// WETENSCHAP & PRAKTIJK
HET FAILLIET VAN DE VEROUDERDE ECONOMISCHE GROEIPOLITIEK Door Thijs Jochems
Joseph Schumpeter schreef zo’n tachtig jaar geleden al dat het kapitalisme niet aan zijn falen, maar aan zijn succes ten onder zou gaan. Klimaatverandering. Exponentiële groei van afvaluitstoot. Schaarser wordende grondstoffen. Groeiende ongelijkheid en polarisatie. Vergrijzing. Sterke rentedaling en een verbijsterende schuldgroei. Willen we onze democratische zorgsamenleving behouden, dan moet eerst de verouderde economische groeipolitiek failliet worden verklaard.
Foto: Ruben Eshuis Photography
Veertig jaar geleden was winstmaximalisatie in onze samenleving het geaccepteerde adagium voor bedrijven. De legitimatie hiervan werd geleverd door vrijemarkt economen als Milton Friedman en Friedrich Hayek: laat individuen zo vrij mogelijk in het nastreven van hun eigenbelang. Dit doen ze efficiënter dan welke overheid dan ook en
Thijs Jochems
64
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 2 / 2021
het resultaat is de grootst mogelijke welvaartscreatie. Het antwoord van deze denkschool op de problemen waarmee we nu geconfronteerd worden, is simpel: jaag economische groei aan. Economische groei wordt altijd gekoppeld aan welvaartsverbetering. Welvaarts verbetering zou moeten betekenen dat de samenleving erop vooruitgaat. Het verslechterde klimaat en de voortgaande scheefgroei in de welvaartsverdeling laten echter een heel ander beeld zien.
ECONOMISCHE GROEI EN KLIMAATVERSLECHTERING Veertig jaar geleden werden activisten tegen milieuvervuiling weggezet als geitenwollen sokken en linkse rakkers. Inmiddels is klimaat verandering al sinds jaar en dag mainstream, zonder dat we overigens veel dichter bij een oplossing zijn gekomen. Integendeel. Alleen al de CO2-uitstoot bedroeg vóór de COVID19-pandemie zo’n tien miljard ton per jaar. En dat op een planeet die met vijf miljard ton per jaar haar absorptiecapaciteit heeft bereikt. Meer dan de helft van het wereldwijde inkomen wordt binnen vijftig kilometer van de kustlijnen geproduceerd: risicovol bij een stijgende zeespiegel. Voor verzekeraars is het bedrag aan stormschade in de afgelopen veertig jaar vervijfvoudigd. Het zal geen veertig jaar meer duren voordat vastgoedbeleggingen in veel kustgebieden niet langer verzekerbaar zijn. Migratie is een ander politiek vraagstuk van wereldformaat. Nu gaat het nog om relatief beperkte aantallen in vergelijking met wat ons waarschijnlijk nog te wachten staat. Studies tonen aan dat als de aarde nog 2% verder opwarmt, het gebied rondom de evenaar onbewoonbaar wordt. Volgens
schattingen zal dit leiden tot de migratie van zo’n anderhalf miljard mensen en ook Europa zal van de gevolgen hiervan niet verschoond blijven. In ‘Reimagining Capitalism’ (2020) geeft Rebecca Henderson een treffend voorbeeld om te verduidelijken hoe, door klimaat verslechtering, economische groei en welvaartsgroei voor de samenleving kunnen verschillen. CEMEX is een grote cement producent met een EBIT die een aantal jaar geleden 2,6 miljard dollar bedroeg. Positieve economische groei voor de samenleving, zou je zeggen. De uitstoot van broeikasgassen waarmee het productieproces gepaard ging, kostte de samenleving echter zo’n slordige 4 miljard dollar. In realiteit is dat dus een verliespost van 1,4 miljard dollar. Om groei te stimuleren waar de samenleving ook daadwerkelijk op vooruitgaat, is het noodzakelijk dat we economische groei opnieuw definiëren.
HERDEFINIËRING ECONOMISCHE WAARDE-CREATIE We beschikken over de technologie, de kennis en de middelen om economische groei, inclusief klimaatkosten en haar veroorzakers, te definiëren, te meten en te identificeren. Iets wat 40 jaar geleden nog niet goed mogelijk was. Maar alleen een herdefiniëring van economische groei lost niet alle problemen op. Ook de verdeling ervan is een probleem.
ECONOMISCHE GROEI EN VERDELING VAN INKOMEN EN VERMOGEN Door de versnelling in technologische ontwikkelingen in de afgelopen vijfentwintig jaar zijn er veel, ook hoogbetaalde, banen verdwenen. De vraag die vervolgens vaak wordt gesteld, is of we
