.................
mai - juni 2020
magazine
Ik ben
5 ,
ik zit in klas . . . . . . . . . !
Dossier:
mens en dier 6 de astrobende naar het regenwoud
14
Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de tweede graad lager onderwijs
inhoud 2-3 Kladmuur 4
In de kijker
5 Emoji: Verliefd 6–9 Dossier: Mens en dier 10–11 Spelletjes 12-13 Zoom: Boeken 14–17 De Astrobende naar het regenwoud
Prachtige tekening van Alice uit BSG De Polyglot
Amélie en Janne uit het 4de 18–19 Spelletjes + leerjaar van de Gemeenteschool Heestert maakten 20-21 Labo deze tekeningen over Anne Frank 22 Leugendetector
23 Ezelsoor en oplossingen Heb je ook een leuke tekening, een goeie mop of een mooi gedicht? Stuur het op naar: Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Brussel Of naar fakkeltjesvzw@demens.nu en win een leuke prijs!
____________________________________ COLOFON _________ ekenen ? Meeschrijven of -t ons op! Neem contact met
Fakkeltjesmagazine nr. 5 Mei - juni 2020 Schooljaar 2019-2020 Tijdschrift niet-confessionele zedenleer voor de eerste graad lager onderwijs Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn een uitgave van Fakkeltjes vzw.
2
Ondersteunend comité Laurent Blonden, Annie Hermans, Ann Bogaerts, Filip Debrabandere, Luc De Ro, Robert Joncret, Marlene Stevens, Martine Konings, Erik Hurts, Tamara Festraets, Ingrid Soetewey, Christel Birchen en Anke Hurts
Vrijwilligerskern & redactie Ally Steven Severi, Britt Raes, Christel Birchen, Lieve Meiresonne, Mira Roos, Myriam Kalaï, Sarah Rathé, Steven Gryspeerdt, Karel Van Campenhout, Eveline Van der Vinne en Nicole Ledegen Hoofdredactie Bert Goossens
Uit MPI GO ‘t Craeneveld Eine: Evolutie van de aarde door Mathis Ikke-doos door Noa
____________________________________ Illustrator Floris De Smedt www.mrfart.be Lay-out Wim Pauwels www.silkentofu.org
Druk NV Drukkerij Verbeke Lijnmolenstraat 34-36, 9040 Gent www.drukkerijverbeke.be Abonnement Via de school: € 8 Persoonlijk abonnement: € 10 Bestel via www.fakkeltjes.be/bestellen
Contact Fakkeltjes vzw Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel 0470 71 69 842 (ma-vrij 9u-16u) fakkeltjesvzw@demens.nu www.fakkeltjes.be V.U. Laurent Blonden Brand Whitlocklaan 87, 1200 Brussel
3
Alle teksten en beelden in Fakkeltjeskrant, Fakkeltjesmagazine en Tienerfakkel zijn eigendom van Fakkeltjes vzw. Niets uit deze publicaties mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden overgenomen, uitgezonderd beelden die aangeduid zijn met creative commons (c) (steeds auteur en oorsprong vermelden).
2. Kinderrecht
3. Dier in het vizier
Weg met kinderarbeid!
4. Mopje
Aan wie ergert de vork zich in de ladekast? Aan de opscheplepel.
GEWONE OEAKARI • Heeft een rood hoofd • Komt voor in Zuid-Amerika
4
Emoji
Verliefd!
Wat voel je als je verliefd bent? Beeld met twee uit hoe verliefde mensen zich gedragen.
Ben jij al eens verliefd geweest? Hoe was dat? (je hoeft niet te zeggen op wie)
Wat doe je als je verliefd bent? - Zenuwachtig zijn - Dagdromen - Gedichten schrijven - . . .
Verliefd versus graag zien Verliefd ben je als je alleen nog maar aan die ene persoon kunt denken. Je hart begint sneller te slaan en je begint te grijnzen. Verliefdheid is een heel sterk gevoel, maar kan ook snel verdwijnen. 'Graag zien' duurt langer dan verliefdheid. Je ziet mensen graag met wie je een sterke band hebt. Je ziet niet enkel je liefje of partner graag, maar ook je familie, je vrienden, je huisdier
5
_________________________
Hang jij soms het beest uit? Toch niet in de les zedenleer?! In dit dossier gaan we het hebben over huisdieren, het vlees op ons bord en dierenrechten.
______
Dossier
________
Op jacht Heel lang geleden trokken groepen mensen de wereld rond. Ze jaagden op dieren en verzamelden eetbare planten, bessen en noten. Als het voedsel in een gebied op was, trokken ze verder. 15.000 jaar geleden gebeurde er iets heel belangrijks. Mensen gingen in nederzettingen wonen. In plaats van op dieren te jagen, hielden ze deze bij op weides en in stallen. Door dieren te kweken was er altijd voldoende voedsel in voorraad. Dieren kunnen geslacht en opgegeten worden. Vroeger was vlees een luxeproduct. Enkel rijke mensen konden het betalen. In sommige landen is dit nog steeds zo. Wat vind jij? Dieren zorgen niet alleen voor vlees, maar ook voor O Vlees is lekker! melk, eieren, wol en leder. O Ik eet liever groenten.
Huisdieren Dieren zijn altijd al nuttig geweest voor de mens. Katten vangen muizen en ratten. Honden helpen bij de jacht, beschermen kuddes en bewaken huizen. Vandaag zijn katten en honden vooral gezelschapsdieren. Ze maken deel uit van het gezin.
Zijn dit huisdieren volgens jou? Kleur het bolletje in als je vindt van wel. O Hamster
O Aap
O Konijn
O Mier
O Slang
O Varken
O Parkiet
Haiko is niet zomaar een huisdier. Hij helpt zijn blinde baasje de weg vinden. 6
Weetjes
Zou jij je huisdieren ooit opeten? Waarom wel niet?
In België zijn er iets meer dan 1 miljoen honden en iets minder dan 2 miljoen katten. Eén gezin op vijf bezit minstens één hond, één op vier minstens één kat.
............................................... ...............................................
Vanaf de 18de eeuw gaf men dieren aan zieke mensen om hen gezelschap te houden. De patiënten waren blij met hun nieuwe vrienden. Zo werden ze sneller terug gezond.
............................................... ...............................................
Weet jij in welk land koeien heilige dieren zijn? India
Bastet, een Egyptische godin met het lichaam van een kat
(c) Guillaume Blanchard @wikimedia
In het oude Egypte waren katten heilige dieren. Ze kregen net als gewone mensen een mooie begrafenis.
Mopjes
Waarom leggen kippen eieren? Als ze ze gooien, zijn ze kapot! Waarom ligt een haas zo snel in bed?
Waarom drinkt een muis geen alcohol? Hij is bang voor een kater!
Hij heeft maar twee tanden te poetsen!
7
________________________
Dierenrechten Dieren hebben niet dezelfde rechten als mensen. Vergelijk maar:
Dieren mag je verkopen
Mensen mag je niet verkopen, dat is slavernij
Dieren mag je doden (in het slachthuis)
Mensen mag je niet doden, dat is moord
Dieren mag je opeten
Mensen eet je niet op, dat is kannibalisme
In veel landen is er wel wettelijke bescherming tegen dierenmishandeling en in Vlaanderen is er een minister van dierenwelzijn. Er zijn mensen die vinden dat dieren meer rechten moeten hebben. Ze vinden dat je dieren niet zomaar mag doden en opeten. Voor hen is het leven van een dier evenveel waard als dat van een mens. Dieren voelen immers ook pijn en waarom zou dieren pijn doen anders zijn dan mensen pijn doen? Wat vind jij?
Dierenvrienden • Vegetariërs zijn mensen die geen vlees, vis, schaaldieren, gevogelte en insecten eten. Ze doen dit uit respect voor alle levende wezens die kunnen voelen en pijn ervaren. • Je hebt ook veganisten. Zij vinden dat je dieren volledig met rust moet laten. Veganisten drinken geen melk en eten geen eieren. Zij gebruiken ook geen leer, dons of wol. • Fruitariërs eten enkel fruit en noten. Zij willen ook de planten geen kwaad doen. • Er zijn veel mensen die niet zo strikt zijn. Zo heb je flexitariërs. Zij eten wel vlees, maar slechts in beperkte mate. • Er zijn mensen die begaan zijn met het dierenwelzijn en het milieu, maar toch vlees willen eten. Zij kopen dan biologisch vlees. Dieren uit de biologische veeteelt worden met meer zorg behandeld. • Dierenrechten-activisten zijn mensen die het opnemen voor de dieren. Ze doen dit door acties te organiseren.
___________________ 8
Vaak gestelde vraag: heb ik geen vlees nodig om groot en sterk te zijn? Er zijn veel dieren die geen vlees eten en toch groot en sterk zijn. Denk maar aan de olifant en de gorilla! Als je geen vlees eet moet je wel andere dingen eten zoals soja en noten.
Hoeveel dieren eet een Belg ongeveer in zijn leven?
Er zijn ontelbare kilo’s voeder en liters water nodig in de veeteelt. Om koeien vet te mesten wordt onder andere soja uit Zuid-Amerika gebruikt. Voor die sojateelt verdwijnt er tropisch regenwoud. Koeien produceren ook methaan, een broeikasgas. Hoe doen ze dat dan? Wel, koeien laten boeren en ook met de mest komt methaan vrij. (c) Nevit Dilmen @wikimedia
RA RA RA
Vlees is slecht voor het milieu.
A. 18 B. 180 C. 1800
Dieren werden doorheen de geschiedenis vaak geslacht als offer voor de goden. Het offerfeest is een belangrijk feest voor moslims en orthodoxe joden.
Dieren aan de macht Dieren kunnen hun eigen belangen niet verdedigen. GAIA is een Belgische organisatie die opkomt voor de rechten van dieren. GAIA vindt dat ook dieren respectvol moeten worden behandeld en recht hebben op een waardig bestaan. Deze dierenrechten-activisten organiseren campagnes tegen dierenleed en voeren regelmatig geweldloze acties tegen dierenmishandeling. Zo ijvert GAIA voor een beter leven voor boerderijdieren. Wist je dat veel kippen die eieren leggen, nooit daglicht zien en nooit frisse lucht kunnen inademen. Vele kunnen zelfs nooit hun vleugels spreiden. Maar het kan ook anders. Kippen kunnen ook gekweekt worden in ruime stallen en overdag buiten vrij rondlopen. GAIA vraagt aan ons en de voedingsindustrie om te kiezen voor eieren die op een kipvriendelijkere manier gemaakt worden. Maar GAIA vraagt ook aandacht voor dieren in de dierentuin, het nut van dierproeven in laboratoria en nog veel meer. Ook jij kan helpen door je huisdier goed te verzorgen.
Bron: www.gaiakids.be
Andere bekende dierenrechten organisaties zijn PETA en WWF.
__________ 9
10
11
Lees jij graag een boek? Of kijk je liever naar een film? Misschien speel je het liefst een spel? Zeg wat je leuk en minder leuk vindt aan deze dingen:
Leuk
Boeken Wat lees je het liefst?
Minder leuk
Een e-book (op de tablet)
Boek lezen Film kijken Game spelen Een strip
Een boek
Een krant of magazine
Weetje Het levensverhaal van een persoon heet ‘een biografie’.
Het ene boek is het andere niet. Wat spreekt jou het meeste aan? - Avontuur - Fantasie - Geschiedenis - Griezelen - Romantiek - Sport - Waargebeurd
12
Kruistocht in spijkerbroek Thea Beckmann
Matilda Roald Dahl
Bekende kinderboeken
Harry Potter en de steen der wijzen J.K Rowling
Religieuze boeken
Universele verklaring van de rechten van de mens
De Thora
De Bijbel
Zou je zelf ooit een boek willen schrijven? Over wat zou jouw boek gaan? 13
De Koran
mieke leest met volle
De astrobe n naar het r de eg Mieke Luister eens. Hier staat dat het regenwoud en w zo bijzonder is. ou d aandacht een boek.
Oma Dat klopt! Regenwoud vind je alleen rond de evenaar.
Mieke Wat is er raar?
Oma
De evenaar, Mieke. Dat is de denkbeeldige lijn die de aarde in het midden deelt. Het is er warm en vochtig. Rond de evenaar komen regenwouden of jungles voor. De wouden zijn van goud! Koen Een gouden woud? Daar wil ik heen!
Oma
Het is niet echt van goud, maar van ontelbare waarde, Koen. Er leven wel tienduizenden soorten bomen, planten, zoogdieren, insecten, reptielen, amfibieĂŤn en vissen. Veel regenwoud wordt helaas omgehakt.
Koen Dat snap ik niet.
Oma De mensen die de bossen omhakken, denken aan centen. Wat kan de mens met hout doen? Mieke Meubels maken, deuren maken.
Oma Precies. Met het kappen van het hout, verdienen ze geld. En op de kale plekken zetten ze vee of telen ze gewassen.
Koen En het vlees van het vee en de gewassen verkopen ze! Zo verdienen ze weer geld.
Oma Precies. Het regenwoud is ook heel belangrijk voor het klimaat. De bomen halen CO2 uit de lucht. En zoals jullie weten zorgt te veel CO2 in de lucht voor de opwarming van de aarde. Bomen zetten die CO2 ook om in zuurstof.
Mieke O jee! Ik zou dit bijzondere woud toch eens met mijn eigen ogen willen zien. Chip Ook al wordt onze oma al oud, ze wil beslist mee naar het regenwoud!
Zo gezegd, zo gedaan. Onze bende vliegt naar het regenwoud in Suriname. Dat land ligt in ZuidAmerika en er wordt Nederlands gesproken. Het ruimtetuig zet de landing in.
Chip Wat ik nu zeg is waar, het regenwoud is maar liefst 55 miljoen jaar!
Mieke Jakkes, het regent.
Koen Het heet niet voor niks regenwoud.
Chip Ja, ik heb gelezen dat het zo’n vier dagen op zeven nat kan wezen!
14
De bende wandelt voorzichtig rond tussen de torenhoge bomen. Ze worden door vogelgeluiden omringd tot …
Oma Luister, ik hoor geritsel.
Koen Het zal toch niet de beruchte anaconda (slang) zijn die opduikt!
Mieke Eék, een man met een speer!
Indiaan Uwa!
Oma Dag meneer, wij komen het regenwoud bezoeken. Indiaan UWA! UWA!!!
Chip Ik zet toch maar even de vertaalknop aan. De man is moeilijk te verstaan. Uwa, in het Karaibs betekent dat nee. Mij lijkt die man met onze komst niet tevree. De bende vertelt dat ze de kinderen in België willen tonen hoe mooi en belangrijk het woud is. Dat ze geen houtkappers zijn en vredevolle bedoelingen hebben. Indiaan Aha. Dat betekent in mijn taal: oké. Vanaf nu ben ik jullie gids. We zijn nu aan de Kalebo rivier. Stap maar in mijn korjaal.
Koen Hé, jullie boot is van een boomstam gemaakt.
Mieke Kijk eens, een vlucht papegaaien kruist ons.
Indiaan Ik laat jullie de Moi Moi watervallen zien. Stap hier maar uit. We wandelen nog even.
15
Oma Het is hier broeierig warm … de tocht duurt lang. Ik zal blij zijn als ik bij de waterval ben.
Koen Opgelet, er kruipen schorpioenen over het pad!
Dat ‘even stappen’ duurt wel een uur! Gelukkig zijn de watervallen adembenemend mooi.
Koen Ik duik het water in.
Indiaan Jullie kunnen enkel hier zwemmen. Tussen de rotsen zwemmen palingen die je een elektrische schok kunnen geven. Daar verder zit een kaaiman, een gevaarlijke soort krokodil.
Oma Ik ga wat pootje baden.
De Indiaan vangt verderop wat piranha’s. Die gebruikt hij als lokaas voor andere vissen. ‘s Avonds smult de bende van een lekkere tijgermeerval. Daarna is het is tijd om de hangmat in te duiken.
Koen Wie maakt daar zo’n kabaal? Het is drie uur ’s nachts! Indiaan Slaap maar verder. Dat zijn de brulapen. Hun geluid hoor je tot 5 kilometer ver. Mieke O nee, alweer die brulapen. Het is nu 5 uur. Oma Wat zijn die lichtjes in de lucht? Indiaan Dat zijn de ogen van de nachtzwaluwen die oplichten.
De bende is vroeg uit de veren. De Indiaan heeft een tocht naar de Misty Mountain in petto.
Chip Eek, een grote harige spin! Ik spring meteen de struiken in.
Indiaan Stop! De vogelspin is niet giftig, ze eet voor jou alle nare diertjes op. Zomaar de struiken inspringen is niet slim, Chip. Je weet nooit welk dier er zich schuil houdt.
16
Oma Wat gebeurt er eigenlijk als jullie ziek worden? Er is geen dokter in de buurt.
Indiaan Dit woud is onze apotheek! Er zijn duizenden verschillende geneeskrachtige planten. Kijk, deze hier is goed tegen erge hoest. De klim is volbracht. De bende overschouwt de natuurpracht.
Koen Wel vreemd dat we geen tapirs, jaguars en apen zijn tegengekomen.
Indiaan Vreemd? Als ze mensen horen duiken ze weg. Chip Mijn botten doen nu wel wat pijn. Zou daar ook een middeltje tegen zijn?
Weetjes over de Surinaamse beestjes: • Het gif van de pijlgifkikker kan maar liefst 50 mensen doden.
Indiaan Uiteraard. Deze plant zal de pijn doen verdwijnen.
• De zwerfspin is extreem giftig, agressief en snel.
En inderdaad. Chip is snel weer opgeknapt. De bende heeft erg genoten van dit avontuur. Ze bedanken de Indiaan voor de tocht.
• Een jaguar bespringt zijn vijand langs achter. Met één hap kan hij je schedel doen kraken. • Er leven hier meer dan 100 soorten slangen.
Mieke Dit was een fenomenale reis.
• De vacht van de luiaard zit vol beestjes: kakkerlakken, kevers en wormen
Koen Hopelijk dragen de mensen zorg voor deze schatkamer van de aarde!
De tapir heeft geen vijanden onder de dieren. De mens bedreigt wel zijn voortbestaan.
Aan die wijze raad hoeft niemand nog wat toe te voegen.
Nog steeds worden er nieuwe diersoorten in het regenwoud ontdekt.
17
18
19
LABO Wat heb je nodig: -
Klei Plastic bekertje Bord Versiering (dino’s!) Oud krantenpapier
-
Azijn Kleurstof (verf) Zakje bakpoeder Lepeltje of rietje
Maak zelf een vulkaan! • Bedek de tafel met oud krantenpapier. • Knutsel een berg uit klei. • Maak een diepe krater in je berg. • Plaats hierin een plastic bekertje. • Versier je vulkaan met dinosaurussen, boompjes, figuurtjes of ander speelgoed. • Plaats je vulkaan op een bord in het midden van de tafel.
20
De uitbarsting 1 Vul het bekertje tot ongeveer de helft met azijn. 2 Voeg een beetje rode kleurstof (verf) toe. 3 Doe de inhoud van het zakje bakpoeder in het plastic bekertje. 4 Een beetje roeren met een lepeltje of rietje. 5 En ‌ Boem!
21
Ben jij meegereisd met de Astrobende richting het oerwoud? Dan ken je vast de antwoorden op volgende vragen:
1. Waar ligt het regenwoud? a. In Antarctica b. Rond de evenaar c. In Egypte
2. De bomen en planten in het regenwoud produceren a. Zuurstof b. Koolstof c. Stikstof
3. Hoe oud is het regenwoud? a. 500 jaar oud b. 5 miljoen jaar oud c. 55 miljoen jaar oud
4. Wat is een kaaiman? a. Een soort krokodil b. Een man die van kaai tot kaai vaart c. Een zeer oude man
5. Wat is juist? a. De vogelspin kan ver vliegen b. De vogelspin is zeer giftig c. De vogelspin is niet giftig
6. Wat is fout? a. Men kapt het regenwoud voor hout b. Men kapt het regenwoud om er vee te houden c. Men kapt het regenwoud om de dieren te helpen
De oplossingen vind je op de pagina hiernaast! 22
ďƒ¨
Ezelsoor
De koudste winter Tine Mortier Illustraties door Alain Verster Het was kouder dan de jongen ooit had meegemaakt. Kouder ook dan de oude man ooit had meegemaakt en hij was werkelijk ontzettend oud. Niemand wist nog wanneer de nacht eindigde en de dag begon of omgekeerd. Kwam het door iets wat de jongen deed? Of door wat Maura deed? Wat de jongen ook probeerde, alle kleuren verdwenen, zelfs in de kleren van de mensen. Tot hij op een dag een roodborstje zag in de schuur ...
23
1b: 2a: 3c; 4a; 5c; 6c.
Ken jij HUjo? + + + + + + + + + + +++++++++ + +++++++++ + +++++++++ + + + + + + + + + +
++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++
+++++ +++ +++++ +++ +++++ +++
HUMANISME
VRIJZINNIG
Manier van leven Vrij denken Vrij onderzoeken Vrij handelen
Mens centraal
1
Hujo wil dat alle mensen blij en gelukkig zijn.
2
Hujo wil dat iedereen gelijkwaardig is en dat niemand wordt uitgesloten.
3
Hujo wil dat alle mensen respect hebben voor elkaar en dat we anderen helpen als dat nodig is.
Hujo organiseert ACTIVITEITEN Wetikampen
Tijdens een Wetikamp dompelen we je helemaal onder in de wondere wereld van de wetenschap. www.hujo.be/vakantie
lentefeesten
Sesam open it
Waarden van hujo
Meer weten over HUJO?
DIALOOG
gelijkwaardigheid
vrijheid
respect
solidariteit
Participatie
menselijke waardigheid VERANTWOORDELIJKHEID
verdraagzaamheid
Tijdens Sesam Open IT leer je programmeren en je eigen robot bouwen. Hoe cool is dat? www.hujo.be/sesamopenit
Hujo organiseert samen met juffen en meesters jouw lentefeest en zorgt voor een onvergetelijke dag. www.hujo.be/feesten
kritisch denken
www.hujo.be
