O Tranvía. Número 1. Abril/Xuño 1992

www.faximil.com

O Porriíio-Mos

O TranVía

SUMARIO Páxina 3. Editorial 4. O Tranvía de O Porríño 6. Un tranvía na memoria de O Porriño e Mos 7. Memorias 8. Varia 9. Iniciativas 10. Parroquias 0 Porriño 12. Parroquias Mos 14. Períís 16. Política 18. Ecoloxía 20. Gastronomía 21. Humor 22. Movemento Obreiro en O Porríño 1900/1936 24. Xosé L. Barreiro 27. Fin de Curso 30. Tranviarios no Exilio 31. Hemeroteca 32. Pé de Foto

Revista trimestraí do VaJ da Louriña editadapor Tranvía Colectivo.

Apartado de Correos 22.

0 Porriño PRESIDENTA Uxfa Senlle REDACCION Laureano Campo, Marta Rodal, Manuel Besada, Miguel Montenegro, Modesto Xlráldez, Xosé Vidal, Rubén Loureiro, Xosé M. Iglesias, Xosé M. Míguez, Raul Francés,Chus Domínguez X. Paz Antón, Uxía Senlle, Susana Martínez INFORMACION PARROQUIAL Lucho, Felín, Benito, Manolo da Quinta, Ricardo,

NUMERO

COLABORAN NESTE NUMERO: Joaquín Diz Tato, X. Lucrecio Alvarez, Mariano Centeno, Tano Guerra, Escudero P. Wolf, Bieito Alonso Fernández Xosé L. Barreiro, Enkel Von Reif Verónica Fajanjasto.Dorinda Castro, Xulio Garcia, Mónica Alonso, Rosana González, Xaime Alonso, M. Carmen López, Maite Fernández, Xesús Lorenzo, Constante Vázquez, Laureano Girón, Pedro Coya ASESORAMENTO LINGUISTICO: Paz Pereiro

Súbete nO Tranvía

MAQUETACION E DESEÑO: Manuel Besada, X.Paz Antón ILUSTRACIONS E FOTOGRAFIAS: O noso especial agradecemento a Carlos Carrera, Foto Pako, Pedro Coya, Xosé Lois...

Coordina: Modesto Xiráldez ADMINISTRACION: Aurora Gómez, Francisco Quintas

O Porriño-Mos

BOTA UNHA MAN 2

As opinións emitidas en O TranVía son da exclusiva responsabilidade dos firmantes

www.faximil.com

Depósito legal:VG-169-92 Impresión: Imprenta Paz

O Pon-iño-Mos

EDITORIAL

| res meses despois, como prometiamos, retomamos a viaxe nO TranVía e volvemos ao diálogo con vós, os lectores, sobre temas que recordan o pasado ou analizan e informan os acontecementos do Val da Louriña.

Avaloracióndo impactoqueo número Oproduciu, non pode ser máis optimista e xa saberedes que foi necesario facer unha segunda edición para satisfacer a abondosa demanda desta vosa revista. Só nos queda agradecervos o éxito que lle tendes brindado a esta humilde publicación.

De calquera xeito, a satisfacción non nos fará esquencer os erros cometidos, provocados pola inexperiencia e por un certo desbordamento das expectativas que tiñamos calculadas. Algúns casos de conf usión e ineficacia nadistribución para os suscriptores quedarán subsanados cos envíos a través de Correos.

BUZONDEQUEIXAS:

Temos claro que o noso primeiro compromiso, sodes os suscriptores, que aportades un asentamento mo¡ importante para o desenrolo deste proxecto.

Na anterior revista publicamos dúas fotos que nos foron cedidas polo Bar Celtiña, propietarios das mesmas. Esquencimos citar a propiedade intelectual ou autoría das fotos que corresponde a Foto Magno de O Porriño, quen con toda razón nos mostrou as súas queixas. Efectivamente. O pai de Antonio Palacios chamábase Isidro Palacios García Teruel. O local viciñal de Cans foi feito polos viciños porque aínda non había Asociación. O Alavanco femia era o macho e viceversa.

Sen ánimo de excusarnos, coa simple intención de que coñezades O TranVía por dentro, reiteramos que esta é unha proposta cultural, sen ánimo de lucro, protagonizadaporpersoasqueocupanalgunhashoras do seu tempo libre tecoeando no ordenador, entrevistándose con xente, empaquetando ou levando revistas dun lado a outro.

A historia desta revista é a mesma historia do tranvíada nosa infancia: un vehículo de comunicación que achega ás persoas, un esf orzo para coñecer novos espacios,novas perspectivas ou a memoria esquencida do noso propio pasado.

O recén nomeado premio da Crítica Galicia 1992, X.L. Méndez Ferrín, dixo na presentación desta revista, nun momento de xenerosa exaltación, que O TranVía era avangarda mundial, que o New York Times tamén era localista e que non rendíamos o culto estúpido á imaxe característico dos oitenta. Gracias mestre.

0 TranVía é a empresa na que traballamos cando non traballamos. Gardade as revistas que logo imos quitar as tapas.

A bordo que saímos.

3

www.faximil.com

BUZON DE GABANZAS

O Porriño-Mos

Tran

Via

de O

PORRIñO 'Por Joaquín Diz Tato

Xa que O Tranvía é o nome desta revista, paréceme oportuno facer unha breve historia deste antigo medio de transporte e do que supuxo para O Porriño.

A compañía "Tranvías de Mondariz a Vigo" constituiuse en 1913, con capital social de 700.000 pesetas, aportadas por Don Enrique Peinador y Vela (500.000) e a

"Sociedade

Hispano-Belga"

(200.000), retirándose esta última da compañía en 1914, "por dificultades cos accionistas españois ".

Con este capital inicial adquírense os terreos para a instalación da subestación eléctrica, talleres e cocheras en O Porriño. O motivo primordial era comunicar Vigo co balneario de Mondariz, importante centro turístico naquela época.

As dificultades económicas creadas pola retirada da nomeada compañía e pola Primeira Guerra Europea, paralizan as obras e ocasionan un importante atranco na construcción da liña.

En 1916 convócase un concurso para o subministro de material, sendo adxudicado en Novembro

Tranviarios eviaxeiros.

O tranvía Siboney"militarizado.

dese mesmo ano á casa "Lladró,

Cuñat y Cía", de Almacera (Valencia),quensubministraostres primeiros coches (números 1,2 e 3, xa para sempre). As súas características máis importantes son: capacidade interior para 20 persoas sentadas e dúas amplas plataformas onde podían ir de pé ata 12 persoas en cada unha; construcción sólida, tanto na armadura como en tabiques, feita de madeira de carballo e teak; respaldo de asentos con listóns en madeira de pino melis; marcos de portas e ventás de caoba; teito pintado de esmalte branco; etc.

O primeiro tramo da liña (O Porriño-Vigo) comenza a funcionar o día 14 de Marzo de 1920, sendo a inauguración oficial, por motivos políticos, o 20 do indicado mes.

En 1932 amplíase o parque coa adquisición de dous novos coches (tipo "Odessa"), que se sinalan cos números 4 e 5. A súa adquisición non está clara, pero a procedencia parece ser dun cambio de material experimentado na cidade rusa que leva ese mesmo nome.

En 1950 adquírese o coche número 6, de semellantes características que os anteriores, completándose o parque de seis coches, aos que engadiremos dous remolques (as típicas e queridas "jardineras", nas que se podía viaxar e xogar ao mesmo tempo) e sete vagóns de mercancías.

A lonxitude do traxecto O PorriñoVigo, tiña 19 qms., dos que 13 (O 4

6 restantes (Cabral-Ribeira), pertencían a "Tranvías Eléctricos de Vigo".

A liña O Porriño-Vigo tiña as seguintes características: -Dúas subestacións: adeTameiga e a de Peinador, bautizada con este nome en homenaxe ao maior accionista da compañía, Don Enrique Peinador y Vela.

- A tensión da liña de contacto era de 600 V., igual á de "Tranvías Eléctricos de Vigo", facendo posible a circulación polas liñas urbanas de Vigo.

-A liña de contacto estaba artellada por un conductor de cobre duro de 9,1 mm de diámetro, sustentada mediante ménsula con altura sobre os carrís de 6,40 m., sendo os postes de formigón armado, separados un do outro a unha distancia media de 30 m.

-As obras máis importantes desta liña eran dúas pontes de cemento, unha sobre o río Louro e outra sobre a vía do ferrocarril Monforte-Vigo.

-Os tranvías estaban pintados de amarelo. Despois, cando'Tranvías de Mondariz a Vigo" foi absorbida por "Tranvías de Vigo", en 1960, foron pintados de branco, cos marcos das ventanillas en vermello.

Indubitablemente este medio de transporte millorou dun xeito extraordinario as comunicacións O Porriño-Vigo, e influiu notoriamente na vida dos porriñeses, tanto no plan comercial como no da diversión, pois o "vou a Vigo" convertiuse nunha frase costumista.

Foi moi importante, especialmente, para as pequenas industrias familiares, tales como panadeiros, leiteiras, leñeiros, zoqueiros, etc.

O primeiro tranvía saía de O Porriño ás cinco da mañá. Os viaxeiros, na súa maioría, eran leiteiras e panadeiras que ían vender os seus productos a Vigo; empregados da

"fábrica de cristal" (Factoria Alvarez) e veciños de Cans que

www.faximil.com

O

Porriño-Cabral) eran propiedade de "Tranvías de Mondariz a Vigo" e os

O PorníKi-Mos

levaban piñas e sacos de leña para venderen Vigo. Debido á abondosa mercancía, se lle acoplaba a "jardinera".

5

Para rematar, un cariñoso recordo de aquela boa xente que tan gratos nosfacían as viaxes no tranvía: As encargadas da limpeza: Manuela do BarePuraRodríguez.

Os mecánicos: José Maduro, Joaquín Dacuña, Pepe Troncoso e Antonio.

Os freneros dos remolques: Manolo Floque, Apolinar e Antonio Alonso.

Os conductores: Suso Ramilo, Rebouza, Pepe Xénere, Antonio Giráldez, Troca, José e Suso de Roque e Chito.

Os cobradores: Vieito, Enrique Churrero, José Taibo, Manolo Pirulí, Plácido Piollo, Ferrovello, Rocha, Toribio e Pedro Coya, Marcial, Audelino, David e José Alonso.

Os revisores: Manolo Vidiña, Benito Canario e Adolfo de Ponteareas.

Os oficinistas: Antonio Almagro, Leocadio Lourido, Antonio Escudero e Enrique Paz. E a tantos outros dos que nin recordo os nomes nin cheguei a coñecer...

Chegadaa O Porríño do primeiro tranvía.

(Foto Sarabia)

www.faximil.com

As paradas de O Porriño eran: "Calle Nueva" (cruce das rúas A. Palacios e D. Bueno); Central e Cobas (nas Angustias), onde o tranvía se internaba no monte e saía en Sanguiñeda.

Naquel mundo sen presas, viaxar no tranvía era un placer. A hora e tres cuartos ou ás dúas horas que duraba o traxecto, daba tempo para todo: para durmir a sesta, para facer novas amizades, para tomar unhas chiquitas co conductor e o cobrador nas "paradas técnicas", e incluso para se botar unha noiva...

Antigamente as paradas do tranvía as anunciaba, en voz alta, o revisor.

Contábame meu pai que, en certa ocasión e en pleno inverno, o revisor gritaba: "Tameiga", e alguén bai- fogo" era na rúa Ramiráns, onde o xaba ou subía deixando a porta tranvía alcanzaba maior velocidade. corredizaaberta. Unviaxeiro,morto Había pasaxeiros "fixos", como de frío, levantábase para pechala. aquel administrador de Correos que Novamente o revisor anuncia outra todos os sábados, no tranvía das parada: "Buenos Aires", e outra cinco, subíase na parada da "Calle vez o pasaxeiro, xa mosqueado, ten Nueva" e ocupaba o último asento, que se erguer e pechala porta. Pouco áesquerda. ¡Menudofollónarmaba máis tarde o aviso é:" Peinador ". E o cobrador se alguén llo tiña o viaxeiro, xa con mala uva e ocupado...! subindo o cuello da chaqueta, grita: Nas tardes pesadas de Agosto, a " ¡Que entre e que feche a porta!". sesta era case obligatoria. Ata para Para a rapazada de O Porriño era o persoal. Foi moi comentada aquela unha gozada subir e baixar en anécdota do cobrador "Churrero", marcha dos tranvías. A cousa non célebre polas súas "ventosidades" era nada fácil e tiña a súa técnica, que, en plena sesta, soltou un peido pois do contrario rematabas no chan impresionante. Un viaxante de dando algunhas volteretas, espe- productos farmacéuticos que, cialmente ao baixar. Ao soltarse sentado a seu carón, consultaba a había que imprimir ao corpo un lista de pedidos das farmacias de O lixeiro movemento cara atrás e pisar, Porriño, viu, estupefacto, cara el. en primeiro lugar, co pé dereito se "Churrero" sen inmutarse, exclate botabas polo lado dereito do mou: "¡Un pinchazo!". E seguíu tranvía e á inversa se o facías polo dormitando tan plácidamente... outro lado.

O día 13 de Febreiro de 1967 0 entrenamento efectuábase can- cruzou as rúas da nosa vila, por do o tranvía subía pola rúa Antonio últimavez,o "TranvíadePorriño".

Palacios, que o facía moi lenta- Esta vez non levaba a remolque a mente. Logo, xa con certa expe- típica "jardinera", senón todo un riencia, podías facelo cando descía mundo de ilusións, de recordos, de pola mesma rúa. O "bautismo de nostalxias..

á vez a creación dun tranvía eléctrico que comunicara Mondariz coa cidade de Vigo.

Os primeiros tanteos para crear unha liña que unira as poboacións de Mondariz, Ponteareas, O Porriño e Vigo deberon encomenzar co século. No ano 1903, as liñas xerais do proxecto deben estar trazadas, xa que nese ano a corporación municipal de O Porriño recibe unha comunicación do Goberno Civil, acompañada dun plano do trazado, para que o Concello informe sobre esta cuestión. O informe da corpo* Por Xosé M. Iglesias Veiga ración municipal, reunida no 15 de decembro do mesmo ano, é des\^/ proxecto xorde intimamente favorable, considerandose perigoso ligado ó balneario de Mondariz, e a o paso do tranvía polo centro da figura do seu creador Enrique vila. Noano 1904, segundo informa Peinador Vela. Nas últimas décadas a prensa viguesa, constitúese en do XIX e primeiras do XX, o Madrid a Sociedade Eléctrica do balneario sofre unha profunda Miño, da que forman parte Enrique remodelación, tendente á súa Peinador, o inspector xeral do corpo ampliación e engrandecemento, de enxeñeiros Luis Vasconi, o delevada a cabo por Jenaro de la Fuente putado Enrique Montero Villegas, Domínguez e Antonio Palacios. En Losé Lameller, etc, tendo como un relación con estas melloras, busca dos seus obxectivos a creación da Enrique Peinador, potencia-las liña do tranvía de Mondariz a Vigo. comunicacións, pondo en contacto Sen embargo, pasaría unha década directo, mediante unha liña de ata que o proxecto se concretara automóbiles, ó balneario coas definitivamente. Segundo informa estacións do ferrocarril máis a prensa viguesa, no ano 1913, próximas, medio de acceso da alta créase en O Porriño unha xunta clientela madrileña, promocionando local co obxetivo de promociona-lo proxecto, formando parte da mesma José Carrera, Ramón González, Laureano Fernández, José Rodríguez e Antonio González Fornos que actuaba como secretario.

Unha vez constituída a nova sociedade Tranvías de Mondariz a Vigo, adxudícase, en setembro de 1913, a construcción das variantes de Sanguiñeda e Tameiga ó contratista Joaquín Peralba González de Gondomar, tralo informe do enxeñeiro Sr. Cortón, xa que se presentaran cinco propostas para executa-las obras. En febreiro de Foto Durán (Peinador) Esquerda dereita.Depé: Alfonso Pérez (frenero), Felipe Debén, 1914, refórmanse os estatutos da "Churrero" (inspector), fillo do xerente, José Areal (conductor), nova sociedade, contratándose unha "Pirolo" (vixiante cocheras), Ceferino Troncoso. nova dirección de obras, que asume, Agachados: Pedro Coya (cobrador), Bernardo (brigada), Saavedra (cobrador). Jesús Lourido (conductor), Isaac Valveren abril, o enxeñeiro Norberto El-

UNT RANVIA

n a IV emoria deOP o rriño e Mos

de, Ramón Paz (almacén).

Anos 40, partido contra militares en Peinador. (1-1). Isaac parou un penalti nos ultimos minutos. Logo gran cocido.

6

berdín. Nese mesmo ano, descárganse, no porto de Vigo, as primeiras partidas de material fixo procedente de Bilbao, á vez que avanzan as obras de explanación das variantes de Tameiga e Sanguiñeda, comezándose, neste último punto, a construcción das pontes sobre o río Louro e liña de ferrocarril. Comeza tamén, segundo informa o "Faro de Vigo", a perforación por ámbolos lados do túnel do Confurco para leva-la liña a Ponteareas, estando ó ano seguinte furados 300 metros.

En 1918, as obras toman novo impulso, recibíndose novas partidas de material fixo. Chegan tamén a 0 Porriño, os eixes montados e as bandaxes torneadas que subministra unha empresa de Deusto. Comézase, baixo a dirección do enxeñeiro electricista da empresa Sr. Reinhart a instalación dos equipos e material eléctrico que foran importados dos Estados Unidos e Suecia. Finalmente, o 11 de febreiro de 1920, circula por primeira vez o tranvía por Mos e O Porriño, facendo as primeiras probas. O 14 de marzo, tralas comprobacións oficiais levadas a cabo polo enxeñeiro da provincia D. Joaquín González, ponse a disposición do público o nostálxico tranvía.

Trala inauguración, aparece reflexada na prensa a intención de continua-la liña ata Ponteareas, falándose tamén dun proxecto de ampliación a Tui. Sen embargo, o pasamento de Enrique Peinador Velanoano 1917,tresanosantesda definitiva inauguración, fixo languidece-lo proxecto. Desaparecido o tranvía, aínda queda, no punto máis alto do que fora o seu percorrido, o topónimo Peinador, xa que nos actos inaugurais adicóuselle, neste lugar, unha estación ou parada ó que fora o principal impulsor deste medio de transporte de grato recordo na memoria das xentes de O Porriño e Mos.

www.faximil.com

O Porriño-Mos

OPorriño-Mos

roto. '¡Vaiatranquüoque se lle chega ásúa mullersenagaita... Adiósamigo e teña coidado co instrumento!. Eu lles dixen: -deixade en paz ó gaiteiro. E elas: 'era unha broma señorPedro'".

D

edro Coya Fernández naceu o 29 de xuñodel910naviladeRedondela.No ano 1923 chega a O Porriño. Durante moitos anos foi cobrador de tranvías e é xunto con Cabaleir o e Alonso, a única memoria viva dos vellos tranviarios.

Pedro falounos na súa casa de Sanguiñeda das xentes e máis das anécdotas que recorda dos tempos nos que o tranvía percorría a nosa comarca.

UN PARTO NO TRANVIA

"Isofoi en Petelos. Unha señora que viña sendo prima de Lola a Troca e vivía no Cruceiro ía coa súafilla a Vigo.

Como non se atopaba ben meteuse na plataforma, porque ía mellor de pé.Xa non chegou o asunto a O Porriño e houbo queparar en Petelos, na de Elisardo. Dúas leiteiras, Amelia Groba doAgueiro e outra, arreglaron o conto e a muller paríu alí. Nós baixamos a tomar unha chiquita na de Elisardo e logo reemprendimos a marcha. Cando chegamos ás cocheras estaba Pura, a limpadora, que era sogra de Leocadio, collemos imha silla e enriba dela levarona a casa uns empregados de cocheras. A nena que naceu no tranvía chamábanlle 'a tranviaria'".

PEDRO COYA As memorios dun vello tranviario cheas de anécdotas simpáticas e de nomes propios que foron os protagonistas dunha época. 0 noso ogradecemento.

VIAXE DE NOIVOS

"Eu de viaxe de noivosfun no tranvía a Vigo e alícollimos un tren a Pontevedra onde había un mitin socialista con Alvarez del Valle, na praza de touros.

Acórdome ben. Foi en setembro de 1935 cando o do Frente Popular. Foi medio Porriño por carretera en camionetas. Comemos en Pontevedra e logo regresamos a Vigo no tren e collimos o último tranvía para chegar a casa."

'Por Tito Xiráldez e Raúl Francés

antigo axuntamento de Lavadores.

Cando baixaron o da gaita olvidouse de coller o instrumento, que o levaban seis ou sete leiteirasxovenes. Cando arrancamos dixo unha das rapaza: '¡o gaiteiro deixou aquíagaita!'. -Deixala estar que agora se han de dar conta e UNHA DE GAITAS xa nos collen logo no Fielato-, que era "Outra vez chegou un gaiteiro que viña onde había que parar para pagar o de tocar do Santiaguiño de Louredo. arbitrio (pagábanse dez céntimos por Estiveran tocando ata as catro da mañá cada lata de leite). Unha delas empezou e ían para San Pedro de Sárdoma. a soplarlle á gaita e a gaitafacíafuuu, Mentras non chegabamos estiveron e outra 'deixame tamén a min'. E eu: coas leiteiras que tamén esperaban o 'deixar a gaita que lla ides romper'. E tranvía e eles a tocar e as mulleres á nesto chega outra e di:'¡Aíestá o gai'perna lixeira' e a tomar leite que non teirol'. Viña no tranvía de Vigo que tillo cobrabanporque o gaiteiro tocaba. ñaaparada antes ó Seijo. -¡Pero usted Cando chegamos axudáronlle a subilo home de Dios, ¿como deixou atrás a leite e os gaiteiros subían polas venta- gaita?!.Agora que nosoutras xa nillas. Alí era o 'apogheo' da leiteira. estabamos contentas con ela. Pero dixo Déronlle os instrumentos ás leiteiras, o gaiteiro: 'a miña gaita xa ten quen a unha colleu o bombo, outra a caixa e toque'. ' -Ai, pois se nola deixara anooutra colleu a gaita epuxoapor enriba soutras'. '-Non, a miñagaita nona todo respaldo do asento. Eles querían cades vosoutras'. O home levou a gaita parar na Pardavila, onde estaba o que xa tiña o raio do farrapo medio

7

"Unha vez tiñamos que levar un vagón de leña de Peinador ó forno que tiña Leonor, a irmán de Castelar, antes de chegar a Cabral. Leonor era cuñada de Maduro e estaba casada cun tranviario de Vigo que se chamaba Ignacio.

N'ós tiñamos que enganchara plataforma no tranvía, no que ían unhas cantas peixeiras, recordo a unha que lle chamaban a Mora e outra, a Triculina.

Tamén viaxaba Torrado, o interventor do axuntamento de O Porriño, que logo pasou ao de Vigo. Ao chegar a Peinador, cargamos a máisxente, entre eles o cura de Guizán, donAntonio. De conductor ía Manuel Cabaleiro e díxenlle: -mira que hoxe temos que levarlle a leña aoforno de Leonor. Tiñamos que tirar uns metros para adiante co tranvía e puxábase o vagón de carga que levaba unfreno do que se encargaba un frenero que ía na garita.

Naqueldía ofrenero era ApolinarEspinosa e o asuntofoi que debéronlle facer unha trastada ao freno de noite pois cando tiramos polo tranvía para adiante e Apolinarquixofrenar, aquilo andaba loco, e Cabaleiro que se deu conta, tira para adiante, costa abaixo e o vagón de leña detrás de nós e sen enganchar cofrenero dentro, e senfrenos.

-¡Ai, mecagho en diez, se descarrila o tranvía, ven o vagón e mátanos aquía todos!. O cura a rezar e naquela esquina Torrado o interventor a animar: -Non se asusten que non pasa nada. E Cabaleiro a correr e o vagón detrás de nós senfrenos, corría máis que nosoutros. Entón o Torrado tirouse en marcha. Cando chegamos a ras de Cabral, preparámonos para o topetazo, eu nofreno de atrás e !Boum! aínda aindivemos bastantes metros parapoder 'sughetar' o tranvía e máis o vagón. O cura estaba de rodillas. Fumos buscar ao Apolinar que só tiña un rascazo nunha man, ¡tivo unha sorte de carajo!. Eufun en busca do Torrado que tirouse aíenriba. Dixenlle eu: -pero ustedseñorTorradoparece mentira, home. '¡Caramba Pedro, pero si eso era elfin del mundoV'. O do freno foi un atentado dos rapaces."

www.faximil.com

MAIS MADEIRA

CONVOCATORIAS 2- Maratón Fotográfica de O Porriño

CIRCULO RECREATIVO CULTURAL ASOCIACION CULTURAL DO LOURO Convócase a segunda maratón fotográfica a realizar na mañá do 14 de Xuño. A inscripción podes facela do día 7ao 14 no C.R.C. e o número máximo de participantes será de 50. Os carretes serán entregados pola organización de forma gratuíta a cada participante que deberá realizar 12 fotos en 3 horas, sacando 2 cada media hora.

O día 21 organizarase unha exposición na que haberá ó menos unha foto de cada participante ao que se lle regalaráunhaampliacióndasúamellor foto. Os dous premios outorgados por votación popular consistirán nun vale de 10.000 pesetas en material fotográfico para mercar en Foto Pako.

Para máis información pide as bases no C.R.C.

Noite de San Xoán

ASOCIACION CULTURAL DO LOURO A Asociación Cultural do Louro convoca a tódolos seus socios e a todo o pobo de O Porriño para colaborar na preparación da Festa de San Xoán que se celebrará, ao igual que o ano pasado, na Fonte de San Sebastián, na noite do 23 ao 24 de Xuño.

Necesitamos leña e material queimable para a fogueira que iluminará esa noite o barrio de Sab Sebastián, e un grupo de persoas que nos axuden na recolleita de herbas de San Xoán o domingo día 21 de Xuño as 16.00 horas.

Os que desexen colaborar poden pasar polo local desta asociación no antigo vestuario local do Parque Infantil (antes Campo da Feira).

OUTROS MUNDOS Unha reflexión sobre a educación especial a través dos recordos persoais 'Por Raúl Francés

c

ando te coñecín tiñas a penas catro anos, un mandilón de cadros e uns ollos grandes e verdes de ollada de agua, ademais dun informe emitido por un "grupo de expertos" que non dicía de ti mais que cousas negativas.

Pertencías ós nenos e nenas chamados "minusválidos" "deficientes"ou "especiais". Copasodo tempo aprendín que vos non valiades menos que ninguén, nen erades menos eficientes e mesmo que especiais somos cada un de nós, III Baixada Carros de Bolas pois cadaquén é cadaquén.

ASOCIACION CULTURAL DO LOURO Cando souben que ía ter contacto a diario con persoas "así", confeso Anunciamos tamén a /// Baixada do que á miña mente acudiron pantasMonte da Risca que se celebrará o mas, e ¿por que non dicilo? figuras domingo, día 6 de Setembro. Ide, pois, grotescas e case monstruosas. Son preparando o voso carro para este aconmoitos anos de ocultamento e esquetecemento anual que acabará por eclipsar (senón tempo ao tempo) ás mes- cemento para que calquera de nós mas Olimpiadas de Barcelona.

8

non teña de vós unha idea distorsionada e cruel. ¡Que lonxe da realidade estaban esas pantasías e que triste xeito de actuar é erguer diante de vós esa barreira de incomprensión e prexuizos!. Pero ninguén ten a culpa e durante anos fostes algo tabú, do que non se falaba se non era para pronunciarcousascomo " ¡quemala sorte!"', "pobriños" ou "hai que ter resignación". Unha capa de sentirnentos negativos e de ocultación que axudaba a que medraran as pantasmas e dificultaba cada vez máis o voso desenvolvemento como persoas. Nin a sorte é mala sempre, nin ninguén se ten que resignar a ser sempre un pobriño, aínda que a maior parte de nós nada fagamos para que esa situación cambie.

Hai imaxes e secuencias que quedaron gravadas na miña memoria nas que vós erades os protagonistas. ¿Como esquecer o xogo interminable, o sorriso no bambán?. ¿Como esquecer a soliedariedade, a amizade, o amor que saltaba como as chispas na roda do afiador, cando estabamos todos xuntos no xardín?.

E no medio de todos, ti, co teu mandilón de cadros e os teus grandes ollos verdes, ías medrando, descubrindo, falando... 0 longo destes anos tivemos moitos encontros.

Agora xa ninguén xoga naquel xardín e cada un de nós andamos espallados por aí. Aquel centro pechou por dificultades económicas e falta de apoio da administración.

Mira ti por onde, onte lin no xornal que o centro onde vas agora, o novo xardín, o novo bambán, as novas amizades, tamén está a piques de pechar por dificultades económicas e falta de apoio da administración.

As frases tantas veces oidas de "que mala sorte", "pobriños" ou "hai que ter resignación" golpéanme a conciencia coma badaladas.

Recordo o teu mandilón de cadros mentres Julio Iglesias presenta na televisión o Xacobeo 93.

www.faximil.com

O Pon-iño-Mos

0 Pomño-Mos

FERMIN BOUZA BREY Un ano móis celebramos 9n Galicia o Día das Letras Galegas, Un día celebrarémolo, quízais, coas campás repicando a morto, Mentres tanto, asistamos ós actos solemnes programados para a ocasión; asistamos ó acto de desenterrar ós mortos mentres nos enterramos vívos, 'Por Dorinda Castro

E

ste ano seica é ocasión de lembrar a Fermín Bouza Brey (que ben o merece). Dinos a memoria que naceu o escritor en Ponteareas no ano 1.901 aínda que a súa infancia e primeira mocidade transcorren én Vilagarcía. Sendo estudiante en Santiago funda con outros compañeiros o Seminario de Estudios Galegos, institución creada coa fin de estudiar cientificamente diversos aspectos da realidade galega. Colaborou, ademais, con todas aquelas empresas culturais que, non sen esforzo, levaron a cabo os seus coetáneos como foron Nós ou a colección Lar de novela curta, un intento de crear para sempre a prosa galega. E sufriu Bouza o tráxico final de todas elas e a tráxica morte dos seus compañeiros no 36.

Como poeta deixounos, amais de numerosos poemas espallados en revistas e xornais, dous volumes: Nao Sehlleira e Seitura. O primeiro

introduce unha serie de sentimentos como son a melancolía, a liberdade, o amor a Galicia, etc. E dicir, transmite novas vivencias encaixadas nuns moldes estróficos procedentes da estética das cantigas.

O segundo volume, Seitura, foi publicado en Portugal no ano 1.955.

Del dise que é "un libro máis fondamente humano, máis nuamente sincero que Nao. O que en Nao Senlleira é inxenio, en Seitura é fondura".

A producción literaria en prosa está constituída por un relato titulado Cabalgadas en Salnés, publicado na colección Lar co número 15. A noveliña, de ambientación rural e escrita en primeira persoa relátanos as aventuras do fidalgo do Casal da Pantrigueira.

Bouza foi tamén un infatigable investigador. Son innumerables os artigos debidos á súa pluma:

deles tomase como inicio da

Membro de numerosas corporacións científicas nacionais e internacionais, loitou non poucas veces contra as dificultades económicas e a incomprensión dos coetáneos.

Morreu en Santiago o 11 de xuño de 1.973.

corrente Neotrobadoresca á que logo se sumarían numerosos poetas engaiolados pola frescura e fineza das recén descubertas cantigas medievais, e que significou a recuperación e reivindicación dun pasado esplendoroso na nosa literatura.

As composicións de Bouza Brey entroncan coa lírica medieval polo emprego do paralelismo, o refrán, e mesmo pola lingua. Conxugando elementos arcaicos e modernos

E mentres lembro a Bouza Brey resucito a súa letra morta e reivindico a nosa palabra que agoniza. E, como algún escritor dixo, eu "triste direi abilloar, e direi abirtas, abofellar, e direi a, e non direi nada que careza de sentido; farei unha cambada con elas e direi que veño do río dos soños, de soñar o meu país como outros soñan guerras; o meu país feito de palabras, miña patria".

Tódoios días do ano Día das LetrasGalegas 9

Fermín Bouza Bre

www.faximil.com

- Escritos crítico-bibliográficos sobre literatura galega (sobre todo foi un profundo estudioso da vida e obra de Rosalía de Castro).

- Epigrafía e numismática.

- Arte e historia de Galicia.

- Etnografía.

v P°r Masidt

O Pornño-Mos

NOVAS PARROQUIAIS Un gran movemento en eleccións de Xuntas Directivas das distintas asociacións das parroquias ATIOS En Atios existe un descontento xeralizado pola política municipal que o Concello está realizando na parroquia.

Manifestan algúns dos seus representantes, que a riqueza que a parroquia lle suministra ao Concello está moi lonxe do que lles corresponde, e que estas actitudes supoften un desprecio a un dos núcleos rurais máis importante do municipio. Que desexarían máis vontade, por parte dos gobernantes, de dotación de servicios axeitados e menos política obstrucionista de despachos.

O vindeiro 5 de xuño vai celebrarse o Día do Medio Ambente. Nesta parroquia existe unha gran sensibilización por este tema, xa que as industrias asentadas no polígono industrial están degradando os regatos, outrora fermosos pola limpeza das augas e a calidade de troitas e anguías que neles vivían con total liberdade. Hoxe esta situación está marxinada pola ignorancia, falta de escrúpulos e a falta de entendemento de que o progreso pode coexistir coa natureza.

A AA.VV. de Atios, en colaboración co Gabinete Medio Ambiental da Xunta de Galicia, vai levarcabo arepoboación e limpeza dos regatos. Recentemente, os membros da AA.VV. percorreron a parroquia para facer un control dos verquidos que se están a facer, e xa notificaron aos responsables das medidas a tomar. Parece que xa existen resultados positivos. En calquera caso están dispostos a realizar as denuncias oportunas, ante a C.O.T.O.P., en aqueles casos en que non se subsanen as situacións anómalas, e dan como prazo ata o vindeiro mes de xuño.

BUDIÑO O Colexio Público de Cruz-Budiño en colaboración cos Colexios de Guillarei (Tui) e Chan-Leirado (Salvaterra) levaron a cabo, nos pasados meses de abril e maio, un programa de Xornadas Socio-Culturais. Cada Colexio elaborou un programa de

actividades a realizar no seu entorno, e no que participaban os colexios restantes. Como elementos comúns das actividades estaban: Recepción e concentración dos centros participantes sobre as 10 da mañá e a mediodia realizábase un xantar de confraternidade.

O 30 de abril participaron nas actividades que artellou o Colexio de Chan-Leirado, visitando Mondariz (Augas de Gándara e Troncoso), o Castro de Troña, o Castelo de Vilasobroso, unha prantación de Kiwis e unha adega en Fillaboa.

O 21 de Maio, en Guillarei, visitaron a cerámica de "Sucesores de Severino Gómez", o viveiro forestal de Areas (Tui), o Parque Natural do Monte Aloia,

ENCONTROS SOCIO EDUCATIVOS

noque participaron nunhaconferenciademostración sobre diversas técnicas de montaña, e remataron a xornada cun percorrido pola zona vella de Tui. Estas xornadas remataron o pasado 28 de maio en Cruz-Budiño, que comezaron cunha conferencia sobre o "Ecosistema das Gándaras". Visitaron unha canteira de extración de granito, a empresa "RECSA" adicada ao corte en

10

CANS O pasado 10 de maio e cunha asistencia de público que desbordou as previsions máis optimistas dos organizadores, elexiuse unha nova Xunta Directiva da AA.VV. de Cans, que quedou integrada polos seguintes membros: Presidente, Jesús Rodríguez Giráldez; Vicepresidente, Manuel Martínez Cabaleiro; Secretario, Telmo Pereiro; Tesoureiro, Javier Gonzalez; Vicetesoureiro, Juan Maceira; e Jorge Vila, Bilermino, Carmén Pérez, María Fortes, Jose Lorenzo e Plácido Novás como vocais.

Despois de ano e medio sen actividade, a nova Directiva elexida manifestoulle á parroquia que só asumirían o cargo se dispoñían dun amplio apoio dos veciños. A verdade e que a resposta foi contundente, xa que asistiron 205 veciflos a Asemblea, dos cales 184 votaron a favor da candidatura elexida e 21 en branco. Cunha asistencia en masa e cun respaldo tan amplo xa se poden facer moitas cousas na parroquia.

A pesares do éxito, parece que existen algúns problemas nas tranferencias da documentación e da economía da antiga Xunta Directiva, pois o libro de actas non aparece e os ingresos parece que foron transferidos a unha Sociedade Deportiva.

A estrada de circunvalacion do casco urbano do Concello xa se abriu ao tráfico e os veciños afectados polas expropiacións seguen sen cobrar. Ó parecer os "listillos" de turno que prometían defender aos afectados xa cobraron os seus emolumentos.

www.faximil.com

0 Porriño

planchas de bloques de granito, pulido, flameado etc. e a paraxe natural das Gándaras de Budiño. As xornadas remataron cun encontro de balonmán feminino no pavillón municipal de deportes e un partido de fútbol masculino no Lourambal.

Despois dun par de intentos, fallidos, de aprobación dos Estatutos da Comunidade de Montes Veciñais en Man Común de Budiño, o vindeiro 6 de xuño realizarase un novo intento nos locais do Xulgado de Instrucción de O Porriño.

Para que este proxecto puxe con forza, sería desexable que as "forzas vivas" desta parroquia deixasen de imaxinar fantasmas en cada esquina, e poñan a carne no asador para que os Estatutos sexan aprobados e que a comunidade poida elexir unha Xunta Directiva e poña a producir estes bens comunitarios.

CHENLO A Asociación Cultural Carisma de Chenlo acaba de sacar a rúa o número dous da súa revista. É de destacar a laboura que está a realizar un fato de xóvenes entre 14 e 20 anos aproximadamente, no entorno desta parroquia tan afastada e esquecida do noso Concello. Nun artigo desta revista "COÑECE ONDE VIVES", fan unha análise da situación de aillamento e carenciasdesafermosaparroquia,econclúen sentindo a necesidade de funcionamento da Asociación Carisma. Tentan despertar aos veciños que levan moitos anos cos ollos pechados intentando esquivar os problemas que tódolos días teñen que sufrir. Sinten, entre outras, as necesidades de contarcon verquedeiros controlados, teléfonos públicos, mellores vías de comunicación etc.

Asimesmo empuxan aos veciños a que participen nas reunións da Entidade ou da mesma Asociación, o que conlevaría unha mellor e máis rápida solución dos problemas existentes.

Esta Asociación segue traballando duro para manter e recuperar as tradicións dentro da parroquia. Ten preparada unha romaría para o día 23 de xuño, vespera de San Xoán, na que actuará o grupo "Imaxen". Haberá pinchos para degustación dos asistentes e non faltará a tradicional fogueira de San Xoán e queimada. Tamén ten programado a festa do "Neno Xesús" para o mes de agosto. Parece que despois duns anos perdidos, Chenlo escomenza a recuperar as súas tradicións.

Os veciños de Chenlo teñen unha boa nova cultural, como é a instalación dunha biblioteca pública, para que os amantes da lectura poidan disfrutar dun bo libro e ao mesmo tempo da tranquilidade e natureza da parroquia. Parece que a súa apertura é inmediata.

MOSENDE O pasado 10 de maio celebráronse eleccións para elexir a Xunta Directiva de Montes Comunais de Mosende, despois de que a Xunta Xestora Provisional cumplira o seu cometido de encauzar e legalizar este novo órgano colexiado da parroquia. Nesta nova Xunta Directiva, cada barrio está representado por tres persoas.

No aspecto festivo respírase unha fonda preocupación, xa que estaba en perigo a celebración das festas de San Diego. Ó parecer a maior parte dos membros da comisión de festas

.'

abandoaron o seu cargo, quedando somentes tres persoas neste cometido.

Cando parecía que a romaría non ía celebrarse, xurdíu a nova de cinco días de festa, ao parecer a máis grande que se recorda, e coa atracción de Xil Rios.

As festas celebraranse os días 5,6,7,8 e 9 de xuño. Sorte a Comisión e que o tempo acompañe.

En canto a deportes subliñar un feito histórico no seo da parroquia xa que, ao segundo ano da súa refundación, o equipo de futbol da S.D. Mosende logrou o ascenso a segunda rexional comarcal, quedando campeóns de liga e i mbatidos ao longo de toda a tempada. ¡Sorte Campeóns!.

TORNEIROS "Os Garabullos" da Relva, que habitualmente acompañan ao Grupo de Danzas do Concello, veñen de realizar unha xira por Bourdeaux no pasado mes de marzo, xunto con outros grupos de música tradicional francesa.

No pasado mes de maio representaron a Galicia no Festival de Folclore Europeo que se celebrou en Murcia.

A Asociación A.C.E.E.S.C.A. ven de presentar ao público o seu proxecto de construcción dun Centro de Educación Especial en Torneiros, nunha parcela de 5.000 m2. cedida ao efecto polo Concello e situada xunto ao Colexio Público Riveira. O futuro centro, con capacidade para uns 75 alumnos minusválidos, contará con 5 módulos independentes, adicados a aulas, servicios, comedor, salón de actos, ximnasio, talleres e residencia de internado. Nos exteriores ubicaranse as pistas deportivas e un invernadeiro.

A Xunta Directiva está a tramitar as subvencións oficiais que lle permitan afrontar o desembolso de 125 millóns de pesetas que levará a obra. Aínda así, é sendo consciente de que a Xunta de Galicia só costeará unha parte do presuposto, a Xunta Directiva está a tentar de concienciar á poboación, colectivos, empresas, etc, paraque colaboren na realización deste importante centro. Con este fin, desenvolverá a "Operación Centímetro Cuadrado", na que os colaboradores que aporten algunha cantidade "comprarían" unha parte da superficie do Centro.

O Pasado 23 de maio celebrouse a segunda Asemblea Xeral para nomear unha nova Xunta Directiva da AA. VV. San Salvador. Ó igual que sucedeu na primeira asemblea, non houbo candidatos para o cargo de Presidente. A Directiva presentou a demisión e a

11

asemblea designou unha Xunta Xestora formada por cinco veciños (Xosé Rodríguez, Juan R. Lemos, Laureano Campo, Xosé Ares e Manuel Miranda), para que esta se encargase da búsqueda de persoas que se poñan ao frente da Asociación, e que de non atopalas poderían proceder a súa disolución.

A Comunidade de Montes móvese nun problema análogo. Ten convocada, para o vindeiro 7 de xuño, novas eleccións para nomear nova Xunta Rectora. Neste caso parece que o problema e maior, xa que se non hai voluntarios para a AA. V V., que parece ter unha laboura máis doada, dificilmente aparecerán para acometidos de maior en vergadura. Este será tamén o segundo intento e os veciños sospeitan un resltado análogo xa que, segundo eles, en Tomeiros non hai canteiras, senón outro galo cantaría.

Recentemente escomenzaron as obras para o novo edificio do Colexio Santo Tomás, en terreos cedidos polo Concello hai aproximadamente un ano, por un período de 30 anos, cun canon anual de 800.000 pesetas. Na última resolución do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia estes terreos pasaron a ser propiedade da Comunidade de MontesdeTomeiros,poloqueo acordo de cesión por parte do Concello carece de válidez legal. En calquera caso, a Comunidade de Montes parece disposta a facilitar a resolución deste tema.

Xosé Lois ( modificado)

www.faximil.com

. . O Porriño-Mos.

O Pornño-Mos

DORNELAS O Circulo Cultural Abrente foi fundado no ano 1977 a partir dunha inquietude cultural dun grupo de xoves da zona de Peinador, Torroso e Dornelas. Foi o primeiro centro cultural que funcionou no Concello de Mos, se ben é certo que o Plantel de Guizán é de anterior creación.

Desde o momento da súa fundación, levou sempre a iniciativa en tódolos temas culturais e deportivos que despois foron desenvolvidos noutros centros.

De aquí saíu o primeiro grupo de baile e de profesores de baile para outros centros.

Por destacar algunhas das actividades máis importantes, recordaremos que a primeira Cabalgata de Reis de Mos saíu do C.C. Abrente, as tradicionais carreiras de carros de bolas, campeonatos de futbol sala, de motocross, chave, petanca etc. e o primeiro maratón de Rock, que manteñen a xuventude afastada do consumismo que a sociedade nos proporciona.

Na actualidade conta con grupos de baile, teatro, equipo de petanca federado, que está xogando na liga rexional, un equipo de tenis, de fubito etc. No que vai de ano xa levan organizado dous torneos de petanca, unha subida ao monte Louredo, un Rallie Slot de Scalextric, deversas actividades no Día das Letras Galegas, unha excursión á Virxe do Corpiño etc.

Para o vindeiro 6 de xuño está organizado un festi val de Rock, unha acampada para o verán e, sin data, unha ro-

LOUREDO Os montes de Louredo dispoñen na actualidade dunha boa rede de camiños.

Inicialmente esta situación parece desexable xa que facilita os traballos de tala e repoboación, actúa como cortafogos e permite a utilización de medios mecánicos na extinción de incendios. Tamén permite que os amantes da natureza cheguen ao monte para contemplar as fermosas vistas que o Salgueirón e o Saramagoso lles ofrecen (todo o Val da Louriña e parte da Ría de Vigo, desde a Illa de San Simón ata as Cies e Toralla).

Sen embargo, existen veciños que utilizan estas redes viarias con fins ben distintos. Cargan os seus muticultores con vidros, latas, plásticos, xeringas etc. soben ata a Volta de Villó e alí, sobre o regato da Fonte Portela, depositan a lixo sen lles importar que douscentos metros máis abaixo os nenos da Portela, despois de pasar a tarde do domingo xogando ao "bote-bote", calman a súa sede coa mesma auga que eles mesmos encheron de merda.

Desde estas liñas facemos unha chamada aos veciflos, que co seu voto

impediron que os montes de Louredo se convertiran nunha sucursal das canteiras de Atios, para que tampouco permitan que os nosos montes sirvan de vasureiro particular dalgúns veciños sen escrúpulos.

PEREIRAS A Asociación de Veciños Nosa Terra de Pereiras esta adicándolle un esforzo especial ao desenvolvemento de actividades culturais dentro da parroquia.

Neste sentido destaca a creación do Grupo de Teatro. Este foi fundado no ano 1989, por iniciativa da xuventude da parroquia, e está integrada na AA.VV. aínda que funciona autonomamente por medio dunha comisión delegada que se encarga exclusivamente deste grupo. Está formado por 14 actores afeccionados estudiantes e traballadores.

Traballar na comedia galega é o principal obxectivo deste grupo que, neste corto período de vida, realizaron diversas representacións en O Porriño, Priegue (Nigrán), Vigo, Torneiros, Tameiga e, en numerosas ocasións, na parroquia de Pereiras.

Este grupo iniciou a andadura polos escenarios coa obra "La herencia" de Gutiérrez de Gemina. Posteriormente traballaron en outras obras como "A carreirado Manuel", "Estebiño", "Atia lambida", "Escenas da vida modema" e "Loliña", de autores galegos tan importantes, dentro da literatura e máis concretamente do teatro, como Eduardo Blanco Amor, Xesús Antón Fraga e Manuel Lence Buide.

Actualmente están a preparar dúas novas obras: "O achado do castro" de Manuel Núñez Singala e "Zumo de pexego" de Miguel Mihura.

A Nosa Terra está subvencionada pola Deputación Provincial, e esperan que o Concello de Mos tamén lle conceda unha parte dos seus presupostos, dado que é un dos poucos grupos de teatro que existe no municipio.

Outra sección desta AA.VV. é a escola de danza fundada no ano 1981, formada por máis de lOOcompoñentes con idades comprendidas entre os 4 e 35 anos, e está dividida en dúas seccións; unha de baile e outra de gaitas.

O repertorio abarca unha amplia clase de danzas, desde as mariñeiras da costa ata as campesiñas do interior, así como señoriais e picarescas: Danza das patelas, ribeirana, muñeira, espantallo, jota, carballesa, churrasqueira, pan-

Grupo de danza daAA.VV. NOSA TERRA de Pereiras

12

www.faximil.com

Mos

maría na que será preparada unha pael la xiganteparadegustacióndosasistentes.

As mulleres teñen tamén un espacio propio dentro do funcionamento do Círculo donde desenvol ven actividades diversas relacionadas coa cultura.

Este Circulo está aberto a calquera iniciati va cultural dirixida a unhamaior coordinación con outros centros culturais do Val da Louriña e, en especial, de Mos por ser o seu entorno máis próximo.

O Porrifio-Mos

PETELOS A autovía é unha das alternativas válidas como saída aos atascos, aglomeracións de tráfico, retencións e colapsos que se forman nas actuais vías de comunicación con que conta Galicia.

A verdade é que Galicia está moi necesitada de boas e rápidas estradas, pero estas parten radicalmenteen dous a certos núcleos de poboación ou, no mellor dos casos,dan uns pésimos servicios aos veciños colindantes.

En efecto, comprobemos a situación que están a vivir hoxe en día na parroquiadePetelos.Enprimeirolugar, esta é a única parroquia das afectadas pola autovía Vigo-0 Porriño, que é atravesada na súa total idade pola actual es-rada nacional. Isto non ocorre por exemplo en Tameiga coa des viación de Puxeiros, ou en Sanguiñeda co desvio desde "Os Molinos", polo que Petelos non vai a contar con este servicio adicional coma nas devanditas parroquias.

Para que a situación sexa máis patética, da a impresión de que esta parroquia non necesita comunicación interior, xa que os accesos que pretenden deixarlle, e que de feito van ser definitivos, son vergoñentos. Basta con botarlle unha ollada ao paso subterráneo que construíron frente a "Casa Elisardo".

Neste cruce os conductores de camións e autobuses teñen que facer marabillas cando tentan pasar, xa que maniobrar estes "artefactos" nun pequeno ángulo de 90", na entrada e saída da ponte, non parece labor nada doado.

Outro punto negro é-a ponte a construír ao lado da Reina, un dos puntos claves para a comunicación da parroquia. O MOPT, sen saber os moti vos ou razóns,

pretendía darlle unha anchura de 8 metros cando o mínimo deberían ser 10 metros, para que os peóns teñan un pasillo suficiente e non existan riscos de accidentes. Debemos ter en conta que moitos veciños viven nunha marxe da estrada e teñen os terreos de culti vos na outra marxe. Ó final parece que se conseguiu que esta obra se realizase nas mínimas condicións, gracias a loita levada a cabo polas mulleres da parroquia de Petelos, pois sen o apoio e firmeza que amosaron non se lograría o fin que se pretendía.

Nun extremo da parroquia de Petelos atópase o barrio de Veigadaña, cunha poboación de 200 habitantes aproximadamente, lindando con Carracido, Sanguiñeda, Mos e Torroso. No cruce da súa rede viaria principal está a capela de Santa Ana construída en 1964, sendo José Pereiro Figueroa o presidente da comisión de festas. Nos dous primeiros anos as festas relixiosas celebráronse ante unha Santa tallada en madeira, que o Sr. Correa de Carracido trouxode Zamáns no ano 1941. Posteriormente esta talla foi cambiada pola actual, xa que se está a restaurar, ante a que todos os anos, polo mes de xuño, se celebra a tradicional festa en honor a Santa Ana de Veigadaña.

destinados a zona de xardín e céspede.

Esta comunidade ten na actualidade 400 socios comuneiros residentes en Tameiga, e pretende ampliar a posibilidade de ser socio a tódolos nacidos en Tameiga e aos residentes noutras parroquias.

Resaltan os directivos da Comunidade de Montes, a importacia de que os veciños de Tameiga acudan masivamente á próxima Asemblea Xeral, parapoderdispoñerdunhaimformación máis ampla a propósito deste local social, e das posibilidades de asociarse e disfrutar das magníficas instalacións que tanto desexaba a parroquia.

A Asociación de Veciños Unión de San Martín de Tameiga, neste momentos atópase gobernada por unha Xunta Xestora ao non facerse cargo ninguén da presidencia que quedou vacante, por demisión do presidente D. Eladio Fernández Pérez, na pasada Asemblea

Con este mesmo nome "Santa Ana", foi fundada a AA.VV., que tivo oa súa orixe nun pleito mantido polos veciños ante o intento de usurpación dun terreo público da parroquia por parte dun particular, que pretendía anexionalo coa súa propiedade. Os veciños, co apoio do Concello, deslindaron o terreo que lles pertencía e acondicionárono para utilización de lugar de recreo. Por mor desta reivindicación, os veciños tiveron que comparecer en dúas demandas xudiciais das que saíron airosos.

TAMEIGA A Comunidade de Montes en Man Común de Tameiga, ten previsto inaugurar o complexo social das Pedriñas no vindeiro mes de Xullo. As instalacións constan de dúas piscinas (unha para maiores e outra para nenos), un campo de tenis e outro de baloncesto, balonmán e fubito e un parque infantil.

O local social contará con servicio de cafetería, biblioteca, sala de vídeo, sala de xogos múltiples e un salón de actos, que acollerá as actividades que se realicen neste complexo social.O terreo mide 30.000 m2., dos que 5.000 están

13

Xeral de Socios celebrada o pasado día 25 de abril.

A Xestora ten previsto convocar unha nova Asemblea para o próximo día 20 de xuño cun único punto na orde do día que é a "Elección de Xunta Directiva", ou de non presentarse candidatos a disolución da Asociación.

A XuntaXestorapregaquepolobenda parroquia e en defensa dos intereses dos veciños, estes se animen e comprometan a manter a Asociación; pois, só se sabe o que beneficia ao colectivo cando se ten algún problema ou necesidade.

Xosé Lois

www.faximil.com

deiretada, pandeiro, regueifa, polka, muñeira dos pillos, etc.

Entre as actuacións máis importantes poden sinalarse: Portugal (Vilanova de Famali?ao, Valen^a, Guimaráes, San Fins...), Centro Galego de Mallorca, CentroGalego de Madrid, VIII Festival Folclórico de Son Ferriol (Palma de Mallorca). Percorreu Galiciaderomaría en romaría e obtivo o primeiro premio nos festivais de Cesantes (Redondela) e Torneiros.

Prestou a súa colaboura á TVG no programa "Galicia para o Mundo" no ano 1989 e a Radio Vigo, no Teatro García Barbón, para a Convención Nacional de Directores da Cadea Ser celebrada nesta cidade. Tamén participou nas Xornadas de Folclore Galego en Santiago de Compostela.

OPorriño-Mos

¿Como vivían os nosos antepasados, ha¡ miles de anos, neste mesmo Val da Louriña?, Os restos arqueolóxicos serven para reconstrui-los modos de vida daquelas culturas, 'PorXosé Vidal Documentación: Ramón Patiño

o

estudio do noso pasado, xa antigo xa recente, é unha tarefa apaixoante, pero tamén dificultosa e, ás veces, atrevida.

No número 1 de O Tran Vía pretendemos ofrecer unha síntese sobre a historia máis antiga, a partires de aquí e nos seguintes números, aparecerán os resultados das últimas investigacións que se están a facer no noso entorno, algunhas delas máis achegadas a intereses conxunturais (comunicacións, industrias...) que os puramente científicos.

Antes de aborda-la cuestión da prehistoria de Galicia debemos ter en conta dúas premisas que determinan unhas dificultades específicas para a investigación, así: 1 - As condicións especiais do medio físico (solos ácidos, acusada orograf ía, sustrato granítico) e humano (ocupación do espacio e desfeita do medio).

2- As condicións nas que se desenvolven as investigacións, atrasadas con respecto a outras zonas.

0 PALEOLITICO Define unha época histórica na cal o home empeza a desenvolver técnicas coas que fabricar útiles para facer fronte á súa supervivencia.

A actividade económica das comunidades paleolíticas baséase primor-

ONEOLITICO:ACULTURA MEGALITICA Representa unha revolución na vida do home prehistórico. Iníciase a actividade agraria, domestícanse algúns animais e prodúcese un proceso de sedentarización temporal que afecta, sobre todo, ao réxime alimentario. Todo iso plásmase na aparición de recipientes cerámicos e útiles de pedra pulimentada.

O monumento característico desta época é a mámoa (anta, arca, dolmen, madorra, medoña,...). Estas tumbas son túmulos de terra que sepultaban unha cámara funeraria construída con grandes laxes, onde se efectuaban enterramentos

14

colectivos, acompañados de enxovais compostos de sílex, machadas pulimentadas, puntas de flecha, cerámica, etc. A súa construcción supón un esforzo colectivo e unha «dirección de obra» que nos relaciona con formacións sociais desenvolvidas, económica e socialmente.

As actividades económicas destas xentes xiran ó redor da agricultura, acompañada da gandeiría e un nacente comercio baseado nos excedentes naturais.

A riqueza neolítica da comarca da Louriña é envexable, localízanse unhas trinta mámoas, que parecen indicar un progresivo aumento da densidade de poboación con respecto a momentos anteriores.

0 COMENZO DA METALURXIA: OCALCOLITICO Sobre o 2.000 a. c , coincidindo coa fase final do megalitismo, iníciase o desenvolvemento da primeira metalurxia, baseada no aproveitamento do cobre. Esta actividade supón a sustitución progresiva do instrumental lítico polo metálico.

Galicia, como o resto da Península e case todo o oeste de Europa, entrará a formar parte das novas correntes culturais que aparecen asociadas á chamada Cultura do Vaso Campaniforme, denominación xenérica para esta época, representada por tipos cerámicos que recordan a forma dunha campá invertida e decorada cunha grande variedade de motivos xeométricos, impresos en bandas paralelas ao borde.

AIDADEDEBRONCE. Sobre o ano 1.800 a. c. iníciase en Galicia a idade do bronce, chamada así por ser este o metal utilizado na metalurxia (cobre máis estaño, e moitas veces chumbo) e represen-

www.faximil.com

AS NOSAS RAICES

dialmente na caza e na recolleita, existindo no litoral unha alternancia co marisqueo.

Socialmente podemos constatar a existencia de pequenas unidades sociais en forma de grupos seminómadas (25-50 persoas) radicados en asentamentos base que posuían unhas condicións ecolóxicas privilexiadas (auga-flora-fauna) e realizandocontínuasexpediciónspolos arredores buscando alimentos e materiasprimasparafabrica-losútiles.

O xacemento paleolítico máis importante de Galicia sitúase nas Gándaras de Budiño.

Os cambios climáticos habidos ó redor do 8.000 a. c. xeran unha transformación do medio, desaparecendo así as condicións físicas que posibilitaban a abundancia da fauna da época anterior.

A disminución ou desaparición de certas especies animais dá lugar a un cambio progresivo nas actividades económicas do home, adicándose, necesariamente, a actividades residuais (recolleita, marisqueo...).

Este período, pouco coñecido, denomínase EPIPALEOLITICO.

— O Porriño-Mos

'

tada por útiles característicos: machadas con argolas de suxección, puñais, puntas de lanza, espadas, xoias áureas, etc.

Na sociedade advírtese unha maior estratificación social e un aumento da especialización laboral.

Economicamente a agricultura cerealista centraliza a actividade humana, asociándose a ela a gandeiría, caza, marisqueo e a minería (ouro, cobre, estaño,...)- Asimesmo o comercio adquire un desenvolvemento máis amplo, a Bretaña francesa e as illas británicas son mercados hipotéticos.

A manifestación artística representativa da época é a arte rupestre, caracterizada polos gravados sobre rochas ao aire libre, chamados petroglifos, cun amplo repertorio de motivos (laberintos, armas, espirais,...) e unha interpretación achegada á linguaxe simbólica.

0 sistema funerario transfórmase de colectivo en individual, sendo testemuño a cista de Atios co seu enxoval.

No séc. IX a..c. comeza unha paulatina localización dos grupos humanos en poboados estables localizados na zona superior de certos montes e dotados de recintos defensivos. No seu interior sitúanse as vivendas, inicialmente de material perecedeiro e sustituídas paulatinamente por muros de manpostería. É a chamada cultura castrexa, que se fusionará a partir do séc. I d.c. coa romana, orixinando a cultura galaico-romana.

A economía castreña ten como base a agricultura cerealista, complementada pola gandenría, a caza, a pesca, e a explotación mineira.Testemuñas representativas da cultura castrexa na zona abondan, os castros de Petelos e Atios son exemplos.

15

www.faximil.com

OSCASTROS.

OPon-irÍo-Mos

6 CONVENIO COLECTIVO? Reivindicacións móis importanles dos traballadores do Concello d9 0 Porríño resumidas para o coñecemento público dos tranviarios * PorMariano Centeno

A sinatura dun acordo regulador das condicións de traballo para todo o persoal do Concello que recolla entre outros:

Estas materias, recoñecidas xa hoxe en moitos convenios colectivos e que afectan a moitos traballadores veciños nosos, son as que o Alcalde Barros se negou a tratar cos representantes sindicais do persoal do Concello.

ALGO SE MOVE NO CONCELLO Os cidadóns d9 0 Porriño ocabomos d9 descubrir cousas novas con estes acontecementos.

Calquera siila é movíble por mo¡ pesada que sexa a SÚG carga, só é preciso ter Q razón.

"Por Tano Guerra

u

n día, nin o millor nin o peor, xuntáronse as vontades de varios traballadores do concello e deron o paso adiante, ese paso que a tantos traballadores non afeitos á loita laboral lles custa dar. Xa ía máis de 1 ano desde que comezaran a súa reivindicación fronte ao "patrón" e este parecía non estar polo labor.

Xa eran 14 meses de diálogo de xordos (ou monólogo cun xordo), nun camiño que os levaba a ningures, circunstancia propicia para que calquera paciente perda a paciencia.

24 días de trinchera, no propio centro de traballo (o Concello é o seu centro de traballo, cousa que moitos esquecen), contando coas súas razóns e moita soliedaridade, moita máis da que eles esperaban e da que outros pensan. Mentras, o alto mando preparábase para resistir, chamando á orde incluso aos de brazo mecánico, pois os síntomas de deserción eran evidentes aínda que perigo de motín non existía.

16

O relax brasileiro parece que lle puxo os sesos no seu sitio. Por unha vez temos que dicir que o Caudillo aproveitou unha viaxe. O acordo cos traballadores polo que se compromete á negociación, 4 días despois da súa volta, é boa mostra do dito. Seguro que no futuro aproveitará a receita deste cocido, unha boa viaxe para baixar da burra.

Os cidadáns de O Porriño acabamos de descubrir cousas novas con estes acontecementos. Calquera silla é movible por moi pesada que sexa a súa carga, só é preciso ter a razón para que a loita chegue a bon f in. Este foi o caso dos traballadores do Concello e o será de calquera outro colectivo que reclame os seus dereitos con dignidade.

Se hai uns meses lles dixeran a moitos que o Concello de O Porriño ía ser titular de primeira páxina da prensa diaria por unha loita laboral, seguro que nos atopariamos cunha maioría de incrédulos. O que tantos coidaban tan atado por Barros, case lle explota nas mans.

www.faximil.com

-Calendario vacacional, preestablecido con 2 meses de anticipación.

-Determinación dos periodos de vacacións.

-Establecemento de licencias e permisos por causas persoais (matrimonio, enfermidades, etc) -Homoxeneización da xornada laboral para todos os traballadores.

-Equiparación salarial entre funcionarios e persoal laboral.

-Establecemento dun fondo social para que todos os traballadores (e non só algúns) teñan cubertas as carencias da seguridade social.

-Becas de estudio.

-Formación profesional.

-Regulamentar a entrega de prendas de traballo aos traballadores que corresponda.

-Participación dos representantes sindicais nas probas de selección de persoal.

-Asistenciaxurídicaespecializada para o persoal, en conflictos con terceiros por causa do seu cometido ao servicio do Concello.

-Seguro de accidentes.

O Porriño-Mos

Recen aprobadas as Normas Subsidiarias de Planeamento Urbanístico en Mos, aínda que pendentes unha serie de reformas "PorXosé Lucrecio Alvarez Pousa (Portavoz da PlataformaVeciñal de Mos).

| ecen aprobadas as Normas Subsidiarias de Planeamento Urbanístico en Mos, aínda que pendentes unha serie de reformas impostas en dita aprobación, o Concello ten ante si a maior tarefa a realizar nestes últimos anos: desenrolar as Normas de xeito que sexan un instrumento útil e beneficioso para tódolos veciños de Mos. Para levar a cabo esta tarefa é necesario traballo, cartos e voluntade política. O traballo brilla pola súa ausencia, xa que o Sr. Alcalde só adica ó Concello os seus ratos libres, unha vez que ocupa a maior parte do seu tempo no SERGAS e en facer méritos, a conta de Mos, para ascender na estructura do P.P..

Do resto dos compoñentes do goberno, non están capacitados para levar adiante o desenrolo das Normas.

En canto ós cartos, o Orazamento Municipal do presente ano apenas dedica unhas pesetas ás Normas, e non se ten coñecemento de que outras institucións poñan os centos de millóns de pesetas necesarios.

A vontade política é nula posto que as cousas seguen igual que en anos anteriores. Así, non se rectifican as Normas (condición imposta pola COTOP), mentras a maioría das construccións que se fan son ilegais, e son moitas, sen obedecer a ningunha normativa urbanística.

Polo tanto, e de non cambiar as cousas, as zonas urbanas indicadas nas normas seguirán sen urbanizar, sen os servicios que se necesitan e

que son indispensables para a concesión de licencias. O mesmo sucede co solo urbanizable, así como cos núcleos, moitos deles pendentes de rectificación.

De todas formas, Mos poderá presumir de ser un dos primeiros concellos que recalifica solo e modifica unhas Normas sen tan siquera poñelas en marcha. Encontramonos que por iniciativa da empresa Ramírez, que ó parecer traballa asiduamente para a Xunta de Galicia, o Concello está disposto a convertir solo non urbanizable en solo urbano residencial, co fin de que se poidan construir máis de 300 vivendas. A excusa para a súa aprobación consiste na construcción de vivendas" sociais", así como os beneficios que recibirán os actuais propietarios dos terreos, cando a empresa lle compre as súas propiedades. Do que non falan é que a empresa pretende construír en tres fases, e que comprará as propiedades, se as compra, coincidindo con cada unha das fases.

Tampouco falan de que a empresa pretende unha ocupación maior do que permiten as Normas (máis vivendas en menos terreos), nin de que o Concello, representante de tódolos veciños, recibirá practicamente as cesións mínimas que permite a Lei para este tipo de recalificacións, pretendendo ademais a empresa que as cesións sexan en solo nonresidencial. Resumindo, na recalificación que se pretende realizar hai un gran beneficiario, o promotor, que non asume ningún 17

PELICULAS

O "Cóncavle" "Por Verónica Fajanjasto Hai tres películas emblemáticas do cine de Hollywood con título e argumento relacionado cun río: "Rio Bravo", "Río Rojo" e "Río Grande". ¿Maxinades que peliculón se podería facer co argumento de RIO PODRE'i.

Se queredes saber de que vai "El silencio de los corderos" (en castelán a posta) podedes pasar polos plenos do Concello e "desleitarvos" coa actuación dos concelle¡ros"/w/>H/«/vs". Só falan por alusions... se os deixan. ¿Outras películas?. "Habla mudita" con José L. López Vázi|iie/, "A lei do silencio" con Marlon Brando. ¿Cómo se goberna un Concello? , "Solo ante elpeligro".F\\me ecolóxicu: "Qué verde era mi va/fe".()ficina do Consumidor: "Sensación de vivir". Contratación de simpatizantes "populares": "La gran evasión ". Jaime&José : "Dos hombres y un destino".

K para rematar: ábrese o telón e aparecen milleiros de aves revuandu arredor dos colexios electorais nun día de elecci-óns.

Posiblemente sexan gaivotas ou corvos. Baixa o telón. ¿Título da película?."A.os pájaros" de Alfred Hichkot.

www.faximil.com

0 DESENROLO URBANISTICO EN MOS

risco, xa que ata agora non comprou ningún terreno, e que comprará e construirá sempre que sexa un bo negocio.

Un pagán, o Concello, que sen beneficio ningún permite que se poidan facer negocios de miles de millóns de pesetas, e unha vez feitos, se se fan, conserva-la urbanización a conta de tódolos veciños.

Uns xogadores, os actuais propietarios dos terreos, xa que se as cousas van ben para a Empresa poderán vender as súas propiedades por un precio varias veces superior ó actual, pero que se vai mal non venderán os terreos e enriba terán sobre as propiedades a hipoteca que supón pasar a ser promotores e desenrolar os plans de urbanización e construcción, tal como indica a empresa na súa proposta de convenio. Os terreos non lles servirían para outra cousa.

Así é Mos, non se desenrola o que se ten, pero si se lles permite a "foráneos" aínda que se supón "ben coñecidos" que veñan facer "as Américas" a Mos.

0 Porriño-Mos

A OBSERVACION DAS AVES Comentabamos no número anterior a urxencia de preserva-la riqueza ecolóxica da Louriña. Para empezar, ha¡ que coñecela 9 disfrutala, 9 facelo da maneira menos perturbadora posible.

'Por Rubén Loureiro e Miguel Montenegro

cantos consellos que nos permitan iniciar axeitadamente a observación de animais no seu entorno natural, e máis concretamente, de aves.

OEQUIPO Para que a observación das aves sexa realmente proveitosa, é necesario certo equipo básico, que inclue: - Un caderno de notas, onde anota-las observacións e a ser posible, ilustra-las con debuxos.

- Uns prismáticos, que para a nosa actividade serán de 8#3O ou 8#40.

- Unha guía de campo que nos permita unha boa identificación das especies, con ilustracións e fotos en cores naturais (Nós utilizamos a "Guía de aves de España y Europa", da editorial Omega, e "Aves cantoras", da editorial Acanto, para a identificación visual e auditiva, respectivamente).

- Vestimenta adecuada. O esencial na observación de aves é ollar sen sermos ollados. De aí que a roupa será de cores apagados para poderse camuflar no entorno. Asimesmo, é recomendable usar botas de goma en áreas húmidas como é a das Gándaras. _ Non é imprescindible, pero si conveniente, unha cámara de fotos.

PRECAUCIONS No bosque débese camiñar paseniñamente, sen facer demasiado ruído, utilizando a cobertura das

árbores ou arbustos para descompoñe-la nosa silhueta.

No campo aberto as paredes e os acúmulos de rochas son moi útiles, xa que se debe escudir no posible andar por lugares onde a silhueta se recorte no horizonte.

Se nos movemos paseniñamente, falando en voz queda cos nosos compañeiros, indicandoconasubíos

0S "HIDES" 0U RECUNCHOS DE OBSERVACION

¿QUE FACER DIANTE DEANIMAISFERIDOSE DELITOS ECOLOXICOS? Se atopas unha ave ferida, ou unha especie protexida que alguén teña en cautiverio, ou en malas condicións, agora xa sabes onde pode recibir unha atención adecuada para poder voltar ó seu medio natural con garantía: ponte en contacto, o máis axiña posible, co Servicio de Medio Ambiente Natural a través do Axente Forestal das Gándaras de Budiño (Serafín, Tlf no. 349058), ou ben chamando directamente ás oficinas (Tlfno.

846026), onde che darán as indicacións oportunas.

Tamén podemos acudir ó Guarda Forestal a denunciar irregularidades como a caza furtiva ou os verquidos industriais sen depurar, feitos que están a arruinar gravemente o ecosistema das Gándaras.

18

En moitas reservas naturais e refuxios de caza (como no caso das Gándaras de Budiño) instaláronse "hides" para uso dos visitantes, unhas casetas de madeira que permiten observarespecies animais dunha forma discreta.

Nestes recunchos é moi importante que durante a observación das aves se sexa o máis silencioso p o s i b l e : d é b e n s e desbota-los movementos bruscos e a conversa cos compañeiros.

As paredes ou muros de pedra poden utilizarse como excelentes recunchos no campo aberto, pero hai que ter en conta que a aparición de súpeto duns prismáticos por riba do muro pode escorrenta-las aves.

A meirande parte delas poden ser observadas sen teren que recurrir a "hides" ou recunchos: ben camiñando atentamento polo bosque, ou ben sendo cuidadoso nos lugares abertos. Nembargantes, se se desexa realizar observación de aves a moi curta distancia, é preferible usar un "hide" ou buscar algún posto de observación discreto.

www.faximil.com

D ai que presentemos agora uns

-mellor que berrando- o que se atopou, descubriremos moitas aves interesantes que, de outro xeito, pasarían desapercibidas, podendo así achegarnos a elas para facilitala nosa observación.

Na observación de animais temos así que hai tres instrumentos fundamentais que sempre levaremos: un deles, xa comentado, é a cautela; o segundo sería a paciencia, que nos permitirá, se sabemos esperar, atoparnos con animais que nunca veremos cando vamos "de pasada"; o respeto é o último destes instrumentos, unha actitude non destructiva cara os hábitats naturais (referímonos a accións como destruír niños, levar ovos, ou crías, recoller grandes cantidades de especies vexetais, deixar lixo,etc).

O Porrifio-Mos

"DQS africanas praias veciñas como costuman, as peregrinas ólaramado virán un día," (Eduardo Pondal) "Por Rubén Loureiro

|nha mañá de febreiro de 1989 aparecen voando dúas maxestuosas cigoñas brancas sobre as Gándaras de Budiño.

Despois duns días de descanso para comer e repoñerse do esforzo que supuxo para a parella de aves a longa viaxe, danse de conta de que as Ribeiras do Louro eran un lugar adecuado para a cría dos seus ovos, e deciden construí-lo seu fogar no cumio dunha vella cheminea dunha fábrica abandoada no Alto do Cerquido.

Foi entón cando os curiosos da bisbarra -incluso viñan dende Portugal- se achegaban ó lugar para poderen observa-las tareas das cigoñas na construcción do seu niño, e como ían pouco a pouco erguendo o seu fogar con pólas, plásticos, herbas, etc, que buscaban nos arredores.

As nosas visitantes atopábanse tan ben no Val da louriña, que durante tres anos viñeron cria-los pitos nesta vella cheminea.

Despois desas tres tempadas,para seren máis precisos, o 11.03.92a cigoña femia morría traxicamente a mans dun irresponsable e desaprensivo. Suponse que dun balinazo, dado que a Delegación de Medio Ambiente de Lugo aínda non facilitou o resultado da autopsia.

Suponse tamén que o feito ten relación coa variante da autovía que tiña como obstáculo a cheminea onde aniñaban as cigoñas.

A consecuencia deste acto é irreparable: é moi probable que a nosacigoñanonvolva criarno Alto do Cerquido, xa que é característico desta especie de aves a fidelidade entre ámbolos dous membros da parella, ata tal punto que, ó morreren un dos dous é difícil que o supervivinte volva a emparellarse.

Como remate, atopamos unha triste paradoxa no feito que esta importante perda sucedera no ano 1992, adicado á cigoña en España.

19

CIGONA COMUN (Ciconia ciconia) DESCRIPCION: E algo maior que a Garza Real -chega a medir 1 m. de altura-, da que se diferencia en vó por leva-lo pescozo estarricado. A súa cor é branca, coas plumas remeiras negras e co peiteiro e patas vermellas.

HABITAT: Gústalle vivir nos pobos con campanarios, chemineas e tellados altos. Disfruta cos prados enlamados, terras cultivadas e lagoas. Ata agora están censados en Galicia 95 individuos, sobre todo na zona de Ourense e Limia.

OSOUTROS HABITANTES

CRIA: Dende abril a xuño. Pon de tres a cinco ovos brancos que chocan ámbolos dous pais durante trinta e catro días. Os polos voan ós dous meses, conseguindo a madurez ós catro anos.

ALIMENTACION: Come dende vermes, miñocas, peixes, anfibios e reptís ata pequenos mamíferos. * Ruben Loureiro

www.faximil.com

ADEUS AS CIGOÑAS DO CERQUIDO

u

OPomño-Mos

CASA EUSARDO VINOS

COMIDAS

enMos Casa Elisardo foí fundad en 1942 polo motrimonio formado por Elisardo Senlle e Josefa Montes Vila

agarimo as festas do Rosario que se celebraban na que hoxe é a estrada e próxima autovía. Alí bailaban animadamente os mozos e mozas de Petelos e arredores ao son das bandas de música da época. Para repoñer forzas achegábanse a Casa Elisardo para poñerse as botas cos menús preparados para tal ocasión por Josefa. Nos días laborais atendían ao persoal do Concello que eran e seguen a ser clientes asiduos da casa. Entre eles estaba Hermida que era o primeiro oficial e un excelente "gourmet" que lle ensinou a preparar unha boa receita de lamprea

' Por Marta Rodal

E

20

RECEITARIO: LICORES As dúas receitas de licores que hoxe vos presentamos eran elaboradas na Botica Nova de José Palacios (o irmán farmacéutico de Antonio Palacios). Coñecémolas hoxe gracias a información de Pepe Diz.

Licor de Laranxa.

Ingredientes: 1 litro de augardente branca 1/2 kg. de azucre 1 barriña de canela en rama 5 mondas de laranxa picada Modo de facelo: Mistúranse os ingredientes axitándose enerxicamente unha vez pordía durante nove días. Déixase repousardurante un día e ao seguinte cólase para outra botella.

Licor de Café Ingredientes: 1/2 litro de augardente 50 gramos de café moído 200 gramos de azucre 1 litro de auga canela en rama Modo de facelo: Mistúranse todolos ingredientes e déixase macerar durante 15 días, sen deixar de axitalo tódolos días.

www.faximil.com

A fama dos callos, a especialidade máis coñecida da casa, trascende á zona de Mos e O Porriño. lisardo estaba cara ao público, Tamén viñan os vigueses e tudenses atendendo co seu carácter extro- os sábados toma-la súa tapa. Un vertido e afable na barra, mentres día, os donos do "Nova Olimpia", Josefa atendía a cociña. Ela herdou trouxeron a un italiano moi coñecido da súa familiaen Puxeiros a súa arte aquí, era Albano sen Romina que, culinariaque aprendeu mentras axu- ademais de degusta-los callos, pediu daba a preparar as copiosas comidas permiso para ve-la cociña onde se que se servían nos días de feira, 12 preparaba aquilo que lle parecía ao e 24 de cada mes. Recorda Josefa, principio tan raro. Despois de entrar non sen nostalxia, que a feira era a charlar un pouco coa cociñeira, unha ocasión para facer un festexo pediu un "bis" e fixo xestos de aprogastronómico. Abondaban o peixe bación. da ría que traían en patelas enormes Ademais dos callos tamén pree exemplares de cordeiro e incluso paraban a caza posto que os cazaunha tenreira. dores conf iaban no bo facer do JoseXa en Petelos traballando na súa fa para que lles preparase as súas casa de comidas, recorda con pezas. Recorda especialmente un corzo chegado de Toledo polo seu tamaño e polas gabanzas que recibiu dos comensais.

Había, daquela na zona, poucas casas de comida tradicional que Ue adicasen atención á reposteríacaseira. Alí podíanse degustar un bo leite frito e unhas deliciosas canas recheas de crema que aínda hoxe perduran no menú.

Josefa soubo transmitirlle o seu saber aos seus fillos e, de feito, unha delas, Chola, é unha digna sucesora dunha casa que este ano celebra as vodas de ouro. "Saber cociñar é alimentarse da tradición e ter unha boa memoria".

www.faximil.com

OPorriño-Mos

* Por Bieito Alonso Fernández

N

on era O Porriño, nos primeiros anos deste século, unha localidade que contara cunha economía diversificada. Alén dos aserradeiros dos irmáns Areal Giráldez e das fábricas de curtidos da familia Ramilo, predominaban as actividades artesanais de caracter familiar, fundamentalmente ferreiros e xastres, xunto co pequeno comercio. Porén esta base industrial tan débil, que non permitía a existencia dun proletariado numericamente significativo, atopou unha expresión sindical dinámica e organizada.

De feito, a vila foi unha das primeiras, en Galicia, onde se constituiron sociedades de oficios, logo dun proceso de conflictividade social que xa arrinca dos finais do século XIX, coa folga convocada no sector da construcción en demanda dunha xornada laboral de 10 horas/día.

Foron, precisamente, os oficios vin-

"En 1899 nace unha sociedade de canteiros e outra de carpinteiros que deron paso, en decembro de 1900, á primeira Federación de Traballadores constituída na vila.

por Emilio Campos. Polo demáis, é un internacionalismo que non só se plantexa no terreo ideolóxico, senón que ten aplicacións concretas: por exemplo para celebrar o P de Maio, en 1902, xúntase obreiros galegos e portugueses no campo da Guía, onde escoitaron as intervencións dos seus dirixentes. Pola banda galega, Constante Villaverde, Serafín Dacruz (albanel), José Francés (taponeiro) e Francisco Laredo (canteiro) e polas AINFLUENCIASOCIALISTA sociedades portuguesas Enrique da Historicamente, as sociedades obreir- Cruz e Alexandre Simoes (do coas do sul da provincia pontevedresa mercio). mantiveron unha estreita vinculación Mália todo isto, a fortaleza amosada co sindicalismo de orientación socia- polos canteiros esmoreceu progrelista, e O Porriño non foi unha exce- sivamente, durante a década dos anos pción. Dous factores poden explicar vinte, posiblemente afectada tanto esta tendencia: por unha banda o polo propio carácter itinerante do efecto expansivo da poderosa oficio como pola crise que afectaba organización viguesa da UGT e, por ao sector da construcción. Aínda que outra, o papel preponderante dos can- en 1924 renovaron o seu cadro teiros, un sectormoi influidopolo so- dirixente, coa elección de Antonio cialismo.

Villaverde e Ricardo Maquieira, En consecuencia, a "Federación de como presidente e secretario Trabajadores" de O Porriño solicitou respectivamente, catro anos máis a incorporación á UGT en xaneiro de tarde a Sociedade de Canteiros só 1907, que, logo dun período de ines- conta con 25 afiliados e, desde o ano tabilidade interna, se fixo efectiva a 1932, xa non figura entre as sopartir de 1909. O predominio que os ciedades integrantes da "Federación canteiros e os carpinteiros tiveron no de la Edificación" da UGT galega. seo da estructura societaria era contundente se nos atemos aos datos CONFLICTOSSOCIAISE que facilitaba a propia organización NOVASTENDENCIAS uxetista, en 1911: -Sociedade de Canteiros: 52 afiliados, Non coñecemos, de forma exhaustiva, a totalidade dos conflictos sociais todos contratados.

-Sociedade de Carpinteiros: 36 desenvolvidos en O Porriño no peafiliados, 33 contratados e 3 parados. ríodo de referencia, pero si podemos -Outros oficios: 30 afiliados, todos intuír que a súa intensidade é maior durante os primeiros vinte anos do contratados.

Foron, asimesmo, os canteiros po- século. rriñeses quen participaron na dele- O reparto por sectores é case simétrico gación que acudiu ao / Congreso entre a construcción e a madeira, Obreiro Galaico-Portugués, celebra- aínda que non resulta tan semellante do en Tui en 1901, organizado coa o resultado final de cada un dos confinalidade de coordenar o movemento flictos: de xeito global é máis favoraobreiro das dúas marxes do Miño, e á ble, para os intereses dos traballadosúa continuación, en Viana do Caste- res, a resolución das folgas na conslo, en 1902, neste caso representados rucción que para os traballadores dos

22

www.faximil.com

MOVEMENTO OBR IRO EN PORRIÑO 1900 1936

culados a este sector económico quen primeiro acometeron a creación de sociedades de resistencia, aínda que moi influenciados polo espírito gremial. En 1899 nacen unha sociedade de canteiros e outra de carpinteiros, respectivamente, que deron paOso, en decembro de 1900, á primeira Federación de Traballadores constituída na vila.

O PorriñoMos

Sen embargo, a crise larvada que afectaba áFederación Obreira local, tamén tivo a súa expresión no retroceso da conflictividade social xerada. De feito, hai que agardar ata 1936 para ter constancia de novas folgas: unha delas que afectou a case todos os aserradeiros do sul da provincia de Pontevedra e a outra promovida polos traballadores do Concello, en solicitude do pago das vacacións como estipulaban as leis sociais da República.

Sería, precisamente, durante a etapa republicana cando dous representantes socialistas acadaron a primeira representación municipal para a esquerda, despois das eleccións de abril de 1931, como unha proba da penetración social que acadara ao activismo sindical na etapa prerepublicana.

A nova legalidade outorgaba unha marxe de movementos máis ampla para exercitar o labor político partidario e, ao abeiro do exemplo vigués, os socialistas de O Porriño tentaban configurar unha alternativa organizativa que recollera, non só a colleita do obreirismo senón tamén o activo agrarismo que se viña desenvolvendo nas distintas parroquias do concello. É, precisamente, por estas datas cando se constitúe a Agrupación Socialista (con 30 afiliados) e un pequeno grupo das Xuventudes Socialistas.

Polo que respecta ao eido sindical hai que salientar aperda de influencia da UGT, agora máis asentada en Mos por medio da Sociedade de aserradores, e os intentos de penetración do anarco-sindicalismo, da man dos esforzos do "Sindicato General de Trabajadores" de Tui, hexemónico na vila fronteiriza. En 1931, os dirixentes da "Confederación Regional Galaica" da CNT, José Villaverde, José Moreno e Juan López celebraron un mitin na Casa do Povo, no que explicaron, perante un moi nutrido grupo de traballadores mozos

(1), a posición cenetista respecto da República.

Esta presencia da CNT en O Porriño fíxose, en pouco tempo, claramente visible por canto pasou a controlar a reorganizada Federación de Obreiros da Industria da Edificación e Outros Oficios, constituida en 1932, unha vez superada a vella influencia da Sociedade de Canteiros. Asistimos, por tanto, a unha nova etapa que se

23

Ricardo Maquieira, elexido secretaño da Sociedade de Canteiros en 1924

vai caracterizar pola ruptura da hexemonía uxetista e pola incorporación de novas tendencias organizadas, como é o caso da anarco-sindicalista e mesmo da comunista, que favoreceronarevitalizacióndoobreirismo porriñés e unha nova dimensión na conflictividade social, cortados de raíz coa sublevación miliatr de xullo de 1936. {X)SolidaridadObrera»,24-10-1931.

www.faximil.com

aserradeiros. De entre todos, quizais haxa que destacar dous conflictos: en primeiro lugar a folga de canteiros que se desenvolveu desde novembro de 1906 ata maio de 1907 (é decir, sete meses), pola readmisión dun traballadordespedido, e que se resolveu de xeito favorable para os interesesdostraballadores. Ooutroconflicto foi a folga de carpinteiros, entre maio e xuño de 1910, en demanda dun incremento salarial diario de 0,50 céntimos e que tamén tivo unha resolución positiva.

O Porriño-Mos

constatación de que teño á sociedade dividida. Hai moita xente en contra, pero hai moita xente a favor, e eso é suficiente para un reafirmarse nas súas conviccións e intentar mantelas. Todo isto me axuda a soportalo aínda que me encantaría que a xente me crera un bendito e un santo.

P. ¿Estás seguro de que a túa demisión denotou, polo menos nun primeiro momento, certo sentido da ética?. Falemos de Juan Fernández, Conselleiro de Industria. ¿Non cres que a postura lóxica sería a demisión se te atoparas nun caso semellante?.

R. Eu fun propenso a demitir, demitín dúas veces.

Eu creo que en democracia o político debe demitir sempre que haxa dúbida, aínda que sexa infundada, sobre as súas posibilidades de continuar ao frente dunha responsabilidade pública. Hai que crear unha cultura de demisión do cargo público porque, o dramático do que sucede en Galicia no caso de Juan Fernández, non é que Juan Fernández non demita, ao fin e ao cabo podería explicarse polas normais apetencias de poder ou de protagonismo, o dramático no feito de que Juan Fernández non demita é que toda Galicia cale. Quen debería de forzar esa demisión sería a cidadanía, a propia sociedade galega, ao sentirse ferida.

" Por Uxía Senlle

P. ¿Preocúpache que moita xente deste país poida dubidar da túa honradez como político despois do famoso proceso ?.

Ciencia Política e Etica do Poder de X.L. Barreiro publicado por Ir Indo

P. Ti estudiaches nun Seminario ¿Que cheparecen estes dous fenómenos tan actuais?. Por unha banda, a celebración do Xacobeo 93 desvestido da espiritualidade que lle épropia e convertido nunhafeira de actividades aofío das declaracións do arcebispado de Santiago. E por outra, a canonización de Monseñor Escrivá de Balaguer. ¿Que opinas de todo este «tinglado» seudo-relixioso?.

R. Sempre hai unha certa preocupación no sentido máis vulgar da palabra. Como a un lle preocupa se a xente o ve elegante ou non elegante, se o ve peiteado ou despeiteado ou se o ve guapo ou feo. Pero salvando este tipo de preocupación e indo a un tema moito máis sustantivo, se realmente a min me condiciona o que a xente pense, aí tería que contestar que non porque estou convencido de que actuei como tiña que actuar, sendo consciente ademais de que, en política, o facer o que un cre trae consecuencias negativas. Tamén me axuda a

R. Eu adianteime ao arcebispado de Santiago cunha crítica á secularización palmaria do Xacobeo nun artigo queescribín hai agoraseis meses. Oqueconmemoramos o ano que vén é un feito concreto dentro do mundo xacobeo, é o Ano Santo. O Ano Santo é o Ano Santo e non outra cousa.

Creo que se poden potenciar as infraestructuras necesarias para que a peregrinación se realice en boas condicións. Eu, desde logo, son moi partidario de aproveitar momentos coma ese para mellorar as infraestructuras hoteleiras, repoñer artísticamente os monumentos do Camiño, repoñe-lo Camiño en si, recuperar tradicións perdidas, etc. O que me parece un disparate é converti-lo Xacobeo nun émulo da Olimpiada ou da Expo. Non podemos ir ao Xacobeo como se foramos a unha caseta de feira, porque se o desvirtuamos e o convertimos nunha simple ruta de oportunidades, acabas matando un fenómeno que debe

"... encantaríame que axente me crera un bendito e un santo." "... odramático no feito de que Juan Fernández non demita, é que toda Galicia se cale."

24

www.faximil.com

\ntrevistei a XoséLuis Barreiro uns días antes da presentación do seu libro: "Ciencia Política e Etica do Poder". Este títulopode soar un tanto provocador, pero ao longo da conversa que mantiven con el, confirmei o que imaxinaba. E un home profundamente reflexivo e capaz de subliñar, matizar, dubidar, enfatizar e deterse, cando hai que deterse, parafacer un diagnóstico o máis obxectivo posible do que acontece no noso entorno. En suma, trascender ao que sería unha análise político-socialfeita apresa e sen argumentos, ou sexa, unha análise pouco habitual entre ospolíticos. Supoño que a súa actual adicación ao ensino lle permite facer valoracións que, desde dentro dapolítica, seríanpouco menos que impensables.

O Potiiilo-Mos

perdurar. O Xacobeo ten unha explicación nas raíces mesmas de Occidente e, polo tanto, non fai falla desvirtualo senón todo o contrario, canto máis profundices nel, máis actual e atractivo será. E aí onde creo que hai un gran erro de plantexamento.

Con respecto á segunda pregunta, se a min me pediran exemplos para o mundo cristián de vida e comportamento, eu inclinaríame polos da Igrxa de Sudamérica.

Cuestiono, polo tanto, a canonización de Monseñor Escrivá, pero non por iso cuestiono o proceso xeral de canonización.

P. Na túa etapa de estudiante en Madrid, entre 1968 e 1975, dise que daquela ti mantiñas posturas polüicas de esquerdas. ¿E certo isto?.

porqué considerou enemigos públicos ás persoas que pensaban como el di pensar agora.

O segundo punto é que a Administración Unica non é un proceso de profundización no Estado autonómico nin é o camiño cara un Estado federal. Esta faise a través da ampliación das competencias exclusivas das Comunidades Autónomas e o camiño cara un Estado Federal faise a través dunha Constitución federal que radique nos Estados determinado tipo de potestades cunha lexitimidade orixinaria, non suxeita ao pacto federal. Esto é outra cousa, é a aceptación do Estado Unitario e a potenciación da Administración descentralizada a través dun mecanismo de delegación que

R.Nunca as tiven contra o que normalmente se di.

P. ¿Será que algunha xente quere creelo?.

R. Pode ser, pero a min, non só non me molesta nada, senón que me agrada. Pero non é verdade. Eu era antifranquista e na cultura que se creara daquela, o propio Franco o tiña claro. Tódolos que estaban frente a el eran comunistas. E certo que eu pasei polo Tribunal de Orde Pública. Supoño que a lenda ven de aí.

R. Este é un tema que esixiría un enorme debate, un enorme estudio. A min dáme a impresión de que non o está habendo, nin por parte dos que están a favor, nin por parte dos que están en contra.

Fraga pode estar, nestes momentos, indo hacia posturas que persoalmente lle conveñen e ao mesmo tempo pode ter razón.

P. ¿Para ser o que nunca puido ser?.

R. Eu creo que nunha parte importante iso existe.

Pero tarnén é certo que el cambiou de perspectiva , sempre veu ao Estado desde arriba e agora o ve desde abaixo e, claro, a perspectiva é distinta. O que non me casa con esa proposta é o seu empeño en soster que el sempre dixo o mesmo. Iso é mentira. El dicía exactamente o contrario do que di agora e cumpriría que algunha vez aceptase rectificar, que non é o mesmo servir a Franco que á democracia .Terá que explicar tamén

deixa no control absoluto do modelo político ao Estado sendo ademais revocable. Fraga debía aclarar se o que está propoñendo é unha profundización no modelo do Estado Autonómico ou a apertura do camiño cara un federalismo moderno, polo tanto a proposta da Administración Unica non é a vía correcta ou se o que está propoñendo é unha forma de vacinar ao Estado unitario contra a potencia que están manifestando neste momento os movementos rexionais, onde a Administración Unica sería o contrario do que a xente está pensando, sería unha forma de frear a evolución do Estado Autonómico. E esa aclaración, el non ten por que facela se non llela preguntan, pero a oposición debería preguntarlle e el, a continuación, debería de responder.

Tamén sería necesario saber se el está propoñendo unha fórmula xeral para todo o Estado ou se está

25

www.faximil.com

P. ¿Que opinas dos posicionamentos de Fraga con respecto á descentralización, á Administración Unica e, en xeral, da súa proposta nacionalista para este país?. ¿Pode ser Fraga un travesti da política?. ¿Obedece esta nova cara de Fraga a unha ansia desmedida de poder ou a unha sinceridade real e palpable?.

amañando a súa vidiña. De tódolos xeitos, eu creo que el avanzou moito máis cara min que eu cara él, aínda que el se empeñe en negalo.

"Fraga dicía exactamente o contrario do que d¡ agora."

P. E agora unha cuestión puntual e local. ¿Que recordo tes do noso alcalde, Barros, na etapa do Sindicato de alcaldes?, ¿cres que aquela fórmula de controlar aos concellos a través dos seus alcaldes segue a ser válida?

ser volver outra vez ás andadas, sen corre-lo risco de ofertar outras alternativas, ¿non é así?.

R. Eu de volver outra vez ás andadas non teño ganas e non vexo moitas posibilidades de albiscar camiños novos porque penso que para iso se necesita un rearme social que implica unha tarefa intelectual, de concienciación, de educación, unha tarefa dos medios de comunicación, que implica anos, en definitiva, na reconstrucción dun país. Ao mellor estamos falando dun ideal aínda e hai que poñerlle interrogantes a esa primeira frase que motiva ao nacionalimo: " Galicia é unha nación de seu". Temos que poñemos no lugar do médico que fai un diagnóstico e está disposto a chegar a calquera diagnóstico, non no que está diagnosticando a un familiar e tende a facerlle un diagnóstico benigno.

Nós a Galicia estamos facéndolle un diagnóstico excesivamente benigno. Galicia pode ser analizada en dous parámetros distintos. Como dona dunha realidade nacional ou como "corner" noroeste dunha realidade nacional moito máis ampla. No primeiro caso, o seu futuro é malo e no segundo o seu futuro é o que lle corresponde e mellor que o de hai dez anos. A xente que o analiza neste segundo parámetro pensa que estamos evolucionando paulatinamente. Non fan comparacións co mundo, senón que compara a realidade coa de hai dez, quince ou vinte anos e nese sentido ten unha certa sensación de que as cousas van ben. O que pasa que é que cando un quere que haxa aquí unha concepción global dun país que reproduce en pequeno tódolos mecanismos de pluralidade, de diversidade de oportunidades e de proxectos que conviven dentro dun país, entón nese sentido estamos indo mal. ¿Quen son os encargados de reclamar contra ese segundo modelo?.

A xente que cre que isto é un país. ¿Hai moita?. Non parece. E aí é onde podemos estar chegando ao diagnóstico irreversible que en moitos países historicamente se ten dado. Eu creo que foi un erro do nacionalismo galego o pensar que Galicia é unha nación por necesidade histórica. A nación é un compromiso permanente e actualizado en cada xeración e cando unha, dúas ou tres xeracións o abandoan de grado ou pola forza, iso queda así e, por cada ano de abandono necesitan vinte de reconstrucción. E este país leva moitos anos de abandono, polo menos desde o punto de vista político. Tampouco se pode confundir a vitalidade do idioma ou a vitalidade dun certo modelo de cultura coa vitalidade política porque as burradas feitas en galego non deixan de ser burradas. Temos que ter seguridade en nós mesmos, ser capaces de facer o que os demais non fan por nós.

R. O que se pretendía daquela era a adecuación entre as aspiracións dentro do partido e as aspiracións institucionais. O que queira chegar a algo que o gañe no proceso electoral. Este era o mecanismo que eu trataba de impoñer e que creo que funciona. Iso era unha cousa e outra moi distinta é reunir despois a eses para facer dentro do propio partido un grupo de presión que impoña intereses particulares e parciais cando xa non están dentro do desenvolvemento da súa carreira ou do seu curriculum político que creo que é o que están facendo agora. Isto último paréceme un retroceso da política democrática, unha especie de mecanismo estamental ou de representación interposta de tipo orgánico. Eu nunca fun partidario deste modelo porque acaba facendo aos partidos inservibles e, por tanto, a quen están dirixindo os partidos. Están obrigandoos a plegarse a eses caprichos ou a estar en permanentes crises. Eu non serviría para dirixir un partido onsindicatos organizados dentro porque acabaría sempre por impoñerme considerando que os criterios de partido deben imperar. Hoxe o P.P. está facendo o contrario, está deixando que as dinámicas locais sexan as que realmente se impoñan e o único que están facendo arriba é, máis ou menos, coordinar para que non estale o tema. Dirixi-la circulación, por dicilo dalgunha maneira, para que non choquen uns cos outros, pero máis nada. Isto está favorecendo á multiplicación das vertebracións do país e unha progresiva fragmentación que está favorecendo á tarefa electoral dos alcaldes e aumentando os seus poderes persoais, pero está impedindo que haxa obxectivos colectivos, políticas racionais, sistemas de gasto que non sexan inútiles. Este é un dos grandes males do país que sería importante que se corrixise. Iso non é unicamente un problema do P.P., o lamentable é que o P.S .O.E está indo cara o mesmo sitio por unha razón de espellismo electoral, pensando que a través desa vía vai combater á dereita, e a dereita iso faino mellor que a esquerda. Polo tanto, en vez de estar presentando unha alternativa a ese fenómeno, está intentando copialo e eu creo que iso é un gran desastre neste momento.

P. ¿Cales son as túas perspectivas defuturo?. ¿ Que camiños novos vas propoñer?. Unha opción podería

26

www.faximil.com

O Porriño-Mos _

O Pon-iño-Mos

Fin de Curso

UNHA REPORTAXE SOBRE A EDUCACION NO VAL DA LOURIÑA. 0 TranVía quere aportar o seu grao de area a esta reflexión coas opinións sobre a situación actual, de diferentes persoas relacionadas coa educación.

N

as sociedades máis primitivas atrasmisiónculturaldosmaisvellos ós mais xoves facíase directamente.Co transcorrer do tempo,e froito da crecente división do traballo, a educación pasa a estar en mans de especialistas. Este xeito de operar.que parece ter grandes avantaxes, pode provocar tamén un descoñecemento por parte da comunidade de como se está formando as novas xeracións de cidadáns, do que se lles está a aprender e mais en que condicións se produce esta educación.

Co mes de xuño chegan as vacacións escolares e é un bo momento para facer un repaso sobre a situación académica na nosa comarca.

Nas conversas que foron fonte deste artigo estiveron Xulio García Rivas , Vicedirector do Instituto de BUP de 0 Porriño, Mónica Alonso Martínez, alumna de 2- de BUP, RosanaGonzález Froiz, alumnade 38 de Empresariais, Xaime Alonso Carrera, profesor de económicas da universidade de Vigo, María del Carmen López Rodríguez, alumna de 32 de Empresariais, María Teresa Fernández Castro, psicóloga e Directora de ACEESCA, Xesús Lorenzo Pintos e Constante Vázquez Fernández, membros da directiva da APA do Colexio Fdez López e Laureano Girón Martínez, Secretario do Instituto de F. P. sito en Tomeiros.

No pasado curso escolar, a Consellería abriu a matrícula nos centros públicos para a escolarización dos nenos e nenas de tres anos. dun xeito tan improvisado que non

se consideraron os medios, espacios, profesorado, horarios, etc, axeitados ó alumnado desa idade.

As reaccións dos pais e profesores coinciden e son bastante elocuentes: Carlos: A escolarización ós tres anos "sería un avance, se se fixera ben" (...) " Os propios pais deben esixirque os seus fillos estean escolarízados dignamente, e non só que os metan nunha aula"(...) "Para a Administración estarán escolarízados, pero as condicións son degradantes".

Xesús:"Non sepode escolañzar de calquera xeito''(...), " Está moi mal a infraestructura de mateñal e persoal".

Constante: "nos apoiamo-las reivindicacións do profesorado. Parece mentira que non haxa un plan de mellora de infraestructuras".

O falar de infraestructuras, as queixasereivindicaciónsaumentan de nivel, dado o abandono que a Administración mostra cando hai que poñer algo mais que palabras.

As def iciencias comentadas no punto anterior coa escolarización de tres anos chegan a tódolos niveis.

Así, nos Centros de EXB, Carlos recoñeceque "houboavances",pero "o que temos dista moito das necesidades reais". As necesidades na infraestructura deportiva son as máis reclamadas polos membros das APAs: "As pistas deportivas deixan moito que desexar (...) os gastos de ampliación do Pavillón había que adicalos a cubrí-laspistas en tódolos colexios"(Xesús). "Gostaríanos que houbera unha máis

27

ampla promoción do deporte escolar, reivindicamos monitores porparte da Consellería. Aspistas están infrautilizadas"(Constante).

Ademais de O Porriño e Mos van moitos alumnos á piscina cuberta de Tui, polo que Xesús e Constante cren que "sería necesaria a construcción dunha piscina climatizada".

Os ensinantes falan tamén doutros espacios que se precisan, como tutorías,"aulas"deeducac¡ónespecial (entrecomillamos o de aulas porque o normal e que sexan recunchos como despachos, enfermerías, cociñas). Contábanos Carlos que no Centro de Sanguiñeda, -como é habitual-, non teñen salón de actos, tendo que utilizar para ese menester o aula que eles chaman o "microondas" (é pequeno, e ademais ásase un).

No Instituto de BUP o panorama é similar: contan cun presuposto "raquítico"que non lles permite mercar suficiente material e libros. Xulio informaba de que "ainversión que fai a Xunta por cada alumno en Galicia é a mais baixa do Estado".

As necesidades espaciais tamén existen : "Debería habersalade exposicións, varios talleres, laboratorio de idiomas, salón de actos, despac/7Os"(Xul¡o).Perononsetrata so de que fan falla máis espacios, senón ademais que estean ben dispostos. No Institutode BUP entrégase ó novo profesorado un plano do edific¡o,paraqueseorientenporel; inda así, según relataba Xulio, "pasan 2ou3 meses ata que un profesornovo se oríenta, incluso coplano na man".

www.faximil.com

"Por Miguel Montenegro e Raúl Francés

O Porriño-Mos

Foto 2.

Carlos Sever mestre no Colexio de Sanguiñeda Foto 3.

Xaime Alonso Carrera,profesor Ecómicas en Vigo Foto 4.

Rosana González Froiz, alumna de 3g Empresariales Foto5 Xulio García Rivas Vicedirector instituto BUP O porriño

mento dos centros e a coordinación entre eles".

Outro probiema sería a escasa motivación para determinadas tarefas e o que é mais grave para os Centros, "ninguén quere formar parte do Equipo Directivo "(Carlos).

Un argumento que parecía asumidoportodoseraodeque "fanfalta máisprofesores en xera/"(Xul¡o): nuns centros, porque a ratio é elevada (cerca de corenta alumnos/ profesor no instituto, 200 nos primeiros cursos da universidade); noutros, porque se necesita profesorado adicado a especialidades como aorientación ou simplemente de apoio.

Apareceron varios puntos de vista acerca das actividades extraescolares, xa que, por exemplo, parece queoalumnadoasacollecongusto: "cando saimos con xente doutros cursos, ao pñncipio non coñeces a ninguén, e acabas coñecendo a moitaxente" "(Mónica). A nosa interlocutora incluso consideraba estas actividades mellor no instituto que naE.X.B..

Os pais enxuiciaban os aspectos económicoseonúmerodealumnos que participan. "A remuneración dos monitores corre a cargo das familias, e isto incide en que só douscentos nenos asistan as actividades extraescolares dos seiscentos matriculados no noso colexio"(Xesús). Eles pedían que houberaunha axuda "do Concello ou doutros organismos" (...)"que se realicen gratuitamente e que abarquen máis rapaces" (Constante).

Por parte do profesorado, as queixas apuntaban á falta de persoal

28

específico para as actividades extraescolares así como o abuso do voluntarismo. "Non hai ningún argumento para obrigar a un profesor a facer unha actividade extraescolar"'(Xul¡o),dependendo sempre de que apareza un profesor que se preste a realizala.

Na universidade, e aínda que o alumnado ten un maior protagonismo naorganización de actos, segue a presentarse o mesmo problema.

Rosana protestaba e apuntaba que "un pouco de voluntarismo vale, pero ten que haber axudas para as actividades e inquietudes culturais daxente". Neste nivel universitario aparecía tamén o desaproveitamento de instalacións como a do campodefutbol.que "tenunfermoso céspede, pero non se utiliza por faltarlle as porterías" (Xaime).

Os comentarios sobre a educación especial dos nosos entrevistadosforonosmá¡spes¡m¡stas,reflectindo así unha situación de abandono que non mellorou a pesares da lei de integración (promulgada hai xaanos). Esta lei regulaaescolarización nos centros de E.X.B. dos nenos e nenas que puideran beneficiarse dela, e reservaba os centros de educación especial para os casos máis graves. Na práctica, resultaque "nonhaiinfraestructura nin persoal para realizar unha integración consecuente" (Maite).

Por iso, nos centros de E.X.B. "non se poden integrardeficientes mentais de nivel medio" (Maite). A integración, pois, está "completamente estancada", xa que "está posta como unha oblñga e non como unha necesidade" (Carlos).

www.faximil.com

Foto 1.

Mónica Alonso Martínez, alumna de 2S de BUP

En Mos, por suposto, non teñen problemas de Institutos mal dotados. "Cun censo similaróde O Porriño e 5 Centros de EXB, Mos non conta con Instituto de BUP nin de Formación Profesional, cos conseguintesproblemas como o do transporte", di Carlos.

Xa na Universidade, Xaime mencionaba os seus equilibrios presupostarios: "Eu teño de presuposto, para mercar libros, 8.500 pesetas.

Se merco un manual, aló va¡ o presuposto".

Co transporte a problemática é irregular. Mentres Mónica, alumna de BUP afirmaba ir de Budiño ó Instituto de O Porriño sen dificultades, estas aumentan na Universidade de Vigo, tanto Rosana como Carmen, alumnas de Empresariais, sinalan que "as dificultades de desprazamento son moigrandes". "Se queres ir en autobús tes que organizalo con outros compañeiros e compañeiras e contratar directamente coa empresa de transportes.

Dase o caso que, quizais porque somos estudiantes, algunha empresa nos mete os coches máis vellos e deteriorados, chegando a chover nalgún deles". Para Xaime este é un grave problema do que "os concellos se habían de preocupar".

Respecto ó profesorado, os nosos entrevistados opinaron e se queixaron de aspectos moi diversos. Falarondaestabilidadedoprofesorado, que obriga ós docentes a mudar cada ano de destino ata que non teñan a condición de "profesor definitivo"; a este respecto, Carlos sinalabaque "aestabilidadedoprofesorado favorecería o funciona-

O Pomño-Mos

Foto 1.

Xesús Lorenzo Pintos,directivo APA C. Fdez. López Foto 2.

M. Carmen López Rodríguez, alumna 39 Empresariales Foto 3.

Maite Fernández Castro, psicóloga e directoraACEESCA

Unha das claves deste f racaso é, tacióndaxornadacontinuadanos como sempre, económica. En ACE- centros. Para Carlos, "neste tema ESCA, un centro subvencionado hai unha maioría de pais, alumnos polas Consellerías de Educación e e mestres a favor. Eu temo que esTraballo e Benestar Social, a situata cuestión leve a que as APAS coción é crítica, segundo nos refería a rran cos gastos das actividades exsúa directora: "a subvención é metraescolares. Os referentes que hai nor que o gasto real. O deficit vaise en Europa, din que alíesta xornada acumulando, e este ano, no que tié afrontada con moitos medios mavemos que pagar o proxecto de teriais e humanos porparte da Admiconstrucción do centro, non pode- nistración Educativa"(..)"En todo mos comprar nin lapis" (Maite). caso hai que garantir que as Outro dos puntos negros é precisaactividades extraescolares sexan mente o dos locais. Nos centros de para tódolos nenos e nenas. A xorEXB, o máis frecuente é que as aunada continuada é unha arma de las de educación especial estean dobre fío e non se pode levar a ca"nun recuncho e cunha dotación bo simlementeporque abarate cosescasa" (Carlos); nos centros de tes en comedores e transportes". educación especial coexisten coOs pais opinan: "Estariamos dalexios con boas instalacións (como cordo coa xornada continuada o de Mos) con outros (o de O Porri- sempre e cando o concello e maila ño), con instalacións, provisionais, Xunta asuman a realización das ademais de problemas de espacio, actividades polas tardes, dun xeito impídenlle "ofertar servicios como gratuíto e para todos os que queiran comedor ou residencia"(Maite). asistir" (Xesús). "A xornada contiAistoengádeseofactordedispernuada -di Constante- pode chegar sión xeográfica. "Todo o alumnado a provocar posturas asociais no de zonas rurais ten o problema do alumnado, se os deixamos tirados desprazamento. Algúns non asisten na rúa sen nada que facer". por este motivo, pola gran disperInda que a financiación e deseño sión, que ademais aumenta os cos- do sistema educativo compete á tes" (Maite).

ConselleríadeEducacióndaXunta Pese a todo, nos aspectos pe- de Galicia, o papel dos concellos. dagóxicos os avances son eviden- quizais por seren as institucións tes, e a integración no entorno vai máis próximas, ocuparon un espamillorando. Decianos Maite que "a cio importante da conversa que xente coñece máis a ACEESCA, mantivemos. Así, aindaque se recoaos seus alumnos, os seus proble- ñece que algunhas actividades son mas, pois participamos na vida co- apoiadas directamente por eles as lectiva". opinións do labor dos concellos adeUndostemasestreladediscusión quiren un tono crítico. durante este curso na comunidade Carlos dicía que "hai unha total educativa da E.X.B. foi o beneficio descoordinación entre o concello e ou prexuizo que traería a implanos centros educativos. O seu labor

29

nonpode quedar en repoñercristais ou en tarefas de mantemento. Hai que ir a mais"(..) "Non hai unha conciencia real de que investir en educación é necesario e mesmamente obrígatorio".

Xaime, falando da universidade, dicía que "os concellos habían de facer un censo de matñculados na universidade para tentar de solucionar o tema do transporte dun xeito digno. A presión do alumnado de Vigo conqueñu unha linea regularde transporte.(...) Haique elaborar estudios de necesidades para sabe-lo que fai falla" En canto ás AP AS e a súa relación cos concellos,Xesús dixo que "o concello, falo do de O Porríño, pero creo que en Mos pasa o mesmo, non convoca para nada ás APAS cando se trata de actividades educativas"(...) "chegóusenos a dicir que as asociacións de pais están só para romperlle a cabeza ó concello,... sempre pedindo".

Pero tampouco, e "cando se trata de que a comunidade aproveite o feito de contar con institutos, colexios ou facultades no seu entorno próximo, os concellos non son capaces de tera iniciativa para aproveitar os especialistas que hai nos centros", dixo Xaime, en relación a proxectos científico-culturais.

A pesares de que a creación da Universidade de Vigo facilitou o acceso á mesma dos xoves da nosa comarca, parece que de momento a ¡mplicación da institución universitaria coa nosa realidade social deixa moito que desexar. Para Xa¡me "debería haber máis colaboración entre a Universidade e os

www.faximil.com

Foto 4.

Constante Vázquez Fernández, directivo APA Fdez. López

OPorriño-Mos

outros organismos".

Oproblemadotransporte.contra o que poidéramos supor, semella estardeficientemente af rontado polas institucións públicas, como xa referimos noutro apartado. "Oproblema do transporte á Universidade é moi grave. Ou ben vas no teu coche ou te apañas con outros, pagando a medias" ( M. Carmen).

Sechegarócampus preséntase complicado, o acceso á universidade depende dun monstruo chamado selectividade, coaque ninguén está de acordo: " A selectividade non mide realmente o que se precisa saberde cara ó ingreso. Eun método de selección inadecuado".

Un dos efectos mais inmediatos dacreacióndunhauniversidade é o aumento da oferta cultural. Para M. Carmen, "as veces é máis fácil conseguir cartos, conferenciantes ou cursiños que estudiantes que participen nas actividades".

Tódolos contertulios estabamos de acordo na necesidade de constituir con urxencia os Consellos Escolares Municipais de O Porriño e Mos, para que os representantes de pais, alumnado e profesorado t¡veran un xeito claro de incidir colectivamente na marcha da educación.

Para Xaime "trátase de descentralizaropodereo concello débese implicar dun xeito claro no tema da educación".

Xulio cría que " o Consello Escolar Municipal é o órgano máis adecuado para a planificación racionalda educación"e con el, Carlos, para quen "habería que facer unha lista de príohdades para investir con criterios xustos".

Para os pais " é necesario e urxente a constitución do Consello Escolar Municipal que consideran que é o órgano máis adecuado, se se constitue coa representación que ten que ter, para planificar activi-

dades, infraestructuras,etc".

Laureano, secretario do Instituto de F.P. dicíanos que "o Consello Escolar Municipal é moi interesante e podería axudar a resolver problemas como o do transporte e máis incidir sobre as necesidades de oferta educativa".

Por riba pois das demandas concretas perfectamente lexítimas está a reivindicación colectiva da constitución dun órgano que aglutine distintas perspectivas e responsabilidades na educación.

Un órgano que, como nos contaba Carlos," xa foi reclamado en Mos polo conxunto das direccións dos Centros de E.X.B., cando xurdiu o tema da escolarización dos nenos e nenas de tres anos", e que como recordou Constante, "as APAS xa levan intentando dende hai tempo constituírense en Federación para reclamar a creación destes Consellos".

TR AN VIARIOS NO EXILIO Cando despois duns meses se volve ó Porriño, un non sabe certamente que pensar. As veces creo que o pobo é coma un neno nese periodo de rápido crecemento no que sofre todo tipo de enfermedades.

-;A¡, mira como creceu! ¡Case está feito un home! ¡Xa Ue está a saír o bijote! ¡Xa é toda unha mullerciña! comentan os familiares, achegados e amigos que voltan logo dunha pequena ou longa ausencia.

O certo é que O Porriño é un pobo relativamente novo que nos últimos anos experimentou un forte crecemento. E despois dun pequeno paseo, as preguntas asáltante rapidamente: ¿é necesaria esa anarquía para que siga crecendo?, ¿non se estará hipotecando o futuro da súa mesma existencia?, ¿funcionan realmente os seus órganos de goberno?

Fagamos un pequeno repaso ós principais aparatos e órganos seguindo coa imaxe do neno: O Sistema Circulatorio está sumido

no caos, tanto pola inexistencia de novas arterias que poidan soportar o aumento do tráfíco (ou eternidade de abrir as novas: rúa do Cando, Circunvalación...), como polo comportamento dos seus usuarios, como pola actitude esquizofrénica dos encargados de facer cumpli-las leis: agora pódese aparcar aquí, agora non se pode, agora vén a grúa, agora non vén, agora en doble fila, agora nunha soa, agora te pongo una multa, agora te la quito...

O Aparato Excretor non cumple coa misión de manter o equilibrio orgánico-ecolóxico e non separa do organismo-pobo as sustancias prexudiciais. Un trasplante de fígado e riles (novas depuradoras) é necesario e urxente, se non se quere ter ó pobocorpo sumido nunha diálise perpetua e ameazado de morte por envelenamento.

Unha análise do Aparato Respiratorio tampouco nos revela datos positivos: os pulmóns, órganos esen-

30

ciais para o mantemento da vida, están sufrindo un ataque despiadado desde tódolos frentes: canteiras, incendios, basureiros incontrolados...

E esto ten un reflexo directo na pel do corpo: o órgano que debería estar máis limpo, máis cuidado, aparece como desprotexido, sucio, con fer idas profundas. O amor, antes de chegar ó cora/ón, pasa polos ollos.

Xa sabemos que os xoves non gustan da reflexión nin do que lles poida acontecer no futuro. Pero todo dá a entender que o Tempo pasará, irremediablemente, unha factura polos excesos feitos no pasado. Non se pode predicir cal vai ser o seu contido: se morte súbita, parálise, cancro, sida... ¿Que é o que pasa realmente co sistema nervioso? ¿O Cerebro ten algunha zona afectada, ou durmida, ou non lle traballan as neuronas, como sería de desexar? ¿Quén é o Cerebelo? ¿E o BuIbo Raquídeo? ¿Onde están os Leucocitos?

www.faximil.com

'Por ENKEL VON REIF (Schawaebisch Gmuend/Alemania)

1.907 HEMERQTECA

que debió lanzarla algún carterista. El músico creyó que la cartera contenía un donativo para la banda municipal...

Al final parece que el autor fue una

¿ATENTADO AO REIEN 0 PORRIÑO?

persona honrada que nopudo contener su ímpetu ante elpaso delcoche real...»

Esta nova publicada a principios de século e que hoxe reproducimos integramente, dános pé a face-las seguintes consideracións:

•/?. Francés/X. /g/es/os/FARO DE VIGO

I) A Banda de Música Municipal de O

F

para agasallalo coa marcha real, pero o

J - i n O Porriño detense o tren do rei

tren do Rei non é seguro que pare, e

Alfonso XIII que viña da illa de

todo pode rematar como na película de

Cortegada, vía Vilagarcía, Redondela...

Berlanga "Bienvenido Mr. Marshall".

No «Faro de Vigo» do 26 de setembro

Menos mal que nos queda Portugal e o

de 1907 aparece a seguinte noticia:

tren mixto que inda non chegou,

«La Estación

propicia que o Rei pare cinco históricos

Porriño espera o paso do Rei no andén

encontraba

profusamente iluminada y llena de gente. En el itinerario no figuraba la parada en Porriño,pero se detuvo cinco minutos para dar tiempo al cruce con el mixto de Portugal. La banda municipal tocaba la marcha real. D. Alfonso rogó que la banda tocase unos aires regionales como así lo efectuó aquella. Un individuo daba victores al rey en viva voz y cuando el tren reemprendió su marcha metió la mano en el bolsillo y sacó un abultado objeto que lo tiró en dirección al tren de tal suerte que penetrando por un ventanal fue a caer en el interior del coche real causando la natural sorpresa pensando que era un atentado.

Pasados los primeros momentos su Majestad recogió el documento que no era otra cosa que una voluminosa cartera, la cual contenía numerosos documentos. El tren se volvió a detener por estar en rojo la luz del guarda agujas. Durante la parada el Rey entregó al músico mayor que se había acercado al coche real y le dió la cartera diciendo: entrega la cartera

minutos na estación de O Porriño.

II) O Rei está canso das marchas reais e gosta máis dos "aires regionales" (sic) como algúns agora gostan das "gaitas de la tierra" e máis das queimadas.

III) O paisano que lle tira a carteira ó Rei inventa un novo modelo de recaudación tributaria que non é homologado. A causa disto temos que seguir cubrindo eses aburridos folletos de declaración para facenda.

IV) Oitenta e cinco anos despois, o Rei xa non é o mesmo e o Paso a Nivel segue aí pero cun garda-agullas electrónico. A velocidade do tren tamén é a mesma. A técnica avanza que é unha barbaridade.

V) O Director da Banda quedou sen o donati vo que esperaba logo da actitude positiva demostrada. Oitenta e cinco anos despois hai tamén unha serie de donativos que algún inocente pensa que cairán o día que sexamos visitados por algunha autoridade. ¡Fíate e non corras!

31

www.faximil.com

se

FESTA DO 1 9 DE MAIO DE 1934. COMIDA DE TRANVIARIOS E ELECTRICISTAS NA CASA VIDIÑA. (Sentados. De esquerda a dereita). Carballido (tranv.), Juan (elec), Arturo Campuzano (elec), Benito Debén (inspector tranv.), Antonio Almagro (xerente tranv.), Enrique Paz (tranv.), Blanco (tranv.), Portugués (de pé). j \

(Terceira fila. De esquerda a dereita). José Insua (tranv.), Manuel Cabaleiro (tranv.), Antonio Giráldez (tranv.), (?) descoñecido, Joaquín Acuña (tranv.), Covelo (tranv.), José Alves "Portugués" (tranv.), Enrique Bermúdez "Churrero" (tranv.), Santiago Saavedra (elec), Giráldez (tranv.).

¡

www.faximil.com

(Segunda fila. De esquerda a dereitá). Manuel Giráldez (elec), Maduro (tranv.), Sadoc Loureiro (elec), Teijeira (tranv.), José Bastos (tranv.), Leocadio Lourido (tranv.), Pedro Coya (tranv.), Toribio Morcillo Contento (tranv.), Marcelino Troncoso (tranv.), Domingo (elec), Ramón Alonso (conductor), Bernardino Santana (tran.), Angelito (tranv.). :