O Tranvía. Número 3. Outubro/Novembro 1992

www.faximil.com

O Porriño-Mos

O TranVía O TranVía

AA. VV. de PEREIRAS

O Porríño

(Pereiras)

NAS SEGUINTES

BAR ATALLO

PARADAS

(Mos) BAR ANICETO (A Florida) BAR CASA CAMBEIRO

EN O PORRINO

0 Porriño-Mos

ENMOS

AUTOSERVICIO MILAGROS (Budiño-Cruz) BAR ALONSO (Chenlo) BAR ANTONIO (Pontellas) BAR BAIXO AS (Budiño-Cerquido) BAR FERNANDEZ (A Guía, Atios) BAR AtiosLA LAGUNA (Budiño-Orbenlle) BAR MIRAFLOR (Noval, Torneiros) BAZAR A PEDRA (Budiño-Picouzo) CASA BUGARIN (Pontellas) GASOLINEIRA DE A GUÍA (A Guía, Atios) LIBRERÍA MEIGA (Rúa Pío XII) MERCA PAZ (Rúa Pío XII) MESON MOSENDE (Mosende) QUIOSCO COCHERAS (Rúa Antonio Palacios) QUIOSCO LOURAMBAL (Torneiros) QUIOSCO MANUEL GONZÁLEZ (Praza de San Sebastián) QUIOSCO MUCHA (Praza do Concello) QUIOSCO PINTOS (Rúa Ramón González) QUIOSCO REGALIZ (Praza do Cristo)

(Igrexa, Cela) BAR CASA CELSO (Pedraucha, Petelos) BAR CASA CHONI (Cotiño 49, Dornelas) BAR CASA ELISARDO (Igrexa, Petelos) BAR FERRADURA (A Florida) BAR CASA GALLARDO (Puxeiros 52, Tameiga) BAR CASA IGLESIAS (Torroso) BAR CASA PEDRARES (Sanguiñeda) BAR CASA REINA (Balteiro, Petelos)

PRESIDENTA Uxia Scnllc REDACCION Laureano Catnpo. Marta Rodal, Manuel Besada, Miguel Montenegro, Modesto Xiráldez.

Xosé Vidal, Rubén Loureiro.

Xosé M. Iglesias, Xosé M. Migucz.

Raul Francés,Chus Dominguez X. Paz Antón, Uxía Senlle, Susana Martínez, Salvador Sio INFORMACION PARROQUIAL Lucho, Felin, Benito, Manolo da Quinta. Ricardo, F. Xabier Fontaíña COLABORAN NESTE NUMERO: Sr. Ferreira.Angeles Teijeira, X. Miguel González.Unión Oeportiva Porririo. Alvaro Pino, Manuel Rodríguez Martinez, Carlos Silvar ASESORAMENTO LINGUISTICO: Paz Fernandc/. X. M. Míguez MAQUETACiON E DESEÑO: Manuel Besada, X.Paz Antón

BAR CASA SÁNCHEZ (A Rans, Tameiga) BAR CASA TINO

FOTOGRAFIAS ANTIGAS: Modesto Giraldez. Pepe Vidal'

(Pedraucha, Petelos)

FOTOGRAFIAS: Chus Senlle. Manuel Sio

BAR LLOGO (San Cosme, Cela) BAR O XEITO (Igrexa, Pereiras)

ADMINISTRACION: Aurora Gómez. Francisco Quintas

CASA BENIGNO (Bosende, Igrexa 145, Tameiga) CENTRO S. AS PEDRIÑAS (Monte do Rebullón, Tameiga) FERRETERÍA ROYMA (A Igrexa, Tameiga) QUIOSCO LIBRERÍA TRILLO (A Capela, Petelos) SUPERMERCADO VICTOR (Pereiras)

2

Depósito legal: VG-169-92 Impresión: Imprenla Paz As opiniúiiN eniitithis cn () I r;m\ i;i son rla c\clusi\a r dos firmanli"

Jk

www.faximil.com

PODES ATOPAR

Revista trimestram, do Val da Louriña editada por tranvía Colectivo.

Apartado dc Correos 136

O Porriño-Mos

EDITORIAL

3.

4.

7.

8.

9.

12.

14.

15.

16.

18.

20.

24.

28.

30.

31.

32..

Editorial Tempos Modernos (Gonzáles Hnos. S.L.) Humor Memorias: Angeles Teijeira, modista Perfís: Pasado e presente dun patrimonio cultural: as ermidas de Mos. Parroquias: 0 Porriño Parroquias: Mos Iniciativas: Unión Deportiva Pom'ño Ecoloxía: Os censos de aves do casco urbano de 0 Porríño Política: 0 Porriño e Mos AC.R.E.A.NM: Unha escola para a vida Álvaro Pino Casa da Cultura Tranviarios no Exi io Hemeroteca PédeFoto

Suscriptores.

Coa publicación deste número 3 cumprimos con tódolos suscriptores que mostraron a súa confianza neste proxecto, exercendo un labor de patrocinio inestimable. Trátase a partir de agora de renovar as suscripcións anuais que se irán producindo trimestralmente según a suscripción se fixera a partir do número 0, 1, 2 ou 3.

Queremos facer un chamamento a tódolos persoas que non domiciliaron no banco a súa suscripción, para que sigan colaborando con O TranVía. Domiciliado ou na man, O TranVía necesita a vosa suscripción.

Suplementos.

Iniciamos con este número 3, unha nova dimensión editorial na que publicaremos suplementos que dun xeito monográfico, tratarán temas que pola súa extensión non teñen cabida nas páxinas da revista.

O suplemento ns 1, "A Louriña nos seus nomes", é un estudio sobre os topónimos de Mos e O Porriño realizado por Pepe Vidal e Dorinda Castro.

A periodicidade destes suplementos dependerá de que haxa institucións públicas ou privadas interesadas en participar neste novo apartado que abre O Tran Vía. Neste caso a Dirección Xeral de Política

3

Linguística da Xunta de Galicia, prestou o seu apoio.

Pin. Nun espacio de tempo de dúas ou tres semanas teremos o "pin" dO TranVía para tódolos amantes de colgarse chapas. Para tódalas idades.

Tapas.

Aqueles interesados no coleccionismo podedes ter en conta que estamos preparando as tapas para encadernar as revistas dO Tran Vía.

Estamos convencidos de que isto vai durar moito tempo e estamos seguros de que moitos tranviarios gustaredes de conservar, en bo estado, estes documentos para o futuro.

Rectificacións.

Volvemos a reproducir o debuxo "Porriño (Vista parcial)" de Palacín xa que a publicación no anterior número apareceu incompleto.

Retificamosasiunfalloinvoluntario.

A fotograf ía da portada do ns 2 do TRANVIA (Banda de música de Casiano Pereiro ) non foi feita no Pazo de Ramiráns senón no Seminario de Tui. No do balón etrusco a máquina escrebeu un cero de máis. O seu precio real son 6.300 pts.

www.faximil.com

SUMARIO

O Porriño-Mos

mp>o Modernos (González

Hnos-

S .L- )

Unha empresa pioneira e sorprendente. *Por Uxía Senlle (Texto), Modesto Xiráldez e Aurora Gómez (Coordinación).

onzález Hermanos S.L. era o nome dunha prolífica empresa porriñesa creada nos anos vinte polos irmáns José, Enrique e Antonio González. O taller estaba na rúa Progreso e foi unha importante fábrica de carrocerías para autos (turismos e ómnibus), vagóns de mercancíasetransportedegaliñas, carros de cabalos e rodas de radio para carros, ademais de ocuparse de reparacións mecánicas.

Dos tres irmáns, José era o xefe da sección mecánica; Enrique era o encargado e deseñador das carrocerías e Antonio, o responsable da forxa.

DESEÑO AMERICANO

A primeira carrocería que fabricaron foi a do Correo de Salceda a partir dun chasis Ford, mo¡ usual na época. O cometido da empresa era a construcción da carrocería pero nalgúns casos reconstruían tamén os chasis. RAUL, OJEA e CASTROMIL foron algunhas das empresas galegas para ás que carrozaron ómnibus de impecable deseño, pero a súa fama chegou a Madrid de onde recibían encargos da empresa internacional de turismo "Marsans". Un dos ómnibus do Expreso "La Unión", liña entre O Grove e A Toxa, con 28 asentos fo¡

tamén carrozado en O Porriño, así como un auto de turismo que transportaba ós xogadores do Celta de Vigo.

González Hnos. S.L. tiñafamade saca-lo último grito en modelos de turismos e autocares. ¿Cal era o seu segredo?. Estaban subscritos a varias revistas americanas de onde sacaban toda a información referente ó deseño de novos propotipos. Retocaban e adaptaban estes deseños ata o sorprendente resultado final.

O plantel da empresa era de 75 empregados. Cando estalou a guerra civil foron requisados ( militarizados ) 40 homes ascendendo o plantel a un total de 115 traballadores.

MILITARIZACION Durante a contenda tiñan a obriga de fabricar unha ambulancia por día e equipo sanitario que encargaba o exército (seiscentas padiolas diarias). Cando expuxeron nalgunha ocasión a imposibilidade de dar conta do encargo na data f ixada, o Capitán médico ameazaba cunha pistola para convencelos do contrario. ¡Así andaban as cousas daquela!. Unhaempresamilitarizada non podía negarse a nada así

4

tivesen que traballar día e noite.

Tamén fabricaron portacolas para aviación (metrallas para defensa), pezas para bombas e mecanizaron proxectís para artillería de 7,5.

Mentresdurouaguerraunicamente se traballou para a guerra. Os chasis paracarrozarfacilitábaosoexército e viñan de Alemania e Italia.

Convertían motores de gasolina en motores de gasóxeno que se moven polos gases producidos por cáscara de piñeiro queimada ou carbón. Con un só motor deste tipo movían tódalas máquinas por medio de poleas e cando non había corrente durante un ou dous días (algo habitual daquela), podían traballar perfectamente con este motor modelo Osques francés.

Os materiais eran o peor, procedían de Portugal, pero o tecnicismo industrialpaliabaaescasacalidade desta materia prima. Os irmáns González iniciaron este negociocun capital limitado pero elevouse despois a cif ras moi considerables.

DESEÑO FERROVIARIO A construcción de material ferroviario foi outro dos grandes retos destaempresa. Fixeronosmellores vagóns de España para o transporte de aves por vía férrea ata Barcelo-

www.faximil.com

G

O Porriño-Mos

Outra das "modernidades" ideadas polos irmáns González foi o carrozamento dos automotores Chevroletcun deseño moi similar ó dun autocar.

Segundo contan antigos maquinislas e empregados de RENFE, un barco cargado con doce chasis de autocar que se dirixía hacia zona republicana,foünterceptadoetrasladado ó porto de Vigo no ano 37,

durante a Guerra Civil Española.

Unha vez alí, foron adquiridos polo enxeñeiro xefe da Compañía do Oeste, don Enrique Lois e pola Compañía de Andaluces. Estes chasis ían montados con motores Chevrolete Fordóe 22 CV de potencia que adquirían unha velocidade de 50 qm/h. Unha vez en propiedade da compañía, foron carrozados polos irmáns González como se se tratase dun autocar, con unha soa cabina e tódolos elementos propios, cambio de marchas, motor interior, tres pedais, etc. A montaxe final realizouse nos propios talleres da Compañía del Oeste. O primeiro servicio que realizaronestasunidadesfoientreVigo e Santiago de Compostela. No ano 60 remodeláronse e seguían en funcionamento.

Polos datos que temos, esta cotizadísima empresa era reclamada para encargos moi importantes. RENFE propúxolle montar unhas factorías xerais preto da de Miralles pero poñíacomo condición que o traballo o dirixiran uns enxeñeiros propios e os irmáns

González non aceptaron porque consideraron que eles eran suficientemente eficientes como para encargarse eles mesmos desta factoría. Pouco tempo despois estableceuse en Vilagarcía.

THE END No ano 46 pecharon a empresa e, despois de dez anos, ainda seguían recibindo pedidos para Valencia, Barcelona, e mesmo para Marrocos.Cadaundelesdedicouse a traballos particulares.O último irmán que traballou no taller foi Antonio que facía parafusos para rodas de coches.

Foi esta empresa, escola de mecánicos que hoxe teñen o seu propio taller. Traballaron e aprenderon o oficio tendo que aguantar, non poucas veces, as rarezas dos irmáns González. Eles foron, entre outros, os que fundaron Talleres Pichel, Talleres González Vila, Talleres Ferreira, Talleres Rivada e os talleres de Antonio Blas, José Rodríguez de los Molinos e Antonio Troncoso.

As carrocerías construidas na etnpresa porriñesa seguían o deseño das revistas americanas da época.

www.faximil.com

na. Nesta cidade xa se fabricaban, pero nunca chegaron á perfección técnica dos porriñeses. O acondicionamento das aves era superior porque dispoñían de comedeiros e bebedeiros con respiración de aire, parado ou en marcha, e variable e regulable segundo a estación do ano. No verán podíaselle dar ós animais respiraciónfrancae moderalaou suprimila no inverno de acordo coas conveniencias que aconsellara a temperatura. Os irmáns González tiñan unhafotografíadundostresvagóns que se fabricaron na empresa e estaban especialmente orgullosos deste invento.

O Pnrrmo-Mos

SR. FERREIRA: TESTIMONIO

O Sr. Ferreira é un namorado da mecánica, na foto nos mostra a súa máquina.

Contounos o Sr Ferreira que había moita competencia dentro da empresa. "Alí, o que non valía, mandábano para casa". El traballaba con moito celo, sempre quería ser Automotor fabricado para RENFE nos talleres porriñeses a prímeiros dos anos 40 omellor. Por iso chegouasermecánico no plantel (había catro ou saltaban da vía, "andaban coma Preguntámoslle se tiña recordos cinco) e á dirección deste persoal. balas". de La Africana e díxonos que o "Sempre por debaixo de José, que motoreraun Dodge-Brocher. ¡Enós era o xefe", puntualiza.

Está claro que, con tan bos tra- sen sabelo!. balladores, os xefes estaban desO Sr Ferreira era o encargado cansados. Ninguén tiña presa en Enfín... nótase nostalxia no relados palieres e aínda hoxe consermarchar porque pagaban horas ex- to deste traballador, pero pasaron va a máquina para a súa construc- tras e a empresa foi medrando. "Se os anos e el sigue pensando que a ción.quecuidacomoouroenpano. facía falta non se durmía", aclarou o mecánica é a súa paixón.

Comprouna cando xa a empresa Sr Ferreira. pechara para traballar nun taller " Se non desaparecese sería propio. "Agora é todo mecánico, Relatounos como se ferraban hoxe unha das máis importantes antes as máquinas eran as mans. rodas cun sistema seguro e resisempresas desta zona e creadora As que había daquela eran anti- tente, a fabricación de carros de de moitos postos de traballo, pero a cuadas e moi rudimentarías". radios para bois e de carrozas para empresa deu moitos cartos. Quedaron ben montados". cabaleríasquetransportabanpeixe.

Notáselle especialmente orgu- Alí facíase practicamente todo con lloso do deseño das vías do tren moi poucos medios pero com moito que daban ó matadeiro paraque os traballo e imaxinación.

FONTES DE INFORMACION vagóns puideran cargar e descargar a mercancía. Coa axuda do Ó Sr Ferreira bríllanlle os ollos *Sr Ferreira seu pai e, sen ter moita experiencia cando fala desa potentísima má'Segundo González Vila (fillo do no tema, foi capaz de face-los cál- quina (o Osques francés) que mosereno da empresa) culos ata chegar á solución correc- vía o resto. ¡Como lle gustaban as *Boletín Oficial da Sociedad Fota. A isto chámaselle intuición e cascas de pino, tragaba que daba mento de Porriño y su Distrito (Bos talento. El di que os vagóns ca- gusto!. ¡Epensarqueagoraestáto- Aires) rrozados na empresa andaban a do tan mecanizado e tan sofis*Automotores Diesel (Serie 9000) máis de 50 quilómetros por hora, ticado!. catálogo de RENFE. 6

www.faximil.com

Un dos empregados máis recoñecidos dentro da empresa foi o Sr Ferreira, encargado de mecánicos que ingresou no ano 1926 e traballou alí ata que o taller pechou as portas. Estudiou na Escola de Artes e Oficios de Vigo e foi o responsable da construcción de palieres estilo americano, irrompibles, que desprazaron o uso de repostos de fabricación orixinaria dos vehículos. A redacción de O TranVía mantivo unha conversa con este empregado para sonsacar datos de interés para a reconstrucción da historia desta empresa porriñesa. Durante a mesma el foi debullando recordos e vivencias que nos axudaron moitísimo a verificar o que xa tiñamos recollido. ¡Moitas gracias, Sr Ferreira!.

O Pomiio-Mos

Súbete nO Tranvía

0 Porriño-Mos

(Non fagas a tartaruga)

7

www.faximil.com

Kffi

OPoiriim-Mos

É unha muller xovial e divertida que almacenou cariñosamente na súa memoria os recordos da súa vida entregada á costura.

'Por Uxía Senlle

Polo seu taller pasaron un montón de rapazas que aprenderon a arte da coslura.

Precisamente no momento de charlar con ela no propio lugar de traballo, pasaban por alí seis elegantes mulleres que foran daquela alumnas súas. Angeles abriu a ventá para que o vídeo que sempre nos acompaña nas entrevistas, recollera a instantánea e puidera plasmar para a historia a Angeles e ás súas pupilas. Tódalas porriñesas e mosenses gardan un gralo recordo da muller que lles solucionou a papeleta en moitas ocasións. Non era só que as vestira ben, senón que ademais as maquillaba e as aconsellaha para escollelos complementos adecuados á vestimenta.

Pero deixemos que nos conte as súas vivenciüs e anécdotas a propósito do modo de vestir dasxentes de O Porriño e de Mos.

"Antes, co que se podía, a xente vestía moi ben e, aínda hoxe, non se perdeu a elegancia nesta vila. Eu recordo facer

Eu sempre tiven moito traballo. Cosía sen parar pero tiñan prioridade as que non tiñan moito que poñer, as outras esperaban. algunha vez cosín sabendo que non me ían paga-lo labor pero non me importaba. Eu sei moi ben quen pode pagar e quen non. Ainda así tampouco me pagaron outras que si podían. Enfín...cousas do oficio.

pero resultou que o pai do noivo (Bertomeu), era o chóferdo Obispo. El mesmo dixo que quería vir casa-lo rapaz e, entón eu aproveitei a ocasión para aconsellar á noiva (Silvina) que fora directamente ata o Altar Maior. 0 cura quedou como unha zapatilla porque o Obispo está por riba do cura ¿ou non?. Eu non sei que manía lle tiñaese cura ás rapazas.

Tamén houbo unha noiva que xa tiña probado o traxe e logo non casou. A na¡ quíxome paga-lo vestido pero eu díxenlle que non estaba estreado pero que había de atopar un bo rapaz para casar con el. Pois así foi. Dalí a pouco tempo apareceu ela coa bolsa do vestido que tiña colgado e casou...

Daquela non se botaba arroz porque non o había para comer. Non había ese esplendor de hoxe nin eses grandes banquetes, as vodas eran sempre en familia. Nas aldeas eran moi boas porque non eran unha cousa precipitada como hoxe. Os de Mosende casaban para S. Diego porque viñan tódolos brasileiros no verán. Mataban os añose montaban unhas festas estupendas. A xente de Mosende sempre vestiu moi ben, era xente de catnpo pero tiña moito diñeiro, o catnpo é fértil e productivo.Tamén no corazón de Mos, onde agora queren levar outra vez o Concello, había xente moi elegante. En xeral, toda a aristocracias de tódalas aldeas. as do secretario, as do mestre, ese grupiño... Recordo de Mosende a Rosita, a sobriña do cura.

As miñas clientas viñan para ensinarme os traxes que eu lles fixera cando ían a Misa de doce e estreabanas elegancias.

Eu non corto os vestidos por patrón, eu calculo e non podo dicir canto tempo tardo en facer un vestido porque fago cinco ou seis á vez. Probo dúas veces e, se non vai así, é que xa non hai remedio. ¿ Vos enten-dédesme, non ?. Encántame facer traxes de chaqueta. Tiña revistas que me traían de Alemania e de Portugal. Unha desas revistas, acórdome ben, traía uns traxes de noiva en azul e rosa preciosos. Para algunhas foi un alivio.

A min sempre me gusta estar informada, ler o xornal e esas cousas. Agora a xente viste ás veces de calquera maneira. Eso de andar en chandal todo o día é moi cochino, moi sucio. Se vas facer deporte paréceme moi ben, pero se non, é como as que andan en batade casa ata a noite. E mellor levar un mandilón. Eu non sei como a xente cando nunha ocasión especial pode vestir un pantalón vaqueiro. Non deixa de ser un pantalón de mahón. Habíanse de vestir como a xente. Tampouco me gusta que vaian descamisados e despeluxados. Debería haber unha volta ás boas maneiras e á etiqueta cando sexa necesaria.

E, falando de noivas, pasoume un caso moi gracioso. Había un cura en Sanguiñedaque pretendía que as noivas esperaran na porta. A min iso non me gustaba nada, como comprenderás, tampouco quería flores nin alfombras,

Un dos deseñadores de hoxe que máis me gusta é Adolfo Domínguez. Antes non se andaba a corrercomo agora, había tempo para a tertulia. Iso si que o boto de menos. Agora vaisea correr para ir a ningún sitio.

8

www.faximil.com

ANGELES TEUEIRA: modista

traxes de chaqueta con sabas de liño que todo o mundo tiña na casa. En Chenlo había uns teares moi antigos de madeira, a tea era moi fina e moi boa.

Gustaríame saber desas mulleres de Chenlo pero creo que morreron todas.

Eu aínda conservo un trozo dese liño para facer unha mantelería. ¡Que liño tan bo era!. Por suposto había outras teas, había que compralas en Simeón ounosOlmedosen Vigo. Aproveitouse moito a lan dos años para facer xerseis.

Nesta zona todo o mundo sabía calcetar e ganchillar, facer unha cousa aínda que fose mal feita. Para saír dun apuro vale, noutros sitios non saben facer nada. As de Ponteareas durmían ata ás doce do día. Alí ninguén traballaba en nada, non sei agora. Moito aparentar e despois, a comer feixóns guisados aínda que fose. Aquí no Porriño cómese de todo. Xirelos, carne, o que sexa pero variado e a xente é moi traballadora.

Non había ese señorío florido de Redondela ou de Tui. Tamanqueiros e panadeiras era o que máis abondaba. E, aínda agora, ti podes dicirlle a unha moza de Porriño que fregue o portal que non lle caen os anillos. Cando chegan as festas do Cristo fregan ata as paredes da casa. E, daquela, as mulleres do Porriño, ían no tranvía a Vigo con sacos cheos de pan, pousábanos na de Leandrito, no soportal, para que non chovera por el, o embarcaban e o vendían na Pedra e no Cal vario, onde había moitos postos de pan do Porriño. Os mariñeiros, cando ían ó mar, levaban pan do Porriño feito con "ormiento" para que non endurecera.

O Pnrriíío-Mos

Pasado e presente dun patrimonio cultural: as ermidas en Mos. 'Por X. Miguel González

Eruditos e cronistas dopasado deixaron a un lado a memoria histórica do noso rural, tan sópor que o seu constante anonimato estaba alleo ós grandes acontecementos a ós personaxes importantes. Xa étempo,pois, de recuperar esepasado que no lume da tradición modelou a identidade das nosasxentes, e de dirixi-la mirada cara a aquelas manifestacións da cultura material, legado dos devanceiros, que chegaron ata os nosos días.

As ermidas ou capelas, presentes en tódolos recunchos do solar galaico, son unha expresión cultural, tanto na súa arquitectura, no edificio en si mesmo, como polo fenómeno relixioso devocional que se funde cóafesta durante as romaxes, todo elo sempre cunha fonda raigame popular.

0 noso obxectivo non é outro que achegarnos ó pasado e ó presente das capelas que teñen asento nas terras de Mos. Comenzando coa descrición arquitectónica, na que sepon a énfase nos elementos máis singulares xunto co actual estado de conservación, complétase logo cunha lembranza da vella relixiosidade e das lendas (hoxe case esquecidas ó perderse a transmisión oral) e tamén coa busca das orixes fundacionais, para o cal se consultaron dúas ducias de libros e cartafoles con documentación antiga, aínda que este esforzo non tivo a compensación esperada. Velaquílogo o resultado de conxunto.

Cómpre agradecer publicamente a colaboración prestada polo persoal do Arquivo HeDiocesano, os párrocos da bisbarra, en especial os de O Porriño e Mos, os donos de capelas particulares e unha chea de anónimos informantes, quen en maior ou menor medida contribuíron a que este traballo puidese chegar a bo cabo. Saiban que nel quedou algo de seu.

NOsa Sra. da Angustias

SANTA MARIA k SANGUINEDA

Oedificio,de 12'8x5'4m.desuperficie, presenta unha traza moi sinxela, con sillares ben labrados e dous arcos semiconopiais que sustentan o teito de madeira. 0 aspecto xeral non denota unhaexcesiva antigiiidade. Parece que tiña un retábulo "románico" que no 1913 foi sustituído por outro de gusto

9

www.faximil.com

Moi próxima ó límite coa vila de O Porriño, e no lugar chamado O Adro, ten asento a capela de Nosa Sra. das Angustias. Celébrase a súa festividade o terceiro domingo de setembro, sendo anos atrás coñecida como "A Festa da Sandía".

O Porriño-Mos

goticista doado pola camareira maior D. Corona González Santos.

Antigamente este templo foi igrexa parroquial de Sanguiñeda, cando esta era anexo de As Pereiras, ata que se construiu un novo, sendo xa ermida no 1737, data en que o bispo obriga ós veciños a reparala en seis meses por estar arruinada e indecente.

O día da Virxe celebrábase unha procesión que tras pasar por varias rúas de O Porriño vindo de Sanguñeda, remataba na capela; as andas eran primeiro levadas por mozas de Mos que logo as pasaban ós xóves porriñeses, quen lles entregaban ramos de flores que máis tarde eran depositados ós pes da imaxe. Un incidente no 1899 motivou que este acto fose suspendido durante varios anos, salvándose a ermida de desaparecer (estaba dentro dunha finca particular), cando nos anos 50 se deseñou o trazado novo das estradas de Tui, Vigo e Redondela (1).

Aínda que hoxe desaparecida, hai constancia de que no lugar de Amieirolongo ficaba a capela adicada a

San Francisco.

San Miguel das Pereiras

SAN MIGUEL DAS PEREIRAS Como en Cela, na parroquia de As Pereiras chegaron a convivir tres capelas. No barrio de CAMPO DE EIRÓ ten asento a capela particular da Purísima Concepción, aínda que agora está baixo o culto da Virxe das Mercedes.

Santa Mariña

(1). DIZ REY, L.- Recuerdos...opus cit, pp. 102-104.

10

O edificio, duns 5 m. de ancho e 5,7 m. de lonxitude, consérvase en bastante bo estado, destacando no interior unha especie de retábulo de gusto clasicista. Actualmente está imbricada cos modernos engadidos feitos á vella e señorial casona, pero antano quedaba no outro cabo do patio, cunha porta de acceso cara á vivenda e outra que dá á rúa. Todavía síguense a celebrar vodas da familia propietaria e de cando en vez algunha misa.

www.faximil.com

É a única da que se coñece polo miúdo as circunstancias da súa fundación. D. Violante Pérez de Castro "avinculou" o lugar e Casa de Amieirolongo, pasando primeiro ó seu fillo D. Francisco Carrera Boullón e á morte deste á súa irmá D. Inés de Castro Boullón, esposa do capitán D. Fco. Araujo de Oya Benavides, vencellándose unha filla coa Casa de Reboreda (Redondela), a quen pasou o morgado. Como o licenciado Carrera Boullón deixara escrito no seu testamento o desexo de erguer unha capela en Amieirolongo adicada a San Francisco con carga dunha misa rezada tódolos domingos e festivos do ano, a súa sucesora edificouna antes de 1696; o motivo era dar servicio á casa por quedar lonxe a parroquial. Dende antes de 1755atapasado 1835 entraron como capeláns D. Francisco Araujo, D. Antonio Zebrero, porriñés pero tenente cura de Reboreda, e D. José Ramón Toucedo, presbítero de Abanqueiro (Boiro); estes lucraban trescentos rs. cada ano, engadíndolle nos comenzos do XVIII o abade de Reboreda D.Diego Araujo Ozores outros douscentos máis. Sábese que o edificio aínda estaba en pé nesa última data, pero xa non se cita vinte anos despois.

0 Porriíio-Mos

A súa orixe pode estar vencellada ó testamento que no ano 1761 fai o presbítero D. Antonio Rguez. Parada Pereira de Castro, deixando fundado un morgado cos seus bens baixo a obriga de decirlle corenta misas rezadas ó ano e máis outra cantada o día da Purísima Concepción coa asistencia de tres cregos; chamou a herdalo en primeiro lugar a súa sobriña D. Antonia Giráldez Pereira, muller do munícipe porriñés D. Juán A. Amedo Troncoso. O certo é que a ermida xa estaba levantada no 1778 e hacia mediados do XIX eran patróns a familia Salgado, quen debía sufragar tres misas cantadas ó ano; máis tarde pasará ós Costas Alonso, dos que derivan os actuais donos.

No barrio de O CASAL levántase a capela de Santa Mariña, con festa na súa honra o domingo de pascua.

Descoñécese a súa fundación, aínda que xa existía alomenos en 1778, compartindo por esas datas o culto coa Virxe do Carme. Na Romaxe debianse xuntar boas esmolas.

Posiblemente no lugaronde se atoppa o chamado Cruceiro de Belén, existiucando menos dende 1778 a capela da Adoración dos Santos Reis Magos, na que debía de celebrarse unha misa tódolos domingos e festivos do ano; no 1813 prohíbese o culto a causa do seu mal estado, tendo desaparecido xa nos mediados do século XIX. Cruceiro de Belén

Santa María de Dornelas, unha das capelas non pacega construida con máis gusto.

SANTAMARIA de DORNELAS No lugar de O COTIÑO atópase a ermida de Nosa Sra. da Peña de Francia, que se honra o último domingo de agosto. Noutros tempos esta romaxe tiña unha grande sona, poñéndose tranvías especiais dende Vigo e O Porriño.

A edificación componse de dous corpos de distintas épocas. O primeiro, de 6,9 x 6,3 m., ten un aspecto máis rústico, rematando a sinxela fachada nunha espadana bastante traballada; sobre a porta gravouse recentemente unha data. O posterior, un cadrado de 6 m., é algo máis alto (sobre 5 m. fronte ós 3 m. do outro), present?ndo unhas paredes con pedra ben labrada e no testeiro sobresae o que parece ía ser un reloxio de sol. En conxunto quizais sexa a capela non pacega construida con máis gusto artístico, posiblemente pola súa condición de particular anexa a un morgado.

Descoñécense as súas orixes, pero xa existía alomenos no 1778, tempo no que tamén recibía o nome de capela de Fonte Santa, por mor dun manantío que alí hai. En Galicia, as fontes asociadas a ermidas sempre tiveron un valor máxico e milagreiro. Conta a lenda que nesta fonte aparecía unha

11

pomba, á cal disparaban ou Ue tiraban pedras.saíndounhavozquesentenciou: "poupos, poucos e malavenidos, vinteoito seredes e a trinta non chegaredes", de xeito que a pequena poboación da parroquia non creceu ata que tempo despois "crebou a fada".

O fundador cargouna con dúas misas semanarias e máis un aniversario, aínda que tamén podían aplicarse noutra igrexa. A capela pertencía ó morgado que a mediados do XIX levaba D. Antonio Bernardez de Novoa, veciño de Tameiga, que herdaron os Alonso, posuindo unha finca de oitenta ferrados (40.000 m2.). No 1941, a parte do predio que incluía a capela foi mercada polo actual propietario D. Félix Davila Comesaña (a quen agradecemos a súa coíaboracidn), saJvándose así da desaparición, pois un dos máis serios candidatos a adquirila pensaba sustituíla por unha de tixolos no medio do monte, xa que o terreo era moi bo para plantar piñeiros.

(CONTINUARA)

www.faximil.com

Oedificio, cunhas dimensións de 7,2 m. x 5,2 m. máis outros 2,9 do pórtico, presenta un aspecto bastante rústico e sinxelo, con sólidas paredes de mampostería e carente de espadana, sen que destaque ningún dos seus elementos.

OPnrrmo-Mos

PARROQUIAIS

ISEMANA CULTURAL organizada pola AA.VV. Virxe da Guia (Atios) 0 Convenio Concello -Comunidade de Alíos, que se fai rogar Asamblea Xeral da AA.VV, San Salvador de Torneiros Aotovía Vigo-0 Porriño ¿para cando sin molestias?

ATIOS Na semana do 7 ao 13 do presente mes de decembro, celebrouse na parroquia de Atios a primeira SEMANA CULTURAL, organizada pola Asociación de Veciños Virxe da Guía. As actividadcs liveron lugar na Casa Cultural de Atios (A Guía).

O luns día 7, o humorista Somoza departiu uns momentos da súa alegría cos veciños desta parroquia. Máis tarde, a Directiva da Asociación dc Veciños fixo entrega de unha placa á Asociación de Canteiros, como proba de agradecemcnto pola donación de

conferencia sobre Medio Ambiente a cargo do Grupo Ecoloxista ANABAN. Unha vez máis o Convenio de Colaboración entre o Concello de 0 Porriño e a Comunidade de Montes Veciñais en Man Común da parroquia de Atios quedou nunha simple intención por parte do Grupo de Goberno do Concello.

Inicialmente parece que existía acordo entre o Alcalde e a Xunta Directiva da Comunidade de Montes, no reparto dos ingresos que realiza o Concello no relativo a canteiras e que pode resumirse en:

material musical ao Grupo Folklórico Os Penediños. Rematou a primeira xornada coa posta en escena daobra "O MOZO QUE CHEGOU DE LONXE" por parte do Grupo de Teatro Centro Cultural e Social CASTRO-BARREIRO, de Salceda de Caselas.

O martes día 8, iniciousc cunha actuación de varios Grupos folclóricos, entre os que actuaron OS PENEDIÑOS de Atios. Máis tarde proxectáronse varias curtametraxes, entre as que figuraban: Desafios da Vida, Expo 92, Madrid Capital de la Cultura Europea e Barcelona 92.

O mércores día 9 púxose en escena outra obra teatral, e celebrouse unha conferencia sobre o Medio Ambiente na que participou o Grupo Ecoloxista ERVA. Os días 10 e 11 celebráronse dúas verbenas en honor a Santa Eulalia, nas que actuaron: A Banda de Música de Redondela, o Grupo Recital de O Porriño, A Orquestra Universo e o Grupo Petróleo.

Asimesmo, organizaronse dúas conferencias; unha sobre Consumo e Vivenda, na que participou a Xuntanza de Consumidores de Vigo, e outra sobre Drogodependencia e Marxinación a cargo do Gabinete de Drogodependencia do Concello de O Porriño.

Os días 12 e 13, tamén se celebraron dúas verbenas, neste caso en honor a Santa Lucía, e na que actuaron os mesmos grupos musicais a excepción da Banda de Música, que neste caso correspondeulle á de Guláns. Ademais, o Sábado 12, tamén se celebrou unha

12

O Concello aportará á Comunidade deAtios,o 15porcentodasliquidacións pendentes por realizar ata o 31 de decembro de 1992, xunto coas cantidades xa recibidas.

A partires do 1 de xaneiro de 1993, o Concello aportará á Comunidade o 37,5 por cen do total recaudado neste concepto, que será investido por esta na mellora dos montes e recuperación do medio ambiente, construcción do local social da parroquia, construcción dun depósito de augas e rede de distribución das mesmas, alcantarillado, apertura e mellora de camiños, fomento da cultura, deportes e actividades recreati vas. Desta cantidade, resérvase un máximo dun 15 por cento para gastos xerais de funcionamento e administración da Comunidade.

Este convenio, que dcbería ser aprobado no último pleno celebrado neste mes de decembro, foi retirado da orde do día polo Sr. Alcalde sen dar explicacións convincentes.

CHENLO A organización cultural Carisma de Chenlo rematou o calendario de festas do ano 1992, cunha festa o pasado 7 de decembro en honor á Virxe da Concepción. Lémbrase que hai moito tempo xa se celebraban as festas de San Xoán, do neno Xesús e esta última do nadal. Esta recuperación da tradición festiva, débese ás iniciativas de "Carisma" xunto coa boa colaboración veciñal.

No ámbito deportivo debemos destacar o labor que están a realizar o Iván e Álvaro, xunto con algúns colabora-

www.faximil.com

0 Porriño

N0VAS

O Pün-iñi>-Mos

TORNEIROS Un dos temas que actualmente preocupa aos veciños de Torneiros é o do Gaseoducto Oviedo-Tui. A Xunta Directiva da Asociación de Veciños San Salvador presentouse ante a Consellería de Industria onde lle informaron de que o trazado era provisional e que aínda estaban a facer os traballos de campo para deseñar o trazado definitivo. En calquera caso, e no prazo de seis meses, o proxecto vai ser exposto a información do público en xeral, tanto no que se refire á vía principal como ao ramal Vigo-O Porriño.

Seguen sen resolverse nesta parroquia o problema da limpeza das beiras dos camiños e estradas. A Directiva da Asociación de Veciños realizou algunhas xestións ante o Concello, e este devolveulle a pelota á Deputación por non enviar a maquinaria correspondente. ¡Posiblemente o Sr. Barros xa non teña tanto poder na Deputación!.

VARIOS O PROGRESO DA AUTOVIA

A modernización dos medios de comunicación en Galicia en xeral, e no noso Concello en particular, é unha Iousa demasiada pesada para este país.

A construcción da Autovía VigoTui deu moito que escribir á falta duns días, en teoría que non na práctica, para o seu remate.

Os veciños de O Porrino e concel los limítrofes realizan un continuo devaneo dos miolos intentando entender a lentitude coa que se realizan as obras.

Sen embargo, algúns xa non poderán coñecer a realidade dunha futura autovía na que se produciron bastantes accidentes de circulación, algúns deles con víctimas mortais, ben por neglixencia das empresas constructoras ou por aforrar unha ducia de bombillas, vinte metros cúbicos de aglomerado, ou por non realizar unha sinalización adecuadaetc. Entodocaso, a responsabilidade correspóndelle ao Ministerio de Obras Públicas en calidade de propietario das obras, compartida coa administración local por non estar vixiante das obras que se están a realizar.

Para mostra do que estamos a dicir, pasamos a enumerar os puntos máis conflictivos no traxecto que cruza o Concello de O Porriflo.

Recentemente celebrouse no Pavillón Municipal de O Porriño, a III Mostra Folclórica de Música e Danza organizada pola AA. V V. San Sal vador e coa colaboración de diversas entidades.

Un cruce como o que existe na parroquia de Atios e polo que se desvían os veciños de Budifto, non se debe facer nin de forma provisional. Neste lugar perdcron a vida dúas persoas e rexistráronse varios accidentes fortuítos.

Debemos facer notar, asimesmo, a actividade que se está a rexistrar na actualidade no Local Social da parroquia: Apertura da Biblioteca catro días á semana en horario fixo; clases de solfeo, guitarra, gaita e baile galego; preparación dun coro; escola de balonmán etc.

O asfaltado do enlace da antiga estrada a Tui co desvio antes mencionado é calamitoso e parece deseñado por un enxeñeiro demasiado estreito de miolos. Ademais a sinalización existente é cutre, e roza o delito en materia de seguridade vial.

Para o vindeiro 27 de decembro está convocada unha Asemblea Xeral Ordinaria, na que se fará un balance do ano que vai rematar. Tamén neste mes se vai celebrar unha Asemblea da Comunidade de Montes.

Neste mesmo lugar foi cortado, á altura de Fenosa, o acceso a Vilafría (Atios), e como se nada pasara.

Nos días de chuvias, a estrada que vai de Atios a Pontellas, ao lado de Terrazos Riego, é unha balsa de auga.

13

O adecentamento do cruce do Costilleta foi e segue a ser todo unha caos.

O cruce do desvío provisional realizado na saída da estrada a Redondela é todo un labirinto. Salvarse dun accidente neste punto é pura casualidade. ¿Que pasará co enlace coa estrada a Gondomar?. Como unha entrega por capítulos.

O paso por debaixo da autovía, á altura da Ponte do Valo, é antiestética, de mal gusto e que en nada favorece a esta Vila tan maltratada en tódolos aspectos. Podemos lembrar que nun pleno celebrado pola Corporación do Concello de O Porriño no mes de xaneiro de 1989, acordouse solicitar a eliminación do efecto pantalla e facer un viaducto da máxima lonxitude e transparencia. ¿Quen velou polo cumprimento deste acordo?.

As obras do Estadio Olímpico de Barcelona, as do tren de alta velocidade Madrid-Sevilla, as da Illa da Cartuja para a Expo 92, etc. foron rematadas en tempo e forma. ¿Que pasará coas da Autovía Vigo-Tui?. Nin en tempo nin en forma. ¿Rematarán ou teremos que apretar, unha vez máis, o cinturón para resol ver os problemas de axuste económico do goberno do estado español?.

www.faximil.com

dores, no fomento da única acüvidade deportiva que existe na parroquia. Estas dúas persoas coordinan a preparación dun equipo de futbol infantil, no que se albisca unha grande ilusión por parte dos xoves que forman o equipo.

As súas actividades lévanse a cabo no campo de futbol da Chan da Carrerira no que se aprecia a necesidade dalgunhas melloras na infraestructura básica.

() Pornfio-Mos

Mos

A comezos de novembro foi elexida unha nova Xunta Directiva da Asociación de Veciños de Petelos, que está formada por Angel Pereira Carrera (presidente), Ponciano Castro e Miguel Giráldez (vicepresidentes), María J. Escudero (secretaria), Miguel A. Rodríguez (vicesecretario), Carlos Seijo (tesoreiro) e catorce vocais máis.

Esta nova directiva quere revitalizar e dinamizar a vida da Asociación intentando, co apoio do vecindario, resol ver problemas urxentes que hoxe en día ten prantexados a parroquia de Petelos como son, entre outros moitos a autovía, o gasoducto, etc. Por iso, para estar máis en contacto coa poboación, abrirán o local social ubicado nas antigas escolas da Porteliña para atender peticións e reclamacións.

Con respecto a estes temas a citada Asociación de Veciños remitíu a O TranVía o seguinte texto que reproducimos integramente: A Xunta Directiva da AA.VV. de Petelos nunha reunión mantida co Sr. Alcalde de Mos, D. Justo González Ballesta, espúxolle as inquedanzas e problemas que máis preocupan ós veciños de Petelos.

Dos temas alítratados destacan, pola súa importancia e o impacto no vecindario, o tema do gasoducto e ata a saciedade, o mencionado tema da autovía.

En canto ó gasoducto, o Sr. Alcalde comentou que a Corporación Municipal rexeitara o trazado enviado por Enagás que pasaba polo centro de Petelos, propoñendo unha alternativa polas ladeiras dos montes de Mos e de Louredo. Solicitada ó edil municipal unha copia do proxecto do gasoduclo, a súa respostafoi que no Concello non hai ningunha copia do devandito proxecto, e cando se llepreguntou sepodería haber impacto medio ambiental dixo que non. ¿como sabe que non vai producir impacto medio ambiental cando non ten un proxecto no que sepoida analizar? .Se xuntamos esta contradicción e afalta de información, coa desconfianza e malestar de cómo no seu día tratou o tema da autovía a Corporación Municipal, acentúase aínda máis a sensación de deixadez que se está dando a temas tan importantes.

/-. Os escolares e veciños de Petelos cando esperan o autobús na susodita autovía, teñen que soporta-las inclemencias do tempoporque as marquesinas derribadas non volveron a ser reposias.

2". Os transeúntes teñen que sufrir caídas por escaleiras e medo a pasar por túneles porque se a iluminación antes era pésima, agora é paupénima ó carecer da mesma.

3-. Os veciños non poden realizar adecuadamente as súas tarefas agrícolas porque afalta de rúas de servicio nalgúns tramos da autovía imposibilita a circulación de vehículos agrícolas.

Expostos estes temas ó Sr. Alcalde a súa respostafoi que se debe "esperar" a que o M.O.P.T. aprobe o presuposto para repoñerlle ós veciños uns servicios quexa tiñan e dos que agora seven privados.

Dedúcese, da reunión mantida co edilmunicipal, que ante inquedanzas e problemas de Petelos, a solución que lle queda ó vecindario é "esperar" polo proxecto do gasoducto e "esperar" polo proxecto, que xa debería ter sido aprobado. Isto último é como esperar por un tren que se sahe que xa pasou.

SANGUINEDA. Os habitantes de Sanguiñeda estamos aínda un pouco alucinados despois do desvío do tráfico pola autovía. Xa non hai por que esperar tanto tempo para cruza-la estrada. E como se de repente retrocedéramos no tempo trinta ou corenta anos. Algúns agradecémolo, pero tampouco é para que nos deixen incomunicados, supoñemos que tamén pensarán en nós as empresas de autobuses e as de servicios. Para outros, significará un descenso no volume de negocio obtido ata agora, pero ben sabemos que, tendo O Porriño tan preto, nunca fomos moi dados a ser xenerosos cos nosos conveciños. Agora é o momento de ser máis solidarios e converternos nunha aldea onde a comunicación sexa máis importante que ata o momento. Xa non será Sanguiñeda un simple lugar de paso, é o momento de mirarnos un pouco o embigo e reforzar o movemento veciñal cara a un

14

mellor entendemento de todos. Precisamente están a celebrarse unhas reunións para decidir cal pode se-lo pago do MOPT a cambio da total destrucción da praia fluvial "O Solombo" e cales poden se-las melloras agora que Sanguiñeda é xa zona urbana. Semáforos, pasos de peatóns, aceras e xardíns serán motivo de freo para que os afeccionados ó "rally" non confundan esta estrada de Sanguiñeda cun circuito pechado.

TAMEIGA A Xunta de Montes de Man Común de Tameiga presentou unha alegación ao proxecto informativo "Vía de alta capacidade do Val Miñor".

Entre os puntos quilométricos 1000 e 1500 prevéese unha estrada nova que comunicará a actual estrada de Bembrive mediante un túnel coa estrada Rebullón-Mercantil, pasando a mesma por medio da Adecuación As Pedriñas, realizada hai oito anos pola Consellería de Agricultura e a Comunidade de Montes de Tameiga.

A Adecuación As Pedriñas, que agora pretende destruir outra consellería, é un espacio para o ocio composto de bancos, barbacoas, pista polideportiva, etc. Conta tamén cunha devesa de árbores autóctonas: carballos, vidueiras, castiñeiros, nogais e outras.

Entende a Xunta de Montes de Tameiga que a saída do túnel deberiase unir coa estrada actual (RebullómBembrive) evitándose a desaparición da Adecuación As Pedriñas e dando o mesmo servicio ós veciños da zona.

LOUREDO/GUIZAN/ DORNELAS Con motivo das expropiacións do oleoducto e ó amparo da Lei de Expropiación Forzosa de 16/12/1954, a Consellería de Industria e Comercio convoca a tódolos interesados e ás persoas titulares de dereitos sobre os bens afectados, para o levantamento das Actas Previas á Ocupación.

Os interesados deberán aportar documentos acreditativos da súa titulariedade e o último recibo da contribución. Poderán levar peritos ou notario sempre que os gastos sean por conta propia.

O levantamento das actas terá lugar noConcellodeMos,osdías 18,19,23, 24, 25 e 26 de febreiro de 1993.

www.faximil.com

PETELOS

Con respecto ó tema da autovía, a deixadez é aínda evidente por varias razóns:

() Ponmn-Mns

UNION DEPORTIVA PORRIÑO Club Baloncesto Sarmodi. Unha inciativa a apoiar.

"Por

Redacción O TranVía/Dossier U.D.P.

0

Club Unión Dcportiva Porriño constituiuse en xaneiro de 1990, por iniciativa dunha serie de pais, co obxecto de promocionar o baloncesto na comarca da Louriña.

0 incremento progresivo de equipos é o mellor testemuño da implantación deste club porriñés. Na temporada 89/ 90 iniciou o seu labor con catro equipos femininos e tres masculinos, nas categorías xuvenil, cadete e infantil. O seguinte ano serán seis equipos femininos ecinco masculinos que incluirán tamén acategoríade"alevíns". Natemporada 91/92 sumaranse un equipo femenino e outro masculino, na categoría Junior, co fin de atender a aqueles rapaces e rapazas que sobrepasaban a idade permitida nas categorías base.

0 historial de éxitos competitivos é impresionante e dificil de resumir en poucas liñas. A presencia de tódolos equipos nas ligas galegas e provinciais conseguindo trofeos e boas clasificacións, confirman o excelente traballo desenvolvido polo Club.

Ademais das competicións oficiais realízanse outras actividades: desprazamentos deportivos a Portugal, Campamentos de Baloncesto Base, Minitorneos en centros escolares da comarca (647 participantes no 91), Cea de confraternidade, etc.

0 mantemento de toda a infraestructura e financiación corre a cargo dos 160 socios, a colaboración da firma Sarmodi, a administración local e diversas axudas de empresas e comercios.

Foto 1. A Unión Deportiva Porriño está formada por 163 deportistas que practican o deporte de base.

Foto 2. Os deportistas están apoiados por 13 monitores e entrenadores.

Foto 3. A Directiva representa aos 160 socios que forman parte da U.D.P.

As propias palabras dos responsables deste club son o mellor manifesto da súa acti vidade: "Estimamos que debe valorarse na súa xusta medida o labor social que en prol da xuventude de O Porriño e da súa comarca, vén realizando o Club, pois dende a súa fundación vense ocupando das categorías base, e se ben hoxc cn día conta con dous equipos de segunda división seniors, formados por xoves procedentes das categorías inferiores. Tódolos xogadores e xogadoras do Club teñcn idadcs comprendidas entre os 10 e os 20 anos".

A sección de Iniciativas de O Tran Vía quere recoñecer publicamente a tarefa de entrenadores, monitores e Xunta Directiva da Unión Deportiva Porriño e alentar o seu desenvolvcmento futuro. O noso especial apoio aos nenos c ncnas do Sarmodi.

15

www.faximil.com

Esta temporada 92/93 o número de equipos que participan en competicións oficiais é de 14: sete femininos e sete masculinos en todalas categorías do deporte de base, ademais da junior. O plantel de dcportistas ascende a 163 e a de entrenadores e monitores a trece persoas.

O Porriñü-Mos

Un grupo de naturalistas leva varios anos observando as aves de 0 Porriño, contabilizando e clasificando as especies que habitan no "noso" medio, o eníorno urbano. Esta é unha pequena mostra do seu traballo.

sido identificadas dende o mesmo.

Coidamos que o lector ha coftecer mellor o xeito en que as diferentes especies de aves adáptanse a un "Medio Ambiente Humano" de características intermedias entre pobo rural e a pequena cidade suburbana, na que a expansión en Galicia vai parella ó deterioro do "Medio Ambiente natural"cada día máis escaso- onde elas teñen a

Partindo dunha división do casco urbano en catro zonas de extensión parella -sempre as mesmas-, os grupos de observadores percórrenas simultaneamente (cada un a que lle fora asignada), identificando e contando as aves presentes nas rúas, prazas, veigas e xardíns, incluíndo os individuos visibles en voo e facendo se fose necesario, observacións estáticas nos pontos de maior interese ou dificultade. corcoxo común

Para facilita-lo labour lévanse guías de aves e prismáticos. O tempo de facelos é a mañá dun domingo, a ser posible, na época central da estación.

Os datos que damos a continuación son consecuencia dos censos. Inclúen a relación das especies ornitolóxicas habituais no casco urbano de O Porriño en cada época do ano, a das que teñen

NATURALISTA: Científico ou afeccionado que estudia a natureza.

CENSO DE AVES: Conta do número de individuospresentes nunhazona. Existen diversas técnicas para axuda-la véracidade dos resultados (directo, mediante fotografía, etc.)

METODOLOXÍA: xeito de traballo utilizado seguindo sempre as mesmas pautas facendo este máis sinxelo.

GUÍAS DE AVES: libros con descripcións, fotos ou debuxos das especies de aves. Hainas de moitos tipos: con máis ou menos información. Serven para a identiflcación das aves.

MEDIO AMBIENTE HUMANO: características do Medio Ambiente onde a evolución está influídapola man do home.

MEDIO AMBIENTE NATURAL: dise do Medio Ambiente que ten un proceso evolutivo non alteradopola man do home.

Os censos deixaron de facerse trala disolución da "Sección" a primeiros de 1988 e tornaron a realizarse en xaneiro de 1991, cando os promotores iniciais (RubénLoureiro,SalvadorSíoeDavid Mayo), retornaron a actividade a fin de coñece-los cambios -se os houbesedas poboacións dos paxaros no periodo.

A metodoloxía era, e é, a que segue:

ORNITOLOGO: Científico ou aflcionado que estudia asaves, os seus costumes, característicasfísicas, as poboacións, etc.

GRUPO ERVA: Asociación naturalista-ecoloxista con sede en Vigo.

*Por Rubén Loureiro e Salvador Sío

|nspirados nos censos de aves migratorias que os ornitólogos europeos fan cada inverno, os das aves de O Porriño servían -a razón de un cada ano- de acti vidade práctica de iniciación ó estudio da natureza para os novos membros da "Sección Porriñesa" do grupo naturalista "ERVA", que fundaron en novembro de 1986 Rubén Loureiro e Salvador Sío, socios locais do grupo.

VOCABULARIO

ESPECIES PERMANENTES: pódense ollar durante todo o ano na zona.

ESPECIES ESTACIONAIS: obsérvanse segundo a estación do ano de que se írate.

LISTA DE ESPECIES OBSERVADAS DENDE O PORRIÑO (Casco urbano). Anos 87 ata 92.

1. GARZA REAL 2. CIGOÑA COMÚN 3.AZULÓN 4. MIÑATO COMÚN 5. GAVILÁN 6. FALCÓN NEGRO 7. AVE DO FRIO 8. GAIVOTA CRAEA 9. GAIVOITA CANA 10.GAIVOTA CHORONA ll.POMBA COMÚN 12.P0MBA TORCAZ 13.R0LA DO MONTE 14.R0LA PORTUGUESA 15.CURÜXA COMÚN 16.VENCELL0 COMÚN 17.VENCELL0 REAL 18.P0ÜPA 19.TORCECUELLO 20.ANDURIÑA ZAPADOR 21.AND0RIÑA COMÚN 22.ANDURIÑA DO CU BRANCO 23.PIA 24.LAVANDEIRA REAL 25.LAVANDEIRA BRANCA 26.LAVANDEIRA MOURA 27.ESTORNIÑO PINTO 28.ESTORNIÑO NEGRO 29.PEGA 30.CORVO VIARAZ 31.C0RV0 CARNAZAL 32.CARRIZA 33.AZULENTA COMÚN 34.RUISEÑOR BASTARDO 35.PICAXUNCOS 36.PAPÜXA DAS AMORAS 37.PAPUXA COMÚH 38.PAPUXA CABECIÑA NEGRA 39.PIMPÍN ou CELOSIÑA 40.PAPAMOSCAS NEGRO 41.CHASC0 42.TIZÓN 43.PISCO 44.MERLO COMÚN 45.TORDO GALEGO 46.TORDO MALVÍS 47.FERREIRO BACACHIS 48.PAXARÍN GAIO 49.FERREIRO ABELLEIRO 50.FERREIRO SUBELIÑO 51.XARAU 52.XARAU ORELLEIRO 53.PIMPÍN COMÚN 54.PAPORRUBIO REAL 55.XIRÍN BRAVO 56.VERDEROL 57.XIRÍN UBALO 58.XÍLGARO 59.PINTARROXO 60.ESCRIBENTA RISCADA 61.ESCRIBENTA CANAVEIRAS 62.GARCILLA CANGREJERA 63.CUCO 64.ZARZERO COMÚN 65.PAPAMOSCAS GRIS 66.TORDO CHARLO

16

ESPECIES IDENTIFICADAS EN RASO: son aquelas que sobrevoanazona, podendo parar na mesma por circunstancias anormais.

ESPECIES QUE CRIAN: especies que aniñan no casco urbano.

ESPECIES QUE MERODEAN: son as que crían e dormen, normalmente, nos arredores dopobo, anque ás vecespódense ver comer no casco urbano.

ESPECIES QUE SOBREVOAN: (ollar especies que merodean).

ESPECIESENPASO PRIMA VERAL: aves migratorias que pasan pola zona, camiño do Norte onde van criar.

ESPECIES EN PASO OUTONAL: pódense ollar pasando polo pobo, procedentes do Norte e cara ó Surpara in vernar.

ESPECIES EN PASO OCASIONAL OU DIVAGANTE: son íocalizadas no casco urbano por casualidade.

www.faximil.com

anduriña iios penedos

OS CENSOS DE AVES DO CASCO URBANO DE 0 PORRIÑO

O Porriño-Mos

AVES DA VILA DE O PORRIÑO (STATUS - NOVEMBRO 1991)

A/ CRIAN:

'••v

1. POMBACOMUN (Co/umha livia) 2. CURUXACOMÚN (Tyto alha) 3. LAVANDEIRA BRANCA (Motacilla alba alba) 4. ESTORNIÑO NEGRO (Sturnus unicolor) 5. CARRIZA (Troglodytes troglodytes) 6. AZULENTA COMÚN (Prunella modularis) 7. PAPUXA DAS AMORAS (Sylvia atricapilla) 8. TIZÓN (Phoenicwus ochruros) 9. PISCOfÉnrtacws rubecula) 10.MERLO COMÚN (Turdus merula) ll.XARAU (Passer domesticus) 12.GORRIÓN ORELLEIRO (Passer montanus) 13.XIRÍN BRAVO (Serinus serinus) 14.VERDEROL (Carduellis chloris) \5.CHASCO(Saxicola torquata) 16.ROLA PORTUGUESA (Streptopelia decaocto) 17.ZARCERO COMÚN (Hippolais polyglota) Bl MERODEAN:

l.GAIVOTACLARA (Larus argentatus) 2. PEGA(Pica pica) 3. PAXARÍN GAIO (Parus ater) 4. PAPUXA CABECIÑA NEGRA (Sylvia melanocephala) 5. FERREIRO ABELLEIRO (Parus major) Cl SOBREVOAN A MIUDO: l.GARZAREAL (Ardea ctnerea) 2. MIÑATO COMÚN (Buteo buteo) 3. POMBA TORCAZ (Columba palumbus) 4. CORVO VIARAZ (Corvus corone corone) 5. AZULÓN (Anas platyrhynchos)

ESPECIES ESTACIONAIS

ESPECIES IDENTIFICADAS EN PASO

A/ESTIVAIS:

Al PRIMAVERAL:

-CRIAN: 1. VENCELLO COMÚN (Apus apus) 2. ANDURIÑA COMÚN (Hirundo rustica) 3. ANDURIÑA DO CU BRANCO (Delichon urbica) -MERODEAN: I (HABITUAIS) 1. ROLA DO MONTE

l.FALCÓNPEQUENO (Falco subbuteo) 2. CUCO (Cuculus canorus) Bl OUTONAL: l.ESTORNINOPINTO (Sturnus vulgaris) 2. PAPAMOSCAS NEGRO (Ficedula hypoleuca) 3. TORDO MALVÍS (Turdus pilaris) 4. PAPAMOSCAS GRIS (Muscicapa striata)

(Strepíopelia turtur) Cl OCASIONAL OU DIVAGANDO: II (RAROS) 1. POUPA (Upupa epops) 2. ANDURIÑA ZAPADOR (Riparia riparia) Bl INVERNAIS: -MERODEAN: I (HABITUAIS) 1. GAIVOTA CHORONA (Larus ridibundus) 2. PIA (Anthus pratensis) 3. LAVANDEIRA REAL (Motacilla cinerea) 4. PAPUXA COMÚN (Sylvia communis) 5. PIMPÍN ou CELOSIÑA (Phylloscopus collyhita) 6. PIMPÍN COMÚN (Fringilla coelebs) 7. PINTARROXO/PARDILLO COMÚN (Acanthis cannabina) II (RAROS) l.GAIVOTACANA (Larus canus) 2. TORDO GALEGO (Turdus Philomelos) 3. FERREIRIÑO SUBELIÑO (Aegithalus candatus) 4. XIRÍN UBALO (Carduelis spinus) 5. XÍLGARO (Carduelis carduelis) 6. ESCRIBENTA RISCADA (Emberiza cia)

17

1. CIGOÑA COMUN (Ciconia ciconia) 2. GAVILÁN (Accipiter nisus) 3. AVE DO FRÍO (Vanellus vanellus) 4. GAIVOTA CANA (Larus canus) 5. VENCELLO REAL (Apus melba) 6. TORCECUELLO (Jynx torquiUa) 1. LAVANDEIRA MOURA (Motacilla alba garrelli) 8. CORVO CARNAZAL (Corvus corax) 9. RUISEÑOR BASTARDO (Cettia cetti) 10.PICAXUNCOS (Cisticola juncidis) I l.FERREIRO BACACHIS (Parus caereleus) 12.PAPORRUBIOREAL (Pyrrhula pyrrhula) 13.ESCRIBENTA CANAVEIRAS (Emberiza schoeniclus) 14.GARCILLA CANGREJERA (Ardeola ralloides) 15.TORDOCHARLO (Turdus viscivourus)

www.faximil.com

ESPECIES PERMANENTES.

0 Porriño

OFERTA: OrquestaSaborTropical en colaboración con Madrid Capital Cultural. 10 mulatas. Desfile popular.

Interesados diríxanse a Sr. Novás.

Concellería de Cultura. Concello de O Porriño.

COAS BOTAS POSTAS: O escalafón entre os traballadores do Concello de O Porriño mídese polas botas que lle subministra a Alcaldía. Mentres uns levan simples botas de "POCERO", outros lévanas de "INGENIERO CON BORREGUILLO".

ESCULTURA: "Paloma en vuelo", Canónico. 117.600 pesetas.

PROPAGANDA: Relación de algúns anuncios nos xornais; as facturas pasaban de sete millóns de pesetas e foron aprobadas no último Pleno: -Anuncio no Xornal Diario co texto "Porriño dibujando el progreso". 76.160 pesetas.

-Anuncio no mesmo xornal co texto "Porriño con pulso europeo" . 76.160 pesetas.

-Felicitación de Nadal en Informe Gallego. 189.280 pesetas.

-Felicitación de Nadal en Atlántico Diario. 62.600 pesetas.

-Entrevista ó Sr. Alcalde no Correo Gallego. 452.200 pesetas.

-Entrevista ó mesmo Sr. no libro "A construcción en Galicia". 800.000 pesetas.

NOVOS OFICIOS: Enterámonos polo Pleno do Concello que a panadería "Chinchina" non pertence ó Sr. Romero. Este ilustre concelleiro somentes é o xerente. Felicidades.

Tamén soubemos que o Sr. Berbel acadou o título de licenciado en Dereito, aínda que descoñecemos en que universidade.Agradeceriamos certificado deste título e mais do de licenciado en Ciencias Políticas do cal D. Pedro fixo mención nunha conversación mantida co ex Deputado Autonómico D. Miguel Barros Puente.

POLÍMEROS: Esta é a denominación do Congreso subvencionado con 75.000 pesetas polo Alcalde de O Porriño con cargo ó presuposto municipal.

Pregunta: ¿Pode alguén explicarnos que é un polimero e que extraña relación pode manter o mesmo co Concello de O Porriño?.

OS 40 PRINCIPALES: 440.000 pesetas custou "SUPER 1" o espectá-

ATira Cousas 'Por Francisco Quintas/Raúl Francés

culo en play-back montado en O Porriño pola Cadea SER. Play-back significa que músicos e cantantes fan movementos e pechan e abren a boca mentres, detrás, un aparatos fai a música e canta por eles. O mesmo que os concelleiros do P.P. que sen saber de que vai o conto levantan e baixan a man para votar ó ritmo que lle marca Alí Babá. Radio Louro: "¡ojo al dato, señores!".

VIVIDOR: A estancia do Escultor Canónico na habitación 205 do Motel Acapulco somentes nos costou ós porriñeses 708.970 pesetas e máis 19.888 pesetas no Restaurante Albariño en concepto de comestibles.

FACTURA: Existe unha factura no Concello de O Porriño librada por D. Cesáreo Paz que leva o seguinte concepto: "Preparar vallas para camino casa del pedáneo de Carracido" VER MUNDO: Dous itinerarios de taxi cargados ó Concello: OPorriño-Chenlo-Pontellas-Budiño.

4.800 pesetas.

O Porriño-Mosende-Hotel Samil.

6.500 pesetas. ¡Papá, vén en tren!

AVIACIÓN: O Concello de O Porriño subvencionou con 30.000 pesetas a festa en conmemoración da VIRXE DE LORETO, patroa da aviación.Sen dúbida en sinal de agradecemento por levar e traer san e salvo ó Sr. Alcalde na súa viaxe a Brasil.

18

Conseguir que un avión despegue con Barros dentro é un milagre que hai que agradecer.

PEIXES: ¿Pesca salmóns o Sr. Barros como facía o Caudillo?. Algo debe pescar cando lle cargan unha factura ó Concello de O Porriño en concepto de Reportaxe de Pesca.70.560 pesetas de nada.

O que resulta seguro é que a reportaxe non foi feita no tramo do Rio Louro que vai dende Frigolouro a Terrazos Riego.

SILBATOS: A duración dun silbato en O Porriño está cifrada en 7 meses contados. 24 pitos foron mercados en Xullo e 26 en Febreiro. ¿Foron os pitos rebentados asubiando na manifestación dos gardas para pedir o convenio?.

RICO, RICO, RICO: O monitorde carpintería dun cursiño do INEM en 0 Porriño cobrou 806.000 pesetas por un mes. A monitora de Corte e Confección 649.920 pts. e a de Perruquería tamén 649.920 pesetas.

Estes son, sen dúbida, uns soldos moi apetitosos. O encargado dos cursiños é o Sr. Berbel. Se non tes emprego proponlle un cursiño.

COLA: O sufrimento do empregado do Concello que soporta a cola do Concello detrás do mostrador coa libretita día tras día e chupa as broncas e impertinencias do Alcalde diante de todo o mundo, sen tan sequera porse colorado, será recompensado a partir de agora con 381.396 pesetas máis ó ano. En verdade hai profesións de "alto risco".

DE CINE: O Inquisidor Xeral recomenda ó Valido do Rei que faga o amor coa súa dona nunha igrexa no momento da Consagración. Logo miramos como o fan.

Título da película: O Rei Pasmado.

Lugar de exhibición: Parque do Cristo.

Convoca o acto: Concellería de Cultura. O Porriño.

"Novás, eres guai". Anxo, 12 anos.

FESTAS: Non sabemos o número de exemplares adquiridos do libro "Antolóxica Festas do Monte de A Garda"peroopreciototalfoide 112.000 pesetas.

Para as Festas de San Benito de 0 Porriño somentes foron concedidas 30.000 pesetas.

A Comisión de San Benito debería ir pensando en censarse no Concello de

www.faximil.com

O Porrifto-Mos

O Porriño-Mos.

A Guarda, a ver se así Barros lle sobe o donativo.

MOTÍN A BORDO: A nova apareceu nunha columna de "cotilleo" político do Faro de Vigo que escribe o coñecido por Paco Vedra e logo foi confirmada por fontes autorizadas do Partido Popular, que preferen non ser citadas, pero parece seguro que hai unha operación de acoso e derribo contra o Alcalde de O Porriño auspiciada polo Teniente Alcalde Sr. Ordoñez e algún outro concellal que permanece, como case sempre, calado.

Haberá que ver en que acaba o conto e estar ben atento a se Barros vai perdendo peso político no partido como máis de un vai dicindo. ¡Atención cidadáns que nos aseguraron que vai cair o gordo no Porriño!.

0 LIXO EN MOS

Convenio: O Convenio dos funcionarios do Concello podería entrar no libro dos records.

Media hora despois de ser aprobado polo Pleno, xa lle meteu unha puñalada o Sr. Barros e mailo seu grupo de acólitos.

Esquecendo o pactado cos traballadores, aprobaron subas para o grupo dos "escollidos" por un total de 4.888.543.pesetas. Curiosamente ningún dos premiados participara na folga e peche para reclamar o convenio.

0 reparto desta sabrosa tarta non foi proporcional e destaca D. Manuel Cudeiro Mazaira cunha subida de 1.458.616 pesetas.

Hai funcionarios que nos saen regalados.

*Por Xosé M. Míguez

s

abido é por tódolos mosenses que este Concello carece dos servicios máis elementales como poden ser, entre outros moitos, o da rede de sumidoiros e o da recollida de lixo.

Desde ha¡ moitos anos os gobernantes de turno veñen prometendo (promesas electorais, claro), como aquela frase tan sonada de "puedoprometery prometo" que non se chegaba a cumprir nunca; que levarían a cabo unha serie de necesidades urxentes como as que acabamos de mencionar. ¡Que inxenuidade, pensar que estas palabras chegarían a facerse realidade!.

Claro que os votos teñen moito poder e que a demagoxia é a forma máis persuasiva para arrepañalos.

No Concello xa hai bastante tempo fora tratado nun pleno o tema que nos ocupa, a recollida do lixo; pero achacaban as súas señorías gobernantes de que este tema era difícil de resolver porque tiña un custo demasiado elevado e non se dispoñía de presuposto suf iciente para o mesmo; pois haberíaque mercar un camión e dispor de "contedores" e persoal para a súa recollida, entreoutrosinconvenientes. ¡Oh, perdida ilusiónl.Pensarquehabíatansóalgúns meses todo era de cor de rosa, todo era coser e cantar, todo tiña solución e tan pronto como se sentaron nos seus sillónspresindenciaisxatodosevoltaba problemático e con dificultades.

19

Dicir que non hai presuposto para asuntos de necesidade tan primordial nun Concello onde se asenta unha zona industrial e cunha poboación bastante importante, cando noutros concellos de menos capacidade económica contan con este servicio, é algo que clama ó ceo. Vergonza deberían ter ó ver como outro Concello se ten que facer cargo da recollida do susodito lixo nun grupo residencial como é o de Pereiras pertencente, claro está, a este Excmo. Concellode Mos. Non é extraño que despois sobren cartos para outras cuestións como é o da publicidade cara á galería como foi a proba cronometrada da "Volta ciclista á Comunidade Galega", por exemplo, e os cidadáns de a pé teñan que apañarse como poidan, ben queimando a vasura nas súas propiedades, transportándoa a "contenedores" doutros Concellos ou ben como sucede en ocasións botándoa nas beiras dos camiños ou nos montes.

E senón fagan un percorrido polas corredoiras e ramais do Concello e comprobarán como se amontoan en moitas partes estes desperdicios formando auténticos vasureiros cos conseguintes cheiros nauseabundos e co perigo de infección que isto conleva.

Pero, ¡todo sexa pola saúde pública, pola que o Alcalde tanto se interesa como representante da mesma; e pola conservación da natureza!.

www.faximil.com

0 "Cóncavle'

C.R.E.A.N.N.

da CREANN (Cooperativa Rural Escolar Anexa á Escola Nacional de Nenos), foi unha Cooperativa que naceu, viviu e creceu na mesma escola básica, rural, donde os nenos de Budiño acudían tódolos días para aprender as primeiras letras e, paralelamente ao aprendizaxe dos secretos do silabario, o mestre ensináballes a podar un arbore, a plantar unha hortaliza ou, quedaban admirados ante o proceso biolóxico que se producía nunha incubadora, para que fose posible a transformación dun hovo nun pito. Os nenos ían á escola, non só a repetir a lección que contiñan os textos, senon tamén a enfrentarse Neno regando coas leccións vi vas da natureza, a emoun enxerto, cionarse ante o milagre dunha semente foto publicada na que a entraña diminuta estaba conen 1934. tida, en potencia, en tódolos canastros do mundo.

Este tipo de establecementos educativos, creados na República para fomentar a difusión de coñecementos modernos de explotacións agrícolas en zonas tipicamente rurais, foi unha creación feliz coa intención de aumentar o valor da producción do campo, se ao frente de cada unha destas escolas existira un mestre con espíritu da vocación profesional.

A CREANN desenvolvía nos nenos un sentimento de solidariedade humana, un alto sentido da convivencia e unha clara noción das avantaxes do esforzo conxunto.

O gran creador desta Cooperativa foi Don Luis Carregal Peón, mestre da escola unitaria de Budiño-0 Porriño, que poñendo imaxinación e sacrificio conseguiu nun corto período de tempo despertar na mente dos nenos esco-

larizados interés e pasión polo significado da natureza no desenvol-vemento da vida humana.

Neses momentos, Don Luis expresou o seu pensamento sobre a orixe das súas ideas na creación da Cooperativa.

D. Luis manifestaba que non era un creador desta obra, senon un plaxiador que levaba á práctica as ideas lidas nun libro de «Costa» «el Arbolado y la Patria». Na súa lectura convenceuse que para facer un país grande, rico, culto, alegre e amante da liberdade era necesario que nin os lindes dos campos deberían quedar sen repoboar, que era preciso reconciliar ao campesino co arborado.

Xa nesa época eran conscientes de que os cidadáns recibiron maior cantidade de árbores que os que lles deixaron aos seus fillos. Xa tiñan na mente o inicio do camiño que nos levaría á deser-

20

tización do mundo. Expresaba que se refería a carballos, castiñeiros, nogueiras e non a piñeiros nin eucaliptos.

Dicía que ainda que non era o odio o que movía a machada destructora que fixera derrubar as carballeiras e castiñeiros galegos, tiña a aparenciade que ese fora o motivo. Que parecía máis razonable plantar unha árbore no lugar donde se cortara outra.

Expresaba que como mestre rural, aquel libro de Costa dicíalle que tiña que inculcar no corazón do futuro campesiño respeto e amor á arbore; contribuír na medida das súas forzas a que desaparezan as calvas que afean os outeiros dalgúns montes e o pelado das chairas.

Pero que debía facer máis; debía lograr que o amor do neno sobre a árbore sexa tal que o chegue a venerar, case a d¡vinizala.

O comenzo do seu labor docente na «Raposeira», nome do lugar en que está situada a escola, intentou plasmar o pensamento de Costa nas oitenta e sete áreas de terreo, plantando árbores.

Deste xeito xurdíu «O PARQUE», nome que lle deron ao terreo cultivado.

A segunda idea foille suxerida por Don José López Otero, nun folleto titulado «Jardines Escolares». Vivindo no campo observaba o atrasado da agricultura, o raquitismo dos productos recolleitados e chegaba á conclusión de que o campesiño debía ensaiar novos procedementos de cultivo. En caso contrario, ¿como debería prepararse a xuventude do rural?, ¿para a emigración?, ¿para que cambie o campo pola cidade?.

www.faximil.com

* Por Manuel Besada/Fotos do Boletín Oficial da Sociedad Fomento Porríño y Distrito

Grupo escolar de Budiño onde os nenos da C.R.E.A.N.N. aprendían o saber, o traballo e a fraternidade.

O obxectivo principal era educar ao neno nas prácticas cooperativistas. Eran os seus fins inmediatos, subministrar aos socios material de ensino para fora da escola, consumo e uso persoal, e explotar colectivamente o terreo que rodeaba o edificio escolar.

Nos seus inicios, a CREANN dispoñía dun galiñeiro de 12 metros cadrados, que custou 407 pesetas, e no que existían dous lotes de galiñas Leghorn, regaladas pola Asociación Xeral de Avicultores de España e que pretendía asípromocionaracreacióndegaliñeiros rurais. Esta Asociación tamén obsequiou á CREANN con: Un niño rexistrador, dous co-medeiros, dous bebedeiros, material para perchas, todos da marca Jamesway, e dous peches automáticos de galiñeiros.

Dispoñía tamén inicialmente de dúas colmeas, que ao final se transformaron en trinta.

Solicitara do Goberno unha subvención, que foi concedida, para unha incubadora, unha "nodriza" emuiños para pienso, para poder adicarse á cría de pitos a gran escala, o que facilitaría aos seus asociados un beneficio adicional na venta posterior de ovos.

Pretendíase ademais que cada cooperativista solicitara dos seus familiares unha parcela de terreo de 18x8 metros cadrados aproximadamente. Nela

21

plantaría o asociado as sementes e plantons que a CREANN lle subministraría, coa obriga de satisfacer o seu importe cando o froito fose vendido pola colectividade. Con esta colaboración, pretendíase chegar ao establecemento de postos reguladores nos mercados de Vigo e O Porriño.

Realizáronse algunhas negociacións ante o Instituto Nacional de Previsión para poder constituir un COTO Escolar dePrevisión,perodocontidonontemos coñecemento.

Esta cooperativa funcionou oficialmente desde o tres de febreiro de 1934, data do seu recoñecemento polo Ministerio de Traballo e Previsión Social como Cooperativa de Consumo, pero a súa organización data de xuño de 1932.

O balance realizado o 31 de decembro de 1933, dous meses antes de ser oficialmente recoñecida, era o seguinte: ACTIVO Caixa 240,00 Mercadorías 389,95 Material/mobla 19,40 649,35

PASIVO Aporte socios 200,00 Cuotaspersoais 370,50 Capilal líquido 78,85 649,35

Condicións para ser cooperador: Para ser socio-alumno precisabase estar comprendido na idade escolar, solicitalo da Xunta Directiva e comprometerse a pagar unha acción de tres

www.faximil.com

Desde un principio, e na maioría dos casos, o mestre rural debería saber cal debe ser o taller, fábrica ou oficina do neno. En consecuencia, o lóxico é que se esforce en anticipar a aprendizaxe e familiarizalo co proceso agrícola para que máis tarde as cátedras ambulantes ou cursiños de perfeccionamento completen esa cultura. Ningún dano sufrirá a intelixencia dun neno superdotado por aprender a plantar uns repolos, podarunhaárboreoufacerunsenxertos.

Neste sentido, e para capacitar ao neno e contribuír a facelo agricultor culto e ilustrado, que aprenda e se encariñe coas novas teorías dos técnicos, comparando e establecendo con pleno coñecemento as boas prácticas que lle aumentarán os rendementos da súa facenda, ocurreuselle montar unha pequena horta, na que o alumno que o desexara puidera dispoñer dunha parcela que abonaba e cultivaba baixo a dirección do mestre.

Por último, a idea da Cooperativa na que se agruparon a maioría dos alumnos foille suxerida nun libro titulado «Cooperati vismo» do que foi autor don Luis Campo Redondo.

Coa base desas tres ideas, que se complementaban de forma exquisita, xurdiu a Cooperati va Rural Escolar Anexa a Escola Nacional dc Nenos de Budiño (CREANN).

orientador dese núcleo de pequenos cooperativistas os que, gracias as iniciativas deste ensinante, dispoñían unha cooperativa como campo de experimentación e ensino agrícola, e no que aprendían a sacar o mellor proveito posible da terra así como dos arbores frutais e da natureza.

A cantidade doada polo Ministerio tiña a dobre virtude de levar o apoio moral e material necesario aos nenos cooperativistas e o recoñecemento ao mestre pola transcendental obra que desenvolvía en medio de moitas dificultades.

Nomesdedecembrode 1933,osnenoscooperativistas celebraron con bastante éxito o ICONCURSO DE PATATAS. De aquí saíron ideas para celebrar posteriores concursos e coa posibilidade de premiar aos mellores expositores.

Isto supoñía un esforzo na recadación

POESIAABUDINO

Aldeas de rústicas chabolas pintadas de branco e roxo; habitacións feitas con polas de pino, amieiro e toxo.

Verdes e extensas campoñas, dourados campos trigales; uvas maduras nas viñas, eiras cheas de frutales.

Portas sin trancas nin chaves como os peitos sin agravios; frentes sen arrugas graves e sempre sonrriente os labios. . Homes de bos sentimentos, mozas de humildes costumes; » rostros curtidos por lumes de soles, chuvias e ventos.

Arcas donde pan ndn falta para os que van de porta en porta; agua que do caño salta e que os sedentos conforta.

As Lunas de Mayo bañan cos seus reflexos as hortas dando vida as frores mortas que logo en Xunio se apañan.

Nas mañans os paxariños, cos seus trinos melodiosos, saludas aos rudos mozos que pros prados van xuntiños.

Aldea de rústicas chabolas que os teus fillos tanto añoran; os que por ti sempre choran noites enteiras a solas ALFONSO PEREZ COTO 'Publicada na Boletín Oficial da Sociedade Fomento de Porriño y su Distrito, no número ..., 193

22

de fondos e outro tipo de premios para os mesmos.

EMIGRACION Don Luis Carregal tiña algúns contactos na emigración de Arxentina, a través dos cales conseguiu que enviaran axudas económicas para o levantamento da Cooperativa. Pero esta tamén mantiña correspondencia coas sociedades de emigrantes do concello de 0 Porriño en Buenos Aires.

Transcribimos literalmente unha destas cartas enviada á «SOCIEDADE DE FOMENTO DE PORRIÑO Y SU DISTRITO»:Cooperativa Rural Escolar Aneja a la N. de Niños Budiño-Porriño 18 dejunio de 1934 Sr. Presidente de Fomento de Porriño.

Buenos Aires.

Muy Sr. nuestro: Habiendo resultado un éxito nuestro I Concurso depatatas celebrado en la escuela nacional de esta parroquia elpasado diciembre, en elque fueron expositores alumnos de ambos sexos, ahora, y parafines de septiembre, pretendemos celebral el II Concurso de patatas y otros productos de huerta como son: sandias, pepinos, beren-genas, etc, que tienen su cosecha en dicho mes.

Reconociendo en Vd. un gran amov y entusiarmo por el engrandecimiento agrícola Regiona! y Nacional, nos da valor para dirigirnos a Vd. y encarecerle concurra en nuestra ayuda donando un regalo que sirva de premio en cualquiera de las Secciones de que contará elfuturo concurso afin de avivar el estímulo por superarse del niño agricultor y Expositor.

No dudando ser atendidos en esta demanda, anticípanle gracias sus aftmos. ss. ss.

Por la CREANN Rosendo Carrera Abeleira, Manuel R. Ruibal Presidente Secretario Con data 23 de agosto de 1934, o presidente da «Sociedade de Fomento de Porriño y su Distrito», Joaquín R. Rodríguez, dá contestación a carta da CRE ANN na que lle comunica o acordo da Xunta Directiva de concederlle a cantidade de cen pesetas para a aplicación que consideren máis conve-

www.faximil.com

pesetas que sería amortizada en prazos a razón de 0,15 pesetas.

Tamén había socios non alumnos que dispoñían de avantaxes limitadas. Chegou a alcanzar 71 socios, algúns dos cales estaban nunha segunda ou terceira acción.

A condición de socio permitía os dereitos seguintes: a) Disfrutar das rebaixas que algúns comercios de O Porriño lles concedía, mediante a presentación da acreditación de socio da CREANN. b) Levar, a un precio módico, os plantóns de legumes que dispoñía a Cooperativa. c) Acceso ós abono químicos e preparación das fórmulas precisas. d) Subministro de sementes seleccionadas. e) Participación nos beneficios resultantes da venda das froitas recollidas na horta.

0 Participación nos beneficios que xenerabann os cultivos e na parte que podíaa corresponderlle se cultivaba unha parcela.

Os socios non alumnos, tiñan dereito a disfrutar do sinalado nos apartados b) c) e d).

Ao rematar a vida escolar, o cooperador podía, se así o desexaba, deixar de pertencer á Cooperativa, pero non tiña dereito a devolucións, en metálico, das accións nin a participación nos beneficios. Estes serían devoltos nunha cartilla de aforro na Caixa Postal de Aforros.

A Cooperativa estaba organizada por unha Xunta Directiva elexida democraticamente mediante unha votación entre tódolos socios. Os «nenos» Rosendo Carreira Abeleira, Manuel Rodríguez Ruibal e Domingo Rodríguez Domínguez, foron os presidentes da CREANN. A CREANN pertencía ao Sindicato de Productores de sementes de Pontevedra e á Asociación Xeral de Avicultores de España, como socio corresponsal.

En marzo de 1934, a Cooperativa foi recoñecida oficialmente polo Ministerio de Traballo de Previsión Social e posteriormente concedeulle un premio de dúas mil pesetas, nun concurso de carácer estatal entre centros deste tipo.

Este premio foi entendido nese momento como xusto e merecido ó labor certeiro e intelixente do mestre nacional don Luis Carregal Peón, creador e

O Porriño-Mos

Pergamiño obsequiado polas sociedades porriñesas en Buenos Aires a D. Luis Carregal, como testemuño do seu labor pedagóxico e social

su Distrito, todas elas integradas por emigrantes do Concello de O Porriño en Buenos Aires, organizaron parao 26 de outubro de 1935 un festival para recadar fondos en beneficio da CREANN. Era a primeira vez que se producía esta circunstancia, verdadeiramente afortunada, de que tódalas sociedades formadas por emigrantes porrifieses se xuntaban en favor dun mesmo propósito. Deste festival recadaronse 2.500 pesetas que foron destinados, na súa maior parte, na compra dunha bomba mecánica de rego, e á construcción dun tanque (piscina de almacenamento de auga) de 4x6 metros e un metro de profundidade; todo isto destinadoámelloradoregadíodahorta da CREANN. O tanque foi destruído a mediados da década dos sesenta e o pozo xunto coa bomba de extracción aínda existían

23

fisicamente a finais dos setenta. O pozo foi aterrado cando se construiu o novo colexio público de Budiño-Cruz.

No ano 1949, o Ministerio de Agricultura concedeu dous premios no estado español entre os educadores en ensinanzas agrícolas, forestais e pecuarias. Un destes dous premios foilleconcedido a don Luis Carregal Peón, polo traballo presentado baixo o título «La Agricultura en la Escuela» Os nenos que foron seus alumnos e viven na actualidade, manifestan que nesa época tiveron un bo mestre.

Recordan que unha vez foi levado preso, e os rapaces da escola, capitaneados pola chica do Bravo, marcharon todos ao concello, e alí manifestaron «Ou Don Luis vén con nós para casa ou senón nós de aquí non saímos». Ao final soltaron ao mestre e o trouxeron a ombros ata a saída de O Porriño.

www.faximil.com

niente e eficaz ás aspiracións do mencionado concurso.

Para o segundo concurso de patacas, celebrado nos días 6 e 7 de outubro de 1934, enviaron premios as seguintes persoas e institucións: Amancio Martínez, veterinario de O Porriño. Unhas tesouras e un serrucho de podar.

Juan Saavedra, de O Porriño. Un par de zapatos.

Concello de O Porriño: 50 pesetas para varios premios.

Ramón Salgado, Deputado. Unha navalla de enxertos e un extirpador.

Serafín Lorenzo: Unha tesouras de podar.

José E. Alfaya. Un extirpador.

José López Otero, de Pontevedra. Un xogo de café.

Agustín Besada, de Vigo. Unha tesouras de podar e un xogo de chocolate.

Esteban Areses, de Tui. Unha pluma estilográfica, un lapis e dous premios de 5 pesetas.

Nitrato de Chile. Dous libros encademados.

Camila Rivero, Viuda de Palacios. Un xogo de Auga.

Luis Carregal Peón, mestre da CREANN. Unha licoreira.

Sociedade de Fomento de Porriño y su Distrito, Buenos Aires. 100 pesetas que foron distribuidos da forma seguinte: -Premio de Honra. 25 pesetas e unha ducia de servilletas, ao expositor que alcanzou o maior número de galardóns, e que lle correspondeu ao neno Manuel Rodríguez Ruibal, que expuxo un lote de patacas valencianas.

-Segundo premio. Un xogo de 25 pezas decristal, que lle correspondeu ao neno Alfonso Besada Ruibal, expositar dun lote de patacas valencianas.

-Un xogo de mantelería, con 12 servilletas, para o neno Celestino Lemos Martínez, expositor dun lote de patatas industriais -Unha mesa taller, para a nena Carolina Fernández que expuxo un lote de patacas Deodora.

Foi digno de mención, algún lote de patatas que chegou a producir 42 quilos de producto por quilo de semente.

Posteriormente, A Unión Agraria Parroquias Unidas del Distrito de Porriño, Hijos de San Salvador de Budiño, Residentes de Budiño en Buenos Aires e a Sociedade de Fomento de Porriño y

j 0 Pomño-Mos ~-\

* Por Uxía Senlle

Portada do libro de Suárez Abel editado por Xerais

P. Alvaro, ¿botas de menos a túa etapa como ciclista P. ¿Cres que en Galicia hai deporte de base ou pensas que profesional ou cres, pola contra, que a nostalxia paraliza e non hai suficientes infraestructuras para que un rapazpoida impede avanzar nafronte que agora che toca traballar?. ser algún día profesional do deporte ou simplemente un Unha vez escoitei a alguén dicir que non hai por que ser afeccionado con gusto polo deporte? ¿Non cres que hai nostálxico se nunca se deixou de traballar no mesmo campo, moito espectador de sillón e de bar e pouco deporte cotián para estar enforma? ainda que sexa enfrontes diferentes. ¿Estás de acordo?

R. Agora mesmo non boto en falta a actividade deportiva R. Eu creo que hai moitísimas cousas por facer. O que está porque o que trato de facer é transmiti-las miñas vivencias, claro é que estamos avanzando, estamos creando base, pero a miña experiencia á xente, sobre todo á xente nova que pasa despois non temos saída. Se se crea base unicamente para sacar ós rapaces da rúa, vale, pero se os rapaces teñen outras do campo afeccionado ó campo profesional. ambicións que non ven cumpridas é frustrante e inxusto para P. ¿E certo que ti estiveches a piques de abandona-lo eles.Por outra parte agora os rapaces teñen moi pouco tempo porque os estudios ocúpanlle un montón de tempo, ós oito ciclismo precisamente nese tránsito?

R. Eu vía daquela a imposibilidade de chegar ó profe- anos parece xa que están na universidade. Depende tamén sionalismo. Había poucos equipos a nivel profesional e eu xa dos deportes. Para algúns necesítase unha infrestructura decidira abandonar. Pero fun correr a Vinaroz onde acadei a moito maior que para outros: pavillóns, piscinas cubertas... segunda posición e preguntoume un xornalista que ía facer iso implica un presuposto grande. O que xenera diñeiro e o vindeiro ano e eu respondinlle que posiblemente esa fose infraestructuras é o deporte de élite. Entón se creamos base unha das últimas carreiras que ía correr. Había naquel e non lle damos saída é un pouco absurdo todo ese labor. momento alguén alí vencellado ó ciclismo e convenceume para que non o deixase e ós dous meses chamáronme para P. ¿Non hai demasiados cartos en xogo no deporte deélite?

R. Hoxe en día xa non funciona aquilo de "o importante é pasar a profesionais. Eu tiña vintetres anos e debía tomar un participar ". Os medios de comunicación insisten no tema de camifto, ou o traballo ou o ciclismo profesional. Agora que hai que facer deporte san e que non hai que ser agresivo mesmo estou recibindo chamadas de rapaces desa mesma pero despois, se non obtés os resultados esperados protestan. idade que me piden unha oportunidade e sempre ocorre que As casas comerciais invisten uns cartos e, a cambio, queren é máis normal darlla a un de vinte ou vinteún anos.

24

www.faximil.com

P. Dime tres virtudes que deba ter un bo ciclista.

R. Se falamos do nivel profesional, en primeiro lugar, ser consciente de que debe ter unha adicación plena e exclusiva, saber sufrir e ambición para gañar. A capacidade de sufrir apréndese cos anos e é importantísimo estar preparado psicoloxicamente para remontar os momentos malos polos que ás veces tes que pasar. A responsabilidade de saberque un montón de xente está pendente de ti e xa te dá por gañador oito días antes é terrible. Eu sempre a levei bastante ben e incluso me axudaba a superarme, pero nalgúns casos a presión psicolóxica é tan forte que pode chegar a fundir a un ciclista.

ÁLVARO PINO é un deses homes ós que non sería xusto escatimar piropos e parabéns. El soubo, mellor ca ninguén, facer que nos sentiramos orgullosos dun galego deportista que fixo gala nos momentos máis duros dunha bravura e unha capacidade de sufrimento fóra de toda dúbida. Varo (para os amigos e familiares) é afable, bo conversador, simpático e tenro. Todos suamos con el naquela inesquencible Volta do 86. Pero pasou o tempo e, como de sabios é evolucionar e traballar sen mirar moito para atrás, aquí o temos sendo director técnico do equipo Kelme-Xacobeo, poñendo a disposición dos ciclistas a súa sabedoría, a súa experiencia.

0 Porriño-Mos

que lles vendas o seu producto e todo está así montado. E así fórmanse ós nenos para gaftar, non se lles está ensinando da maneira máis adecuada, como deportista, non se lles está ofrecendo un ensino integral como persoas. Facer deporte é bo para a saúde pero cando xa entras en alta competición iso xa é máis dubidoso porque xa non é deporte moderado, entran en xogo cantidade de cousas. Agora ben, todo é cuestión de entrenamento. Se acostumas o corpo a estar sentado nunha mesa de oficina durante oito horas, aguanta.

Eu, por exemplo, que estaba sete horas enriba dunha bicicleta nunha etapa de 240 ou 250 quilómetros aguantaba perfectamente e, cando dei xei a bicicleta en outubro do ano pasado e tiven que poñerme coa orella no teléfono sentado e escribindo a máquina para planificar a tempada, ás dúas horas non podía máis. Tiña que saír a dar unha volta en bicicleta para airear e que se me quitara unha dor de cabeza bestial que nunca tivera cando era corredor profesional.

¿Será a Terra un lugar inhóspito ou ten aínda solución?.

R. Non vou dicir agora que eu sexa un ecoloxista militante, aínda que quedaría moi ben, pero a raíz da Volta a Galicia, hai tres anos, no mes de agosto, comentabamos o deterioro dos montes nas zonas de Ourense, Lugo e tamén Pontevedra.

Parecía que non estabamos en Galicia, de tan pouco verde que estaban os montes, todo queimado. Parecía un deserto, un calor tremendo. Enfín... isto procúpame bastante. Este ano parece que non ardeu tanto, pero claro, xa queda pouco por queimar. Eu tefio confianza na concienciación crecente de todo o mundo para con estes temas. A capa de ozono, a falta de auga...Tarrlén é preocupante o tema da xenofobia. ¿Como se poden solucionar estes temas?. Non o sei. O capitalismo ás veces é feroz e esquence a fame de Somalia, as guerras que nos pillan ás veces tan de cerca.

P. ¿Mantés agora mesmo unha alimentación sa e equilibrada?.

R. Si, normalmente, aínda que non tanto porque unha das cousas que buscas cando deixas o deporte é fuxir da planificación estricta e monótona. Agora, sobre todo ós fins de semana, disfruto da comida un pouco máis forte (un cocido, porexemplo ), pero o resto dos días manteño unha alimentación bastante equilibrada porque non me custa demasiado eademais como bastante, gústame comer e non sería bo que me atiborrase de alimentos pouco sans.

P. ¿Que talmanexa o teufillo a bicicleta ?. ¿Eatúa muller?

R. Manexaa bastante ben pero eu tampouco o presiono para que pense en máis nada que na bicicleta. El xoga ó futbol cando lle dá a gana. Eu estou facendo un curso de entrenador nacional e os monitores insisten no tema de que a un rapaz non se lle pode presionar, sería contraproducente nun deporte tan esixente como o ciclismo porque chegaría a aborrecelo.

Entón eu deixo que faga o que quera e, se vexo que lle gusta, tratarei de axudalo no que poida. A miña muller anda en bicicleta de vez en cando aínda que non ó meu ritmo. Habería que probar se agora nos igualamos, como eu hai tempo que non practico demasiado, podería ser...

P. ¿E certo que a túa primeira bici era de muller?

R. Si, é certo. Antes chamábanlle bici de muller á que non levaba barra por aquilo das saias pero agora xa non hai problema porque os pantalóns son de uso común entre as mulleres. Era unha bicicleta verde que me regalara o defunto do meu padriño. Atopáraa nun monte tirada, no 72 aproximadamente e deu parte á Garda Civil. No cuartel dixéronlle que a ti vera el por alí e que se aparecía o dono xa lle avisarían.

Como non apareceu, o meu padriño regalouma.

Alvaro Pino nun ascenso "3 animado polo seu irmán, á esquerda da fotografia

P. Ti que paseas moito en bicicleta e observas os montes e a paisaxe de Galicia. ¿Pensas que está o medio ambiente moi deteriorado ?. ¿ Tes confianza nofuturo da humanidade ?.

25

www.faximil.com

P. ¿Foi no Porriño onde che fixeron a túa primeira bici a medida?

R. Si, efectivamente. Foi na da José González.

O Porriño-Mos

Reixa é un bo amigo. Veu ó hospital a visitarme unha vez cunha cámara da TVG para entrevistarme para o primeiro programa de "Sitio Distinto" que el mesmo dirixía e presentaba.

P. ¿Que música escoitas?.

R. Normalmente non me gusta a música moi "folloneira", o rock duro ou cousas destas. Gústame moitísimo o folk, a música celta. Para relaxarme, música moi tranquila.

P. ¿Pizza, lacón con grelos ou peixe da ría?.

R. Depende do momento. Posmo moi difícil porque como xa che dixen gústame moito comer. Para un día moi especial quedaríame co lacón con grelos.

P. ¿ Que outrc lugar escollerías para vivir a non ser Fontenla ou Vigo?

R. Quedaríame con calquera lugar tranquilo de Galicia, fora das grandes cidades e bullicios. Eu vin vivir a Vigo por comodidade. Con tódolos meus respetos para Vigo, quédome con Fontenla.

P. ¿Cres nos extraterrestres, nos OVNIS?.

R. Lin algo sobre isto, en publicacións sobre o tema pero a verdade é que non me parei a pensar moito. Pode ser... hai moitos estudios, algúns sen probas suficientes pero..non sei.Esto tivo que facelo alguén, non sei se foi Deus, se foron Adán e Eva... eu o que sei é que o tivo que facer alguén.

A. Pino cun grupo de afeccionados despois de gaña-la Volta a Cataluña

P. ¿Ponteareas ou Puenteareas?

R. Eu sempre digo Ponteareas. Sei que se verqueron ríos de tinta pero eu sempre falei galego, incluso antes de que se puxera de moda, sempre falei galego na miña casa e os meus pais tamén. A miña muller sin embargo non porque non lle falaban galego na casa. Eu sei que falo moi mal, loxicamente, pero sempre falo na miña lingua como me ensinaron aínda que trato de aprender. Nunca fun a ningunha academia e, a pesar de todo, falo galego sen complexos. Unha vez preguntáronme na TVG se prefería falar galego ou castelán e eu contesteilles: " En galego, claro, se non vos asustandes".

P. 77 foches sacristán de pequeno.¿Que queda de todo aquilo?. ¿Rezas polas noites?.

R. Eu fun sacristán moitísimos anos. Algunha vez, candome acordo, rezo pola educación dos meus pais. Sabes que nas aldeas nos días de tronos sempre nos reuniamos a reza-lo rosario, ou algún día á semana, sen máis. Agora non o fago habitualmente pero nas carreiras, cando cría que necesitaba ,dalgunha axuda extra si o facía. Santíguome antes de saírda casa ou cando vou de viaxe... Non son un asiduo orador, igual un Noso Pai, un Ave María...

P. De tódolos teus compañeiros citiistas de quenpodes dicir quefoi o mellor amigo e compañeiro.

R. Teño moitos e moi bos amigos entre os ciclistas. Na Volta Ciclista a España que gañei, axudáronme moito e demostraron algúns ser solidarios e auténticos amigos: Rodríguez Magro, Antequera, Anselmo Fuertes que vai ser corredor meu o ano que vén... volcáronse comigo sen ningún tipo de interés. De aquí de Galicia, Carballido, Teixeira. Con eles entrenaba tódolos días.

P. Escolle unha destas tresflores: rosas, nardos ou mimosas.

R. A verdade é que as mimosas chámanme moito a atención pero na casa tiñamos un monte con mimosas e tiña que andar a cortalas tódolos anos porque teñen unha raíz que se extende moito e déronme moito traballo, así que quedaríame cos nardos.

P. O teu equipo defutbol.

R. O Celta. Eu estou disfrutando moito co Deportivo pero son do Celtiña.

P. ¿Tes vespino ou non tes vespino?

R. Non teño vespino nin ma regalaron. Teño carnet de camión e de autobús pero nin siquera teño carnet de moto.

P. ¿Tes bos recordos daquela Volta a Cataluña, non?.

26

www.faximil.com

P. Induráin é un monstro da natureza ou é un mortal esforzctdo e duro.

R. El é deses poucos mortais que sobresaen por riba dos demais. O mellor corredor mundial nestes momentos. Pero teño que dicir que hai que velo como un mortal porque eu coñecino e corrín con el e puiden disfrutar algunha vez de vencelo, concretamente nunha Volta a Catalufia que gaflei.

P. O teu escritor galego preferido.

R. A verdade é que leo pouco. Agora que estou máis liberado, un pouco máis. Lin a Suárez Abel e un libro que me gustou bastante foi "Turbo". Trataba o tema da droga.

() Porrmo-Mns

R. A min, é algo que me custaba moitísimo. Unha vez incluso me chamaron os xuíces a atención na París-Niza.

Levaba oito días sen depilarme e estaba tan canso que non me apetecía nada. Eu afeitome, non utilizo cera.

R. Pois si. Fora un ano difícil para min en canto a lesións, no 87, despois da Volta a España que non corrín por mor dunha lesión e, polo menos, a final de tempada, puiden resarcirme unpouco. Tiven a sorte ademais de gañar a continuación a Escalada a Montjuic.

P. ¿Que recordas da túa etapa como corredor da Spol?.

R. Eu cheguei un día asustado ó Porriño, viña da aldea no autobús e dixéronme que tiña que falar con Gilsanz, que era quen facía as licencias. Atopeinos no Paso a Nivel a el e a José González e pregunteilles se sabían onde vivía Gilsanz.

Cando me dixo que el era Gilsanz eu trateino de "usted".

Tranquilizoume, pediume que o tuteara e ademais deume a información para saca-la licencia. O meu primeiro equipo foi o Spol-Riego de O Porriño e tamén corrín a miña primeira carreira nas festas do Cristo. No canellón que dá á igrexa rompín os tubulares e eu non sabía como reaccionar porque tampouco tiña quen me adestrara. En Ponteareas, despois dos irmáns Rodríguez, non había ninguén e enfín...son

P. ¿Es capaz de dicir unha mentira piadosa?

R. A min notáseme enseguida se minto así que prefiro non dicilas. Nun momento dado por teléfono podo dicir algunha pero cara a cara notaríaseme moito.

P.¿Soñas en alto?.

R. Non, sempre durmiamos de dous en dous e nunca me dixeron que soñara en alto.

P. ¿Tes algún vicio inconfesable?.

R. Non hai nada que non poida confesar.

P. ¿Prefires a praia ou o monte?.

R. A neve.

P. ¿Que é o que non soportas nas persoas?.

R. A falta de sinceridade e a vaidade. O feito de que a xente sexacridanon o soporto. Que alguén que logre algo na vida che mire por riba creo que é in-xustificable. Unha vez preguntáronme en que ía cambiar Alvaro Pino despois dos éxitos e eu repondín que en nada. Creo que podo presumir de le-los mesmos amigos de sempre e a miña vida desenvólvoa como sempre.

P. ¿Tes mal xenio?

R. Si, bastante.

P. Ademais do ciclismo ¿cal é a túa outra paixón?

R. Os deportes en xeral. Gústanme todos. Seguín as Olimpiadas cando puiden. Incluso levaba unha televisión no coche para cando tiña moito traballo.

P. ¿Cres que osfastos do Xacobeo-93 son necesarios para Galicia como promoción para este país ou cres que hai outras prioridades ?

R. Penso que pode estar ben como promoción turística para este país e non digo isto porque teña un apoio para o meu equipo do Xacobeo. Dígoo porque creo que será interesante.

Aínda así non se poden prever os éxitos ou os fracasos dun evento deste tipo.

P. ¿E o cidismo un deporte basicamente de homes?

R. Eu penso que non, no estranxeiro hai moitas máis licenciasde mulleres que aquí. Eu sempre animei ás rapazas para que practiquen o ciclismo, é un deporte como outro calquera.

P.Algo tedes en común coas mulleres: a depilación,

¿non?.

cousas que pasan cando es novato. O Porriño era o punto de encontro dos entrenamentos, cando era "amateur" dos de Ponteareas e os do Porriño. Fixen moitos amigos: Javi, Moisés. Os domingos, á idade de 18 anos ía a O Porriño á sesión de discoteca de tarde para ir cedo para casa e poder entrenar ó día seguinte. Eses son os recordos que máis te marcan e permanecen porque despois, ó longo da vida profesional hai outros pero os esquences máis facilmente.

P. ¿ Tes moita confianza no teu equipo na Volta a España do ano que vén?

R. Teño confianza aínda que sei que non temos un lider consolidado. Iso si, fichei a Anselmo Fuertes que xa fixo durante dous anos terceiro na Volta a España. Non é igual agora, ós 30 anos que ós 25 ou 26 anos, o rendemento non é o mesmo, pero é un home con experiencia. Despois tefto xente moi nova que o ano pasado respondeu moi ben e espero moito deles. Pero hai que ser realistas e sabemos que non hai un lider consolidado de cara á clasificación xeral. Temos un equipo que pode dar moita guerra.

27

O noso agradecemento a A. Pino por facilitarnos as fotos desta reportaxe

www.faximil.com

P. ¿Vas ó cine?. ¿Calfoi a última película que viches?

R. A verdade é que non teño moito tempo e hai xa moito que non vou ó cine. Os críos ademais non nos permiten saír de noite. Eu son moi caseiro, estou moi ben na casa coa miña muller e os meus fillos.

0 Porriño-Mos

;PARA

¿PARA

QUE?

QUEN?

pensando nun patronato ou ente similar) alleas a criteríos pecuniarios, co cal non só estarían os máis avantaxados senón tamén os máis económicos xa que cumprirían a súa función desinteresadamente, redundando iso na mellorado equipamento do local e na posta en funcionamento de actividades, porque os presupostos non se destinarían a financiar labores de dirección ou asesoramento.

As actividades a realizar dentro da casa de cultura serían moitas e variadas, vou dar algunhas que serven de esquema. Imos velas.

A primeira e fundamental sería a relacionada co aspecto artístico -cultural, así: -exposicións permanentes integradas polos fondos públicos ou privados existentes nos dous concellos.

-exposicións antolóxicas. Aproveitaríamos as moitas que se realizan na zona e que teñen carácter itinerante (recordo agora o desagradable asunto da exposición da obra e proxectos de Antonio Palacios organizada polo Colexio de Arquitectos de Galicia).

-exposicións de artistas de recoñecido prestixio. No noso entorno hainos, moitos e dos mellores e, inevitablemente, están interesados en expoñer ao público xa que viven da súa actividade.

-exposicións de novos valores. Os que buscan un camiño e un sitio no mundo da arte verían aquí unha saída, sobre todo os que viven e traballan na comarca.

-conferencias.

-actividades culturais organizadas polos centros educativos da bisbarra e que carecen de locais adecuados para levalas a cabo.

-actividades relacionadas cos organismos e colectivos culturais existentes, así a Asociación Cultural do Louro, o Colectivo O Tranvía, as Asociacións de veciños, as Xuntas de barrio, etc.

O segundo aspecto a ter presente é a acti vidade pedagóxica que debe asignarse ao centro, por iso contará con: -biblioteca. No caso presente sería unha cuestión a defínir pois a existenle no local de Caixavigo cumpre as necesidades.

-museo histórico cos restos atopados na nosa zona, e actualmente en poder de institucións públicas e privadas; con iso dariámoslle unha nova acomodación, acorde cos obxectivos programados. Dentro del poderiamos localizar varios apartados: -museo arqueolóxico: paleolítico.mámoas.castros. : -museo relixioso.

-protocolos notariais.

-censos municipais.

-arquivos privados de interés.

-museo etnográfico permanente onde se presenten os aspectos fundamentais da nosa cultura material que xa

En datas próximas imos asistir á inauguración da chamada casa de cultura, indubidablemente o acto conlará con todo luxo de detalles aos que nestes lugares tan mal se acostumaron algúns.tan dados ás gaiteiradas, presencia desmesurada de autoridades políticas, comilonas, etc, que máis ben que unha inauguración parece unha festa rachada onde non se privan de nada (algún día gustaríame saber como rematan estas celebracións, cando se impón a noctumidade). O malo non son as festas cando «van de Ribadeo», o peor é que nelas malgástanse uns presupostos que servirían moi ben para invertilos na infraestructura e consolidación do que se está a inaugurar.

Esquecéndome de todo boato e propaganda que ao acto se lle vai dar, teño a obriga de recoñecer que a elección do inmoble foi a máis realista, non así a distribución interna que se escolleu, consistente en dúas salas utilizables para as actividades propias do edificio e seis despachiños para colocar neles a un director.un secretario, dous administrativos e tamén a dous asesores culturais, todos eles familiares ou amigos, por suposto.

A necesidade deste centro cultural na comarca é incuestionable e posiblemente o emprazamento sexa o máis axeitado, tanto o edificio (a outra elección recaería no pazo dos marqueses de Mos)como a situación achegada ós núcleos de poboación, ou os custos estructurais da obra, poñen en avantaxe a alternativa escollida. Nembargantes a institución debe perder o seu carácter localista e pasar a ser considerada como unha empresa de ámbito comarcal.polo que, allea a intereses pertencentes ao dominio dos particularismos, debe considerarse como casa da cultura da Louriña.

Lonxe do carácter caciquil ou paternalista que cumplen outras institucións presentes na comarca; o funcionamento desta terá que ser democrático e para iso debemos poñer a súa dirección nas mans de persoas capacitadas (estou

28

www.faximil.com

'Por Pepe Vidal

O Porriño-Mos

desapareceron e con indubidable interés educativo para o noso presente, sobre todo para os rapaces en idade escolar, necesitados de datos empíricos que f ixen a aprendizaxe que reciben na aula.

A distribución da etnografía da zona abarca catro eixes: zoqueiros, panadeiros, canteiros e arqueoloxía industrial.

Cada sección iría acompañada de fotografías e textos explicativos do oficio.

Outra actividade a desenvolver é a lúdico-festiva, con múltiples tarefas a desenvolver, cito nada máis que tres: -concertos ó ar libre ou no interior, de instrumentistas, voces, grupos, orquestras, coros, etc.

-lugar de representación de obras teatrais e todo o relacionado con este apartado.

-local de ensaio para grupos musicais, de teatro, baile, etc.

Para rematar, hai un labor institucional que tamén pode entrar na actividade da casa de cultura, é a relativa a exposicións de censos, plans de urbanismo, etc. Igualmente todo tipo de reunións, simposiuns ou seminarios que se queiran organizar.

Con todo o dito pretendo que a institución que se vai inaugurar sirva realmente a uns obxectivos mínimos, polo menos aos que van no artigo, pero...moito me temo que todo se quede nun inmoble máis ou menos bonito e o interior se convirta nun espacio gris adicado á «cultura da casa».

*Por Raúl Francás

Hai xa seis anos, no primeiro antroido celebrado na rúa, escoitábase un relatorio de carencias en servicios públicos que tiña a nosa vila e aparecía claramente.entre outros, a necesidade que tiñamos dunha Casa de Cultura.

Naquel momento poida ser que, para moitos, non fose urxente a súa construcción, xa que a iniciativa cultural pasaba por un periodo de baixa actividade.

Atrás quedaran os anos 70, anos de f in da dictadura, onde toda a actividade cultural fora canalizada nunha institución privada, o Círculo.

Coa chegada da democracia, trala morte daquel xeneral, moitas das persoas que viñan protagonizando as iniciativas culturais pasaron a se ocupar de novos traballos dentro dos partidos políticos da esquerda que aquí existen(PSOE e Bloque). Este feito e mais que os demais activistas culturais perderan un pouco a claridade de ideas, e non se souberan adaptar ó novo acontecer, que xa non estaba marcado pola loita contra Franco, provocou un vacio cultural na vila que chegou ata os anos 80.

Debuxos de "Os Oficios" de Xaquín Lourenzo. Editorial Galaxia.

O despiste das autoridades, e maila súa actitude de defensa diante do feito asociativo, provocou que cando novamente agromou con forza a iniciativa cultural, no final dos anos 80, a xente se atopara que, no tocante a infraestructura, estabamos, se cadra, moito peor que nos anos 70, xa que o Círculo seguia a ser o único espacio cultural existente na vila, pero esta institución, con todo o dereito do mundo, virárase cara ós aspectos máis recreativos (bailes, ximnasia, deporte, piscina, cafetería, etc) e abandoara sustancialmente a iniciativa cultural que tiña no pasado. E fóra

29

www.faximil.com

Atrás quedaran sepultadas no esquecemento experiencias teatrais como as do TRASNO e a de VERBAS E COUSAS; o CINECLUB do Círculo; a revista ACOUGO; Ciclos de CONFERENCIAS como aquelas sobre Galicia celebradas coa presencia dalgún que outro policía de paisano; o grupo AFA de FOTOGRAFIA; etc.

A única experiencia que se mantiña dende aquela, a CORAL, veu morrer nos anos 80 sen que ningunha autoridade municipal fixera o máis mínimo para evitalo.

A desaparición da oferta cultural da Caixa de Aforros de Vigo, que tantos actos tiña promovido daquela, pola súa concentración no Centro García Barbón de Vigo, fora outra coitelada de dificil superación, non só na nosa vila senón en todas aquelas que se viñan «beneficiando» da mesma.Algún día haberá que reflexionar seriamente sobre este abandono da Obra Cultural das Caixas de Aforro en O Porriño.

O Porriño-Mos

do Círculo seguía sen haber ningún espacio cultural utilizable.

Fo¡ entón cando, hai uns anos, veñen coincidir diversas iniciativas cidadáns que fan imprescindible a existencia dun centro socio-cultural onde poder desenvolver as súas actividades. Non estou falando somentes da Asociación Cultural do Louro ou da revista O Tranvía senón tamén de Erguete, Aceesca, Grupos Cristiáns de Base, Asociacións de barrio, Grupos de música pop ou rock, artistas plásticos, artesáns, fotógrafos afeccionados, etc.

Este novo agromar cultural ou social foi o que fixo posible que as autoridades despertaran e se fixera.por fin, a Casa da Cultura.

Debemos, sen lugar a dúbidas, de chegar a un consenso entre políticos e activistas culturais sobre o xeito de utilización dos diferentes recursos que a nova Casa da Cultura vai brindar, sen que a cultura oficial promovida dende o Concello e financiada con cartos públicos sirva para acalar as iniciativas culturais de base que teñen xurdido ata o de agora e que o poidan facer nun futuro.

Como punto final cabe recordar o papel que deben xogar no funcionamento da Casa da Cultura as distintas iniciativas que existen nas parroquias do Concello que, por respeto á sua autonomía, e mais porque xa teñen cada unha delas portavoces que xa se saben facer escoitar, non foron citadas neste artículo no que fo¡ analizado o discorrer cultural na Vila e a incidencia positiva que nel debe ter a apertura da Casa da Cultura.

'Por Manuel Rodríguez Martínez Almeria, a 28 de novembro dé 1992.

Din que os tranvías son vehículos que, sen contaminar, serven como medios de comunicación dunhas paraxes con outras. E así que tomei este tranvía en Almería para saber cousas de por aí e facer saber ós demais tranviarios algunhas das de por aquí.

Habendo seis anos que falto de Sanguiñeda, procuro tódolos anos retornar e dun ano para outro descoñezoa. 0 ano pasado vol vín por setembro e, xa instalado, fun dar unha volta polas coutadas e mira ti que a primeira que ollei librouse da autovía por un tris.

Supoño que é necesaria, que agora se chegará antes a Madrid, pero ¡menuda ferida lle fixeron ós montes!. 0 progreso é bo pero non perdoa as comodidades, sempre pasa factura, polo que hai que ter moito coidado con el. E este mesmo progreso o que envelena o Louro e está a destruir as Gándaras de Budiño nas que se fixeron uns miradores para contempla-la súa agonía máis comodamente.

E de esperar que ó longo das viaxes do tranvía se fagan melloras na protección do medio ambiente que contribúan a salvagardar unha natureza como a nosa que cada día é máis escasa e difícil de atopar. E se vos quedan dúbidas podedes vir en tren ata aquí e quedaredes alucinados no tramo Guadix-Almería no que a paisaxe é de montes pelados de árbores, unha vexetación de esparto e trementelo. Non pensedes polas miñas palabras que Almería é todo deserto.

E unha terra con moitos ecosistemas diferentes que van dende as dunas de area fina da beira do mar ata a alta montaña con neve case todo o ano, e isto en poucos quilómetros (dende a praia vense os montes nevados).

Tamén perto de Almería, pero xa en Granada, hai varios pobos con nomes de reminiscencias galegas, como son "Pamapaneira" ou "Capeleira". Din que foron os reis católicos os que, tras bota-los mouros, trouxeron xente para repoboa-la zona, pero non sei que hai de certo en toda esia historia. O que si comprobei cando estiven por alí é que a paisaxe é semellante á de certas comar.cas de Ourense ou Lugo, con gran cantidade de castiñeiros e regatos de auga discorrendo mont'e abaixo.

En canto á capital, é unha cidade pequena ou un pobo grande. Cando vou da miña casa ó centro teño a impresión de estar baixando de Sanguiñeda a O Porriño, así que non vos ides perder: A Porta da Purchena vén sendo a Central e El Paseo, a rúa Manuel Rodríguez cuns poucos máis de árbores ós lados. < Almen'a e o seu entorno é unha terrra por descubrir, eu invítovos a que o fagades, pero de vir facédeo na primavera ou no outono, porque no verán vai moita calor e non apetecc nada andar ó sol.

30

www.faximil.com

A falta desta ten provocado nos últimos tempos que somentes as experiencias ó aire libre teñan unha clara continuidade e que as demais, as que precisan dun local, se vexan condenadas a un discurrir máis dificultoso ou incerto.

Agora que imos ter Casa de Cultura (¡ora pro nobis!) non deberiamos caer en que esta deixara de lado a todos aqueles e aquelas que durante estes últimos anos estiveron, dun xeito totalmente voluntario e sen buscar compensacións crematísticas, dando o callo pola cultura na vila. Porque se a Casa de Cultura traballa a espaldas deles, ademais de ser un fracaso, somentes virá a demostrar que as nosas autoridades non saben estar á altura das circunstancias e seguen a malgastar os caudais públicos, tanto no aspecto dos cartos, como no máis sangrante que é o da vontade de traballo.

Esperemos que, aínda que ata agora dende o Concello nada se falou coas asociacións culturais e sociais interesadas, o funcionamento da Casa da Cultura respete uns principios básicos e que polo tanto sexa: DEMOCRATICA na sua xestión (Patronato de Cultura), PLURAL nos seus plantexamentos (Libertade de Expresión); PEGADA A REALIDADE (defendendo a cultura e a lingua de Galicia); e EQUITATIVA NOS GASTOS de funcionamento (sen primar ningunha opción ideolóxica a través de lle dar máis subvencións que ás outras).

Todos deben ter cabida na Casa da Cultura: As asociacións, con lugares asignados e fixos onde poder celebrar as súas reunións e onde ter os seus arquivos e material; os grupos de música pop e rock non profesionais, con lugares onde poder facer os seus ensaios; e as distintas individualidades (pintores, escultores.fotógrafos, afeccionados ó video, etc.) con espacios que faciliten o seu labor creador e onde poidan expoñer dignamente o que están a facer.

TRANVIARIOS NO EXILIO

O Pmriño-Mos

1.936 HEMEROTECA

TRIUNFARON LASIZQUIERDAS ENPORRIÑOYBUDIÑO

1.936 HEMEROTECA

Publicado no Boletín Ofícial da Sociedad de Fomento de Porriño y su Distrito. Número 62.

Xaneirolfebreirolmarzo de 1936.

VJratas han sido las noticias que acabamos de recibir referentes al resultadodelaseleccionesenPorriño.aunque no tan gratas como hubiésemos deseado para prestigio y progreso ciudadano de todo el distrito, pues a estar a los informes referidos, la República, quedefienden las izquierdas, triunfó en la villa y en la parroquia de Budiño, unicamente, y en el resto del distrito, el resultado fué favorable a las derechas, que defienden lo que no es defendible, lo que perdió su ritmo en el tiempo y en el espacio.

En cuanto a la villa era lo menos que esperábamos, lo que no es óbice para que lo celebremos, y con respecto a Budiño, lo celebramos ta.mbién, pero ademásagregamosunasfelicitaciones tan grandes y sinceras para los vecinos de esta parroquia, como tan sinceras y grandes son las lamentaciones que

formulamos ante el enorme tras pié dado por los vecinos de las parroquias restantes.

Es inconcebible que Pontellas, Mosende, Chenlo, Torneiros, Atios y Cans, no hayan sabido dar ese magnífico ejemplo de ciudadanía que dió Budiño y con el que ha demostrado hallarse a un nivel de cultura muy superior al de sus parroquias, hermanas.

Esto lo decimos con dolor, pero hay que decirlo, como se dice donde está la enfermedad para poder curarla.

Nosotros, no obstante no vivir materialmente la vida de nuestro pueblo, la vivimos espiritualmente en forma tal, que estamos casi siempre en lo cierto cuando presentimos el estado positivo o negativo de cualquier proceso, y una prueba más de ello hubimos de darla cuando, hace poco tiempo, dentro del comité Pro Fusión, asegurábamos a la

delegación de la "Unión Parroquias Unidas del Distrito" que lo necesario para nuestro pueblo era cuidarlo culturalmente y no pretender su adelanto con estridencias políticas, que no prenden cuando el terreno no está cultivado como en Budiño, y que esterilizan la ayuda económica que se invierta con tal propósito exclusivamente.

De cualquier forma tenemos confianza en que este estado de cosas irá mejorando y que merced a ello todas las parroquias del distrito seguirán el ejemplo edificante de la de Budiño, siendo necesario también para que el sentimiento cívico continúe desarrollándose halagadoramente, que la villa siga rindiendo culto a la democracia que es la palanca que de manera más firme impulsará el progreso general de nuestro pueblo.

"Porriño (Vista parciai)" obra de Palacín, 1991.

31

www.faximil.com

r

www.faximil.com