mientje.
Kleur de prent in.
Dan staan ze voor het huis van Baf. “Kom binnen, miertjes.” “Wow! Wat een groot huis,” zegt Sientje. Baf knikt, “wij wonen hier met de hele familie” Welke woorden passen bij jouw huis? Groot – klein – mooi – oud – gezellig – druk – rustig – . . . . . . . . . . . . . “Wat gaan we bezoeken?” wil Mientje weten. “Haha, dat zal je wel zien,” zegt nonkel Baf. “Maar hier hebben jullie een verrekijker. En zorg maar dat jullie goed beschermd zijn tegen de zon.”
14
Hoe kan je je goed beschermen tegen de zon?
“Nu gaan we de moabe eten! Dat betekent 8 omdat er 8 dingen inzitten.” “Moabe? Ik leerde op school dat 8 ‘huit’ is in het Frans.” “Klopt, maar wij spreken hier veel talen hoor. Vanda awa - ga zitten.” WEETJE In Congo wordt vaak met de handen gegeten.
Mientje en Sientje vinden het Lingali een leuke taal. “Tika Makelele. Stil zijn nu,” zegt nonkel Baf. “Zo kunnen we de dieren van de rivier zoeken. Stap maar in mijn prauw!” Welke taal zou jij graag kennen? Waarom? WEETJE Een prauw is een houten bootje.
“Ik zie een nijlpaard,” fluistert Sientje. “Daar is een bankoli, ik bedoel, een krokodil,” wijst Baf. “Brr …” denkt Mientje, “daar zitten waterslangen.” “He, kijk! Daar grazen zebra’s en ik zie ook een giraf. Die vind ik leuk.” Lees meer over de Congolese dieren in Mientjes fotoboek.
“Kitoko! Kitoko! Mooi! Mooi!” zegt nonkel Baf. Hij toont een groepje zeldzame berggorilla’s. De prauw keert terug naar huis. “Wat een mooie rei … zzzzz …” Mientje slaapt. Waarvan droomt Mientje?
15
c) Russavia @wikimedia
c) Russavia @wikimedia
Congo is een land in het midden van Afrika. De hoofdstad van Congo is Kin shasa.
c) Nimzilvio @wikimedia
c) C. Ford @wikimedia
Maniok of cassave is een heel voedzame groente. Veel Congolezen eten het.
16
Een bakbanaan is veel groter dan een gewone banaan. Je moet hem bakken of koken. Anders krijg je buikpijn!
Sommige bazen in Congo willen Veel Congolezen zijn heel arm. lf. en. Ze denken enkel aan zichze hun rijkdom niet delen met iedere
c) Fan Maijie @wikimedia
lmnoten, Moambe bestaat normaal uit pa rdnoten, kip, gedroogde vis, gemalen aa n en pilirijst, maniokbladeren, bakbanaa pili. die uit Pili-pili is een soort rode peper Congo komt. Erg pikant!
c) Russavia @wikimedia
Lang geleden kwamen er Belgen naar Congo. Ze speelden er de baas en vertelden de mensen hoe ze er moesten leven. De Belgen dachten dat ze beter waren de Congolezen. Maar dat is niet zo. Iedereen is gelijk!
Als je de rivier de Kongo volgt, doorkruis je heel het land.
In Congo vind je heel wat wilde dieren: buffels, antilopen, nijlpaarden, olifanten, luipaarde n, leeuwen, wrattenzwijnen, apen ‌ Ken jij al deze dieren?
c) LuAnne Cadd @wikimedia
Congo is een zeer groot en zeer mooi land. Het is maar liefst 80 keer groter dan BelgiĂŤ!
17
18
19
ezelsoor ik word een boterbloem
Auteur: Riet Wille Illustrator: Kristien Aertssen Riet Wille combineert haar twee specialisaties, gedichten en AVIboeken, in een nieuw dik boek voor beginnende lezers. Het boek is verdeeld in 7 niveaus, die elk zes versjes bevatten. De versjes zijn herkenbaar en aanstekelijk. Op de kleurrijke prenten van Kristien Aertssen valt heel veel te ontdekken. Dit versjesboek is een must voor elk kind dat leert lezen.
21
kompas
dieren tekenen
Hoe teken je een leuk dier? Hier zijn enkele tips. 1 Denk eerst even goed na over je tekening. Welk dier wil je tekenen? Waar wil je je dier zetten op je blad? Hoe groot moet je dier zijn? 2 Begin met een schets. Teken eerst de romp. 3 Teken daarna het hoofd, de poten, de staart ‌ Zorg dat alles goed in verhouding is! 4 Daarna kan je afwerken met het tekenen van ogen, oren, haren, vacht ‌ 5 Kleur je dier in.
22
23
Vrijzinnig humanistische jongeren met een kritische-en open geest
Dit is Hujo Grenzeloos eigenzinnige jeugdwerking
HELEMAAL HUJO
Vorming jeugdwerkers
Hujo daagt als humanistische jeugdvereniging sinds 1956 kinderen en jongeren van 6 tot 30 jaar uit om nieuwsgierig naar de wereld te kijken.
Hujo organiseert workshops en vormingen waarin we de begeleidershouding van onze vrijwilligers versterken. Ook hun creatieve-en speltechnieken helpen we verbeteren. Daarnaast vormen we (hoofd)animatoren en instructeurs. De meerwaarde van onze cursussen zit hem in ons humanistisch perspectief. We hechten veel belang aan eigen zingeving en leggen de nadruk op respect voor diversiteit onder kinderen en jongeren.
Respect voor de waardigheid van elk individu en een gevoel van maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid staan steeds centraal.
Workshops en spelen
Vakanties
Bij Hujo ontleen je de ideale activiteit. We bieden een hoop onverantwoord interessante educatieve spelen, workshops en films aan, telkens met een vrijzinnig humanistische inslag. Ook voor lentefeesten en feesten vrijzinnige jeugd lenen we onze spelen of workshops uit, met of zonder begeleiding. Zo leren kinderen met ‘Op Stap met Darwin’ al spelend over de evolutietheorie, staan ze met het ‘Superoneerlijk armoedespel’ stil bij armoede of denken ze al spelend na over overbevolking.
Hujovakanties, das fun op jongerenmaat! We werken met vier vaste vakantieconcepten: Recreaxie: Vakanties met een mix aan creatieve en actieve bezigheden rond het thema ‘duurzaamheid’, onder meer via professionele recyclage-, upcycling- en fix-it-yourself workshops.
Lokale-en regionale werking Hujo-groepen zijn autonome lokale afdelingen van Hujo met elk hun eigen identiteit. Ze bepalen zelf hun beleid, zonder inmening van het landelijk secretariaat. Lokale Hujogroepen zijn daardoor heel divers in doelgroep, frequentie van activiteiten, werkmethoden en structuur. Bij Hujo zijn geen twee groepen dezelfde! Doorheen het jaar worden ook op landelijk vlak tal van kwaliteitsvolle en inhoudelijk sterke activiteiten georganiseerd voor kinderen en jongeren van 6 tot 30 jaar.
hujoofficial
hujo.be
HujoLabs: We dompelen ons onder in de wondere wereld van wetenschap en techniek en gooien ons op thema’s zoals evolutie, het ontstaan van de aarde of ethische vraagstukken. Hujo Outdoor: Actieve buitensport vakanties, met overnachting in of dicht bij de natuur. Dagelijks staan actieve en boeiende activiteiten op het programma, zoals bosspelen, schattenjachten, hoogteparcours... Hujo Switch: Grenzeloos wijs! Deze vakanties brengen vrijzinnig humanistische jongeren uit binnen- en buitenland met elkaar in contact. Ze leren elkaars leefwereld en cultuur kennen en werken samen aan creatieve en inhoudelijke projecten.
025 21 79 20