Fiom relatiemagazine Change

fiom magazine

De schaduwzijde van de voortplantingsmarkt DĂŠ oplossing voor decentralisatie Kennis, kunde en ervaring bundelen Omgaan met abortus E-hulp helpt bij verwerking

Aandacht voor afstamming

Het belang van genetische afkomst

change 14

Zoeken naar familie

‘Ik weet nu wie ik ben’

18

Stop de vruchtbaarheidstoerist De mening van 3 deskundigen

22

14

Openheid over ontstaansgeschiedenis

Jelte, Derk en Veerle over respect voor afstamming

30

Laagdrempelige hulp op maat

22

30

Landelijk netwerk gespecialiseerde hulpverleners

33

Leidraad Ongewenste Zwangerschap

Huisarts Thea van der Waart

40

40

Tienermoeder Rowena

‘Ik wist niet wat me te wachten stond’

33

en verder

Uitgelicht 4 Fiom 85 jaar 6 Feiten en cijfers 10 Column Marith Volp 27 Bevallen onder geheimhouding 34 Column Ruard Ganzevoort 36 Ongewenst zwanger 37 Trots op 42

Colofon Change Magazine is een uitgave van Fiom, specialist bij ongewenste zwangerschap en afstammingsvragen Redactie Monique Mulder, Maaike Smulders Bladcoördinatie & eindredactie Weija Steffens (Wedis tekst en redactie) Teksten Ruard Ganzevoort, Tom Hendriks, Angela Jans, Monique Mulder, Sandra van Loon, Maaike Smulders, Karin Somers, Weija Steffens (Wedis tekst en redactie), Marith Volp, Anke Welten (Zorg & Welzijn) Fotografie Marjolein Annegarn, Jens Mollenvanger, Monique Mulder, Nationaal Archief / Spaarnestad Photo / ANP Illustraties Monique Mulder Vormgeving Niels Luigjes Drukwerk CS Grafimedia Oplage 5.000 Deze uitgave is financieel mogelijk gemaakt door het Ministerie van VWS.

2 |

change

met ziel en zakelijkheid

H

et verhaal van Fiom begint 85 jaar geleden, een mensenleven. Ons werk raakt talrijke mensenlevens.

Hulp aan mensen die voor een moeilijke keuze staan, een keuze die onomkeerbaar is, een keuze die raakt aan het wezen van je bestaan, een keuze die de rest van je leven bepaalt. Vaak spelen culturele, maatschappelijke en ethische dilemma’s hierin een rol. Telkens wanneer een vrije keuze in het geding was, probeerden wij een positief verschil te maken.

Ontstaan in de dertiger jaren van de vorige eeuw is het altijd gegaan om essentiële levensvragen: kind opvoeden, kind afstaan of een abortus? In die tijd vond de samenleving het onacceptabel dat kinderen buiten het huwelijk werden geboren en dat de moeder een kind opvoedde zonder vader. Deze vrouwen werden in deze jaren beschouwd als mentaal afwijkend. Want hoe anders kon haar onzedelijk gedrag verklaard worden? Het beste advies in die tijd was dan ook het kind af te staan.

Zodat het in een volledig gezin kon opgroeien. Eind jaren zestig verliest deze opvatting duidelijk terrein.

Toen in 1971 de echtscheidingswet kwam, ontstond er een duidelijke mentaliteitsverandering ten aanzien van het eenoudergezin. In 1984 was de Wet afbreking zwangerschap gereed.

De problemen blijken al die jaren te overleven, maar hun verschijningsvormen veranderen met maatschappelijke ontwikkelingen mee. Ongehuwde moeders worden niet langer gevallen vrouwen genoemd, maar dat wil niet zeggen dat er geen taboes meer zijn. Het grote probleem wat we nu veel tegenkomen is de overvloed aan keuzemogelijkheden. Wanneer nemen we een kind? En als het niet lukt hoe komen we aan een kind? Via eicel-, sperma- of embryodonatie of een draagmoeder?

Fiom kent vele wendingen, ingegeven door de politieke context en door de heersende maatschappelijke denkbeelden. Gestuurd door fusies, reorganisaties, decentralisaties en bezuinigingen. We gingen mee met de tijd en stelden onze visie en werkwijze voortdurend bij. Fiom-medewerkers gaan uit van de innerlijke kracht die in ieder mens aanwezig is om eigen verantwoordelijkheid te nemen, ook al sta je voor een moeilijke keuze of heb je een groot probleem. Fiom heeft gelukkig door de jaren heen veel bezielde medewerkers in dienst, zij blijven het werk vernieuwen en overdragen aan anderen.

Op deze manier draagt Fiom al 85 jaar bij aan het wegnemen van welzijnsbelemmeringen en realiseert hiermee verbeteringen, veranderingen en vernieuwingen op het gebied van onbedoelde zwangerschap en afstammingsvragen. Expertise in 85 jaar vergaard, blijven we ontwikkelen en delen.

Als metafoor laat ik mij als afscheidnemend directeur graag inspireren door mijn acrobatiekverleden.

Er zal nooit iets zijn om je altijd aan vast te houden, acrobatiek is evenwicht zoeken. Loslaten en je overgeven aan de ander. Op jezelf staan, niet duwen of trekken. Vooral vertrouwen hebben. Een stukje in het niets zweven om tot verandering te kunnen komen. Vertrouwen hebben in jezelf, vertrouwen in de ander, zelfs in het niets. Dat is samen bouwen.

Graag wil ik iedereen bedanken voor de inspirerende en prettige samenwerking.

•

Rineke van Kessel directeur/bestuurder Fiom

Fiom magazine

| 3

uitgelicht IMPULS! Fiom, Rutgers en Soa Aids Nederland geven gezamenlijk een extra impuls aan de preventie van onbedoelde zwangerschap. Ze gaan interventies versterken, online informatie en hulp verbeteren en tools ontwikkelen voor professionals die werken met tienerzwangeren. Ook worden het Protocol Preventie Schooluitval Tienerzwangerschap en het lespakket ‘Zwanger, en dan?’ ge-update en verder geïmplementeerd binnen het mbo.

•

Staatscommissie buigt zich over afstammingsvraagstukken Sinds april 2014 buigt de Staatscommissie Herijking ouderschap zich over vraagstukken rond afstamming, het meerouderschap en -gezag en draagmoederschap.

De commissie zal de wettelijke mogelijkheden voor meerouderschap en -gezag en draagmoederschap in kaart brengen en de uitgangspunten van het afstammingsrecht en de verschillende vormen van juridisch ouderschap bekijken. Aanleiding voor dit onderzoek zijn de technologische en maatschappelijke ontwikkelingen die leiden tot nieuwe mogelijkheden en inzichten en veranderende gezinssamenstellingen. Dit leidt tot vragen over de rol van ouders en de band tussen ouders en kind. De Staatscommissie heeft inmiddels gesproken met een groot aantal experts uit verschillende disciplines, ervaringsdeskundigen en belanghebbenden, waaronder Fiom. Voor 1 mei 2016 brengt de commissie een rapport uit over deze thematiek.

•

>33%

herhaalde abortus Wie? Meer dan 1/3 van de abortuscliënten komt voor een herhaalde abortus, blijkt uit de landelijke abortusregistratie. In verhouding gaat het vaak om vrouwen afkomstig van de Nederlandse Antillen en Suriname.

Stop de vruchtbaarheidstoerist Steeds vaker vervullen mensen hun kinderwens met hulp van een draagmoeder en/of anonieme sperma- en eiceldonoren in het buitenland. Eind 2014 organiseerde Fiom een expertmeeting met professionals uit het werkveld, zoals gynaecologen, fertiliteitsartsen en de Raad voor de Kinderbescherming. Het betrof een gezamenlijke verkenning of draagmoederschap en het gebruik van donoren in Nederland toegankelijker kunnen worden gemaakt. Aan de orde kwamen onder meer de verbetering van voorlichting aan draag- en wensouders, de mogelijkheden om het aantal sperma- en eiceldonoren in Nederland te vergroten en de indicaties en voorwaarden om hier met een draagmoeder invulling te geven aan een kinderwens.

Lees meer over deze ontwikkelingen in het artikel op pagina 18.

4 |

Waarom? Vaak is de zwangerschap ontstaan ondanks het gebruik van anticonceptie.

Kennis over seksualiteit en anticonceptie is doorgaans beperkt en vaak niet juist.

Gebruikersfouten lijken een rol te spelen.

Oplossing? Anticonceptiecounseling is een belangrijk instrument ter voorkoming van herhaalde abortus. Nu vindt deze counseling met name plaats tijdens besluitvormingsgesprekken bij Fiom of in de abortusklinieken tijdens het intakegesprek voor een abortus.

Geen ideaal moment.

Advies? Het kan helpen een extra moment voor anticonceptiecounseling in te plannen na de abortus en duidelijke afspraken te maken wie hiervoor verantwoordelijk is: de kliniek of de huisarts.

•

• change

kort nieuws

6X TIPS PUBERBEGELEIDING

PUBERBREIN

• Houd de informatie kort. Pubers kunnen zich vaak slecht en kort concentreren.

• Structureer de besluitvorming, onderscheid hoofd- en bijzaken.

• Benoem emoties. Pubers hebben moeite met het lezen van gezichtsexpressies.

Bezorgdheid kan als boosheid overkomen.

• Verken ideeën over abortus en jong ouderschap. Vraag ook hoe leeftijdsgenoten erover denken. De behoefte om goed in de groep te liggen is groter dan ooit.

• Geef veel complimenten, ook in het bijzijn van ouders. Veel pubers voelen zich onzeker.

• Met humor kun je een hoop bereiken bij pubers.

Meer weten? Fiom geeft trainingen, lezingen en workshops op maat aan beroepskrachten die in hun werk te maken krijgen met jonge zwangere vrouwen en jonge ouders. Kijk op fiom.nl voor het gehele trainingsaanbod.

•

Het nemen van een ingrijpend besluit bij een ongeplande zwangerschap vraagt iets waar het puberbrein eigenlijk nog niet klaar voor is. Bij pubers is het hersendeel dat emoties reguleert al goed ontwikkeld, maar het remmende hersendeel – eerst nadenken over de gevolgen – ontwikkelt zich in de pubertijd nog volop. Daardoor werken deze hersengebieden nog niet goed samen. Met als gevolg dat pubers moeite hebben met overzicht houden, hoofd- en bijzaken scheiden, plannen, vooruitkijken en keuzes maken. Het brein is pas volgroeid rond het 25e jaar.

•

Afstandsmoeders in beeld De Commissie Veiligheid en Justitie organiseerde een rondetafelgesprek in september 2015 om beter inzicht te krijgen in het leed van afstandsmoeders die als ongehuwde vrouwen in de jaren ‘50 en ’70 gedwongen werden hun kind af te staan. En de rol van de Katholieke Kerk hierin. Ook Fiom schoof aan tafel.

Fiom-hulpverlener Astrid Werdmuller: ‘De gevolgen voor vrouwen die hun kind vroeger hebben afgestaan, zijn soms levenslang. Ze kunnen het verleden niet verwerken en hebben groot verdriet om het verlies van hun kind. Erkenning van het leed is belangrijk voor het herstel. Juist de overheid kan vanuit haar positie een belangrijke rol spelen in de genoegdoening voor deze vrouwen. Wij pleiten voor nader onderzoek door de overheid, waarbij afstandsmoeders worden opgeroepen hun verhaal te vertellen.’

PvdA-kamerlid Marith Volp schreef een column over afstandsmoeders op pagina 27.

Fiom magazine

Meer nieuws ontvangen?

Volg ons op:

k.com/ o o b e c a f line fiom.on

twitter.com/ Fiom_online om/ linkedin.c om /fi company

| 5

85 JAAR FIOM

Terugblikken en vooruitkijken Sinds 1930 staat Fiom voor keuzevrijheid bij ongewenste zwangerschap en recht op afstammingsinformatie. Fiom wil een positief verschil maken bij het omgaan met dilemma’s op dit gebied die een heel leven kunnen bepalen. Elk tijdperk roept zijn eigen morele en maatschappelijke vraagstukken op. Fiom zoekt telkens naar een goed en passend hulpaanbod. Al 85 jaar lang.

Jaren ‘30 In 1930 wordt de Federatie van Instellingen voor de Ongehuwde Moeder en haar kind (F.I.O.M.) opgericht.

In die jaren is het gezin de hoeksteen van de samenleving. Ongehuwd zwanger raken betekent meestal sociaal isolement en stigma. Hulpverleners van F.I.O.M. bieden praktische en psychische hulp aan ongehuwde moeders en hun baby’s, bijvoorbeeld in opvanghuizen.

6 |

Tehuis voor ongehuwde moeders ‘Maris Stella’, 1933

change

85 jaar Fiom

Jaren ‘40 en ‘50 F.I.O.M richt in 1940 de Commissie tot Centralisatie inzake Afstand van Kinderen op. Met als doel het tegengaan van onder meer de ‘ongeorganiseerde’ afstand van kinderen en betere selectie van pleegouders.

Gedurende en kort na de Tweede Wereldoorlog wordt een groot aantal buitenechtelijke (soms ongewenste) kinderen geboren. Veelal worden zij – onder morele dwang – na de geboorte afgestaan. F.I.O.M. heeft een actieve rol in het politieke debat rondom de Pleegkinderenwet (1953) en de Adoptiewet (1956). In de jaren ‘40 en ‘50 worden ook de Kinderwetten (1946) en de Kinderbijslagwet (1951) herzien.

Jaren ‘60 en ‘70 Emancipatie, een vrijere moraal en de democratiseringsbeweging kenmerken de jaren ‘60 en ‘70. Het ongehuwd moederschap wordt meer geaccepteerd, maar de beschikbaarheid van de anticonceptiepil (1968) en de vrije keuze voor abortus (1970) leveren nieuwe ethische dilemma’s op. F.I.O.M. pleit voor het zelfbeschikkingsrecht: iedereen moet een vrije keuze over abortus kunnen maken (baas in eigen buik). In 1975 fuseert F.I.O.M. en gaat verder onder de naam Fiom, Nederlandse vereniging van organisaties voor hulpverlening bij zwangerschap en alleenstaand ouderschap. De bundeling van krachten levert een reeks nieuwe activiteiten op, gericht op abortushulpverlening en wetswijziging, recht op parttime werk, het doorbreken van taboe rond afstand doen van een kind en ouderlijk gezag in niet-huwelijkse situaties.

Fiom magazine

| 7

85 jaar Fiom

Jaren ‘80 en ‘90

Begintijd van IVF, UMC Radboud, 1986

In 1984 wordt de Wet Afbreking Zwangerschap ingevoerd. Het bestaan van Fiom hangt aan een zijden draadje. Door politieke lobby wordt de decentralisatie teruggedraaid. Er komt één landelijke organisatie voor uitvoering van het werk (1985-1988). De ontwikkeling van geboortetechnologie en het verschijnsel draagmoederschap zorgt voor andere hulpvragen. Fiom wil opkomen voor het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw en pleit voor het bewaken van de rechten van het kind. Daarom bepleit Fiom opheffing van anonimiteit van spermadonoren en brengt ongevraagd advies uit aan de overheid (1989).

Afstandsmoeders, die in de jaren ‘50-‘70 afstand moesten doen van hun kind, komen naar buiten met hun verhaal. Fiom komt op voor het recht op afstamming, biedt psychosociale hulp aan afstandsmoeders en geadopteerden en begint met zoekacties naar familie in binnen- en buitenland. Doordat het aantal vragen om advies, bemiddeling en hulp bij zoekacties naar bloedverwanten sterk stijgt, fuseert Fiom in 1999 met ISS, waardoor ook internationale zoekacties kunnen worden gedaan.

Op Schiphol komen 13 Koreaanse adoptiekinderen aan 8 |

change

85 jaar Fiom

2000-2010 In de jaren die volgen initieert Fiom aandacht en een zorgaanbod voor vrouwen en mannen met seksuele geweldservaringen, jonge kwetsbare moeders en de vraagstukken rondom zwangerschap door incest. In 2004 treedt de Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting in werking. Anonimiteit van spermadonoren vervalt. Ook breidt Fiom haar aanbod voor zoekacties naar familie uit voor donorkinderen. Door het opzetten van de Fiom KID-DNA Databank (2010) krijgen donorkinderen, geboren uit anoniem donorsperma, de mogelijkheid hun donor op te sporen. Ook start Fiom met online hulp via e-mail en chat (abortusverwerking), waardoor zij haar doelgroepen in het hele land kan bereiken. In 2010 lanceert Fiom de website tienermoeders.nl.

2010 - heden 2013 is een keerpunt. Fiom maakt de omslag van hulpverleningsorganisatie naar kennisorganisatie met dienstverlening. In de afgelopen 85 jaar heeft Fiom een schat aan kennis opgebouwd op het terrein van onbedoelde zwangerschap en afstammingsvragen. Deze kennis blijft Fiom delen en beter toegankelijk maken voor (potentiële) cliënten, organisaties en instellingen in de sociale sector, politiek en overheden.

Verdere digitalisering maakt hier een belangrijk deel van uit. Kennisdeling met professionele doelgroepen wordt steeds belangrijker.

Door decentralisatie en veranderingen in het sociale domein ontstaan er nieuwe hulpverleningsstructuren. Hulp moet dichtbij, in de wijk, plaatsvinden. Door middel van onderzoek, protocollen, netwerken, trainingen, conferenties en expertmeetings wil Fiom ervoor zorgen dat de informatie en hulp aan ongewenst zwangeren en mensen met afstammingsvragen geoptimaliseerd wordt en blijft. In 2014 lanceert Fiom haar nieuwe website fiom.nl (ook geschikt voor smartphones) en start de online hulp ‘Zwanger, wat nu?’.

Fiom magazine

De toekomst Door medische en technologische ontwikkelingen zullen er in de samenleving voortdurend veranderingen blijven plaatsvinden. Veranderingen die nieuwe vragen met zich meebrengen en van invloed zijn op de keuze bij een ongewenste zwangerschap en de mogelijkheden je afstammingsgegevens te achterhalen. Dilemma’s zullen er altijd zijn: of het nu gaat om wensouderschap, eiceldonatie, draagmoederschap, donorschap, abortus, afstand doen van je kind of ongewenst kinderloosheid. Fiom wil ook de komende jaren blijven inspelen op deze ontwikkelingen en samen met degenen om wie het gaat, komen tot passende antwoorden.

| 9

cijfers

en feiten

354 adoptiekinderen uit het buitenland zijn in 2014 in Nederlandse adoptiegezinnen geplaatst. Het grootste land van herkomst voor Nederland is nog steeds China met 137 kinderen.

Ongeveer de helft van de interlandelijk geadopteerden gaat op zoek naar zijn of haar biologische ouder(s).

Bij kunstmatige inseminatie met donorzaad (KID) is het maximum aantal kinderen per donor 25.

6.012 kinderen zijn er van 2004 tot 2013 in Nederland geboren met hulp van sperma-, eicel- of embryodonatie.

In Nederland wordt gemiddeld 1 kind per jaar te vondeling gelegd.

Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland de meeste vondelingen gevonden in Den Haag (21), gevolgd door Amsterdam (18) en Rotterdam (10).

10 |

change

cijfers

en feiten

Vanaf 1997 is niet-commercieel hoogtechnologisch draagmoederschap in Nederland toegestaan en wordt alleen uitgevoerd in het VUmc. Voorwaarde is dat zowel ei- als zaadcellen van de wensouders afkomstig zijn.

Per jaar krijgt het VUmc 20 verzoeken voor een draagmoederschapstraject.

De helft wordt in behandeling genomen.

1 op de 5 vrouwen raakt tijdens haar leven een keer onbedoeld zwanger.

8,5 op de 1.000 zwangerschappen van vrouwen tussen 15 en 45 jaar wordt afgebroken.

68% van de onbedoeld zwangeren ervaart de zwangerschap als ongewenst.

In de jaren ’70 stonden ruim 1.000 vrouwen per jaar hun kind af ter adoptie.

In 2014 waren dat er 26.

Bronnen: Ministerie van Veiligheid en Justitie, Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting, Gezondheidsraad, Raad voor de Kinderbescherming, NIDAA, Inspectie voor de Gezondheidszorg

Fiom magazine

| 11

Zoeken naar familie Fiom is de specialist op gebied van zoekacties naar familie, KID-DNA, vondelingen en draagmoederschap. Haar expertise stelt Fiom beschikbaar aan publiek, politiek en professionals die deze thema’s in de praktijk tegenkomen.

Fiom helpt mensen bij een zoektocht naar hun biologische familie in binnen- en buitenland. Bijvoorbeeld geadopteerden die op zoek zijn naar hun biologische ouders en afstandsmoeders die op zoek zijn naar hun kind. Ook beheert Fiom de unieke KID-DNA Databank die een match bij anoniem donorschap mogelijk kan maken.

Zo hielp Fiom Marjan bij haar zoektocht naar haar biologische moeder in Indonesië. Vanaf pagina 14 lees je haar verhaal.

Fiom-hulpverlener Tom Hendriks licht toe hoe zo’n zoektocht en alle begeleiding die daarbij komt kijken in z’n werk gaat.

De KID-DNA Databank koppelde Derk Eimers aan zijn donordochter die via Fiom op zoek was naar haar donor.

Zijn bijzondere verhaal, en dat van donorkind Jelte en wensouder Veerle, vind je op pagina 22.

12 |

change

Fiom magazine

| 13

‘ Ik heb me altijd anders en alleen op de wereld gevoeld’

14 |

change

familie gevonden

I ‘ k weet nu wie ik ben’ Marjan Ringoir (35) ging met hulp van Fiom op zoek naar haar biologische moeder in Indonesië.

Binnen een jaar was ze gevonden. ‘Het geeft me rust dat ik weet waar ik vandaan kom.’

T

ijdens de eerste ontmoeting was mijn biologische moeder heel emotioneel.

Ik begreep dat niet, ze kende mij toch niet? Ook vond ik het jammer dat ze haar hoofddoek ophield. Voor mijn gevoel kon ik haar daardoor niet goed zien. Ze had een busje vol familieleden meegebracht. Daar schrok ik van.

Ik had slechts op mijn moeder gerekend. Iedereen wilde aan me zitten. Alles bij elkaar werd die eerste afspraak me al snel te veel.’

Uit de bloemkolen ‘Mijn adoptie was een voldongen feit. Ik was negen maanden oud toen ik naar Nederland kwam. Mijn adoptieouders spraken er amper over. Ik heb me altijd anders en alleen op de wereld gevoeld. Tot mijn puberteit zei ik altijd dat ik uit de bloemkolen kwam. Met mijn adoptieouders had ik geen klik, ook al zorgden zij prima voor mij. Op een dag ging ik vragen stellen: waarom zijn jullie anders? Mijn moeder vertelde dat ik met het vliegtuig was gekomen, niet uit haar buik. Ik kreeg een boekje over adoptie. Niet veel later besloot ik op school mijn spreekbeurt hierover te houden. Toen gaf mijn moeder me mijn complete adoptiedossier. Een map met een babyfoto, gegevens van het tehuis waarin ik verbleef én mijn geboorteakte. Daarin stond de naam van mijn moeder.’

Jarenlange twijfel Toch twijfelde Marjan of ze op zoek wilde naar haar familie. Ze was huiverig voor de antwoorden op de vragen die ze had, bang dat haar moeder haar niet Fiom magazine

wilde zien of zou afwijzen. Angst voor het onbekende. Er gingen jaren overheen voordat Marjan het kantoor van Fiom binnenstapte. ‘Als ik nog langer zou wachten, leefde ze misschien niet meer. Dat besef trok me over de streep. Binnen een jaar was ze gevonden. Ik kreeg haar foto, adres en de mededeling dat ze contact met mij wilde. Ik was blij en opgelucht, maar toch heb ik niet direct contact met haar gezocht. Ik was inmiddels zwanger van mijn tweelingdochters en mijn hoofd stond er op dat moment niet naar. Ruim een jaar later was ik pas zover en ben ik naar Indonesië gegaan om mijn moeder te ontmoeten.’ »

Over de grens Fiom is de Nederlandse vertegenwoordiger van International Social Service (ISS), een internationale organisatie met vertegenwoordiging in ongeveer honderd landen. Zo blijft Fiom op de hoogte van internationale juridische ontwikkelingen, kan ze bemiddelen bij grensoverschrijdende sociaal-juridische problemen op het gebied van draagmoederschap, donorkinderen, voogdijkwesties, adopties, kinderontvoering en bij internationale zoekacties.

»

| 15

familie gevonden

Financiële steun Band opbouwen Dat is nu ruim acht jaar geleden. Sinds de eerste kennismaking is Marjan meerdere malen terug gegaan naar Indonesië. Als het even kan gaat ze elk jaar, samen met haar man en hun twee dochters. Ze combineren het familiebezoek met een ontspannende vakantie. ‘Dat heb ik echt nodig, want de ontmoetingen kosten mij enorm veel energie. Mijn moeder zien roept nog steeds veel emoties bij me op. Ik had altijd gehoopt dat mijn biologische moeder zou voelen wat ik voel en zou denken zoals ik denk. Maar dat is niet zo. Daarvoor moet je een band hebben en het is heel lastig om die op te bouwen. Ook doordat de communicatie moeizaam verloopt. Mijn moeder spreekt geen Engels en ze kan niet lezen en schrijven. Tussen ons zal een vanzelfsprekend moederdochtergevoel waarschijnlijk nooit ontstaan. Dat is waarmee ik te dealen heb. Na de eerste ontmoeting met mijn biologische moeder had ik het er ook bij kunnen laten. Zo van: ik heb haar gevonden, ik ben niet meer alleen, klaar. Maar ik wilde meer. Ik wilde ook mijn broers en zussen leren kennen. Ik wilde zien hoe ze leven.

Helaas krijg ik toch niet het echte contact dat ik wil, daar probeer ik vrede mee te hebben.’

Geen verwijten ‘Mijn moeder had al een zoon voordat ze zwanger raakte van mij. Zijn vader was echter een lange tijd weg. In die periode heeft ze een nieuwe man ontmoet en raakte ze in verwachting. Mijn biologische vader verdween uit beeld, waarom weet ik niet, en toen kwam haar man weer thuis. Hij zat niet te wachten op een kind van een ander. Toen heeft het dorpshoofd mijn moeder toestemming gegeven mij ter adoptie af te staan. Dan kon ze verder met haar man. Met hem heeft ze nog vijf kinderen gekregen. In totaal heeft ze drie zonen en vier dochters.

Ik ben de enige die is afgestaan. Daar heb ik vrede mee.

Ik verwijt haar niets.’

16 |

Haar biologische moeder leeft met haar gezin onder armoedige omstandigheden. Hun huisje heeft geen gas en licht en er is geen toilet. Dat raakt Marjan. ‘Als ik er ben, koop ik spullen voor de hele familie, zoals grote hoeveelheden rijst en zeep. Ze vragen me ook om geld, maar dat geef ik niet meer. Eerst deed ik dat wel, om mijn jongste halfbroertje naar school te laten gaan.

Maar ik merkte dat ze het geld gebruikte voor andere dingen. Natuurlijk is het een andere cultuur. Zij vinden het normaal dat ik financieel voor hen zorg. Mijn familie denkt dat wij westerlingen rijk zijn. Dat kan ik hen niet kwalijk nemen.’

‘Het geeft me rust dat ik weet waar ik vandaan kom.

Ieder kind heeft recht om dat te weten. Het is fijn dat ik niet meer hoef te zeggen dat ik uit de bloemkolen kom.

Ik weet nu eindelijk wie ik ben.’ «

Op zoek naar familie Fiom doet zoekacties naar familie in binnen- en buitenland. In Nederland wordt via de Basisregistratie Personen (BRP) gezocht en via afstands- en adoptiedossiers. Zelf beheert Fiom duizenden dossiers. Voor buitenlandse zoekacties zet Fiom haar internationale netwerk in.

Emotionele ondersteuning Voor het merendeel zoekt Fiom naar familieleden met wie nog nooit contact is geweest, of naar familie met wie het contact jaren geleden verloren is gegaan.

Beide situaties zijn lastig en vaak gevoelig. Daarom spreken hulpverleners van Fiom uitvoerig met degenen die familie zoeken om hen zo goed mogelijk voor te bereiden op de zoekactie en de (onverwachte) uitkomsten ervan. Fiom biedt hulp voor, tijdens en na het eerste contact tussen familieleden.

change

familie

gevonden

Ondersteuning bij zoektocht, ontmoeting en nare situaties Fiom heeft jarenlange ervaring in het begeleiden van mensen die op zoek zijn naar familieleden en bij de begeleiding van personen die zijn gevonden. Tom Hendriks, hulpverlener bij Fiom, beantwoordt vijf vragen over de ondersteuning bij zoekacties in Nederland en in het buitenland.

Hoe werkt zo’n zoekactie en hoe langt duurt een zoekactie gemiddeld?

‘Een zoekactie kan soms een langdurig proces zijn, maar het kan ook verrassend snel verlopen. Puur technisch gesproken is het vinden van de biologische familie een geslaagd resultaat. Maar hoe je invulling geeft aan de vorm van contact kan ingewikkeld zijn.’

Hoe begeleidt Fiom mensen die op zoek gaan naar biologische familie?

‘Fiom biedt psychosociale ondersteuning in de vorm van gemiddeld een drietal gesprekken. In deze gesprekken is aandacht voor de verwachtingen die iemand heeft ten aanzien van het gewenste contact. En er wordt gesproken over de mogelijk minder prettige uitkomsten van een zoekactie. Bijvoorbeeld als de familie niet wordt gevonden, of wanneer de benaderde biologische moeder of andere familieleden geen contact wensen.’

Hoe gaat begeleiding bij ontmoeting?

‘Bij binnenlandse zoekacties is de hulpverlener vaak aanwezig bij de eerste ontmoeting tussen de zoeker en degene die hij zoekt. De ontmoeting wordt, zowel met de zoeker als met degene die gevonden is, voorbereid.

Bij buitenlandse zoekacties biedt een correspondent in het land waar is gezocht begeleiding en vertaling. Als er contact gelegd is, kan Fiom nog begeleiding bieden bij de invulling van het contact’.

Hoe ga je ermee om als een zoekactie niet slaagt?

‘Soms wordt de gezochte persoon niet gevonden, ook niet na uitgebreide pogingen. Ook gebeurt het dat de Fiom magazine

benaderde persoon geen contact wenst. Dit kunnen zeer pijnlijke en teleurstellende ervaringen zijn.

In de situatie van weigering kunnen we niet veel anders dan de reden van weigering toe te lichten en is er ruimte hoe vorm kan worden gegeven aan het gevoel van afwijzing.

Soms loopt het contact spaak na een aanvankelijk positieve start. Omdat er een taalbarrière is, of omdat cultuurverschillen en verwachtingen een wig drijven. Dat kan als zeer teleurstellend worden ervaren. Maar meestal wordt de situatie geaccepteerd.

Vragen zijn beantwoord en er is persoonlijk contact geweest.’

Biedt Fiom ook nazorg?

‘Na een zoekactie of contact met de gevonden familie biedt de hulpverlener de optie van een evaluatiegesprek. Gesprekken kunnen soms gaan over cultuurverschillen. Zo komt vaak de vraag naar voren of het overmaken van geld nu wel of juist niet wenselijk is. In veel culturen is het een vanzelfsprekendheid dat familieleden elkaar helpen en na een hervonden contact wordt de zoeker vaak als familielid beschouwd. Tegelijk kan het financieel ondersteunen juist als beledigend ervaren worden.

En zo zijn er meer situaties van verwarring en onzekerheid die een contact kan oproepen. Gelukkig kijken de meeste mensen vooral positief terug op de ontmoeting. Ze vinden het fijn om te weten wie hun biologische familieleden zijn, en vragen beantwoord te zien. Dat geeft zoveel rust.’

•

| 17

stop de vruchtbaarheidstoerist!

Voor mensen met een kinderwens die voor een zwangerschap afhankelijk zijn van een donor, draagmoeder en/of medische behandeling lonkt het buitenland. De mogelijkheden zijn talloos. Een eiceldonor uit de Verenigde Staten, een draagmoeder uit India of online sperma bestellen uit Denemarken.

Ook de soepele wetgeving over de grens maakt het ogenschijnlijk aantrekkelijk om je heil te zoeken in het buitenland. Deskundigen Britta van Beers, Sandra van Loon en Laura Witjens maken zich zorgen. Zij pleiten voor meer voorlichting, meer Nederlandse donoren en stellen de ethiek van deze ontwikkeling aan de kaak.

18 |

change

opinie

Britta van Beers is rechtsfilosofe aan de VU. Zij doet onderzoek naar de juridisch-ethische dilemma’s die worden opgeworpen door biomedische ontwikkelingen, waaronder kunstmatige voortplanting en de wereldwijde voortplantingsmarkt.

‘ Voortplantingsindustrie maakt van kinderen fabrieksproducten’

Z

oals op iedere markt, geldt ook op de wereldwijde voortplantingsmarkt het motto “klant is koning”.

Dankzij de voortplantingsindustrie kan praktisch ieder aspect van de zwangerschap worden uitbesteed en afgestemd op de wensen van de wensouder(s). Voortplantingsmarkten kunnen emanciperend werken voor onvruchtbare, homoseksuele of alleenstaande wensouders.

Toch kennen voortplantingsmarkten een schaduwzijde.

Een eerste probleem betreft de sociaaleconomische positie van degenen die de “grondstoffen” leveren voor de voortplantingsmarkt. Wanneer wensouders bijvoorbeeld naar Spanje gaan voor eicellen van anonieme donoren, dienen zij te beseffen dat zij daarmee profiteren van de kwetsbare positie van jonge Spaanse vrouwen. Inmiddels is duidelijk geworden dat in het Spanje van na de financiële crisis, met een jeugdwerkloosheidspercentage van rond vijftig procent, sommige studentes zo veel mogelijk eicellen doneren, met risico’s voor hun gezondheid en vruchtbaarheid, om zo hun studieschuld te kunnen afbetalen.

Nog problematischer is de internationale voortplantingsindustrie in

Fiom magazine

het licht van de rechten van de kinderen die onder deze omstandigheden ter wereld komen. Zij behoren tot een nieuw type wereldburger, met genetische en biologische ouders van over de hele wereld. Bijvoorbeeld een Spaanse genetische moeder, een Deense genetische vader en een Indiase draagmoeder die zij waarschijnlijk nooit zullen kennen.

Daarnaast wordt er, door het grensoverschrijdende karakter van het hele proces, nauwelijks gekeken in wat voor thuissituatie de kinderen terechtkomen. Bovendien creëert de voortplantingsindustrie een beeld van deze kinderen als een soort fabrieksproducten. Wanneer er iets mis is met het kind, of de draagmoeder onverwachts zwanger wordt van een meerling, wordt de draagmoeder verzocht het “boventallige” of “defecte” kind te laten aborteren.

Doet zij dat niet, dan kunnen wensouders hun geld terugeisen van het draagmoederbureau. Sommige wensouders weigeren zelfs om het kind mee naar huis te nemen. Vanwege deze risico’s is in Nederland zowel anonieme als commerciële eicel- en spermadonatie illegaal en wordt commercieel draagmoederschap via het strafrecht tegengegaan. Toch staan

deze wettelijke grenzen momenteel onder druk. Zo wordt er in eigen land nauwelijks opgetreden tegen commercieel draagmoederschap. Het Wetboek van Strafrecht biedt mogelijkheden, maar die worden nauwelijks benut. De laatste vervolging stamt uit 1996. Daarnaast heerst de gedachte dat er tegen voortplantingstoerisme toch niets is te beginnen, aangezien het buiten de Nederlandse rechtsorde zou vallen. Tot slot wordt steeds vaker voorgesteld om Nederlandse regels te versoepelen om zo de voornaamste prikkel voor voortplantingstoerisme weg te nemen. Dergelijk gedoogbeleid ten aanzien van voortplantingsmarkten is misleidend en schadelijk.

Misleidend, omdat er wel degelijk mogelijkheden zijn juridisch op te treden tegen de uitwassen van de voortplantingsmarkt. Zelfs wanneer de transacties in het buitenland plaatsvinden. Sommige vormen van onrecht zijn ook strafbaar wanneer in het buitenland begaan. Schadelijk omdat dit pragmatische beleid een verkeerd signaal geeft aan wensouders: de gedachte dat zij in hun diepgewortelde verlangen naar een kind geen rekening hoeven te houden met het welzijn van draagmoeders, eiceldonoren en de kinderen die zij samenstellen.’ » | 19

opinie

Sandra van Loon is senior beleidsmedewerker bij Fiom en projectleider Draagmoederschap. Zij is voorstander van meer en betere voorlichting aan wensouders en donoren.

‘ Onbeantwoorde afstammingsvragen kunnen levenslang van invloed zijn’

S

tellen die hun heil zoeken in het buitenland vragen zich nauwelijks af wat de ontstaanswijze betekent voor hun toekomstige kind. Al jarenlang begeleidt Fiom mensen in hun zoektocht naar hun biologische familie of donor.

Onze ervaring leert hoeveel impact onbeantwoorde afstammingsvragen kunnen hebben op het zelfbeeld en soms zelfs levenslang van invloed zijn. Elk mens heeft recht op informatie over zijn of haar ontstaansgeschiedenis en biologische ouders om zo een eigen identiteit te kunnen vormen.

In de begeleiding zien we dat donorkinderen, net als geadopteerden, erg bezig kunnen zijn met vragen over hun oorsprong.

Vaak zijn ze niet op zoek naar een vader- of moederfiguur. Ze zijn vooral nieuwsgierig waar bepaalde uiterlijke kenmerken en/of karaktereigenschappen vandaan komen.

Door hun donor persoonlijk te ontmoeten, worden veel vragen beantwoord. Ook zijn ze nieuwsgierig naar eventuele halfbroers of -zussen die verwekt zijn met hulp van dezelfde donor, op zoek naar overeenkomsten en herkenning.

20 |

Van hen leren we dat met name geheimen over de ontstaansgeschiedenis veel invloed kunnen hebben. Zeker als deze uitkomen op een vervelende manier, of als de informatie niet blijkt te kloppen.

Ervaringsverhalen van zowel ouders als donorkinderen laten zien waarom het zo belangrijk is al in een vroeg stadium open te zijn over de situatie. Maar dat blijkt in de praktijk niet altijd eenvoudig.

Voorlichtingsmateriaal kan ouders ondersteuning bieden. Wil je de vruchtbaarheidstoerist en dus anonieme donatie en draagmoeders uit het buitenland ontmoedigen, dan is het geven van goede onafhankelijke voorlichting en begeleiding aan wensouders essentieel.

Zijn zij vooraf goed geïnformeerd, dan realiseren ze zich de consequenties van hun keuzes voor hun toekomstige kind. En wensouders kunnen worden gewaarschuwd voor de gevolgen van het omzeilen van wet- en regelgeving en het risico van uitbuiting van buitenlandse draagmoeders. Daarom is Fiom voorstander van een landelijk informatiepunt waar naast wensouders ook donoren, draagmoeders en donor-

kinderen terecht kunnen voor ondersteuning en advies.’ »

‘Goede onafhankelijke voorlichting en begeleiding aan wensouders is essentieel’

De Fiom-uitgave Beginnen bij het begin (2015) biedt praktische informatie en ervaringen van ouders, donorkinderen, donoren en professionals. Lees meer op pagina 26.

change

opinie

Laura Witjens is directeur van de National Gamete Donation Trust (NGDT) in Engeland. Ondanks de afschaffing van anoniem doneren in 2005 werft deze organisatie met veel succes eicel-, sperma- en embryodonoren.

‘ Het aantal spermadonoren is verviervoudigd’

H

oe allesoverheersend een kinderwens kan zijn, werd mij al duidelijk op mijn twintigste.

Ik wilde dolgraag moeder worden en ik had er alles voor over dit verlangen te verwezenlijken. Nu, dertig jaar later, word ik nog regelmatig aan dat gevoel herinnerd. Ik ben weliswaar – op de natuurlijke manier – moeder geworden, maar werk nu bijna dagelijks met mensen met diezelfde vraag: hoe ver ben ik bereid te gaan?

Het Donor Conceived Register (DCR) valt onder de Britse NGDT. Deze DNA-bank registreert donorkinderen en donoren van behandelingen van voor 1991 en brengt ze samen.

Daardoor heb ik in mijn werk steeds meer te maken met donorkinderen die vragen hebben over hun donor.

Deze groep, gedreven door soms woede, soms frustratie en soms onbegrip maar altijd door nieuwsgierigheid en de wil te weten waar “hun andere helft” vandaan komt, geeft duidelijk aan waarom het anonieme donorschap hier, net als in Nederland, is opgeheven. Door het contact met donorkinderen zijn we als organisatie er nog meer op gericht dat wensouders niet naar het buitenland hoeven te gaan voor anonieme eicel- of spermadonatie. We kunnen ons niet langer verschuilen

Fiom magazine

achter de onwetendheid van jaren geleden.

Wij hebben ondervonden dat het aantrekken van donoren wel degelijk mogelijk is. Anonimiteit en betaling blijken geen vereiste voor succesvolle donorwerving. In Engeland doneert tachtig procent van de donoren uit altruïstische motieven. Doorslaggevend voor het succes is de aandacht die we afgelopen jaren hebben weten te genereren voor donorconceptie. Door alle aandacht op radio, televisie, in printmedia en advertenties kon je niet meer om dit onderwerp heen. Het bleek dat donorkinderen, (wens)ouders en donoren, verbonden aan belangenorganisaties, de beste woordvoerders en de voornaamste donorwervers zijn. Zij kwamen vooral op een positieve manier in de media.

De persoonlijke verhalen die zij vertelden spraken de mensen aan.

De drempel daadwerkelijk te gaan doneren werd hierdoor verlaagd.

Het zou in Nederland kunnen helpen om een voorbeeld te nemen aan Engeland en de donorwerving gezamenlijk - dus met actieve belangenorganisaties - op te pakken.

In Nederland komen donoren nog te vaak negatief in de media; geef daar een positieve draai aan. En betrek donoren, donorkinderen en (wens)ouders bij de werving.

Uiteindelijk draait het er vooral om sperma- en eiceldonatie te normaliseren.

Onze aanpak heeft ertoe geleid dat het aantal donoren stijgt, ondanks de wettelijke opheffing van anonimiteit in 2005. Het aantal eiceldonoren is meer dan verdubbeld en het aantal spermadonoren zelfs verviervoudigd.

Helaas is het aantal wensouders ook toegenomen en is er nog steeds een tekort. Dit geeft echter wél aan dat de oplossing van het werven van donoren niet zit in het terugdraaien van de wet. Dat is het probleem verschuiven naar de donorkinderen.

Het wordt tijd dat wensouders en sommige voortplantingscentra, zowel in binnen- als buitenland, iets verder kijken dan hun eigen agenda.’ «

In Nederland is sinds 2004 de Wet Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting van kracht. In de wet staan de regels voor de bewaring, het beheer en de verstrekking van afstammingsgegevens van donoren bij kunstmatige bevruchting. De wet verbiedt anonieme donatie en stelt dat donorkinderen vanaf hun zestiende jaar persoonsgegevens over hun donor kunnen achterhalen. wetten.overheid.nl/BWBR0013642

| 21

AFSTAMMING

Respect voor afstamming Jelte Sondij is een donorkind. Hij is blij dat zijn moeder altijd open en eerlijk is geweest over zijn ontstaansgeschiedenis. Net als Veerle Laureyns.

Als wensouder raakte zij zwanger met hulp van een eiceldonor. Ook zij en haar man Didier vertelden hun zoon Mattis op jonge leeftijd al van de hoed en de rand. Spermadonor Derk Eimers ontmoette onlangs zijn donordochter.

Hij vindt het zijn morele plicht er voor zijn donorkinderen te zijn.

22 |

change

Jelte Sondij (34) is enig kind van een bewust ongehuwde moeder.

Ze raakte zwanger dankzij een anonieme zaaddonor. Hij is medeoprichter van Stichting Donorkind.

‘Artsen bepaalden dat ik niet mocht weten wie mijn vader is’ ‘Mijn moeder is altijd open geweest over haar keuze en de situatie.

Ik was een jaar of 4, 5 toen ze me uitlegde dat ik geen vader had zoals andere kinderen, maar dat het ziekenhuis haar had geholpen een kindje te krijgen. Door haar duidelijkheid heeft mijn wereld nooit op zijn kop gestaan. Daar ben ik haar dankbaar voor.’

Benieuwd naar donor ‘Als puber werd ik nieuwsgierig naar mijn biologische vader. Ik vond het raar dat ik niet wist waar hij van houdt, hoe hij loopt en hoe zijn stem klinkt. Het gevoel dat ik hem wilde zien, werd naarmate ik ouder werd steeds sterker. Ik wilde begrijpen wat heb ik nu van mezelf, van mijn moeder, van mijn omgeving én van mijn biologische vader. Maar de artsen van de kliniek wilden zijn naam niet geven. Al stond zijn naam gewoon in het dossier. Idioot natuurlijk! Per post ontving ik wél het donorpaspoort en daarmee ben ik naar Spoorloos gestapt. Zij hebben mijn biologische vader gevonden.’

Zielsrust

‘Anoniem donorschap vind ik onrechtvaardig’

‘Ik waardeer heel erg dat mijn vader donor wilde zijn, dat hij zich bekend heeft gemaakt en zijn verantwoordelijkheid heeft genomen. Dat had hij niet hoeven doen. Na een stevige handdruk hebben we elkaar die eerste keer een uurtje gesproken. Dat gaf me zo’n enorme rust. Ik weet nu hoe hij klinkt, hoe hij loopt. Ik lijk veel meer op mijn moeder dan ik dacht. Dat vond ik een hele leuke uitkomst. Nu zien mijn biologische vader en ik elkaar nog eens per jaar, dan praten we bij.’

Wreed ‘Ik heb totaal geen negatieve gevoelens bij het feit dat ik afstam van een donor. Maar ik vond het zeer ingrijpend dat ik niet mocht weten wie mijn biologische vader is. Ik vond en vind het van een ongelofelijke arrogantie getuigen dat voor mij besloten is dat ik niet mocht weten van wie ik afstam. Hoe kun je een kind dat recht ontnemen?

Dat vind ik echt misdadig. Het raakt me nog steeds.’

Keuzevrijheid

Donorkinderen & -families Stichting Donorkind (donorkind.nl) behartigt de belangen van donorkinderen, vanuit de opvatting dat ieder kind het recht heeft om te weten van wie hij of zij afstamt. Op de Vlaamse website donorfamilies.be staan ervaringen en informatie afgestemd op de Belgische wetgeving betreffende sperma-, eicelen/of embryodonorbehandelingen.

Fiom magazine

‘Anoniem donorschap vind ik onrechtvaardig. Wensouders, artsen en de overheid kunnen het niet maken om vooraf kinderen het recht te ontnemen te weten van wie ze afstammen. Dat recht ligt bij het kind. Als een kind niet wil weten van wie het afstamt, prima.

Maar die keuzevrijheid moet er zijn. Het is heel goed dat anoniem donorschap is afgeschaft, maar daarmee is het probleem niet opgelost. Denk aan ontwikkelingen als online anoniem sperma bestellen in het buitenland. Daarom blijf ik mijn verhaal in de media vertellen. Het is belangrijk wensouders ervan te doordringen dat anoniem donorschap écht de meest onverstandige keuze is die je kunt maken.’ »

| 23

afstamming

Ruim zes jaar was Derk Eimers (50) anonieme spermadonor. Via de Fiom KID-DNA Databank ontmoette hij onlangs zijn donordochter (16).

‘Ik ben er voor haar, dat is mijn morele plicht’ ‘Nooit heb ik erbij stilgestaan dat een donorkind naar mij op zoek zou kunnen gaan. Ik was misschien onwetend en naïef, maar sperma doneren voelde voor mij net als bloed afstaan.

Ik wilde iets voor anderen betekenen. Gaandeweg mijn leven en vooral toen ik zelf kinderen kreeg, drong pas tot mij door welke dimensies met een nieuw mensenleven verbonden zijn. Voor vijftig procent is een donorkind genetisch aan mij verwant, besefte ik opeens. Als ooit een donorkind contact met mij wil, dan ben ik er voor hem of haar, besloot ik. Dat is mijn morele plicht.’

Stap-voor-stap

‘Ik voelde direct een verbinding; dit is mijn kind’

‘Doordat ik betrokken ben bij Stichting Donorkind ken ik de emoties van donorkinderen en het willen weten van wie je afstamt. Zelf heb ik niet de behoefte mijn donorkinderen te kennen, maar ik wil wel vindbaar zijn als een kind me zoekt.

Daarom sta ik al jaren ingeschreven bij de Fiom KID-DNA Databank. Op een dag in oktober 2014 belde Fiom: er was een match. Mijn donordochter wilde mij ontmoeten. Eerst hebben we een aantal handgeschreven brieven naar elkaar gestuurd, met foto’s en wat informatie over onszelf. Het was heel prettig het contact rustig en stap-voor-stap op te bouwen. Ik denk dat dit de beste manier is om elkaar te leren kennen. Het is natuurlijk indirect, maar je krijgt wel informatie waar je bij de ontmoeting verder over kunt praten. Bij mijn dochter zag ik meteen gelijkenissen met mijn zus. Dat was best bizar.’

Verbinding

Fiom KID-DNA Databank Tot 2004 zijn zo’n 40.000 tot 45.000 kinderen verwekt via anonieme spermadonoren. De Fiom KID-DNA Databank biedt donorkinderen en anonieme spermadonoren de mogelijkheid met elkaar in contact te komen.

Zowel spermadonoren als donorkinderen kunnen zich aanmelden voor de KID-DNA Databank. Met hulp van afgenomen bloed wordt een DNA-profiel gemaakt waardoor het mogelijk wordt via DNA-matching de donor, donorkinderen en eventuele halfbroers en -zussen te vinden. Sinds de oprichting in 2010 heeft de databank al meer dan 100 matches opgeleverd. fiom.nl/afstammingsvragen/kid-dna

24 |

‘Pas na vier maanden hebben we elkaar voor het eerst ontmoet. Onder begeleiding van een maatschappelijk werker van Fiom. Het was een heel bijzonder moment om haar voor het eerst te zien. Zij was heel emotioneel, ik voelde direct een verbinding. Dit is mijn kind. Dat vond ik heel heftig.

Ik strekte mijn beide handen naar haar uit, zij pakte deze beet en secondenlang zeiden we niets. We keken alleen. Marieke Sibon van Fiom was een goede intermediair. Zij begeleidde de ontmoeting professioneel, maar ook met gevoel.’

Aftastfase ‘Die dag beschouw ik als de “geboorte” van mijn donordochter.

We zitten nu nog in de aftastfase. Dit proces is best ingewikkeld.

Voor haar, maar ook voor mij. Gezien haar leeftijd en volle leventje heeft ze nu veel ruimte nodig. Ik wil bereikbaar voor haar zijn op een manier die in haar leven past.’ »

change

AFSTAMMING

Veerle Laureyns (44) kreeg samen met haar man Didier zoon Mattis (nu 11) via eiceldonatie.

‘Een vanzelfsprekende maar geen bewuste keuze’ ‘Het lijkt ogenschijnlijk zo’n makkelijke keuze. Je krijgt een eicel en een kind. Wij beseften totaal niet wat de consequenties waren.

Voor mij, voor ons kind. Emotionele begeleiding was er niet. Het belang van genetische afkomst werd door de artsen onder het tapijt geschoven. Het draait om de opvoeding, meenden zij.’

Laatste strohalm ‘Onze kinderwens was enorm groot, en we waren al zo lang bezig deze in vervulling te laten gaan, dat we allang blij waren dat er een oplossing was. Eiceldonatie was voor ons de laatste strohalm om zwanger te raken na talloze pogingen van kunstmatige inseminatie en IVF. De artsen deden het voorkomen als logische vervolgstap.

Achteraf gezien is het geen bewuste keuze geweest. Want over de emotionele impact of alternatieven werd niet gesproken met ons.’

‘Na de therapie werd de band met mijn zoon zoveel sterker’

Heuglijk moment ‘Mijn vriendin Lien, die ik al 38 jaar ken, bood aan onze eiceldonor te zijn. Ik vond het prettig dat ik haar en haar familie kende. Dat ik enigszins wist van welke genen mijn kind afstamde. Ik ben ongelofelijk blij dat we voor Lien hebben gekozen. Het was een emotioneel zware periode. Het donortraject legde een grote druk op mij. Het was onze laatste kans. Het was dan ook een onvergetelijk moment toen ik ontdekte dat ik zwanger was. Wat was ik blij!’

Geen echte mama ‘Toen Mattis werd geboren, kwam mijn zorginstinct direct naar boven, maar de moederlijke gevoelens bleven weg. Ik was erg dankbaar en vond dat ik blij moest zijn. De confrontatie met mijn eigen verdriet om mijn onvruchtbaarheid ging ik uit de weg. Ik vroeg me vaak af hoe mijn eigen genetisch kindje eruit had gezien.

Ik durfde niet uit te spreken dat ik me geen echte mama voelde.’

Genen omarmen ‘Ik zat op een gegeven moment zo met mezelf in de knoop dat het niet langer ging. Mattis was toen vier jaar oud. Ik was nog steeds niet in het reine met mijn onvruchtbaarheid en het donortraject.

Therapie leerde me te rouwen, mijn verdriet een plek te geven en de ontvangen genen te erkennen en te omarmen. De band met Mattis is zoveel sterker geworden. Eindelijk kon ik het allermooiste en allerliefste kind in mijn hart sluiten.’

Geen issue ‘Voor zijn geboorte hadden Didier en ik al besloten Mattis te vertellen hoe het zat. Hij heeft recht om zijn ontstaansgeschiedenis te kennen.

Als kleuter begon hij vragen te stellen hoe kinderen ter wereld komen.

Dat moment heb ik gepakt om het hem uit te leggen. Naarmate hij

Fiom magazine

ouder werd, kwam hij er regelmatig op terug. Voor hem is het geen issue. Ik ben blij dat we altijd open en eerlijk zijn geweest tegen hem.’

Trots ‘Nog elke dag denk ik eraan. Hoe kan het ook anders. De ogen van mijn vriendin, talenten die niet de onze zijn. Vroeger was dit een pijnpunt. Nu maakt het me trots. We hebben het juiste gedaan.

Mattis is ons geschenk, en dat maakt me blij. Zo blij!’ «

Eiceldonatie Wanneer je als wensouder voor de procedure van eiceldonatie staat, kun je overweldigd worden door de complexiteit en de geladenheid hiervan. Samen met lotgenote Sara richtte Veerle eicelacceptatie.be op om mensen in dezelfde situatie de hand te reiken en de problematiek breder aan te kaarten.

| 25

uitgelicht RUIM 1.000 VROUWEN starten jaarlijks met Kunstmatige Inseminatie met Donorsperma (KID). Psychosociale counseling om paren of alleenstaanden bewust te maken van de implicaties van het stichten van een gezin met sperma van een derde partij is essentieel. Dat vinden zowel de Nederlandse als internationale beroepsgroepen die betrokken zijn bij donorinseminatie, als gynaecologen, verpleegkundigen, embryologen en counselors.

Helaas ontbreekt het nog aan wetenschappelijke kennis over de gewenste inhoud van deze begeleiding.

Daarom brengen de Universiteit van

Amsterdam en het Academisch Medisch Centrum in opdracht van ZonMw de behoeften van (wens)ouders, donoren en donorkinderen in kaart en onderzoeken zij welke onderwerpen tijdens de begeleiding aan de orde zouden moeten komen.

Met de onderzoeksresultaten zal een methodiek worden ontwikkeld om de begeleiding bij KID te optimaliseren. Fiom draagt bij aan dit onderzoek, omdat zij het belangrijk vindt dat de kennis over haar doelgroepen en hun behoefte aan voorlichting en begeleiding wetenschappelijk wordt onderbouwd.

•

In het duister Minister Edith Schippers (VWS) heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) gevraagd onderzoek te doen naar de dossiervorming van spermabanken. Aanleiding hiervoor is dat er veel mis blijkt te zijn met het archief van Medisch Centrum Bijdorp, een spermabank die sinds 2009 gesloten is. Donorkinderen van spermabank MC Bijdorp tasten in het duister over hun afstamming. Zij weten niet wie hun biologische vader is en of ze kunnen vertrouwen op de gegevens in hun dossier. Alle MC Bijdorp-donorkinderen moeten volgens Schippers de mogelijkheid krijgen om DNA af te staan. Via de Fiom KID-DNA Databank kunnen deze donorkinderen gematcht worden met hun donor of halfbroers of -zussen. Fiom is blij dat de databank ook in gevallen van onjuiste donorpaspoorten en onbetrouwbare dossiers kan worden ingezet.

•

Tienermoeders

Probleemgedrag onder meisjes is een onderschat probleem. In onderwijs en wetenschappelijk onderzoek heeft men nauwelijks aandacht gehad voor specifiek het probleemgedrag bij meisjes, waardoor weinig bekend is over ‘wat werkt’ in de hulpverlening aan meisjes. Het handboek Meisjes in zorg gaat in op de ontwikkeling, signalering, preventie en interventie van veelvoorkomende problemen bij meisjes. Fiom schreef het hoofdstuk over tienermoeders, waarin handvatten staan om de ondersteuning aan jonge moeders en hun kinderen te verbeteren.

•

Meisjes in zorg – Karin Nijhof & Rutger Engels – Uitgeverij SWP, 2015

Beginnen bij het begin

Als je kind is verwekt via sperma-, eicel- of embryodonatie kan het best lastig zijn dat aan je kind te vertellen. Wanneer is het goede moment om erover te beginnen? Hoe sluit je aan bij de leeftijd en de ontwikkeling van je kind? En hoe ga je om met de reactie van je kind? Antwoorden op deze en meer vragen staan in Beginnen bij het begin, ouders en kinderen in gesprek over donorconceptie.

De basis van het boek vormt het voorlichtingsmateriaal Telling and talking van Olivia Montuschi.

Aangevuld met kennis en hulpverleningservaring van Fiom rond adoptie, donorconceptie en afstammingsvragen. Het boek biedt naast praktische informatie ook ervaringsverhalen van ouders, donorkinderen, donoren en professionals.

•

Beginnen bij het begin – Diny Postema – Fiom, 2015

26 |

change

column

Een stem voor afstandsmoeders B

egin oktober 2014 zag ik een uitzending van het televisieprogramma Brandpunt over afstandsmoeders. Vrouwen die gedwongen werden hun kind af te staan. Het schuldgevoel, de schaamte. En de eenzaamheid, ook zo veel jaar na dato. Die verhalen raakten me diep.

Met hulp van een journalist kwam ik in contact met nog meer vrouwen die dit hadden meegemaakt. Ook leerde ik de Belgische belangengroep Mater Matuta kennen.

De Belgische uitdrukking voor afstandsmoeders is geboortemoeders. Een term die in mijn ogen meer recht doet aan deze vrouwen. Het zijn moeders die hun kind afstonden, gedwongen vanwege conventies en de tijdsgeest. Niet omdat ze afstand wilden doen.

En hoe nu verder? Ik wil dat nader onderzocht wordt hoe groot de problematiek was. Daarmee kunnen we niet het leed verzachten, maar we kunnen er wel van leren. Overheden, kerk en maatschappij hebben deze jonge vrouwen in de steek gelaten. Ze hebben gezwegen, verzwegen en weggekeken.

Afstandsmoeders mogen niet langer verzwegen worden

Bijna een jaar na de uitzending is er op initiatief van collega Jeroen van Wijngaarden en mij een hoorzitting gehouden over afstandsmoeders.

Ervaringsdeskundigen, betrokken organisaties als Fiom en vertegenwoordigers van de Rooms Fiom magazine

Katholieke Kerk kwamen op verzoek van de Kamer uitleg geven.

Marith Volp (1972) is sinds september 2013 Tweede Kamerlid voor de PvdA. Zij is huisarts in Amsterdam en was onder meer beleidsadviseur van de Landelijke Huisartsenvereniging en voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen.

We moeten leren van wat er is gebeurd. Ook in deze tijd zijn er jonge wanhopige vrouwen die hun kind te vondeling leggen, omdat ze het gevoel hebben het kindje niet te kunnen of mogen houden. Achter de praktijk waar ik werk als huisarts werd een pasgeboren baby’tje gevonden in een ondergrondse container. Het raakt me dat er nog steeds vrouwen zijn die met zo’n groot geheim rondlopen. Zij moeten weten dat er wél passende hulp voor ze is. Zij mogen niet langer verzwegen worden. Alleen dan kunnen we leren en voorkomen.

•

| 27

ongewenst zwanger Fiom vindt het van essentieel belang dat je bij een ongewenste of ongeplande zwangerschap de vrijheid hebt een weloverwogen keuze te maken. Een keuze die het beste bij je leven past, bij je waarden en toekomst en waarmee je verder kunt.

Een besluit nemen over je zwangerschap kan heel moeilijk zijn.

In een korte periode moet je bedenken wat je wilt. Het is belangrijk dat je weet welke keuzes je kunt maken. Al 85 jaar biedt Fiom kwalitatieve, neutrale informatie en hulp. We stellen essentiĂŤle vragen zonder te oordelen.

Zo koos Simone (24) bij haar ongeplande zwangerschap voor een abortus. Bij de verwerking van haar keuze heeft zij veel steun aan de digitale hulp die Fiom haar biedt. Haar verhaal lees je op pagina 37. Tiener Rowena (nu 20) besloot met volle overtuiging voor het moederschap te gaan. Met hulp van haar ouders en nieuwe vriend zorgt zij voor haar twee meisjes. Hoe het haar afgaat, staat op pagina 40.

Met de huidige veranderingen in het zorglandschap probeert Fiom ervoor te zorgen dat de groep ongewenst zwangeren niet tussen wal en schip raakt. Daarom werkt Fiom aan een landelijk netwerk gespecialiseerde hulpverleners. Meer over deze ontwikkeling vind je op pagina 30.

28 |

change

Fiom magazine

| 29

decentralisatie hulpverlening

Landelijk netwerk gespecialiseerde hulpverleners

Laagdrempelige hulp op maat De groep ongewenst zwangeren, die hulp zoekt bij de keuze tussen uitdragen en abortus, is te groot om te verwaarlozen, maar te klein voor specialistische zorg in elke gemeente. Daarom werkt Fiom aan een landelijk netwerk gespecialiseerde hulpverleners die - het liefst gratis - laagdrempelige hulp op maat aanbiedt.

Stel, je hebt als hulpverlener een stel voor je van rond de veertig met drie kinderen, in crisis omdat de vrouw ongepland opnieuw zwanger is. De vraag wat te doen – het kind laten komen of weghalen – zet de man en de vrouw loodrecht tegenover elkaar. De tijd tikt, want hoe langer zij wachten, hoe moeilijker de keuze wordt. Hoe zorg je ervoor dat de vrouw en man tot een keuze komen

waar ze allebei achterstaan en je je eigen gevoel buiten het gesprek laat?

Beroep op hulp De begeleiding van onbedoeld zwangere vrouwen vergt specialistische ervaring, wil Fiommanager strategie en beleid Ellen Giepmans met dit voorbeeld duidelijk maken. Vooral meisjes en jonge vrouwen doen een beroep op hulp.

Zij zijn bijvoorbeeld bang voor de reactie van hun ouders, hebben soms te maken met dreiging of voorzien problemen met huisvesting en financiën. Een tweede grote groep hulpvragers zijn vrouwen die op hogere leeftijd zwanger raken zoals in het voorbeeld. Ook vragen vrouwen hulp bij de verwerking van een abortus of bij afstand doen van hun kind.

Geen dagelijkse kost Het streven naar zorg op maat klinkt ideaal, maar is het voor de hulpverlening van ongewenst zwangeren ook realistisch? Doordat dit voor veel hulpverleners over 30 |

het algemeen geen dagelijkse kost is, is ervaring opbouwen en zo voldoende vaardigheden op het gebied van besluitvormingsgesprekken ontwikkelen lastig. Terwijl dit juist essentieel is. ‘Bovendien moet de hulpverlener direct beschikbaar zijn, goed overzicht hebben van de keuzemogelijkheden en mogelijke consequenties daarvan, vlug kunnen schakelen en ervoor zorgen dat de vrouw – en eventueel haar partner –

change

decentralisatie hulpverlening

snel tot de kern komt.’ En er speelt vaak meer, weet Giepmans. Angst voor de reactie van ouders of familie, financiële problemen en soms de moeilijke relatie met de vader van het kind.

Keurmerk Om ervoor te zorgen dat deze specialistische zorg overal in het land beschikbaar is én blijft, heeft Fiom een trainingsprogramma ontwikkeld, gekoppeld aan een keurmerk. In dat keurmerk staan onder andere criteria op de gebieden houding (een open houding, erop gericht zijn dat de vrouw een volledig eigen keuze maakt en die respecteren, kunnen reflecteren op situaties waarin de normen en waarden van de cliënt botsen met die van de hulpverlener), vaardigheden (onder andere voor gespreksvoering met zwangere pubers) en kennis. Wie het keurmerk krijgt, mag toetreden tot het landelijk netwerk van gespecialiseerde hulpverleners dat Fiom gaat oprichten. Om vooral ook de kwetsbare groep jonge meiden en vrouwen te kunnen bereiken, ziet Fiom het liefst dat de hulpverleners in dat netwerk “gratis” werken.

Kennisbundeling Een mooi voorbeeld van hoe de hulp aan ongewenst zwangeren nu verloopt, is de situatie in Eindhoven.

Cora van Hal is hier werkzaam als sociaal werker bij JEM & kids (Jonge Eindhovense Moeders), een project Fiom magazine

‘ De kans is groot dat ongewenst zwangere vrouwen tussen wal en schip vallen’ van de Lumens Groep. Zij heeft jarenlange ervaring met ongewenste zwangere vrouwen die twijfelen over hun keuze. Van Hal: ‘Juist door mijn omvangrijke ervaring weten verwijzers en hulpverleners in de regio dat ze ongewenst zwangere vrouwen en meisjes voor besluitvorming naar mij kunnen verwijzen. Doordat ik hierin ben gespecialiseerd, de kennis en kunde is gebundeld en hulpverleners

weten dat ze bij mij terecht kunnen met vragen of hun cliënt, is de zorg voor ongewenst zwangeren in deze regio heel goed geregeld.

Een geruststellende gedachte.’

Tussen wal en schip Van Hal maakt zich zorgen over de toekomst: ‘Vrouwen boven de 24 jaar die twijfelen over hun zwangerschap kunnen helaas niet bij ons terecht, maar kan ik gelukkig nu nog doorverwijzen naar Fiom.’ Deze hulp mag Fiom in de toekomst landelijk niet meer bieden en dat is een groot gemis, vindt zij. ‘In deze regio is het vooralsnog onduidelijk waar deze vrouwen straks voor hulp terecht kunnen. De kans is groot dat zij tussen wal en schip vallen.’ »

| 31

decentralisatie hulpverlening

‘ Kennis, kunde en ervaring bundelen in een landelijk netwerk is dé oplossing’

Wat wij straks nodig hebben is zo’n expert, een persoon die specialistisch en betrouwbaar is op het gebied van besluitvorming.

Dan kan ik met een gerust hart doorverwijzen.’

Regio-overstijgende hulp

Betrouwbare expert Abortusarts Sjors Oosterbaan van Stimezo Groningen signaleert dezelfde ontwikkelingen in haar regio. ‘Nu verwijzen wij vrouwen die twijfelen naar een maatschappelijk werker van Fiom en dat werkt goed.

Maar ook hier valt de hulp van Fiom weg.

Oosterbaan en Van Hal zien heil in het bundelen van kennis, kunde en expertise in een landelijk netwerk.

‘Dat zou wel eens de oplossing kunnen zijn om de hulp aan ongewenst zwangere vrouwen te waarborgen’, denkt Van Hal. Oosterbaan vult aan: ‘Dan hoeft niet elke gemeente over een hulpverlener met die specifieke expertise te beschikken.’ Dat is ook niet haalbaar, beseffen beiden maar al te goed.

Maar die regio-overstijgende hulp, gebundeld in een netwerk, is wél mogelijk, menen zij.

vrouwen ook kunnen twijfelen of andere ondersteuning nodig kunnen hebben. Het is belangrijk dat huisartsen, maar ook andere hulpverleners, hier alert op zijn.

Een besluitvormingsgesprek kan uitkomst bieden. En ze moeten weten dat ze kunnen doorverwijzen.

Maar dan moet er wel iemand in de regio zijn waar ze naartoe kunnen verwijzen. Met zo’n landelijk netwerk is dat mogelijk. En pas dan is de decentralisatie een passende oplossing voor het wegvallen van de landelijke hulp.’ «

Passende oplossing ‘Nu zijn er nog te veel huisartsen die ongewenst zwangeren meteen doorverwijzen naar de abortuskliniek. Voor 99% van de vrouwen is dat voldoende. Voor die ene procent hebben wij Fiom hard nodig’, meent Oosterbaan. Van Hal vult aan: ‘Huisartsen moeten weten dat ongewenst zwangere

32 |

change

de specialist

‘ Ik ga altijd het gesprek aan’ Huisarts Thea van der Waart uit Maastricht is betrokken bij het opstellen van de Leidraad Ongewenste Zwangerschap voor huisartsen. ‘Hoe vaker je besluitvormingsgesprekken voert, hoe makkelijker het wordt.’

Hoe vaak komt u ongewenst zwangere vrouwen tegen in uw praktijk?

‘Afgelopen jaar kwamen hier vijftien vrouwen die een abortus wilden. Maar ongewenst zwanger zijn er meer. Soms is abortus geen optie, bijvoorbeeld vanwege het geloof. Anderen twijfelen nog heel erg.’

Wie zijn deze vrouwen?

‘Een ongewenste zwangerschap komt in alle lagen van de bevolking voor. Het overkomt echt niet alleen de onvoorzichtige puber. Soms is de vrouw of het stel er nog niet klaar voor. Of ze hebben al een groot gezin. Ook zijn er situaties waarbij er geen financiële ruimte is voor een kind en/of het koppel niet voor het kind kan zorgen.’

Hoe verloopt een besluitvormingsgesprek?

‘Inmiddels heb ik veel ervaring met het voeren van besluitvormingsgesprekken. Ik neem hiervoor ruim de tijd. Ook al loopt het consult uit. Regelmatig maak ik een vervolgafspraak.

Soms is de vrouw overtuigd van een abortus. Ook dan ga ik eerst het gesprek aan. Is abortus – bijvoorbeeld vanwege geloofsovertuiging – geen optie, dan probeer ik andere mogelijkheden te bespreken. Zoals pleegzorg en afstand ter adoptie. Het blijft na al die jaren lastig te beoordelen of er sprake is van een gedwongen abortus. En het is opvallend dat het merendeel van de vrouwen alleen komt. Ik vraag altijd waarom de partner er niet bij is. Het is weliswaar haar besluit, maar de man hoort er ook bij.’

Waarom is de Leidraad Ongewenste Zwangerschap belangrijk voor huisartsen?

‘Als je niet vaak een besluitvormingsgesprek voert, kan het handig zijn als je even kunt opzoeken hoe het ook al weer zat.

De Leidraad Ongewenste Zwangerschap biedt handvatten voor huisartsen bij het voeren van zo’n gesprek. Vind je het lastig de conversatie aan te gaan, bijvoorbeeld vanwege je geloofsovertuiging, dan is het fijn dat je hierin ook kunt opzoeken naar wie je kunt verwijzen.’ «

Leidraad Ongewenste Zwangerschap en Landelijke Samenwerkingsafspraken Fiom heeft, in samenwerking met de SeksHAG van het NHG, de Leidraad Ongewenste Zwangerschap opgesteld. In de Leidraad staan de stappen die een huisarts kan en moet nemen bij de begeleiding van onbedoeld zwangere vrouwen en waaraan gedacht moet worden bij het voeren van een besluitvormingsgesprek. Daarnaast zijn in samenwerking met huisartsen, verloskundigen, gynaecologen en abortusartsen landelijke afspraken opgesteld omtrent hulpverlening bij ongewenste zwangerschap. Afspraken over wie wat doet vanaf het

Verwijs je ook door?

‘Als een vrouw rond de 12-weken grens zit, verwijs ik wel eens naar een verloskundige voor een echo, omdat het termijn invloed heeft op het soort behandeling. Ik laat weten dat het wellicht om een abortus gaat, zodat daarmee rekening kan worden gehouden bij de benadering van de vrouw. Ook verwijs ik regelmatig naar de website van Fiom voor meer informatie en advies.’

Fiom magazine

moment dat een vrouw bij de huisarts komt totdat ze het besluit heeft genomen en eventueel nazorg nodig heeft.

Je vindt de Leidraad Ongewenste Zwangerschap en de Landelijke Samenwerkingsafspraken terug in de kenniscollectie Ongewenste Zwangerschap onder ‘publicaties’ op fiom.nl. Ook kom je daar een animatiefilm tegen die de gang van zaken bij besluitvormingsgesprekken helder uitlegt.

| 33

bevallen onder geheimhouding

‘Mijn vader mag mijn geheim nooit (24) bleek weten’ Aisha zwanger van haar exvriend. Uit angst voor represailles beviel zij onder geheimhouding van haar zoon die ze afstond ter adoptie. »

34 |

change

FACTS

H

et was allang uit met mijn vriend, net als ik moslim, toen ik ontdekte dat ik in verwachting was. Ik bleek al zes maanden zwanger. Ik schrok enorm en wist niet wat ik moest doen.

Ik was erg bang voor mijn ex. Hij heeft me tijdens onze relatie meerdere keren mishandeld. Ook stalkte hij mij nadat de relatie was verbroken. Hij mocht en mag nooit te weten komen dat ik zwanger van hem ben geweest.

Ook mijn vader mag dit niet weten. Anders wordt hij zo ontzettend kwaad dat hij mijn ex iets aan doet.

Dat weet ik zeker.’

‘ Ik worstel niet met mijn keuze.

Ik sta achter mijn besluit’ Zware bevalling ‘Mijn moeder heb ik het wel verteld. Ze was niet boos, vooral geschrokken. Ik ben haar dankbaar dat ze samen met mij naar een oplossing heeft gezocht. Ze nam me mee naar de gynaecoloog die mij verwees naar Fiom.

Daar kon ik erover praten. Ook met mijn moeder sprak ik er veel over. Samen besloten we dat het beter voor mij was als ik het kindje na de bevalling niet zou zien. Dan zou ik minder verdrietig zijn. Voor mijn hele omgeving heb ik mijn zwangerschap geheim gehouden. Ik zei dat ik ziek was, een gezwel in mijn buik. Toen de bevalling begon, ging ik met mijn moeder naar het ziekenhuis. Voor een operatie, vertelden we mijn vader. Het ziekenhuis werkte aan dit verhaal mee. De bevalling was zwaar. Thuis stond een bed voor me klaar en werd ik als patiënt verzorgd. Dat was heel fijn. Maar ik vond het naar dat mijn vader van niets wist.

Laatst vertelde mijn vader dat mensen uit de straat een adoptiekindje kregen. Ik dacht “Papa, je moest eens weten wat er allemaal is gebeurd.” Ik ben er heel verdrietig over dat ik hem bedrieg. Maar hij mag het nooit weten.’

Toekomst ‘Bij mijn keuze heb ik mijn zoon voorop gesteld. Ik wil voor hem het allerbeste. Hij is beter af bij adoptieouders die dolgraag een kindje willen. Een toekomst als alleenstaande moeder, zonder opleiding, zag ik niet zitten. En het kind is van mijn ex met wie ik niets meer te maken wil hebben.

Ik ben bang dat hij mijn zoon opeist als hij er achter komt.’

‘Laatst belde ik weer met Fiom. Om ze te bedanken. Ze hebben zo hun best gedaan om de geboorte van mijn kind geheim te houden. Ik heb me heel erg gesteund gevoeld.

Ik worstel niet met mijn keuze. Ik sta achter mijn besluit.

Wél denk ik er nog veel over na. Gelukkig kan ik bij mijn moeder terecht. Ik accepteer dat ik dit geheim mijn hele leven moet meedragen. Dat is mijn lot. Ik hoop vooral dat mijn kind gelukkig wordt.’ « * Vanwege privacy is de naam van Aisha gefingeerd.

Fiom magazine

Afstand ter adoptie kan een vrouw overwegen als ze onbedoeld zwanger is en niet voor haar kind denkt te kunnen zorgen. Bij een afstand ter adoptie worden alle juridische banden tussen moeder en kind doorgesneden. De biologische moeder heeft geen zeggenschap meer over het kind, en het kind krijgt de achternaam van de adoptieouders.

Het is een ingrijpende beslissing met grote gevolgen. Zo’n beslissing neem je niet zomaar. Daarom is er een bedenktijd van drie maanden.

Fiom begeleidt zwangere vrouwen die overwegen hun kind af te staan na de geboorte. De redenen waarom vrouwen hiervoor kiezen, zijn uiteenlopend en persoonlijk.

Bevallen onder geheimhouding gebeurt alleen in uitzonderlijke situaties. Bijvoorbeeld als er sprake is van dreiging en geweld. Als het voor de vrouw erg belangrijk is de zwangerschap, de bevalling en de geboorte van het kind geheim te houden, kan ze in Nederland onder geheimhouding bevallen. Daarna kan ze haar kind afstaan ter adoptie.

Kiest een vrouw voor bevallen onder geheimhouding dan worden haar persoonlijke gegevens geheimgehouden voor derden. Haar naam wordt wel vermeld op de geboorteakte van het kind. Het kind heeft daardoor de mogelijkheid zijn of haar afstammingsgegevens te achterhalen.

95 vrouwen

waren in 2014 voornemens hun baby af te staan ter adoptie. Uiteindelijk maakten zijn de volgende keuze:

• Afstand ter adoptie (waarvan 6 onder geheimhouding in verband met gevaar voor moeder en kind)

• Kind zelf opvoeden • Pleeggezin • Keuze (nog) onbekend • Anders (bijv. abortus / kind door familielid opgevoed)

26 36 19 11 3

Onder pseudoniem bevallen en anoniem bevallen zijn buitenlandse mogelijkheden. Er gaan geluiden op om deze opties, naast bevallen onder geheimhouding, ook mogelijk te maken in Nederland.

Maar wat zijn precies de verschillen tussen deze mogelijkheden? Kiest een vrouw ervoor onder pseudoniem te bevallen (oftewel vertrouwelijk of discreet te bevallen), dan worden haar persoonlijke gegevens geheim gehouden voor derden. De naam van de moeder wordt niet vermeld op de geboorteakte van het kind, maar de gegevens van de moeder worden wel bewaard. Als het kind 16 is, kan het zijn/haar afstammingsgegevens opvragen. Bevalt een vrouw anoniem dan zijn haar persoonlijke gegevens onbekend. Zij verdwijnt na de bevalling in anonimiteit.

Hierdoor kan het kind nooit achterhalen wie zijn biologische ouders zijn.

Voor nu biedt bevallen onder geheimhouding in Nederland een oplossing voor vrouwen in situaties waarin geheimhouding noodzakelijk is.

Zo krijgen moeder en kind de zorg die nodig is. Voor vrouwen die in levensgevaar zijn wanneer de zwangerschap aan het licht komt, pleiten we voor de mogelijkheid om onder een pseudoniem te bevallen. De anonimiteit van de moeder wordt in dat geval vergroot, met behoud van haar persoonsgegevens. Daarmee wordt recht gedaan aan de belangen van zowel moeder als kind. | 35

column

De kunst van het twijfelen E

thische dilemma’s horen bij de kern van wat Fiom doet. Als kenniscentrum op het terrein van ongewenste zwangerschap en afstammingsvraagstukken staan die dilemma’s voortdurend op de agenda. Ook in de individuele begeleiding draait het daarom. Wel of niet afstaan voor adoptie? Wel of niet vondelingkamers? Wel of niet ruimte voor anonieme donoren?

Dilemma’s zijn ongemakkelijk. Ze verstoren de rust en dringen een keuze op die nooit eenduidig is.

Altijd is er een andere kant van het verhaal. Altijd had de keuze anders kunnen uitvallen. Het is verleidelijk om het dilemma te versimpelen tot een enkele keuze. Maar zo simpel is de werkelijkheid niet.

bij onze kernwaarden, bij wat we echt belangrijk vinden, bij het dragende verhaal van wie we zijn en wie we willen zijn. Individueel en collectief gaat het echt ergens over. Misschien ontdekken we zelfs pas waar het in onze samenleving en in ons eigen levensverhaal over gaat als we dilemma’s tegenkomen. En daarom moeten we dilemma’s niet ontwijken of oplossen, maar verdragen.

Dit is de kunst van het twijfelen. Het is het aandurven van onzekerheid zonder in vertwijfeling te vervallen. De kunst van het twijfelen ontwijkt aan de ene kant de valkuil van de ingebeelde zekerheid en maakt ruimte voor het besef dat er niet altijd duidelijke en zekere antwoorden zijn.

Maar aan de andere kant ontwijkt de kunst van het twijfelen ook de valkuil van de verlammende onzekerheid en maakt ruimte voor het besef dat we al twijfelend toch tot keuzes kunnen komen. De kunst van het twijfelen helpt ons zo om de best mogelijke keuze te maken, ook als we niet weten wat in een ideale wereld de allerbeste keuze zou zijn geweest.

Ruard Ganzevoort (1965), is voorzitter van de Raad van Toezicht van Fiom.

Daarnaast is hij hoogleraar praktische theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en lid van de Eerste Kamer voor GroenLinks.

‘Dilemma’s moeten we verdragen’

Dilemma’s hebben alles te maken met verandering.

Ze zijn niet alleen ongemakkelijk omdat er voor beide kanten altijd iets te zeggen is. Ze zijn ook ongemakkelijk omdat er een keuze gemaakt moet worden die we niet geheel overzien én die ons leven of de wereld om ons heen ingrijpend verandert. Wetgeving over draagmoeders of zwangerschapsafbreking heeft grote gevolgen voor de mensen die het aangaat. Beslissingen over adoptie veranderen het leven van iedereen in de adoptiedriehoek.

Juist omdat we wel weten dat het leven ingrijpend zal veranderen door onze beslissingen, maar niet weten hóe dat zal zijn, zijn dilemma’s zo belangrijk.

Hoe ongemakkelijk ook, ze helpen ons stil te staan 36 |

Misschien is het nooit zo genoemd, maar ik zie de kunst van het twijfelen sterk terug in wat Fiom door de jaren heen voor mensen heeft betekend. Nooit bevoogdend, altijd ruimte makend dilemma’s onder ogen te zien. En zo mensen helpend – al twijfelend – een keuze te maken waarmee ze kunnen leven.

•

change

‘De abortus heeft een enorme impact op mijn leven‘ Ongepland raakte Simone (24) in verwachting. In verwarring koos ze voor een abortus. Tot op de dag van vandaag heeft ze spijt van haar beslissing. Om te dealen met haar keuze koos ze voor digitale hulp via Fiom. »

Fiom magazine

| 37

abortus verwer

king

‘Ik liet me meeslepen door de paniek en de hormonen’

I

n april ontdekte ik dat ik in verwachting was. Ik raakte meteen compleet in paniek. Deze zwangerschap was niet gepland, we waren er totaal niet op voorbereid.

We hadden net een huis gekocht en we hadden allebei een nieuwe baan. Ik wilde het kindje niet houden, dat wist ik meteen. Mijn vriend dacht daar anders over, maar ik zag alleen maar het negatieve ervan in. Na een paar heftige dagen kozen we gezamenlijk voor abortus.’

Moeilijke beslissing

Schuldig

‘Ik had altijd mijn oordeel klaar over vrouwen die kozen voor abortus. Totdat het mezelf overkwam. De beslissing om voor een abortus te gaan, is de moeilijkste die ik ooit heb moeten nemen. Ik kan het gevoel dat ik op dat moment had niet beschrijven, maar gelukkig was ik niet. Met vriendinnen sprak ik er niet over. Dat durfde ik niet. Misschien had ik dat wel moeten doen, dan had ik de situatie wellicht beter kunnen overzien. Ook de invloed van hormonen speelde een rol. Ik voelde mij ellendig, ik kon niet helder nadenken. Mijn verstand zei dat ik het kindje niet moest houden, omdat ik meteen twijfels had bij de zwangerschap. Maar mijn gevoel zei iets anders. Achteraf is het helemaal niet gek, dat ik niet gelijk enthousiast reageerde op zoiets onverwachts.’

‘Achteraf is het de verkeerde beslissing geweest. Ik schaam mij hiervoor. Pas nadat alles achter de rug was, kon ik weer nuchter nadenken. Ik neem het mezelf kwalijk dat ik deze keuze heb gemaakt. Ik vind het vreselijk wat ik heb gedaan. Als we het kindje hadden gehouden, was alles uiteindelijk goed gekomen. Dat weet ik zeker. Maar op dat moment liet ik me meeslepen door de paniek en de hormonen. Ook naar mijn vriend voel ik me schuldig.

Hij wilde er samen met mij voor gaan, maar door mijn negatieve houding ging hij er ook anders over denken. De abortus heeft een flinke impact op mijn leven. Ik denk er nog dagelijks aan en heb nog nooit ergens zoveel spijt van gehad. Vaak ben ik verdrietig en boos op mezelf.’

Opgelucht ‘Twee weken later, ik was 8 weken en 5 dagen zwanger, vond de behandeling plaats. Die dagen voorafgaand aan de abortus waren de ergste uit mijn leven. Ook al stond ik op dat moment achter mijn besluit, ik twijfelde tot op de dag van de abortus. Maar dit gevoel heb ik op een of andere manier uitgeschakeld. Ik was ontzettend bang voor het aborteren. Toen het achter de rug was, voelde ik mij opgelucht.

De dag erna voelde ik mij leeg. Alsof het toen pas tot me doordrong wat er was gebeurd. Ik kon mezelf wel voor mijn kop slaan. Wat heb ik gedaan?! Waarom heb ik alleen aan de materialistische dingen gedacht?’

Sterke kinderwens ‘Sinds de abortus heb ik een enorm sterke kinderwens.

Ik ben er constant mee bezig. Ik fantaseer veel over ons kindje, dat houdt me op de been. Maar het is verstandig als ik eerst leer dealen met de abortus, mijn verdriet en schaamte. Ook ben ik bang dat ik nu nooit meer zwanger zal raken. Bij de abortuskliniek adviseerden ze mij contact te zoeken met Fiom om te leren omgaan met alles wat er de afgelopen maanden is gebeurd.’

‘Via Fiom krijg ik digitale hulp. Een begeleider geeft me wekelijks opdrachten over fases die ik heb doorgemaakt.

De feedback die ik krijg, is erg fijn. Ze geeft me persoonlijke tips en adviseert me hoe ik met emoties en gevoelens kan omgaan. Ik vind het prettig om van me af te schrijven.

Ik kan beter schrijven dan praten. Gelukkig gaat het nu beter met mij.’ « * Vanwege privacy is de naam van Simone gefingeerd.

38 |

change

e-hulp

E-health = Digitale hulpverlening ofwel zorg via internet, die instellingen bieden bij psychische, sociale of maatschappelijke problemen.

250.000 mensen krijgen anonieme online hulp in Nederland ‘Zwanger, wat nu?’ is een online

hulpprogramma van Fiom dat ongewenst zwangere vrouwen helpt bij het nemen van een besluit over het al dan niet uitdragen van de zwangerschap. De module biedt informatie en oefeningen die helpen bij het ordenen van gevoelens en gedachten en bij het maken van een keuze. Deelnemers krijgen online feedback en begeleiding van een gespecialiseerde hulpverlener.

897 vrouwen gebruiken jaarlijks

De online module Abortusverwerking van Fiom biedt vrouwen

die een abortus hebben ondergaan hulp, advies en wetenschappelijk onderbouwde informatie bij het verwerken hiervan. Met hulp van (schrijf)opdrachten gaan zij aan de slag met hun ervaringen en klachten. Per e-mail worden zij begeleid door hun persoonli jke hulpverlener.

16 jaar en ouder zijn de vrouwen die Fiom online begeleidt bij lichamelijk en emotionele klachten na een abortus.

29,5 jaar

Zwanger, wat nu?

is de gemiddelde leeftijd van de vrouwen die gebruikmaken van online module Abortusverwerking.

45 cliënten hiervan hebben een

88,8% van deze vrouwen heeft nooit eerder een

hulpverlener aangevraagd.

abortus gehad.

282 vrouwen gebruiken jaarlijks digitale

online hulp bij abortusverwerking.

welke klachten ervaren deze vrouwen?

50%

Meer dan van de vrouwen zegt na drie maanden klachtenvrij te zijn.

65% huilbuien / verdriet depressieve klachten 40,8%

32,8% slaapproblemen

spijt of schuldgevoelens 31,8% negatief zelfbeeld 12,4% buikpijn 7,5% schaamtegevoelens 3,9%

18,2% vermoeidheid 8,5% hoofdpijn 5,8% problemen met intimiteit / seksualiteit

Voordelen online hulpverlening: 24/7 overal beschikbaar • laagdrempelig door anonimiteit • maatwerk • efficiënt Bronnen: Fiom, GGZ Nederland, Netwerk Online Hulp, E-hulp.nl, Raad voor de Volksgezondheid en Zorg

Fiom magazine

| 39

tienermoeders

‘Ik was nog jong, ik wist niet wat me te wachten stond’ Rowena (20) raakte op haar zestiende zwanger van Dehlya

(3). Ze heeft ook een dochtertje van twee maanden.

40 |

change

tienermoeders

Hoe kwam je erachter dat je zwanger was?

‘Ik was twee weken over tijd. Toen was ik heel zenuwachtig en heb ik mijn moeder naar boven geroepen. En die heeft een zwangerschapstest gehaald. Die was meteen positief.’

Wat dacht je toen?

‘Shit!! Mijn hele leven is voorbij. Mijn ouders zijn heel erg tegen abortus, dus ik dacht dat mijn leven hier ophield. Ik was pas 16 jaar, begon net mijn leven en mezelf te ontdekken. Ik ging net op stap enzo. Ik heb heel lang getwijfeld of ik het kindje zou houden.

Maar toen ik de echo zag, wist ik meteen dat het allemaal goed zou komen. En dat was ook zo. Mijn ouders hebben me heel erg gesteund. Financieel, maar ook met de zorg voor mijn dochter Dehlya. Daar ben ik ze dankbaar voor, want zo stond ik er niet helemaal alleen voor.‘ Hoe reageerde je moeder?

‘Ze was teleurgesteld. Mijn vader reageerde heel nuchter. Hij zei “waar vier kunnen eten, kunnen er ook vijf eten.” Voor zijn reactie was ik vooral bang, maar hij reageerde heel lief.’

Is de vader van je eerste kind nog betrokken?

‘Nee, die is niet meer in beeld. Hij is – toen ik vertelde dat ik zwanger was en de baby ging houden – direct bij me weggegaan.

We hebben ook geen contact meer.’

En hoe reageerden je vriendinnen?

‘Ze reageerden heel raar. Ik heb nog een beste vriendin over. Zij heeft nu zelf ook een kindje.’

Hoe verliep je zwangerschap?

‘Het was een moeilijke periode. Ik was nog zo jong, ik wist niet wat me te wachten stond. Tijdens mijn zwangerschap was ik veel ziek. Dat was best zwaar. Gelukkig kreeg ik veel hulp van mijn ouders en familie. Maar ik vond het geweldig dat ik in verwachting was van een meisje!’

Fiom magazine

‘Mijn ouders hebben me heel erg gesteund’ Wat dacht je toen je je dochtertje voor het eerst vasthield?

‘Ik was helemaal verliefd! Mijn zorgen deden er op dat moment eigenlijk niet toe.’

Hoe ging het met je werk na de bevalling?

‘Ik ben heel snel weer gaan werken na de bevalling om zelf ook dingen te kunnen kopen voor mijn baby.’

2.579 tienermoeders telde Nederland op 1 januari 2015, dat is vijf op de duizend meisjes. Voor het eerst sinds jaren is er sprake van een toename. Wereldwijd gezien heeft Nederland echter nog steeds één van de laagste geboortecijfers onder tieners.

•

Bron: Jeugdmonitor CBS

Specialist bij ongewenste zwangerschap en afstammingsvragen

Inmiddels heb je twee kindjes.

Hoe gaat dat?

‘Dat gaat goed. Ik ben nog steeds samen met de vader van mijn tweede kindje. En ik woon op mezelf. Gelukkig is mijn vriend net zo blij met mijn eerste dochter als met zijn eigen dochter.’

Was je tweede kindje een bewuste keuze?

‘Ook zij was niet gepland, maar wel van harte welkom.’

Wat vind je het leukst aan het moederschap?

‘De liefde die mijn kinderen mij geven. Als mijn oudste ’s morgens bij me komt liggen en zegt “ik houd van jou”, dat is geweldig!’

En wat vind je zwaar, moeilijk?

‘Hoe de buitenwereld over me denkt. Als mijn kind buiten lastig doet en ik mopper, kijkt iedereen me met zo’n blik aan. Alsof ik een onervaren moeder ben. Als ik tien jaar ouder was geweest, liep iedereen gewoon voorbij.’

Op tienermoeders.nl komen wel eens meisjes van 15 met een kinderwens.

Wat zou je tegen ze willen zeggen?

‘Dat ze echt beter kunnen wachten.

Als je jong moeder wordt, sla je toch je jeugd zeg maar over. Je kunt beter wachten totdat je stabiliteit hebt. Een leuke vriend, een baan, een huis. Dan pas moet je gaan denken aan kinderen.’ «

Jong en een kind Praktische informatie voor aanstaande jonge ouders en opa’s en oma’s

Bestel gratis In de brochure Jong en een kind staat praktische informatie voor jonge (aanstaande) ouders en opa’s en oma’s over gezag en erkenning, financiële regelingen, de rechten en plichten van ouders, huisvesting, opleiding en kinderopvang. De brochure is gratis te bestellen via fiom.nl/ bestellen.

•

Online tips Op tienermoeders.nl kunnen jonge meiden die in verwachting zijn of een kindje hebben terecht voor hulp in de buurt en informatie en tips. En ze kunnen op het forum onderling ervaringen uitwisselen.

•

| 41

Waar ben je het meest trots op?

fiom medewerkers aan het woord

Maaike Smulders

Mieke Vet

Manager Marketing en Communicatie

Senior beleidsmedewerker

‘Een ongewenste zwangerschap, het verwerken van een abortus, je kind afstaan, op zoek willen naar je biologische ouders. Over deze ingrijpende levenservaringen praten mensen niet altijd even gemakkelijk. Door de publiciteit op te zoeken in de media door het aanleveren van persberichten of interviewkandidaten voor magazines kan ik mijn steentje bijdragen om deze onderwerpen bespreekbaar te maken. Als ik een tijdschrift doorblader of de krant opensla en er staat een positief artikel in waaraan Fiom heeft bijgedragen, maakt me dat ontzettend blij en trots.’

‘Vanuit de kennis die Fiom heeft opgebouwd met adoptie, zagen wij veel parallellen met andere afstammingsvragen. Daarom is Fiom als pionier begonnen met de KID-DNA Databank. Een geweldig initiatief dat tegemoet komt aan de behoefte van veel donorkinderen en donoren om elkaar te leren kennen. Deze databank is uniek in Nederland! Zelfs internationaal horen wij op dit gebied bij de meest vooruitstrevende landen. De KID-DNA Databank bestaat nu vijf jaar en inmiddels hebben de inschrijvingen in onze databank gezorgd voor meer dan 100 matches tussen donorkinderen en hun donor en tussen donorkinderen onderling. Elke keer als er weer een match is, ben ik blij, want voor veel donorkinderen is een match tussen DNA-profielen de enige manier om ooit zekerheid te krijgen over hun afstamming.’

•

Cathelijn van Santvoort Hulpverlener

‘Als cliënten in een besluitvormingsgesprek bij een onbedoelde zwangerschap vanuit hun eigen kracht een beslissing nemen waar ze achter staan, ben ik zeer trots. Ik heb ze kunnen ondersteunen in het nemen van hun eigen besluit. En als ik dan, negen maanden later, een geboortekaartje in de bus krijg met daarop: ‘ons wonder’ is geboren, en daarbij een handgeschreven briefje met warme woorden, ga ik zingend naar huis.’

•

•

John Bossink

Fred Gundlach

Controller

Hulpverlener

‘Fiom heeft het vermogen zich relatief snel aan te passen aan de gebeurtenissen in de maatschappij. Ze manoeuvreert kunstig op haar beleidsterreinen. De afgelopen jaren heeft ook Fiom de kaalslag overleeft binnen het sociale domein.

Echt iets om trots op te zijn! Ook met betrekking tot de digitale omgeving waar Fiom in en mee werkt hebben de medewerkers de afgelopen periode veel veranderingen moeten verwerken.

Terugkijkend is het een indrukwekkende prestatie. Financieel is het een gezonde organisatie die tegen een stootje kan.

Ambitieuze medewerkers met dito plannen.’

‘Wat mij erg aanspreekt is de doortastendheid bij Fiom. Het blijft niet alleen bij ideeën, die jaren later weer eens naar boven komen, maar zaken worden snel aangepakt. Neem bijvoorbeeld het plan donoren in beeld te brengen. Middels een videoboodschap kunnen donorkinderen hen zo als het ware ontmoeten, als een fysieke ontmoeting niet (meer) mogelijk is. Met dit project zijn al snel grote vorderingen gemaakt. Als kennisorganisatie hebben we de taak voor de troepen uit te lopen en ik denk dat we hierin wereldwijd een rol spelen. Dat is iets waar we trots op mogen zijn.’

•

42 |

Karin Rommers Secretaresse

‘Als secretaresse ben ik het eerste aanspreekpunt van de organisatie. Ik vind het fijn dat ik iets voor mensen kan betekenen. Bijvoorbeeld door een luisterend oor te bieden. Als ze aangeven dat ze zich gehoord voelen en ik ze verder heb kunnen helpen, geeft mij dat voldoening.

Zeker bij een acute hulpvraag. Ik vind het geweldig dat cliënten, én verwijzers, ons telkens weer weten te vinden.’

•

•

change

De vrijheid om de keuze te maken die bij je past Als je ongewenst zwanger bent, vinden wij het van essentieel belang dat je de vrijheid hebt om te kiezen.

Om een beslissing te nemen die past bij jouw leven, jouw waarden en jouw toekomst.

Fiom biedt al 85 jaar informatie en hulp.

We durven essentiĂŤle vragen te stellen zonder te oordelen.

Komt u als professional vragen omtrent ongewenste zwangerschap en jong ouderschap tegen? Dan biedt Fiom informatie, consultatie en begeleiding.

Voor meer informatie kijk op fiom.nl.

het recht om te weten van wie je afstamt Fiom weet hoe belangrijk het is voor mensen om toegang te hebben tot afstammingsinformatie.

Daarom helpen we sinds jaar en dag mensen bij hun zoektocht naar biologische familie en beheren we de Fiom KID-DNA Databank die een match bij anoniem donorschap mogelijk kan maken.

Onze kennis en expertise rond afstammingsvragen, opgebouwd vanuit onze contacten met cliÍnten en collega’s, willen we zoveel mogelijk delen, uitwisselen en verder ontwikkelen.

Heeft u als professional vragen, zoekt u informatie of ziet u een mogelijke samenwerking?

Kijk op fiom.nl of neem contact met ons op.