ΣΚΙΤΣΑ & ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ
100
1
τύπος
πλατυμέτωπα
2
σχήμα κατοικίας
ορθογώνια
3
τοιχοποιία
πέτρινη (με μπετονένια πλάκα)
4
ανοίγματα
παράθυρα και πόρτες με ακατέργαστες πέτρες
5
πρέκια
μπετονένια
6
οροφή
δείγματα για στέγη από την ύπαρξη πέτρινου αετώματος
7
πάτωμα
μπετονένια πλάκα
101
ΚΑΛΑΘΙΑΝΑ
Νο 3
χάρτης διαδρομής
ΠΟΛΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Κ Α Λ Α Θ Ι Α Ν Α
Β
42min
|
40,7km
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
-
ΚΑΛΑΘΙΑΝΑ
διαγραμματικός χάρτης
Β
δέντρα κτίσματα κτίσματα με οροφή
ιστορία
Κοντά στον οικισμό βρίσκονται επίσης τα λίγα στοιχεία, όσα έχουν απομείνει που αποδεικνύουν την ύπαρξη του πρώην οικισμού Κυρμούσι.* Κατοικούνταν μέχρι λίγο πριν τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα και αποτελούσε αγροτικό μετόχι του Ζαρού. Βόρεια του οικισμού στην κοίτη χειμάρρου, βρίσκεται παλιά κρήνη μη χρονολογημένη. Έχουν βρεθεί και αρχαιολογικά ευρήματα υστερομινωικής περιόδου που ήρθαν στο φως μετά από ανασκαφές στη γύρω περιοχή βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου.
έδαφος
τοποθεσία
Τα Καλαθιανά ανήκουν στο Δήμο Ζαρού όπου ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης, βρίσκονται στη νότια πλευρά της Κρήτης νοτιοανατολικά από τα Βορίζια. Απέχουν από το Ηράκλειο 40,7 χμλ. ασφαλτοστρωμένου δρόμου και 44 λεπτά με όχημα. Είναι σε τοποθεσία ημιορεινή με κάμπους τριγύρω. Το χωριό είναι πλήρως ερειπωμένο, με κάτι τοίχους και ελάχιστες στέγες να μένουν όρθια. Το πίο κοντινό χωριό με ζωή πλέον απέχει μόλις μισό χιλιόμετρο. Δεν υπάρχει ασφαλτοδρομένος δρόμος που να οδηγεί στο χωριό παρά ένας χωματόδρομος που έχει ανοιχτεί από τους αγρότες της περιοχής, μιας και σφίζει από χωράφια με καλλιέργειες ο τόπος τριγύρω.
Στην περιοχή υπάρχει αρκετή υγρασία στο χώμα που κάνει εύπορη τη γη, καθώς παρατηρούμε και αρκετό τριφύλλι να κατακλύζει σαν μια μεγάλη κουβέρτα τους λόφους. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα περίχωρα των Καλαθιανών είναι γεμάτα χωράφια με καλλιέργειες και ελαιόδεντρα. Η παραγωγή λαδιού σε ολόκληρη την Κρήτη είναι από τις πιο παλιές και συχνές δραστηριότητες των κατοίκων. Ωστόσο και σ’ αυτό το χωριό δεν παραλείπονται δέντρα όπως αμυγδαλιές, πορτοκαλιές κλπ.
*Το Κυρμούσι αναφέρεται σαν συνοικισμός, μεταξύ των χωριών Μορόνι και Μάκρες. Το Κυρμουσί δηλώνει το όνομα του κτήτορα ή του φεουδάρχη του χωριού Κυρ Μωϋσή. Από τα δημογραφικά στοιχεία του συνοικισμού συμπεραίνουμε ότι κατά την περίοδο της τούρκικης κατοχής ήταν τουρκοχώρι και εγκαταλείφθηκε μετά την απελευθέρωση. Από τον πρώην οικισμό σήμερα δε σώζεται τίποτα άλλο από την κρήνη.
ε3.2: κρήνη με νερό
ε3.1: κρήνη με νερό
106
αρχιτεκτονική & διαρρύθμηση λιακωτό - ταράτσα
Στο χωριό αυτό δεν μπορούμε να διακρίνουμε ξεκάθαρα την τυπολογία των σπιτιών και τη διαμόρφωσή τους εσωτερικά αφού δεν υπάρχει σχεδόν κανένα στοιχείο, παρά μόνο τα ανοίγματα και οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι. Αρχικά, όπως και στα περισσότερα χωριά, τα σπίτια ήταν σαν να συνεχίζει το ένα το άλλο, χωροθετημένα κολλητά σχεδόν μεταξύ τους με μικρούς κοινοτικούς δρόμους που δημιουργούν το αίσθημα της γειτονιάς. Τα τοιχία που έχουν παραμείνει είναι αρκετά ψηλά και αυτό μας υποδηλώνει πως είτε ήταν δίπατα, είτε πως είχαν πατάρι. Αρχικά η τοιχοποιία ήταν πέτρινη χτισμένη με λάσπη και αλειμμένη με ασβεστόλασπη, είχε και αυτές τις χαράξεις ώστε να κάτσει το υλικό πάνω στον τοίχο. Οι γωνίες των σπιτιών ήταν κατασκευασμένες με αγκωνάρια, πελεκημένες πέτρες, που έδιναν μεγαλύτερη ασφάλεια και σταθερότητα στο οίκημα. Οι πόρτες και τα παράθυρα είχαν πλαίσιο πέτρινο λαξεμένο και τα παράθυρα σιδεριές, καφασωτές για προστασία47. Στα Καλαθιανά συναντάμε διπλά παράθυρα, τα οποία χτίζονταν συχνά σε ψηλό σημείο για να επιτρέπουν στο φως να μπει και στο πατάρι. Στο συγκεκριμένο χωριό τα ανοίγματα είναι με ελαφρύ τόξο από πάνω και όχι τελείως ορθογωνικά αλλά έχουν αποβάλει και το Βυζαντινό στυλ από πάνω τους. Είναι δεδομένο πως και εδώ δεν παραλείπονται οι εσοχές που λειτουργούν ως ράφια αλλά και οι εσοχές που μαρτυρούν την ύπαρξη δοκαριών για να σταθεί ο δεύτερος όροφος.
εικόνα 2: λιακωτό ε3.3: λιακωτό
Το λιακωτό, η ταράτσα όπως μαρτυράει ένα σπίτι που έχει απομείνει μισό, έτοιμο κι αυτό να χάσει την οροφή του ήταν κατασκευασμένο από τα κύρια και πιο χοντρά δοκάρια του, τα μεσοδόκια από πάνω υπήρχαν τα δευτερεύοντα δοκάρια, πιο μικρά σε μέγεθος. Πάνω από τα δοκάρια συναντάμε μια σειρά από στρωμένα καλάμια, κολλητά και σφιχτά το ένα στο άλλο που δημιουργούν μια από τις βασικές στρώσεις “μόνωσης” του σπιτιού και τέλος η τελευταία στρώση ήταν από λεπιδόχωμα, ένα γκρι αργιλώδες χώμα. Το λεπιδόχωμα από χρόνο σε χρόνο ήθελε συντήρηση έτσι στην εποχή μας παρατηρούμε παλιά σπίτια να έχουν μια στρώση από μη οπλισμένο τσιμέντο, όπως και εδώ που στόχο έχει να μην περνάνε τα βρόχινα νερά μέσα στα παλιά σπίτια και καταρρεύσουν. Όπως βλέπουμε όμως αυτή δεν είναι η λύση που θα διατηρήσει ζωντανό ένα χωριό.
ε3.4: λιακωτό 47. Δ. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ, ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ, ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 1967
107
ε3.5: εσωτερική όψη σπιτιού με οντά
ε3.6: παράθυρο με τόξο
Τα Καλαθιανά εγκαταλείφθηκαν και αυτά σταδικά. Παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν αρκετά κοντά στα μαρτυρικά Βορίζια τα Καλαθιανά δεν λεηλατήθηκαν, ούτε κατακτήθηκαν. Υπήρξαν θύμα της γενικής αστυφιλίας* που επικράτησε στην Κρήτη μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου και ερήμωσε το 1970. Η ανάγκη για επιβίωση και για δουλειά έκανε τους κατοίκους να μεταφερθούν σε αστικά κέντρα ή σε χωριά με μεγαλύτερο πληθυσμό, καθώς τα Καλαθιανά, όπως βλέπουμε, είχαν λιγοστά σπίτια και αποτελούσαν ένα μικρό χωριουδάκι.
+
εγκατάλειψη
*Αστυφιλία είναι η τάση εγκατάλειψης των αγροτικών περιοχών και (μόνιμης) εγκατάστασης σε αστικά κέντρα. Συνώνυμα: ουρμπανισμός, αστικοποίηση, εξαστισμός
ε3.7: τα δοκάρια έχουν φύγει από τη θέση τους αλλά έχουν παραμείνει στο σημείο
ε3.8: κατάρρευση ξύλινου πρεκιού σε παράθυρο ε3.9: κατάρρευση σπιτιού
110
ε3.10: αγκωνάρια
ε3.11: τοιχοποιία με οπές
ε3.12: σπίτι διόροφο, με σοβαντισμένο τοίχο εξωτερικά και μικρά ανοίγματα κυρίως στον ισόγειο χώρο ε3.13: διαρρύθμιση των σπιτιών, αίσθημα γειτονιάς
ε3.14: σπίτι διόροφο, με σοβαντισμένο τοίχο εξωτερικά και μικρά ανοίγματα κυρίως στον ισόγειο χώρο, ενώ μεγαλύτερα υπάρχουν στο πατάρι ε3.15: εσωτερική όψη του σπιτιού, με εντοιχισμένο ερμάριο στα αριστερά και δύο ζευγαρωμένα παράθυρα σαν δίλοβα στη στενή όψη
1
τύπος
-
2
σχήμα κατοικίας
κυρίως ορθογώνια
3
τοιχοποιία
πέτρινη χτισμένη με λάσπη και αλειμμένη με ασβεστόλασπη, είχε και αυτές τις χαράξεις ώστε να κάτσει το υλικό πάνω στον τοίχο, οι γωνίες των σπιτιών με αγκνωνάρια, πελεκημένες πέτρες
4
ανοίγματα
παράθυρα και πόρτες με λαξευμένες πέτρες
5
πρέκια
εξωτερικά | παράθυρα και πόρτες πέτρινα εσωτερικά | οι πόρτες ξύλινα
6
οροφή
επίπεδη στέγη που αποτελείται από χοντρά δοκάρια, τα μεσοδόκια από πάνω, πιο μικρά σε μέγεθος, από πάνω μια σειρά από στρωμένα καλάμια και τέλος η τελευταία στρώση ήταν από λεπιδόχωμα
7
πάτωμα
χωμάτινο
121
ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ
Νο 4
χάρτης διαδρομής
ΠΟΛΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ
48min
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
|
-
42,4km
ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ
Β
διαγραμματικός χάρτης
Β
δέντρα πρόβατα κτίσματα κτίσματα με οροφή
τοποθεσία
Ο Ξερόκαμπος ανήκει στο νομό Ηρακλείου, στο δήμο Γόρτυνας*. Βρίσκεται στις Μέσες της Κρήτης προς το νότιο τμήμα της. Απέχει 42,3 χλμ. από το κέντρο του Ηρακλείου και 49 λεπτά μέσο, της πιο γρήγορης διαδρομής, της εθνικής οδού Ηρακλείου-Φαιστού. Η τοποθεσία είναι ημιορεινή, με πολλές περίχωρες πεδιάδες και κτήματα τριγύρω. Βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό Βαλής* στη Μεσαρά και είναι χτισμένο στην κλίση μιας πλαγιάς. Ο Ξερόκαμπος θεωρείται μετόχι της Μεγάλης Βρύσης*.
ιστορία
Ο Ξερόκαμπος χτίστηκε σταδιακά από ανθρώπους που κατάγονταν από τα τριγύρω χωριά και μετακινούνταν εκεί τις εποχές του χρόνου που είχαν αγροτικές δουλειές στις κοντινές ιδιοκτησίες και στα χωράφια τους. Πολύ συχνά μετακόμιζαν μόνιμα για να αποφεύγουν τις μετακινήσεις. Έτσι μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργούνταν οικογένειες και το μετόχι γέμιζε σιγά σιγά με σπίτια και πληθυσμό. Στο μετόχι αυτό πέρα από τις καθημερινές δραστηριότητες των κατοίκων, κτηνοτροφία, γεωργία και άλλα, δεν υπήρχαν παροχές όπως σχολεία, καφενεία ή παντοπωλεία ώστε να καλύπτονται οι βασικές ανάγκες τους.
+
τζάκι λοξό κατάχαμα, με ξύλινο πρέκι και με καμινάδα απλή, δυο πέτρες η μια να γέρνει προς την άλλη. Δεν παραλείπεται ούτε εδώ η καμάρα του Κρητικού σπιτιού, αυτή που διαχωρίζει το σπίτι στα δυο και δημιουργεί έμμεσα τις λειτουργίες του σπιτιού. Στο μετόχι αυτό συναντάμε κυρίως σπίτια με δύο οι τρεις διαφορετικούς χώρους, πλέον άδεια, έρημα και γκρεμισμένα.
*Ο δήμος Γόρτυνας βάση του σχεδίου Καλλικράτη, έχει έδρα τους Αγίους Δέκα και αποτελείται από τον δήμο Κόφινας, Αγίας Βαρβάρας, Γόρτυνας και τον δήμο Ρούβα. «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης» ονομάζεται ο ελληνικός νόμος 3852/2010, με τον οποίο μεταρρυθμίστηκε η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας το 2011 και επανακαθορίστηκαν τα όρια των αυτοδιοικητικών μονάδων (ΟΤΑ), ο τρόπος εκλογής των οργάνων και οι αρμοδιότητές τους. Ενίοτε απαντάται και ως Σχέδιο Καλλικράτης, από την ονομασία που είχε πριν εισαχθεί προς συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων.
εγκατάλειψη
αρχιτεκτονική
Το γεγονός αυτό, μετά την σταδιακή κατοίκηση του χωριού, οδήγησε στην επίσης σταδιακή εγκατάλειψη των οικιών από τους κατοίκους και στην μετεγκατάστασή τους σε γειτονικά χωριά. Η έλλειψη βασικών αγαθών συνεπώς ήταν ο καταλυτικός παράγοντας που οδήγησε στην ερήμωση του συγκεκριμένου τόπου.
*Ο Βαλής είναι ορεινός οικισμός της Κοινότητος Γκαγκαλών του Δήμου Γορτύνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Καινούργιου. Η θέση του είναι στις παρυφές της πεδιάδας της Μεσσαράς σε υψόμετρο περίπου 330 μέτρα σε λοφώδεις και εύφορο έδαφος. Βόρεια δεσπόζει ο λόφος του Αη- Λιά χαρακτηριστικό ανάγλυφο της περιοχής. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Παράγει σταφύλια, λάδι, κηπευτικά. Στο χωριό υπάρχει τυροκομείο, οικογενειακή επιχείρηση από το 1952. Ακόμη, υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγ. Δημητρίου, του Αγίου Ισιδώρου του νεομάρτυρος, του Αγ. Αντωνίου και το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής.
Τα σπίτια όπως και στα περισσότερα χωριά της Κρήτης, στην συγκεκριμένη περίπτωση μετόχι, ήταν κοντά το ένα στο άλλο δημιουργώντας μια μικρή κοινότητα. Τα σπίτια ή αλλιώς τα ερείπια που απομένουν μέχρι τώρα στην τοποθεσία αυτή μας δείχνουν αρκετά στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν για την αρχιτεκτονική που ακολούθησαν και δεν είναι άλλη από αυτή του λαϊκού παραδοσιακού σπιτιού. Με τοίχους πέτρινους, από ακατέργαστους λίθους της περιοχής, με τους μικρότερους να γεμίζουν τα κενά ώστε να γίνει πιο σταθερή η τοιχοποιία. Τα ανοίγματα χαμηλά και τα απαραίτητα, αλλού με ξύλινα πρέκια να κουβαλάνε όλο το βάρος της κατοικίας και αλλού πέτρινα. Πόρτες ξύλινες με μεταλλικούς μεντεσέδες και πασσάλους, σπίτια χαμηλοτάβανα, με εσοχές στους τοίχους για την αποθήκευση αντικειμένων. Στον κεντρικό χώρο της οικίας γωνιακό,
*Η Μεγάλη Βρύση είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Γορτύνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 620 μέτρων, με αμφιθεατρική θέα, 3 χιλιόμετρα ανατολικά της Αγίας Βαρβάρας. Ανήκει στην επαρχία Μονοφατσίου. Απέχει από το Ηράκλειο 31,2 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και με την αμπελοκαλλιέργεια, όπως επίσης με την κτηνοτροφία και με την ορνιθοτροφία.
126
ε4.1: τοιχεία υπο κατάρρευση
127
ε4.2: όψη απλού λαϊκού σπιτιού
128
Μάταια αντιστεκόμαστε στο ίχνος του παρελθόντος. Υπάρχει μια έκκριση, νομίζω, μια μαγική έκκριση που ακτινοβολεί από τ’ αρχαία χώματα που πάλεψαν και υπέφεραν πολύ. Σαν κάτι να έμεινε μετά την εξάφανιση των λαών που αγωνίσθηκαν, έκλαψαν κι αγάπησαν σ’ ένα κομμάτι γης. Ν.ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
129
ε4.3: τοξοτή καμάρα, εσωτερικά του βουνίσιου σπιτιού, με τόξο σχεδόν ημικυκλικό
ε4.5: εσοχή για να κλείνει η πόρτα Αυτή τη στιγμή το μόνο που συναντάμε στον Ξερόκαμπο και έχει ζωή είναι το μαντρί του κύριου Μαλιαράκη Σταύρου, του βοσκού της περιοχής, ο οποίος ο ίδιος και με τη βοηθεια των δύο κορών του διατηρούν έστω και λίγο την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή αυτή.
ε4.4: λούκι για την απορροή των νερών
ε4.6: πρόβατα ελεύθερης βοσκής στα Κρητικά βουνά
131
ε4.7: τζάκι με ξύλινο πρέκι γωνιαστό
ε4.8: τζάκι με ξύλινο πρέκι γωνιαστό, έχει κατεδαφιστεί σχεδόν ολόκληρο «Το τζάκι είναι μισόφωτο και φλόγες. Η καπνοδόχος είναι ήλιος και καπνός. Δύο μαστορέματα που σημαδεύουνε την αρχή και το τέλος λειτουργίας πανάρχαιης, οικουμενικής: Εστία. Λειτουργίας και αίσθησης πολλαπλής! μαγείρεμα, καταφύγιο, ζέστα, κάτι που σε χαϊδεύει. Σπηλιά γωνιασμένη η εστία, το πρωτεϊκό τζάκι στο νησί. Μικρή καμάρα κατασκότεινη, μπαίνεις σκυφτός από το τόξο που βλέπεις-την έδενε με το σπίτι. Κατάχαμα λαμπαδιάζει φωτιά από κούτσουρα. Το τζάκι άρχισε σα μικρή καμάρα και τελείωσε σε κορμί πυργωτό.» Δ . Β α σ ι λ ε ι ά δ η ς ε4.9: καμινάδα τζακιού
132
ΣΚΙΤΣΑ & ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ
134
1
τύπος
δεν υπάρχει συγκεκριμένος τύπος, αλλά όσα είναι μονόχωρα είναι πλατυμέτωπα
2
σχήμα κατοικίας
κυρίως ορθογώνια
3
τοιχοποιία
πέτρινη ακατέργαστη στα σπίτια και ξερολιθιά για οριοθέτηση του χωριού
4
ανοίγματα
παράθυρα και πόρτες με ακατέργαστες πέτρες
5
πρέκια
εξωτερικά και εσωτερικά ξύλινα
6
οροφή
επίπεδη στέγη που αποτελείται από χοντρά δοκάρια, τα μεσοδόκια από πάνω, πιο μικρά σε μέγεθος και τελευταία στρώση από λεπιδόχωμα
7
πάτωμα
χωμάτινο
135
136
137
ΒΛΕΡΩΜΑ
Νο 5
χάρτης διαδρομής
Η Ρ Α Κ Λ Ε Ι Ο
Β
ΒΛ Ε Ρ Ω Μ Α
40min
ΧΑΝΙΑ
|
-
37,8km
ΒΛΕΡΩΜΑ
διαγραμματικός χάρτης
δέντρα κτίσματα κτίσματα με οροφή εκκλησία-τάφοι
Β
γενικά πρόσβαση διαρρύθμιση
*Η Επαρχία Μονοφατσίου ανήκει στο Νομό Ηρακλείου. Εκτείνεται στα νότια του νομού και είναι από τις μεγαλύτερες σε έκταση στην Κρήτη. Συνορεύει βόρεια με την Επαρχία Μαλεβιζίου, ανατολικά με την Επαρχία πεδιάδος και την Επαρχία Βιάννου και δυτικά με την Επαρχία Καινούργιου. Στα νότια βρέχεται από το Λιβυκό Πέλαγος. Η επαρχία έλαβε την ονομασία της από το φρούριο Bonifacio, το οποίο ονομάστηκε Μονοφάτσι από τους κατοίκους. Οικοδομήθηκε από τον Ενρίκο Πεσκατόρε (Enrico Pescatore) το οποίο αναφέρεται σε έγγραφο του 1212. Το όνομα του κάστρου οφείλεται στο φρούριο Bonifacio της Κορσικής, το οποίο οικοδομήθηκε από τον Μπονιφάτσιο Πιζάνο (Bonifacio Pisano) και καταλήφθηκε από τους Γενουάτες το 1195. Οι Βενετοί το διατήρησαν και έδωσαν το όνομά του στην επαρχία. Το εν λόγω φρούριο σώζεται στην κορυφή απότομου υψώματος, στα δυτικά του χωριού Τσιφούτ Καστέλι43.
Το Βλέρωμα είναι ένα από τα πολύ καλά κρυμμένα χωριά της Κρήτης, τόσο καλά κρυμμένο, που παρά το γεγονός ότι είναι χτισμένο σε λόφο, οι κατοικίες του περνώντας το δρόμο δεν είναι εμφανείς. Ανήκει στο Νομό Ηρακλείου, στις Μέσες Ηρακλείου και πιο συγκεκριμένα βρίσκεται στο νοτιο κεντρικό τμήμα, θα μπορούσαμε να πούμε, της Κρήτης και ανήκει στην επαρχία Μονοφατσίου*, μια από τις επτά επαρχίες του νομού Ηρακλείου. (εικόνα) και αναφορά με τα ονόματα για τις επαρχίες του Νομού. Για να φτάσουμε στο Βλέρωμα χρειάζεται να διασχίσουμε το Γράντος, ένα χωριό με βαριά ιστορία που παρά το γεγονός ότι τούρκεψε ολόκληρο το χωριό, η εκκλησία του, ο Άγιος Γεώργιος παρέμεινε χριστιανική. Διασχίζοντας, λοιπόν, τον επαρχιακό, στενό ασφαλτοστρωμένο δρόμο στα δεξιά μας σ’ ένα λόφο αντικρίζουμε τον ναό του Αγίου Ιωάννη, την εκκλησία του Βλερώματος. Στρίβοντας προς το λόφο αυτό χρειάζεται να διασχίσουμε τον χωματόδρομο που μόνο μεγάλα οχήματα και αγροτικά μπορούν να διασχίσουν ή αλλιώς χρειάζεται να εξερευνήσουμε το χωριό περπατώντας. Στα αριστερα ξεκινάνε οι κατοικίες του χωριού, ό,τι έχει μείνει πλέον απ’ αυτές, ενώ στα δεξιά και λίγο πιο πάνω συναντάμε μια γούρνα νερού η οποία γεμίζει απο μια τρεχούμενη πηγή. Δεξιά και αριστερά του μικρού πλέον χωματόδρομου, που φαίνεται να έχει ανοιχτεί από αγρότες της περιοχής που καλλιεργούν τα χωράφια τους εκεί, εξαπλώνονται τα σπίτια ή πιο συγκεκριμένα τα ερείπια πλέον του χωριού αυτού. Το Βλέρωμα χτίστηκε έτσι ώστε να μπορεί να προφυλάσσει τους κατοίκους του από τις εισβολές, πιθανών πολιορκητών της Κρήτης. Χτίστηκε όπως και τα περισσότερα χωριά της Κρήτης με την λεγόμενη “αρχιτεκτονική του φόβου”. Δεν χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, παρά το γεγονός ότι ασκούσε μεγάλη επιρροή στα τριγύρω χωριά, καθώς όλοι οι πληθυσμοί είχαν εξισλαμιθεί. Το Βλέρωμα υπάρχει ήδη από τη Βενετοκρατία, γεγονός που μαρτυράει το μαρτυράει η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, που βρίσκεται στο χωριό. Κατοικίες σε σχήμα Γ, όπου στην γωνία της προέκτασής της συναντάμε την εστία, η οποία ήταν υπεύθυνη για να ζεσταίνει όλο το σπίτι, αλλά και για να λειτουργεί ως η κουζίνα της οικίας. Σπίτια με αμυντικό χαρακτήρα, ενωμένα μεταξύ τους ώστε να μπορεί να ξεφύγει κάποιος από τους πολιορκητές. Σπίτια λαϊκά και εφήμερα, σαν να γνώριζαν από το παρελθόν ότι θα έχουν ένα τέλος, σαν να γνώριζαν ότι θα πάψουν να κατοικούνται κάποια στιγμή στο μέλλον.
ε5.1: οπτική τοιχίων του χωριού
43. Σ.ΣΠΑΝΑΚΗΣ, ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ, ΗΡΑΚΛΕΙΟ, ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, 1971.
140