Tema utdanning

Page 1

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMAUtdanning

Eline fann ønskebrønnen

Eline Norstrand (17) har allereie bestemt seg; ho skal hente svart gull ut or djupe brønnar. Men har du lagt utdanningsløpet? Og har du søkt på dei smarte legata, og rekna på kva lånet frå Lånekassen eigentleg vil koste deg? Les tema utdanning, side 7 til 25.

7

14

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

MOTIVERTE: Eline Norstrand (17) frå Atløy er einaste jenta av tolv topp motiverte og fagleg sterke brønnteknikk-elevar på Flora vidaregåande skule. Her saman med kontaktlærar Ørjan Refvik. Alle foto: David E. Antonsen

FLORØ: Etter to år på Brønnteknikk-linja ved Flora vidaregåande kan du vere ut i praksis på ein oljeplattform i Nordsjøen. Men denne snarvegen til offshorelivet er på ingen måte ein enkel snarveg å ta. DAVID E. ANTONSEN

david@firdaposten.no

Og denne snarvegen er heller ikkje for alle. I fjor haust byrja 12 elevar på fylket si aller første brønnteknikk-linje. Til kvar og ein av desse plassane var det fem konkurrerande søkarar. Dei som kom gjennom nålauget hadde ein gjennomsnittskarakter på 5 eller meir frå første året på vidaregåande. Det er med andre ord ikkje dei som loffar seg gjennom vidaregåande som kjem inn på andreårslinja i Brønnteknikk.

Målbevisst – Det er eit fag som krev mykje hardt arbeid, men eg er motivert til å stå på for å nå draumen min. Mange andre på min alder veit ikkje kva dei vil med livet, men eg veit akkurat kva eg vil: Det første målet er ein lærlingplass og fagbrev innan boredekksarbeid, før eg held fram med teknisk fagskule og ingeniørutdanninga. Det seier Sondre Bjerck Årøen (17) frå Florø. Han er ein av dei 12 målbevisste elevane som kom gjennom det tronge nålauget, og som i desse dagar «tek pause» frå undervisninga på Flora vidaregåande for å få arbeidserfaring hos fleire bedrifter på oljebasen i Florø. Sondre og Jørgen Nesje (17) frå Kalvåg var torsdag i praksis hos Saga Fjordbase. I løpet av 14 dagar skal dei og resten av elevane ha vore innom dei åtte ulike bedriftene på basen som har sagt ja til å ta imot elevar på praksis.

Ønskebrønnteknikken

■ Enorm interesse for «snarvegen» til offshorejobben

Einaste jenta i flokken Litt lenger vest på basen, hos ITM, ser Eline Norstrand (17) korleis ein maskinerer gjengar til røyr med millimeterpresisjon. Ho er einaste jenta i flokken av brønnteknikk-elevar dette året, men trivst likevel veldig godt. – Vi er ein fin gjeng. Det er mykje dårleg humor ute og går, ler Eline og legg til at det er uproblematisk å vere jente med så mange gutar og menn kring seg: – Det er eigentleg litt rart at det ikkje er fleire jenter som søker seg til brønnteknikk. Det burde ha vore fleire. Dette er noko vi klarer

OPPLÆRING: Sondre Bjerck Årøen 17 frå Florø veit akkurat kva han vil bli når han er ferdig utdanna. Først offshore. Så ingeniør.

utan problem, trass i at nokre meiner det er litt mannens domene. Eg søkte aktivt etter tøffare utfordringar, og liker å bruke hendene og har mål om arbeid offshore. I tillegg hadde eg høyrt mykje bra om utdanninga før eg

søkte, og heldigvis kom eg inn. Det angrar eg ikkje på, seier ho.

Offshorejobb etter to år Brønnteknikk-linja på Florø vidaregåande skule er andre året av eit løp på fire år. Dei som kan

ERFARING: Mekanikar Jan Tore Butz tok Sondre Bjerck Årøen og Jørgen Nesje under vengene då dei var på Saga Fjordbase for å lære torsdag.

søke på linja har anten gått Teknikk og industriell produksjon eller elektro første året. Det tredje og fjerde året er læretid i bedrift, både offshore og onshore. – Tenk deg; to år på skulebenken så er du kanskje lærling på

ein oljerigg. Når du er 20 år, kan du ha eit fagbrev og ein offshorejobb med ei begynnarløn på kring 540.000 kroner. Det kan ikkje bli kortare utdanningsveg til offshorelivet enn dette. Og nemn ein annan utdanning der du får kring

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

«Eg hadde høyrt mykje bra om utdanninga før eg søkte, og heldigvis kom eg inn. Det angrar eg ikkje på» Eline Norstrand (17)

) )RUP RUP GL HLJD IUDPWLG

PÅ OPPLÆRING 270.000 i løn kvart år du er lærling. Det understrekar kontaktlærar Ørjan Refvik på Brønnteknikklinja. Han har hovudansvaret for Sondre, Eline og dei 10 andre supermotiverte 17-åringane, saman med lærarane Henning Haugholt frå Odfjell Drilling og Aril Magne Olset frå Aker Solutions.

«Skulking forbode» Opplæringa i programfaga brønnteknikk skal medverke til å gje eleven kunnskap om tekniske samanhengar offshore, og er eit godt grunnlag for vidare utdanning. Men at ein er gjennom nålauget, tyder ikkje at ein kan slappe av resten av utdanninga. Arbeidsoppgåvene i brønnfaga set krav om at arbeidet blir utført nøyaktig, sjølv-

■ Desse selskapa tek imot brønnteknikkelevane dei 14 dagane dei er i praksis på Fjord Base første året: Saga Fjordbase, FMC, WIS, ITM, Oceaneering, Halliburton, Weatherford og Ramco.

stendig og planmessig. Og skulkar du, ser det mørkare ut med tanke på lærlingplass. Fråvær og orden og åtferd er nemleg noko arbeidsgjevarane ser på når dei tek inn lærlingar. Som brønnteknikk-elev har du sju fagbrev å velje mellom: Boring, kveilerøyr, mekaniske kabeloperasjonar, elektriske kabeloperasjonar, havbotn, sementering og komplettering.

Trur ikkje på ein klasse til – Elevane er veldig motiverte. Eg har ikkje opplevt

liknande; dei er på heile tida, og utfordrar oss lærarane fagleg både titt og ofte, seier Refvik. Den store interessa som førte til at 65 søkarar søkte seg til brønnteknikk som førsteprioritet, førte også til at fleire spurte om det ikkje burde opnast for ein klasse til. Det trur ikkje Refvik blir aktuelt med det aller første. – Det er eit dyrt fag, med alle dei ulike kursa som elevane skal gjennom. Men kostnaden er ein ting, noko anna er det at alle elevane skal ha lærlingplassar. Dei veks ikkje på tre, seier Refvik. For det blir fleire og fleire om lærlingplassane, ettersom liknande utdanningar i nabofylka våre poppar opp.

7R Q\H Q\H 7R

HNN 6MHNN RGD WLOERGD HU KHU

X WGDQQLQJVWLOERG XWGDQQLQJVWLOERG Sn +DIVWDG +DIVWDG YLGDUHJnDQGH YLGDUHJnDQGH V NXOH Sn VNXOH 6 WXGLHVSHVLDOLVHULQJ PHG PHG IRUPJMHYLQJVIDJ IRUPJMHYLQJVIDJ 6WXGLHVSHVLDOLVHULQJ 0HGLXP RJ RJ NRPPXQLNDVMRQ NRPPXQLNDVMRQ 0HGLXP

Jn LQQ Sn D G Y JV Q R

9

10

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

LÌrarløftet startar no Aldri før har det blitt gitt tilbod om vidareutdanning til sü mange lÌrarar som no.

â– Enklare for lĂŚrarar ĂĽ vidareutdanne seg det innført ein ny stipendordning for lĂŚrarar med vidareutdanning, helst innanfor matematikk og naturfag. Stipendordninga vil omfatte 450 lĂŚrarar. Søkarar til vidareutdanning innan matematikk og naturfag vil bli prioritert. Stipendet sin storleik er 100.000 kroner for 30 studiepoeng.

DAVID E. ANTONSEN

davidfirdaposten.no

– Vi er i gang med det største løftet for vidareutdanning for lĂŚrarar nokosinne. Søkerportalen opna 1. februar. Eg hĂĽper mange lĂŚrarar vil nytte sjansen til ĂĽ heve sin kompetanse, sĂŚrleg i matematikk og naturfag, seier kunnskapsminister Torbjørn Røe Isaksen (H). Ved Høgskulen i Sogn og Fjordane tilbys det blant anna vidareutdanning i matematikk og kroppsøving.

Auka vikarsatsane

Vidareutdanning er viktig – Det er utruleg mange dyktige lĂŚrarar i norsk skule. Regjeringa vil gi gode lĂŚrarar mulegheita til ĂĽ bli enda betre. Dette er avgjerande, nĂĽr vi vet at lĂŚraren er den viktigaste faktoren for elevane si lĂŚring, seier kunnskapsministeren. I ĂĽr er det større mulegheiter enn nokon gang til ĂĽ bli med. For det første aukast talet studieplassar monaleg. Auken gjelder først og fremst faga matematikk og naturfag, i tillegg til nytt tilbod om ÂŤRekning som grunnleg-

VIDAREUTDANNING: Aldri før har sü mange lÌrarar i fylket fütt tilbod om vidareutdanning som no. Foto: Bent Are Iversen, Firda.

FAKTA â– 1. februar opna søkarsystemet for lĂŚrarar som ønsker vidareutdanning. â– Innan 15. april skal skuleeigarane ha godkjent eller avslĂĽtt søknadene. â– 750 fleire lĂŚrarar enn i fjor kan nĂĽ fĂĽ tilbod om vidareutdanning.

gjande dugleik. Dessutan blir ein større andel av kommunane sine kostnader til vikarar dekt. I fjor fekk 1800 lÌrarar innvilga søknad om vidareutdanning. I ür er talet pü plassar auka til 2600.

Nytt i ür er ogsü at lÌrarane kan søke om stipend.

450 lĂŚrarar fĂĽr stipend For ĂĽ sikre betre fleksibilitet og redusere behovet for vikarar, er

MĂĽlet med stipendordninga er ĂĽ gjere vidareutdanninga meir fleksibel for lĂŚrarane og skulen. – LĂŚrarane kan velje om de vil ha stipendet i tillegg til full lønn, og ta studiet ved sidan av jobb, eller de kan fĂĽ redusert arbeidstid, understrekar kunnskapsministeren. Regjeringa har auka satsane for dekning av vikarutgifter. Staten dekker no 75 prosent av dei samla utgiftene til vidareutdanning innan matematikk og naturfag, og 60 prosent av kostnadene til vidareutdanning i andre fag. – No har kommunane ingen grunn til ĂĽ seie nei til lĂŚrarar som ønsker seg meir kunnskap. Eg vil difor oppfordre alle skuleeigarar til ĂĽ godkjenne søknader om vidareutdanning, seier Røe Isaksen.

& % , ,

- - & %

&! $

&! $

LJĹ?Ĺ? ŽƉƉ ĨĆŒÄ‚ĹľĆ&#x;ĚĂ ÄšĹ?ÍŠ

& % , & % & & % & & % , " % * % % %,** % $ % % , * * % $ " %* %

dÄžĹ˝ĆŒÄžĆ&#x;ĹŹÄ‚ĆŒ ÄžĹŻĹŻÄžĆŒ Ć‰ĆŒÄ‚ĹŹĆ&#x;ĹŹÄ‚ĆŒÍ• Ĺ? Ä?LJĹ?Ĺ? Ĺ˝Ĺ? Ä‚ŜůÄžĹ?Ĺ?Ć?Ͳ Ä?ĆŒÄ‚ĹśĆ?ŊĞŜ ĎŜŜ Ěƾ ĹŠĹ˝Ä?Ä?ĞŜ Ć?Žž ƉĂĆ?Ć?Ä‚ĆŒ 'ÍŠÍŠ

% % ** !% & % * ** !% & % * &* & * ,*- # , * - # % % - * &* - * &* "" - " " - % % %

% * *

* * % # % # % % % % & & ,* &", * , * & " , * * * & % & % % % - - & & * *

& " & " % % ,*- ,*- " & * " & * - % * % * , , % % * % ** * % * * - - % %

& & # #

/ Ä?LJĹ?Ĺ? Ĺ˝Ĺ? Ä‚ŜůÄžĹ?Ĺ?Ć?Ä?ĆŒÄ‚ĹśĆ?ŊĞŜ ÄžĆŒ ĚĞƚ Ć?ĆšĹ˝ĆŒÄž ĹŹÄ‚ĆŒĆŒĹ?ÄžĆŒÄžžŽĹ?ĹŻÄžĹ?ŚĞĹ?ĆšÄžĆŒÍŠ >Ĺ?ĹŹÄ‚ĆŒ Ěƾ ÄŠ Ä?ĆŒƾŏÄž ĹŹĆŒĹ˝Ć‰Ć‰ÄžĹś Ĺ˝Ĺ? Ć?ŏĂƉĞ ŜŽŏŽ žĞĚ ŚĞŜĚĞŜĞÍ? ĹŻĹŻÄžĆŒ ƚĞŜŏŊÄžĆŒ Ěƾ ŚƆĹ?Ä‚ĆŒÄž ƾƚĚĂŜŜĹ?ĹśĹ?Í? / Ä?LJĹ?Ĺ? Ĺ˝Ĺ? Ä‚ŜůÄžĹ?Ĺ?Ć?ĨÄ‚Ĺ? ĹšÄ‚ĆŒ Ç€Ĺ? ÄžĹ?Ćš Ć?ĆšĹ˝ĆŒĆš Ä?ĞŚŽǀ ĨŽĆŒ Ä?ĊĚĞ͕ ĹŻÄ?ĆŒĹŻĹ?ĹśĹ?Ä‚ĆŒ ĨÄ‚Ĺ?Ä‚ĆŒÄ?ÄžĹ?ÄšÄ‚ĆŒÄ‚ĆŒ Ĺ˝Ĺ? Ĺ?ĹśĹ?ĞŜĹ?Ć†ĆŒÄ‚ĆŒÍ˜ LJĹ?Ĺ?ŽƉƉ ÄžĆŒ ĹŻÄžĹ?ĂŜĚĞ Ĺ?ŜŜÄ‚Ĺś ŽƉƉůÄ?ĆŒĹ?ĹśĹ? Ĺ? Ä?LJĹ?Ĺ? Í´ Ĺ˝Ĺ? Ä‚ŜůÄžĹ?Ĺ?Ć?ƚĞŏŜĹ?ĹŹĹŹÍ• Ĺ˝Ĺ? žĞĚ Ĺ˝Ç€ÄžĆŒ Ď­ĎŻĎŹ ĹŻÄ?ĆŒÄžÄ?ÄžÄšĆŒĹ?ĹŒÄžĆŒ Ĺ? ^Ĺ˝Ĺ?Ĺś Ĺ˝Ĺ? Ĺ‚Ĺ˝ĆŒÄšÄ‚ĹśÄž ÄžĆŒ Ç€Ĺ? Ä?ĆŒÄ‚ĹśĆ?ŊĞŜĆ? ĹśÄ‚ĆšĆľĆŒĹŻĹ?Ĺ?Äž Ç€Ä‚ĹŻÍ˜ zĹśĆ?ĹŹĹŠÄžĆŒ Ěƾ žĞĹ?ĆŒ Ĺ?ŜĨŽ Žž ĹŻÄ?ĆŒĆ‰ĹŻÄ‚Ć?Ć? Ĺ? Ç€ÄŠĆŒÄž ĨÄ‚Ĺ?Í• ÄžĹŻĹŻÄžĆŒ ĹšÄ‚ĆŒ Ěƾ Ć?Ć‰Ć†ĆŒĆ?žĊů Žž ƾƚĚĂŜŜĹ?ĹśĹ?͘

<ŽŜƚĂŏƚ Ĺ˝Ć?Ć?

důĨ ϹϳϴώϾώϹϏ ƉŽĆ?ƚ͗ ĹśĹ?ĹŻĆ?Ä‚ĆŒĹśÄžÎ›Ä?LJĹ?Ĺ?Ĺ˝Ć‰Ć‰Í˜ŜŽ

, & * % - - ( // %! ,&* / %! & & + ' ( /+ %! &** +' / %! # # ' ' ' + / . ' ' + ' " &* " &* % ## " &* &* %

Ć?Ĺ‚Í˜Ä?LJĹ?Ĺ?Ĺ˝Ć‰Ć‰Í˜ŜŽ

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

11

TRONGT OM PLASSANE: Talet søkarar til Høgskulen i Sogn og Fjordane nüdde rekordnivü i fjor haust, med ei auke pü heile 23 prosent. Her frü auditoriet til sjukepleiarutdanninga, der dei mütte finne fram fleire stolar for ü fü plass til alle studentane. Arkivfoto: Bent Are Iversen/Firda.

Fosshaugane campus fossar fram SOGNDAL: Det er ikkje ungdommen frü fylket vürt som gjer at Høgskulen i Sogn og Fjordane opplever søkarrekord. DAVID E. ANTONSEN

david@firdaposten.no

Hausten 2013, etter ei rivande god utvikling i talet søkarar dei siste par ĂĽra, sette nemleg Høgskulen i Sogn og Fjordane (HiSF) ny søkarrekord: SĂĽ mange som 1575 søkarar hadde HiSF som førsteval gjennom Samordna opptak. Det er ei auke pĂĽ 23 prosent frĂĽ ĂĽret før – i ei tid dĂĽ universitet og høgskular i resten av landet til samanlikning hadde ei auke pĂĽ berre 1 einsleg prosent. Vel 900 av dei kom inn.

Satsar pĂĽ Austlandet – Vi er komen i ein situasjon det siste ĂĽret at vi greier oss jamt over godt nĂĽr det gjeld nye studentar, smiler viserektor ved HiSF, Terje Bjelle. Men det er ikkje dei unge søkarane frĂĽ fylket vĂĽrt som stĂĽr for denne veksten. NĂĽr ein reknar alle dei 3700 studentane under eitt, er vel halvparten frĂĽ Sogn og Fjordane. Resten er frĂĽ andre stader i landet vĂĽrt. – Det aukar ikkje pĂĽ med ungdommar i Sogn og Fjordane. Vi har difor satsa

pĂĽ auka rekruttering frĂĽ andre kantar av landet, spesielt frĂĽ Austlandet. Etter kvart kjem det ganske mange studentar over fjellet og slĂĽr seg ned her, legg Bjelle til.

studieprogrammet sitt, alt i alt.

Nye fag

Dei siste ĂĽra har fagprogrammet ved HiSF endra seg. Geologistudiet har blitt fornya, Høgskulen har Nøgde studentar fĂĽtt eit nytt fornybar energifag og ein ny bachelorut– Rekorden er ikkje minst danning i eigedomsmekeit utslag av at vi har fĂĽtt eit ling. godt omdømme, legg vise– Denne siste har vakse rektoren til og viser til sterkast den siste tida, etter Nokut sitt nasjonale studigode tider i eigedomsebarometer som fortel kor marknaden. Det har vore nøgde tredjeĂĽrsstudentane populĂŚrt, men er konjunker. Undersøkinga stadfesturfølsomt. tar at stuDei gode dentane tidene i ved Høgmarknaden skulen kan snu seg jamt over fort, seier er veldig viserektor nøgd, bĂĽde Terje Bjelle. med tanke Viserektor Terje Bjelle, HiSF LĂŚrarutpĂĽ fagleg danninga er kvalitet, ogsĂĽ populĂŚr att, etter fleitrivsel, lĂŚringsutbytte og re ĂĽr med motgang. Hausandre faktorar. ten 2013 auka talet søkarar Bachelorutdanninga i med 50 prosent. I landet sjukepleie er det studiet elles var søkjartalet stabilt. med flest studentar ved Bachelorfaget innan forHøgskulen i Sogn og Fjornybar energi har hatt 44 dane. Kvart ĂĽr blir vel 100 prosent fleire søkarar, sjukepleiarar uteksamimedan søkarar til ingennert. iørfaget har auka med 26 Ifølgje studiebarometeprosent. ret, er sjukepleiarstudenFornying av fagprotane i fylket vĂĽrt jamt over grammet er viktig for at meir nøgd med bĂĽde Høgskulen skal halde fram lĂŚringsmiljøet, undervismed den positive utvikninga og lĂŚringsutbytte linga. ved HiSF, enn kva studen– I vĂĽr bransje, som i alle tar i resten av landet er med bransjar, er vi nøydde til ĂĽ sin undervisningsstad. fornye seg. Det er avgjePĂĽ ein skala frĂĽ ein til rande at vi har evne til ĂĽ fem gir dei skulen sin ein fornye oss, og henge med i karakter pĂĽ 4,6 nĂĽr det utviklinga, seier Bjelle. gjeld kor nøgd dei er med

Søkarrekorden er eit utslag av at vi har fütt eit godt omdømme

12

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

Dei er ikkje sikra jobb med realfag BERGEN: Inga Sofie Sårheim (23) fortel om lite kjennskap og interesse om realfagsgrader som fell utanfor dei tradisjonelle utdanningane. MAIKEN AANNEVIK SOLBAKKEN

maiken@firdaposten.no

På karrieremessa til Framtidsfylket i Bergen i byrjinga av februar var det mange nyfikne studentar på leit etter jobb. Mellom dei, Inga Sofie Sårheim, Espen Hestenes Eika (23) og Sondre Eliasson (23), tre høgt utdanna innanfor realfag.

– Kjenner meg ikkje att Espen Hestenes Eika og Sondre Eliasson, som går høvesvis fjerde og femte året på mastergrad i

Nanoteknologi, er på karrieremessa for å sjå kva jobbmoglegheiter som er til stades i heimbyen Florø. Sjølv med ein høgteknologisk realfagsgrad er det ikkje mange relevante jobbar i heimkommunen – og sjølv fortel dei at bedriftene verkar heller lunke. – Å kunne få ein god, relevant jobb heime ville vore ein bonus, men det er ikkje absolutt naudsynt. Det verkar ikkje særleg sannsynleg heller, seier Eliasson.

– Realfag ikkje berre bra – Sjølv meiner eg at eg kan brukast til alt. Men bedriftene har lite kjennskap til kva ein grad i matematikk inneber, og er heller ikkje vidare interesserte, seier Inga Sofie Sårheim, som er på siste semester i mastergraden sin i Matematikk. – Det verkar som dei ikkje heilt

skjønner kva dei kan bruke meg til, seier Sårheim. Denne oppfatninga deler Hestenes Eika og Eliasson. – Nasjonalt finst det mange arbeidsplassar, så arbeid skal vi alltid finne. – Når vi skulle velje utdanning

fekk vi vite at realfag var vegen å gå. Men eg synast ungdommane i Florø burde få betre informasjon om kva moglegheiter det er etter enda studium i Florø. Kanskje nokre vel å gå ein anna veg enn opphavleg planlagt, seier Eliasson.

– Eg vil jo heim. Men eg vil samstundes ha ein god jobb. No veit eg ikkje om det er mogleg, seier Sårheim.

Tradisjonelle grader først – Det er særs lite kjennskap til kva dei ulike realfaga kan brukast

– Studentane må selje seg sjølv – Har du ein grad som går utanfor det næringa er på utkikk etter, må ein legge litt flid i presentasjonen av deg sjølv og utdanninga di

Det seier fagansvarleg Anne Marie Heimtun ved Saga Fjordbase. Ho stod på stand med Roald Leivestad. Dei er samde i at dei med ingeniørgrad eller

økonomigrad lettare vinn fram. – Det er derimot viktig at studentane er klare over at det er opp til studentane å fremje seg sjølv. Ingen kan kunne alt om alle linjer, og her er det nok mange studentar som kan verte flinkare, seier Heimtun. Ho fortel at dei ofte opplever å få spørsmål i retninga «kva kan de tilby meg?» frå studentane,

heller enn «dette kan eg tilby dykk?». Heimtun trur mykje av det kjem frå oppfatninga av at det finst så mange arbeidsplassar tilgjengeleg. – Men det er viktig å merke seg at marknaden svingar. Og det er sjølvsagt slik at i ein industriby som Florø er det ofte den tradisjonelle realfagskompetansen som ingeniørar ein er på utkikk etter, seier Heimtun.

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

13

FEM PĂ… MESSA â– kvifor er du her i dag?

Gina Angell-Jacobsen (19), Florø. – Eg gĂĽr første ĂĽret pĂĽ jus, og er her for ĂĽ sjĂĽ etter sommarjobb. Det tenker eg kan vere ein mogleg veg inn til ĂĽ fĂĽ jobb i Florø i framtida. Men det er ikkje sĂĽ mykje her. – Valde du utdanning med tanke pĂĽ jobb i Florø? – Nei, eg gjekk etter interessene mine. Dessutan fĂĽr ei ikkje mykje informasjon om kva jobbar som høver seg om ein vil flytte heim att, bortsett frĂĽ yrkesval.

Lisa Solheim (20), Hadeland. – Eg fekk vite om messa gjennom studentorganisasjonen Springbrettet, og tenkte det var artig ü sjü kva tilbod fylket har. Inntrykket mitt er at det finst eit variert og breitt tilbod. Utifrü det eg ser i dag, er det ü flytte til Sogn og Fjordane definitivt ein moglegheit. Eg er veldig glad i naturen og synast det var flott ü sjü kva arbeidsplassar ein kan finne der.

Ţ (PEU BSCFJETNJMK¡ Ţ *OUFSFTTBOUF BSCFJETPQQHBWFS Ţ 5SZHH KPCC Q¤ MBOE FMMFS PĆ‹TIPSF Ţ +PCCF NFE PH GPS NFOOFTLFS Ţ (PEF WJEFSFVUEBOOJOHTNVMJHIFUFS UJM GPS FLTFNQFM JOHFOJ¡S Ţ (PE M¡OO Ţ 4WÂĽSU HPEF TKBOTFS GPS ¤ G¤ MÂĽSMJOHFQMBTT PH KPCC EFS EV WJM

Maria Moan (23), Florø. – Det finst moglegheiter med profesjonsutdanning i psykologi i Sogn og Fjordane. I dag er eg her for ĂĽ sjĂĽ kva moglegheiter det er ĂĽ finne. Det er dessverre fĂĽ relevante arbeidsplassar her. Eg hadde hĂĽpa ĂĽ finne ut kva sommarjobbar som er tilgjengelege. Det finst gode jobbmoglegheiter, dĂĽ sĂŚrskilt i Helse Førde. Eg tenker pĂĽ moglegheita for ĂĽ flytte heim, men først mĂĽ eg oppleve meir.

Torger Pedersen Hindøy (27), Florø.

til. Inneheld ikkje tittelen din ÂŤingeniørÂť eller økonomÂť er du lite attraktiv og fell langt bak i køen, seier SĂĽrheim. Dei fortel om fleire tilfelle der dei har søkt pĂĽ sommarjobbar, men alle gongar har dei blitt forbigĂĽtt av søkarar med meir tradisjonell realfagskompetanse. – Ein mĂĽ verkeleg selje seg sjølv og bruke mykje til pĂĽ ĂĽ gjere seg attraktiv, og sjølv dĂĽ er det vanskeleg ĂĽ finne jobb. Det verkar som bedriftene gĂĽr for dei trygge vala med utdanningar dei kjenner til og at dei difor føler seg sikrare pĂĽ kva dei fĂĽr, seier SĂĽrheim.

REALFAG: Sondre Eliasson, Espen Hestenes Eika og Inga Sofie SĂĽrheim er alle i slutten av masterstudiet sitt. Med høvesvis grader i nanoteknologi og matematikk er det lite ĂĽ hente i heimbyen. – Eg vil jo heim, men samstundes ønskjer eg utteljing for eit femĂĽrig studium, seier SĂĽrheim. Foto: Maiken Aa. Solbakken

– Eg er her fordi eg ønskjer ĂĽ flytte heim. Eg har ein grad i organisasjons- og ledelsespsykologi ved UiB, har vore sjømann og har fagbrev som elektrikar. SĂĽ det er mĂĽ finast noko alternativ. Eg ønskjer ein jobb der eg kan jobbe med det menneskelege aspektet ved HMS, slik som arbeidskvalitet. Eg synast derimot det var fĂĽ florøbedrifter her i dag, men dei som er her er imøtekommande.

Simone Tervoort Hindøy (25), Nederland og Fanøy. – Eg vil attende til Florø, nĂĽr eg tenker pĂĽ ĂĽ byte jobb. Eg har ein økonomigrad og jobbar i DnB, og sidan det er andre bankar som er meir rĂĽdande heime, er eg her for ĂĽ sjĂĽ kva dei har av stillingar. Eg synast det er eit variert tilbod her i dag og noko for alle, om ein berre er villig til ĂĽ tenke litt langsiktig og ikkje nødvendigvis i Florø.

# $ # "" !"

14

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

Veit du kva eit legat er? FLORĂ˜: LĂĽnekassen er ikkje den einaste vegen ĂĽ gĂĽ for ĂĽ fĂĽ finansiert studia. Ei skjult pengekjelde kan vere forskjellige typar fond eller legat. Ein kikk i legathandboka kan spare deg fleire titusen.

â– Om du ikkje veit det er du ikkje ĂĽleine

EIVIND HAUGSTAD KLEIVEN

eivind@firdaposten.no

Legathandboka har over 2300 forskjellige legat med ein samla verdi pü om lag 500 millionar kroner som dekker det mest utrulege. Er du ein venstrehendt astmatikar frü Nordland eller ein trulaus dyslektikar frü Vest-Agder er det ei overhengande fare for at nokon har etablert eit fond for ü støtte deg i utdanningsløpet.

Retta mot utdanning Prosentvis er det største talet pü legat retta mot utdanning, og mange stipend rettar seg mot menneske som ønskjer ü studere utanlands og bidreg til dømes til støtte til reisekostnader, terminavgifter og opphald. Ein kan fü pengar til studiar frü grunnskulenivü opp til universitetsnivü. Det kan dreie seg om langvarig utdanning eller korte kurs, büde i Norge og utanlands.

Knytt opp til omrüde Rundt ein tredjedel av legata som er ü finne i Legathandboka er knytt opp mot eit spesifikt geografisk omrüde, noko som sjølvsagt skuldast at dei som har oppretta legatet, har ei tilknyting til dette omrüdet. Det finst legatar for dei fleste. Utfordringa er berre ü finne dei som er aktuelle for deg. Dü er det ingen snarvegar og ein mü bruke tid pü ü saumfare dei forskjellige legata. Det er ikkje noko i vegen for ü søke pü fleire legat, men ofte mü du likevel forklare korleis du har brukt pengane eller tenker ü bruke dei. Sü om ein ikkje har ein brennande lidenskap for entomologi kan det vere greitt ü slü det frü seg.

GULLGRUVE: Om du set deg skikkeleg inn i kva stipend som er tilgjengelege for deg kan du spare betydelege summar. I Legathandboka er det samla stipend med ein verdi pĂĽ om lag 500 millionar kroner. Foto: Eivind Haugstad Kleiven

DEI UKJENDE LEGATA â– Holger Holgersens legat gir økonomisk støtte til fremme av ornitologi og entomologi, der sistnemnde betyr lĂŚra om insekt. â– Er du ein ung lovande musikkskuleelev frĂĽ Rogaland som speler treblĂĽs, messing eller slagverk kan du ta imot eit stipend pĂĽ 40.000 kroner. â– Clara Lachmanns fond bidreg til ĂĽ frem-

me skandinavisk fellesfølelse og gir legat til møter, gruppe-studiereiser, seminarer og liknande. â– Ă˜nskjer du ĂĽ gje ut Fridthjov Andersensverker? DĂĽ kan du fĂĽ stipend pĂĽ 10.000 kroner, men søkaren bør helst vere frĂĽ Nord-Norge. â– Er du og kameratane dine glad i ĂĽ

#( # ), (),- ( 0 & (" & #"#! ( ,, -)) # ! -"") '

#( * ()),- (

), ( * . ( -, "" "

)" % / % # *, #

,)# -!* # *, ) *, "*-" %#), " ! ", ) ,, -** # ! " *,) * #" -) * & -**' , ,*. , "* % ) *$ #"#! . * #" # ) "* % #"#! # ! " *,) * #"

% " ) ( ), &( % " ) ( ), $ ' $ ' &(

# *, " " ) " # *, * . ", " ! ", %#), " ! ", #"#! # ! " *,) * #" ! -""* " ) " #) ( # * * # *#* .#) */ #! # $ ) " # ) #!*#)

*/ * * )

*/ #*#* , ) ! )" # -"

$) # ,. ))%)# * #" , ,

///' !# / //' !# '"# '"#

synge? DĂĽ kan dykk søke pĂĽ Universitetet i Oslo sitt fond til fremme av norsk mannssang. â– Er du ein samisk biletkunstnar med heim og virke i Norge kan du fĂĽ nyte av Bildende Kunsteneres Hjelpefond. â– Lille Persille Prosjektmidler er eit legat som gis til enkeltpersonar som har som

formĂĽl ĂĽ spreie glede og skape gode minner hos folk rundt seg. â– Som ung, konservativ student under marin teknisk universitetsutdanning kan ein søke om eit stipend pĂĽ 30.000 kroner.

FĂĽr i pose og sekk Har du jobba nok til at du har opparbeidd deg rett til foreldrepengar? DĂĽ fĂĽr du ei gĂĽve ifrĂĽ LĂĽnekassen.

Det visar seg at studentar med born som har opparbeidd rett til foreldrepengar fĂĽr regelrett i pose og sekk. BĂĽde foreldrestipend frĂĽ LĂĽnekassen og foreldrepengar frĂĽ ekstrajobben gjennom NAV. Fullt lovleg. Dine Pengar snakka med studentparet Ingrid Gotvassli (22) og Joachim Martinsen (23) som kunne glede seg til ti mĂĽnader heime med babyen sin, utan økonomiske bekymringar. – Vi var faktisk ikkje klar over at vi kunne fĂĽ frĂĽ LĂĽnekassen og Nav samtidig, sĂĽ vi blei veldig overraska dĂĽ vi fann det ut, seier Ingrid, som til dagleg studerer eigedomsmekling ved BI. Joachim studerer medievitskap ved UiO.

Studentparet trur det er mange som ikkje er klar over dette. Sjølv oppdaga Ingrid Gotvassli ÂŤdobbelt-dekningaÂť heilt tilfeldig. – Eg skulle sjekke noko pĂĽ LĂĽnekassa sine nettsider og sĂĽg eit lite avsnitt som handla om støtte frĂĽ NAV og LĂĽnekassen samtidig, fortel ho. Dei har begge jobba ved sida av studia for ĂĽ opparbeide seg retten til foreldrepengar. – Vi er veldig takknemlege for at vi fĂĽr bĂĽde stipend og foreldrepengar mens vi er heime med den vesle, seier Ingrid. LĂĽnekassa stadfestar overfor finansmagasinet at om ein oppfyller vilkĂĽra kan ein ta imot foreldrepengar bĂĽde frĂĽ NAV og frĂĽ LĂĽnekassa samtidig. For dette studentparet var utbetalinga i mĂĽnaden pĂĽ vel 15.000 kroner samla, nĂŚr ei dobling altsĂĽ.

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

15

!(! & !%

( % * & &# % ( ! ( * ( * $ !% & # ( * !# % ("%& # ( # " &# ( #!%( " % (& * ( & ( % ( " * ( !% % ! ) %) % & % ( !&& ( ( ! ! ( * # !%& &! $ ( % * !&& ( ( * * ( ! % ( $ ) )

+ & & % ! !# % ("%& #$ !%( !%( ( ) ( $

$ + ( ! ! $

* % ( # !%& &! (( + # & #!%( " % & & &( ! % ! ( * * % & &("%&( % & & # %+ % * !% % ( +* "& # $ % * % ( % * (( % % # ( ! ! %$

16

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

Universitetet i Bergen stryk fĂŚrrast Universitetet i Bergen har lĂĽgast strykprosent av alle universiteta i landet. Strykprosenten har falt betydeleg ved alle universiteta i Norge sidan 2003. Dette viser tal frĂĽ database for statistikk om høgare utdanning (DBH). Denne posisjonen har UIB halde fast ved dei siste ĂĽra. Dei ferskaste tala for 2013 visar at berre 5,3 prosent av studentane strauk pĂĽ eksamen. – Strykprosenten har gĂĽtt ned ein del, men det er ein utvikling vi sĂĽg allereie før Kvalitetsreforma, seier Per Olaf Aamodt, forskar ved Norsk institutt for studiar av innovasjon, forsking og utdanning (NIFU) til Studvest.

!% " % ! !%$ +1##, 1! ! + + % - !0 $ !0 +1##, 1! ! + + %4

!"$% % +# ! + + +# 2 +# $"," ! # $+#3 + # + + !1 0,! 2 $!$ $ $ + ,0$+ + 00 $ +$'',&2 # + 00 3, , 0 2 0 0 $ !, # # &+ ! 0+$ 10$" 0 , + # ,0 # # # &+ ! 0+$ # + ! + 0 $ " ! & # # &+ ! 0+$ 3 2 # # , ','! #! # " ! # , ', + 0 01+ , ! 2,! # $, !0 + $, $!$ 1# $",,$, $!$ 1 '! $'',0 +0 1 1,0 $ #1 + +# '! $#$" $ " # ,0+ , $# $#$" $ 1,

DATAMAT: PĂĽ det meste blir fisk i 70–80 merdar rundt omkring pĂĽ fleire oppdrettsanlegg mata via eit lite datarom pĂĽ Steinvik Fiskefarm. Dei tilsette følger med pĂĽ fisken ved hjelp av kamera bĂĽde nedanfrĂĽ og ovanfrĂĽ. Foto: Heidi Hattestein

!""$% % + 0,& $#$" # !, + 00 1, 01+

+ 0 , ' $ , 10 ## # (

) !0 $ !0 , ! 2 " 1##, # $",,$, $!$

"$ !"$% % + 00,2 0, ' # , ' ! ## #

+ # , , $# $ ! # 10 ## # ,! # !! + !, $ 2 ! + ,! # + # $ 1# +2 ,# # " # ! # ## # !, $ ,$, !0 # ,0 + 0 !! + 2 2 + 10 ## # + $+ !, $ ,$, !, 0$+ # $ , 1! $ +# , 0$+ #*

" ! "$ ! $$ * $". ,

PĂĽ GrĂźndercamp er det den framtidige arbeidskrafta som fortel sjefen kvar skapet skal stĂĽ, og ikkje omvendt. HEIDI HATTESTEIN

heidi.hattestein@firdaposten.no

Grßndercamp blir arrangert av Ungt Entreprenørskap og er eit bindeledd mellom skule og nÌringsliv. Ein torsdag i midten av februar für Steinvik Fiskefarm besøk av 9. og 10. klasse ved Eikefjord skule.

Etterlyser utdanning Elevane fĂĽr rundtur pĂĽ Visningssenteret og lakseburger i byte mot kunnskap. Dei fĂĽr i oppgĂĽve ĂĽ fortelje eigarane av fiskefarmen, Alex og Anne Karin Vassbotten, kva som skal til for ĂĽ lokke ung arbeidskraft til oppdrettsnĂŚringa. Firdaposten fĂĽr vere med pĂĽ den eine gruppa. Diskusjonen gĂĽr livleg. Arbeidstida er det første dei tar opp. – Faren min jobbar pĂĽ sesongbasert slakteri og har til tider veldig lange arbeidsdagar, seier Josef Hellesen Heimset. – Det freistar ikkje sĂĽ mykje, seier Idun Samdal. – Unge folk vil ha eit liv utanom jobben, difor er det best med 9/4-jobb. Turnusopplegg er betre nĂĽr ein blir eldre, meiner ho. I tillegg til arbeidstid, god løn og trivsel

KJEM MED INNSPEL: FrĂĽ venstre Bjørn Willy Grytvik, Josef Hellesen Heimset, Sofie Hammerseth Ă˜ren, Idun Samdal og Simen Arnevik Stanďšş dal.

FRAMTIDA: i merdane blir 80.000 ørett ala opp. Pü land blir framtidige oppdrettarar ala opp. Foto: Jørn Helgheim

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

17

SPORSKIFTE: Dersom du vil byte utdanningsløp pü vidaregüande, kan det gü ut over retten din til ü fullføre utdanninga. Foto: Liv Standal

Sporskifte kan svekke rettane dine

er elevane opptekne av kva utdanningsmoglegheiter dei har. Dei etterlyser fleire linjer innan fiskeoppdrett. I dag er det berre to alternativ: Høgskuleutdanning i Bodø og TAF (Tekniske og allmenne fag) i MĂĽløy. TAF er eit vidaregĂĽande skuletilbod der ein etter fire ĂĽr fĂĽr fagbrev og spesiell studiekompetanse. Elevane er tre dagar pĂĽ skulebenken og to dagar ute i arbeid. Steinvik Fiskefarm har hatt fleire elevar frĂĽ TAF i staben. – Men TAF er ikkje sĂĽ freistande. Ein gĂĽr glipp av den lange sommarferien som andre elevar har, seier Idun. – Vi lĂŚrer at Flora er den største kommunen i fylket nĂĽr det gjeld oppdrett, sal og foredling av fisk. DĂĽ er det rart at vi ikkje har eit betre studietilbod. Vi treng nye og fleire linjer, seier dei.

FĂ´ring via data – Det er tøft ĂĽ sjĂĽ ned i fiskemerdane, det er trass alt 80.000 fisk som sym rundt der nede, seier Josef Hellesen Heimset. – Og sĂĽ er det tøft ĂĽ sjĂĽ det datastyrte fĂ´ringsanlegget, meiner Idun Samdal og Sofie Hammerseth Ă˜ren. PĂĽ det meste blir fisk i 70–80 merdar rundt omkring pĂĽ fleire oppdrettsanlegg mata via eit lite datarom pĂĽ Steinvik Fiskefarm. Dei tilsette følger med pĂĽ fisken via kamera bĂĽde nedanfrĂĽ og ovanfrĂĽ. Dei ser pĂĽ oppførselen til fisken om han er svolten eller mett, og om fisken har lĂĽgt oksygenopptak og er

All ungdom som har fullført grunnskulen eller tilsvarande opplÌring, har rett til tre ürs videregüande opplÌring. Men kva om du eit stykke ut i løpet innser at du har valt feil? Viss du gjer omval, har du rett til eit ekstra opplÌringsür innanfor ungdsomsretten. Men skal du fullføre opplÌringa innanfor den utvida opplÌringsretten,

(( 9, +$5 9, + $5 //(',*( (',*( 775$,1((67,//,1*$5 5$,1((67,//,1*$5 7 6)5,6 1$' 6‘. $56 0 $8*867

sjuk, dĂĽ flyt han som oftast over pĂĽ sida og viser den sølvfarga buken. – OppdrettsnĂŚringa er omdiskutert i enkelte kretsar, har de tankar om dyrevelferd? – Eg trur ikkje det er riktig ĂĽ seie at oppdrettsnĂŚringa er verre enn anna dyrehald. Ein gjer alt ein kan for at dyra og fiskane skal ha det bra. Det er ikkje ønskjeleg for oppdrettarane at fisken rømmer, dei bruker jo masse pengar pĂĽ ĂĽ ale opp fisken i tre ĂĽr i merdane, meiner Idun.

7 67$5 233

VÂĄN RJ VÂĄ QH RJ JDQH LQJD QQ VVWWLLOOOOLQ )LQQ )L W QR NHW Q \ONH \O I V VI G L W IUDPWLG YLD IUD VN YL QLVN WURQL HNWUR HOHN HO

UNGT ENTREPRENĂ˜RSKAP â– Ungt Entreprenørskap (UE) er ein ideell, landsomfattande organisasjon som i samspel med utdanningssystemet, nĂŚringslivet og andre aktørar jobbar for ĂĽ utvikle barn og unge sin kreativitet, skaparglede og tru pĂĽ seg sjølv. â– Ungt Entreprenørskap bestĂĽr av eit nasjonalt sekretariat (UE Norge) og 17 fylkesorganisasjonar. â– UE Sogn og Fjordane vart etablert i januar 2000 og forvaltar merkevara lokalt med eige styre og ansvar for eigen finansiering. Dei fyrste ĂĽra var det berre aktivitet i den vidaregĂĽande skulen. I dag kan vi tilby inntil 20 ulike program tilpassa heile utdanningsløpet. â– Gjennom den europeiske organisasjonen JA-YE Europe samarbeider UE nĂŚrt med sine søsterorganisasjonar i 38 land i Europa. UE er medlem i den verdsomspennande organisasjonen JA Worldwide.

LIV STANDAL

liv.standal@firdaposten.no

mü omvalet vere pü same trinn som du gür pü. Det vil sei at du kan gjere omval ved ü søke andre Vg1 viss du har avbrote eller avslutta Vg1, søke andre Vg2 viss du har avbrote eller avslutta Vg2 og sü vidare. Dersom du etter ü ha avslutta Vg2 eller Vg3, begynner om igjen pü Vg1 i eit anna program, für du ikkje fullført utdanninga innanfor retten til utdanning. Fylkeskommunen kan sjølvsagt la deg fullføre, men du kan ikkje krevje det. Sü jo lenger ein kjem ut i utdanningsløpet før ein ombestemmer seg, desto dürlegare rusta stür ein til ü fullføre løpet innanfor ungdomsretten. Eit omval med utvida rett, altsü eit ekstra skuleür, kan berre gjerast ein gong.

Z Z Z I U D PW L G V I \ O N H W Q R ZZZ IUDPWLGVI\ONHW QR

.$55,(5( .$55,(5(

879,./,1* 879,./,1*

/,96*/('( 1(779(5. /,96*/('( 1(779(5.

PĂĽ campingtur med nĂŚringslivet

FLORĂ˜: Dersom du etter to ĂĽr pĂĽ byggfag, finn ut at du vil byrje pĂĽ helsefag, har du ikkje dei same rettane som du hadde i utgangspunktet.

18

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

Ungdomsbedrifter viktige for etablerarlysta

UTDANNING TEMA

â– Mentor klare med nye grĂźnderkurs i fylket Etablerarlysta er jamnt god i Sogn og Fjordane. Litt av ĂŚra for det gir PĂĽl Dahl til dei vidaregĂĽande skulane sitt arbeid med ungdomsbedrifter. SVEND ARNE VEE

svend@firdaposten.no

– Det er ikkje sĂĽ lett ĂĽ beskrive den typiske nyetableraren i Sogn og Fjordane. Men veldig generelt kan ein seie at han er mann, har gjerne kompetanse og arbeidserfaring innan faget sitt – og har som mĂĽl ĂĽ skape sin eigen arbeidsplass. Men biletet er samansett. Det seier PĂĽl Dahl i Mentor AS i Førde, som driv bedrifts- og nĂŚringslivs-rĂĽdgjeving. No er Mentor klare med nye kurs

VIL SNU TENKINGA: ďšť Fleire mĂĽ vĂĽge ĂĽ skape sin eigen arbeidsplass, seier PĂĽl Dahl i nĂŚringsutviklingsselskapet Mentor i Førde.

for folk som ønskjer ĂĽ lĂŚre meir om korleis ein etablerer eiga verksemd, og det er planlagt kurs gjennom 2014 i alle dei fire fogderia vĂĽre. – Heldigvis er det vanskeleg ĂĽ setje nyetableraren i bĂĽs. Her er unge og

gamle, heilt ferske og folk med lang yrkeserfaring. Somme har som mĂĽl ĂĽ ta kompetansen sin til eit nytt nivĂĽ, gjerne frĂĽ lønsmottakar i ei verksemd og til sjølvstendig nĂŚringsdrivande. Andre har sett ein nisje. Det kan vere eit teneste ein manglar i lokalsamfunnet sitt, eller eit produkt ein har tenkt ut som kan ha marknadspotensial langt utover landegrensene. – Felles for dei er at dei gjerne treng rĂĽd, hjelp og oppfølging for ĂĽ fĂĽ realisert ideane sine, seier Dahl.

Fleire unge vĂĽgar Men oppi alt mangfaldet ser Dahl ogsĂĽ trendar. Ein av dei handlar om ungdom si lyst og mot til ĂĽ satse pĂĽ ĂĽ utvikle verksemder. – Her er terskelen heilt klart blitt lĂĽgare enn før, og eg er overtydd om at det skuldast dei vidaregĂĽande

skulane sine prosjekt der elevar fĂĽr planlegge, starte og drive ungdomsbedrifter. Dei ser at dette er mogleg og at det ikkje er noko skummelt. Dette vil bli endĂĽ viktigare framover, for vi mĂĽ snu folk sitt tankesett, seier Dahl. Med det meiner han at utviklinga av norsk nĂŚringsliv i framtida stĂĽr og fell pĂĽ at fleire vĂĽgar ĂĽ satse. – Vi mĂĽ snu tankegangen. Vi mĂĽ fĂĽ fleire bort frĂĽ ÂŤarbeidstakar-tankenÂť og kun søkje tryggheit nĂĽr det gjeld yrkeskarriere. For det kan fort vere ei falsk tryggheit. Var det opp til meg burde vi dyrke tanken om entreprenørskap heilt frĂĽ barnehagestadiet, meiner Dahl.

Rundt 40 ĂĽrleg Rundt 40 personar i fylket melder seg ĂĽrleg pĂĽ kurs i regi av Mentor. Dei siste

ĂĽra har Dahl gjort den erfaringa av skaparlyst og grĂźnder-evne ikkje blir styrt av alder. – Eg har hatt gleda av ĂĽ rettleie folk opp i 70-ĂĽra som formeleg har bobla av kreativ skaparkraft og gode idear. Alder betyr i realiteten ingenting, sĂĽ lenge vi som rĂĽdgjevarar tek omsyn til dei ulike utgangspunkta, seier Dahl. – Folk som gĂĽr pĂĽ etablerarkurs: Etablerer dei faktisk bedrifter? – Ja. Alkymisten-prosjekta i regi av Innovasjon Norge er grundig evaluert. Heilt opp mot 80 prosent av kursdeltakarane gjorde kunnskap om til handling. Det viser at slikt arbeid nyttar, seier Dahl, som legg til at det er ein suksessfaktor at bĂĽde fylkeskommunen og kommunane spelar pĂĽ lag nĂĽr det gjeld ĂĽ leggje tilhøva til rette for lokal skaparkraft.

ÂœĂ€ “iĂ€ ˆ˜vÂœ ĂœĂœĂœ°Â…Ă•`ÂŤÂ?iˆi‡ v>}ĂƒÂŽÂœÂ?i˜°Vœ“

& (& #( ) '#(#04/ 0$)(

vÂœĂ€ `i} ĂƒÂœÂ“ iĂ€ ÂˆÂ˜ĂŒiĂ€iĂƒĂƒiĂ€ĂŒ ˆ Â…Ă•`‡ Âœ} ÂŽĂ€ÂœÂŤÂŤĂƒÂŤÂ?iˆi Ă•ĂŒ`>˜˜ˆ˜}t

1 / , * 1/

U

Ă•`ÂŤÂ?iˆi r 6 Ă“ Âœ} 6 ĂŽ Âœ`ÂŽÂ?iÂ˜ĂŒ >Ă› -ĂŒ>ĂŒiÂ˜Ăƒ F˜iÂŽ>ĂƒĂƒi vÂœĂ€ Ă•ĂŒ`>˜˜ˆ˜}°

-* / , * 1/

)0#)()'54 ((#( /( 6 /(0+ ) 54 ((#(

£‡FĂ€Âˆ} `iÂ?ĂŒÂˆ`ĂƒĂƒĂŒĂ•`ˆi ­Ă‡ Â…iÂ?}iÀŽ

Ă• Â?CĂ€iĂ€ Ăˆ Ă•Â?ˆŽi “>ĂƒĂƒ>ĂƒÂ?iÀÉ LiÂ…>˜`Â?ˆ˜}iĂ€°

£‡FĂ€Âˆ} vĂ•Â?Â?ĂŒÂˆ`ĂƒÂ‡ĂƒĂŒĂ•`ˆi

U

#04)/# &# #)( ) 0+/ %

1,- vÂœĂ€ >Â?Â?i\

ÂœĂŒÂŤÂ?iˆi] “>ÂŽiĂ•ÂŤ] ÂŽĂ•Â˜ĂƒĂŒÂ˜i}Â?iĂ€] Â…FĂ€vÂ?iĂ€Â˜ÂˆÂ˜} Â“Ă‰Ă›ÂœÂŽĂƒ°

Ă•`ÂŤÂ?iˆiĂƒÂŽÂœÂ?i˜ ,6 /> ÂŽÂœÂ˜ĂŒ>ÂŽĂŒ vÂœĂ€ “iĂ€ ˆ˜vÂœĂ€Â“>ĂƒÂ?œ˜t Ă›>ĂƒĂƒÂ˜iĂƒĂ›iˆi˜ {Ă“] x™£{ Ăƒ`>Â?ĂƒĂŒŠ] ĂŒÂ?v° xĂˆ ĂŽx nn nä ÂœL ™££ ™ÎÎ nÂŁU ÂŤÂœĂƒĂŒJÂ…Ă•`ÂŤÂ?iˆiv>}ĂƒÂŽÂœÂ?i˜°Vœ“

ĂœĂœĂœ°Â…Ă•`ÂŤÂ?iˆiv>}ĂƒÂŽÂœÂ?i˜°Vœ“

i`Â?i“ >Ă›\ ÂœĂ€ĂƒÂŽ ÂœĂƒÂ“iĂŒÂœÂ?Âœ}iĂ€ Âœ} Ă•`ĂŒiĂ€>ÂŤiĂ•ĂŒiĂ€Ăƒ ÂœĂ€LĂ•Â˜`

/ 44 /#&5 40&#6 Ă›ÂˆĂƒ> ÂœĂ€`Â…ÂœĂ€`Â?>˜`

U

/ ' 24 4 /

5(04 ) ! ( 6 /% 50#%%

/( ! & / /54 ((#( /5((0%5& & / /54 ((#( *"1 /5((0%5& & / /54 ((#( "*8 & / / # )/' #6#( %5(04 ) ! ( 6 /% & / / # '50#%% / %4#0% + ) #0% 54 ((#( , (#' 0$)( )5/( &#04#%% # ) 0# ( %)''5(#% 0$)( ) ' # +/ % ) &#44 / 45/

)/0% ( &0%

" ))%. )'2!#6)& 7#44 / ) (04 / ' !#6)&

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

19

' *&.1,2 22 1, 5(2',+24 (+&(( + 5241&* ( +&( 1 6 &2 ) 4 54,* 4&%2 1&+# ) (41&( 1 4 ) (41,+&( 1 2 16& %* 2(&+ 1&+#2%4 (+&(( ,#&24&(( ,+4,1% ,# *&+&241 2',+ )2 # + 5241&2+&(( 1 + 5241& 1-1) ## 1 ,4,1* ( +&( 1 + 5241&*,+4-1 1&#1 ! # 4 + 5241& )) ,6 1" 4 $ + )&+#

,1 4,1& # 4/ &)!+# 1 -8 +# 1 &)!+# 1 1 ) &)!+# 1 6 )# + )( * 7,2 &( 124 4 ) ,)5+ 1 4 68 1 $&. $+,),#8 4186, 1* 0 ( 8 41,' 1) ,17 8 ) #& 6 / )6 # ,17 8 ) #& 6 / ),1- 22 .) 24 -1 ( +&2( + 5241& ) 52 + ',1 .&. 524 1 ( +&2( + 5241& ,* ( 8124 1 )) + 2 ,)$ &* & 2 ) ) + ..) 1&+#2%(,+4,1 4 5++ ',1 + 5241& # + ))& 51% 4,+ -1) ## 1 &# 1 2-8 7&1 &)! ) 16& &+4

+ $ )2 &2(6 #+ 1# ) + ,) &+# 24 1 - 2(&+ + 24 ( +&2( 1 +# 1 1 (4 5# 2$,1 * 1&+ 16& 4 1, $ )) 2('-. 4 6 / ),1- /

MANGE MYTAR: Er evna til nyskaping ulik i Nordfjord, Sogn og Sunnfjord? Nei, ikkje i sÌrleg grad, meiner selskapet Mentor, som derimot rosar elevbedrift-prosjekta i dei vidaregüande skulane vüre. Her er elevbedrifta Bebo Mobile frü Florø, som i 2011 utvikla sine eigne mobiltelefondeksel og som kom heilt til den nasjonale finalen i küringa av ürets elevbedrift. Frü venstre Anders Solheim, Sebastian Eriksson og Marcus BorgenFoto: Firda

**-1 ,1 3-1 % 26( #1 " , % 4 # ,3%%# ! % %% ), % - %1, # % 4 3 ## "1', , -'$ * 4 ," , "4 , %-" # - 1 , ' *, -1 -!'% % ', % - -!'%+ "13 ## 31 ', , % , $1*+ * ,-'% ## % ' 314 "# % 4 $ %% -" # , --3,- , 4 ,"- $ 4 # ' # #5-1+

, 26( 13 1 , -5-1 $ 1 -" ' ',-" % - - ,1 %% ), % "4 1 %" $ -- *,'- -- , , - ', $ %% -" # $'1 4 -!'% ' 51 4% + , # , , #1 " , % "4 $'1 4 -!'% , "4 ', $'1 4 -!'% % % , , - '4 , 1 ' "4 -1, 1 , -'$ " % 1, $'1 4 -!'% ' $ -1, % +

**-1 ,1 3-1 % 26( + 13 1 , , $ 1 # 4 , % 26(/+ ,--13 1 * 1,'# 3$-#' -1 "" -1 , 4 %-" # -'$ 1 #- $ % 31 ! , 1 ),-1 , 1 % #', * 1,'# 3$-#' -1 ""+ % 4 # %'" )%-"! 1 ## $ % 1 , ' $' # 4 #! ,, %" #1$' 3# % -'$ , $ -1 , # 4 %1 ', + 13 1 , 5 1 '** 11 , '4 1 # '#! ' -- - "1', % ' # , - 11 '** #'" #1 #',) - $ , $ ) -"'# % '# + '#" 3% 4 ,- 1 1 1 , ' , % , "3,- ' -13 1 # ' , 5#" 1+

! ,% "'%1 "1 $ '-- ', % 31 %% % -*, 1 ## , -)" 4 , % 11 - + '%1 "1* ,-'% , , % - , 1# . / /& 6/ ## , , 3+%'

20

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

FLORØGUTAR: Stolt fortid og spennande framtid.

UTDANNING TEMA

Foto: Eivind Haugstad Kleiven.

$ $ $ $ ! ! "" & & ! ! $$" ! $$" ! ! ! ! ! ! " ! "

" ! "$ " ! "$ % ( !" !" %( ''' ''' ! ! & & " "

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

Eit Eldorado for maskinførarar FRAMTIDSFYLKET: Det er blitt etterspurt meir praksis i yrkesfaga. Pü Mo stür 2000 dekar og ventar pü kommande maskinførar. EIVIND HAUGSTAD KLEIVEN

eivind@firdaposten.no

Blant trufaste John Deeretraktorar og stram jyllelukt stod 100 lovande studentar førre veke klar for omvising pĂĽ Mo og Ă˜yrane vidaregĂĽande skule. Det var ein sunn skepsis ĂĽ spore blant ungdommen som vart møtt av ein engasjert Kjell Klopstad, som er avdelingsleiar for den nyoppstarta linja. Med seg hadde han Jan Erik Ă˜ygard frĂĽ OpplĂŚringskontoret for anlegg og bergfag og i løpet av snaue tre timar snudde dei skepsisen til engasjement. – Det ser ut som dei har tilrettelagt veldig godt for linja som skal starte her. Det ser ut som dei har lagt ein god plan. Eg kunne tenkt meg ĂĽ gĂĽ her, seier florøguten Adrian Skaanevik etter rundturen.

Meir praksis Anleggsteknikk-linja vert flytta frĂĽ Ă˜yrane i Førde til Mo pĂĽ Jølster. Ă˜ygard fortel at pĂĽ sikt vert ogsĂĽ bygg og anlegg, samt byggteknikk flytta opp til Mo der jordbruksskulen allereie er stasjonert. – Dette blir veldig bra.

LINJESTRUKTUREN Fylket har vore framme med sparekniven og vil avvikle fleire programomrĂĽde frĂĽ skuleĂĽret 2014– 15. Her er linjene som forsvinn: â– Vg2 design og tekstil som ligg under design og handverk. â– Vg2 matfag som ligg under restaurant- og matfag. â– Vg2 reiseliv som ligg under service og samferdsel. â– Vg2 arbeidsmaskiner som ligg under teknikk og industriell produksjon. â– Vg3 medium og kommunikasjon (studieførebuande) som ligg under medium og kommunikasjon. Samstundes vert Luster VidaregĂĽande skule og avdeling Jølster ved Mo og Jølster VidaregĂĽande skule avvikla frĂĽ skuleĂĽret 2014 og 2015. Avdelinga pĂĽ Mo vert frĂĽ hausten 2014 ei avdeling under Ă˜yrande vidaregĂĽande skule. Eg har vore rundt pĂĽ skular og fortalt om endringane og har merka at det har vore litt skepsis. Men eg har og fĂĽtt høyre frĂĽ elevar pĂĽ anleggsteknikk at fleire av dei kunne tenke seg ĂĽ gĂĽ opp att eine og ĂĽleine for dei meiner opplegget vi no fĂĽr ser sĂĽ bra ut, fortel Ă˜ygard og ler. Til hausten vil anleggsteknikk-elevar fĂĽ boltre seg fritt pĂĽ fylkets eigedom med rundt 2000 dekar. Ă˜ygard fortel at dette passar som hand i hanske i ei tid der ein etterspør stadig meir praktisk skulegang for yrkesfagselevar. – Det bli meir praktisk

arbeid med denne omstruktureringa. Det blir sett opp ei brakke der dei kan gü inn og ha undervisning, for sü ü gü ut ü gjennomføre, før dei dü kan gü inn att og diskutere arbeidet dei har gjort, seier han.

Einaste internat i fylket PĂĽ nordsida av E39 skal skulen etablere ein brakkerigg for undervisninga. Utanfor skal elevane fĂĽ utfalde seg i fri dressur nĂĽr det skal gravast, ryddast og sprengjast. Mykje av arbeidet som skal gjerast pĂĽ skulen sin gard vil elevane frĂĽ den nyoppstarta linja bĂĽde starte og avslutte. Skulen pĂĽ Mo kan skilte med eiget internat ved skulen som ein av to skular i fylket. Leiar for internatet, Trine Lise SkjursĂŚther, trur det er sĂŚrs viktig for atmosfĂŚren pĂĽ skulen. –Internatet er veldig viktig for skulen. Det skapar eit enormt godt miljø der elevane vert samansveisa pĂĽ ein heilt anna mĂĽte enn elles og nĂŚrast blir ein stor familie, seier SkjursĂŚther. Ho trur dette ogsĂĽ gjer det lettare for foreldra ĂĽ sende sine hĂĽpefulle ut i verda. – Det kan vere skummelt ĂĽ sende borna heimafrĂĽ. Men som mor og miljøarbeidar ser eg at det er veldig trygt for foreldre ĂĽ sende ungane hit. Her er det vaksne som hjelper dei med lekser, kjĂŚrleikssorg eller kva det skulle vere, avsluttar ho.

Ă˜NSKJER SEG JENTER: Elin Viken ved OpplĂŚringskontoret for elektrofag i fylket hĂĽpar snart at fleire jenter ser potensialet i ĂĽ ta utdanning innan denne retninga.

Vil elektrifisere fleire jenter Dei vassar i gode jobbtilbod, har suverene lĂŚrlingebedrifter, tener godt og trivst i yrket. SĂĽ kvar blir jentene av innan elektrofaget? SVEND ARNE VEE

svend@firdaposten.no

Kvifor ikkje fleire jenter vel ĂĽ satse pĂĽ ei utdanning innan elektrofaget undrar ogsĂĽ Elin Viken i OpplĂŚringskontoret for elektrofag (OFEL). Og ho har nok gode argument for jentene: – I Sogn og Fjordane er det stor mangel pĂĽ elektrikarar. Det skuldast ikkje manglande søkjarinteresse, men det faktum at aktiviteten er svĂŚrt høg, sĂŚrleg Sunnfjordregionen, som nyleg blei kĂĽra til den mest ekspansive regionen i landet etter dei tre største byane vĂĽre. Vi har verksemder som er svĂŚrt

flinke til ĂĽ ta inn lĂŚrlingar og gi dei solid fagleg ballast, og vi har eit nĂŚringsliv som nĂŚrmast kan garantere gode og trygge jobbar med gode lønsvilkĂĽr, seier Viken. Likevel innrømmer ho at jenteandelen pĂĽ elektrofag har stĂĽtt pĂĽ staden kvil dei siste 20 ĂĽra. – Det er synd, for vi snakkar om ei utdanning som gir svĂŚrt varierte moglegheiter nĂĽr det gjeld vidare spesialisering og yrkesval. Du kan bli automatikar, skipselektrikar, heismontør – eller ta vidare utdanningsløp som ingeniør. Eg hĂĽpar verkeleg at jentene snart kjem etter gutane og ser moglegheitene her, seier Viken, som i alle fall kan gle seg over ein ting: Interessa for ĂĽ ta Vg1 og Vg2 innan elektrofag er klart aukande her i fylket.

" " "" "" $ " " " $ " " #" #" " Ę ! ! ! ! $ $

! # ! ! # # ! ! ! # !! "! "! !! Ę ! ! $!! $!! !$ !$ ! !

! ! ! ! ! ! Ę ! # ! ! ! " " ! # # # !

"

" # # # "! # "! " " " # # " Ę

! ! ! ! ! !

" " # # "" "" " " " " && && " "" % " % % " "

"

#""

#""

#"

#" $ " " $ " " # # " "

INTERESSERTE: FrĂĽ venstre Adrian Skaanevik, Bendik Reksten, Reiulf Gilleshammer og Vegard Vik Brendø frĂĽ Florø viste alle ein sunn skepsis i byrjinga. Men omvisinga gjorde inntrykk og no vurderer kvartetten ĂĽ søke seg inn pĂĽ Ă˜yrane, avdeling Mo. Foto: Eivind Haugstad Kleiven

21

22

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

EIN VASKEEKTE BROILER: Sveinung Rotevatn (V) har ikkje hatt nokon annan fulltidsjobb enn den han har som politikar. Foto: Heidi Hattestein

STORTINGSBENKEN â– Fire personar representerer Sogn og Fjordane pĂĽ Stortinget: â– Sveinung Rotevatn (V) â– Bjørn Lødemel (H) â– Ingrid Heggø (Ap) â– Liv Signe Navarsete (Sp). Ho var indisponert frĂĽ ĂĽ svare pĂĽ Firdaposten sine spørsmĂĽl pĂĽ kort varsel.

3 2 + +!) +

, & $$"* & - , . # #/( % +++ -

2 7 + +

.1 ( # .5" 11 5 # # .1. 1 "5"& # .4 5 ( $ +& & . .* /1"$$ % 1 $$ /( $ &

Sveinung er ein halv juri

â– Kva utdanning har stortingspolitikarane vĂĽre? FLORĂ˜: Sveinung Rotevatn (V) fekk seg jobb som fulltidspolitikar før han var ferdig med jusstudia. HEIDI HATTESTEIN

heidi.hattestein@firdaposten.no

/1"$$"& . & $ +& (!1$ +7''7)

Politikken kom pĂĽ eit vis og tok han. – Eg har tatt tre ĂĽr av jusstudia, men manglar 3–4 fag før eg kan kalle meg jurist. No som eg er pĂĽ Stortinget, er eg begynt ĂĽ ta litt fag igjen, seier den unge Venstrepolitikaren frĂĽ Nordfjordeid.

( 1 $ ( . ( 6 $ ( 1 $ .6 &

Nyttig med juss i politikken

3 ) +

MĂĽlet er ĂĽ jobbe med noko midt

imellom politikk og juss. – Eg kan godt tenke meg ĂĽ jobbe som advokat, men helst med juridiske problemstillingar som grensar opp mot politikk, det vere seg grunnlovsspørsmĂĽl, asylspørsmĂĽl, menneskerettar eller liknande. Det er der interessa mi ligg, seier han. Jusstudia har vore nyttige i jobben som politikar, først og fremst som leiar i Unge Venstre, men no ogsĂĽ som stortingsrepresentant for Sogn og Fjordane, noko han blei etter valet i 2013. Han er den einaste ungdomspartileiaren pĂĽ Stortinget. – Studia har gitt meg grunnleggjande trening i ĂĽ tenke prinsipielt, det vil seie at reglar mĂĽ vere like for alle, og at ein ikkje

kan drive ü køyre frü den eine grøfta til den andre. Ting mü henge saman. Dessutan lÌrer jusstudentar mykje om dei ulike forvaltningsnivüa og korleis ein kan setje politikk ut i praksis gjennom lovgivinga.

ÂŤFinn ut kva parti du er mest einig med, eller minst ueinig med, og meld deg til tenesteÂť Sveinung Rotevatn.

Ein vaskeekte broiler

Rotevatn har ikkje hatt nokon

annan fulltidsjobb enn den han har som politikar. PĂĽ CV-en har han nokre sommarjobbar som journalist, turistguide og jordbĂŚrplukkar. Han er eit levande eksempel pĂĽ omgrepet "broiler", det vil seie ein politikar som har lite erfaring frĂĽ arbeidslivet. – Eg er nok ein person som passar inn i den definisjonen, ja, ler han. Han vil ikkje kome med utdanningsrĂĽd til unge folk som vil inn i politikken. – Alle moglege bakgrunnar har mykje ĂĽ føye til politikken, ogsĂĽ det ĂĽ ikkje ha utdanning, seier Rotevatn. – Kva bør ein gjere for ĂĽ fĂĽ ein fot innanfor politikken?

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

TEMA UTDANNING

23

1: Kva utdanning har du? 2: Kva stür pü CV-en din? 3: Kva rüd vil du gi til unge folk som ønskjer ü fü ein fot innanfor politikken?

$& " " " !

Bjørn Lødemel, Høgre: 1

– Eg har 2 ür pü handelsskule og militÌr utdanning.

– Politisk arbeid er spennande og engasjerande. Eg vil rĂĽde engasjert ungdom til ĂĽ melde seg inn i eit politisk ungdomsparti og stille seg til disposisjon pĂĽ vallister. Det er ei god øving ĂĽ delta i skulepolitisk arbeid og diskusjon, ĂĽ melde seg pĂĽ politisk skolering og ĂĽ engasjere seg i lokale saker.

3

st – Viss ein ønskjer ĂĽ engasjere seg politisk i Norge, sĂĽ fungerer det ikkje slik som i USA, at ein sparar opp masse pengar og set i gang ein valkamp. I Norge mĂĽ du engasjere deg i partipolitikken, ta verv, vere frivillig, jobbe deg oppover, fĂĽ tillit. RĂĽdet er enkelt og greitt: – Finn ut kva parti du er mest einig med, eller minst ueinig med, og meld deg til teneste. Kok kaffi og lag vaflar, still pĂĽ stand og still til val i kommunestyret.

Ingrid Heggø, Ap: 1

– Eg har vidaregüande skule og BI.

– Eg har jobba eitt ĂĽr i industrien og tjue ĂĽr i bank, med personleg økonomisk rĂĽdgjeving og bedriftsrĂĽdgjeving. Dessutan har eg vore fylkessekretĂŚr i Arbeidarpartiet Sogn og Fjordane i fire ĂĽr.

2

– Ă… jobbe med politikk er fulldøgnsaktivitet, men det nyttar. Viss du vil vera med pĂĽ ĂĽ pĂĽverke samfunnet, sĂĽ er politikken rett veg ĂĽ gĂĽ. Det er viktig ĂĽ ikkje gi opp. Du finn aldri eit parti som du er hundre prosent samd med, du mĂĽ finne det partiet du etter ei heilskapsvurdering er mest samd med. Ikkje gi opp det du trur pĂĽ, sjølv om du taper i nokre rundar.

3

% ' ! "$& $

‹”†ƒ ˜‹†ƒ”‡‰¤ÂƒÂ?†‡ •Â?—Ž‡ ‹”†ƒ˜ ‡ ‰‡ Â? Í–Í•ÇĄ Íš ͖͗͜ ƒÂ?†ƒÂ?‡ ‡Ž‡ˆ‘Â?ÇŁ ͙͛ ͖͜ ͙͗ Í–Í” ÇŚ Â‡ÂŽÂ‡ÂˆÂƒÂšÇŁ ͙͛ ͖͜ ͙͗ Í–Í• nj’‘•–ǣ ’‘•–Â?‘––ƒÂ?ǤƤ”†ƒ˜‰•̡•ƌǤÂ?‘ Â‡Â„ÇŚÂƒÂ†Â”Â‡Â•Â•Â‡ÇŁ Ƥ”†ƒǤ˜‰•ǤÂ?‘

– Eg har arbeidd tolv ĂĽr som industriarbeidar pĂĽ Ekornes GrodĂĽs. Eg har vore sjølvstendig nĂŚringsdrivande sidan 1989 og ordførar i 14 ĂĽr.

2

&" " !

! $$"

24

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

UTDANNING TEMA

sleppe til på høgare utdanning? Kunne dei ikkje hatt ein opptaksprøve i staden? Ein måte for oss som er litt ekstra smarte, men likevel ikkje kom oss gjennom skulen på ordentleg vis? Ein snarveg slik at vi slipper å lide oss gjennom samfunnslære på gymnasnivå saman med folk som vi ikkje klarar å kommunisere med? Hadde ikkje det vore noko?

Arne Hjorth Johansen http://hjorthen.org

Livets harde skule

D

et hender ein får spørsmål om kva slags utdanning ein har. Det kan vere ein utfordring for oss som droppa tidleg ut av skulen. Sjølv starta eg på gymnaset i Bø ein vakker augustdag i 1983, og heldt ikkje ut i stort meir enn fjorten dagar. Det er ikkje noko å skryte av. Eg syntest lenge det var ganske flaut, og når eg fekk det frykta spørsmålet om utdanning gjekk eg gjerne rakt i forsvarsposisjon. Eg har gått på livets harde skule, pleidde eg å svare. Som om dei som klarte å henge med på undervisninga slapp billegare unna dei harde slag som livet har å by på enn meg. Eg skjønte etter kvart sjølv at det berre høyrdest dumt ut, så eg slutta med det. Eg gav også opp den litt flaue vitsen om at eg hadde fjorten dagar på vidaregåande, og to netter på husmorskule, hovudsakleg av di det ikkje var sant. Dessverre.

DET FINE ER AT DET finst ein slik snarveg. Realkompetanse heiter den, og handlar om at alt det du har lært deg på livets harde skule kan gjere deg kvalifisert til høgare utdanning. Det dumme er at nettopp kva som gjer deg kvalifisert for realkompetanse varierar, og er litt vanskeleg å få tak på. Men for ei tid tilbake gjorde eg eit forsøk. Eg søkte på eit årsstudium i historie, på deltid, i regi av Høgskulen i Volda. Av ein eller annan grunn slapp dei meg til. Eg kjøpte dei bøkane dei sa eg skulle kjøpe, og gav meg i kast med lesinga. EG SKAL IKKJE SKRYTE. Eg las ikkje stort. Eg gadd ikkje sjå forelesingane som låg på nett. Eg jobba ganske bra med dei obligatoriske arbeidskrava. Eg skumma litt dei siste dagane før eksamen. Det var nok til å få relativt gode karakterar. Eg starta med ein B på fyrste semester, heldt fram med ein B og ein C på dei neste, før eg klinka til med ein A på det siste. Eg kan vel ikkje kalle meg akademikar enno, men eg er i det minste oppgradert til halvstudert røvar. 60 studiepoeng, generell studiekompetanse, og ein herleg følelse av å ha lurt systemet.

«Eg skal ikkje skryte. Eg las ikkje stort. Eg gadd ikkje sjå forelesingane som låg på nett»

EG ER AKADEMIKAR av legning, men ikkje av

studiepoeng, og eg pleidde å syntest det var litt sårt. I staden for å uttale meg om ting eg ikkje har greie på i avisa, burde eg jo sitje på eit universitet og snakke om ting eg hadde papir på at eg kunne. Visst hadde eg ambisjonar. Ein dag skulle vel eg også kunne bli til noko. Eg måtte berre skaffe meg ein delartium først. Og eg gjorde eit par forsøk, men livet hadde det med å komme i vegen. Ein snubletråd her. Eit jobbtilbod det var vanskeleg å seie nei til der. Dessutan var det gudsjammerleg kjedeleg. Kvifor skal ein no på død og liv ha den der artiumen for å få

MEN EIGENTLEG var det vel systemet som lurte meg. Eg kan jo ikkje bruke det årsstudiet til noko som helst fornuftig. Anna enn å skrive om det i avisa så klart.

FIRDAPOSTEN • LAURDAG 22. FEBRUAR 2014

LAURDAGSGODT

25

StudielĂĽnet og eg At eg skal komme med økonomiske tips til ein student er like absurd som at Idi Amin skal halde foredrag om menneskerettar og nestekjĂŚrleik. Men okke som, nu kĂśr vi. ďšśSTUDIELĂ…N ER DET BESTE lĂĽnet du kan haÂť. Mogleg det, men nĂĽr første rekninga kjem ramlande ned i postkassa er det som VĂĽr Herre tek rennefart og sparkar deg i kronjuvelane. 612.772 kroner skal min tidlegare ven, men no bitre fiende ha tilbake for moroa eg har hatt dei siste ĂĽra. ďšť ETTERPĂ…KLOKSKAP ER den mest eksakte vitskap i Norge, sa ein gong tidlegare NRK-journalist Per Jarle Hellevik. Frustrert og full i anger gjekk eg inn pĂĽ LĂĽnekassa si liste pĂĽ nettet, kalla ÂŤettergivelse og sletting av lĂĽnÂť. Der fann eg lita trøyst, sjĂĽ berre her:

â– LĂĽnet kan bli ettergitt heilt eller delvis dersom du blir varig ufør. â– Er du busett og yrkesaktiv i Finnmark eller Nord-Troms, kan du fĂĽ ettergitt ti prosent av lĂĽnet kvart ĂĽr â– Gjelda blir sletta dersom lĂĽntakaren døyr. Etter ĂĽ ha slĂĽtt frĂĽ meg tankar om spektakulĂŚr sjølvskading og eit liv i eksil i Finnmark, valde eg ĂĽ heller sleikje mine sĂĽr og prøve ĂĽ sjĂĽ det positive i sorga. SĂĽ no skal unge, lovande Kleiven ta deg gjennom Smarte Penger si liste over hovudtilrĂĽdinger for studielĂĽn: â– LĂ…N MEST MOGLEG. – Skulegang i England er ikkje gratis og med ei ĂĽrleg skuleavgift som kunne skremt fanden pĂĽ flat mark kan eg nøgd krysse av pĂĽ første punkt. Eivind–LĂĽnekassen: 1–0 â– IKKJE BRUK MEIR ENN DU ELLES VILLE GJORT. – Det skal seiast at eg her starta med eit handicap. LĂĽnekassen vel ĂĽ utbetale eit beløp til utanlandsstudentane kvart semester, kontra ein fast mĂĽnadssum til studentane i Norge. NĂĽr ein har impulskontrollen til ein sprøytenarkoman og tenker like langsiktig som ei døgnfluge er det langt ifrĂĽ ei ideell ordning. Eivind–LĂĽnekassen: 1–1 â– UTSETT UTBETALINGANE LENGST MOGLEG. – Med ei kronisk skrekk for vindauge-konvoluttar trur eg det er eit punkt eg skal klare ĂĽ overhalde. At eg ser for meg Hallgeir Kvadsheim og hans enorme panne kvar gang eg lukkar auga fĂĽr eg heller lĂŚre meg ĂĽ leve med. Eivind–LĂĽnekassen: 2–1

ÂŤDet er berre pĂĽ Sunnmøre at ÂŤDine pengarÂť og ÂŤKapitalÂť stĂĽr pĂĽ hylla over dei erotiske magasinaÂť. â– IKKJE NEDBETAL STUDIELĂ…NET. – LĂĽnekassen har sett eit ambisiøst mĂĽl om at vi skulle vere ferdig med kvarandre i 2033. Den som lever fĂĽr sjĂĽ. Sist eg sjekka var den gjennomsnittlege levealderen for menn 79 ĂĽr. Eg trur nok eg har slutta fred med VĂĽr Herre og ligg seks fot under før LĂĽnekassa og eg har skvĂŚra opp. Eivind–LĂĽnekassen: 3–1 â– IKKJE REFINANSIER LĂ…NET I LĂ…NEKASSEN. – Usikker pĂĽ kva dei meiner, men det er absolutt ei overhengande fare for at studielĂĽnet vert refinansiert. Eivind – LĂĽnekassen 3–2 Trass i at eg vann dette slaget ettersom eg bevisst unngjekk ĂĽ lese alt med lita skrift, mĂĽ eg vel innsjĂĽ at LĂĽnekassa vann krigen. * Eit lite tankekors for utanlandsstudentar utan økonomisk styring: Ei lĂĽnekassefinansiert pint i Liverpool til den generøse prisen av ÂŁ2.5 vil med ei rente pĂĽ 3,4 % og ei løpetid pĂĽ 25 ĂĽr koste deg rundt seksti kroner. SĂĽ kan ein sjølv rekne seg ut til kva ei lĂĽnekassefinansiert fylle kostar– sjølv med eit billeg engelsk utgangspunkt.

For eiga rekning !

!

% .0( (0 % *. 0( #. $ " . % # $ # 0*.( !! '($ 0 * $#

(0##! # * ( .* 0(*

+3 ( # * ( .* 0(*

3 * #* # ! # 3 . " ( ' . * $#* 0(* $( $ 0(* , , **1 (# 0(* #. #* 1 0(* 2*.* '' ( #. #* 1 0(* ( . * .* '' ( 0(* $( 1 (# $" 0 # 0*.( 1 (# 0(*

0(. . 0(*

/ * $ # *. / 1 0!.0( / $ $ * (1 .&( / # 0*.( . #$!$ / ( . " # $ # 0*.( !! '($ 0 * $# !* $ $''1 *. 1 0!.0( ( & % "! ! )) $ $ $$ (& ''' ( &

( & % $ $ $ ( "! ! )) $ ''' $(

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.