MORAAL
KRONIEK VAN DE LESSEN MORAAL 1963-1988
Verona Keppens, oud-leerkracht NCZ en later directie van de ziekenhuisschool in het UZ Gent, heeft in haar 25-jarige carrière als leerkracht moraal in 27 basisscholen van de Stad Gent lesgegeven. Zij heeft de evolutie van die lessen en de omstandigheden waarin ze gegeven werden, vanop de eerste rij meegemaakt. Verona aan het woord.
O
p 1 oktober 1963 begon ik als leerkracht moraal in twee scholen van de Stad Gent, de ene was in de havenbuurt, de andere in een typische buurt. Ik was amper 20 jaar, jong en onervaren. Gelukkig voor mezelf had (en heb) ik een flink postuur en een krachtige stem, maar mijn naïviteit was blijkbaar zichtbaar, iets wat de oudste leerlingen van het zesde leerjaar snel doorhadden. U moet weten dat in die tijd pas de vierde graad van de lagere school was afgeschaft. Dat betekende dat daar kinderen tot hun vijftiende in het zesde zaten. In het havengebied ging zeker de helft tot een derde van de klas niet naar het voortgezet onderwijs. Daar waren verschillende redenen voor: zich verplaatsen naar een andere school was problematisch, zowel financieel als praktisch. De school lag op een schiereiland, men moest steeds een brug over om de stad te bereiken en die brug was regelmatig gesloten. Een andere reden was dat men zat te wachten om te beginnen werken. De meesten gingen in de haven werken of als “halve gast” bij een bakker of slager. Daarom was er weinig of geen interesse voor schoolse activiteiten dus en al zeker niet voor de lessen Zedenleer.
22
HET VRIJE WOORD
ANALFABEET Een anekdote uit die tijd zal me steeds bijblijven. Er werd geacht dat er een examen zedenleer werd afgenomen, net zoals voor de andere vakken. Wat vraagt men aan een leerling die praktisch analfabeet was en meer niet naar school kwam dan wel omdat hij reeds werkte bij de plaatselijke slager? Ik had een lumineus idee en vroeg hem: “Op welke dag vieren we dierendag?”
Bij gebrek aan een eigen lokaal verzeilden we op allerlei locaties We hadden op 4 oktober gesproken over dierendag en boven het bord hingen veel prenten met dieren en de tekst “4 oktober = dierendag”. De ondervraagde keek mij met een blij gezicht aan, wat mij sterk verbaasde. Hij glunderde en zei: “Dat is in mijn branche: de dinsdag is het voor de stieren en de woensdag voor alle andere beesten!” Hij bedoelde de dieren op de Gentse veemarkt … In het begin dacht men dat in de lessen zedenleer alleen over goede manieren gepraat werd, thema’s als natuurbehoud of crematie waren moeilijker bespreekbaar.
Bij begin van elk schooljaar dienden de ouders het keuzeformulier in te vullen voor godsdienst of zedenleer, maar zeker in die buurt was dat een moeilijke opgave: zo gebeurde het vaak dat de kinderen zelf kozen en jaarlijks switchten en zo ook voor protestante godsdienst kozen, gewoon om eens iets anders te kiezen of omdat alleen in die les te zitten wat leuker was dan het gewoel thuis of in de gewone klas. Voor het eerst in mijn leven werd ik ook geconfronteerd met huiselijk geweld, met kinderen die in armoede leefden en dingen vertelden waarbij ik mij geen houding wist te geven.
ONZEKERHEID U moet weten dat ik in mijn 25-jarige carrière als leerkracht moraal in 27 basisscholen van de Stad Gent lesgegeven heb, telkens voor tenminste een jaar. Dat betekende dat ik, toen het schooljaar begon, niet wist waar ik op 1 oktober zou lesgeven, want het aantal lesuren per school veranderde enerzijds door het aantal leerlingen van de school, maar ook door de jaarlijkse keuze tussen godsdienst en zedenleer van de ouders (en leerlingen). Heel de maand september leefde ik in onzekerheid over hoe de rest van het schooljaar zou verlopen. Niet alleen de mogelijk andere scholen waren een vraagteken, maar ook voor mijn gezin
