OVER FEESTEN
DE OORSPRONG EN ONTWIKKELING VAN HET FEEST VAN DE VRIJZINNIGE JEUGD Diverse volkeren hebben in de loop der tijden initiatieriten uitgevonden om jongeren als volwassenen te begroeten. Het feest van de vrijzinnige jeugd is een van de oudste Europese niet-confessionele overgangsceremonies, waarin jongeren de stap zetten om lid te worden van de vrijzinnige gemeenschap. In dit artikel geven we een kort overzicht van het ontstaan en de evolutie van het feest.
D
e directe oorsprong van het Feest Vrijzinnige Jeugd is terug te voeren naar de pogingen van de Franse revolutionairen om kerk en staat te scheiden en de kerkelijke ceremonies te vervangen door een burgerlijke variant. Ze nemen hiervoor een hele batterij maatregelen, waarvan het burgerlijk huwelijk zeker het bekendste voorbeeld is. De hervorming van de – uiteraard door kerkelijke feesten gedomineerde – feestkalender geeft in 1793 aanleiding tot een voorstel in de Nationale Conventie (de wetgevende vergadering). Het fête de la jeunesse wordt als voorjaarsfeest en fête sociale op dat en verschillende andere wetsvoorstellen gezet, en het décret sur l’organisation de l’instruction publique van 25 oktober 1795 zal het feest uiteindelijk instellen. Het bepaalt dat het fête de la Jeunesse in maart gevierd moet worden. Hoewel dit decreet in de periode van het Keizerrijk (18041814) alweer wordt afgeschaft, zijn de jeugdfeesten in Frankrijk in de 19e en 20ste eeuw wel blijven bestaan, vaak op initiatief van de scholen van het openbaar onderwijs.
ANTI-COMMUNIEFEEST De oudste Belgische vermeldingen van het feest dateren van 1887 in Gent en 1888 in Verviers en Luik. Niet toevallig is dit een periode van hevige strijd tussen liberalen en socialisten enerzijds en katholieken anderzijds, waarbij de eersten het levensbeschouwelijke monopolie van de kerk proberen te doorbreken. Tussen 1862 en 1890 wordt
het afwijzen van een priester in vrijdenkersmiddens zowat een plicht en wordt deelname aan de communieplechtigheid dus ook problematisch. Er moet een alternatief komen. Daarom zullen de vrijdenkersbonden in de arbeiderssteden in Wallonië (Charleroi, Luik …) en in Vlaanderen (Antwerpen en Gent) en ook in de hoofdstad een alternatief feest organiseren. De oorspronkelijke naam van het feest, ‘communion laïque’ in Brussel en elders ‘sociale communie’ of ‘vrije doop’, ‘vrije communie’ of ‘anti-communiefeest’, laat weinig twijfel over het substituerend karakter.
Tussen 1862 en 1890 wordt Bron: BE CAVA
het afwijzen van een priester in vrijdenkersmiddens een plicht
In het begin van de 20ste eeuw krijgen de jongeren ook instructieboekjes: de ‘catéchismes rationalistes’. Soms wordt het feest ook ‘feest der jeugd van de socialistische kinderen’ genoemd. Heel sterk is hier de band met de socialisafbeeldingten, die door de katholieken als volkomen goddeloos werden bestempeld, aanwijsbaar. De feestelingen krijgen een rood lint opgespeld, met vermelding ‘vrije communie’. Omdat de ouders vaak te weinig middelen hebben om de kinderen behoorlijk te kleden, wordt een hulpfonds opgericht en wordt de openbare onderstand
HET VRIJE WOORD
7
