Florence&Co. Winter 2021 by Florence

UITGAVE VAN FLORENCE GEZONDHEID & ZORG • WINTER 2021

HIER ZIT MUZIEK IN!

MUZIEK IS LEUK, ROEPT HERINNERINGEN OP EN BEVORDERT ONZE GEZONDHEID EN ONS WELZIJN GREGOR BAK:

‘SOMMIGE MUZIEK GAAT RECHT JE ZIEL IN’

LievelingsLIEDJES

DIT ZIJN ONZE FAVORIETE NUMMERS

en verder...

PUZZEL

MEE EN WIN LEUKE PRIJZEN!

RIJKDOM Erik Scherder over de kracht van muziek Muziekinstrument ZIJ SPELEN DE STERREN VAN DE HEMEL THERAPIE ‘Gaan we weer zingen?!’

FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

zorg

voor elkaar

René: ‘Tijdens de muzikale woensdagochtenden zingt mevrouw Duivenvoorden-Hakkeling lekker mee met haar favoriete nummers van Wieteke van Dort en Willem Nijholt. Vandaag loopt ze bijna de hele ochtend de polonaise. Ik dans even gezellig met haar mee.’

Wassenaar, woonzorgcentrum Duinstede Links: René van Well (75), vrijwilliger Rechts: Mevrouw Duivenvoorden-Hakkeling (81), bewoonster

Inhoud 6

WELKOM

Interessante weetjes, belangrijke feiten en korte berichten

ACHTERGROND

Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder over de grote effecten van muziek op ons brein

REPORTAGE

INTERVIEW

Gregor Bak: ‘Muziek is mijn lust en mijn leven’

Nel zingt sterren van de hemel tijdens muziektherapie in verpleeghuis Mariahoeve

DAAR ZIT MUZIEK IN Nooit te oud om een muziekinstrument te bespelen!

PUZZEL MEE!

Maak kans op leuke prijzen

ZORG VOOR ELKAAR Inge van Wanrooij-Stein bezoekt drie keer per week het Ontmoetingscentrum in Gulden Huis

Colofon

Florence & Co. is een uitgave van Florence Gezondheid en Zorg. www.florence.nl Redactie: Esther van der Sluis en Babet Keijzer, Florence Concept en realisatie: Pauline Mulder en Susanne Mullenders, mooi mag. www.mooimag.com Vormgeving: Oscar Kuin, Studio Ozz Vragen over deze uitgave? Stuur een mail naar traffic@florence.nl

LIEVELINGSLIEDJES

We hebben allemaal wel een favoriet nummer dat ons direct in de juiste stemming brengt

© 2021 Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever sluit iedere aansprakelijkheid voor schade als gevolg van druk- en zetfouten uit.

voorwoord

‘Muziek maakt vrolijk of juist melancholiek. Het zorgt voor de juiste stemming’

eze tweede editie van Florence & Co. heeft als thema muziek. En dat is natuurlijk niet toevallig. Want zeker in deze donkere maanden van het jaar is muziek onmisbaar voor de meesten van ons. Zelf ben ik opgegroeid met David Bowie, The Rolling Stones en Stevie Wonder. En elk jaar ga ik met mijn hele gezin naar het North Sea Jazz Festival. Daar genieten we allemaal intens van. Heerlijk! Want muziek verbindt. Het maakt vrolijk of juist melancholiek; muziek zorgt voor de juiste stemming. Bovendien – zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek – heeft muziek een enorme impact op ons brein. Daarover vertelt neuropsycholoog Erik Scherder in deze editie (kijk op pagina 17). Als we naar muziek luisteren, worden allerlei hersengebieden actief waardoor herinneringen terugkomen. Zo voert het nummer Lady Marmalade van Patti LaBelle mij persoonlijk terug naar mijn jaren als fanatiek hardloper. Ik deed

toen eens mee aan een halve marathon en ergens op de route speelde een bandje dit liedje. Nu – vele jaren later – waan ik me altijd weer op het parcours van die hardloopwedstrijd als ik dat nummer hoor. Niet voor niets dus dat er ook bij Florence veel aandacht is voor muziek. Zo worden er gedurende het hele jaar – afhankelijk van corona – diverse muzikale activiteiten georganiseerd: grote en kleine. Onze eigen Florence Swingt Band treedt regelmatig op, in 2022 wordt hopelijk weer het Florence Concours georganiseerd waarbij kinderen klassieke optredens verzorgen op de locaties, en regelmatig worden er artiesten uitgenodigd om op te treden. Zo tourde onlangs pianist, presentator en musicoloog Gregor Bak nog langs onze locaties. Hij vertelt over zijn liefde voor muziek op pagina 8 tot en met 11. Daarnaast wordt er veel muziek gemaakt en geluisterd in de huiskamers van de locaties. En muziek is een prachtig hulpmiddel dat onze muziektherapeuten kunnen inzetten om cliënten te helpen. Hoe dat in zijn werk gaat, leest u vanaf pagina 20. En natuurlijk zijn er ook heel veel cliënten die zelf een instrument bespelen! U vindt drie mooie voorbeelden vanaf pagina 24. Helaas speel ik zelf geen instrument; dat ik ooit een blauwe maandag Braziliaanse percussie heb gespeeld mag geen naam hebben. Maar wie weet ga ik op mijn 92e alsnog les nemen, net als mevrouw Van Niekerk! Gewoon omdat muziek onmisbaar is in het leven en ik er gelukkig van word!

MONIQUE GOVERS raad van bestuur, Florence Lievelingsliedje Monique:

Smile, Gregory Porter

Florence cultuur

Muziek draagt bij aan de kwaliteit van leven – daar is Florence van overtuigd. Florence Cultuur organiseert dan ook diverse activiteiten op het gebied van musical, jazz en klassieke muziek. De activiteiten worden georganiseerd in de woonzorglocaties van Florence, zodat bewoners er op een laagdrempelige manier van kunnen genieten. Wilt u weten wat er zoal te doen is? Houd dan florence.nl in de gaten! Vanzelfsprekend staat bij Florence veiligheid altijd voorop en volgen wij de meest actuele coronamaatregelen.

Het Mozarteffect We lijken slimmer te worden als we naar klassieke muziek luisteren. Inderdaad: lijken. Studenten die een IQ-test maken, scoren beter als ze van tevoren naar muziek van Mozart hebben geluisterd. Toch maakt de muziek hen niet slimmer; wél verbetert die hun stemming. En precies dat heeft een positief effect op de uitkomst van de test!

Mooi(st)e zin Luisteraars van 100% NL konden stemmen op de mooiste zin uit Nederlandse liedjes. De winnaar was deze:

‘Want de allermooiste bloemen groeien vlak langs het ravijn, en om die te kunnen plukken moet je durven bang te zijn’ Uit: Ravijn van Veldhuis & Kemper

Muziek en dementie Bepaalde liedjes herinneren ons aan bijzondere momenten van blijdschap en verdriet, die we het liefst nooit vergeten. Mensen met dementie vergeten die momenten vaak wel. Maar bij hen komen de herinneringen – of de bijbehorende gevoelens – vaak weer naar boven als ze die liedjes horen. Muziek verhoogt de kwaliteit van leven van mensen met dementie. Daarom heeft Alzheimer Nederland afspeellijsten samengesteld met liedjes uit de jaren 30/40, 50/60 en 70/80. Om samen met iemand met dementie naar te luisteren en even terug in de tijd te gaan. Daarnaast deelt Alzheimer Nederland elke maand een ‘Vergeetmij-liedje’ op YouTube. Dit zijn korte videportretten waarin zangeres Kim Erkens een liedje met een speciale betekenis zingt voor een persoon met dementie. Heel bijzonder! Meer informatie over de afspeellijsten en de Vergeetmij-liedjes vindt u op: www.alzheimer-nederland.nl/ muziekherinneringen

Even

Shazam’en! Heeft u dat ook wel eens: u hoort een fijn liedje op de radio en wacht in spanning af tot de presentator vertelt om welke artiest en titel het gaat. Dan is het liedje afgelopen en... komt er een ander nummer. Nu weet u nog niet wat u zojuist gehoord heeft. Geen nood: met de app Shazam kunt u liedjes opsporen terwijl u ernaar luistert. U hoeft alleen maar op een button te drukken. De app doet de rest: hij luistert en geeft titel en artiest door op uw telefoonscherm. Shazam kunt u eenvoudig downloaden in de Google Play Store (Android) en de App Store (iPhone).

René van Well IS VRIJWILLIGER BIJ HET PROJECT MUZIKALE ONTMOETING Sinds vijf jaar zet René van Well (75) de favoriete muziekverzameling van bewoners van verpleeghuis Duinstede in Wassenaar op geluidsdragers zoals een MP3-speler.

De kracht van muziek Het ene liedje brengt ons vrolijk in beweging, bij het andere schieten de tranen in onze ogen… Horen we muziek, dan worden verschillende hersendelen actief, bijvoorbeeld delen die te maken hebben met emotie. Muziek maakt stofjes aan in ons brein die ons gelukkig maken en ons verbonden laten voelen met andere mensen. Daarnaast kan muziek stress verminderen en pijn verzachten. Deze helende werking wordt steeds vaker ingezet bij ziektebeelden zoals dementie, depressie en autisme. En er wordt onderzoek gedaan naar toepassingen van muziek tijdens operaties. Het lijkt erop dat muziek ook daarbij een positief effect kan hebben. Als we muziek horen tijdens een operatie, ervaren we minder pijn, hebben we minder medicatie nodig en herstellen we sneller. De kracht van muziek is dus groot! Wilt u hier meer over weten, blader dan snel naar pagina 17 om te lezen wat neuropsycholoog Erik Scherder over dit onderwerp vertelt.

Luistert u mee?!

In deze editie delen alle geïnterviewden hun persoonlijke lievelingsliedje. Aan het eind van elk interview staat een QRcode die u kunt scannen met de camera of QR-scanner van uw mobiele telefoon. Als u dat doet komt u direct op het YouTubefilmpje dat hoort bij het liedje. Leuk! Bovendien staat op Spotify een Florence & Co.playlist. Zoek op Florence & Co. winter 2021 en luister alle favoriete songs van de geïnterviewden af. Veel luisterplezier!

Wat doet u precies als vrijwilliger? ‘Ik ben coördinator van het project Muzikale Ontmoeting. Ik zet de favoriete muziek van bewoners met dementie of somatische klachten op een elektronische muziekdrager. De lijsten met muziek – of soms zijn het natuurgeluiden – krijg ik door van de familie van deze bewoners. Daarnaast ben ik samen met andere vrijwilligers ook begeleider van het project. Elke woensdagochtend ontmoeten wij de bewoners in hun huiskamer. We helpen ze dan om een koptelefoon op te zetten, zodat ze in alle rust hun lievelingsmuziek kunnen beluisteren. Het is prachtig om te zien wat er dan met de mensen gebeurt!’ Wat gebeurt er dan? ‘Je ziet ze ontwaken uit een soort lethargie. Natuurlijk is hun reactie afhankelijk van de muziek die ze luisteren; sommigen zie je heel rustig worden, anderen gaan juist de polonaise lopen of willen een dansje met mij maken. Ach, dat doe ik soms wel. Want het geeft mij natuurlijk ook een heel goed gevoel als deze mensen een goed gevoel hebben. In de loop der tijd leer je ze ook kennen. En zij jou. De meeste mensen reageren heel blij als ze mij of een van de andere vrijwilligers weer zien: ze associëren ons met de muziek.’ Is het project een succes? ‘Nou en of! Van de 80 bewoners van Duinstede doen er zeker 70 mee. Niet voor niks natuurlijk, want muziek heeft een heilzame werking. In het begin deed ik dit werk alleen, maar door het succes zijn er vier andere vrijwilligers bijgekomen. Ook de zorg is blij met het project, want hiermee ondersteunen we hen een paar uurtjes!’ Hoeveel tijd steekt u in dit werk? ‘Het samenstellen van een muzieklijst kost me zo’n vijftien minuten tot een uur. Elke lijst is weer verschillend, maar toch kiezen mensen vaak voor André Rieu, klassiek, psalmen, Nederlandstalige liedjes of rustgevende natuurgeluiden. Inmiddels heb ik gigabytes aan muziek in de muziekbibliotheek op mijn laptop staan. En nieuwe nummers zoek ik via internet.’

Lievelingsliedje René: Uma Casa Portuguesa, Amália Rodrigues

interview

GREGOR BAK:

‘SOMMIGE MUZIEK GAAT RECHT JE ZIEL IN’

Presentator, pianist, dirigent en musicoloog Gregor Bak (60) voelt zich veilig door muziek. Hij kan dan ook geen dag zonder. En dat hoeft ook niet. Hij werkt al jaren als dirigent, tourde dit najaar langs de locaties van Florence, en maakt samen met Francis van Broekhuizen een liedjesprogramma voor Omroep West. ‘Muziek is mijn lust en mijn leven.’ TEKST: PAULINE MULDER FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

Gregor kreeg muziek met de paplepel ingegoten: zijn grootvader was leraar op het conservatorium en zijn vader dirigeerde en speelde hobbymatig veel piano en orgel. ‘Ook mijn broers en zus speelden een instrument: piano, gitaar, dwarsfluit... Behalve één broer: die speelde boormachine, zo plaagden wij hem altijd. Haha! Maar hij had nou eenmaal meer interesse in klussen dan in muziek maken.’ Aan het woord is Gregor Bak. Bij het grote publiek werd hij bekend als presentator van onder meer Zo vader, zo zoon dat de NCRV in de jaren negentig uitzond. Maar van huis uit is hij pianist, dirigent en musicoloog. ‘Ik was 7 toen ik voor het eerst pianoles kreeg. Dat schijnt een ideale leeftijd te zijn om een instrument te leren spelen. Omdat je dan net leert lezen, leer je ook makkelijker noten lezen.’

Aangrijpend De impact van muziek was groot op de jonge Gregor. ‘En nog. Ik voel me veilig door muziek. Op het moment dat ik achter de vleugel zit, ben ik veilig… Als klein jongetje ging ik al vaak onder de vleugel van mijn vader liggen’, lacht hij, ‘want dat klonk zo prachtig. Die vleugel heb ik geërfd. Thuis klonk vroeger altijd muziek; vooral klassiek. Misschien niet geheel toevallig speelde muziek ook een grote rol in het leven van mijn schoonfamilie. Nog niet zo lang geleden was mijn schoonmoeder stervende. Ze lag in een hospice en we kregen een gesprek over de impact van muziek. Ik vroeg haar welke muziek ze bij haar uitvaart wilde. Ze gaf aan dat ze graag een optreden wilde van het Oeral Kozakkenkoor – daar ben ik dirigent van. “Oeps”, zei ik. “Dat gaat in verband met corona niet lukken…” Dan wilde ze graag dat chansonnier Philippe Elan en ik samen zouden optreden. Zijn stem vond ze zó fantastisch. En ondanks haar naderende dood was ze nog heel scherp. Dus ze zei: “Maar op mijn >

interview

‘Als klein jongetje ging ik al vaak onder de vleugel van mijn vader liggen’ uitvaart hoor ik het zelf niet meer.” Nog dezelfde avond heb ik Philippe gebeld en kort daarna hebben we samen een mini-concertje gegeven aan haar bed. Philippe zong de prachtigste chansons en ik begeleidde hem op de piano. Mijn schoonmoeder leefde even helemaal op. Dat was prachtig maar ook behoorlijk aangrijpend; voor zowel Philippe als mijzelf was het voor het eerst dat we in zo’n setting speelden.’

Ontwaken Ook op de uitvaart van Gregors schoonmoeder verzorgde het duo de muziek. En de twee bleven contact houden en verzorgden dit najaar een tour langs de vijftien locaties van Florence. ‘Dat was zo mooi om te doen’, zegt Gregor. ‘De setting was vaak heel intiem: soms speelden we in een grote zaal, maar vaak ook in een huiskamer waar maar zo’n zestien mensen zaten. Dan kom je heel dicht bij de mensen. We brachten vooral Franse chansons van onder meer Brel en Piaf, maar ook nummers van Jules de Corte. Eigenlijk het repertoire van zo’n zestig jaar geleden. Dat haalt herinneringen op en wakkert het langetermijngeheugen aan; want dát doet muziek met mensen. Net zoals geuren je kunnen terugvoeren naar een bepaalde tijd. Zo denk ik altijd als ik L’Air du Temps van Nina Ricci ruik aan mijn eerste vriendinnetje, haha. Maar serieus: door muziek gebeurt er echt iets in je hersenen. Dat is wetenschappelijk ook bewezen. Daar kan mijn goede vriend Erik Scherder nog veel meer over vertellen (en dat doet hij op pagina 17, red.). Tijdens de concertjes met Philippe op de locaties

van Florence zag je sommige mensen vanuit een soort slaaptoestand helemaal ontwaken. Gezichten ontspanden en sommige bezoekers gingen zelfs dansen. Het was een dankbaar publiek. Prachtig.’

Muziekdocent Dat Gregor zijn brood in de muziek zou gaan verdienen, stond al vroeg vast. ‘Ik wist: ik wil iets in de muziek gaan doen. Dus ik deed toelatingsexamen voor het conservatorium. Maar toen vroeg iemand me: “Besef je dat je iedere dag acht uur moet studeren?” Nou, eigenlijk niet: ik was altijd wel aan het pielen op de piano, maar echt acht uur lang op klassieke stukken studeren... Ik was meer van de lichte muziek. Bovendien realiseerde ik me: dan word ik waarschijnlijk pianoleraar, want ik ben niet zo getalenteerd dat ik als pianist mijn boterham kan verdienen. Er zijn er immers maar weinig zo goed als Daniel Wayenberg of mijn grote held Louis van Dijk! Dus ik besloot muziekwetenschap te gaan studeren. Daarbij leer je over muziek door de eeuwen heen: welke

stromingen zijn er geweest, wat is er inhoudelijk veranderd? En we kregen allerlei praktische vakken zoals Gregoriaans zingen en koordirectie. Bovendien heb ik daar mijn didactische aantekening gehaald, zodat ik ook op middelbare scholen voor de klas kon staan als muziekleraar. Dat heb ik een aantal jaar gedaan – met veel plezier. Maar ondertussen was ik ook dirigent geworden van een aantal koren waaronder het Oeral Kozakkenkoor. En ik rolde op een gegeven moment het tv-wereldje in.’

Lee Towers Vanaf 1992 presenteerde Gregor het klassieke-muziekprogramma C-Majeur voor de NCRV – een soort voorloper van Podium Witteman. ‘Dat was geweldig om te doen; ik maakte allerlei leuke reisjes en kon mooie muziekprogramma’s maken. En van het een kwam het ander. Want op een dag werd ik gevraagd om Zo vader, zo zoon te presenteren. Daar heb ik heel ernstig over nagedacht, want het had niets met muziek te maken. Maar het leek me ook leuk om te doen. En dat was het!

Lievelingsliedje Gregor: Voor haar, Frans Halsema

Ik heb maar liefst 176 uitzendingen gemaakt en we hadden de leukste gasten: van Jaap de Hoop Scheffer tot Lee Towers. Er waren allerlei varianten op het concept: de ene keer kwam er een of andere gekke oom mee, en dan weer zaten er drie zoons van de BN’er en moest het panel raden wie juist geen familie was.’

Liedje Na Zo vader, zo zoon volgden ook nog televisieprogramma’s als Schoolstrijd en Thank you for the music. ‘Maar op een gegeven moment hield dat op. En nu doe ik eigenlijk niets meer op tv. Nou ja, ik heb toevallig vorig jaar samen met operazangeres Francis van Broekhuizen een programma gemaakt voor Omroep West: Een liedje voor jou. Met een busje rijden we door de regio om mensen te verrassen met een dierbaar liedje. De mensen die verrast worden zijn door iemand uit hun omgeving opgegeven. Het zijn bijvoorbeeld mensen die weken moesten wachten op een operatie, of personen die terminaal ziek zijn. Heel mooi om te doen! Het programma komt binnenkort terug. En in de eerste maanden van 2022 staat de reprise van ons theaterprogramma Bij twijfel hard zingen gepland.’

ik heb het wél gedaan, al was ik toen geen knulletje meer, maar inmiddels 29. Ook nog best jong natuurlijk. Het is natuurlijk heel emotioneel als je dirigeert of piano speelt op de uitvaart van een dierbare. Maar op zo’n moment kan ik meestal een soort schild ophouden om niet huilend voor het koor te staan. Al heb je als dirigent of pianist het voordeel dat je eventueel kan volschieten zonder dat anderen het direct merken; als je moet zingen hoort je publiek direct de emotie in je stem. Maar toegegeven: ik heb echt wel eens met een lekkend neusje gespeeld op een uitvaart, hoor…’

Hiphop Inmiddels is Gregor al 36 jaar betrokken bij het Oeral Kozakkenkoor; de eerste tien jaar als repetitor en daarna als dirigent. ‘Dat koor kwam

bij toeval op mijn pad. Maar ik vond die muziek altijd al fantastisch mooi. Het is volledig a capella – dus zonder instrumentale begeleiding. En het heeft een bepaalde emotionele lading… hoe leg ik dat nou goed uit? Het is in ieder geval muziek die recht mijn ziel in gaat, recht mijn hart in. Die hele lage bassen, de prachtige harmonieën: geweldig! Maar mijn persoonlijke muzieksmaak is heel breed, hoor. Voor iedere stemming is er wel een muzieksoort. Zo ben ik ook dol op pianoconcerten, Elton John, The Carpenters maar ook op jazz. Alleen hiphop kan me niet bekoren. Om Louis van Dijk te citeren: “Er zijn twee soorten muziek: goede en slechte.” Haha! Dat is flauw, want misschien is het soms best heel goed gemaakte muziek, hoor. Maar het is niet mijn smaak. Zeker is in elk geval dat ik geen dag zonder muziek kan.’

Lekkend neusje Een rode draad door Gregors carrière is zijn werk als dirigent. ‘Mijn vader was ook altijd al koordirigent. Toen ik nog heel jong was, vroeg hij me al eens om op zijn uitvaart zijn koor te dirigeren. Ik hoor nog de reactie van mijn moeder: “Nou Jan! Dat kun je zo’n knulletje toch niet vragen?!” Maar

Wie is Gregor? Gregor Bak (23 maart 1961) is een televisiepresentator, pianist, koordirigent, muziekwetenschapper en voormalig leraar. Daarnaast is hij actief als componist en arrangeur. Sinds 1993 is hij als dirigent verbonden aan het Oeral Kozakkenkoor. Als pianist speelt hij van klassiek tot popmuziek. Komend voorjaar tourt hij met sopraan Francis van Broekhuizen langs de Nederlandse theaters met het programma Bij twijfel hard zingen.

portretten

Lievelingsliedjes Emotioneel, vrolijk, verliefd of melancholisch... We hebben allemaal wel een liedje dat ons direct in de juiste stemming brengt. Een liedje waar we dol op zijn en dat echt óns nummer is. Lucinda, Erica, Hans en Atie vertellen welk liedje voor hen het meest speciaal is. TEKST: PAULINE MULDER FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

Lucinda Venetiaan (43) Recruiter Zorg

‘Vroeger was het bij ons thuis elke zondag één groot feest. Mijn vader haalde dan zijn koffers met plaatjes tevoorschijn en draaide urenlang muziek. Hij had honderden elpees en singles. Samen met hem, mijn moeder en mijn broer zong en danste ik dan de hele middag. We mochten ook verzoeknummers indienen. Ik weet nog dat ik vaak I’ll find my way home van Jon & Vangelis koos. Die synthesizermuziek vond ik als klein meisje heel intrigerend. Toch staat dat nummer nu niet meer in mijn playlists. Wat er wel in staat – en dan zelfs met stip bovenaan – is Sail on van de Commodores. Dat nummer is voor mij een tripje terug in de tijd. Ik waan me direct weer in mijn ouderlijk huis en het geeft me gelijk een fijn en geborgen gevoel. Een paar jaar geleden heb ik voor mijn vader een platenspeler gekocht zodat hij zijn oude elpees weer kan beluisteren, want hij is nog steeds gek op muziek. Ook in mijn leven speelt muziek nog steeds een heel belangrijke rol. Dat is me nou eenmaal met de paplepel ingegoten. Gelukkig is mijn partner ook gek op muziek. Samen hebben we een zoontje van 6 en voor hem draaien wij nu ook geregeld allerlei nummers. Zo leuk! Maar ook in mijn eentje luister ik veel: als de boys van huis zijn draai ik het volume nog weleens flink omhoog. Heerlijk! Muziek is emotie. Zonder muziek geen leven!’

Lievelingsliedje Lucinda: Sail on, Commodores

‘Muziek is emotie. Zonder muziek geen leven’

Erica Rijns (57) Vrijwilliger De Mantel

‘In dit liedje zit voor mij álles’

Lievelingsliedje Erica: Breng me naar het water, Marco Borsato en Matt Simons

‘Vooropgesteld: ik heb meerdere lievelingsliedjes. Maar het liedje dat me het allermeeste aanspreekt, is wat minder vrolijk. Het gaat om Breng me naar het water van Marco Borsato en Matt Simons. Het is half in het Nederlands en half in het Engels gezongen. In dat liedje zit voor mij alles… Het gaat over het loslaten van een dierbare. Ze zingen: “Als ik alles heb gedaan in het leven, is het tijd om me naar het water te brengen.” Het raakt me zo omdat 25 jaar geleden mijn broer heel onverwacht is overleden. Hij is toen uitgestrooid over de zee. Ook mijn vader is na zijn dood over zee uitgestrooid. Mijn moeder en ik willen dat te zijner tijd ook. Die gedachte doet me heel veel. Dus toen Breng me naar het water uitkwam, was ik direct geraakt. Ik luister er toch wel wekelijks naar: vaak alleen, maar soms ook samen met mijn man. Natuurlijk luister ik ook veel naar muziek waar ik heel vrolijk van word – vooral muziek uit de jaren tachtig. Zo betekent Everywhere van Fleetwood Mac bijvoorbeeld ook veel voor me. Dat is echt het liedje van mijn man en mij. Het was een hit toen we elkaar 34 jaar geleden leerden kennen. Als ik het hoor, ben ik weer even terug in de tijd en krijg ik vlinders in mijn buik… Muziek brengt nou eenmaal allerlei emoties in me naar boven.’

Hans Sauerbier Couvée (82) Bewoner woonzorgcentrum Adegeest

‘Naast mijn werk als tandarts, was ik altijd een fanatiek sporter: ik schermde op hoog niveau. Ik ben tien keer Nederlands kampioen geweest en deed mee aan allerlei internationale toernooien. Bovendien gaf ik conditie- en duurtrainingen bij allerlei sportverenigingen. Daarbij gebruikte ik altijd muziek; dat werkte voor iedereen goed. Hardlopen, rekken en strekken gaan net wat makkelijker als er lekkere muziek op staat. Ook in mijn tandartspraktijk in Voorschoten zette ik muziek op om mijn patiënten te kalmeren. Nog steeds luister ik elke dag veel muziek. ’s Morgens als ik wakker word voel ik wat mijn stemming is en dan kies ik een cd’tje uit dat daarbij past: klassieke muziek, Eric Clapton of Luciano Pavarotti. Dat zet ik dan op. Ik merk wel dat mijn smaak in de loop der jaren is veranderd; ik hou nu meer van rustige muziek. Maar wat ik nog altijd fijne muziek vind, is ABBA. Hun muziek is tijdloos! Ik beluister het nu nog heel vaak. Die muziek maakt me ontzettend vrolijk. Ja, je kunt best zeggen dat ik een ABBA-fan ben. Dancing Queen vind ik een van hun allerleukste liedjes, al ben ik zelf geen echte danser. Ach… vroeger dansten mijn vrouw en ik weleens op een hockeyfeestje of zo, maar we stonden geen uren op de dansvloer. Ik vind die hoge stemmen van de zangeressen van ABBA heel mooi. En de hele sfeer van hun nummers: prachtig. Ik zal altijd naar de muziek van ABBA blijven luisteren.’

Lievelingsliedje Hans: Dancing Queen, ABBA

‘Die muziek maakt me erg blij’

Atie Postma (63) Kinderverpleegkundige

‘Ik merk dat kinderen ontspannen als ik zing of blokfluit speel’

Lievelingsliedje Atie: Onder hele hoge bomen, gecomponeerd door A. Zandetma en Van der Meer

‘In mijn werk als verpleegkundige bij Florence Kinderthuiszorg, zing ik heel veel. Vaak kies ik liedjes die ik ook voor mijn vier eigen kinderen zong. Mijn favoriete liedje is Onder hele hoge bomen. Het is op de melodie van Oh my darling Clementine. Dat liedje is ook heel geschikt voor het slapen gaan. En het werkt vaak heel geruststellend. Muziek vind ik zo’n ontzettend belangrijk onderdeel van ons leven. Zeker ook voor kinderen die maar weinig kunnen. Ik word vaak ingezet bij kinderen die meer nodig hebben dan alleen verpleegkundige zorg. Vaak gaat het om langdurig zieke kinderen of kinderen die maar heel weinig kunnen omdat ze meervoudig gehandicapt zijn. Ik zing heel veel voor deze kinderen of ik speel wat liedjes op mijn blokfluit. Ik merk dat ze er rustig en ontspannen van worden. Of sommigen krijgen ineens een lach op het gezicht. Dat is de kracht van muziek! Ook buiten mijn werk is muziek heel belangrijk voor me. Ik zing al jaren in een koor en speelde dwarsfluit in een Klezmerorkestje. Als kind was ik ook al gek op muziek. Ik herinner me nog dat mijn oma in een Bach-vereniging zong; toen hun uitvoering van de Matthäus Passion op televisie werd uitgezonden, zat ik als klein meisje zowat met mijn neus in de tv om naar oma te kijken. Prachtig!’

interview

ERIK SCHERDER OVER

DE GEWELDIGE RIJKDOM VAN MUZIEK

Muziek heeft grote effecten op ons brein. Zo kan het onze stemming verbeteren, gevoelens van stress verminderen en herinneringen oproepen. Al deze eigenschappen maken muziek geschikt om in te zetten ter bevordering van gezondheid en welzijn, vertelt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. ‘Het is een enorm krachtig middel!’ TEKST: SUSANNE MULLENDERS FOTOGRAFIE: DAAN BRAND EN KEKE KEUKELAAR

p de vraag wat muziek in onze hersenen teweegbrengt, steekt hij direct enthousiast van wal. ‘Muziek is zo veelzijdig; ik kan eindeloos praten over alle mooie kanten ervan.’ Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder, expert op het gebied van het brein, schreef zelfs een boek over dit onderwerp: ‘Singing in the brain’. Muziek kan bijvoorbeeld helpen bij het verminderen van stress, vertelt hij: ‘Je moet je voorstellen: muziekklanken komen als eerste binnen in je hersenstam. Daar zitten ook de kernen voor je vitale functies: hartregulatie, bloeddruk en ademhaling. Bij stress zijn je hartslag, ademhaling en bloeddruk hoger dan in rust. Als je op zo’n stressmoment luistert naar muziek met een rustig tempo, dan synchroniseren je vitale functies met het ritme van de muziek. Dat merk je meteen, dan voel je: ik kom weer even bij, jongens.’

Een hug Scherder vertelt over de keer dat zijn dochter naar het ziekenhuis moest en hij met haar meeging. In de hal speelde een pianist op een vleugel. ‘Wij waren behoorlijk gestrest, en we moesten in die hal wachten. En terwijl ik naar de muziek luisterde, merkte ik dat mijn stress wat zakte. Toen we een week later onze dochter gingen ophalen bij het ziekenhuis, waren we >

interview

‘Ik hou van klassiek, maar ook van hiphop en Franse chansons’

opnieuw zenuwachtig. We moesten in diezelfde hal wachten op uitslagen van de onderzoeken. Die pianist zat weer te spelen. Ik ben toen naar hem toe gegaan en heb gezegd: “Goh, ik moet u even een hug geven,” – dat kon toen nog – “het is fantastisch wat u doet! Uw muziek zorgt ervoor dat we een beetje tot rust komen. Dank u wel!”’

Minder pijnstilling Eigenlijk wordt muziek nog te weinig ingezet in de gezondheidszorg, vindt Scherder. ‘Veel te weinig! Het is zo’n krachtig middel.’ Ter illustratie verwijst hij naar een studie. ‘Als een patiënt wakker op de IC ligt, aan allerlei toeters en bellen… dan voelt hij veel stress, omdat hij weet: het is erop of eronder. Als er dan muziek klinkt waar de patiënt van houdt, dan zie je zijn bloeddruk zakken. In het Erasmus MC in Rotterdam zijn onder leiding van hoogleraar chirurgie Hans Jeekel studies gedaan naar operaties en pijnmedicatie. Daaruit blijkt: als je voor, tijdens en na een operatie muziek aanbiedt, dan hebben patiënten veel minder pijnstilling nodig. Heel indrukwekkend.’ Het stressverlagende effect van muziek kan dan ook prachtig worden ingezet in ziekenhuizen, verpleeghuizen en woonzorgcentra, vindt Scherder. Bijvoorbeeld bij mensen met dementie. ‘Zij voelen doorgaans stress en onrust, en muziek kan goed helpen om die gevoelens te verminderen. Belangrijk is dan dat je niet zegt: “Nou jongens, ik zet de radio wel aan.” Nee, dat is te eenvoudig. Je moet echt kijken: waar houdt Klaas van? Van welke muziek hield hij in zijn jeugd?’

Herinneringen En zo komt Scherder bij een andere waardevolle eigenschap van muziek: het vermogen herinneringen op te roepen. Hij legt uit hoe dat werkt: ‘Muziek uit onze jeugd beklijft. Die wordt goed opgeslagen in gebieden van het brein die niet gevoelig zijn voor de schade die veroorzaakt wordt door bijvoorbeeld dementie: gebieden die bijna alles overleven. In de omgang met mensen met dementie, zelfs in een gevorderd stadium, kan je een beroep doen op die gebieden: hoe mooi is dat!’ Daarnaast is er nog iets aan de hand, vervolgt hij: ‘Alles wat je emotioneert, onthoud je beter. De hippocampus is deels verantwoordelijk voor het geheugen, en de amygdala – de amandelkern – is er voor het emotionele geheugen. Die gebieden liggen pal tegen elkaar aan.

Lievelingsliedje Erik: Donne-moi le temps, Jenifer

Dat zorgt ervoor dat je alles wat je met emotie beleeft, beter onthoudt. Als je van je geliefde een ring hebt gekregen op een mooie zomeravond: dat weet je je hele leven nog. Maar als je zo meteen een worst bij de Hema gaat halen, hoop ik niet dat je dat over twintig jaar nog weet, haha! Dat komt: die worst emotioneert je niet. Muziek kent ontzettend veel emoties en associaties. Je weet misschien nog bij welk nummer je voor het eerst gedanst hebt met je geliefde. Dus als mevrouw Jansen erg van Strauss houdt, daar veel naar heeft geluisterd in haar jonge jaren, en er misschien nog herinneringen aan heeft… dan zou je kunnen waarnemen dat zij er rustiger van wordt nu ze aan dementie lijdt.’

Ja, daar komt het aan! Behalve dat het stress verlaagt en herinneringen kan oproepen, kan muziek ook onze stemming verbeteren. Scherder verklaart dat zo: ‘Als je muziek hoort die je goed kent, dan heb je een verwachting. Je weet wanneer er een stuk aankomt waar je altijd kippenvel van krijgt: zo mooi vind je dat. Terwijl je wacht op dat moment – ja, daar komt het aan! – maak je dopamine aan. Dat is een neurotransmitter die ervoor zorgt dat je je goed voelt. En zodra je dat prachtige stuk hoort, dat hoogtepunt in het lied, dan denk je verrukt: ja, daar is het weer! En dan maak je ook nog eens opiaten aan: morfineachtige stofjes die je een geluksgevoel geven. Hier is ons beloningssysteem aan het werk. En dat reguleert ook een deel van de hersenen dat neigt naar negatieve emoties zoals verdriet, angst, somberheid, agitatie, irritatie.’

Vals

Wie is Erik Scherder? Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder wordt in Nederland gezien als een deskundige op het gebied van hersenwetenschap. Door zijn optredens in ‘De wereld draait door’ werd hij bekend bij het grote publiek. Hij staat regelmatig in theaters, alleen of samen met musici en neurobioloog Dick Swaab. In zijn optredens staat altijd het brein centraal, net als in zijn boeken. Over de invloed van muziek op de hersenen schreef hij in 2017 het boek Singing in the brain. Kijk op pagina 29 hoe u een exemplaar kunt winnen.

– en dit zeg ik erbij, anders krijg ik alle hardrockers over me heen – dat onderzoek heeft plaatsgevonden onder mensen die neutraal stonden tegenover heavy metal. Want als je ervan houdt, krijg je er geen stress van. Dan geniet je er juist van!’

Saamhorigheid Scherder noemt ook de kracht van samen zingen. ‘Als je samen zingt, dan komt er oxytocine vrij in je hersenen. Dit zogenaamde knuffelhormoon zorgt voor gevoelens van verbinding en saamhorigheid. Kijk maar naar grote terroristische aanslagen in de wereld: de dag erna gaan mensen steevast naar de plek van de aanslag. En wat doen ze? Samen zingen. Omdat dat dat verbinding en kracht geeft.’ ‘In verpleeghuizen wordt ook vaak samen gezongen’, sluit hij af. ‘Liefst liedjes van vroeger: dan zingt iedereen mee. Die geven een fijn gevoel, want ze brengen de mensen terug naar fijne tijden, naar hun jeugd. Samen oude liedjes zingen heeft voor hen een dubbel effect: het roept herinneringen op en geeft een saamhorigheidsgevoel.’ Redenen te over dus om muziek op allerlei manieren in te zetten in het dagelijks leven en in de zorg. Van welke muziek Scherder zelf houdt? ‘Oh, van van álles… En nog wat! Klassiek, maar ook hiphop en Franse chansons. Maar als ik één nummer zou moeten kiezen, dan is het Donne-moi le temps van Jenifer Bartoli. Prachtig!’

‘Muziek kent ontzettend veel emoties en associaties’

Brengen alle soorten muziek dit soort positieve effecten teweeg? Er valt in elk geval een tweedeling te maken tussen tonale en atonale muziek, zegt Scherder. Tonale muziek is alle ‘gewone’ muziek – met mooie harmonieën, een ritme, een vaste toonsoort. Atonale muziek is onvoorspelbare muziek; muziek zonder vaste toonsoort en zonder mooie samenklanken. Scherder zingt een stukje ter illustratie: ‘Aaahhahaaaaaahh’, klinkt het wat vals. Hij lacht: ‘De doorsnee populatie houdt van tonale muziek en krijgt stress van atonale muziek. Dat geldt trouwens ook voor heavy metal: uit onderzoek blijkt dat mensen stress ervaren na 5 minuten geluisterd te hebben naar heavy metal. Maar

interview

Zeg het met

muziek!

Veel mensen met dementie of psychiatrische problemen raken hun communicatiemogelijkheden kwijt. Met muziektherapie kunnen zij toch hun emoties verwerken. ‘Als de taal wegvalt, kunnen mensen via muziek communiceren’, vertelt Louise Ubbels. Zij is muziektherapeute in het Haagse verpleeghuis Mariahoeve en begeleidt vandaag bewoonster Nel den Boer, die wereldberoemd is in het verpleeghuis. TEKST: PAULINE MULDER FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

‘Dag schat!’ Als Nel den Boer muziektherapeute Louise Ubbels (27) ziet, straalt ze van oor tot oor. ‘Gaan we weer zingen?’ ‘Ja, ga je mee naar beneden?’ Vanmiddag staat de wekelijkse muzieksessie met Nel op het programma van Louise. De 82-jarige heeft de ziekte van Alzheimer en kwam eind 2020 in Mariahoeve wonen, toen bleek dat ze niet meer in staat was om voor zichzelf te zorgen. Vanwege haar muzikale achtergrond kreeg ze via de specialist ouderengeneeskunde van Mariahoeve een indicatie voor muziektherapie. ‘Dat betekent dat ik wekelijks een-op-een met Nel muziek maak’, vertelt Louise, die zelf na de toneelschool een masteropleiding muziektherapie volgde en nu een jaar in dienst is bij Florence. ‘Met sommige andere bewoners kiezen we er bewust voor om in een groep te werken, bijvoorbeeld omdat een-op-een te direct is. Maar bij Nel werkt dat juist heel goed.’ >

interview

‘Ik ben ervan overtuigd dat iedereen muzikaal is: muziek zit in de mens!’ Identiteit En dat blijkt als we in het restaurant komen waar vandaag een deel van de therapie plaatsvindt. Louise kruipt achter de vleugel en Nel gaat naast haar zitten. Zodra Louise de eerste noten op de vleugel aanslaat, galmt Nels stem door de eetzaal. Wat een geluid! Nel glimt. Louise: ‘Vroeger heeft Nel bij operette- en operagezelschappen gezeten. Deze muziektherapie is ter bevestiging van haar identiteit. Het zorgt voor zingeving van haar leven.’ ‘Ik was altijd mezzosopraan’, vult Nel aan. ‘Maar eigenlijk zong ik vroeger niet veel. Ik luisterde vooral naar mijn vader en moeder. Die konden heel goed zingen. Ik hield me altijd verscholen. Maar nu niet meer.’ Om haar woorden kracht bij te zetten valt ze in bij het pianospel van Louise. Ze spelen Panis Angelicus – Brood van de engelen. Na afloop klinken vanuit alle hoeken van de eetzaal kleine applausjes. Nel glimt van trots. ‘Nog eentje?’, vraagt Louise. ‘Ja. Graag.’

Iedereen is muzikaal Nel is een van de weinige bewoners van Mariahoeve met een indicatie voor muziektherapie die zo veel muzikale scholing heeft gehad, vertelt Louise. ‘De meeste andere cliënten hebben dat helemaal niet. Maar ik ben ervan overtuigd dat iedereen muzikaal is: muziek zit in de mens! Deze vorm van therapie werkt dan ook juist goed voor mensen die niets van muziek weten. Het gaat namelijk puur om het plezier, het samenzijn en het verwerken van emoties. Daar is muziek heel heilzaam bij. In sommige gevallen kan muziektherapie bij een heel muzikaal geschoold iemand juist averechts werken. Bijvoorbeeld omdat ze hun vaardigheden zijn verloren. Maar bij Nel werkt het gelukkig wel. Door te zingen kan ze ontladen: met mijn pianospel zweep ik haar op. Dan moet ze met haar zang mee en zo kan ze haar ei kwijt. Dat effect zie ik bij veel andere cliënten; of ze nou muzikaal geschoold zijn of niet.’ Nel is ondertussen naast de vleugel gaan staan. Ze sluit haar ogen als ze Ave Maria zingt. Een medebewoonster van Mariahoeve zit ademloos te luisteren.

Helemaal los Schijnbaar moeiteloos schakelt Nel van Latijn over op Duits of Engels. Weet ze ook wat ze zingt? ‘Jazeker’, antwoordt Nel. ‘Dit nummer gaat over de liefde… En dat ze altijd zal blijven wachten. En dan krijg je dit soort muziek. Ik heb drie jaar conservatorium gedaan en daar leerde ik dit allemaal. Aan mijn zang hoefden ze niets te doen, maar ik leerde wel veel over de muziek en de geschiedenis. En mijn moeder kon heel goed zingen. Dus ik luisterde al toen ik een baby’tje was. Maar nu ga ik zelf helemaal los.’ Ondertussen wijst Louise Nel aan waar ze zijn in het nummer, zodat Nel de tekst kan bijhouden. ‘Maar Nel geeft mij ook aanwijzingen’, legt Louise uit. ‘We voelen elkaar goed aan in de muziek, en zo spelen we echt samen.’

Vechter Het is tijd om Nels favoriete nummer te spelen: Climb every mountain uit de musical The sound of music. ‘Dat is het eerste nummer dat ik Nel hoorde zingen’, zegt Louise. ‘En toen was ik direct onder de indruk.’ ‘Ik vind het prachtig!’, bevestigt Nel. ‘Want het gaat erover dat je net zolang klimt tot je je doel bereikt. Maar waar dat eindigt, weten we natuurlijk niet…’ ‘Dit nummer

Lievelingsliedje Louise: Summertime, Ella Fitzgerald & Louis Armstrong

past bij Nel: ze is een echte vechter’, vult Louise aan, terwijl ze de eerste noten aanslaat. Nel gaat weer staan. ‘Climb every mountain… Follow every rainbow. Till you find your dream.’ Nel geeft alles wat ze in zich heeft en samen met Louise brengt ze het nummer tot een hoogtepunt. Vanuit de eetzaal klinkt inmiddels luid applaus. Nel straalt van trots en legt uit: ‘Omdat ik altijd ben blijven zingen kost zo’n nummer me helemaal geen moeite. Alles wat ik aan kracht heb, trek naar binnen. En dat komt er dan weer uit.’

Octaaf hoger Louise neemt Nel mee van het restaurant naar haar muziekruimte. Daar staat onder meer een harp. Het geluid daarvan vindt Nel ook mooi. ‘Maar eigenlijk ben ik gek op alle instrumenten waar een stem bij past’, zegt Nel. ‘Een cello bijvoorbeeld… prachtig. Maar die zingt al van zichzelf. Hoor maar: tuu, tuu, tuuuu….’ Ze demonstreert het geluid van een cello. Louise zet

Lievelingsliedje Nel: Climb every mountain, gecomponeerd door Richard Rodgers

ondertussen hetWiegenlied van Brahms in op haar harp. Nel valt bij in het Duits: ‘Guten Abend, gut’ Nacht…’ Ze gaat steeds hoger. ‘Wow!’ zegt Louise na afloop, ‘ineens een hele octaaf hoger! Dat is het hoogste wat je ooit bij mij hebt gezongen.’ Nel krijgt er de slappe lach van. Is ze niet moe? ‘Nee hoor! Hier krijg ik juist energie van. Ik zing de hele dag. Ook in mijn bed. Steeds komt er een ander liedje in mijn hoofd op. Ik zing altijd mee. Als ze me ooit eens vragen om op een podium op te treden, dan zal ik dat zeker overwegen. Want mijn stem heb ik nou eenmaal van de schepper gekregen. Wie dat ook moge zijn, want ik blijf neutraal.’ Tijd om af te ronden. De sessie voor vandaag zit erop. Want ondanks dat Nel aangeeft nog niet moe te zijn, ziet Louise dat ze dat wél is. Dus ze brengt haar weer naar haar kamer. Als ze terugkomt in de muziekruimte legt ze uit: ‘Zo’n uur is heel intensief. Nel heeft alles gegeven wat ze in zich had. Ze zong vandaag ontzettend krachtig omdat er publiek bij was. Dat is voor haar belangrijk, want dan doet ze het ergens voor. Het effect van publiek is heel groot voor Nel. Ze is dan ook wereldberoemd, hier op Mariahoeve.’

Muziek op Mariahoeve Samen met een beeldend therapeut, een danstherapeut en een collega-muziektherapeut ondersteunt Louise Ubbels op Mariahoeve mensen met een psychische hulpvraag. Via een non-verbale werkwijze proberen ze emoties te reguleren. Zo’n dertig bewoners hebben een indicatie voor muziektherapie. Het doel van een therapiesessie verschilt per cliënt; die kan bijvoorbeeld ingezet worden ter bevordering van contact, verwerking van emoties, activering of juist voor ontspanning. Naast de therapiesessies verzorgen Louise en haar collega ook diverse muzikale bijeenkomsten in de huiskamers. Daarnaast verzorgen ze elk seizoen een concert in het restaurant van Mariahoeve.

portretten

Daar zit muziek in! Uit onderzoek blijkt dat muziek luisteren enorm goed is voor de hersenen; zelf muziek maken blijkt nóg beter te zijn. Daarnaast is het vooral ook erg leuk om een muziekinstrument te kunnen bespelen. Dat je daar nooit, maar dan ook nooit te oud voor bent, bewijzen Jaap Berkhout, Guus Streitwolf en Jos van Niekerk: ‘Het is zó leuk en zó gezellig om samen te spelen!’ TEKST: PAULINE MULDER FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

‘Het liefst sluit ik mijn elektrische gitaar weer aan’ Jaap Berkhout (79) woont in

woonzorgcentrum Dekkersduin in Den Haag. Hij speelde zijn leven lang in verschillende bandjes.

‘Tot mijn 13e woonde ik in Indonesië; daar heb ik gitaar leren spelen van Ambonezen. Toen ik in Nederland kwam wonen, ben ik altijd muziek blijven maken, professioneel en voor mijn plezier. Tot ik een paar jaar geleden de ziekte van Parkinson kreeg. Nu pingel ik nog maar af en toe op mijn gitaar. Eigenlijk kan dat niet meer want hij is eens gevallen en nu klinkt hij vals. Dat hoor ik precies – ondanks het feit dat ik muzikantendoof ben. In mijn jaren als muzikant waren er nog geen beschermingsmiddelen voor de oren. Mijn elektrische gitaar kan ik hier in Dekkersduin niet gebruiken want dan moet ik de versterker aansluiten. Dat willen ze liever niet, haha. Ik heb in allerlei bandjes gespeeld zoals René & The Alligators en The Rebel Rockers; in die bands was ik gitarist of toetsenist en ik zong. We speelden het liefst country of rock-‘n-roll. Het waren de jaren van onder meer Elvis: “One for the money, two for the show...” Ik ben ook eens met soulzanger Big John Russell mee geweest op tournee in Duitsland. Dat waren mooie tijden: echte rock-‘n-rolljaren. Ik rookte en ik dronk. Maar ik heb nooit drugs gebruikt. Jarenlang schnabbelde ik bij als jazzpianist in hotels en restaurants; in het Atlantic Hotel in Den Haag of bij Van der Valk. Ik weet nog dat ik van mijn eerst verdiende geld als pianist mijn droomgitaar kocht: een Gibson! Het allerliefst zou ik nu nog in een band spelen – met een bassist en drummer. Maar ik ben realistisch; dat gaat niet meer door mijn ziekte. Maar muziek is en blijft mijn leven…’

Lievelingsliedje Jaap Berkhout: Once, The Hurricane Rollers

portretten

Guus Streitwolf (90) woont in Den Haag en is saxofonist in de Florence Swingt Band. ‘Als kind ging ik elke zomer met mijn moeder schoenen kopen. Daarna gingen we naar café Hek voor een ijsje en daar speelden allerlei buitenlandse orkestjes. Vanaf toen wist ik: ik wil ooit ook saxofoon spelen! Ik was in de ban van dat mooie glimmende object. Toch was het eerste instrument dat ik kreeg een klarinet, omdat een saxofoon te duur was. Ik kreeg de klarinet cadeau toen ik de middelbare school had afgerond. En vanaf dat moment kreeg ik ook les: ik ben klassiek geschoold. Pas later leerde ik ook saxofoon spelen. En dat ben ik altijd met veel plezier blijven doen. Totdat mijn vrouw erg ziek werd. Toen ben ik een paar jaar gestopt met spelen. Ook thuis speelde ik niet meer. Ik was te druk met de zorg voor mijn vrouw. Vier jaar geleden is zij overleden. Toen zat ik in een heel diep dal; het hoefde van mij allemaal niet meer. Totdat iemand tegen mij zei: “Guus, je moet weer gaan blazen!” En dat ben ik gaan doen. Ik heb me aangesloten bij de Florence Swingt Band. Samen met de roadies, de zangeres en de twee dirigenten zijn we met zo’n 18 personen; ik ben een van de blazers. Elke vrijdag repeteren we samen in de Rijswijkse Schouwburg en gelukkig mogen we weer optreden! We spelen vooral easy listening jazz. Met name nummers die veel herinneringen oproepen aan vroeger, bijvoorbeeld van Frank Sinatra. Ik vind het fantastisch om te doen: het is zó leuk en zó gezellig. Ik kijk er elke week enorm naar uit. Zo blijkt maar weer hoe heilzaam muziek is.’

‘Het blijkt maar weer hoe heilzaam muziek is’

Lievelingsliedje Guus Streitwolf: Flamingo, Earl Bostic

‘Mijn leraar zegt dat ik talent heb’ Jos van Niekerk-Loerakker (93)

woont in Den Haag en krijgt eens per week thuiszorg. Op haar 92e besloot ze pianolessen te nemen.

‘Als kind wilde ik al graag piano leren spelen, maar dat mocht niet van mijn vader. Het was een schat hoor, maar een echte sportman. Er kwam geen muziekinstrument bij ons in huis. Toen ik trouwde, schafte mijn man een piano aan, want hij kon al goed spelen. Ik rommelde daar ook altijd wel een beetje op, maar echt spelen kon ik niet. Ik nam me voor om lessen te nemen. Maar ja, je weet hoe dat gaat… Ik kreeg drie kinderen en toen had ik mijn handjes vol. Mijn oudste zoon ging wel op pianoles en leerde schitterend spelen! Helaas is hij vorig jaar overleden. Mijn andere twee kinderen en mijn vier kleinkinderen spelen geen van allen. Dat zijn meer sportliefhebbers. Omdat de piano van mijn man nog altijd hier in huis staat, kwam op een dag de pianostemmer langs voor het onderhoud. Ik vroeg hem of hij niet een goede leraar kende. En jawel hoor; er woonde er hier eentje in de straat. Nu heb ik sinds een jaartje les. En ik vind het heerlijk! Ik kan ook noten lezen: daar draai ik mijn hand niet voor om. Mijn leraar zegt dat ik talent heb. Ik oefen ook elke dag wel even: soms rommel ik maar een beetje, soms studeer ik echt. Für Elise, Salve Maria… Ik geniet enorm van het spelen. Maar ik doe het puur voor de lol, hoor. Ik ga voor geen prijs het podium op!’

Lievelingsliedje Jos van Niekerk-Loerakker: Die Jahreszeite, Joseph Haydn

puzzel & win

Vul de Zweedse puzzel in. De omcirkelde nummers vormen samen de oplossing. Stuur uw oplossing naar de redactie en maak kans op een leuke prijs.

Puzzelmee! 5

flinke mep

mannelijk dier

schuld

redenaar

nauw

regelmaat

station

pijnlijke zwelling

vogel

uitroep v. afkeer

vreemde munt

hoofddeksel

staat in de V.S.

koude valwind

hersenen

staat in de V.S.

schimpscheut

aanleg hoofddeksel

5 schuld

mannelijk dier

nauw

regelmaat

vloeistof

station

drinkbak uitroep v. afkeer

pijnlijke zwelling

ontvangstbewijs

vreemde munt

hoofddeksel

aanleg

riv. in Frankrijk snij-

eethuis

werktuig

Europeaan

muziekinstrument groot

zangstuk

ochtje

inwendig

grote ruimte

aanvankelijk

gokspel

golfterm

leeg

spraak

kerkelijke straf

graad

jaartelling

wedstrijdslee

strijkmes

manier jong dier

deel v.e. breuk

avondkleding

familielid

vervoer-

middel waakzaam talent

lekkernij

golft

spra

doorsnede

grotebuisverlichting ruimte

vogelverblijf

aanwijrangzend vnw. telwoord land in telwoord zangnoot Azië

waakzaam

Ierland

een weinig rang-

deel v.e. breuk

lekkernij

muggenlarve

via

epiloog

wereldbol

jaartelling

kei

herfstbloem

lange rij

putemmer

enthousiasme

Engelse titel

roem

land in Azië

doorsnede

helper

bedreven

herfstbloem

een weinig

magma

bevlieging

vogel

lange rij

oot hert

zangstuk

gegraven vaarweg

muggenlarve aanwijzend vnw.

smart

open ruimte

erkentelijkheid

hert erkentelijkheid

penarie

helper

treffen

tochtje

civiel ingenieur

slang

keurtroepen

gegraven vaarweg

sportvrouw

werktuig

ontvangstbewijs

naaigerei

muziekinstrument

hoofddeksel

civiel ingenieur

koude snijvalwind

schimpscheut

sportvrouw

staat in de V.S.

riv. in Frankrijk

hersenen

staat in de V.S.

Singing in the brain Waarom wordt een liedje een hit? Waarom houden we van droevige muziek? Dit boek beantwoordt alle vragen over hersenen en muziek. Singing in the brain, Erik Scherder, ISBN 9789025307035, Uitgever Athenaeum - Polak & Van Gennep, € 22,50. Florence verloot drie boeken onder de goede inzendingen.

Voyage van ABBA Voyage is het langverwachte nieuwe album van de legendarische groep ABBA. Met nieuwe nummers zoals I still have faith in you, Little things en No doubt about it. Florence verloot drie cd’s onder de goede inzendingen.

naaigerei

penarie

magma

smart

watervlakte

epiloog

open ruimte

muziekoptreden

Engelse titel

slang

ude wind

Rituals-set Bevat een mini doucheschuim en bodyscrub, verrijkt met heilige lotus en jujube, en een droge olie en pillow mist met de geur van lavendel en heilig hout. Florence verloot drie setjes onder de goede inzendingen.

enthousiasme bevlieging

bedreven

mpheut

roem

vogel

ex cathedra

keurtroepen

Europeaan

per

fstem rangtelwoord

Ierland wereldbol

vogelverblijf

rangtelwoord

metaalslak

zangnoot

golfterm

leeg

spraak

kerkelijke straf

graad

wedstrijdslee

manier

via

jong dier

strijkmes buisverlichting

akam

aanvankelijk

gokspel

gehoorzaal

vervoermiddel

talent

6 familielid

avondkleding

Mail de oplossing van de puzzel, uw adres, e-mailadres en 15 16 17 18 19 telefoonnummer voor 31 januari 2022 naar: liever@florence.nl

ambtsgewaad

Zorg

FOTOGRAFIE: STUDIO OOSTRUM

voor elkaar

Lievelingsliedje Inge: Hotel California, Eagles

Lievelingsliedje Monique: The Rose, Bette Midler

Monique: ‘Inge bezoekt drie keer per week het Ontmoetingscentrum. Ze is een echte muziekliefhebber en altijd veel met muziek bezig. Tijdens dit optreden van Joke Bruijs zong ze dan ook alle liedjes mee. Als ze de tekst niet kende, dan was het gewoon “lalala”. We hebben met volle teugen genoten.’

Den Haag, 15 oktober 2021, Ontmoetingscentrum van Gulden Huis Links: Joke Bruijs (69), comédienne en zangeres Midden: Inge van Wanrooij-Stein (70), bezoeker Ontmoetingscentrum Rechts: Monique van Engelen (51), verzorgende

Wij zijn Florence. Wij zijn ouderenzorg. En we zoeken jou. Bij Florence zijn we een team. In goede en in slechte tijden. We zijn de skills van Michelle, de vakkennis van Saloua en de toewijding van Cora. We zijn de veerkracht van Angelique, het talent van Anne-Laura en de creativiteit van Patrick. Heb jij een hart voor de ouderenzorg, zoek je een fijne werksfeer en collega’s waar je op kunt bouwen? Dan verwelkomen we jou graag op wijzijnouderenzorg.nl