Eerste Hulp bij Idee

Dienst

SOS Idee

SOS

Idee

Stappenplan

Van idee tot markt

Van idee tot markt Je hebt een idee. Het blijft hangen. Je wilt er graag iets mee doen, maar je weet niet goed hoe eraan te beginnen. Heeft er wel iemand nood aan je idee? Bestaat het al? Moet je het beschermen, en hoe? Is het commercieel interessant? Waar vind je financiering of een koper voor je idee?

Deze handleiding overloopt welke stappen je moet nemen om je idee op de markt te brengen.

In 10 stappen werk je een pril idee uit tot een marktklaar concept, waarmee je financiers of geïnteresseerde bedrijven kunt benaderen.

Per hoofdstuk geven we – naast informatie en praktische tips – ook een aantal adressen van organisaties die je verder kunnen helpen. Heb je nog vragen, contacteer ons dan gerust via www.SOSidee.be Veel succes!

Inhoud STAP 6: bescherm je idee

19

auteursrecht

20

octrooi (PATENT)

20

merken

25

modellen en tekEningen

27

Bescherm je domeinnaam

27

STAP 7: maak een prototype

28

STAP 8: stel een ondernemingsplan op

30

hulp nodig?

STAP 9: zoek financiering STAP 1: analyseer je idee

6

STAP 2: bestaat je Idee al?

8

Op internet

9

bij vrienden/familie

9

in octrooidatabanken

9

STAP 3: is er nood aan je idee? de juiste vragen

11

de doelgroep

11

STAP 4: Is je idee commercieel interessant?

STAP 5: zelf op de markt brengen of idee verkopen?

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

4

10

12 14

18

i-depot

32

34

eigen inbreng

35

familie en vrienden

35

banken

35

risicokapitaal

35

overheid

35

STAP 10: presenteer je idee overtuigend

36

je start zelf een zaak

37

Je verkoopt je idee

37

TOT SLOT

39

Bijlagen

40

links per hoofdstuk

40

ideeformulier

42

Voorbeeld van een ideeformulier

49

sjabloon geheimhoudingsverklaring

54

idee verkopen

15

Notities

56

zelf op de markt brengen

16

Bronnen

58

5

stap 1

analyseer je idee Schrijf de kern van je idee in één zin op

Heb je een goed idee dat je graag wilt uitwerken, neem het dan eerst grondig onder de loep.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

6

Het invullen van een ideeformulier dwingt je om expliciet na te denken over je idee.

√

BIJVOORBEELD je hebt een idee om kinderen op het strand armbandjes te geven met een symbool dat aangeeft in welke zone hun ouders zitten (aangegeven door een paal met hetzelfde symbool).

Zo kunnen ze sneller terug met hun ouders herenigd worden als ze afdwalen.

Kern van het idee Een accessoire voor kinderen waarmee ze bij afdwalen op het strand gemakkelijker met hun ouders herenigd kunnen worden.

Bedenk een aantal varianten van je idee.

Het gebeurt geregeld dat één van die varianten een beter idee blijkt dan het oorspronkelijke idee.

√

BIJVOORBEELD: - Een plastic armbandje met herkenningssymbool - Een neptatoeage met een herkenningssymbool - Een gepersonaliseerd zwembroekje met het gsm-nummer van de ouders - Een armband met gps-functie die ouders waarschuwt als hun kinderen te ver afdwalen

Stel jezelf een aantal vragen over elke ideevariant. Welke voordelen bieden ze?

Welke partijen zijn er nodig? Wat zijn de valkuilen?...

√

Bekijk de ingevulde ideefiche voor het voorbeeld van het verdwaalaccessoire (zie bijlagen p. 49).

De gemakkelijkste manier om dat te doen, is door het invullen van een ideeformulier (zie bijlagen p. 42). Deze stap lijkt simpel, maar is enorm belangrijk. Het invullen van een ideeformulier dwingt je om expliciet na te denken. Zo wordt ook snel duidelijk welke variant (of meerdere varianten) van je idee het interessantst is om uit te werken, en welke je beter aan de kant schuift. Bedenk voor de variant(en) waarmee je verder gaat een aantrekkelijke naam. Je overtuigt anderen nu eenmaal gemakkelijker met een concept dat ook lekker bekt. ‘Spuitbus met peper en andere kruiden voor gebruik in de keuken’ is geen goede naam.

7

stap 2

bestaat je Idee al?

Internet

In octrooidatabanken

Zoekmachines op het internet zijn een belangrijke bron om uit te zoeken of je idee al bestaat. Google is de bekendste, maar je kunt natuurlijk ook een andere zoekmachine gebruiken. Neem je tijd om te zoeken: even snel ‘googlen’ met één zoekterm zal niet volstaan.

Is je idee technisch van aard, ga dan na of er al een octrooi (of patent, dat is hetzelfde) op genomen is. Dat kun je in een octrooidatabank opzoeken, al dan niet samen met een technisch expert in het vakgebied van je innovatie. De beste databank is die van het European Patent Office: http://be.espacenet.com. Die kun je gratis raadplegen.

Een aantal tips: - Begin met een zoekterm die zo goed mogelijk jouw idee omschrijft, zoals ‘verdwaalbandje’. Vertaal die zoekterm ook eens naar het Engels of het Frans.

- Zoek op een aantal kernwoorden uit je idee, bijvoorbeeld de combinatie ‘verdwalen’ en ‘tattoo’.

Vervolgens kun je ook zoeken op synoniemen van die woorden of op een vertaling. Let wel op met het gebruik van aanhalingstekens. Als je twee zoektermen tussen aanhalingstekens plaatst, krijg je enkel resultaten waarin de woorden in precies die volgorde staan.

- Bedenk hoe anderen met hetzelfde idee het product of de dienst genoemd zouden kunnen

Goed zoeken in een octrooidatabank is niet gemakkelijk. Trek er de nodige tijd voor uit.

Je kunt de opzoeking ook laten uitvoeren door een octrooigemachtigde (zie link 1 in bijlage) of via de Federale Overheidsdienst economie, Dienst voor de Intellectuele eigendom. Die laatste instelling kun je bereiken op 02 277.90.11 of via Piie_doc@economie.fgov.be. Zij rekenen gemiddeld 75 à 150 euro aan voor een opzoeking. Een opzoeking bij een octrooigemachtigde is duurder.

hebben (in het Nederlands of in een andere taal).

Zoek ook op die woorden.

Bij vrienden/familie

Wie een goed idee heeft, twijfelt er vaak aan of het toch niet al eerder bedacht is.

De enige manier om daar achter te komen, is door een grondig onderzoek te doen.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

8

Mensen leggen hun idee vaak ook voor aan vrienden of familie. Dat is goed, want met twee (drie, vier…) weet je meer dan alleen. Als je vrienden ook nog nooit gehoord hebben van jouw idee, is de kans weer een stuk groter dat het niet bestaat. Bovendien stellen zij misschien vragen die je aan het denken zetten of geven ze kritische opmerkingen. Let wel een beetje op met wie je spreekt over je idee. Kies mensen uit die je vertrouwt of die er weinig baat bij hebben om met je idee aan de haal te gaan. Als je twijfelt, geef dan misschien niet alle details vrij - beperk je tot de kern.

Het is een beetje zoeken naar het evenwicht tussen met mensen praten over je idee en het geheimhouden. Wie zijn idee té veel beschermt en er met niemand over praat, beperkt zijn kansen om het op de markt te krijgen.

Op de website van het Nederlandse Octrooicentrum vind je een handleiding http://www.agentschapnl.nl/content/ handleiding-espacenet

Je idee bestaat nog niet?

Leg dan zo snel mogelijk een creatiedatum vast via een i-Depot.

Meer daarover lees je onder stap 6: Bescherm je idee.

9

stap 3

is er nood aan je idee?

Soms zijn mensen zo enthousiast over hun idee, dat ze het meteen uitwerken, een prototype maken of bescherming nemen. Zonder erbij stil te staan of er wel een markt is voor het product/de dienst. Of - in het geval van een maatschappelijk idee zoals de verdwaalbandjes - er wel voldoende nood aan is. Een idee waar geen behoefte aan is, zal niet aanslaan.

De juiste vragen Begin met jezelf de volgende vragen te stellen: 1. Wat is het probleem van de mogelijke klant/gebruiker?

2. Hoe lost jouw idee dat probleem op?

3. Waarom is jouw idee beter dan de oplossingen die nu al bestaan voor het probleem? Beter kan betekenen: meer kwaliteit, tijd- of geldbesparing voor de klant, beperking van het risico.

de Gouden Gids) of aan studenten, bijvoorbeeld via het Centrum voor Ondernemen (www.centrum-voor-ondernemen.be). De kosten van een commercieel bureau zijn hoger, maar hun ervaring is groter. Bovendien zijn zij vaak gespecialiseerd in bepaalde markten.

Wil je meer informatie over het onderzoek door studenten, stuur dan een mailtje naar sosidee@flandersdc.be Besluit je om zelf marktonderzoek te doen, dan kun je: › Oplijsten wie je concurrenten zijn. Wat bieden zij

In het voorbeeld van het ‘verdwaalbandje’

aan? Waar doen ze dat? Tegen welke prijs?

wordt dat:

Welke service bieden zij?

1. Tijdens de zomermaanden verdwalen veel kindjes

› Uitzoeken wie je doelgroep is.

op het strand. Het duurt soms enkele uren voor de medewerkers van een hulppost de ouders opgespoord hebben. Dat zorgt voor traantjes en stress bij ouders en kinderen en een zware belasting van de medewerkers.

2. Dankzij het ‘verdwaalbandje’ en bijbehorende

Wie zou jouw product of jouw dienst gebruiken? (bijvoorbeeld: alle jongeren tussen 10 en 15 jaar, alle kustgemeenten of alle papierverwerkende bedrijven) › Bevraag een aantal mensen uit je doelgroep.

Welke wensen hebben zij? Zouden ze je product kopen? Welke prijs zijn ze bereid te betalen? Let wel

‘verdwaalpaal’ vinden kinderen gemakkelijker hun

weer op met wie je spreekt over je idee en wat je

ouders terug op het strand. Bovendien is het voor

precies zegt (zie ook stap 2: bestaat je idee al).

de redders of medewerkers van de hulpposten ook gemakkelijker om de ouders te lokaliseren.

3. Voor de ‘verdwaalbandjes’ geïntroduceerd werden, waren er niet veel alternatieven. Ouders hingen een opvallend voorwerp aan de parasol waaronder ze zaten of hingen een kaartje met gegevens rond de hals van hun kind. Beide oplossingen lossen nooit het volledige probleem op: ofwel helpen ze het kind om z’n ouders terug te vinden, ofwel helpen ze de hulpverleners om de ouders op te sporen.

Met de nieuwe oplossing wordt het risico voor kind

Een marktonderzoek geeft je inzicht in de haalbaarheid van je idee. Als je over verschillende ideevarianten (zie stap 1) informatie hebt verzameld, moet je nu de beste variant kunnen kiezen. Dat is de variant die nog niet bestaat, die zo goed mogelijk aansluit bij de markt, die het best inspeelt op de wensen van je doelgroep en die technisch haalbaar is.

Een marktonderzoek maakt deel uit van het ondernemingsplan (zie stap 8).

en ouders beperkt. De hulpverleners besparen bovendien tijd.

De doelgroep Bedenk wie de toekomstige gebruikers zijn van je product of dienst. Zo kun je je product/ dienst perfect bij hun wensen laten aansluiten.

Belangrijk is ook om te weten hoeveel geld ze willen betalen voor jouw product/dienst.

Om inzicht te krijgen in je doelgroep (wie zijn ze, wat zijn hun wensen, wat willen ze betalen) en de bestaande markt (wie zijn de concurrenten…) is er marktonderzoek nodig. Je kunt zelf marktonderzoek doen of het uitbesteden aan een marktonderzoekbureau (zoek op google.be of in SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

10

Doorbraakideeën Ideeën waar geen behoefte aan is, slaan zelden aan. Maar soms doen ze dat wel. Bij nieuwe technologie is dat bijvoorbeeld het geval. Niemand zat te wachten op internet, maar toch is het een gigantisch succes geworden. Net als de iPod. Of de auto. De Amerikaanse autobouwer Henry Ford zei ooit ‘Als ik gedaan had wat de klant vroeg, dan had ik een sneller paard gebouwd’.

11

stap 4

Is je idee commercieel interessant?

Op basis van je marktonderzoek (zie stap 3) heb je ongeveer een idee van de prijs die je voor je product/dienst kunt vragen. Op basis van de grootte van je doelgroep (en eventueel van de verkoopcijfers van bestaande alternatieven) kun je ook een schatting maken van het aantal producten (of eenheden dienstverlening) die je kunt verkopen. Als je die twee cijfers met elkaar vermenigvuldigt, krijg je een schatting van de omzet.

Let wel op als je start met rechtstreekse verkoop (bv. via een webshop) en er een kans bestaat dat je later ook via winkels zal verkopen.

Dan moet je vanaf het begin rekening houden met de marge van de winkelier. Die zal het immers niet aanvaarden dat jij hetzelfde product goedkoper in jouw webshop verkoopt. En de prijs in jouw webshop fors verhogen tot de prijs in de winkels, zullen jouw klanten dan weer niet pikken.

Stel dat je product in de winkel € 100 exclusief BTW (€ 121 inclusief) kost en je verkoopt 5.000 stuks, dan bedraagt de omzet € 500.000.

Omzet is natuurlijk niet gelijk aan winst! Eerst moeten nog alle kosten afgetrokken worden.

In het boekje ‘Ik heb een goed idee. Wat nu?’ van Jasper Baggerman (ISBN 9078369108) vind je een aantal tips om na te gaan of je idee commercieel interessant is. › Als je heel erg veel geld moet investeren om een klein beetje winst te maken, dan is je idee

In het geval van een product voor de consument is

commercieel niet interessant. Waarschijnlijk kun je

dat bijvoorbeeld:

meer verdienen door je geld op de bank te zetten en

› De btw in België bedraagt meestal 21%. Na aftrek van de belasting blijft er van € 121 nog € 100 over. › Gewoonlijk krijgt de winkel of supermarkt 40%

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

12

inkomsten, dan is je idee meestal minder

van de kostprijs (excl. btw) van het product (voor

interessant. Let op: voor echte doorbraakideeën

sommige producten, zoals designmeubels of

(zoals volledig nieuwe technologie) kan het wel

-kleding is dat zelfs nog meer). Dus van je product

10 jaar duren voor er winst gemaakt wordt.

van € 100 gaat er € 40 naar de winkelier. Dan schiet

Deze stap is vooral interessant als je een commercieel idee hebt: je bekijkt immers of er geld te verdienen valt met je idee. Heb je een ‘maatschappelijk idee’, zoals de ‘verdwaalbandjes’, dan is dat misschien minder relevant. Maar in dat geval is het natuurlijk wel nodig dat je idee economisch haalbaar is.

Als de productie van de bandjes een fortuin zou kosten, dan zal geen enkele kustgemeente interesse hebben.

er rente voor te krijgen. › Als er veel tijd zit tussen investeringen en

er nog € 60 over. › De productiekosten van je product. Stel dat die € 15 bedragen, dan rest er nog € 45. › Van dat bedrag moeten ook nog de ontwikkelkosten (bv. maken prototype, voeren onderzoek), de

› Ook belangrijk is het risico: als de winst bij een kleine afwijking in de kosten teniet gedaan wordt of als je je - als het even minder gaat - diep in de schulden moet steken, dan is je idee waarschijnlijk niet goed. › Ten slotte speelt ook de moeite die je moet doen

promotiekosten (bv. website, reclame…) en

een rol. In de beginfase moet je keihard werken voor

eventueel servicekosten (dienst na verkoop,

weinig geld. Maar die situatie kan natuurlijk niet

herstellingen) afgetrokken worden.

blijven duren.

› Als je zelf je product op de markt wilt brengen, dan zijn er ook nog overheadkosten (huur kantoor, computer, telefoon, verzekeringen…) en rente die je op je lening betaalt. Anderzijds kom je dan ook in aanmerking voor subsidies. › Wat uiteindelijk overblijft, is de winst.

In het geval van een product of dienst voor bedrijven (business-to-business) blijft het grootste deel van de bovenstaande kostenposten behouden. Als je rechtstreeks verkoopt, valt wel de 40% voor de verdeler (bv. winkel) weg.

Jasper Baggerman zegt:

Maar is de verwachte winst aantrekkelijk, de investering beperkt, de terugverdientijd (hoelang het duurt voor je winst begint te maken) redelijk en het afbreukrisico aanvaardbaar, dan heb je daadwerkelijk een goed idee.

13

stap 5

zelf op de markt brengen of idee verkopen?

Bedenk wat je wil bereiken met je idee.

Wil je het zelf op de markt brengen en een zaak starten? Of laat je dat liever aan iemand anders over? En in dat geval: wil je geld verdienen aan je idee?

Of vind je het al leuk genoeg dat jouw product of dienst op de markt komt?

Of wil je graag bekendheid verwerven als bedenker van jouw idee?

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

14

Het is belangrijk om al vroeg in het proces te bedenken wat je precies wil, omdat dat bepaalt welke volgende stappen je neemt. Als je nu nog geen keuze maakt, loop je het gevaar een beetje ‘stuurloos’ te worden.

IDEE VERKOPEN Als bedenker zonder zakeninstinct en zonder kennis van de markt (of zonder een partner die dat wel heeft) is verkopen vaak de beste optie.

Je neemt weinig risico en je idee brengt snel op.

Maar het verkopen van een idee is ingewikkeld en kost veel tijd.

Geïnteresseerde bedrijven Om te beginnen moet je de juiste bedrijven vinden. Via internet kun je opzoeken welke bedrijven er binnen een bepaald domein actief zijn. Nuttig is ook een opzoeking in een octrooidatabank (http://be.espacenet.com, zie stap 2: bestaat je idee al?): welke bedrijven hebben octrooien die aanleunen bij jouw vinding? Soms is het interessant om niet de grootste speler op de markt te contacteren, maar de tweede grootste. De grootste wil veelal het status-quo behouden, terwijl de tweede eerder interesse heeft in nieuwigheden, precies om de grootste te kunnen worden.

geheimhoudingsverklaring (zie stap 6: bescherm je idee). Nog beter is het als je vinding beschermd is door een octrooi of via het modelrecht (zie eveneens stap 6). In dat geval verkoop je je octrooi aan het geïnteresseerde bedrijf of sluit je een licentieovereenkomst af.

Een idee voor een dienst is heel moeilijk te verkopen, omdat een dienst slechts beperkt te beschermen is. Daartegenover staat dat het gemakkelijker is om zelf met een dienstverlening naar de markt te stappen.

Zelfstandige in bijberoep Als je je idee wilt verkopen maar nog een heel traject moet afleggen, is het soms interessant om zelfstandige in bijberoep te worden. Je bepaalt weinig sociale bijdragen en kunt een deel van onkosten (zoals de bouw van een prototype, de bescherming van je vinding, advocatenkosten) aftrekken. Voor meer informatie over het statuut van zelfstandige in bijberoep kun je terecht bij elke goede boekhouder of bij het Agentschap Ondernemen www.agentschapondernemen.be

Op afspraak Ook als je de juiste bedrijven gevonden hebt, is het niet altijd gemakkelijk om een afspraak te versieren. Een aantal praktische verkoopstips kunnen helpen (zie ook stap 10: presenteer en overtuig). IDExpress in Nederland is een organisatie die bemiddelt tussen bedenkers en mogelijke kopers of licentienemers van hun idee. Pas als er een overeenkomst is met een bedrijf, sta je 15% van de prijs van de deal af.

In Vlaanderen bestaat er momenteel nog geen gelijkaardig initiatief.

Bestaande producenten hebben vaak een grote kennis, kennis die jij nog moet opbouwen.

Als je naar een bedrijf stapt met je idee is het enorm belangrijk dat je je idee beschermt.

Zoniet bestaat er een kans dat zij met je idee aan de haal gaan. Minimale bescherming is een i-Depot gecombineerd met een

15

ZELF OP DE MARKT BRENGEN Eigen productie Als je je productidee zelf op de markt brengt, kun je ervoor kiezen om zelf te produceren of om de productie uit te besteden. Je product zelf produceren heeft een aantal voordelen, maar ook een aantal nadelen.

De voordelen van eigen productie - Succes of falen blijven in eigen hand.

- Je behoudt de controle over de uitvinding, de reputatie en de kwaliteit.

De nadelen van eigen productie - Er zijn flinke investeringen nodig, niet alleen voor octrooiaanvragen, maar ook voor het opzetten van productiefaciliteiten en voor marketing.

- Bestaande producenten hebben vaak een grote kennis van het materiaal en de productietechnieken, kennis die jij nog moet opbouwen.

- Starters opgelet: ondernemerskwaliteiten en een goed netwerk (lees: veel mensen kennen) zijn voorwaarden. Een netwerk bouw je op door je aan te sluiten bij relevante verenigingen, door te netwerken op evenementen, via sociale netwerkingsites als LinkedIn.com… Als je eenmaal je contacten hebt opgebouwd, is het ook belangrijk dat je ze onderhoudt.

Als je idee een dienst betreft, dan is het iets gemakkelijker om het heft in eigen handen te nemen. Je hebt dan immers geen hoge productiekosten. Wel blijft het hebben van een netwerk enorm belangrijk.

Productie uitbesteden Het is ook mogelijk om een ander bedrijf je idee te laten uitvoeren, terwijl je zelf de marketing en verdeling in handen houdt. Op die manier hoef je niet te investeren in dure machines en specifieke knowhow. Eva en Martine Boonen van Mammae, bekend van de tweede reeks van De Bedenkers, kozen voor die aanpak (zie kaderstuk).

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

16

Eigen zaak Wie zijn idee zelf op de markt brengt - of de productie nu uitbesteed wordt of niet start uiteraard een eigen zaak. Essentieel bij de voorbereiding daarvan is de opmaak van een businessplan (zie stap 8: stel een ondernemingsplan op). Verschillende organisaties zoals het Agentschap Ondernemen, Unizo en Voka helpen starters bij het opzetten van een eigen zaak. Een overzicht vind je op http://topstarter.een.be/zelf-ondernemen

Waar vind ik complementaire partners?

Elk heeft zijn eigen talent en je kan niet in alles even sterk zijn. Daarom is het goed om - als je een eigen zaak wil starten - samen te werken met mensen die jouw tekortkomingen aanvullen. Stel dat je enorm creatief bent, maar weinig kaas gegeten hebt van verkopen, dan kan je er baat bij hebben om de handen in elkaar te slaan met een kennis met commercieel talent.

Maar hoe vind je zo’n complementaire partner? Netwerken is de boodschap!

- Zoek binnen je eigen netwerk van familie, vrienden en kennissen. Zorg er wel voor dat je goede afspraken maakt, zodat zaken en vriendschap elkaar niet in de weg staan.

- Sluit je aan bij een netwerkorganisatie voor jonge ondernemers zoals Bryo (www.bryo.be) of JCI (www.jci.be). Daar kom je ongetwijfeld iemand tegen met dezelfde ondernemende ingesteldheid.

- Ga naar conferenties, netwerkevenementen, recepties,...

Mammae De elegante en praktische borstvoedingsbeha Ongeveer vijf jaar geleden werden Eva en Martine Boonen voor de eerste keer moeder. Mama worden was een van de belangrijkste periodes in hun leven. Ze wilden zich dan ook goed voelen en stralend voor de dag komen. Helaas voelden ze zich met de huidige borstvoedingsbeha’s meer een ‘bomma’ dan een mama.

Bovendien voelden ze zich erg bloot tijdens het voeden. Andere borstvoedende vriendinnen hadden dezelfde problemen. Sommigen gaven zelfs aan dat ze gingen stoppen met borstvoeding om van het ‘geklungel’ af te zijn.

Liefst wilden ze zelf hun beha’s op de markt

ontwerp ook rekening gehouden met de

brengen. Maar omdat ze zelf onvoldoende

opmerkingen van vroedvrouwen, vriendinnen,

middelen hadden om de nodige investering

ervaringsdeskundigen…

te dragen, moesten ze het financiële plaatje

In het najaar van 2009 kwamen de

natuurlijk rond krijgen. Bij gesprekken met

borstvoedingsbeha’s op de markt. Eva en

banken liep het al vlug mis. Zij vroegen te

Martine huren een opslagruimte en verdelen

veel waarborgen, die Eva en Martine niet

hun producten zelf aan gespecialiseerde

konden geven. Gelukkig zijn ze toen in contact

winkels. Intussen zijn er al 300 verkooppunten

gekomen met BAN Vlaanderen, het Business

in België, Nederland en Luxemburg. Ook in

Angels Netwerk Vlaanderen. Ze vonden een

andere landen groeit de interesse.

business angel die geloofde in hun project en met wie ze dadelijk een goede ‘klik’ hadden.

Toen was de beslissing snel genomen. Beiden namen loopbaanonderbreking en richtten samen met de business angel een bedrijfje op.

Wedstrijden Dat bracht Eva en Martine op het idee om zelf de ‘perfecte’ borstvoedingsbeha te ontwerpen en te laten produceren. Hun idee kreeg meer vorm (prototype, modelbescherming…) en de reacties waren enorm positief. Ondertussen schreven ze zich in bij verschillende wedstrijden. Dat bleek een schot in de roos: ze wonnen de Comeva startersaward en bij De Bedenkers (programma VRT) en Bizidee eindigden ze bij de finalisten. Bij

Productie

Bizidee schreven ze onder begeleiding een

Omdat het maken van lingerie een erg

volledig businessplan. Ze ontmoetten er ook

specifiek vakmanschap is, was zelf

investeerders en marketingspecialisten.

produceren niet aan de orde. Daarom gingen de vriendinnen Boonen op zoek naar een

De volgende stappen in het proces van idee tot markt verlopen iets minder chronologisch dan de voorgaande, je neemt ze eerder gelijktijdig.

Wat je eerst doet, hangt ook van je idee af. Stel bijvoorbeeld dat je via een prototype moet nagaan of je vinding technisch werkt, dan doe je dat vóór je bescherming neemt. Heb je enkel een prototype nodig om je vinding te presenteren, dan kun je eerst je bescherming in orde brengen.

www.mammae.be

Verkopen of zelf op de markt brengen?

producent die de kwaliteit kon leveren die zij

Met de 10.000 euro die Martine en Eva kregen

bij verschillende grote confectiebedrijven en

als winnaar van Comeva lieten ze een eerste

vroegen om een offerte voor een prototype

professionele prototype maken. Vervolgens

en productie. Uiteindelijk vonden ze een

kregen ze de eerste aanbiedingen van

Nederlands bedrijf dat qua visie en missie

bedrijven die hun concept wensten te kopen.

bij hen paste. Er werden verschillende

Daardoor kwamen ze al vlug voor de keuze te

beha’s gemaakt die door borstvoedende

staan: verkopen of zelf commercialiseren. Een

mama’s werden uitgetest. Behalve met de

keuze waar ze goed over nagedacht hebben.

feedback van de testpersonen, werd in het

op het oog hadden. Ze maakten afspraken

Met de 10.000 euro die ze kregen als winnaar van Comeva lieten ze een eerste professioneel prototype produceren.

17

stap 6

bescherm je idee Als je idee nog niet bestaat, dan kun je het beschermen. In dit hoofdstuk krijg je een overzicht van de verschillende mogelijkheden.

Neem zeker ook een kijkje op de website www.beschermmijnidee.be om na te gaan voor welke vorm van bescherming jouw idee in aanmerking komt.

I-DEPOT Het is in elk geval nuttig om een i-DEPOT op je idee te nemen bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE). Dat is goedkoop (€ 35-45) en kent een datum toe aan je idee.

Zo kun je bewijzen dat je eerst was, mocht iemand je idee willen kopiëren. Maar opgelet: een i-DEPOT geeft geen rechtsbescherming!

Echte bescherming krijg je pas via het patent-, merk- of modelrecht. Toch vormt het in combinatie met een geheimhoudingsverklaring (zie kaderstuk) een goede eerste bescherming om met partners of producenten te gaan praten.

Heb je geen idee voor een product maar voor een dienst, dan is een i-DEPOT vaak de enige bescherming die je kunt nemen. Wat wel kan, is de naam of het logo van de dienst beschermen via het merkenrecht (zie stap 6: merken).

Een i-DEPOT kun je online indienen of via een i-DEPOT-envelop.

Online Je kunt een i-DEPOT direct online indienen via http://portal.boip.int. Dat gaat snel, het is gemakkelijk, goedkoop en vooral veilig. In een aantal stappen wordt je gevraagd om je referentiegegevens in te vullen en een omschrijving of weergave van je concept of idee toe te voegen.

18

De i-DEPOT envelop kun je gebruiken als je jouw concept of idee niet in een elektronisch formaat wilt vastleggen, of als je niet elektronisch wilt of kunt betalen.

Het BBIE stuurt je de i-DEPOT envelop toe na ontvangst van het aanvraagformulier. (te downloaden op www.boip.int) Het ingevulde formulier stuur je naar: Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom Postbus 90404 NL-2509 LK Den Haag Nederland

De i-DEPOT envelop bestaat uit twee delen.

In elk van beide delen stop je een identiek document waarin je creatie zo helder mogelijk omschreven of afgebeeld is. Je stuurt de beide envelopdelen terug naar het BeneluxBureau voor de Intellectuele Eigendom. Bij ontvangst wordt je i-DEPOT envelop door het BBIE gedagtekend. Eén deel wordt naar je teruggestuurd, het tweede deel wordt ongeopend in hun archief bewaard.

Je kunt dat tweede deel eenmalig opvragen als bewijsmiddel bij een juridisch geschil of conflict.

Een i-DEPOT via envelop kost € 45 voor 5 jaar.

Nadat de betaling is verwerkt, ontvang je een bevestiging per e-mail en kun je jouw i-DEPOT bewijs meteen downloaden. Je kunt er ook voor kiezen dat bewijs pas te downloaden op het moment dat je het wilt gebruiken, bijvoorbeeld bij een juridisch geschil of conflict.

Het i-DEPOT bewijs is digitaal ondertekend door het BBIE. Daardoor is de echtheid van het document gewaarborgd.

Een online depot kost € 35 voor 5 jaar. Leden van Flanders DC krijgen € 10 korting op een I-DEPOT. Surf naar www.sosidee.be/idepot voor meer info.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

i-DEPOT envelop

Wil je meer info over het i-DEPOT? Surf dan naar www.boip.int of bel tijdens de kantooruren naar het nummer 070 244 242.

19

Geheimhoudingsverklaring Een geheimhoudingsverklaring (ook wel aangeduid met de Engelse term nondisclosure agreement) is een contract dat ervoor moet zorgen dat de ene partij de unieke onderdelen van een product of dienst die wordt toegelicht door een andere partij niet kan gebruiken voor eigen doeleinden, en informatie die samenhangt met een product, dienst of idee voor zich houdt en, met uitzondering voor medewerkers in het bedrijf zelf, geheimhoudt.

Een geheimhoudingsverklaring houdt in dat de partij aan wie het product, de dienst of het idee wordt voorgelegd: - de informatie als vertrouwelijk beschouwt en strikt geheimhoudt voor derden.

- degene die het product, de dienst of het idee heeft toegelicht schadeloosstelt als er inbreuk wordt gemaakt op eigenschappen van product, dienst of idee.

Heb je een afspraak met een bedrijf, producent of andere mogelijke partner, mail of stuur dan op voorhand je geheimhoudingsverklaring op. Let wel: beschrijf je idee nog niet in dit document.

Laat de verklaring aan het begin van het gesprek ondertekenen en hecht na ondertekening de beschrijving van je idee vast aan het document.

Weet ook dat niet iedereen een eigen geheimhoudingsverklaring kan of wil

Auteursrecht

ondertekenen. Overheidsorganisaties of andere organisaties met een publieke opdracht, zoals ook Flanders DC, mogen geen geheimhoudingsverklaring ondertekenen.

Toch hoef je niet bang te zijn om je idee met hen te delen: dankzij diezelfde publieke opdracht zijn zij er wel toe gebonden om vertrouwelijk om te gaan met je idee.

Specialisten in intellectuele eigendom zoals octrooibureaus of advocaten zijn dan weer gebonden aan hun beroepsgeheim.

Sommige bedrijven zullen je verklaring niet willen tekenen omdat ze een eigen geheimhoudingsverklaring hanteren.

Een geheimhoudingsverklaring wordt het best op maat gemaakt door een advocaat (link 5 in bijlage) of een octrooigemachtigde (link 6 in bijlage). Maar als je maar een beperkt budget hebt, kun je ook een sjabloon gebruiken. Zie www.sosidee.be/ geheimhoudingsverklaring

OCTROOI (PATENT)

Auteursrecht is het recht van de maker van een werk van literatuur, wetenschap of kunst om te bepalen hoe, waar en wanneer zijn werk wordt openbaar gemaakt of verveelvoudigd.

Het auteursrecht ontstaat in de meeste landen (waaronder Nederland en België) automatisch.

Je hoeft dus niets te deponeren of te registreren.

Aanvankelijk was het auteursrecht bedoeld voor de tekst van boeken, maar intussen is het tegenwoordig ook op veel andere zaken van toepassing, zoals toespraken, software, foto’s, films, opgenomen muziek, beeldende kunstwerken, bouwwerken en journalistiek werk.

Een octrooi, ook wel patent genoemd, geeft je een uitsluitend en tijdelijk recht van exploitatie voor een uitvinding die: › Nieuw is: dat wil zeggen dat je uitvinding nog niet bestaat (zie stap 2: bestaat je idee?) én dat de

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

20

- Een octrooi verleent je de exclusieve exploitatierechten op een uitvinding. Wens je de uitvinding niet zelf te exploiteren, dan kun je ze steeds overdragen of in licentie geven.

- Daarnaast kan een octrooi de onderhandelingspositie versterken wanneer een samenwerking met andere bedrijven wordt beoogd. Zo kan bijvoorbeeld het octrooieren van een verbetering op een eerdere uitvinding de kansen verhogen om een licentie te bekomen op die eerdere uitvinding. Vaak zal dat akkoord resulteren in een kruis-licentie met de houder van het eerdere octrooi.

- Wanneer je actief wilt zijn in een bepaald domein, kan het bezitten van octrooien door derden een hinderpaal zijn, aangezien je dan toestemming moet vragen. Zelf eerder een octrooiaanvraag indienen, verzekert alvast dat niemand anders je op basis van zijn octrooi zal kunnen verbieden die specifieke uitvinding toe te passen. Het octrooieren van je uitvindingen verzekert je dus een zekere ‘freedom to operate’.

- Ten slotte is octrooieren ook vaak goede reclame. Derden weten zo dat je actief bent in het betreffende domein en dat je in die sector technologisch sterk staat.

De nadelen van octrooien - Octrooieren brengt heel wat kosten met zich mee en je kunt zelden voorspellen of een uitvinding een commercieel succes wordt.

- Bij het indienen van een octrooiaanvraag moet je jouw uitvinding duidelijk en volledig beschrijven. Die beschrijving wordt daarna raadpleegbaar door derden. Eventueel kunnen zij daarin strategische informatie vinden of verder werken op de door jou uitgevonden technologieën. Octrooiering impliceert dus het openbaar maken van anders eventueel geheime informatie. Octrooien hebben een beperkte geldigheidsduur, dat in tegenstelling tot geheimhouding. In bepaalde gevallen kan geheimhouding je dus voor langere tijd een concurrentiële voorsprong bezorgen dan octrooiering.

- Soms wordt enkel een octrooi genomen om ‘freedom to operate’ te garanderen. Dat wil zeggen dat je de vrijheid hebt om iets op de markt te brengen, zonder daarbij de intellectuele eigendomsrechten van anderen te schenden. Maar dat kun je evengoed bereiken door je uitvinding gewoon openbaar te maken (bv. door publicatie op een website of in een tijdschrijft). Niemand anders zal die dan nog kunnen octrooieren omdat de uitvinding niet meer ‘nieuw’ is.

Een grondige afweging per individueel geval is dus noodzakelijk.

uitvinding nog niet publiek gemaakt is. Stel dat je op een beurs staat met je vinding of dat er een artikel over verschijnt, dan kun je je vinding niet meer beschermen met een patent. › Op uitvinderswerkzaamheid berust: de vinding moet vernieuwend zijn. › Industrieel toepasbaar is: de uitvinding moet gaan over een technisch aantoonbaar functionerend product of productieproces.

Als je wil bewijzen dat jij een werk gemaakt hebt nog voor het publiek werd gemaakt, kan je dat doen via een i-DEPOT.

De voordelen van octrooien

Wie een octrooi heeft, kan een ander verbieden die uitvinding na te maken, te verkopen of in te voeren. Een octrooi heeft een beperkte geldigheidsduur (meestal 25 jaar). Na afloop van de octrooiduur is de uitvinding vrij te gebruiken door iedereen. De dienst

Intellectuele Eigendom (zie link 5 in bijlage) van de Federale Overheidsdienst Economie zorgt voor de octrooiverlening. Zij kunnen je ook meer informatie verschaffen over de verschillende octrooiprocedures. Je kunt hen bellen op 02/277 90 11 of mailen op Piie_doc@economie.fgov.be

Een octrooi of niet?

Denk goed na of het nuttig is om jouw idee te octrooieren. Aan een octrooi zijn immers niet enkel voordelen verbonden, maar ook nadelen.

De hoge kostprijs bijvoorbeeld (zie kaderstuk)

Wie een octrooi heeft, kan een ander verbieden die uitvinding na te maken, te verkopen of in te voeren.

21

Belgisch, europees of internationaal octrooi Belgische octrooi Als je je uitvinding enkel in België op de markt wilt brengen, dan is het aangewezen om de nationale procedure te volgen. Die weg heeft een aantal voordelen. Je kunt starten met een Belgisch octrooi en na 12 maanden beslissen of je het al dan niet uitbreidt naar andere landen. Ook voor die landen geldt dan als aanvraagdatum de datum waarop je je Belgisch octrooi aanvroeg. Dat noemt men het recht van voorrang. Die weg is goedkoper dan meteen voor de Europese procedure te kiezen en vervolgens de landen die je niet interesseren te laten vallen.

De Belgische procedure is relatief eenvoudig omdat er geen onderzoek moet gebeuren naar de octrooieerbaarheidsvoorwaarden (nieuw, innovatief en industrieel toepasbaar). Het Europees Octrooibureau onderzoekt wel of de uitvinding nieuw is (nieuwheidsonderzoek), maar dat gebeurt enkel ter inlichting van de aanvrager en is niet bepalend voor het al dan niet toekennen van het octrooi. Met andere woorden: elke octrooiaanvraag resulteert automatisch in een octrooi. Mocht er later een betwisting ontstaan omtrent de geldigheid van het octrooi, dan moet een rechter oordelen.

Meer info?

Bezoek de website van de Dienst voor de Intellectuele Eigendom van de

FOD Economie (zie link 6 in bijlage) of bel naar 02 277 90 11.

Europees octrooi Wens je je vinding te beschermen in een aantal Europese landen, dan kan het voordeliger zijn om een Europees octrooi aan te vragen. Met één aanvraag en één procedure kun je zo een octrooi bekomen dat geldig is in meerdere landen van de momenteel meer dan 34 lidstaten van de EU. Wel is de Europese procedure ingewikkelder en duurt ze langer dan de Belgische, wegens een verplicht onderzoek naar de materiële octrooieerbaarheidsvoorwaarden.

Anderzijds maakt dat het octrooi ook sterker.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

22

Vanaf 2014 kunnen uitvinders ook een eengemaakt Europees octrooi (of Gemeenschapsoctrooi) indienen. Dat heeft volgende voordelen: - lagere octrooikosten (minder vertalingen nodig) - eenvoudige bescherming in 25 EUlidstaten middels 1 procedure - er is één systeem voor de regeling van geschillen Dat laatste kan echter ook een nadeel zijn: als het octrooi in 1 land wordt verworpen, gebeurt dat automatisch ook in de andere landen. De octrooi-aanvrager zal kunnen kiezen of hij voor de klassieke Europese procedure of voor de eengemaakte procedure gaat.

Meer info?

Bezoek de website van de Dienst voor

de Intellectuele Eigendom van de FOD Economie (zie link 7 in bijlage) of bel naar 02 277 90 11.

in de aangewezen landen verder behandeld alsof het een nationale aanvraag was, dus volgens lokale procedures en regelgeving.

Internationaal octrooi

Het voordeel van die procedure is dat je tot 30 maanden na de indiening van de internationale aanvraag kunt wachten vooraleer te beslissen om, en in welke landen, je de procedure op nationaal niveau verder wilt zetten. Dat betekent dus uitstel voor verdere procedure- en vertaalkosten.

In de tussentijd kun je ook partners zoeken of een handelsstrategie plannen.

Wil je ook buiten Europa octrooibescherming genieten, dan biedt het Octrooisamenwerkingsverdrag (Patent Cooperation Treaty of PCT) vaak een efficiënte oplossing. Het grote voordeel is dat je slechts één aanvraag moet indienen die dan samen met een internationaal nieuwheidsverslag en, eventueel, een internationale voorlopige beoordeling van de overige octrooieerbaarheidsvoorwaarden (innovatief karakter, industriële toepasbaarheid) wordt toegezonden aan de verschillende nationale of regionale octrooibureaus. De aanvraag wordt daarna

Meer info?

Bezoek de website van de Dienst voor de Intellectuele Eigendom van de FOD Economie (zie link 8 in bijlage) of bel naar 02/277 90 11.

Hoeveel kost een octrooi?

Je kunt je hierover ook laten adviseren: › Door het Innovatiecentrum in jouw provincie Voor wie? Mensen die een eigen zaak hebben of sterk overwegen om er een te starten.

Kosten? Het innovatiecentrum geeft gratis advies.

Meer info: www.innovatiecentrum.be › Door de Innovatie Vereniging Vlaanderen Voor wie? Particulieren met een idee, maar zonder onmiddellijke plannen voor de oprichting van een eigen zaak.

Kosten? Je kunt gratis een afspraak maken bij de IVV. Als je je bij hun vereniging aansluit, betaal je € 30 per jaar.

Meer info: www.ivv-vzw.be

Gemeenschapsoctrooi

› Door een octrooigemachtigde Voor wie? Iedereen Kosten? Octrooigemachtigden geven vaak een eerste consult gratis (vraag hiernaar), nadien rekenen zij, net als advocaten, een uurtarief aan.

Meer info: zie voor de lijst van erkende gemachtigden (zie link 4 in bijlage).

Als je besloten hebt dat je een octrooi neemt, is het aangewezen: › dat je je laat bijstaan voor het schrijven en het indienen van het octrooi, bijvoorbeeld door een octrooigemachtigde (zie link 4 in de bijlage). › dat je beslist welke procedure je zult volgen: ga je voor een Belgisch, een Europees of een internationaal octrooi? (zie kaderstuk hierboven).

De kosten om een octrooi te krijgen, kunnen aanzienlijk zijn. Wil je een octrooi nemen dan moet je onder meer rekening houden met de volgende uitgavenposten: › Aangezien het aangeraden is om je te laten bijstaan door een deskundige, moet je alvast rekening houden met het ereloon van de octrooigemachtigde (zie link 4 in bijlage). › Afhankelijk van in welke landen je bescherming wenst, kunnen de vertaalkosten hoog oplopen. › Als je octrooi eenmaal is verleend, kan het aangewezen zijn om actief inbreuken op te sporen en er tegen op te treden. Het spreekt voor zich dat dat tijd en geld kost. › Ten slotte moet je ook steeds de officiële indienings-, procedure- en instandhoudingstaksen betalen.

Afhankelijk van de territoria en de duur van bescherming kunnen de totale kosten variëren tussen enkele duizenden euro’s tot enkele tienduizenden euro’s. Als je een octrooi wenst binnen een heel complex domein en waarbij je, naast Europa, ook bescherming wenst in verschillende andere grote markten (VS, Japan, India...) kan het kostenplaatje wel eens oplopen tot meer dan 100.000 euro.

23

Via de kmo-portefeuille (www.kmo-portefeuille.be) kun je subsidies krijgen voor een technologieverkenning. Je moet dan wel beschikken over een btw-nummer (zelfstandigen in bijberoep komen ook in aanmerking). Als kmo kun je daarnaast ook IWT-subsidies krijgen voor een meer uitgebreide haalbaarheidsstudie (zie link 10 in bijlage). Het Agentschap Ondernemen (www.agentschapondernemen.be) en het Innovatiecentrum (www.innovatiecentrum.be) in jouw buurt kunnen je advies geven over die subsidies.

Voorbeelden van patenten

Een voorbeeld Je wilt een Belgisch octrooi en laat dat eerst schrijven door een octrooigemachtigde.

Dat kost je gemiddeld tussen de € 1.500 en € 6.000.

Bij de indiening van het octrooi betaal je € 50 taks en € 300 voor het nieuwheidsonderzoek. Twee jaar later begin je instandhoudingstaksen te betalen (die beginnen bij € 35, maar stijgen elk jaar). Als je na een jaar besluit om je octrooi uit te breiden naar

Haalbaarheidsstudie en marktonderzoek Een idee kan nog zo goed zijn, als de markt er niet klaar voor is, of er is een goedkoper alternatief, dan heeft investeren in bescherming weinig zin. Zorg er daarom voor dat je werk gemaakt hebt van marktonderzoek (zie stap 3: is er nood aan je idee?) alvorens te investeren in een octrooi.

een aantal andere landen, betaal je ook in die landen taksen en vertaalkosten. Die laatste kosten kunnen snel oplopen.

Meer info?

Bezoek de website van de Dienst voor de Intellectuele Eigendom van de FOD Economie (zie link 9 in bijlage) of bel naar 02 277 90 11.

Op welk moment neem je een octrooi?

Wanneer je het best een patent aanvraagt, verschilt per project. Doe je de aanvraag te vroeg en veranderen er nog essentiële elementen van je uitvinding, dan kan de aanvraag waardeloos zijn. Je zult dus een balans moeten zien te vinden tussen de druk om iets snel te beschermen en het voortgangsproces van het project.

Een technische haalbaarheidsstudie gaat na of je idee technisch realiseerbaar is. Het is bijzonder vervelend als na het aanvragen van een octrooi blijkt dat je idee toch niet werkt of niet zoals op de beschreven manier. Mogelijk kun je zelf nagaan of je vinding werkt, bijvoorbeeld door een prototype te maken (zie stap 7: maak een prototype). Kun je dat niet zelf, dan zijn er een aantal hogescholen, universiteiten en kenniscentra die je daarbij (tegen betaling) kunnen helpen. Heb je een eigen zaak (of start je er binnenkort een), dan helpt het innovatiecentrum in je provincie je graag om de juiste kennispartner te vinden. Particulieren kunnen ten rade gaan bij de Innovatievereniging Vlaanderen (www.ivv-vzw.be), een ledenorganisatie voor uitvinders.

MERKEN Een merk is een teken waarmee je jouw producten of diensten onderscheidt van die van je concurrenten. Dat teken kan de naam zijn voor je product of dienst, maar ook een logo of de vorm of verpakking van een product, zoals het Coca-Colaflesje. Niet enkel voor grote bedrijven zijn merken belangrijk, ook voor kleine. Het kan schadelijk zijn als anderen je merk namaken of als anderen een merk gebruiken dat verwarring kan wekken met het jouwe. Enkel door je merken te registreren kun je daartegen optreden.

Voorbeeld van een technische tekening

Benelux-merk W1il je een merk registreren, controleer dan eerst of het nog beschikbaar is. Je kunt zelf zoeken in het merkenregister (zie link 11 in bijlage), of een merkgemachtigde (www.bmm.be) tegen betaling voor jou laten zoeken. Ga ook na of jouw merk aan de voorwaarden voor een merk voldoet (zie kaderstuk). Bestaat het merk nog niet en voldoet het aan de voorwaarden, dan kun je het online of via een invulformulier laten deponeren bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Ook voor vragen omtrent Beneluxmerken kan je hen contacteren via www.boip.int of op het nummer 070 244 242.

Apple® logo + NIKE® LOGO + coca cola® flesjes

Een technische haalbaarheidsstudie gaat na of je idee technisch realiseerbaar is.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

24

25

Wat kan geen merk zijn?

Hieronder vallen onder meer beschrijvende

Overlapping met andere intellectuele eigendom

MODELLEN EN TEKENINGEN

tekens. Het woord ‘Biomild’ voor yoghurt

Zo zal de vorm van bijvoorbeeld een stoel of

is een voorbeeld van een teken dat niet

een lamp eerder als model worden gezien dan

onderscheidend genoeg is. ‘Bio’ geeft

als een vormmerk.

Een model of tekening is het uiterlijk van een voortbrengsel of een deel ervan. Onder voortbrengselen worden zowel op industriële als op ambachtelijke wijze vervaardigde voorwerpen verstaan. Het model moet nieuw zijn en een eigen karakter hebben. Het uiterlijk wordt afgeleid uit de kenmerken van de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het voortbrengsel zelf of de versiering ervan. Als je een model wilt beschermen, moet je net als bij een merk controleren of het al bestaat. Daar bestaan een aantal databanken (zie link 14 in bijlage) voor. Een merken- en modelgerechtigde (www.bmm.be) kan je helpen bij het onderzoek naar de nieuwheid of het beschermen van je model.

dat dat niet kan, is geen merk.

Niet alle tekens kunnen een merk zijn.

Er zijn een aantal wettelijke redenen op basis waarvan het BBIE verplicht is de inschrijving van een aanvraag te weigeren. Bovendien kan de rechter om die redenen oordelen dat een merk niet geldig is. Hij verklaart de inschrijving in dat geval alsnog nietig. De voornaamste redenen voor weigering of nietigverklaring zijn:

namelijk aan dat de yoghurt op biologische

en ‘Mild’ maakt het teken als geheel niet

Het gedeponeerde teken bestaat uit vlaggen, wapens en andere officiële emblemen van staten of internationale

onderscheidend. Ook al is het een nog niet

organisaties die geregistreerd staan volgens

bestaand woord. De samenstelling bevat

artikel 6ter van het Verdrag van Parijs. Zulke

immers, in de woorden van het Europese Hof

merken kunnen alleen in het Benelux-register

van Justitie, geen “ongebruikelijke wending”

worden ingeschreven met toestemming van de

die het geheel voldoende onderscheidend

betreffende staat of organisatie.

wijze geproduceerd is. ‘Mild’ zegt iets over de smaak. En de samenstelling van ‘Bio’

maakt om als merk te kunnen dienen.

Het merk mist onderscheidend vermogen

Het teken is misleidend

Het merk is strijdig met openbare orde en goede zeden

Deze veruit meest voorkomende

Een logo waarop bijvoorbeeld duidelijk koffie

Dat komt in de praktijk zeer weinig voor.

uitsluitingsgrond vloeit eigenlijk al voort uit

is afgebeeld kan niet voor iets anders (zoals

de definitie van een merk. Een merk is een

thee of slaapmiddelen) worden geregistreerd

teken ter onderscheiding van de waren of

en gebruikt, omdat het publiek daardoor

Model registreren

diensten van een onderneming, dus een teken

misleid kan worden.

Een model of tekening kun je beschermen in de Benelux, in Europa (gemeenschapsmodel) of internationaal. Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom kan je inlichten omtrent de verschillende procedures. Je kunt hen contacteren via www.boip.int of via het nummer 070 244 242.

Europees merk Wil je bescherming in heel Europa, dan kan dat via een gemeenschapsmerk. Voordeel daarvan is dat je met slechts één aanvraag bescherming kunt krijgen in alle landen van de Europese Unie. Nadeel is dan weer dat als het merk in een van de landen niet geldig is (bijvoorbeeld omdat het onderscheidend vermogen mist), het merk geweigerd of nietig verklaard kan worden in alle lidstaten. Best is dus om de hulp van een deskundige (www.bmm.be) in te roepen. Indienen gebeurt via het Europees Merkenbureau (http://oami.europa.eu).

Benelux-merk indient en na 6 maanden kunt beslissen of je je merk ook in andere landen wilt registreren. In dat geval geldt de eerste aanvraagdatum ook voor de andere landen. Ook in het geval van een wereldwijde bescherming roep je het best de hulp in van een deskundige (www.bmm.be). Voor meer info kun je terecht bij de World Intellectual Property organisation: www.wipo.int of bij het BeneluxBureau voor de Intellectuele Eigendom: www.boip.int. De laatste organisatie kun je ook bellen op het nummer 070 244 242.

Wat kost merkbescherming?

Internationaal merk Ook wereldwijde bescherming is mogelijk via een internationale procedure. Net als bij octrooien geldt hier ook het recht van voorrang. Dat wil zeggen dat je eerst een

De basisprijs voor een Benelux-merkregistratie bedraagt € 240 voor 10 jaar. Een Europees merk kost € 900 à € 1000, terwijl de kost van een internationaal merk afhangt van het aantal landen waarin je bescherming wilt.

Ook voor modellen geldt, net als voor merken, een voorrangsrecht van 6 maanden. Dat wil zeggen dat je 6 maanden de tijd hebt om na de indiening van je Beneluxdepot, je model ook in andere landen te beschermen met behoud van de eerste indieningsdatum.

Maak je een model publiek (bv. je toont een meubel op een beurs of in een tijdschrijft), dan ontstaat er een niet-geregistreerd gemeenschapsmodel. Dat wil zeggen dat je gedurende 3 jaar anderen kunt aanvechten voor opzettelijke namaak. Het voordeel is dat die vorm van bescherming gratis is, het nadeel dat je die periode niet kunt verlengen.

Wat kost modelregistratie?

Een Benelux-modelregistratie kost € 108, plus € 10 per bijgevoegde tekening, voor een periode van 5 jaar.

Bescherm je domeinnaam Als je een naam voor je product, dienst of onderneming hebt gekozen, vergeet dan niet de domeinnaam te registeren. Dat kan via een registrar (lijst vind je op www.dns.be) of vraag het aan de persoon die/ het bedrijf dat jouw website maakt.

Registreer ook variaties of andere schrijfwijzen van de naam. Je kan ook verschillende extenties, bijvoorbeeld .be, .nl of .com vastleggen. Een domeinnaam registeren is niet duur (vanaf 15 euro/jaar), dus je registreert er beter eentje te veel dan te weinig. Zo voorkom je dat een concurrent of iemand die van slechte wil is, met de ‘Spider’ citroenpers domeinnaam aan de haal gaat.

Vergeet ook niet om een profiel aan te maken op social media als Facebook, Twitter, Pinterest,…. Ook al maak je er nu nog geen gebruik van, later wil je dat misschien wel. En opnieuw wil je ook voorkomen dat anderen de profielen inpalmen.

Senseo® model

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

26

27

stap 7

maak een prototype

Een eenvoudig prototype kun je misschien zelf maken of laten maken door een handige kennis.

Het kan ook nuttig zijn om de hulp in te roepen van een beroepsafdeling van een secundaire school in je buurt.

In Vlaanderen kun je terecht in: - Leuven (www.fablab-leuven.be) - Gent (www.timelab.org) - Genk (www.fablabgenk.be) - Kortrijk (www.budalab.be)

Voor een ingewikkelder prototype, of als je prototype er ook meteen goed moet uitzien, kun je een beroep doen op: › FabLabs. Een FabLab is een relatief kleine locatie met een aantal innovatieve machines waarmee (bijna) alles kan ontworpen en gerealiseerd worden, of ten minste een prototype ervan. Zo kan iedereen zijn of haar creatief idee tegen een lage kostprijs fysiek vorm geven. De apparatuur is onder normale omstandigheden niet toegankelijk voor het grote publiek wegens de hoge kostprijs.

Een speciale machine die gebruikt wordt in FabLabs is de 3D-printer. Die printer bouwt 3D–objecten laagje per laagje op. Zo kunnen er hele ingewikkelde vormen gemaakt worden (zie foto).

Overal ter wereld zijn er FabLabs.

In Brussel kan je terecht bij www.fablabxl.be en www.imal.org Voor meer informatie kan je contact opnemen via sosidee@flandersdc.be › hogescholen met een afdeling industrieel ontwerp of productontwikkeling (zie creativeskills.be/opleidingen/) › productontwikkelaars en ontwerpbureaus (zoek op google.be of in de Gouden Gids) › een aantal modelmakerijen (zoek op google.be of in de Gouden Gids) › bedrijven die gespecialiseerd zijn in 3D-printen of rapid prototyping, zoals Materialise (i.materialise.com) Als je van plan bent om je idee van de hand te doen, ga dan nu naar stap 10.

© Materialise

Als je een idee voor een nieuw product hebt, dan kun je dat met een prototype tastbaar en goed presenteerbaar maken.

Dankzij een prototype kun je ook gemakkelijk de werking testen.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

28

29

stap 8

stel een ondernemingsplan op

Businessmodel of businessplan?

Een businessmodel vormt het fundament van je businessplan. Met een businessmodel maak je je idee of concept concreter aan de hand van de volgende vragen: - Wat is mijn idee precies? Wat is het aanbod dat ik bied aan mijn klanten?

- Wat zijn mijn grootste kosten? Zij vormen de grootste slokop in het financieel plan.

- Wie zijn mijn klanten? Verkoop ik aan iedereen, of enkel aan specifieke doelgroepen?

- Hoe kan ik geld verdienen met mijn product of dienst? Ga ik het per stuk verkopen? Of verkopen anderen het en krijg ik daar een deel van? Of wordt het een abonnementssysteem?

Of geef ik iets gratis en verdien ik later geld met de verkoop van verbruiksartikelen (bijv. printers zijn relatief goedkoop en de fabrikanten verdienen veel geld met de inktpatronen)?

- Hoe breng ik mijn product bij de klant? Start ik een winkel? Of kunnen mijn klanten het kopen in andere winkels? Voor diensten: ga ik zelf de dienst uitvoeren? Of werk ik via anderen?

- Waarom kopen klanten bij mij? En hoe zorg ik ervoor dat ze blijven terugkomen?

- Welke taken horen er bij mijn product of dienst?

Denk aan ontwikkeling, productie of uitvoering, marketing, verzending en verpakking...

- Welke taken voer ik zelf uit? En welke taken besteed ik uit aan partners?

- Welk materiaal, welke kennis of welk personeel heb ik nodig?

The Business Model Canvas

Als je overweegt om een eigen zaak te starten, stel dan zeker een ondernemingsplan op. Zo’n plan is vrij omvangrijk, maar erg nuttig.

Een ondernemingsplan helpt je om je strategie en doelen te bepalen en is een must om potentiële partners (financiers, leveranciers…) te overtuigen.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

30

Een handig sjabloon om je businessmodel overzichtelijk op te stellen, is het businessmodelcanvas. Je kan het gratis downloaden via http://www.businessmodelgeneration.com/ canvas in het Engels of via www.ikinnoveer.be/bmc in het Nederlands. Nadat je je businessmodel hebt opgesteld, kan je het verder aanvullen met cijfermateriaal tot een volledig businessplan.

Designed for:

On:

Designed by:

Day

Iteration:

Key Partners

Key Activities

Value Propositions

Customer Relationships

Who are our Key Partners?

Who are our key suppliers?

Which Key Resources are we acquiring from partners?

Which Key Activities do partners perform?

What Key Activities do our Value Propositions require?

Our Distribution Channels?

Customer Relationships?

Revenue streams?

What value do we deliver to the customer?

Which one of our customer’s problems are we helping to solve?

What bundles of products and services are we offering to each Customer Segment?

Which customer needs are we satisfying?

motivations for partnerships: Optimization and economy Reduction of risk and uncertainty Acquisition of particular resources and activities

categories Production Problem Solving Platform/Network

characteristics Newness Performance Customization “Getting the Job Done” Design Brand/Status Price Cost Reduction Risk Reduction Accessibility Convenience/Usability

What type of relationship does each of our Customer Segments expect us to establish and maintain with them?

Which ones have we established?

How are they integrated with the rest of our business model?

How costly are they? examples Personal assistance Dedicated Personal Assistance Self-Service Automated Services Communities Co-creation

Key Resources

Channels

What Key Resources do our Value Propositions require?

Our Distribution Channels? Customer Relationships?

Revenue Streams?

Through which Channels do our Customer Segments want to be reached?

How are we reaching them now?

How are our Channels integrated?

Which ones work best?

Which ones are most cost-efficient?

How are we integrating them with customer routines?

types of resources Physical Intellectual (brand patents, copyrights, data) Human Financial

Month

Year

No.

Customer Segments For whom are we creating value?

Who are our most important customers?

Mass Market Niche Market Segmented Diversified Multi-sided Platform

channel phases: 1. Awareness How do we raise awareness about our company’s products and services?

2. Evaluation How do we help customers evaluate our organization’s Value Proposition?

3. Purchase How do we allow customers to purchase specific products and services?

4. Delivery How do we deliver a Value Proposition to customers?

5. After sales How do we provide post-purchase customer support?

Cost Structure What are the most important costs inherent in our business model?

Which Key Resources are most expensive?

Which Key Activities are most expensive? is your business more: Cost Driven (leanest cost structure, low price value proposition, maximum automation, extensive outsourcing) Value Driven ( focused on value creation, premium value proposition) sample characteristics: Fixed Costs (salaries, rents, utilities) Variable costs Economies of scale Economies of scope

www.businessmodelgeneration.com

Revenue Streams For what value are our customers really willing to pay?

For what do they currently pay?

How are they currently paying?

How would they prefer to pay?

How much does each Revenue Stream contribute to overall revenues? types: Asset sale Usage fee Subscription Fees Lending/Renting/Leasing Licensing Brokerage fees Advertising

fixed pricing List Price Product feature dependent Customer segment dependent Volume dependent

dynamic pricing Negotiation( bargaining) Yield Management Real-time-Market

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported License.

To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ or send a letter to Creative Commons, 171 Second Street, Suite 300, San Francisco, California, 94105, USA.

31

Een ondernemingsplan bestaat

Begeleiding:

gebruikelijk uit:

Word je graag geholpen bij het opstellen van je ondernemingsplan, dan zijn er verschillende mogelijkheden: › Haalbaarheidsstudie. Als kandidaatondernemer kan je terecht bij UNIZO voor advies en begeleiding bij de opmaak van een haalbaarheidsstudie. De overheid subsidieert deze haalbaarheidsstudie, waardoor je slechts € 100 ipv € 900 betaalt. Meer info: www.go4business.be. De haalbaarheidsstudie vormt al een goede basis voor je ondernemingsplan. › De ondernemingsplanwedstrijd Bizidee.

Wie deelneemt aan die wedstrijd werkt onder begeleiding zijn idee uit tot een haalbaarheidsstudie en vervolgens tot een ondernemingsplan. De beste businessplannen krijgen een mooi startkapitaal. Meer info op www.bizidee.be › Je kunt je ondernemingsplan ook volledig door studenten (onder begeleiding van een coach) laten maken. Tegen een vrij lage kost krijg je een volledig ondernemingsplan of een onderdeel ervan. Je bent wel gebonden aan bepaalde deadlines om je aanvraag in te dienen. De meest uitgebouwde dienstverlening vind je momenteel bij het Centrum voor Ondernemen van de Hogeschool Gent. Meer info op www.centrum-voor-ondernemen.be

› een projectvoorstelling (omschrijf je idee en je plannen) › een omgevingsanalyse (Hoe ziet de markt eruit? Wie zijn je klanten, je concurrenten…) › een commercieel/marketingplan (hoe ga je je idee commercialiseren, hoe ga je promotie voeren, hoe bepaal je je prijs…) › een organisatieplan (ga je voor een eenmanszaak of een vennootschap, neem je personeel aan…) › een financieel plan (wat zijn de geplande investeringen, hoe ga je ze financieren, welke omzet verwacht je te behalen…)

Hulp nodig?

Handige invuldocumenten en simulators: › Startkompas (www.agentschapondernemen.be/ artikel/startkompas) van het Agentschap Ondernemen: een handig invuldocument om de haalbaarheid van je project in kaart te brengen. Daarna kan je je plan verder uitwerken aan de hand van tips in de praktische leidraad. › UNIZO Startsimulator (www.unizo.be/startsimulator): met deze online simulator kan je gratis je ondernemingsplan en financieel plan van A tot Z uitwerken. › De meeste banken en sociaal secretariaten bieden ook een invuldocument aan.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

32

33

stap 9

zoek financiering

Eigen inbreng

risicokapitaal

Eigen geld inbrengen is belangrijk voor het verkrijgen van externe financiering. Niemand zal in jouw project willen investeren als je zelf niet bereid bent om middelen in je zaak te stoppen.

Je moet minimum 10% - maar in de regel eerder 20-40% eigen middelen inbrengen.

Durfkapitalisten investeren in ondernemingen die hoog risco lopen, meestal startende ondernemingen. In ruil nemen zij participatie in het bedrijf. De durfkapitalist gokt erop dat het jonge beloftevolle bedrijf sterk zal groeien en in waarde zal stijgen. Na enkele jaren verkoopt hij zijn aandeel dan weer met winst. Durfkapitalisten kunnen maatschappijen zijn, gespecialiseerd in het verschaffen van risicokapitaal (bv. PMV: www.pmv.eu of GIMV: www.gimv.be) of particulieren.

Tot die laatste categorie rekenen we de business angels: dat zijn (ex-)ondernemers die investeren in startende of snelgroeiende ondernemingen. Naast financiële steun stellen zij ook hun jarenlange ervaring, expertise en contacten ter beschikking van de ondernemer. Business angels zijn dus persoonlijker betrokken bij de onderneming waarin ze investeren, bijvoorbeeld als adviseur of tijdelijk mededirecteur. Vlaamse business angels kun je onder meer via BAN Vlaanderen (www.ban.be) contacteren.

Familie en vrienden De personen in je onmiddellijke sociale omgeving zijn vermoedelijk de eersten bij wie je aanklopt om financiële steun te zoeken. Via de Winwinlening (zie link 15 in bijlage) (tot maximaal € 50.000) kan dat voor beide partijen interessant zijn.

ParticipatieMaatschappij Vlaanderen wil met die lening particulieren aanmoedigen om geldmiddelen ter beschikking te stellen van startende ondernemingen. Wie als vriend, kennis of familielid een Winwinlening toekent aan een startend bedrijf, krijgt jaarlijks een belastingkorting van 2,5% van het geleende bedrag. Houd er wel rekening mee dat het opstarten van een bedrijf risico’s inhoudt. Stel dat je failliet gaat, dan is ook jouw vriend of familielid mogelijk een deel van zijn/haar geld kwijt. Maak daarover duidelijke afspraken.

Wie met zijn goed idee een eigen zaak opzet, heeft natuurlijk kapitaal nodig.

Maar waar vind je dat?

Banken Banken bieden talrijke financiële producten voor starters. Ga na welke formule het best is voor je zaak. Bespreek een kaskrediet voor plotse, grote uitgaven. Indien je veel materiaal nodig hebt, kun je dat misschien van de bank leasen.

Een vuistregel blijft: een bank is eerder geneigd een financiering af te sluiten bij een minimaal eigen risico. Zij willen dan ook garanties, bijvoorbeeld jouw huis als borg, terwijl jij privé en werk liever gescheiden houdt. Als de bank meer zekerheden wilt dan jij kunt bieden, dan kun je mogelijk een beroep doen op de waarborgregeling (zie link 16 in bijlage) van de ParticipatieMaatschappij Vlaanderen.

Overheid Bij de overheid kun je als starter terecht voor goedkope leningen, bijvoorbeeld via het Participatiefonds (www.fonds.org). Ook subsidies zijn mogelijk. Zo kun je subsidies voor advies, kennis en opleiding verkrijgen via de kmo-portefeuille.

Finmix (www.finmix.be), een project van Agentschap Ondernemen, geeft de ondernemer die op zoek is naar risicokapitaal de mogelijkheid om zijn project voor te stellen aan Je hoeft niet altijd een gigantisch een panel van kapitaal bijeen te harken om een financieringseigen zaak te starten. Ook met experten. beperkte middelen kun je heel wat realiseren. Een aantal tips en voorbeelden vind je in ons dossier ‘Dossier bootstrap en bricolage: veel doen met weinig middelen’ (zie link 17 in bijlage).

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

34

35

stap 10

presenteer je idee overtuigend

Je start zelf een zaak Als je je idee zelf op de markt brengt, zul je partners, leveranciers en financiers moeten overtuigen.

Enkele vuistregels:

verhaaltje van iemand die in een verstrooide bui z’n wagen verkeerd tankt en zo zware schade aanricht kent wel iemand in die situatie. Je kunt ook de VAB

Verkoop jezelf

1 miljoen euro.” Daartegenover plaats je dan jouw

Wie zijn idee goed wilt verkopen, moet eerst zichzelf verkopen. Als jij niet overtuigend overkomt, dan doet je idee dat ook niet. Zorg ervoor dat je er professioneel uitziet en let op de details. Kleed je gepast en maak een professioneel visitekaartje. Zorg ook voor een professioneel e-mailadres en voicemailbericht.

opzetstukje, dat amper € 4 kost. Chauffeurs zullen die

Elevator pitch (verkoopspraatje) Als je de aandacht hebt, moet je die ook vasthouden. Giet je verhaal in een elevator pitch: een vlotte presentatie van je idee in ongeveer 1 minuut. Je moet je voorstellen dat je met je gesprekspartner in de lift staat en enkel die tijdspanne hebt om hem te overtuigen.

Wezenlijk bij een elevator pitch is een in het oog springende presentatie met denkbeelden, vergelijkingen en voorbeelden. Voor een succesvolle elevator pitch tellen niet alleen gegevens en feiten, maar is ook het aanspreken van de emotie van belang.

Geef zeker aan:

› Wat het probleem is van de potentiële klant/gebruiker › Hoe jouw product of dienst dat probleem oplost

36

dieselauto*. Je kunt je pitch dan beginnen met een

citeren: “Verkeerd tanken kost de Belg jaarlijks bijna

Zorg ervoor dat je meteen de aandacht vangt.

Dat is zowel nuttig om een afspraak met een partner of financier te versieren, als om van start te gaan met je verhaal. Goed begonnen is immers half gewonnen. De oprichters van het bedrijf PaperNuts scheurden tijdens hun pitch in het tv-programma Dragon’s Den een doos met klassiek opvulmateriaal voor verpakkingen stuk en meteen erna ook een doos met hun nieuwe opvulmateriaal. Aandacht gegarandeerd en de investeerders ontdekten meteen ook de voordelen van het nieuwe product (http://youtu.be/dbwG4SEeUtA)

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

je kunt voorkomen dat iemand benzine tankt in een

aan z’n wagen. Dat is heel herkenbaar: iedereen

Trek de aandacht

Je idee presenteren zul je altijd moeten doen: of je nu zelf een zaak start of je idee liever van de hand doet.

Stel dat je een opzetstukje bedacht hebt, waarmee

kleine investering graag maken om een groot risico te vermijden. En leasingmaatschappijen kunnen er heel wat geld mee besparen. *dit idee bestaat al

Zorg ervoor dat de boodschap door iedereen te begrijpen is, maak het niet te ingewikkeld en gebruik geen vaktaal, en dat voor de toehoorder duidelijk wordt wat hij eruit kan halen.

Bereid je goed voor Na je pitch gaan je toehoorders je ongetwijfeld een aantal bijkomende - en soms lastige - vragen stellen. Voorkom dat je met je mond vol tanden staat Nog meer tips om je en stel op voorhand een idee te laten plakken bij lijstje op met mogelijke je toehoorder, vind je in vragen. Zorg er ook voor het boek ‘De Plakfactor’ dat je de belangrijke cijfers van Dan en Chip Heath uit je businessplan uit het (ISBN 9789043014076). hoofd kent. Oefen je pitch voor een vriend of kennis en vraag hem om kritische vragen te stellen.

Op YouTube (www.youtube.com) kun je een aantal voorbeelden van goede, en minder goede, pitches bekijken. Zoek op ‘dragon’s den’.

JE VERKOOPT JE IDEE Je idee verkopen is niet gemakkelijk. Maar met een goed idee én de nodige overtuigingskracht kan het lukken.

(Zie daarvoor ook stap 5: zelf op de markt brengen of je idee verkopen.) Als je eenmaal een bedrijf hebt gevonden dat mogelijk geïnteresseerd is in je idee, moet je achterhalen aan wie je het het best kunt presenteren. Dat kan voor een kleiner bedrijf de directeur zijn, voor een groter bedrijf het hoofd marketing of productontwikkeling.

37

Sommige bedrijven hebben zelfs een aparte afdeling die zich richt op het scouten van ideeën van buitenaf.

Op de website uitvinders.nl (zie link 18 in bijlage) vind je een aantal tips om bij de juiste contactpersoon te komen en een afspraak met hem of haar te maken. Als je twijfelt aan je eigen verkoopstalent, kun je ook een kennis met verkoopstalent inschakelen. Hij/zij kan dan de afspraak maken en je idee verdedigen. Maak op voorhand wel goede afspraken met hem/haar.

Als je een afspraak hebt met een bedrijf, zorg dan zeker voor een minimale bescherming van je idee (i-DEPOT en geheimhoudingsverklaring, zie stap 6: bescherm je idee).

Op je gesprek met de verantwoordelijke pas je ongeveer dezelfde presentatietips toe als iemand die zelf een zaak start en partners/ financiers zoekt. Leg sterk de nadruk op de voordelen die jouw idee kan opleveren voor het bedrijf. Heb je een prototype, toon dat dan niet onmiddellijk, maar bewaar het tot halverwege je presentatie. Zo rekent het op extra aandacht en vermijd je het dipje in het midden van een presentatie. Presenteer je je verhaal op de computer, vermijd dan speciale effectjes, clip art of te veel grapjes. Je riskeert dan immers om minder serieus genomen te worden of de aandacht af te leiden van je idee.

In beide gevallen kun je kiezen voor een vaste afkoopsom of een percentage op elk verkocht product (bv. 3%). In het laatste geval deel jij in het succes. Flopt het product, dan krijg je natuurlijk weinig geld. Je kunt ook kiezen voor een combinatie van een vaste som en royalty’s.

Om je in de verkoopsonderhandelingen bij te staan, contacteer je het best een gespecialiseerde advocaat. Een overzicht van advocaten vind je op de website van de Vlaamse Balies (zie link 19 in bijlage).

Wat is je idee waard?

Volgens het boekje ‘Ik heb een goed idee. Wat nu?’ van Jasper Baggerman hangt de hoogte van de afkoopsom of de licentievergoeding ondermeer af van: › De kracht van het idee › De mate waarin het idee is uitgewerkt › De toegevoegde waarde die jij nog kunt leveren bij de ontwikkeling of introductie › De winst die de marktpartij uit het idee verwacht › Het risico dat de marktpartij denkt te lopen › De hoogte van de investeringen die nog moeten worden gedaan › Het aantal andere marktpartijen die interesse hebben getoond in het idee De hoeveelheid tijd, moeite en geld die je zelf hebt geïnvesteerd, is vaak niet van invloed op de hoogte van de vergoeding.

Let er ook op dat je tijdens het eerste gesprek niet te veel met cijfers goochelt. Anders ontstaan er discussies over jouw schattingen in plaats van of het bedrijf wel of niet geïnteresseerd is in jouw idee.

Overeenkomsten Als je je idee wilt verkopen, bestaan er twee soorten overeenkomsten: › Je doet volledig afstand van je rechten (bv. je verkoopt je octrooi). › Je behoudt je rechten en geeft het bedrijf toestemming om je idee te ontwikkelen en op de markt te brengen. In ruil krijg jij een vaste afkoopsom of een percentage op elk verkocht product.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

38

Nuttige lectuur omtrent het presenteren van je idee: ‘Ik heb een goed idee. Wat nu?’ (Jasper Baggerman, ISBN 9078369108) ‘De plakfactor’ (Dan en Chip Heath, ISBN 9789043014076)

TOT SLOT In dit stappenplan kon je lezen hoe je jouw idee uitwerkt tot een marktklaar product (of dienst), waarmee je financiers of potentieel geïnteresseerde bedrijven kunt benaderen.

Voor sommigen gaat het verhaal natuurlijk verder. Wie ervoor kiest om een eigen zaak te beginnen, kan voor verder advies terecht bij de startersloketten. Zij kunnen je begeleiden bij de uitbouw van je onderneming.

Is je idee onderweg ergens afgevallen, omdat het al bestond of economisch niet haalbaar bleek? Niet getreurd: voor elk succesvol idee op de markt zijn er misschien 100 die het niet gehaald hebben. Je hebt in elk geval veel bijgeleerd, en wie weet lukt het met je volgende idee wel.

Heb je nog vragen of opmerkingen, contacteer ons dan gerust via www.SOSidee.be

Tot slot vatten we het stappenplan nog even samen in 15 actiepunten 1. Definieer je idee 2. Vul het ideeformulier in (zie bijlage) 3. Ga na of je idee al bestaat, via Google en een octrooidatabank 4. Neem een i-DEPOT via www.boip.int 5. Ga na of er nood is aan je idee 6. Wie is je doelgroep en wat willen ze?

7. Bereken of je idee commercieel haalbaar is 8. Beslis of je je idee zelf op de markt brengt of een koper zoekt 9. Richt eventueel een eigen zaak op 10. Zoek de juiste bescherming voor je idee 11. Maak een prototype (voor een product) of een mooie presentatie (dienst) 12. Stel een ondernemingsplan op 13. Zoek financiering 14. Maak een goed verkoopspraatje (pitch) 15. Presenteer je idee overtuigend voor financiers of kopers

39

Bijlagen LINKS PER HOOFDSTUK Hoofdstuk 2: Bestaat je idee al?

Hoofdstuk 8: Maak een ondernemingsplan

Link 1: lijst van erkende octrooigemachtigden

Link 13: template ondernemingsplan

http://economie.fgov.be/nl/binaries/Mand0110_tcm325-86021.pdf

http://www.agentschapondernemen.be/artikel/startkompas

Link 14: praktische leidraad bij invullen ondernemingsplan

Hoofdstuk 5: Zelf op de markt brengen of idee verkopen?

http://www.agentschapondernemen.be/download/file/fid/473

Link 2: verkoopstips http://www.uitvinders.nl/voorlichting/verkopen.htm

Hoofdstuk 9: zoek financiering Link 15: de WinWin-lening

Hoofdstuk 6: Bescherm je idee?

Link 3: zoek een gespecialiseerd advocaat http://www.advocaat.be/ZoekAdvocaat.aspx

Link 4: lijst van erkende octrooigemachtigden http://economie.fgov.be/nl/binaries/Mand0110_tcm325-86021.pdf

http://www.pmv.eu/nl/diensten/winwinlening

Link 16: waarborgregeling http://www.pmv.eu/nl/diensten/waarborgregeling

Link 17: dossier bootstrap & bricolage http://www.flandersdc.be/blog/bootstrap

Link 5: Federale Overheidsdienst Economie, Dienst voor de Intellectuele Eigendom http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/index.jsp

Link 6: het Belgisch octrooi http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/Belgisch_octrooi/index.jsp

Link 7: het Europees octrooi http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/Europees_octrooi/index.jsp

Hoofdstuk 10: Presenteer je idee overtuigend Link 18: verkoopstips http://www.uitvinders.nl/voorlichting/verkopen.htm

Link 19: zoek een gespecialiseerde advocaat http://www.advocaat.be/zoekadvocaat.aspx

Link 8: de internationale procedure http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/Internationale_aanvraag/index.jsp

Link 9: de kosten van een octrooi http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/kosten/index.jsp

Link 10: IWT-haalbaarheidsstudie http://www.iwt.be/subsidies/kmo-hbstudie/view

Link 11: merkenregister http://register.boip.int/bmbonline/intro/show.do

Link 12: databanken voor modellen http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Tekeningen_modellen/databanken/index.jsp

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

40

41

Ideeformulier Kernidee Beschrijf de kern van je idee in één zin.

Nadelen, valkuilen, belemmeringen

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

-

Varianten Bedenk een aantal varianten die hetzelfde doel bereiken als jouw idee.

1)

-

2)

-

3) 4) Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

Variant 1 Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

42

43

Variant 2 Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

Nadelen, valkuilen, belemmeringen -

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

-

-

Variant 3 Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

-

-

-

-

-

-

-

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

44

45

Variant 4

-

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Nadelen, valkuilen, belemmeringen

Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

-

Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

Nadelen, valkuilen, belemmeringen

Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

-

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

46

47

Voorbeeld van een ingevuld ideeformulier Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

Kernidee Beschrijf de kern van je idee in één zin.

Een accessoire voor kinderen waarmee ze bij afdwalen op het strand gemakkelijker met hun ouders herenigd worden.

Varianten Bedenk een aantal varianten die hetzelfde doel bereiken als jouw idee.

1) een plastic armbandje met herkenningssymbool 2) een neptatoeage met een herkenningssymbool Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

3) een gepersonaliseerd zwembroekje met het gsm nummer van de ouders 4) een armband met gps-functie die de ouders waarschuwt als hun kind te ver afdwaalt

Variant 1: plastic armbandje met herkenningssymbool Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

De kinderen dragen een armbandje met daarop een symbool (bv. vis, bal, boot) dat overeenstemt met de strandzone waarin de ouders zitten. Zo vinden a) de kinderen gemakkelijker hun ouders terug en b) is het voor hulpverleners gemakkelijker om verdwaalde kinderen te herenigen met hun ouders.

Voordelen ten opzichte van andere varianten: goedkoop, emakkelijk aan te doen en te verwijderen, bestand tegen zand, zee en zonnecr me.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

48

49

Variant 2: neptatoeage met herkenningssymbool Nadelen, valkuilen, belemmeringen

- afhankelijk van goodwill ouders om het bandje om te doen - kinderen willen het bandje niet aandoen - geen contactgegevens - ...

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

-

sensibiliseringscampagne gratis uitdelen leuke of ‘coole’ symbolen op de bandjes ouders kunnen met een stift hun gsmnummer op het bandje schrijven - printmachine om het bandje verder te personaliseren

Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

De kinderen dragen een neptatoeage met daarop een symbool (bv. vis, bal, boot) dat overeenstemt met de strandzone waarin de ouders zitten. Zo vinden a) de kinderen gemakkelijker hun ouders terug en b) is het voor hulpverleners gemakkelijker om verdwaalde kinderen te herenigen met hun ouders.

Voordelen ten opzichte van andere varianten: vrij goedkoop, populair bij kinderen, bestand tegen zand en zeewater, gemakkelijk aan te brengen, blijft nergens achter haken, je kunt het niet verliezen.

Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

- het strand moet in zones worden onderverdeeld - er moeten goed zichtbare palen (met dezelfde symbolen als die op de bandjes) op het strand geplaatst worden - er moeten voldoende verdeelpunten voor de bandjes opgericht worden (kunnen worden ondergebracht bij redders, het Rode Kruis) - er moeten sensibiliserings-/reclamecampagnes opgezet worden Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

-

gemeente eventueel provincie redders andere hulpverleners lokale pers en media fabrikant bandjes fabrikant palen grafisch vormgever

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

50

Nadelen, valkuilen, belemmeringen

- afhankelijk van goodwill ouders om de tatoeage aan te brengen - de tatoeage is niet goed bestand tegen zonnecr me: aanbrengen op een vette huid lukt niet, bij opnieuw insmeren veeg je de tatoeage gedeeltelijk weg - als je de dag nadien in een andere strandzone gaat zitten, moet je eerst de tatoeage verwijderen met olie - lokt de tatoeage geen allergische reacties uit?

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

- sensibiliseringscampagne - gratis uitdelen - nagaan hoeveel zonnecrème de tatoeage kan verdragen - olie ter beschikking stellen op verdeelposten bandjes - op zoek gaan naar producenten van hypo-allergene plaktatoeages

51

Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

- het strand moet in zones worden onderverdeeld - er moeten goed zichtbare palen (met dezelfde symbolen als die op de bandjes) op het strand geplaatst worden - er moeten voldoende verdeelpunten voor de bandjes opgericht worden (kunnen worden ondergebracht bij redders, het Rode Kruis) - er moeten sensibiliserings-/reclamecampagnes opgezet worden

Nadelen, valkuilen, belemmeringen

- duurder, moet door de ouders zelf aangekocht worden - kinderen groeien eruit - telefoonnummer is goed zichtbaar.

Tieners kunnen naar de ouders bellen om hen te plagen

Oplossingen Welke oplossingen zien we daarvoor of hoe kunnen we de nadelen vermijden?

- productieprijs proberen te drukken - reclamecampagne met nadruk op ‘cool product voor hippe kids’ en het probleem van het verdwalen - nummer niet te groot afdrukken op zwembroek

Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

-

gemeente eventueel provincie redders andere hulpverleners lokale pers en media fabrikant tatoeages fabrikant palen grafisch vormgever

Impact Beschrijf wat er op het eerste zicht zou (moeten) veranderen.

Variant 3: zwembroekje met gsm-nummer ouders

-

oprichten eigen bedrijf zoeken producent ontwerp maken distributiekanalen zoeken depot huren

Voordelen Beschrijf wat we meer/beter/sneller/goedkoper kunnen met dit idee.

Kinderen dragen een zwembroekje met daarop het gsm-nummer van hun ouders. Als ze verdwalen, kan een hulpverlener, maar ook een andere strandganger, de ouders verwittigen.

Voordelen ten opzichte van de andere varianten: duurzamer, ook andere strandgangers kunnen eenvoudig de ouders verwittigen, broekje kan overal gebruikt worden, niet enkel op een strand met speciale palen, bestand tegen zand, water, zonnecrème.

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

52

Nodige partijen Maak een lijstje van alle mensen of organisaties die nodig zijn voor de realisatie van dit idee.

-

producent zwembroekjes bedrijf dat bedrukt (als producent zwembroekjes dat niet kan) eventueel ontwerpers groothandels winkels

53

SJABLOON GEHEIMHOUDINGSVERKLARING De Word-versie van dit sjabloon vind je op www.SOSidee.be/geheimhoudingsverklaring.

GEHEIMHOUDINGSOVEREENKOMST

Komen de partijen overeen wat volgt: 1. De partner verbindt zich ertoe de creatie strikt vertrouwelijk te behandelen en in het bijzonder zal hij de creatie niet reproduceren of meedelen aan derden tenzij hij hiervoor de voorafgaande, schriftelijke toestemming bekomt van de uitvinder.

Tussen: De uitvinder: Ondergetekende (naam of firma): Adres: Postcode/Plaats: Ondernemingsnummer:

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

De partner zal de creatie slechts kenbaar te maken aan zijn werknemers en medewerkers voor zover dit strikt noodzakelijk is voor de uitvoering van deze overeenkomst en voor zover zijn werknemers of medewerkers een vertrouwelijkheidsovereenkomst hebben ondertekend met dezelfde verbintenissen als deze van onderhavige overeenkomst.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

En: De partner: Ondergetekende (naam of firma): Adres: Postcode/Plaats: Ondernemingsnummer:

De partner zal de creatie niet voor zichzelf of ten behoeve van derden gebruiken tenzij ter uitvoering van deze overeenkomst. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. De verplichtingen van deze overeenkomst gelden zolang als de creatie en/of de vertrouwelijke informatie niet bekend is bij het publiek.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. De verplichtingen van deze overeenkomst gelden niet voor enige informatie :

Gelet op het volgende:

(a) waarvan de partner kan bewijzen dat zij reeds in zijn bezit was of hem reeds bekend was van vóór de ondertekening van deze overeenkomst, op voorwaarde dat de partner dit onmiddellijk en schriftelijk meldt aan de uitvinder; of (b) die publiek bekend is of publiek beschikbaar wordt zonder fout van de partner; of (c) die verkregen is door de partner via een derde persoon zonder dat deze een inbreuk pleegt op een verplichting van vertrouwelijkheid t.a.v. wie dan ook; of (d) die zonder voorbehoud openbaar is gemaakt door de uitvinder; of (e) die dient openbaar gemaakt te worden ingevolge een bevel van de overheid of ingevolge de toepassing van de wet, op voorwaarde dat de partner de uitvinder hiervan onmiddellijk in kennis stelt en dat hij de uitvinder de mogelijkheid laat om maatregelen te nemen ter bescherming van de creatie.

a. De uitvinder heeft een intellectuele schepping gemaakt, verder te noemen de “creatie”, die in de bijlage van deze overeenkomst nader is omschreven. De creatie kan elke schepping uitmaken die door een intellectueel recht kan worden beschermd (met name door het octrooirecht, het auteursrecht, het merkenrecht, etc.) of kan bestaan uit vertrouwelijke informatie, zoals technische, operationele, financiële of zakelijke informatie die tijdens de uitvoering van deze overeenkomst wordt uitgewisseld en wordt aangeduid als vertrouwelijk of die uit haar aard als dusdanig dient te worden beschouwd. b. De partner heeft interesse om kennis te nemen van de creatie met het oog op het beoordelen van de creatie en/of het onderzoeken van een eventuele samenwerking met de uitvinder.

4. De partner verbindt zich ertoe om binnen het kader van deze overeenkomst loyaal samen te werken met de uitvinder. Indien de partner interesse heeft om een verdere samenwerkingsovereenkomst af te sluiten met de uitvinder, zullen beide partijen te goeder trouw over zo’n overeenkomst onderhandelen.

Indien de partner geen verdere overeenkomst wil afsluiten of indien de partijen geen overeenkomst bereiken na de onderhandelingen, zal de partner alle kopieën van en informatie over de creatie aan de uitvinder terugbezorgen indien deze dat wenst, of anders te vernietigen.

Gelet op het volgende: a. De uitvinder heeft een intellectuele schepping gemaakt, verder te noemen de “creatie”, die in de bijlage van deze overeenkomst nader is omschreven. De creatie kan elke schepping uitmaken die door een intellectueel recht kan worden beschermd (met name door het octrooirecht, het auteursrecht, het merkenrecht, etc.) of kan bestaan uit vertrouwelijke informatie, zoals technische, operationele, financiële of zakelijke informatie die tijdens de uitvoering van deze overeenkomst wordt uitgewisseld en wordt aangeduid als vertrouwelijk of die uit haar aard als dusdanig dient te worden beschouwd.

5.In geval van schending van deze overeenkomst door de partner, is hij gehouden de uitvinder volledig te vergoeden voor de geleden schade. De uitvinder heeft altijd recht op een minimumvergoeding die de partijen forfaitair schatten op 10.000 EUR, maar hij kan een hoger bedrag vorderen indien hij een hogere schade kan bewijzen.

b. De partner heeft interesse om kennis te nemen van de creatie met het oog op het beoordelen van de creatie en/of het onderzoeken van een eventuele samenwerking met de uitvinder.

6. Deze overeenkomst is exclusief onderworpen aan het Belgische recht en enkel de rechtbanken van Brussel zijn bevoegd om kennis te nemen van eventuele geschillen.

Opgemaakt op voor de partner Voor de uitvinder: (handtekening, naam, functie) pag. 1/2

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

54

(datum) in twee originele exemplaren, één voor de uitvinder en één

Voor de partner: (handtekening, naam, functie) pag. 2/2

55

NOTITIES

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

56

57

BRONNEN

‘Ik heb een goed idee, wat nu? (Jasper Baggerman, ISBN 9078369108) http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/index.jsp http://www.boip.int http://www.ban.be http://www.ondernemingsplanwedstrijd.be http://www.flandersdc.be http://www.innovatiecentrum.be http://www.novu.nl http://www.octrooicentrum.nl http://www.pmv.eu http://www.uitvinders.nl http://www.unizo.be http://www.agentschapondernemen.be http://topstarter.een.be/zelf-ondernemen

SOSIdee.be Ook een idee? Doe er iets mee!

58

SOS Idee

Analyseer je idee Bestaat je idee al? is er nood aan je idee? is je idee commercieel interessant? zelf op de markt brengen of idee verkopen? bescherm je idee maak een prototype stel een ondernemingsplan op zoek financiering presenteer je idee overtuigend