Dossier
Fabrikanten van verouderingsmachines
MASSAAL VEROUDEREN KAN… MACHINAAL UITERAARD OUDE TECHNIEKEN NABOOTSEN MET MODERNE MACHINES: STRAF TOCH! Het zijn uiteraard niet alleen door grootmoeder geïnspireerde liefhebbers die zwichten voor de charme van oude vloeren. Steeds meer bouwheren kiezen ervoor omdat ze er een meerwaarde in vinden ten aanzien van het interieur dat ze voor ogen hebben. Samen met die bouwheren hebben ook de voorschrijvers (architecten, interieurarchitecten, designers…) de weg naar die nostalgische charme ontdekt. Nu de oude vloeren en vloeren vervaardigd uit oud hout amper nog verkrijgbaar zijn, zien al die aanhangers zich genoodzaakt om vrede te nemen met vloeren die kunstmatig werden verouderd. En geloof mij… de technieken die daarvoor worden ingezet, slagen wonderwel in hun opzet.
Kleurverouderen Houten vloeren kunnen in de loop der jaren door tal van invloeden donkerder kleuren. De manier waarop ze werden beschermd en het regelmatige onderhoud (hoofdzakelijk met was), het gebruik van kleuren en beitsen, maar ook invloeden van vocht, oxidatie, temperatuurverschillen, stof en vuil, maken dat hout donkerder wordt met de jaren. Bij de recuperatie van oud hout speelt ook het vroegere gebruik van het hout een rol. Hout, afkomstig van oude meerpalen bijvoorbeeld, kleurt donker door de jarenlange inwerking van het water. Kleurverouderen is dus een veel gebruikte verouderingstechniek, vaak in combinatie met mechanische technieken (zie hierna). Vooral eik laat zich op tal van manieren behandelen waardoor het perfect in staat is om verschillende gedaantes aan te nemen: buiten de klassieke behandelingen met lak, olie, was (hardwas) of zeep, leent eik zich tot allerlei speciale behandelingstechnieken (bvb thermische of chemische modificatie), het vooraf behandelen met kleurenbeitsen, logen, white wash etc.
Mechanisch en machinaal verouderen De meeste vormen van kleurveroudering kunnen op de moderne lak/ oliestraten uitgevoerd worden, dus in lijn met de productie. Om iets meer te weten te komen over mechanische verouderingsmachines is het nuttig om de verouderingstechnieken zelf even op een rijtje te zetten. Strikt genomen beogen we met mechanische veroudering twee doelstellingen: aan de ene kant willen we de indruk wekken dat de vloerdelen geproduceerd zijn met achterhaalde technieken van 100 jaar geleden (borstelen en schrapen), aan de andere kant dat de vloeren jarenlang onder het gebruik hebben geleden (kastijden, trommelen, geselen).
Mechanische ingrepen Gezien de toenemende populariteit van ‘verouderd’ is de nood aan massaproductie reëel. Een belangrijk aandachtspunt daarbij bestaat erin om te vermijden dat er in de aangebrachte beschadigingen een repetitief patroon zou ontstaan. Een oplossing hiervoor is het ‘verouderen in doorloop’ (bron: Soest). Met sommige machines kunnen planken met hoge snelheid continue worden verouderd zonder dat er
28
Floor Forum 143
een zich herhalend patroon ontstaat. De gewenste soort beschadiging en de diepte zijn eenvoudig in te stellen.
Trommelen of kastijden Door kastijden en trommelen geven we de vloer bepaalde beschadigingen mee die sporen lijken van een druk beloop enerzijds of die duiden op het verteren van de vloerdelen door insecten of micro-organismen. Met het aanbrengen van kleine gaatjes wordt houtworm nagebootst, iets wat in oudere (vochtige) huizen vaak voorkwam op vloeren in grenen of pitchpine. Het principe is eenvoudig: de planken worden in een trommel geplaatst die gevuld is met bouten, spijkers en dergelijk. Door de trommel te laten draaien, brengen de los vliegende voorwerpen in de trommel willekeurig beschadigingen aan die de vloer een verouderd uitzicht geven. Sommigen zien als belangrijkste nadeel van ‘trommelen’ het feit dat het omslachtig en tijdrovend is en dat er zich aan de tand en groef ongewenste beschadigingen kunnen voordoen. De achterkant van de plank wordt ook beschadigd en de hoeken worden afgerond.
Walsen En dan heb je de walsmethode: een metalen wals kan worden voorzien van diverse oneffenheden welke in het hout worden gedrukt. Het grote nadeel is dat er duidelijk een herhaling van de beschadigingen ontstaat: elk rondje van de wals komen steeds dezelfde aftekeningen terug op het hout. Ook hier brengt verouderen in doorloop (met variabele snelheden) soelaas.
Borstelen Met het borstelen worden de houtnerven geaccentueerd. De ‘weke’ delen van de houtnerven zijn het meest gevoelig aan slijtage (door wrijving). Dat betekent dat doorheen de vele jaren van gebruik, zelfs de meest perfect onderhouden vloer, steeds meer geaccentueerde houtnerven vertoonde. Borstelen gebeurt met een structuurborstelmachine die (net zoals de kleurprocédés) perfect in de productielijn kan geïntegreerd worden. Deze machines zijn verkrijgbaar op verschillende breedtes en kunnen met verschillende borstels uitgerust worden. Naast de machines met cilinder borstels vinden we ook de rotorscrub machines (Trivec) waarmee het zachte hout als het ware wordt weggeschrobd in plaats van geborsteld. Het verouderde effect is een prima basis voor sterke kleuraccenten welke middels beitsen en/of oliën naderhand worden aangebracht.
Schrapen, krassen, schulpen… Met behulp van een speciale slijpschuurtechniek kunnen dwarsbeschadigingen over het houtoppervlak worden gemaakt. Het effect is vergelijkbaar met een zaageffect maar gemakkelijker, sneller en veel constanter aan te brengen. Het effect kan met extra accessoires in de machine worden ingesteld. Bijvoorbeeld: ononderbroken dwarslijnen of juist onderbroken dwarslijnen. De scarvingtechniek kan gecombineerd worden met één of meerdere borstelsmodules.
