2019-2020 Tienerfakkel 5

mei - juni 2020

5

Mens en dier p. 8

p. 12

Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de derde graad lager onderwijs

2-3 Kladmuur

4 In de kijker

5-7 Vrij verhaal 8-11 Dossier: Mens en dier 12-13 Kapitein Ansjovis Tienerfakkel nr. 5 Mei -juni 2020 Schooljaar 2019-2020 Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de derde graad lager onderwijs

14-15 Kosmopoliet: boeken en geschriften 16-17 Eco? Go!

Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn een uitgave van Fakkeltjes vzw.

18-19 Games

Ondersteunend comité Laurent Blonden, Annie Hermans, Ann Bogaerts, Filip Debrabandere, Luc De Ro, Robert Joncret, Marlene Stevens, Martine Konings, Erik Hurts, Tamara Festraets, Ingrid Soetewey, Christel Birchen en Anke Hurts

20–21 Labo

22 Ezelsoor en oplossingen

23 Hujo

Vrijwilligerskern & redactie Ally Steven Severi, Britt Raes, Christel Birchen, Lieve Meiresonne, Mira Roos, Myriam Kalaï, Sarah Rathé, Steven Gryspeerdt, Karel Van Campenhout, Eveline Van der Vinne en Nicole Ledegen Hoofdredactie Bert Goossens Illustrator Floris De Smedt www.mrfart.be Lay-out Wim Pauwels www.silkentofu.org Druk NV Drukkerij Verbeke Lijnmolenstraat 34-36 9040 Gent www.drukkerijverbeke.be Contact Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel 0470 71 69 84 (ma-vrij 9u-16u) fakkeltjesvzw@demens.nu www.fakkeltjes.be

Prachtige tekening van Alice uit BSG De Polyglot

V.U. Laurent Blonden Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Brussel Alle teksten en beelden in Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn eigendom van Fakkeltjes vzw.

Niets uit deze publicaties mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden overgenomen, uitgezonderd beelden die aangeduid zijn met creative commons (c) (steeds auteur en oorsprong vermelden).

2

Heb je een leuke tekening, een goeie mop of een mooi gedicht?

Stuur het op naar: Fakkeltjes vzw, Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Brussel of naar fakkeltjesvzw@demens.nu en win een leuke prijs!

Marie en Janne

Uit MPI GO ‘t Craeneveld Eine: Evolutie van de aarde door Mathis Ikke-doos door Noa

AmĂŠlie en Janne uit het 4de leerjaar van de Gemeenteschool Heestert maakten deze tekeningen over Anne Frank

3

1. mens en dier

2. kinderrecht in de kijker

Recht op bescherming tegen... kinderarbeid, oorlog, uitbuiting, handel

Kinderen mogen geen zwaar, gevaarlijk of ongezond werk doen. Jonge kinderen mogen geen hele dag werken om geld te verdienen. De overheid moet ervoor zorgen dat kinderen niet uitgebuit worden.

3. emoji: verliefd • Wat voel je als je verliefd bent?

• Beeld met twee uit hoe verliefde mensen zich gedragen!

• Ben jij al eens verliefd geweest? Hoe was dat? (je hoeft niet te zeggen op wie)

4. raadsel Ik zit niet in een eeuw, maar wel in een jaar.

Niet in een seizoen, maar wel in een maand.

Niet in een week, maar wel in een dag.

Wat ben ik?

De letter A

4

Wanneer twee vrienden besluiten om op eigen houtje de wereld een stukje te verkennen, hadden ze geen idee welke gevolgen dat zou hebben. Dit is het verhaal van een bonte groep van

Op hetzelfde moment dat de raaf over de grotten en het naburige dorp vloog, stelde een jonge goblin genaamd Sproka aan haar beste vriend Shaku voor om in het geniep proberen weg te sluipen. Hoe erg kon het nu zijn om eens alleen naar buiten te gaan zonder leiding van een jager?

Na even aarzelen was Shaku akkoord gegaan.

Hoe kon hij ook anders? Zo lang luisteren naar de oude jagers, en laat staan de wanstaltige cheffin Smakka, was hun vreemd. Zoals de meeste jonge goblins hadden ze een drang naar gekte die ze maar zo lang konden onderdrukken. Zelfs al probeerden oudere goblins hen steeds een stap voor te zijn. De laatste poging? Nu mochten de jonge goblins niet meer zonder supervisie naar buiten gaan. Wat de meesten nu al erg tegenzat.

Shaku en Sproka waren niet de eersten die zouden proberen de regel te breken, dus dachten ze goed na over hoe ze het zouden doen. Ze konden niet zomaar via de hoofdingang gaan, want deze ingang werd immers op bevel van hun leidster Smakka bewaakt. Ook konden ze niet via de laaggelegen tunnel van de jagers naar buiten gaan, zij zouden hen zeker zien en bij het nekvel grijpen.

Sproka had echter een tunnel gevonden, verstopt achter in een grot met amper blauwe glimstenen. Alleen durfde ze die niet te verkennen en daarom wou ze haar beste

goblins die zichzelf de clan van de glimsteengrotten noemt. Onder het blauwe licht van de glimstenen hebben zij een thuis gemaakt die ze koesteren, waar ze jagen en spelen, ruzie maken en creatief zijn. De wereld rondom hen staat echter op het punt te veranderen en geen enkele goblin zal die verandering kunnen ontlopen...

vriend Shaku erbij om te zien of die ergens uitkwam. De tunnel begon uiterst nauw en de twee vrienden gebruikten een paar stenen en hun klauwen om de opening breder te maken.

Na een uur zwoegen konden de twee zich door de nauwe spleet wriemelen. Hun lange rode haren kwamen vol steengruis te zitten, maar dat gaf hen niet. Het was er pikkedonker, zelfs voor rode goblinogen te weinig licht. Gelukkig had Sproka uit voorzorg een kleine glimsteen meegenomen. Die kleine blauwe kristallen waren de reden dat de grotten door de goblins glimsteengrotten werden genoemd. Met het zachte schijnsel om hun pad te verlichten, baanden de twee zich een weg voorwaarts.

Na even kwamen de twee vrienden uit in een bredere tunnel die hen naar een grot bracht waar maar liefst zes tunnels vertrokken. De twee aarzelden, ze verkenden elke tunnel voor een stukje en vonden telkens weer nog meer aftakkingen. Wat een ontdekking! De clan leefde al de hele tijd hier en had dit nog nooit gevonden!

Shaku stelde voor om nu weer terug te keren.

Hij was bezorgd dat ze zouden gemist worden.

Sproka suste de immer voorzichtige Shaku.

Ze had aan Shmokku de oude sjamaan van de clan verteld dat ze voor hem een slijmpaddenstoel gingen zoeken. Die groeiden enkel op de donkerste delen van de grotten, dus zouden ze wel lang zoeken. “Maar wat als we dan terugkomen en geen paddenstoel hebben?� zei Shaku bezorgd.

5

Sproka grijnsde en haalde een grote stinkende zwam vanuit de plooien van haar kleren en wierp die naar de ander. “Hou jij maar bij, mijn kleren stinken al erg genoeg,” grapte de goblina.

Shaku grijnsde terug en stak het voorzichtig weg in een klein buideltje dat hij aan zijn middel droeg. De twee vrienden namen op goed geluk een van de tunnels. In het donker met enkel het schijnsel van hun kleine blauwe glimsteen om de weg te vinden, kwamen ze eindelijk tot een dood punt. Sproka keek teleurgesteld en wou terug om een andere gang te proberen, maar Shaku merkte opeens dat er een flauwe windzucht langs zijn hoofd kwam. Aandachtig keek de goblin rond en voelde met zijn vingers aan het plafond. Daar zat geen harde rots maar een platte steen!

Voorzichtig duwde hij en jawel, de steen bewoog! Zachtjes duwde hij de tegel omhoog om plaats te maken om omhoog te klimmen.

Echter hoorden ze stemmen, mensenstemmen!

Even durfden ze niet verder gaan, totdat hun nieuwsgierigheid weer de bovenhand kreeg.

Ze kropen om beurten uit het gat dat amper groot genoeg voor hen was. De kamer waar ze zich bevonden stond vol met potjes en beeldjes in alle vormen en maten. Er waren er in de vorm van dieren, mensen en fantasiefiguren of die waren versierd met afbeeldingen van herten en everzwijnen. Shaku keek verwonderd naar een prachtig blauw schaaltje en kon de verleiding niet weerstaan eraan te voelen. Het viel net niet op de grond wanneer hij het van het rek wou pakken. Shaku, die zijn adem had ingehouden van schrik, blies opgelucht uit en schrok zich een bult toen er achter hem een grote stapel goedkope potjes op de grond denderde. Sproka keek hem schuldig aan en de twee vrienden hoorden een luide stem brullen: “IS DIE SNERTKAT MIJN VOORRAAD AAN HET VERNIELEN!?”

Nog voor een van de twee vrienden iets kon bedenken, vloog de deur open. Een grote vrouw stond daar en keek verwonderd naar

6

de twee goblins in haar kelder. Shaku greep de arm van zijn kameraad en trok haar naar voren. Voordat de vrouw wist wat er gebeurde, waren de twee goblins langs haar heen gespurt. Ze liepen zo snel als ze konden recht in een grote kamer vol met tafels, stoelen en mensen die kleien potten en bekers maakten.

De twee vrienden hadden geen oog voor de vele figuren in de zaal en spurtten zo snel ze konden naar de deur. De pottenbakkers waren te verbaasd om in te grijpen totdat de vrouw vanuit de keuken brulde: “HOUD DIE KLEINE MONSTERS TEGEN!” Daarop kwam de hele winkel in beweging.

Maar de twee vrienden waren te snel en te behendig om zomaar gegrepen te worden.

“Hé Shaku!” riep Sproka haar vriend toe, terwijl die tussen de benen van een dikke man dook. “Ja Sproka?” antwoordde Shaku, terwijl hij over een tafel dook en emmer natte klei omgooide. “Hierlangs!” riep hij zijn beste vriendin toe en hij dook door een open raam naar buiten, op de voet gevolgd door de behendige Sproka.

Ze renden zo snel als ze konden door het dorp, richting het bos en de struiken voorbij de velden die rond het dorp lagen. Na enige tijd lopen, toen ze niet meer verder konden, hielden ze halt.

Hard hijgend en uitgeput keken ze elkaar aan en barstten in lachen uit. De vrienden besloten even te rusten in de schaduw. Ze hielden één oog op het dorp om zeker te zijn dat ze niet achtervolgd werden. Alhoewel ze beiden even oud waren, was Sproka een stukje groter dan haar vriend, waarmee ze hem vaak plaagde.

Voor de rest leken de twee best veel op elkaar.

Mogelijk waren ze broer en zus, al betekende dat niet heel veel voor een goblin. Alle goblins werden immers door de clan samen opgevoed.

Niettemin vonden de twee het leuk om samen op te trekken. De andere goblins van hun leeftijd lagen hen gewoon iets minder.

Sproka wou haar kompaan gelijk geven, maar toen zag ze vaag in de verte een figuur. “Kijk, daar staat een mens!” Inderdaad, er stond een kleine, oude man met een lange, witte baard langs de weg. “Zou hij ons gezien hebben?” vroeg Shaku aan zijn kameraad.

“Wat maakt het uit!” lachte Sproka. “Komaan, laten we hem eens ontmoeten.”

Shaku was daar niet zo blij mee, de mensen in het dorp waren niet zo blij toen ze hen ontmoetten, bromde hij. Sproka liet zich niet ontmoedigen. “Ja, maar dat was anders hé. Toen hebben we ze verrast en aan het schrikken gebracht in hun eigen huis. Deze man gaan we aanspreken en als die gemeen is, kunnen we makkelijk wegkomen.” Shaku twijfelde, maar zoals vaker liet hij zich overhalen door Sproka’s energie en optimisme

Illustratie door Sam Bruynooghe

Hun rustpauze werd onderbroken door knorrende magen. Gelukkig bevond zich vlak bij hun schuilplaats een groentetuin waar wortels en tomaten groeiden, met ook sla en radijzen. De twee maakten er een heerlijke salade van, aangevuld met wat slakken en kevers die ze vonden in een holle boomstam.

Na hun maaltijd trokken ze hun mutsen goed, zodat de zon niet in hun ogen scheen en gingen op stap. Ze lieten zich enkele uren leiden door de vogels die hen met vrolijke deuntjes naar de andere rand van het bos brachten waar ze halt hielden. Sproka wou nog een stukje verder gaan maar Shaku aarzelde.

“Nou ik weet niet hoor,” mompelde Shaku.

“Misschien hebben we wel genoeg avontuur voor één dag gehad.”

Benieuwd hoe dit verhaal verder gaat? Ontdek het in het boek De clan van de glimsteengrotten van Nick De Meersman Meer info en bestellen op www.boekscout.nl 7

Mens en dier

Olympische dieren

Dieren zijn tot veel in staat. Ken je deze straffe dieren al?

(c) Nick Farnhill @wikimedia

Het jachtluipaard

SNELSTE LANDDIER

Met zijn dun en flexibel lichaam is hij sneller dan de jaguar en de panter. Een jachtluipaard besluipt zijn prooi en de laatste 100 meter legt hij af in een korte, maar zeer krachtige sprint.

Hij haalt daarbij snelheden tot wel 100 kilometer per uur.

De snelste mens ter wereld, de Jamaicaan Usain Bolt, haalt in volle sprint nog niet de helft van die snelheid. (c) Richard Giles @wikimedia

WOONPLAATS: Afrika en Iran

(c) Trisha Shears @wikimedia

De slechtvalk Deze vogel duikt met een razende snelheid naar zijn prooien (duiven, eenden…).

In volle snelheid gaat hij soms wel tot 350 kilometer per uur!

Een mens kan helemaal niet vliegen! Hij kan wel heel erg snel ‘vallen’.

WOONPLAATS: heel de wereld, met uitzondering van de polen

SNELSTE VOGEL

(c) Jef132 @wikimedia (c) Quartl @wikimedia

De grijze reuzenkangoeroe De kangoeroe is gekend voor zijn springkunsten. De grijze reuzenkangoeroe is de soort die het verst kan springen, soms wel tot 10 meter ver!

Het wereldrecord verspringen bij de mens staat op naam van de Amerikaan Mike Powell, die sprong 8,95 meter ver.

WOONPLAATS: Australië

VERSTE SPRINGER (c) Malcorm @flickr

De poema Met zijn lange, stevige achterpoten is hij een echte hoogspringkampioen. Er is ooit een sprong van 5 meter hoog waargenomen.

Het wereldrecord hoogspringen staat op naam van de Cubaan Javier Sotomayor die 2,45 meter hoog sprong.

WOONPLAATS: Zuid-Amerika

HOOGSTE SPRINGER SPECIALE VERMELDING

De vlo De strafste prestatie in het hoog- en verspringen, komt van de vlo.

Die kan maar liefst 30 cm ver springen! Dat is toch niet ver, zeg je?

Je moet er rekening mee houden dat een vlo maar een heel klein insectje is. In verhouding zou een mens maar liefst 350 meter ver moeten springen om de prestatie van de vlo te evenaren!

8

WOONPLAATS: In de pels van zoogdieren en in de veren van vogels

Eén grote familie Mensen verschillen op veel vlakken van dieren. Maar toch zijn er ook gelijkenissen Wat denk jij? Kunnen (sommige) dieren dit ook?

1 Praten

JA / NEE

5 Kleuren zien JA / NEE

2 Tellen

JA / NEE

6 Zoenen

JA / NEE

3 Rekenen

JA / NEE

7 Dansen

JA / NEE

4 Pijn voelen

JA / NEE

Dieren communiceren op verschillende manieren met elkaar. Eén daarvan is het maken van geluiden. Enkele voorbeelden: - Een merelmannetje zingt in de lente zijn mooiste lied om vrouwtjes te lokken. Hij laat aan andere mannetjes weten: “Dit is mijn terrein! Ophoepelen jullie!”

- Apen maken geluiden om hun soortgenoten te waarschuwen voor vijanden.

- Jonge dieren bedelen om voedsel.

- Een papegaai lijkt zelfs echt te kunnen praten, maar eigenlijk bootst hij gewoon klanken na. Praten is meer dan het maken van klanken: het is ook begrijpen wat je zegt.

Dieren kunnen een beetje communiceren, maar echt praten doen ze niet. Dus: NEE.

Er zijn dieren die (een beetje) kunnen tellen, zoals apen, beren, olifanten en kuikens. Men heeft zelfs een vliegensoort gevonden die kan tellen. Dus: JA. Apen kunnen een heel klein beetje optellen en aftrekken. Maar de mens is het enige dier met een echte wiskundeknobbel. Dus: NEE.

Door pijn te voelen weten dieren dat ze in gevaar zijn. Zowat alle gewervelde dieren voelen pijn.

Dat zijn dieren met een ruggengraat: zoogdieren, vogels, amfibieën, vissen en reptielen. Vroeger dacht men dat vissen geen pijn voelen, maar dit is dus helemaal niet waar! Sommige ongewervelde dieren – dieren zonder ruggengraat - voelen ook pijn, zoals de octopus en de kreeft bijvoorbeeld.

Voor andere dieren, zoals insecten, is het moeilijk uit te maken wat ze juist voelen. Dus: JA. Ja. De meeste dieren zien kleuren. Maar veel dieren zien andere kleuren dan wij. Voor een hond zijn groen en rood eigenlijk hetzelfde. Hij zal dus moeite hebben om een rode bal in het groene gras te vinden! Sommige dieren zien meer kleuren dan wij. Dat heeft te maken met hoe de ogen het licht verwerken. Elke diersoort heeft dus zijn eigen ‘kleurenbril’. Dus: JA Behalve enkele apensoorten, zijn er geen dieren die echt zoenen. Dus: NEE. Dieren tonen wel op andere manier affectie, bijvoorbeeld door elkaar te strelen.

Er zijn veel dieren die dansen. Bijen bijvoorbeeld dansen om te zeggen waar er voedsel is. Sommige vogels voeren een sierlijke dans uit om de juiste partner te vinden waarmee ze kunnen paren. Dus: JA.

9

Stellingenspel: dierenrechten Mensen en dieren hebben niet dezelfde rechten. Sommige mensen vinden dat dieren meer rechten moeten hebben. Wat vind jij?

Denk goed na over volgende vragen en geef een antwoord. Bespreek de volgende stellingen nadien in groep. Beargumenteer waarom je (niet) akkoord bent met een stelling.

Dieren mogen... gefokt en geslacht worden om op te eten

Akkoord

gefokt en geslacht worden om kleding van te maken

Niet akkoord Akkoord

gebruikt worden voor wetenschappelijke experimenten onverdoofd geslacht worden voor een religieus ritueel gebruikt worden in het circus in een kooi geplaatst worden gebruikt worden in gevechten bejaagd worden

Akkoord

Akkoord Akkoord

Niet akkoord

Akkoord Akkoord

Niet akkoord Niet akkoord

Niet akkoord Niet akkoord

Akkoord

Niet akkoord

Niet akkoord

•

Mensen mogen... gefokt en geslacht worden om op te eten

Akkoord

gefokt en geslacht worden om kleding van te maken

Niet akkoord Akkoord

gebruikt worden voor wetenschappelijke experimenten onverdoofd geslacht worden voor een religieus ritueel gebruikt worden in het circus in een kooi geplaatst worden gebruikt worden in gevechten bejaagd worden

10

Akkoord

Akkoord Akkoord

Akkoord Akkoord

Niet akkoord Niet akkoord

Akkoord Niet akkoord

Niet akkoord

Niet akkoord Niet akkoord Niet akkoord

Wie is wie?

Vegetariërs zijn mensen die geen vlees, vis, schaaldieren, gevogelte en insecten eten. Ze doen dit uit respect voor alle levende wezens die kunnen voelen en pijn ervaren.

Je hebt ook veganisten. Zij vinden dat je dieren volledig met rust moet laten. Veganisten drinken geen melk en eten geen eieren. Zij gebruiken ook geen leer, dons of wol.

“Dieren zijn zulke prettige vrienden – ze stellen geen vragen, ze hebben geen kritiek.”

George Eliot (1819-1880)

“Alles wat leeft en beweegt zal jullie tot voedsel dienen; dit alles geef ik je, zoals ik je ook de planten heb gegeven.”

De Bijbel

Fruitariërs eten enkel fruit en noten. Zij willen ook de planten geen kwaad doen.

Er zijn veel mensen die niet zo strikt zijn. Zo heb je flexitariërs.

Die proberen gewoon niet te veel vlees te eten.

Er zijn mensen die begaan zijn met het dierenwelzijn en het milieu, maar toch vlees willen eten. Zij kopen dan biologisch vlees.

Zo zijn ze er zeker van dat de dieren goed zijn behandeld.

Dierenrechten-activisten zijn mensen die het opnemen voor de dieren. Ze doen dit door acties te organiseren.

Mahatma Gandhi (1869-1948)

“Men kan de grootheid van een volk en zijn morele vooruitgang beoordelen aan de manier waarop het zijn dieren behandelt.”

“Er zal een tijd komen dat mensen zoals ik het vermoorden van dieren met dezelfde ogen zullen bekijken als waarmee ze nu naar de moord op mensen kijken.”

Leonardo Da Vinci (1452-1519)

Hoe leuk vond je dit dossier?

“We beschouwen dieren, die we tot onze slaven hebben gemaakt, niet graag als onze gelijken.”

Charles Darwin (1809-1882)

Hoe leerrijk vond je dit dossier?

11

12

13

Wat lees jij het liefst?

Een e-book (op de tablet)

Best verkochte boeken ooit Een strip

Welke boeken ken jij?

The Lord of the Rings De kleine prins

Harry Potter en de steen der wijzen De Meester en Margarita Een krant of magazine

Alice in Wonderland De Hobbit Droom van de rode kamer Speciale geschriften De grondwet is een document waarin de grondrechten en/

Een boek

of de organisatiestructuur van de staat in een bepaald land beschreven staan.

Een pamflet bevat een krachtige politieke of andere boodschap.

Soms is een pamflet ĂŠĂŠn velletje, soms wel een volledig boek.

Het opus magnus is het belangrijkste werk van een auteur Mensen met dyslexie hebben problemen met het lezen van woorden. Met dyslexie word je geboren, je kan er niet aan doen.

Geheimschrift is een verborgen boodschap die je in een tekst aanbrengt met behulp van een code of onzichtbare inkt.

Een autobiografie is een boek dat je zelf over je eigen leven schrijft.

14

Het ene boek is het andere niet. Wat spreekt jou het meeste aan?

- Avontuur - Fantasie - Geschiedenis - Griezelen - Romantiek - Sport - Waargebeurd AUTEUR

OORSPRONKELIJKE TAAL

JAAR VAN VERSCHIJNEN

EXEMPLAREN VERKOCHT

J. R. R. Tolkien

Engels

1954

+ 150 miljoen

Antoine de Saint-Exupéry

Frans

1943

+ 140 miljoen

J. K. Rowling

Engels

1997

+ 120 miljoen

Mikhail Bulgakov

Russisch

1967

+ 100 miljoen

Lewis Carroll

Engels

1865

+ 100 miljoen

J. R. R. Tolkien

Engels

1937

+ 100 miljoen

Cao Xueqin

Chinees

1791

+ 100 miljoen

Belangrijke boeken en teksten uit de geschiedenis De Thora

De Bijbel

De Koran

Universele verklaring van de rechten van de mens

De steen van Rosetta werd in 1799 ontdekt door Franse soldaten in Egypte.

Op deze steen stond een tekst in Egyptische hiërogliefen, maar ook in het Grieks. Daardoor konden wetenschappers na honderden jaren eindelijk de hiërogliefen begrijpen.

15

Max en Maggie zijn op zoek naar mensen die zorgen voor een beter milieu en klimaat. Deze keer komen ze terecht in een boomhut, ideaal om te schuilen voor een brandende lentezon.

Max: Dag Carla, wat een coole boomhut zeg!

Carla: Dag tieners, dankjewel. Bomen zijn mijn passie. Ik vind het zalig om af en toe tot rust te komen in deze boomhut.

Maggie: Is het jouw job om boomhutten te bouwen?

Carla: Haha, nee. Ik ben tree worker, een boomverzorger zeg maar.

Maggie: Ik wist niet dat dat een beroep was ... Kan je daar voor studeren?

Carla: Jazeker, ik heb een opleiding boomverzorging gevolgd. Gelukkig ben ik sportief want veel van het werk gebeurt al klimmend in de bomen. Ik leerde welke boomsoorten geschikt zijn voor welke aanplant, hoe je bomen gezond houdt en goed verzorgt en ook hoe je veilig zieke bomen kan rooien.

Max: Hebben bomen dan verzorging nodig?

Carla: Ja en nee. Bomen in de stad die tussen straatstenen en asfalt groeien, kunnen extra verzorging gebruiken. In een park is veiligheid belangrijk en verzorgen we zieke bomen zodat je geen vallende tak op je hoofd krijgt.

Eigenlijk heeft de natuur de mens helemaal niet nodig. De natuur vindt altijd zijn weg. Maar de mens neemt veel ruimte in en dat gaat ten koste van de natuur. Daarom moeten we aan natuurbeheer doen.

Maggie: Wat is dat?

Carla: Ervoor zorgen dat de natuur de ruimte heeft om te kunnen groeien en bloeien. Het is belangrijk om alle bomen overal ter wereld te beschermen en verzorgen.

16

Bomen zijn prachtig op zich. Neem nu gewoon een eik. Korstmossen, zwammen en een heleboel insecten leven op en rond de eik. Vogels kunnen er hun nest bouwen en de eikels zijn een lekkernij voor eekhoorns en gaaien. Bossen zijn een thuis voor heel wat planten, dieren en zwammen. Ook voor de mens zijn bossen van levensbelang. Ze zuiveren de lucht, nemen CO2 op en produceren zuurstof. Ze beschermen de bodem tegen wateroverlast en erosie. Bossen geven ons hout en nog veel meer‌ Het is fijn om er te gaan wandelen.

Wist je dat bijna 30% van het landoppervlak bestaat uit bos?

Max: Wauw! Maar, er komen steeds meer mensen bij op onze planeet. Betekent dit dat er steeds meer bos verdwijnt?

Carla: Europa heeft maar weinig bos in vergelijking met andere plekken in de wereld. Er wonen hier heel veel mensen op een klein oppervlak. Vlaanderen is een van de meest dichtbevolkte regio’s. In Europa hebben we veel aandacht voor bosbeheer. De laatste jaren neemt het aantal bomen in Europa zelfs toe!

Maggie: Dat is goed nieuws!

Carla: Helaas is er ook slecht nieuws. Op andere plaatsen, zoals in het Amazonewoud in Zuid-Amerika, worden er veel te veel bomen gerooid. Dit reusachtige woud heeft een grote biodiversiteit, dit wil zeggen dat het enorm rijk is aan verschillende soorten dieren en planten. Maar die worden nu serieus bedreigd. Het Amazonewoud is daarnaast ook belangrijk voor het klimaat. De miljarden bomen slaan namelijk CO2, een broeikasgas, op.

Maggie: Wie is zo gek om dat woud te kappen?

Carla: Bomen worden gekapt voor de houtindustrie, maar ook om plaats te maken voor landbouw. In de plaats van de bomen komen er akkers met soja of palmolieplantages en grasvlaktes om runderen te laten grazen.

Om nieuwe landbouwgrond te krijgen, worden stukken woud vaak ook gewoonweg in brand gestoken. Hierbij komt CO2 vrij en dat is niet goed voor het klimaat.

Max: Dat is vreselijk ...

Carla: Daarom is een goed natuurbeheer zo belangrijk. Wisten jullie trouwens dat niet enkel bossen goed zijn voor het milieu en de biodiversiteit, maar ook struiken? Zo wil WalloniĂŤ 4000 kilometer heggen aanleggen.

grote hoeveelheden planten opeten, zullen deze bepaalde gassen naar andere planten in de buurt zenden. De planten interpreteren dit als een waarschuwing en verdedigen zichzelf door een vieze stof af te geven die zelfs de meest hongerige dieren ontmoedigt.

Maggie: Heb je nog zo een leuk weetje voor ons?

Max: Wauw, de natuur is ontzettend boeiend!

Carla: Wist je dat planten met elkaar kunnen communiceren? Als er roofdieren overdreven

Maggie: Lang leve de natuur!

Carla: Daarom moeten we ze koesteren.

17

DINGEN DUBBEL Welk ding is uniek?

GSM Raadsel

825297241 ? zoeken we Welk stad

illen!

Zoek de 5 versch

18

Woordrekker

Wat staat hier geschreven?

rs lette e d te Leg de juis op ats. pla

Welke omschrijving past bij ieder woord?

Welke Amazonezijrivier vind je niet terug in dit rooster?

I

1: Gesloten blik 2: Sloom hoefdier 3: Katachtig automerk 4: Pijnkreet van de zonnegod 5: Hondrasachtige Franse kaas A: Ara B: Jaguar C: Toekan D: Colibrie E: Luipaard

M O S D R O O W r Wat staat hie

g

eschreven?

R T T U

C F

J S K

I

B T Á P D H F V C V P B

I

Z N R C U D O O H V L B

H R H T E T D E A

I

I

U S D T U U H F

U W L B V P X Z P U

I

J

J

L F F S

J K D X R Y E C A M D S R M N Q N V B G V T

I

S R T

J M Ó

I

Y

I

A M G

I

N U L C O B N O B J R T P T A Y U B Y A A R N Q K R A

I

O O U P U U O E

Q P A D E U S P G C V C W M G M P E M O R T G Y A K A A A J V W N B D I

R A C R T D N B Y N F N J

A É G Q O F T L R U A T

I

Á Z A C N B U X

I

I

I

I

R V P

A O S E K Y X O

I

B

X L W V C M U X F R S Y I

U R G

I

J L R E J S R

S A Y L H T M M D N S U W U P

R F A S O

I

D E D E R D A M O J R U

U D F M A R A Ñ Ó N

I

E O T L D U

J N B P K G D K B D C N

Purus Japurá Tocantins Araguaia Juruá Madre de Dios

Rio Negro Tapajós Xingu Ucayali Guaporé

I

I

U D P P X

Putumayo Marañón Teles Pires Iriri Juruena Huallaga

19

LA B O Wat heb je nodig: -

Klei Plastic bekertje Bord Versiering (dino’s!)

Oud krantenpapier

-

Azijn Kleurstof (verf) Zakje bakpoeder Lepeltje of rietje

Maak zelf een vulkaan!

• Bedek de tafel met oud krantenpapier.

• Knutsel een berg uit klei.

• Maak een diepe krater in je berg.

• Plaats hierin een plastic bekertje.

• Versier je vulkaan met dinosaurussen, boompjes, figuurtjes of ander speelgoed.

• Plaats je vulkaan op een bord in het midden van de tafel.

20

De uitbarsting 1 Vul het bekertje tot ongeveer de helft met azijn.

2 Voeg een beetje rode kleurstof (verf) toe.

3 Doe de inhoud van het zakje bakpoeder in het plastic bekertje.

4 Een beetje roeren met een lepeltje of rietje.

5 En ‌ Boem!

21

Floris (onze huistekenaar!)

Hamsters met schatten, hypnotische katten, pratende bomen en beren die smeren.

Ook dit derde album zit weer barstensvol absurde en knettergekke avonturen van de bedreven schattenjager Kapitein Ansjovis.

Eigenlijk behoeft hij geen verdere introductie, want zijn faam ging hem ver vooruit. Hij maakt al jaren het beroemde Spirou magazine onveilig met zijn aanwezigheid en nu eindelijk hebben hij en zijn bemanning een eigen albumreeks.

Of hij nu moet enteren, kielhalen of stormrammen, hij moet en zal uw aandacht krijgen!

22

Ken jij HUjo? + + + + + + + + + + +++++++++ + +++++++++ + +++++++++ + + + + + + + + + +

++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

+++++ +++ +++++ +++ +++++ +++

HUMANISME

VRIJZINNIG

Manier van leven Vrij denken Vrij onderzoeken Vrij handelen

Mens centraal

1

Hujo wil dat alle mensen blij en gelukkig zijn.

2

Hujo wil dat iedereen gelijkwaardig is en dat niemand wordt uitgesloten.

3

Hujo wil dat alle mensen respect hebben voor elkaar en dat we anderen helpen als dat nodig is.

Hujo organiseert ACTIVITEITEN Wetikampen

Tijdens een Wetikamp dompelen we je helemaal onder in de wondere wereld van de wetenschap. www.hujo.be/vakantie

lentefeesten

Sesam open it

Waarden van hujo

Meer weten over HUJO?

DIALOOG

gelijkwaardigheid

vrijheid

respect

solidariteit

Participatie

menselijke waardigheid VERANTWOORDELIJKHEID

verdraagzaamheid

Tijdens Sesam Open IT leer je programmeren en je eigen robot bouwen. Hoe cool is dat? www.hujo.be/sesamopenit

Hujo organiseert samen met juffen en meesters jouw lentefeest en zorgt voor een onvergetelijke dag. www.hujo.be/feesten

kritisch denken

www.hujo.be

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

Bezoek ons op www.deMens.nu facebook.com/deMens.nu