Jaarverslag 2011 Multidisciplinaire hormonencel

MD HC MULTIDISCIPLINAIRE HORMONENCEL

2011 JAARVERSLAG

DEEL I: VOORWOORD BIJSTANDSMAGISTRAAT ............................................................................. 2 DEEL II: INLEIDING ........................................................................................................................... 4

1.

Bevoegdheden.................................................................................................................... 5

2.

Beleid .................................................................................................................................. 5 2.1.

Overleg met de Gemeenschappen betreffende het gebruik van humane doping in de sport ..................................................................................................................... 5

2.2.

KB intellectuele eigendomsrechten ........................................................................... 6

2.3.

Internet ...................................................................................................................... 6

2.4.

Parketsamenwerkingsverbanden .............................................................................. 6

2.6.

Internationale aanpak ................................................................................................ 7

2.7.

Opleiding .................................................................................................................... 9

DEEL IV: FENOMEEN-BESCHRIJVING ............................................................................................. 10 1.

2

Evolutie van het fenomeen .............................................................................................. 10 1.1

Aangetroffen stoffen................................................................................................ 10

1.2

Internationaal........................................................................................................... 12

Problemen ........................................................................................................................ 14 2.1.

Gebrek aan verzwarende omstandigheden ............................................................. 14

DEEL V: VERWEZENLIJKINGEN ...................................................................................................... 15 1.

2.

3.

Verboden stoffen in de vetmesting en doping bij dieren ................................................ 15 1.1

Gebruik ..................................................................................................................... 15

1.2.

Zwendel – acties....................................................................................................... 18

Humane doping ................................................................................................................ 21 2.1.

Gebruik ..................................................................................................................... 21

2.2.

Zwendel .................................................................................................................... 21

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

DEEL III: ALGEMENE SITUATIE ......................................................................................................... 5

Niet conforme geneesmiddelen ....................................................................................... 25

DEEL VI: GERECHTELIJKE BESLISSINGEN....................................................................................... 27 DEEL VII: BEDREIGINGEN .............................................................................................................. 29 DEEL VIII: BESLUIT ......................................................................................................................... 30 Bijlage 1: overzicht Multidisciplinaire Hormonencel .................................................................... 31 Bijlage 2: Analyse-resultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’ ....................................................... 32 Bijlage 3: Kaarten 2010 en 2009 ................................................................................................... 33

1

DEEL I: VOORWOORD BIJSTANDSMAGISTRAAT Voor U ligt het jaarverslag 2011 van de Hormonencel en … er beweegt wat. U krijgt de vaststellingen en de resultaten van de ondernomen acties en verder ook een inhoudelijk verhaal waardoor lijnen uit het verleden naar de toekomst kunnen getrokken worden. De voedsel- en geneesmiddelenfraudeurs blijven actief en de laatste trends worden beschreven.

We kunnen er niet om heen fietsen. De stijging van de niet-conforme vaststellingen in de sector van de vetmesting is opvallend en laat ons niet onbewogen. Er bestaat ook geen kant-en-klare uitleg. Wetenschappers en onderzoekers van het Voedselagentschap zijn momenteel hand in hand en gedreven op zoek naar een valabele verklaring.

Hoe komt het dat we in 2011 zoveel meer kleine hoeveelheden schildklierhormoon en ontstekingsremmers aantreffen? Vooral het veelvuldig aantreffen van prednisolone bij varkens, wat in het verleden niet het geval was, doet vragen rijzen. De analyse is bezig en dit zal nauwgezet moeten opgevolgd worden om de gepaste maatregelen te nemen.

Na de Langdorp-case in 2010 werden in 2011 zowel in Vlaanderen als Wallonië acties verricht in het paardenmilieu waarbij opnieuw inbreuken vastgesteld zijn maar minder spectaculair dit keer. Het is wel verheugend om vast te stellen dat de eerste rechtszaken na de controle in Langdorp reeds gepleit zijn en tot ernstige veroordelingen leidden.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

- Bewegen en bewogen worden -

Uit de beschrijving van de acties en intercepties op het vlak van humane doping en geneesmiddelencriminaliteit onthouden we dat criminelen nog steeds hun voordeel doen bij de handel in deze verboden producten. Ook anabolica en namaakgeneesmiddelen blijken ‘just a mouse click away’.

Het aantal vaststellingen is ongeveer gelijk gebleven maar enkele succesvolle multidisciplinaire acties leidden tot het uitschakelen van leveranciers aan fitnesscentra in Vlaanderen en Wallonië. Er werd ook een heus anabolenlabo aangetroffen en ontmanteld, wat een primeur is voor ons land. Dit zijn natuurlijk stappen in de goede richting maar de criminelen blijven inventief. De nieuwste trend is het misbruik van de zogenaamde research chemicals. Dit zijn producten die nog in ontwikkeling zijn en dus sowieso bepaalde risico’s inhouden en die ondermeer via het internet in de verkeerde handen vallen.

2

De overheid is ondertussen op de hoogte van de toenemende gevaren van internationaal georganiseerde farmaceutische criminaliteit en mag zeker niet achterwege blijven voor de ondertekening van de Medicrime Convention.

Fraude in steeds wisselende gedaantes met zowel voedsel als geneesmiddelen is en blijft ook in de komende jaren een aantrekkelijk gegeven voor de georganiseerde misdaad. De hormonencel is zich hiervan bewust en poogt alert en actief alle trends op te volgen en te tackelen. Stilstaan is overigens geen optie en bewegen is -naar men zegt- zeker niet slecht voor de gezondheid.

Francis Clarysse,

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Hoofdcoรถrdinator Expertisenetwerk Residuen en Voedselveiligheid.

3

DEEL II: INLEIDING Dit jaarverslag wordt opgesteld ingevolge de beslissingen van de ministerraad van 17 maart 1995, 20 juni 1997 en 30 maart 2004. Op 1 oktober 1997 werd de nationale hormonencel omgevormd tot een multidisciplinaire hormonencel waarin vertegenwoordigers van alle betrokken diensten zetelen onder het toezicht van de bijstandsmagistraat.1 De federale politie coördineert dit operationele platform.

Bijzondere dank aan de verbindingsofficieren van de inspectiediensten en de bijstandsmagistraat voor het leveren van informatie en de ondersteuning bij de opmaak van dit jaarrapport.

Verantwoordelijke uitgever

Jan Van den Boeynants Gerechtelijk commissaris Diensthoofd FGP/DJB/Hormonen en Doping

Eindredactie

Tina Vandesteene Strategisch analiste FGP/DJB/Hormonen en Doping

Vertaling Drukkerij

Vertaaldienst geïntegreerde politie Geïntegreerde politie

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Dit jaarverslag geeft een overzicht van de activiteiten en resultaten in de fenomenen ‘hormonen: illegale vetmesting’, ‘doping bij dieren’, ‘humane doping’ en ‘farmaceutische criminaliteit’ in de brede betekenis voor 2011.

Maart 2012

4

1

Cfr schema bijlage 1

DEEL III: ALGEMENE SITUATIE 1.

Bevoegdheden

-

illegaal gebruik en zwendel van groeistimulatoren in de veeteelt zwendel van dopingproducten voor dieren zwendel van humane dopingproducten niet-conforme geneesmiddelen

“Niet-conforme geneesmiddelen” is een begrip dat een ruime lading dekt. Elke mogelijke fraude met geneesmiddelen, grondstoffen voor geneesmiddelen, … valt hieronder. In de fenomenen hormonen in de veeteelt, doping bij dieren en humane doping gaat het ofwel om misbruik van legale middelen ofwel om niet-conforme middelen. Omdat dit veel te omvattend is, worden in de praktijk de 3 fenomenen apart gehouden en al wat niet onder de eerste drie kan worden geplaatst valt dan onder niet-conforme geneesmiddelen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor illegale verkoop van vermageringsproducten, antibiotica, namaak van geneesmiddelen …

Namaak van geneesmiddelen is een speciaal onderdeel van “niet-conforme geneesmiddelen” omdat hier niet alleen een inbreuk op de geneesmiddelenwetgeving wordt gepleegd maar ook op de wet van 15 mei 2007 betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele eigendomsrechten.

2.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

De Multidisciplinaire Hormonencel behandelt volgende fenomenen2:

Beleid

2.1. Overleg met de Gemeenschappen betreffende het gebruik van humane doping in de sport De Vlaamse Gemeenschap heeft reeds enkele jaren een protocol met Justitie voor de overdracht van informatie. Er is ook voorzien in een periodiek overleg tussen Justitie, en in het bijzonder de bijstandsmagistraat, de centrale dienst hormonen van de federale politie en het team Medisch Verantwoord Sporten.

De processen-verbaal inzake Vlaamse sporters die betrapt worden door de controleurs van de Franse Gemeenschap worden overgemaakt aan de procureurs van de woonplaats van de sporters en ook de hormonenmagistraat wordt op de hoogte gesteld.

5 2

Alle handelingen met substanties die hormonale, antihormonale, anabole, bèta-adrenergische, anti-infectieuze, antiparasitaire en anti-inflammatoire werking vallen onder de bevoegdheid van de Multidisciplinaire Hormonencel

In 2010 zijn er met de Vlaamse Gemeenschap concrete afspraken gemaakt over het optimaliseren van de uitwisseling van gegevens. Tijdens het jaarlijkse overleg op 20 juni 2011 werden de afspraken geëvalueerd en bijgestuurd. Vooral de uitwisseling van politionele informatie bijvoorbeeld over fitnesscentra naar de Vlaamse Gemeenschap toe, ligt moeilijk.

Daarom werd afgesproken dat de informatie wordt overgemaakt aan de referentiemagistraat die dan beslist of er op gerechtelijk vlak actie dient te worden ondernomen. Indien dit niet het geval is, kan de informatie doorstromen naar een bestuurlijke overheid zoals het Team Medisch Verantwoord Sporten.

De samenwerking tussen politie en het Team Medisch Verantwoord Sporten levert zichtbare resultaten op zoals verder zal blijken uit de beschrijving van enkele dossiers.

2.2. KB intellectuele eigendomsrechten Sinds 20 oktober 2011 is er een uitvoeringsbesluit van de wet van 15 mei 2007 betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele eigendomsrechten.3 Dit KB legt administratieve boetes op voor inbreuken. Het KB is opgemaakt vanuit het standpunt van de eigendomsrechten en niet vanuit de mogelijke gezondheidsrisico’s. Gezien de ernst van de risico’s bij namaakgeneesmiddelen zouden deze normaal niet mogen worden afgehandeld via het KB van 20 oktober 2011 maar zal de implementatie van de Medicrime Conventie uitsluitsel geven.

2.3. Internet Om aan de groeiende problematiek van internetverkoop van illegale middelen tegemoet te komen, is een project opgestart in samenwerking met het federaal parket om proactief te rechercheren.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Voor de Franse Gemeenschap bestaat sinds 20 oktober 2011 een nieuw decreet betreffende de strijd tegen doping. Met dit gewijzigde decreet is de Franse Gemeenschap conform met de internationale regelgeving betreffende de strijd tegen doping.

De eerste dossiers leggen enerzijds een aantal knelpunten bloot maar tonen anderzijds aan dat deze methode tot resultaten leidt. Het grootste knelpunt bij internetdossiers is de betrokkenheid van andere landen (verdachte, gebruik buitenlandse provider, server, …).

Rechtshulpverzoeken vragen veel tijd en leveren ook niet altijd de gevraagde gegevens.

2.4. Parketsamenwerkingsverbanden De parketsamenwerkingsverbanden maken het voor het Openbaar Ministerie mogelijk om voor zaken met een hypergespecialiseerd karakter op grotere territoriale schaal te opereren. Het eerste provinciale samenwerkingsverband startte in november 2010 in de provincie WestVlaanderen waardoor alle zaken met betrekking tot hormonen in de vetmesting, humane doping en voedselveiligheid door het parket van Ieper worden behandeld. Ook in het ressort Antwerpen is er een samenwerkingsverband tussen de parketten van Turnhout en Mechelen.

6 3

Koninklijk besluit tot uitvoering van de wet van 15 mei 2007 betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele eigendomsrechten

Voedselveiligheid en geneesmiddelen zijn voor rekening van het parket van Mechelen terwijl hormonen in de veeteelt en humane doping onder het parket van Turnhout vallen.

In 2011 volgde de provincie Oost-Vlaanderen. Hier volgt het parket Dendermonde alle zaken met betrekking tot hormonen in de vetmesting, humane doping en voedselveiligheid op.

Deze samenwerkingsverbanden zorgen ervoor dat alle informatie terechtkomt bij éénzelfde magistraat die het fenomeen opvolgt. Zowel in Oost-Vlaanderen als West-Vlaanderen maken de politie- als de inspectiediensten hun proces-verbaal rechtstreeks over aan het functionele parket.

De bijstandsmagistraat zal in 2012 deze aanpak verder stimuleren in andere delen van het land.

Samenwerking met Nederland In veel dossiers zijn er linken met Nederland. Op veterinair vlak verloopt de samenwerking goed. Op humaan vlak hebben de federale politie, de hormonenmagistraat en de liaisonofficier het initiatief genomen om overleg te plegen met de Nederlandse tegenhangers. De samenwerking zal verder worden uitgediept om dossiers tot een succesvol einde te brengen.

Hongaars voorzitterschap Hongarije EU Tijdens het Hongaars Europees voorzitterschap heeft het departement van binnenlandse zaken een seminarie ingericht over 'counterfeit medicines' voor de politie, de douane en de geneesmiddelenagentschappen. Er werd vastgesteld dat het aantal misdrijven met geneesmiddelen over de hele wereld blijft stijgen omdat de kans op vervolging klein is en veel winst kan gemaakt worden met de verkoop ervan via het Internet. Daarom werden er verschillende aanbevelingen geformuleerd o.a. het uitwisselen van intelligence en operationele informatie (over illegale handel in geneesmiddelen via het Internet) op nationale en internationaal vlak via bestaande instellingen zoals Europol; het opzetten van een Joint Investigation Team om grensoverschrijdende geneesmiddelencriminaliteit aan te pakken en het in plaats stellen (wat voor België reeds geldt) van multidisciplinaire samenwerking.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

2.6. Internationale aanpak

Europol - Interpol Sinds 1 maart 2008 heeft Europol een Analytical Work File (AWF) ‘Copy’ opgericht. Deze AWF houdt zich bezig met namaak en piraterij (behalve sigaretten en tabakproducten) en heeft bijzondere aandacht voor goederen waarbij er risico’s zijn voor de gezondheid of veiligheid.

Een aantal landen is voorstander van het oprichten van een specifieke werkgroep Pharmacrime die niet enkel overleg zou plegen over de namaak van geneesmiddelen maar over de vervalsing van geneesmiddelen in ruime zin. Momenteel is overleg niet mogelijk voor de aanpak van vervalste geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld kamagra en andere stoffen zonder patent.

Interpol koppelt namaak van geneesmiddelen los van andere namaakproducten omdat naast de inbreuken op de intellectuele eigendomsrechten er ook grote schade kan zijn voor de

7

gezondheid van de gebruiker. Deze vorm van criminaliteit vereist een andere aanpak. Hiermee volgt Interpol de Conventie van de Raad van Europa.

Medicrime convention

De Medicrime conventie werd officieel geopend voor ondertekening in Moskou. Twaalf landen tekenden de conventie tijdens de ceremonie namelijk Oostenrijk, Cyprus, Finland, Duitsland, Frankrijk, IJsland, Italië, Israël, Portugal Rusland, Zwitserland en Oekraïne. Wegens het ontbreken van een federale regering heeft België nog niet getekend maar dit zal in de toekomst gebeuren. Er al een werkgroep opgestart die zich zal bezig houden met de ontwerpen voor concrete implementatie in de Belgische wetgeving. In deze werkgroep zitten vertegenwoordigers van Volksgezondheid, Justitie, Financiën en leden van de Multidisciplinaire Hormonencel.

De Conventie gaat in voege vanaf 1 februari 2012 voor de landen die in oktober hebben getekend.

Nieuwe Europese Richtlijn In de Europese Unie is er sprake van een zorgwekkende toename van geneesmiddelen die qua identiteit, geschiedenis of oorsprong vervalst zijn. Deze geneesmiddelen bevatten doorgaans minderwaardige of vervalste bestanddelen, helemaal geen actieve bestanddelen of zijn verkeerd gedoseerd en vormen een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. De producten komen niet alleen via illegale weg bij de patiënt maar ook via de legale keten. Daarom werd de Richtlijn 2001/83/EG gewijzigd en geactualiseerd door een nieuwe richtlijn 2011/62/EU4.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

De Medicrime Convention criminaliseert alle inbreuken gerelateerd aan geneeskundige producten, zowel de verkoop van illegale geneesmiddelen, namaak van geneesmiddelen maar ook vervalsing van documenten met betrekking tot medische producten. De conventie legt de nadruk op volksgezondheid waardoor het begrip namaak ruim geïnterpreteerd moet worden.

De nieuwe Richtlijn ligt in de lijn van de Medicrime Convention maar heeft wel als belangrijk verschil dat deze alleen van toepassing is op humane geneesmiddelen in tegenstelling tot de Medicrime Convention die alle geneesmiddelen omvat.

De richtlijn bevat enkele belangrijke vernieuwingen in verband met online verkoop, bepalingen over geneesmiddelen die niet geïmporteerd worden maar zich in transit bevinden en enkele belangrijke verplichtingen voor grootverdelers en tussenpersonen.

4

DIRECTIVE 2011/62/EU OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 8 June 2011 amending Directive 2001/83/EC on the Community code relating to medicinal products for human use, as regards the prevention of the entry into the legal supply chain of falsified medicinal products

8

2.7. Opleiding In 2011 werden 2 vormingen specifiek voor de politie georganiseerd in het raam van de functionele gerechtelijke opleiding. De West-Vlaamse politieschool organiseerde een opleiding voor hoofdinspecteur. Deze opleiding is ook aangevraagd aan de Oost-Vlaamse politieschool.

Gezien de parketsamenwerkingsverbanden hopen we op een positief advies in 2012.

Op vraag zijn ook 2 opleidingen gegeven in de arrondissementen Oudenaarde en Mons.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Ook op Europees niveau worden steeds vaker opleidingen georganiseerd. Eind 2011 organiseerde CEPOL (European Police College) voor het eerst een 4-daagse opleiding voor politiemensen in het domein van de farmaceutische criminaliteit.

9

DEEL IV: FENOMEENBESCHRIJVING 1.

Evolutie van het fenomeen

1.1 Aangetroffen stoffen Veeteelt

De voorbije jaren werden vaak natuurlijke hormonen aangetroffen in de materiële monsters wat zou wijzen op gebruik bij dieren. Om na te gaan of dieren behandeld werden (exogene toediening), werden de stalen naar een buitenlands laboratorium gestuurd. Het FAVV heeft intussen meer dan €500.000 geïnvesteerd in het zogenaamde ISORAproject. Dit project is een samenwerking tussen het FAVV, LABERCA, (Laboratoire d’Etude des Résidus et Contaminants dans les Aliments te Nantes) en de Universiteit Gent (Laboratorium Faculteit bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep Duurzame Organische Chemie en Technologie) met als doel endogene / exogene natuurlijke hormonen te bepalen. Sinds september 2011 worden stalen systematisch gecontroleerd op natuurlijke hormonen.

De eerste resultaten worden verwacht in 2012.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

1.1.1

Zoals voorgaande jaren blijken corticosteroïden in trek om runderen vet te mesten. De meest courant gebruikte substanties zijn dexamethasone en prednisolone. In april stelde het FAVV echter voor het eerst gevallen van prednisolone vast bij varkens. Op een korte periode volgden heel wat niet conforme resultaten van prednisolone in urine van varkens. Er is geen wetenschappelijke verklaring of prednisolone al dan niet endogeen kan voorkomen en waarom dit nu plots opduikt. Het FAVV volgt de mogelijk niet conforme bedrijven nauw op.

De toediening van prednisolone op zich is niet verboden maar het kan enkel in geval van therapeutische noodzaak. In de praktijk kunnen corticosteroïden echter misbruikt worden. Ook lage doseringen kunnen een gunstig effect hebben om dieren sneller te doen groeien.5

5

COURTHEYN, D., e.a. Recent developments in the use and abuse of growth promoters. Analytica Chimica Acta 473 (2002) 71–82 CANNIZZO, T., e.a. Effects of lowdose dexamethasone and prednisolone long term administration in beef calf: Chemical and morphological investigation. Analytica Chimica Acta 700 (2011) 95– 104

10

Ze zorgen voor een betere voerderopname, een toegenomen groei en de dieren houden ook meer water op. Hierdoor kunnen de dieren sneller naar het slachthuis en wegen ze effectief ook meer.

Tenslotte blijft thiouracil ook een actueel probleem. Naast een groot aantal aanwijzingen van gebruik van thiouracil zijn ook een aantal dieren niet conform bevonden wegens aanwezigheid van thiouracil in de stalen.

De verrassende resultaten van de controle bij paarden in 2010 hebben ons opnieuw genoodzaakt enkele paardenwedstrijden te controleren. Het aantal positieve vaststellingen ter plekke is enorm gedaald, er werden slechts 1 paard en 3 recipiënten niet conform aangetroffen.

Het verdere onderzoek toonde evenwel aan dat er nog steeds verschillende hormonale producten (o.a. nandrolone, testosteronfenylpropionaat,…) worden misbruikt in het paardenmilieu. (Zie voor meer details Deel V 1.2.)

1.1.3.

Humane doping

Naast de klassieke androgenen tonen de inbeslagnames een steeds grotere variëteit aan groeihormonen. Dé trend van 2011 is het voorkomen van zogenaamde research chemicals.

Deze producten bevinden zich in onderzoeksfase om als geneesmiddel op de markt te worden gebracht. Ze zijn echter in de meeste gevallen nog niet getest op mensen en mogen uitsluitend worden gebruikt voor onderzoek. Op het etiket staat meestal de vermelding “not for human use”. In de praktijk blijken deze stoffen echter uit het reguliere circuit te worden afgeleid en misbruikt te worden in sport en fitnessmilieu.

Niet alleen nieuwe producten zoals GHRP maar ook nieuwe merknamen komen steeds vaker voor. De periode tussen het verschijnen van informatie over nieuwe producten via discussiefora en het aantreffen van deze producten op de Belgische markt verkleint aanzienlijk. In 2011 werden voor het eerst producten aangetroffen van onder andere Balkan Pharmaceuticals, Long Yi Yao, Euro-Pharmaceuticals, …

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Doping bij dieren

Een andere opvallende vaststelling is het frequent voorkomen van Melanotan6 in de inbeslagnames. Dit product zit in de ontwikkelingsfase en is nog nergens geregistreerd. Het is intussen wel al illegaal op de markt te verkrijgen. Sinds enkele jaren wordt dit op Internet verkocht maar pas eind 2010 voor de eerste keer in België in beslag genomen. Intussen komt het product geregeld voor bij inbeslagnames in ons land en niet alleen onder de vorm van injecteerbaar middel maar ook onder de vorm van neusspray.

Melanotan stimuleert de aanmaak van melanine voor huid en haar waardoor deze bruiner worden. Dit product wordt gebruikt in de bodybuilding om een bruine tint te krijgen.

Het product staat niet op de WADA-lijst maar valt wel onder het K.B. van 12 april 1974.

11

6

Niet te verwarren met melatonine dat voornamelijk wordt gebruikt tegen jet-lag…

1.2 Internationaal 1.2.1

Handel in diergeneesmiddelen

In een buurland is clencyclohexerol aangetroffen in een monster van een rund. Dit is een analoog van clenbuterol, een substantie die in de veeteelt wordt misbruikt voor vetmestingsdoeleinden. Clencyclohexerol is een beta-agonist die momenteel alleen voor onderzoek mag worden gebruikt.

In één van de lidstaten is vastgesteld dat landbouwers, veeartsen en “dealers” diergeneesmiddelen aankopen via het Internet en via bezoeken aan buurlanden zowel binnen als buiten de EU. Een onderzoek dat hierop volgde toonde aan dat er in een apotheek producten werden aangetroffen komende uit Australië, USA, Argentinië en Europa en soms met ongekende herkomst.

Producten werden aangetroffen in dozen onder de toonbank en in een kast verstopt achter de rekken met toegelaten geneesmiddelen. De aangetroffen producten waren Boldenone, Calm-P, Stanazol, Drive, Protabol, Anabol, Biodyl, e.a.

In een ander EU-land had men te maken met een internetverkoper die gebruik maakte van fictieve emailadressen en steeds veranderende pay- and go kaarten. Hij kon zonder probleem alle voorschriftplichtige diergeneesmiddelen leveren.

1.2.2

Onderzoeken in het raam van humane anabolica

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Handel in diergeneesmiddelen via Internet is in ons land nog niet echt een probleem, denken we, maar in verschillende andere lidstaten van de EU worden diergeneesmiddelen gekocht via het Internet.

De Tsjechische politie rolde een crimineel netwerk op van elf personen tussen 30 en 55 jaar. Er was een duidelijke taakverdeling en specialisatie binnen de groep. De toegang tot de productieplaats was elektronisch beveiligd. Tijdens de grootschalige actie zijn machines om producten te mixen, tabletteermachines, machines om ampullen te vullen en zelfs machines om blisters te vullen aangetroffen. Naast hormonale stoffen werd ook namaak van Viagra aangetroffen. Acht van de leden kwamen uit Tsjechië zelf waar de handel, import, export van dopingmiddelen pas sinds 2008 strafbaar is. De andere drie kwamen van Slovakije waar nog geen verbod geldt. Aangezien in de landen van bestemming van de producten wel een verbod geldt (ook veel EUlanden) zijn alle goederen in beslaggenomen en worden de drie Slovaken eveneens vervolgd.

Meer dan 100 personen zijn betrokken in een onderzoek naar een anabolennetwerk in Italië waaronder enkele wielrenners en de moeder van een professionele zwemster. Tijdens een actie zijn 6.000 verpakkingen hormonale substanties, goed voor ongeveer 300.000 euro, inbeslaggenomen die afkomstig waren uit Griekenland, Servië, China en Egypte. Tussen de producten zat ook EPO en Nandrolone, vermoedelijk gestolen uit een Italiaans ziekenhuis.

12

Duitse douaniers voerden een onderzoek naar 3 personen verdacht van import en handel van anabolica. Tijdens een actie in november voerden ze 14 huiszoekingen uit waarbij de grootte van de handel duidelijk naar voor kwam. Tijdens de huiszoekingen ontdekten de onderzoekers laboratoriumapparatuur, 1300 ampullen, 13000 pillen, 1,4 kg actieve substantie en oplosmiddel voor injectie. Daarnaast vonden ze 1300 reeds voorgedrukte labels en €3000 cash geld aan. Net voor de actie had de Douane 15 kilogram grondstoffen en 1000 ampullen en pillen onderschept.

De verdachten, tussen 22 en 32 jaar, importeerden de grondstoffen uit China en lieten deze via verschillende koerierdiensten leveren op valse namen.

Namaak geneesmiddelen

De jaarlijkse operatie Pangea7 blijft groeien, elk jaar engageren nieuwe landen zich om aan deze actie deel te nemen. De actie richt zich tot de internetaanbieders, de betalingssystemen en de levering via postpakketten. Globaal zijn er meer dan 13.000 websites neergehaald en een 600tal zoekertjes verwijderd, 500 websites worden nog verder onderzocht. Bij de controle van 66500 postpakketten zijn 8700 pakketten in beslaggenomen goed voor 2,5 miljoen eenheden, samen 6,8 miljoen USD waard.

Het Belgische luik van deze actie was goed voor 116 onderschepte postpakketten (vermageringspillen, middelen tegen erectiestoornissen, groeihormonen en namaakgeneesmiddelen) en 6 websites/koopsites waar een grensoverschrijdend onderzoek naar gevoerd wordt.

Het Bundeskriminalambt stelde vast dat twee Duitse farmaceutische groothandels fraudeerden met gesubsidieerde anti-HIV-geneesmiddelen, bestemd voor de Afrikaanse markt. De geneesmiddelen werden afgeleid uit het reguliere circuit en keerden opnieuw ingepakt terug naar Duitsland waar ze tegen hoge prijs werden verkocht. In totaal werden meer dan 10 000 pakketten illegaal in Duitsland op de markt gebracht. De zaak kwam aan het licht toen in 2009 een patiënt een lege blister aantrof. De fabrikant bevestigde dat de blister, de verpakking alsook de bijsluiter duidelijk vervalst waren. Uit het verdere onderzoek bleek het netwerk zich niet te beperken tot Zuid-Afrika en Duitsland maar ook verdachten uit Zwitserland en België waren betrokken. Dergelijke namaakfraude vormt niet alleen een risico voor de patiënt maar is ook nefast voor ontwikkelingslanden die afhankelijk zijn van betaalbare medicijnen. De farmaceutische industrie draagt bij tot de zorg voor HIV-patiënten in arme landen door een gedifferentieerd prijzenbeleid te voeren, lage prijzen in ontwikkelingslanden, hoge prijzen voor geïndustrialiseerde landen. De financiële verliezen bij dergelijke fraude zijn enorm en zowel het beleid als vele mensenlevens worden op het spel gezet. Ook in België heeft in 2003 een dergelijk geval van diversion (afleiding) zich voorgedaan waarbij voor miljoenen euro’s dure HIV medicatie (Combivir, Trizivir..) van de firma GSK onder het GSK Access Program via de Antwerpse haven naar een niet vergunde handel in Nederland werden gesmokkeld om uiteindelijk terecht te komen in Duitse apotheken.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

1.2.3

13 7

Operatie Pangea is een actie gecoördineerd door Interpol waarbij de focus gedurende een week lang wordt gelegd op de online verkoop van nagemaakte en illegale geneesmiddelen.

2 2.1.

Problemen Gebrek aan verzwarende omstandigheden

In de drugwetgeving bestaan er verzwarende omstandigheden o.a. wanneer inbreuken worden gepleegd ten aanzien van minderjarigen of wanneer druggebruik een ongeneeslijke ziekte, blijvende arbeidsongeschiktheid, zware verminking of de dood veroorzaakt.

Ook de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat zaten niet stil en dienden ongeveer gelijktijdig een wetsvoorstel in om verzwarende omstandigheden in te voeren.8 Het wetsvoorstel voert ook verzwarende omstandigheden in wanneer de illegale activiteiten plaats vinden in het kader van een vereniging. Hiermee zou een eerste noodzakelijke wijziging van de Medicrime Conventie worden gerealiseerd. Artikel 13 van de Medicrime Conventie bevat een uitgebreid gamma van verzwarende omstandigheden waaronder gezondheidsschade, dood of activiteiten binnen het kader van een criminele organisatie.

8

Wetsvoorstel tot aanvulling van artikel 2 van de drugswet van 24 februari 1921 met het oog op de invoering van verzwarende omstandigheden in het kader van de handel van hormonale substanties voor menselijk gebruik. Wetgevingsstuk 5-1274/1 ingediend door de heer Tommelein, de heer Beke, de heer Aniaux en de heer DelpĂŠrĂŠe.

Wetsvoorstel tot wijziging, wat betreft de handel van hormonale substanties voor menselijk gebruik, van de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van de giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica. Parlementair Document 53K1897 ingediend door Mevr. Lahaye-Battheu, Mevr. Somers, Mevr. Van Cauter en Mevr. Rutten.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Aangezien jongeren steeds vaker anabolica gebruiken en anabolengebruik ernstige schade veroorzaakt, is een ontwerp van Koninklijk Besluit opgesteld dat verzwarende omstandigheden invoert zoals in de drugwetgeving. Dit ontwerp ligt ter goedkeuring bij de Minister van Volksgezondheid.

14

DEEL V: VERWEZENLIJKINGEN 1. Verboden stoffen in de vetmesting en doping bij dieren

Alle landen van de Europese Unie worden geacht dieren en vlees te controleren op aanwezigheid van residu’s volgens een controleplan voor gerichte monsternemingen.9 Deze gerichte monsternemingen gebeuren op onverwachte tijdstippen. Bij een gerichte monsterneming zijn er geen aanwijzingen van gebruik van niet-toegestane stoffen maar worden de bedrijven en karkassen steekproefsgewijze uitgekozen. Deze monsternemingen worden uitgevoerd door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen zonder tussenkomst van een politiedienst. De gerichte monsterneming is geregeld door artikel 6 van de wet van 15 juli 1985 en door de wet van 5 september 1952.

Er worden ook verdachte monsternemingen uitgevoerd maar die kunnen enkel plaatsvinden indien er voorafgaande en daadwerkelijke aanwijzingen zijn van toediening zoals bepaald door artikel 8 van de wet van 15 juli 1985. Het begrip aanwijzingen wordt in de wet niet gespecificeerd maar is door de Interdepartementale Coördinatiecel voor de Controle op de Voedselveiligheid vastgelegd.

Als mogelijke aanwijzingen kunnen worden beschouwd: -

9

een niet conform monster na een gerichte monsterneming het aantonen van verboden stoffen in het slachthuis het vaststellen van zaken die het gebruik van de stoffen laten vermoeden (injectieplaats, verdachte flacons,...) inlichtingen omtrent een verdenking van het gebruik van stoffen bedoeld in de wet van 15 juli 1985 de aanwezigheid van dieren met fysieke kenmerken waardoor het gebruik van deze stoffen kan worden vermoed de vaststelling van abnormale slachturen in het slachthuis het feit dat delen werden geamputeerd (oren, staart,...) onjuiste identificatiegegevens, zoals oormerken die ontbreken of verschillen met het runderpaspoort en vervalste documenten een aanvankelijk proces-verbaal (parket, klacht,...) belastende documenten, verklaringen het bezit van hormonale producten een zeer hoog slachtgewicht bij vrouwelijke runderen (> 630 kg) resultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’

Richtlijn 96/23/EG

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

1.1 Gebruik

15

De verdachte monsternemingen worden uitgevoerd door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, alleen (in het slachthuis) of in samenwerking met de politiediensten (op de bedrijven). Deze monsternemingen worden gepland door de Multidisciplinaire Hormonencel of ook op vraag van de parketten. Voor doping bij dieren is de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Directoraat Generaal Dier, Plant en Voeding bevoegd. Bij de gerichte en verdachte monsternemingen zijn drie resultaten mogelijk: ‘Conform’, ‘Niet aan Alle Criteria Voldaan’ en ‘Niet Conform’. De niet conforme resultaten leveren het bewijs dat illegale groeistimulatoren zijn gebruikt, de resultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’ worden gebruikt als zachte informatie en kunnen als aanwijzing worden gebruikt in de zin van artikel 8 van de wet van 15 juli 1985.10

2011 kenmerkt zicht door een uitzonderlijk hoog aantal ‘niet conforme’ vaststellingen en vaststellingen ‘niet aan alle criteria voldaan’.

Bij de enorme stijging van NACV-vaststellingen in de slachthuizen komen voornamelijk drie producten voor: thiouracil (50% van de vaststellingen), progesteron (30%) en prednisolone (15%).

Monsternemingen met resultaten 'niet aan alle criteria voldaan'

Antwerpen

2011

Turnhout

Brugge Gent Veurne

Dendermonde

Ieper

Kortrijk

Oudenaarde

Hasselt

Mechelen

Leuven

Brussel

Tongeren

Nivelles

Tournai

Liège

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Om een beeld te krijgen van enerzijds het aantal resultaten ‘Niet Conform’ en ‘Niet aan Alle Criteria Voldaan’ en anderzijds de geografische spreiding ervan, volgt hierna de kaart van 2011.

De kaarten van 2010 en 2009 zitten in bijlage.

Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi

Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

6

Neufchâteau

3

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Maart 2012

Monsternemingen 'nacv'

16 10

Analyseresultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’ zijn resultaten waar er vermoedens zijn van externe toediening maar die niet voldoen aan de wettelijk voorwaarden om als “niet conform” te beschouwen Cfr bijlage 2

Ook de niet conforme resultaten op de bedrijven en in de slachthuizen nam in 2011 grote proporties aan. Deze stijging is deels te wijten aan de plotse opkomst van prednisolone in urine van varkens. Ook bij runderen bleken meer stalen niet conform vooral wegens aanwezigheid van de corticosteroĂŻden prednisolone en dexamethasone.

Er waren slechts twee paarden positief tijdens een dopingcontrole.

Het aantal inbreuken op niveau van de zwendel ligt in 2011 lager dan andere jaren en hangt samen met feit dat er dat jaar minder onderzoeken zijn gevoerd.

Monsternemingen met resultaten 'niet conform' 2011

Turnhout Antwerpen

Brugge

Dendermonde

Mechelen

Ieper Kortrijk

Hasselt

Leuven

Brussel

Tongeren

Oudenaarde Nivelles

Liège

Tournai Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi Eupen

Dinant

Marche-en-Famenne

6

Neufchâteau

3

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Maart 2012

Monsternemingen 'niet conform'

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Gent Veurne

17

1.2.

Zwendel – acties

Om de zwendel kort toe te lichten worden enkele dossiers kort besproken. Op het einde van dit item staat de kaart afgebeeld met de verschillende acties van 2011 waarbij inbreuken zijn vastgesteld. De kaarten van 2010 en 2009 zitten in bijlage. De acties betreffen huiszoekingen, inbeslagnames en controles geneesmiddelendepot.

Het gebruik van corticosteroïden voor vetmestingsdoeleinden bij runderen is geen nieuw gegeven. De berekening van het illegaal vermogensvoordeel in de zaak van de kruidenmengsels waar dexamethasone in zat, toonde aan dat gemakkelijk 185 euro per rund kan worden uitgewonnen.11 Door het feit dat de dieren sneller slachtrijp zijn, kunnen ook meer dieren per jaar worden vetgemest met extra financiële winst tot gevolg. Ook in 2011 scoorden prednisolone en dexamethasone hoog bij de niet conforme resultaten.

Het veelvuldig aantreffen van prednisolone bij varkens doet echter vragen rijzen. Waarom werden voorgaande jaren nooit dergelijke vaststellingen gedaan? Vanwaar komt het plotse hoge aantal vaststellingen? De eerste vaststellingen dateren van april 2011 waarna er elke maand nieuwe vaststellingen bij kwamen. Het FAVV volgt alle bedrijven op en heeft ook onderzoek gedaan naar de veevoederfabrikanten. Er is nog geen verklaring maar het onderzoek loopt nog.

Paarden Het resultaat van het onderzoek naar doping in de paardensport in 2010 sprak boekdelen. Het gebruik van cocktails van verschillende stoffen bij dieren die uiteindelijk in de voedselketen terechtkomen, kan niet worden getolereerd.

Verdere actie in 2011 drong zich op en 2 multidisciplinaire acties werden op poten gezet, één in Vlaanderen en één in Wallonië.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Veeteelt

Bij deze dopingcontroles werden 1 paard en 3 recipiënten (spuit/flacon) niet conform bevonden op de aanwezigheid van dexamethasone (2), methylprednisolone (2) en nortestosteronfenylpropionaat.

18 11

Berekening van het wederrechtelijke vermogen door de Centrale dienst voor de bestrijding van georganiseerde economische en financiële delinquentie: extra winst door snellere groei, minder voeder nodig, …

Een ander dossier startte op na een ongeval veroorzaakt door “een op drift geslagen paard” Het paard werd afgemaakt en er werden clenbuterol en fenylbutazon in het paard aangetroffen. De huiszoeking bracht verschillende producten (Dinolytic, Clenbuterol, Dexamethasone, Synacthen …) aan het licht afkomstig van Nederland, Portugal en België.

Verschillende inlichtingen uit België en Nederland leidden tot een huiszoeking in het arrondissement Ieper. Een gepensioneerde man had als lucratieve hobby het vaccineren van en het injecteren van dopingproducten bij duiven. Hij maakte op vraag ook geneesmiddelen voor zijn klanten. Daarvoor beschikte hij over een elektronische precisieweegschaal en 2 capsuleermachines.

Tijdens de huiszoeking zijn nog een 190-tal producten en losse etiketten met productnamen in beslag genomen. Hij kocht zijn producten aan bij groothandels en apothekers in Nederland, Frankrijk en in België.

Vonnissen en arresten Een landbouwersechtpaar werd veroordeeld tot €60.500 en €61.875 voor verschillende inbreuken tegen de volksgezondheid. Eind 2009 werd een controle van het bedrijf en een huiszoeking uitgevoerd. Tijdens de huiszoeking werden een 30-tal flessen diergeneesmiddelen inbeslaggenomen zoals Prednisolone, Rapidexon, Ventipulmin, ... en nog enkele ampullen en tabletten. Bij een nieuwe controle werden geen producten aangetroffen maar de dieren bleken ernstig ondervoed en op het erf lagen een 15-tal kadavers. In het slachthuis werden dieren van 2 verschillende veebeslagen van de betrokkenen positief bevonden op prednisolone. Ze werden begin dit jaar veroordeeld tot een geldboete en het verbod nog dieren te houden voor landbouwdoeleinden of een bedrijf voor landbouwdoeleinden te exploiteren.12 In het Verenigd Koninkrijk zijn 13 personen veroordeeld voor de handel in diergeneesmiddelen via Internet. De hoofdverdachten zetten oorspronkelijk hun handel op in Frankrijk waar ze geneesmiddelen van buiten de EU importeerden via Zaventem. Daarna kleefden ze nieuwe stickers op de verpakkingen en verdeelden de producten aan een 4.000-tal klanten in het Verenigd Koninkrijk. Toen de Franse Gendarmerie na een onderzoek 20 ton geneesmiddelen in beslag nam, begonnen de verdachten een nieuwe handel vanuit België. Ook hier werd hun loods ontdekt en maakten ze plannen om in Nederland opnieuw te beginnen. Na 5 jaar onderzoek zijn ze nu veroordeeld voor de illegale handel van diergeneesmiddelen goed voor ongeveer 6 miljoen pond. De 2 hoofdverdachten kregen respectievelijk 28 maanden en 20 maanden gevangenisstraf. Acht andere sleutelfiguren in de zwendel kregen gevangenisstraffen ofwel voorwaardelijk ofwel met uitstel. Ook de ‘boekhouder/witwasser’ kreeg een 12

Betrokkenen gingen in beroep.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Doping duiven

19

gevangenisstraf met uitstel. De drie grootste klanten deelden eveneens in de brokken maar kregen lichte straffen namelijk gemeenschapdienst en een geldboete.

In 2010 vond een grootschalige actie plaats op de renbaan van Langdorp in samenwerking met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen en de Inspectiedienst Dierenwelzijn van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid. Twaalf van de negentien gecontroleerde paarden werden positief bevonden op verboden hormonale stoffen, ontstekingsremmers en pijnstillers.

Intussen zijn de eerste verdachten veroordeeld. De eigenaar van een positief paard (clenbuterol) werd veroordeeld tot een geldboete van €33.000, voor de helft met uitstel.13 Een andere beklaagde werd veroordeeld tot een geldboete van €16.500 waarvan €15.125 met uitstel wegens een positief paard op fenylbutazone. Bij deze twee beklaagden werden tijdens de huiszoekingen verder geen verboden producten aangetroffen. Een derde beklaagde kreeg een boete van €33.000 waarvan €27.500 met uitstel. Niet alleen drie van zijn paarden testten positief op verboden producten. Tijdens de huiszoeking bleek hij ook in het bezit van illegale stoffen. Naast de geldboete moet de man ook €2.500 schadevergoeding betalen aan het FAVV en twee voertuigen werden verbeurd verklaard.

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'hormonen en doping bij dieren' 2011

Turnhout

Antwerpen Brugge Gent Veurne

Dendermonde

Mechelen

Ieper Kortrijk

Oudenaarde

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

De resultaten van deze actie leidden tot huiszoekingen in het arrondissement Leuven en Turnhout waarbij diverse inbreuken werden vastgesteld tegen de geneesmiddelen- en hormonenwetgeving, onwettige uitoefening van de dierengeneeskunde, onrechtmatig bezit van diergeneesmiddelen.

Hasselt

Leuven

Brussel

Tongeren Nivelles

Liège

Tournai Huy

Verviers

Mons Namur Charleroi Eupen

Dinant

Neufchâteau

6 3

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Maart 2012

Acties 'niet conform'

Marche-en-Famenne

20

13

Onder voorbehoud: de beklaagde heeft beroep aangetekend.

2. Humane doping 2.1.

Gebruik

Het gebruik van doping bij sporters wordt geregeld door decreten uitgevaardigd door de Gemeenschappen. Hierin worden aan de controleartsen specifieke bevoegdheden gegeven. De lokale en federale politie hebben slechts een algemene en geen bijzondere bevoegdheid in het kader van deze decreten.

De politie heeft samen met het Vlaams dopingagentschap 6 fitnesscentra gecontroleerd. Er werden 108 personen onderworpen aan een urinetest en 20% bleek positief. Enkele van deze dossiers hebben ook geleid tot een verder gerechtelijk onderzoek waarbij een dopinghandel werd blootgelegd.

Daarnaast werden enkele gemeenschappelijke acties opgezet, die verder worden besproken.

2.2.

Zwendel

De aanpak van de zwendel in hormonale producten is een federale materie. Eerst worden hierna enkele dossiers besproken. Daarna volgt een kaart met de acties van 2010 die zijn uitgevoerd in het kader van de zwendel in humane doping en waarvan de hormonencel op de hoogte is gebracht, samen met een kaart van 2009 om te vergelijken. De acties hebben betrekking op huiszoekingen en inbeslagnames. Deze gebeurtenissen worden ons gemeld door één van de partners van de cel. Zo wordt steeds proces-verbaal opgesteld door de douane, de politie, het FAVV en FAGG wanneer bij controle van postzendingen wordt vastgesteld dat het om een inbreuk gaat op de hormonenwetgeving en met name het KB van 12 april 1974. Het aantal inbreuken humane doping is in 2011 gedaald. Het belangrijkste aandeel van de feiten blijft in Vlaanderen aanwezig.14

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

De Franse Gemeenschap heeft eenmaal een fitnesscentrum gecontroleerd op vraag van de onderzoeksrechter. Twee van de zes waren positief op verschillende esters van testosteron.

In 2010 werd een lading groeihormonen van Pfizer gestolen. In het kader van dit onderzoek werd in augustus 2011 een simultane actie uitgevoerd in Nederland en België. Tijdens een huiszoeking in een opslagruimte voor fitnesstoestellen is in België een grote hoeveelheid dopingproducten in beslag genomen waarvan de waarde geschat wordt op €32.000. De 18 paletten groeihormonen werden niet aangetroffen en tussen de dopingproducten zaten ook geen groeihormonen maar wel verschillende androgenen en middelen om de bijwerkingen van anabolica tegen te gaan. De meeste producten zijn van het merk Balkan Pharmaceuticals.

14

Bij de vaststellingen hebben we 2 hormonale producten nl. melatonine en DHEA uit de tellingen gehaald. Melatonine wordt gebruikt om de slaap te bevorderen, DHEA wordt vaak gepromoot als middel tegen veroudering. Indien tijdens een inbeslagname enkel Melatonine/DHEA voorkomt, wordt deze bij niet conforme geneesmiddelen geteld ondanks het feit dat dit hormonale substanties zijn. Men kan er immers vanuit gaan dat de gebruiker zich laat misleiden door publiciteitscampagnes. De inbreuken op de kaarten ‘humane doping’ houden verband met producten die sportprestaties verbeteren of de fysieke figuur verbeteren.

21

Daarnaast werd ook een kleine hoeveelheid middelen tegen angst aangetroffen. In de loods was eveneens een kleine cannabisplantage aanwezig.

De samenwerking met de douanediensten levert goede resultaten op. Niet elk dossier is even groot maar geregeld worden toch grote dealers ontmaskerd.

Binnenin worden verschillende producten aangetroffen zoals EPO, groeihormonen, anabolen en anti-oestrogenen oestrogenen samen met wat verpakkingsmateriaal. Sommige producten worden als ruwe grondstof aangetroffen goed voor de aanmaak van 44.000 pillen. De waarde van de onderschepte anabolen in de boiler bedraagt €23.550.

Uiteindelijk worden aan de Belgische grens nog 3 postpakketten onderschept. Markant detail bij deze producten zijn de opschriften chriften “For Research Only” en “Not for human use” Bij een koerierbedrijf waar enkele postzendingen werden onderschept, is de historiek opgevraagd van de zendingen ter attentie van de verdachte. Hij bleek op korte termijn de bestemmeling te zijn van 16 zendingen, ze vermoedelijk ook met anabolica.

De huiszoeking leidde tot het ontdekken van grote hoeveelheden tabletten en ampullen.

Naast afgewerkte producten troffen de onderzoekers ook 7 pakjes met grondstoffen aan die bestemd zijn voor de aanmaak van Oxandrolone, olone, Clomid, Stanazolol, Dianabol, Oxymetholone, Turinabol en Anadrol evenals eens doseringsschema schema om deze grondstoffen te verwerken. Daarvoor had hij 25kg 5kg bindmiddel voor tabletten voorhanden, een tabletteermachine, een hele verzameling injectienaalden, injectienaalden, lege potjes en zelfklevers met nieuwe merknamen.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Een verdachte verkoopt anabolen via verschillende koop en biedsites. Gezien de hoge kostprijs van groeihormonen kan de vangst als middelgroot worden beschouwd. Daarna melden de Duitse douanediensten een onderschepping van een postpakket bestemd voor België naar aanleiding van de scan van het pakket. Bij het openen van het pakket blijkt blij een waterboiler ingepakt in aluminiumfolie om ontdekking te bemoeilijken.

22

Naar aanleiding van een onderschept postpakket start een Limburgse politiedienst een onderzoek. De producten blijken afkomstig van een dealer uit een ander arrondissement in Limburg waarbij de verdeler gebruikt maakt van een postbusadres. Dit postbusadres komt ook voor bij informatie uit Nederland. Op dit postbusadres zijn ook producten onderschept. De verdeler blijkt een 70-tal Belgische klanten te hebben (die geïdentificeerd zijn) en koopt zijn producten van een persoon uit Nederland. De nickname die deze leverancier gebruikt komt echter ook in een ander dossier voor dat is opgestart in het kader van het proactief project. Het onderzoek van 2 websites brengt aan het licht dat een verdachte op grote schaal anabolen verkoopt en daarbij gebruikt maakt van 4 emailaccounts. Hij verdeelde producten van gekende ondergrondse laboratoria zoals Extreme Power Labs, Biotech Pharmaceuticals, Prodigy, …

Het FAVV voert een routinecontrole uit in een fitnesscentrum naar voedingssupplementen. De controleurs worden door de uitbater de toegang geweigerd en vragen de politie bijstand te verlenen. Bij het verder uitvoeren van de controle naar voedingssupplementen wordt een anabolicum zoals oxandrolone ontdekt waarvan blijkt dat deze rechtstreeks was ingevoerd vanuit de Verenigde Staten en bestemd was voor diergeneeskundig gebruik. Deze vaststelling leidt tot een gerichter onderzoek naar dopingproducten en er komen meer producten naar boven namelijk groeihormonen, clenbuterol, decaplex, drostanolon, testoplex, parabolin, boldebolin, boldenone undecylinaate, winstrol depot en testosteron depot.

Enkele weken later vindt op bevel van de onderzoeksrechter een gecoördineerde actie plaatst.

Er worden 7 huiszoekingen uitgevoerd door de politie, FAVV, FAGG, het Waalse dopingagentschap en de diensten der BTW. Naast het feit dat ook hier op alle plaatsen anabolen worden aangetroffen, worden ook 2 luxevoertuigen in beslag genomnen.Het Waalse dopingagentschap voerde hier een dopingcontrole uit waarbij 2 personen positief plasten.

Een wielrenner, elite zonder contract, die tal van wedstrijden won en al talloze keren een dopingcontrole had moeten ondergaan wordt door de federale politie opgepakt en zowel in zijn sporttas als tijdens de huiszoeking worden anabolen en andere hormonen gevonden.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Naast de Nederlandse leverancier in het Limburgse dossier heeft de betrokkene nog 3 andere leveranciers uit België, Engeland en Griekenland.

Reeds in 2010 werden tijdens een vorige huiszoeking bij hem anabolen en epo aangetroffen.

Vonnissen en arresten In 2005 werd een verzorger van wielrenners betrapt met de zogenaamde ‘pot belge’. De dopingcocktail werd vanuit ons land verdeeld naar Franse en Duitse afnemers uit het wielrennersmilieu van de amateurs en de semi-professionelen. In België werden twaalf verdachten veroordeeld tot gevangenisstraffen van enkele maanden tot één jaar met uitstel.

Twee verdachten moeten eveneens elk een boete betalen van €15.300 en ook het totale wederechtelijke vermogen, ruim €80.000, werd door de rechtbank teruggevorderd.

De rechtbank van Antwerpen veroordeelde een jonge twintiger voor het bezit, de invoer en het verhandelen van anabolica. De beklaagde verdeelde de producten aan verschillende kopers waaronder ook minderjarigen. Hij kreeg slechts een werkstraf van 85 uren. Dit vonnis toont de

23

noodzaak aan van de invoering van de verzwarende omstandigheden bijvoorbeeld in het geval van verdeling aan minderjarigen.

Gedurende jaren werd een ex-bodybuilder verdacht de spilfiguur in een hormonenhandel te zijn. Hij had contacten met verschillende grote verdelers en gebruikte zijn legale activiteiten (voedingsadvies, verkoop van voedingssupplementen, …) als dekmantel voor zijn illegale handel.

In 2005 liep hij uiteindelijk tegen de lamp toen twee delinquenten tijdens een routinecontrole betrapt werden op het bezit van anabolica en hun leverancier noemden. Hij werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 30 maanden met uitstel. Een andere handlanger kreeg een werkstraf van 100 uren.

Antwerpen Turnhout Brugge Gent

Mechelen

Dendermonde

Hasselt

Veurne

Ieper

Brussel

Kortrijk

Leuven

Tongeren

Oudenaarde

Nivelles Tournai Liège

Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi

Eupen

Dinant

Marche-en-Famenne

10

Neufchâteau

5

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Maart 2012

Acties 'niet conform'

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'humane doping' 2011

24

3. Niet conforme geneesmiddelen Naast diergeneesmiddelen en humane dopingproducten worden jaarlijks nog heel wat andere niet conforme geneesmiddelen in beslag genomen. Meestal worden de producten via Internet besteld en onderschept door de douane. Het FAGG staat in voor de opvolging en afhandeling van de inbreuken.

De gegevens op de hiernavolgende kaarten zijn inbreuken vastgesteld door het FAGG en de douanedienst GAD Zaventem. Het aantal inbreuken in het raam van niet conforme geneesmiddelen ligt veel hoger dan de inbreuken bij de vetmesting of humane doping. De schaal van deze kaarten is dan ook aangepast.

Voor de vierde maal op rij hebben wij deelgenomen aan de Internationale ‘sweeping’actie gecoördineerd door Interpol (zie deel IV – punt 1.2.3). Gedurende een periode van één week werden de door de verschillende politie- en inspectiediensten geleverde inspanningen geïntensifieerd om zoveel mogelijk nagemaakte en vervalste medicijnen te onderscheppen.

Niet alleen geneesmiddelen maar ook medische apparatuur wordt nagemaakt. 2011 kenmerkt zicht door twee gevallen van namaak van medische hulpmiddelen in België. In maart werd een Rapid Alert uitgestuurd in verband met nagemaakte Nellcor SpO2 Durasensor sensoren die gebruikt werden op intensieve zorgen in hospitalen voor het opmeten van de bloedzuurstof saturatie teneinde de respiratoire functies op te volgen. Deze namaaksensoren van Chinese makkelijk werden teruggevonden in een drietal hospitalen en waren via Duitsland en Nederland de distributie geïnfiltreerd. Informatie werd hierbij overgemaakt aan de Duitse BKA (BundesKriminalAmt)

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Het aantal onderscheppingen van niet conforme geneesmiddelen is ernstig gedaald in 2011. Eén van de oorzaken is het feit dat er minder capaciteit bij de douanediensten aanwezig was. In de toekomst is een versterking van de controlediensten voorzien.

Een tweede geval van vervalsing van medische hulpmiddelen waren de vervalste borstimplantaten van Franse firma PIP waarbij met opzet industriële en minderwaardige siliconengels werden gebruikt in plaats van de duurdere siliconen voor medisch gebruik. De Franse firma PIP (Poly Implant Protheses) zou deze wereldwijd verdeeld hebben waarbij tienduizenden vrouwen het slachtoffer kunnen worden van lekkende protheses. Ook hier zijn onderzoeken en traceringen gaande.

25

Inbreuken mbt niet conforme geneesmiddelen 2011

Antwerpen

Turnhout

Brugge Gent Hasselt

Mechelen

Veurne Dendermonde Ieper

Kortrijk

Leuven

Oudenaarde

Tongeren

Brussel Nivelles

Tournai

Huy

Mons

Liège Verviers

Namur

Charleroi

Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

50

Neufchâteau

25 5

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Maart 2012

Aantal inbreuken

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

De correctionele rechtbank van Antwerpen heeft een uitspraak gedaan in een internationaal dossier van namaakgeneesmiddelen. De geneesmiddelen (Plavix, Casodex, Zyprexa) kwamen uit Hong Kong en werden via Singapore in Brussel de EU binnen gebracht. De namaak was gemakkelijk te herkennen en daarom werden de middelen in een opslagplaats “geüpgraded” naar betere verpakkingen zodat ze nog moeilijk te onderscheiden waren van de authentieke verpakkingen. Britse groothandelaars kochten de producten ter goeder trouw aan en verkochten de geneesmiddelen door aan apothekers, ziekenhuizen, …Uiteindelijk konden 1,3 miljoen dosissen worden teruggeroepen, 0,7 miljoen dosissen zijn echter geconsumeerd. De geneesmiddelen bevatten 50%-80% van de actieve substantie en heel wat onzuiverheden. De waarde van de zwendel wordt geschat op 4,7 miljoen pond. De Belgische firma is veroordeeld tot het betalen van een geldboete van €27.500 waarvan €5.500 effectief en de rest met uitstel wegens eerste veroordeling, de rechtbank verklaarde €76.763,71 aan vermogensvoordelen verbeurd. Daarnaast werd de eigenaar van het bedrijf eveneens veroordeeld tot het betalen van een geldboete van €27.500 waarvan €5.500 effectief.

26

DEEL VI: GERECHTELIJKE 15 BESLISSINGEN HORMONEN

VOEDSELVEILIGHEID

TOTAAL

33

26

Corr. Rb. Gent

3

3

Corr. Rb. Turnhout

3

5

Corr. Rb. Dendermonde

5

1

Corr. Rb. Antwerpen

4

10

Corr. Rb.Kortrijk

4

4

Corr. Rb. Hasselt

1

Corr. Rb. Brussel

1

Corr. Rb. Brugge

7

Corr. Rb. Leuven

2

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

1. AANTAL VONNISSEN EN ARRESTEN

Hof van Beroep Gent tegen Corr. Rb. Gent

2

2

1

1

Hof van Beroep Antwerpen tegen Corr. Rb. Hasselt

27 15

Deze statistische gegevens werden afgeleid uit de rechterlijke beslissingen die aan de Hoofdcoรถrdinator werden overgemaakt. Er wordt geenszins gepretendeerd dat alle in 2011 in kracht van gewijsde getreden vonnissen en arresten verwerkt zouden zijn in deze statistieken.

HORMONEN

VOEDSELVEILIGHEID

TOTAAL

64

36

▪ hoofdgevangenisstraffen

29

3

totaal effectief

6 jaar en 3 maanden

1 jaar

totaal met uitstel

19 jaar en 2 maanden

17 maanden

29

27

totaal effectief

€127.645

€105.572

totaal uitstel

€161.855

€10.080

▪ opschorting uitspraak veroordeling

7

2

▪ vrijspraak

3

-

▪ eenvoudige schuldigverklaring

6

-

▪ werkstraf

2 (185 uur)

3 (225 uur)

▪ bijzondere verbeurdverklaring

14 (€156.432)

-

▪ ontslag van rechtsvervolging

2

-

▪ beroepsverbod

2

-

▪ geldboeten

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

2. AANTAL VEROORDEELDEN & STRAFMAAT

28

DEEL VII: BEDREIGINGEN De rol van de multidisciplinaire hormonencel bij de behandeling van deze bedreigingen is door de politiehervorming veranderd.

De hormonencel zelf evalueert de bedreiging, zij neemt contact op met de bedreigde persoon en brengt daarna het crisiscentrum op de hoogte.

Controlerende ambtenaren stellen zich bij het uitoefenen van hun functie vooral bloot aan mogelijke vormen van corruptie en aan bedreigingen vanuit het criminele milieu.

Momenteel bestaan deze bedreigingen vooral uit verbaal geweld.

In 2011 waren er 30 dossiers waarbij 37 agenten van het FAVV in de uitvoering van hun taak werden bedreigd. Deze dossiers werden door het FAVV voor verder gevolg overgemaakt aan de Multidisciplinaire Hormonencel. Er wordt bij de parketten aangedrongen op een behandeling van deze bedreigingen.

Deze aanpak resulteerde in volgende veroordeling: Rechtbank te Namen: 3 maand gevangenisstraf en een boete â‚Ź700 met uitstel

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

In navolging van de MFO-516 is het de Algemene Directie Crisiscentrum (ADCC) van het ministerie van Binnenlandse zaken die de beschermingsmaatregelen oplegt aan de lokale politie. In afwachting van deze opgelegde maatregelen neemt de lokale politie op eigen initiatief de nodige beschermingsmaatregelen.

Aantal bedreigingen - personen 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2007

2008

2009

2010

2011

Jaar

29 16

MinisteriĂŤle richtlijn MFO-5 van 23 december 2002 houdende de opdrachten van federale aard uit te oefenen door de lokale politie, wat betreft de opdrachten van bijzondere bescherming van personen en onroerende goederen.

DEEL VIII: BESLUIT

Onderzoeken naar doping bij paarden uit 2010 legden enkele knelpunten bloot en de eerste verdachten zijn intussen veroordeeld. Ook in 2011 werden enkele onderzoeken gevoerd in het paardenmilieu met opnieuw niet conforme resultaten. Het gaat niet alleen om het welzijn van de dieren en inbreuken op vlak van hormonenzwendel maar ook om de volksgezondheid aangezien die paarden vaak nog als biefstuk op ons bord terecht komen.

Het aantal vaststellingen humane doping is gedaald maar de inbeslagnames tonen aan dat het Belgische illegale circuit blijft up to date blijft. Niet alleen de laatste nieuwe merken komen voor maar ook zogenaamde research chemicals duiken op bij inbeslagnames.

Fraude met geneesmiddelen neemt alle vormen aan gaande van de aanmaak op basis van grondstoffen uit Azië over het afleiden van “research chemicals” uit de onderzoekswereld tot het frauduleus handelen met geneesmiddelen bestemd voor ontwikkelingslanden. Met de Medicrime Conventie wordt farmaceutische criminaliteit duidelijk gedefinieerd en worden enkele belangrijke punten op de agenda gezet zoals het belang van de invoering van verzwarende omstandigheden in geval van schade, bij georganiseerde criminaliteit, … De eerste landen hebben de Conventie ondertussen ondertekend, België kan niet achterblijven.

Het groot aantal misdrijven en de enorme winst die gemaakt wordt met de verkoop van illegale geneesmiddelen, vragen een bijzondere aandacht van justitie onder meer bij de bestraffing.

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Het aantal niet-conforme vaststellingen in de veeteelt was de voorbije jaren relatief gelijklopend maar steeg in 2011 uitzonderlijk. Tot voor 2011 waren er nauwelijks inbreuken bij varkens vastgesteld terwijl ze in 2011 bijna de helft van de niet conforme vaststellingen uitmaken. Er is geen wetenschappelijke verklaring voor het aantreffen van prednisolone bij varkens maar gelijkaardige ervaringen uit het verleden zoals de zaak van de kruidenmengsels met corticosteroïden bij runderen uit 2005, doet toch enige vragen rijzen.

30

FAVV : NOE:

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Nationale Opsporingseenheid van het FAVV verbindingsambtenaar: de heer W. Gillis

FOD VVVL DG DPV:

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Directoraat Generaal Dier, Plant en Voeding verbindingsambtenaar: de heer L. Derolez

FAGG:

Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten Speciale Onderzoekseenheid van het FAGG verbindingsambtenaar: de heer R. Vancauwenberghe

SOE:

DA: NOD:

Douane en Accijnzen: Nationale OpsporingsDirectie verbindingsambtenaar: de heer O. Hons

FGP/DJB/Horm:

Federale Gerechtelijke Politie Directie van de bestrijding van de criminaliteit tegen goederen Dienst Hormonen en Doping verbindingsambtenaar: de heer J. Van den Boeynants

Bijstandmagistraat:

Parket-generaal Gent de heer F. Clarysse

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Bijlage 1: overzicht Multidisciplinaire Hormonencel

31

Bijlage 2: Analyseresultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’ Er zijn verschillende mogelijkheden die tot een resultaat ‘niet aan alle criteria voldaan’ leiden: 1) hoge concentraties natuurlijke stoffen kunnen worden teruggevonden maar het kan niet wetenschappelijk worden bewezen dat het om externe toediening gaat 2) kleine concentraties stoffen kunnen worden teruggevonden die zeker extern zijn toegediend maar waarvan de concentratie te laag ligt om te vervolgen, de kans op een tegenstrijdige tegenanalyse is te groot 3) producten kunnen worden teruggevonden in een matrix die niet erkend is waardoor vervolging niet mogelijk is 4) producten kunnen worden teruggevonden volledig conform de procedures maar er is onvoldoende restmateriaal voor tegenanalyse waardoor dit als conform moet worden beschouwd

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Analyseresultaten ‘niet aan alle criteria voldaan’ zijn resultaten waar er vermoedens zijn van externe toediening maar die niet voldoen aan de wettelijke voorwaarden om als “niet conform” te beschouwen.

De meeste aangetroffen sporen betreffen thiouracil, progesterone en prednisolone.

De relevantie van de informatie van het aantreffen van deze producten wordt soms in vraag gesteld aangezien het niet is bewezen dat er illegale groeistimulatoren zijn toegediend. De discussie draait om het feit of deze stoffen al dan niet endogeen zijn.

32

Bijlage 3: Kaarten 2010 en 2009 Monsternemingen met resultaten 'niet aan alle criteria voldaan' 2010

Antwerpen

Turnhout

Brugge Gent Mechelen

Hasselt

Dendermonde Kortrijk Oudenaarde

Ieper

Leuven

Brussel

Tongeren

Nivelles

Tournai

Liège Huy

Mons

Verviers

Namur

Charleroi

Eupen Dinant

Marche-en-Famenne Bron: FGP/DJB/Hormonen April 2011

Monsternemingen 'nacv'

Neufchâteau

10 5

Arlon

Monsternemingen met resultaten 'niet aan alle criteria voldaan' 2009

Antwerpen

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Veurne

Turnhout

Brugge Gent

Mechelen

Dendermonde

Veurne

Hasselt Ieper

Kortrijk

Oudenaarde

Brussel

Leuven

Tongeren Liège

Nivelles Tournai

Huy

Verviers

Mons Namur Charleroi

Eupen Dinant

Neufchâteau

10 5

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Juli 2010

Monsternemingen 'nacv'

Marche-en-Famenne

33

Monsternemingen met resultaten 'niet conform' 2010

Turnhout

Antwerpen Brugge Veurne

Gent

Ieper Kortrijk

Dendermonde

Oudenaarde

Hasselt

Mechelen Leuven

Brussel

Tongeren Nivelles

Liège

Tournai Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi

Dinant

Marche-en-Famenne Bron: FGP/DJB/Hormonen April 2011

Monsternemingen 'niet conform'

Neufchâteau

6 3

Arlon

Monsternemingen met resultaten 'niet conform' 2009

Turnhout Antwerpen

Brugge Gent

Veurne

Hasselt

Dendermonde Mechelen

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Eupen

Tongeren Kortrijk

Ieper

Oudenaarde

Leuven

Brussel

Nivelles

Liège

Tournai Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi

Eupen Marche-en-Famenne

Monsternemingen 'niet conform' 6

Neufchâteau

3

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Juli 2010

Dinant

34

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'hormonen en doping bij dieren' 2010

Turnhout

Antwerpen Brugge

Gent Mechelen

Veurne

Hasselt

Dendermonde Ieper

Leuven

Brussel

Kortrijk

Oudenaarde

Tongeren

Nivelles

Liège

Tournai Huy

Mons

Verviers

Namur Charleroi Eupen Marche-en-Famenne Bron: FGP/DJB/Hormonen April 2011

Acties 'niet conform' 6

Neufchâteau 3

Arlon

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'hormonen en doping bij dieren' 2009

Antwerpen Turnhout Brugge

Gent Dendermonde Mechelen

Veurne Ieper

Kortrijk

Oudenaarde

Hasselt

Leuven

Brussel

Tongeren

Nivelles

Liège

Tournai Namur

Mons

Huy

Verviers

Charleroi

Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

6

Neufchâteau

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Juli 2010

Acties 'niet conform'

3

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Dinant

35

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'humane doping' 2010 Antwerpen Turnhout

Brugge Gent

Dendermonde

Mechelen

Veurne Hasselt Oudenaarde

Ieper

Brussel

Leuven Tongeren

Kortrijk Tournai

Liège

Nivelles Huy

Mons

Verviers

Namur

Charleroi

Eupen

Bron: FGP/DJB/Hormonen April 2011

Acties 'niet conform' 10

Neufchâteau

5

Arlon

Acties met resultaten 'niet conform' in het kader van zwendel in 'humane doping' 2009

Antwerpen Turnhout Brugge Veurne

Ieper

Gent

Dendermonde

Mechelen Hasselt

Kortrijk Oudenaarde

Tongeren

Leuven

Brussel

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Marche-en-Famenne

Dinant

Nivelles

Tournai

Huy

Mons

Liège

Verviers

Namur Charleroi

Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

10 5

Neufchâteau

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Juli 2010

Acties 'niet conform'

36

Inbreuken mbt niet conforme geneesmiddelen

2010

Antwerpen Turnhout Brugge

Gent Mechelen

Veurne

Hasselt

Dendermonde Ieper Kortrijk

Tongeren

Leuven

Brussel

Oudenaarde Tournai

Nivelles Liège

Huy

Mons

Verviers

Namur

Charleroi

Eupen Dinant

Neufchâteau

50 25 5

Arlon

Inbreuken mbt niet conforme geneesmiddelen

2009

Antwerpen Turnhout Brugge

Gent Dendermonde

Veurne

Mechelen

Kortrijk Ieper

Oudenaarde

Brussel

Tournai

Hasselt

Leuven

Jaarverslag Multidisciplinaire Hormonencel 2011

Bron: FGP/DJB/Hormonen April 2011

Aantal inbreuken

Marche-en-Famenne

Tongeren

Nivelles Mons

Namur

Huy

Liège Verviers

Charleroi Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

Neufchâteau 50 25 5

Arlon

Bron: FGP/DJB/Hormonen Juli 2010

Aantal inbreuken

37