14
interview 15
spraakmakers
‘Niemand is tegen fietsen’
Fietsersbonddirecteur Hugo van der Steenhoven wil schaalsprong maken in fietsbeleid
‘M’n hele leven discussieer ik op verjaardagsfeestjes al over verkeer. Horen wat er leeft is het leukste. Eind jaren 90 toen ik in de Kamer zat voor GroenLinks, gingen de klachten over betaald parkeren en over arme mensen die we uit de auto zouden jagen. Nu moet ik het gedrag van fietsers verklaren en uitleggen waarom de Fietsersbond tegen brommers is. En, ik moet inzien dat je niet álles op de fiets kunt doen.’ Hugo van der Steenhoven is de gedreven en nog altijd als een kwajongen ogende directeur van de Fietsersbond. Een portret van een positieve fietslobbyist. Tekst Marc Maartens, adviseur/publicist en Nettie Bakker, Verkeerskunde
Het hoofdkwartier van de Fietsersbond in Utrecht is verhuisd.
Deze fietsstraat mislukte. Van der Steenhoven achteraf: ‘Er is
regels niet lijken te gelden – naar de industriële Kanaalweg,
gelede bussen. Dat viel niet op één strook af te wikkelen. Niet
Van de multiculturele Kanaalstraat – een straat waar verkeerslangs het water, bij een opberggebied voor gemeentelijke
te veel, verschillend verkeer op deze weg: fietsen én auto’s én
elke straat leent zich dus voor fietsstraat, maar het lukt wel als
stadsbussen en fietswrakken. ‘Hier kun je géén fietsen ophalen’, de intensiteit van het fietsverkeer hoog is en die van het andere meldt het bordje bij de ingang van de bond. ‘Met 50 medewer-
verkeer laag. Ook was er te weinig tijd om te wennen. Nu zijn
kers groeiden we op de Kanaalstraat uit onze voegen en dit was er tientallen fietsstraten.’ een betaalbaar kantoor,’ zegt Hugo van der Steenhoven (57). Op zijn bureau liggen drie stapeltjes: ‘actie nodig!’, ‘lezen’ en ‘ove-
‘Zelfs de PVV is voor fietsen’
campagnematerialen. De omzet van de Fietsersbond bedraagt
Daar regelde hij een startsubsidie om de OV-fiets van de grond
rig’. In de vensterbank een verzameling fietsbellen, folders en
Van 1998 tot 2002 zat Van der Steenhoven in de Tweede Kamer.
3,5 miljoen euro per jaar. Ruim 35.000 leden dragen daaraan
te tillen. Een tweede ronde in het parlement zat er niet in. In
een derde bij. De rest komt van overheden in de vorm van subsi- 2003 stapte hij over naar de Fietsersbond. ‘Toen Marijke Vos die voor projecten.
wethouder werd in Amsterdam, kon ik terug naar de Kamer.
opbouwwerker. Via het actiewezen belandde hij voor Groen-
kleine 10 jaar toverde Van der Steenhoven de bond om van
Links in de gemeenteraad van Utrecht en schopte het daar tot
verkeerswethouder. In die functie nam hij in de jaren 90 mede het initiatief voor de eerste fietssnelweg in Nederland: van
Amsterdam naar Utrecht of ‘van Dam tot Dom’, en voor de eer-
ste fietsstraat in Nederland: de drukke, Utrechtse Burgermeester Reigerstraat.
Heb ik niet gedaan: bij de Fietsersbond kan ik méér.’ In een
Foto’s: Sjoerd van der Hucht
In zijn jonge jaren was Van der Steenhoven jongerenwerker en
een actiegroep naar een maatschappelijke belangenbehartiger. ‘Met acties scoor je publiciteit, maar met lobbyen bereik je meer. Ambtenaren en politici raken eerder overtuigd als
je meedenkt over hoe het wél kan. Zo zijn we toentertijd zelf
naar minister Peijs gestapt om te vertellen dat ze de fiets was vergeten bij de bestrijding van files. Daar zijn de fietssnelwe-
» verkeerskunde 05-11
verkeerskunde 05-11
16
interview 17
Van der Steenhoven over gen uit gerold. Er liggen er nu vijf en er volgen er nog 20.’ Bij de Verheugd ontdekte Van der Steenhoven een hele fietsparagraaf
‘Mensen met zo’n fiets – nu ook hippe twintigers en dertigers –
Schaalsprong
Fiets in de trein
OV-studentenkaart
huidige minister kon een bezoek overigens achterwege blijven.
‘De e-bike is overigens een eyeopener’, zegt Van der Steenhoven.
in de recent verschenen beleidsbrief Beter Benutten. Naast de
leggen langere afstanden af. Dan wordt het echt een concurrent
staat. ‘Fietsen is een succes, maar loopt tegen z’n grenzen aan:
‘NS omarmt de OV-fiets onder meer omdat ze af willen van de fiets in de trein. Veel recreatieve fietsers willen hun eigen fiets kunnen meenemen. NS is daarin zo flexibel als een loden deur. Waarom kan NS in de zomer geen fietswagons inzetten, net als in Duitsland en Zwitserland?’
en te weinig plek bij stations. Met een fietspad hier of fietsen-
‘Waarom zouden al die gezonde studenten in die stampvolle trams en bussen vervoerd moeten worden? Geef studenten een keuze, bijvoorbeeld ook een OV-fiets of andere leenfiets om naar de universiteit te fietsen. De ruimte die dan ontstaat maakt de bus aantrekkelijker voor zakenreizigers.’
Scooters
huidige VVD-minister constateert Van der Steenhoven dat ook
steeds meer VVD-wethouders zien dat je prioriteit moet geven
aan lopen, fietsen en openbaar vervoer als je meer mensen naar je binnenstad wilt trekken. Onze voorzitter, Marijke van Haaren,
van de auto. Er zijn al bedrijven die hun werknemers een renteloze lening verstrekken voor de aanschaf van een e-bike. Die kun je dan afbetalen met je reiskostenvergoeding van 19 cent per kilometer.’
is van het CDA, en zelfs de PVV is voor fietsen. Je ziet dat de Fiet-
Dat brengt ons bij de schaalsprong die de Fietsersbond voor-
Positiviteit staat hoog in zijn vaandel: ‘liever een compliment
volle fietspaden, conflicten met bredere en snellere gebruikers
sersbond voor alle gezindten is. Fietsen is dus geen linkse hobby.’ uitdelen dan een pets’. Natuurlijk stuurt de Fietsersbond wel eens een venijnig persbericht als gemeenten hun fietspaden
of strooibeleid niet op orde hebben. Maar gemeenten die hun fietszaakjes wél voor elkaar hebben, worden ook uitbundig in het zonnetje gezet; bijvoorbeeld als ‘Fietsstad van het Jaar’.
Of neem het initiatief voor www.vriendelijkverkeer.nl. ‘In grote steden laat het gedrag van fietsers te wensen over’, erkent Van der Steenhoven, ‘tegen het verkeer inrijden, op de stoep fiet-
sen, geen hand uitsteken. Als wij automobilisten en brommerrijders op hun gedrag wijzen, moeten we ook zo fair zijn dat
bij fietsers te doen. Op deze site staat positief gedrag centraal.’ Nog een voorbeeld: ‘Veel overheden knallen bij werkzaam-
heden een fietsroute dicht en zetten een bord neer: fietsers
afstappen. Dat roept alleen irritatie op. Zorg voor een goede
omleiding en communiceer die, pas dan kun je mensen op hun gedrag wijzen. Mensen van de Fietsersbond komen de eerste
Mega-stallingen rond stations. Zoals het fietstransferium bij
station Houten met 3500 gratis bewaakte plekken en de stalling bij Houten Zuid met nog eens 1500 plekken. Dus in totaal 5000 plekken op 50.000 inwoners.’ Wie gaat dat betalen? ‘Als mensen
geld overhebben voor eerste klas stallen op een ruime plek zo dicht mogelijk bij het perron: prima. Maar vraag niet al die duizenden
ten als overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten. We werken
Met een cent per treinkaartje kan NS alle stallingen exploiteren en
stichting tot woningcorporaties.’
is logisch dat NS mee investeert in stallingen: het zijn hún reizigers. een deel gratis maken.’
beste fietsland, moeten we nu nóg meer doen?’ Bovendien, waar Barcelona, München en Parijs kansen zien, signaleren Neder-
landse overheden vooral problemen: diefstal, obstakels, ongelukken, weesfietsen. Het elan moet terug. Ik wil dat de fiets naast het ov en de auto een volwaardige plek krijgt in het beleid.’
En die wens begint nu vorm te krijgen met de volgende pas-
sage in het Programma Beter Benutten van het ministerie van
Infrastructuur en Milieu: ‘De (elektrische) fiets is een uitstekend alternatief voor de reiziger op de korte afstand. Het verbeteren van de fietsinfrastructuur kan daarom deel uitmaken van de
gebiedspakketten’. ‘Daar is flink voor gelobbyd,’ erkent hij. ‘want als het in een nota staat, voelen ambtenaren zich gelegitimeerd om er werk van te maken. Zo werkt het. Eigenlijk wil het rijk het fietsbeleid naar de regio duwen, maar deze passage biedt aanknopingspunten voor rijksgeld voor fietsinfrastructuur.’
daarom nu ook met, misschien onverwachte partners, van Hart-
‘In Los Angeles zie je bijvoorbeeld niemand op straat, omdat
We werken met onverwachte partners
uitventen in het buitenland. ‘Ik zou graag zien dat we niet alleen
plichtmatig en in slaap gesukkeld: ‘ach jongens, we zijn al het
‘Waar meer gefietst wordt, vallen minder slachtoffers’
studenten om voor hun fiets te betalen: dat gaan ze niet doen. Het
In slaap gesukkeld
alle verplaatsingen per fiets. In Nederland is het fietsbeleid
Helmplicht
Meer asfalt openstellen voor de groeiende fietsbewegingen.
Tot de schaalsprong rekent Van der Steenhoven ook veiliger
waarom? ‘Kopenhagen heeft een hard streefcijfer: de helft van
iedereen in z’n auto zit. In San Francisco zie je mensen lopen,
sprong maken. De infrastructuur moet naar een hoger plan.
dagen graag foldertjes uitdelen.’
Kopenhagen is Amsterdam voorbijgestreefd met fietsbeleid,
‘Fietsen is ook sociale interactie’, benadrukt Van der Steenhoven.
‘De industrie heeft een maas gevonden voor ‘brommers op de weg’: hippe scooters die niet harder mogen dan 25 km/uur waarmee je zonder helm op het fietspad mag. Die zijn te breed en rijden te hard: 90 procent rijdt te hard en de helft heeft geen rijbewijs. Handhaaf de snelheid, doe iets aan de uitstoot en hou een paar proeven met scooters op de rijbaan om te onderzoeken of dat kan.’
rek daar, red je het niet meer. Het fietsbeleid moet een grote
fietsverkeer, meer marketing en het Nederlands fietsbeleid beter het land van tulpen en klompen zijn, maar ook van watermanagement en fietsbeleid.’
‘Wij richten onze campagnes op kinderen, jongeren en oude-
ren; daar loopt het fietsgebruik terug. Die campagnes gaan van
fietsen en in het ov. Fietssteden zijn ook prettiger. Fietsers zorgen voor levendige binnensteden. Hoe vaak zie je mensen niet stoppen op de fiets om even een praatje te maken? In steden waar
meer gefietst wordt, vallen ook minder slachtoffers. Omdat automobilisten weten hoe het is om fietser te zijn. En omdat er meer contact is tussen automobilisten en fietsers.’
fietsverlichting tot weggezakte verkeersregels. Nieuw is een
De houding van verkeerskundigen is verbeterd, constateert Van
achterstandswijk Hoograven. ‘Daar wordt erg weinig gefietst.
Croeselaan opnieuw gerioleerd en ingericht. Ik zag dat er aan-
maatschappelijk experiment dat de bond opzet in de Utrechtse Hier willen we een echte fietscultuur op gang brengen: fietsles,
fietsreparaties, maar ook buitenlandse vrouwen die zelf een keer
op de fiets naar Amelisweerd gaan om te picknicken. Kortom, een aanpak die alles bestrijkt, van goede infrastructuur tot betaal-
bare, goede fietsen en fietslessen. Parallel daaraan loopt ‘Wijken voor de fiets’, waarbij we in heel Nederland de infrastructuur in achterstandswijken proberen te verbeteren. In de Haagse Schilderswijk of op het Utrechtse Kanaleneiland liggen bijvoorbeeld
brede wegen zonder vrijliggende fietspaden. Dat kan natuurlijk
niet. Wij streven naar veiliger fietsroutes naar scholen en winkels. En haken daarbij in op gezondheid. Ik geloof in fietsen als medi-
cijn. Door dagelijks te fietsen win je veel. Vooral bij welvaartziekverkeerskunde 05-11
der Steenhoven. ‘Toen ik net wethouder was, werd de Utrechtse vankelijk tijdens de verbouwing geen ruimte voor fietspaden
was. Onvoorstelbaar. Dat is nu verbeterd, maar de fiets is nog
niet verinnerlijkt. Alle verkeersmodellen gaan nog uit van auto
en ov.’ Ook blijft hij het absurd vinden dat er vergeleken met de fiets zoveel geld naar het ov gaat. ‘Als verkeerskundige kun je
voor het voetlicht brengen dat je beter in de fiets kunt investe-
ren dan in het ov. Ik verwijt de linkse partijen dat ze altijd maar hameren op het ov, een heilig geloof. Neem het metroplan voor Rotterdam Zuid, waar het fietsgebruik laag ligt. Als je een deel
van die miljarden voor de metro investeert in de fiets, bereik je
dan niet veel meer? De fiets is voor automobilisten een alternatief omdat die ook van deur tot deur rijdt.’ • verkeerskunde 05-11
‘Bij zware fietsongelukken helpt alleen een motorhelm. Een helmplicht zal het fietsgebruik afremmen. Wel adviseren we een helm als je boven de 25 km/uur fietst en wijzen we ouders op veilige helmen voor hun kinderen.’
Fietsersairbag ‘Per jaar komen er 80 fietsers om door een botsing met een auto. Als alle auto’s een fietsersairbag hebben, dan scheelt dat 50 doden. In Den Haag en Utrecht gaan eind dit jaar auto’s rijden met een experimentele sensor. Anderzijds scheelt het volgens TNO vele dode en gewonde fietsers als automobilisten zich in de bebouwde kom aan de maximumsnelheid houden.’
ICT ‘Ik geloof in ICT, op borden boven de weg en in aanwijzingen voor fietsers onderweg: ‘Goedemorgen Hugo, je hebt al de helft van je route afgelegd’. Eigenlijk wil ik DRIPs boven de snelweg met: ‘File op de weg, u bent sneller op de fiets. Sla af en pak de fiets.’
Automobilisten ‘In campagnes probeert de Fietsersbond aan te haken op de leefwereld en taal van automobilisten, zoals ‘rij 2 op 5’ (twee dagen per week per fiets naar het werk) of ‘fiets filevrij’ (fietssnelwegen). Ik zoek nu nog naar een positieve term voor de buienradar.’
Regenkleding ‘We denken ook aan modeshows voor regenkleding. Misschien dat we studenten van de modeacademie leuke, sportieve regenkleding laten ontwerpen.’
Ongelukje ‘Laatst ben ik een keer tegen een paaltje gefietst, met als gevolg een enorme bloeduitstorting op m’n been. Ik moest de hoek om en wist dat er paaltjes staan. Maar er stond een brandweerwagen op het fietspad, ik kijk ... knal!’