MAART 2017
Catherine Ongenae
‘Feminisme is mijn speeltuin’
Tijdschrift – 1099 Brussel X BC 6433 – maandblad, verschijnt niet in juli en augustus – P 106 334 – Urbain Britsierslaan 5 – 1030 Brussel
FEMINISME
baar Met uitneemkatern vrijwilligers
leuk Vind ons o k op Facebo
www.facebook.com/femmamagazine
12
18
36
45
Colofon Redactieadres: Femma vzw - Femma Urbain Britsierlaan 5, 1030 Brussel - Tel. 02 246 51 11 - E-mail: redactie@femma.be Verantwoordelijke uitgever: Eva Brumagne - Femma vzw Urbain Britsierlaan 5 - 1030 Brussel Redactie: Jade Yorks, Lobke Gielkens, Hade Wouters, Caroline Bossu, Annick Geets, Chris Goossens, Els Moerman Coördinatie: Lobke Gielkens Corrector: Annelies Waegemans Reclameregie: Publicarto N.V. - Driehoekstraat 18 - 9320 Aalst - Tel. 053 82 60 80 - Fax 053 82 60 90 Vormgeving: Gevaert Graphics - Zwevezele
Rechtzet ting In de advert entie op pa gina 2 is er een fout je gekropen . Je kan in maart kiezen tussen het ko okboekje Vers Natuu rlijk of een opvouwbaar draagtasje .
Druk: Corelio Printing - Erpe-Mere Femma is het magazine van Femma vzw, verschijnt tien keer per jaar en wordt bezorgd aan alle Femmaleden. Lidgeld: 30 euro Domiciliëring: valt de vervaldatum van je lidmaatschap in maart? Via je domiciliëringsopdracht zal de inning voor verlenging van je lidmaatschap (30 euro) gebeuren op de 5de of 20ste van de maand. Cover: Ellen Van den Bouwhuysen Algemene inlichtingen Femma vzw: tel. 02 246 51 11 of femma@femma.be - www.femma.be Heb je suggesties voor verbetering? Geef ze door aan Emma van Femma: emma@femma.be, www.femma.be/emma Femma is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Abonnementen Anita Monsieur - tel. 02 246 51 21 of mail naar anita.monsieur@femma.be
Inhoud – maart 2017 Maart gaat bij Femma nooit ongemerkt voorbij. Jaarlijks weerkerende campagnes focussen op twee kernbegrippen van de beweging. De week van de vrijwilliger (4 - 12 maart) dient om vrijwilligerswerk in Vlaanderen te promoten en actieve vrijwilligers te bedanken. Op 8 maart is het Internationale Vrouwendag en dan herdenken we de eerste staking van vrouwen in New York in 1908, de start van de emancipatie van vrouwen en de strijd tegen vrouwendiscriminatie. Femma neemt actief deel aan beide initiatieven omdat ‘vrijwilligers’ en ‘feminisme’ ook onze thema’s zijn, en dat al bijna 100 jaar…deze maand schotelen we jullie dan ook sterke feministische verhalen en getuigenissen van straffe vrijwilligers voor. Veel leesplezier!
3 Het eerste woord 6 De wereld van Catherine Ongenae 12 24 uur met 3 generaties feministes 16 Waarom de feminist nog niet klaar is met strijden 18 Het feminisme heeft meer mannen nodig 23 Uitneembare Zelfgemaakt katern • Culinair: eenvoudige hapjes voor je volgende bijeenkomst • Zelfgemaakt: maak je eigen Pussyhat 25 Uitneembaar vrijwilligerskatern 36 Het belang van rolmodellen 40 Solidariteit is ons wapen
Meer Femma 10 Kortgeknipt 21 We breiden van Brussel tot Peru 22 Column 32 Tijd & geluk 33 Rustpunt 34 Kopiëren mag! 43 Rustpunt 46 Tips voor trips 48 Femma vrouwenreizen 50 Spel + wedstrijd 51 Het laatste woord
CathĂŠrine Ongenae
24 uur met...
3 generaties feministen:
moeder, dochter en kleindochter
‘Dat ik voor Femma werk, is geen toeval’, zegt Eva Brumagne. ‘Mijn werk is mijn engagement en omgekeerd. Ik ben een feministe tot in de topjes van mijn tenen!’ Wij waren wel eens benieuwd hoe feministisch onze algemeen directeur is opgevoed en hoe zij haar feminisme probeert door te geven aan haar kinderen. Een gesprek met drie generaties feministen.
‘Mijn ouders zijn allebei opgegroeid in gezinnen waarin vrouwen, soms willens nillens, de pijlers waren. Dat mannen en vrouwen gelijke rechten en mogelijkheden horen te hebben, was thuis dus
Eva: ‘Ik ben een feministe tot in de topjes van mijn tenen!’ vanzelfsprekend. Het maakte deel uit van de bredere waarde van rechtvaardigheid die ik van huis uit meekreeg, namelijk dat alle mensen, ondanks kleur, gender, opleiding, inkomen… recht hebben op gelijke kansen. En dat wie tussen de mazen van het net valt, solidariteit verdient. Ik groeide op in een gezin waar veel gepraat en gediscussieerd werd, vooral aan tafel. Mijn papa was journalist en mijn mama zeer geëngageerd in wat toen nog de KAV was. Ik herinner me veel hevige
Waarom de feminist nog niet klaar is met strijden Gelukkig zijn we het er bijna allemaal over eens dat mannen en vrouwen gelijk behandeld moeten worden. Toch zit het werk voor feministen er nog niet op. De realiteit laat immers zien dat er op veel plekken nog flink wat werk is. Aan het woord zijn drie feministen die elk op hun manier stevig strijden voor het verwezenlijken van vrouwenrechten.
‘Vrouwenrechten die al verwezenlijkt waren, blijken nu weer ter discussie te staan’ Bieke Purnelle is directeur van RoSa vzw, het kenniscentrum voor gender en feminisme en Femmavrijwilliger in de Raad van Bestuur Wat is vandaag jouw grootste zorg als het om vrouwenrechten gaat? ‘Rechten waar we vroeger zo intens voor hebben gestreden, blijken vandaag toch niet helemaal veiliggesteld. Het recht op abortus, bijvoorbeeld. In Polen en Ierland wordt abortus ook effectief bestraft. Ik vind het zorgwekkend om te zien dat dit recht vijftig jaar na de eerste strijd opnieuw ter discussie staat. Vrouwen verdienen vandaag nog altijd minder voor hetzelfde werk. Ik kan mij niet voorstellen dat mensen dat positief kunnen vinden. Toch krijgen we het niet rechtgetrokken.’
Hoe voer jij momenteel strijd voor betere vrouwenrechten? ‘Die strijd is als een rode draad in alles wat ik doe. Bijvoorbeeld in de manier waarop ik mijn zoons opvoed. Ik vind het belangrijk dat zij opgroeien met een niet-genderstereotiep beeld van mannen en vrouwen. Zij zien mij veel werken en hun vader veel koken. Voor hen is het een evidentie dat hun beide ouders even veel zorgtaken op zich nemen. Ook in de keuze van films, televisieprogramma’s en boeken zet ik mijn genderbril op. Wat ik nu overigens zelf mis in het westers feminisme, is de strijd voor alle vrouwen. Er wordt vaak gedacht vanuit een hoogopgeleide blanke middenklasse. We moeten er niet alleen voor zorgen dat vrouwen vertegenwoordigd zijn in de top van het bedrijfsleven, maar ook dat bijvoorbeeld vrouwen met hoofddoek en vrouwen afkomstig uit armoede er vertegenwoordigd zijn.’
‘We moeten aanvaarden dat er meerdere wegen naar emancipatie leiden’
We bevinden ons nu in tijden van crisis. En een economische crisis treft de meest kwetsbare burgers het hardst. Dat blijken vaak vrouwen te zijn. Zij hebben de slechtst betaalde jobs en lopen een hoger risico op armoede. Er wordt bespaard op de zorg waardoor het ouderschap en de mantelzorg onder druk komen te staan. Maatregelen om zorg en werk haalbaar te maken, worden ingeperkt. Niet iedereen heeft trouwens de mogelijkheid om tijdskrediet op te nemen. Voor alleenstaande ouders is dat ondenkbaar.’
Samira Azabar is socioloog en werkt als educatief medewerker bij Motief vzw, een vzw die instaat voor vorming over levensbeschouwing en samenleving Wat is vandaag jouw grootste zorg als het om vrouwenrechten gaat? ‘Mijn grootste zorg gaat over het wij-zij-denken en het gebrek aan solidariteit tussen vrouwen. De vrouwen-
[ 16 ]
Het feminisme heeft meer mannen nodig Een tijdje geleden schreef Heleen Debruyne in De Morgen dat het feminisme zich meer naar mannen toe moet richten in plaats van naar het glazen plafond. Want als mannen niet mee zijn in onze strijd, gaat het nooit wat worden met die gelijkwaardigheid tussen de seksen.
In diezelfde periode verscheen er in De Volkskrant in Nederland een mooie reportage over vier mannen die zich actief uitspreken tegen seksisme. Er was acteur Jan Kooijman die zich afkeerde van zijn nominatie als meest stijlvolle man van 2016 in het magazine Esquire. Hij deed dat omdat het blad een lijst had gepubliceerd met 31 vrouwen die elke man ooit eens moest gehad hebben, waaronder een vrouw die zo dronken was dat je er alle kanten mee uit kon. Kooijman uitte zijn ongenoegen op Twitter waarna de hoofdredacteur het stuk verwijderde. Maar ook buitenwipper Kevin Heller deed zijn verhaal. Hoe hij in de nachtclub waar hij werkt opdringerige mannen buitenzet die vrouwen lastigvallen en hun avond verknallen. In Nederland ging in november 2016 al de campagne ‘Daar mag je nooit voor kiezen’ van start. Mannen worden aangespoord om zich uit te spreken tegen seksisme en worden gevraagd een statement te ondertekenen waarin staat dat ze nooit geweld tegen vrouwen zullen gedogen of goedpraten. De campagne kreeg veel bijval, maar werd ook negatief onthaald. ‘Ik was net van plan er eentje van haar fiets te trekken, maar deze reclame heeft mijn leven veranderd’, schreef een stoere jongeheer cynisch op Facebook.
Wij willen weten hoe Vlaamse mannen hier tegenover staan. Willen ze onze strijd ondersteunen en er een gezamenlijke strijd van maken? Of wat houdt mannen tegen om zich uit te spreken voor feminisme? Charliemag vroeg het aan drie verschillenden mannen. In deze Femma is dat Charlies huisseksuoloog Wim Slabbinck en auteur van het boek Waarom mannen geen seksboeken kopen.
Wim Slabbinck: ‘Seksisme is een zaak van ons allen’ Moeten mannen zich meer uitspreken tegen seksisme of seksueel geweld tegen vrouwen? ‘Dat is een evidentie. Door zich uit te spreken tegen seksueel geweld tegen vrouwen, onderschrijven ze de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Seksisme is niet enkel een vrouwenzaak, het is een zaak van ons allen. Seksisme heeft namelijk geen geslacht: ook mannen zijn er het slachtoffer van. Door op te komen tegen seksisme, komen ze op voor zichzelf en de mannen en vrouwen rondom hen.’ Maar waarom doen ze dat dan zo weinig? Elke man heeft toch een moeder, zus, vriendin of dochter? ‘Mensen zijn groepsdieren, ze volgen de kudde. Psy-
[ 18 ]
ZELFGEMAAKT Culinair • Hapjes, eenvoudig maar ongelooflijk lekker
Zelfgemaakt • Maak je eigen pussyhat!
MAAK JE EIGEN PUSSYHAT! en steun alle vrouwen van de wereld
Hoe je in 2 uurtjes t een pussyha maakt en waarom
Het pussyhat project Het pussyhat project is een Amerikaans initiatief met twee doelen: 1. Het wilde de deelnemers aan een protestvrouwenmars in Washington DC uitrusten met eenzelfde roze muts, om extra goed op te vallen. 2. Het wilde alle vrouwen die er niet bij konden zijn op de vrouwenmars, maar die de bescherming van vrouwenrechten
superbelangrijk vinden, een kans geven om die ferme madammen die vanuit alle hoeken van de Verenigde Staten naar DC vlogen om van hun oren te maken, te steunen. Het idee was dat vrouwen overal ter wereld mee zouden helpen om de betogers van mutsen te voorzien. Door eenzelfde roze muts te dragen waren ze extra goed zichtbaar!
[ 29 ]
Funky Femma organiseerde haar succesvolste activiteit in
een Pabowinkel Een Femma-activiteit vol latex, pluimpjes en dildo̢۪s
[ 34 ]
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand Het belang van rolmodellen
[ 36 ]
Tekst: Jade Yorks
Solidariteit is ons wapen Wat als alle vrouwen wereldwijd tegelijkertijd laten horen hoe zij de wereld het liefste zien? Zoals veel andere vrouwen gaat ook Femma de straat op. Femma is een vrouwenorganisatie die werkt aan een meer rechtvaardige, solidaire en duurzame wereld. Daarom doen we steevast mee aan solidariteitsinitiatieven met vrouwen(organisaties) hier en elders in de wereld. Er is iets gaande in de wereld. Ook als je het nieuws niet op de voet volgt, weet je dat veel mensen bezorgd zijn over de toekomst. Velen zijn bang, verontwaardigd en kwaad. Maar tussen al het negatieve nieuws zien wij ook veel moois gebeuren. Zo lieten wereldwijd bijna twee miljoen vrouwen zien dat ze solidair zijn met de vrouwen die in Washington protesteerden tijdens de inauguratie van Trump. Hoewel het beleid en de uitspraken van de kersverse Amerikaanse president misschien de aanleiding waren, ging het protest over meer dan dat. Sadiq Khan, de burgemeester van Londen, verwoordde het treffend: ‘We lieten de wereld zien hoeveel waarde vrouwenrechten zou moeten hebben.’ 8 maart Bij Femma bouwen we al bijna honderd jaar aan een wereld waar vrouwen en mannen een gelijke rol spelen in alle domeinen. Waar gelijkwaardigheid en keuzevrijheid van mensen centraal staat. Daar strijden we ook vandaag nog voor. Onder het motto ‘Solidariteit is ons wapen’ organiseren vrouwen in alle uithoeken van de wereld op Internationale Vrouwendag (8 maart) een grote protestactie. Het is een actie die op zeer veel verschillende manieren ingevuld kan worden:
24 mei Ook op 24 mei is er een actie gepland. Dit keer alleen in België, wanneer president Trump ons land bezoekt voor een NAVO-top. Organisator Nathalie Eggermont: ‘We gaan de straat op voor de vrede en tegen het militaire beleid. Voor het behoud van onze planeet en tegen een beleid gebaseerd op een ontkenning van klimaatverwarming. Voor respect voor mensenrechten en tegen seksisme en racisme.’ Nathalie maakt deel uit van een groep jonge geëngageerde mensen die het beleid van Trump met veel bezorgdheid volgen. Ze maakten een Facebookevenement aan voor een protestmars. Al meer dan zeventienduizend mensen gaven aan mee te stappen. ‘Het is belangrijk om te tonen dat er ook een nieuwe, warme en solidaire wind door de wereld waait’, zegt Nathalie. ‘Wat ik zo mooi vind, is dat het protest zoveel mensen samenbrengt.’ Er zijn volop plannen voor een vrouwenmars tijdens deze manifestatie op 24 mei! Ook Femma zal daarbij zijn. Meer informatie, linken naar de Facebookevenementen en de laatste updates vind je via www.femma.be/ vrouwensolidariteit
Je stopt een hele dag met werken, zorgen of huishoudelijke taken uitvoeren Je staakt het werk voor een aantal uren Je gaat in donkere kleren naar het werk Je gaat de straat op en loopt rond met een slogan Je hangt een gepersonaliseerde vlag uit het raam Je verzint een actie die bij je past
Blader naar bladzijde 21 om te zien h solidair kun oe we samen nen zijn met vrouwen die het moeilijk hebben in Per u.
[ 40 ]
PERSOONLIJKE VORMING VOOR VRIJWILLIGERS ‘Wij vrouwen willen niet alleen een wereld die rechtvaardig is en comfortabel. Wij willen een wereld die schoon is. Wij vrouwen zullen overal schoonheid brengen. Schoonheid van gezond leven, schoonheid van ziel, schoonheid overal rondom ons.’ (Toespraak Philipinne Vande Putte, jubelcongres KAV 1946)
Het creatieve dagboek Femma dankt haar schoonheid bovenal aan haar vrijwilligers. 6000 straffe madammen die het beste van zichzelf geven. Die talenten vieren we en laten we stralen tijdens onze sessies Persoonlijke Vorming. Want om het met de poëtische woorden van Philipinne Vande Putte (KAV-propagandiste anno 1929) te zeggen: het begint allemaal bij de bloeiende geranium op de vensterbank … Bloei is m.a.w. waar het bij Persoonlijke Vorming op aankomt. Jezelf als unieke persoon zo krachtig en positief mogelijk leren uitdrukken. Om onze vrijwilligers daarin te ondersteunen biedt Femma hen weldra een diversiteit aan vormingsactiviteiten aan. In een ongedwongen en charmante sfeer. In 2017 werken we rond vijf thema’s: zelfzorg (het creatieve dagboek), neen leren zeggen, hoe vrienden voor het leven maken, omgaan met verschil en communicatietips voor het versterken van je groep. Met de eerste workshop kun je hier kennismaken. Wij hebben er zin in. Hopelijk jullie ook! Vrijwilligers in Femma: zij werken vandaag verder aan wat vrouwen gisteren begonnen opdat het morgen nog beter zou zijn.
Onze eerste workshop ‘Het creatieve dagboek: jouw dagelijkse portie me-time’ wordt begeleid door Sarah Timmermans. Zij vertelt je wat je kunt verwachten. Wat is het creatieve dagboek en waarom zou je ermee aan de slag moeten? Sarah: ‘In het creatieve dagboek doe je op verschillende manieren aan zelfexpressie: door te schrijven, te tekenen, collages te maken en mixed media te gebruiken. Net zoals bij ieder ander dagboek ben je volledig vrij om te doen en te laten wat je wil. Je kan er regelmatig mee aan de slag gaan, of het vooral gebruiken om dingen voor jezelf duidelijk te stellen, om over iets na te denken, knopen door te hakken. Het creatieve dagboek is veel meer dan een ‘gewoon’ dagboek. Het beeldende is een grote meerwaarde. Mensen zijn op vooral woorden gericht. Maar als je alleen schrijft, ben je een stukje kwijt. Emoties, het onderbewuste, sensaties, gevoelens … kunnen we beter op een andere manier uitdrukken. Denk maar aan dromen, je onderbewuste komt daar niet in tekst naar boven, maar in beelden.’ Wat heeft het creatieve dagboek voor jou betekend? ‘Voor mij was er een voor- en na-effect. Ik ben een chaoot in mijn hoofd. Ik slorp mijn omgeving op en al die indrukken moeten er op een bepaald moment uit. Zwaar sporten is niet mijn ding, maar sinds ik mijn dagboek heb, teken, schrijf en plak ik het van mij af. Mijn dagboek laat zien wie ik ben en waar ik van hou. Het is een bondgenoot, iemand die me in het
Vrouwenreizen
Samenstelling: Veerle Vlasselaer
EEN REIS OM BIJ WEG TE DROMEN Wil je dit jaar je reisdromen waarmaken? Dan ben je bij Femma Vrouwenreizen aan het juiste adres! Wij vroegen reisbegeleidster Veerle waarom je je moet inschrijven voor Malta als ultieme vakantiebestemming dit jaar!
Waarom Malta zo leuk is en een absolute must go is. Hoofdstad Valletta is één groot monument… Prachtige gebouwen, sierlijke straatjes, sfeervolle pleintjes, enorme kerken en nauwe steegjes met restaurantjes vormen het decor van deze stad. Deze imponerende stad staat dan ook in z’n geheel op de Unesco Werelderfgoedlijst. Een stad vol interessante cultuur en historische bezienswaardigheden met een rijke geschiedenis. De Middellandse Zee is overal… Malta is een van de kleinste landen en de azuurblauwe zee ligt overal binnen handbereik. Een cruise rond de Marsamxett-haven en de belangrijke zeehaven ‘Grand Harbour’ is dan ook heel indrukwekkend om te doen. Een boottocht door Blue Grotto, waar je kan genieten van de hemelsblauwe schijn van water in de zeegrot, is onvergetelijk. Een boottocht naar het mooie en groene eiland Gozo en een uitstap naar Dwejra, waar de azuurblauwe zee, de ‘Fungus Rock’ en de ‘Inland Sea’ zo’n mooi geheel vormen, moet je beslist gedaan hebben.
de wintermaanden kan het er wel eens waaien en regenen, maar de zomers zijn over het algemeen lekker lang, zonnig en warm. Mei is de ideale maand om dit land te bezoeken. Vriendelijke mensen… De vriendelijke inwoners krijg je gratis boven op de mooie landschappen en schilderachtige dorpjes. Ook de gezelligheid van leuk Femmagezelschap krijg je er zo bij. Misschien denk je wel: goh, Malta klinkt best leuk eigenlijk. Goed zo, Malta is ook absoluut een verrassende bestemming! Van 22 mei tot 29 mei 2017 met Veerle Vlasselaer als reisbegeleidster Alle info vind je op www.femma.be/vrouwenreizen
Kolonisten en immigranten… In Malta vind je heel veel invloeden van Italianen, Arabieren, Fransen en Engelsen. Doorheen de geschiedenis was het immers een geliefd land bij tal van kolonisten en immigranten. Zowel in de architectuur, de cultuur, de bezienswaardigheden, de muziek, het winkelaanbod en in de gastronomie kom je vreemde invloeden tegen. Vooral de Engelsen lieten doorheen de geschiedenis hun stempel achter. De typisch Engelse rode telefooncellen kom je er dus zeker ook tegen. Bovendien is Engels de tweede officiële taal, wat het toch net iets makkelijker maakt. Heerlijk zomers … Met de zuidelijke ligging, onder Italië en boven de Noord-Afrikaanse kust, is het klimaat er aangenaam. In
[ 48 ]