Editie 03-2012 by MT MediaGroep

NR. 03 | APRIL 2012 | â&#x201A;Ź 5,45

inspireert ondernemers

Waarom investeerders in de rij staan voor de jongens van Gidsy special

)*( ++" *)0 +

-#$&/)& .&-+ .( ( (%1#$ ( -- +#$ ..+ -)- ' + &# ,- ..+ %.(- . )/ + & ( ,& ! ' - " - (# .0 &-+ ))% / ( )&#) %.(- ,.* +,( & )*,- +- ( ( 0 +% ( (%1#$ (- &2 )+ # *+) ,,)+ ( )&# - - +#/ )&#) ( & ! (- ( &# "- ()- ))% ' - %+ "-#! ') # & *+ ,- -# ,

*$(() ." +)*"#+

4 0 % +, %'*

/// + "* , '% (%"(

3 /% ,, $ * . %()& ', (&) '1 %% * !, ' .((* !(- ' ', % ! , %( ( . ' ', % ', % '+" ', % (* ' (* '+" 2"#' ! ' %+& *$ ' . ' ', % (*)(* ,"(' "' * '" , , ' ' ' * % ' ' ((* & * "' (*& ," (. * ', % )*( ++(* * ,"' , - ' * /// "', % '% +, *+ *( - , ' 2"#' ! '$ %"#$ . ' + !"$ *! " *"#+ *-$ ' 2 , (-, ' .((* !(- ' , "+ &( %"#$ , (,( * * )*( - , ' '" , (. * ' $(& ' & , (&+ !*"#."'

inhoud

APRIL 2012 cover Ivo van der Bent

21 SPECIAL INVESTEREN Hoezo crisis? Voor een goed idee is nog steeds geld te vinden, bewĳzen de ondernemers achter Gidsy en Peecho. Ze konden zelfs kiezen uit investeerders. Daarnaast: een kĳkje in het hoofd van een informal.

34 LADYSHAPE Glossy magazines willen niet over schaamhaar schrĳven, en met je buren praat je er ook niet direct over. Met die omstandigheden heeft Daphne Heltzel te maken bĳ de verkoop van haar Ladyshape scheersjablonen. Hoe verkoop je zo'n gevoelig product?

38 ONDERNEMEN VOOR DE GEMEENSCHAP Richard Branson schreef er vorige maand ﬁctief over, Zita Cobb doet het: als ondernemer een eiland reorganiseren en ﬁnancieel uit het slop trekken. Haar geboortegrond, het Canadese Fogo Island, kwĳnde weg. Dankzĳ haar Shorefast Foundation leeft het gebied weer op, is er nieuwe werkgelegenheid en trekt het toeristen. Volgende maand spreekt ze op Pinc.13 (Pinc.nl)

go 08 NETWERK het netwerk van Xhike.com 10 NIEUW IN NEDERLAND 3 verse startups 10 COLUMN Leonard Freeke, Oggu 11 NICE TO... tips om te doen, lezen, kĳken 13 MY FIRST INVESTMENT fotoverslag 14 JARIG ondernemers gefeliciteerd 14 25 ONDER DE 25 aanmelding geopend 15 TECHBUSINESS de business van tech 16 WHEELS Mazda CX-5

zoom 46 HOE IK... Hĳ is geen chemicus, maar wist wel deels door te bluffen - expert te worden op het gebied van benzophenone, een chemische stof die wordt gebruikt in uv-lakken en -inkten om die snel te laten drogen. Hĳ heeft grootse plannen: zĳn huidige omzet van 100 miljoen euro moet de komende drie jaar verdubbelen.

18 DYNAMICI Max van Eeghen, Boudewĳn van

Eeghen en Eric Veeneman, Vitalit

elke maand 05 FYI 06 INTERACTIVE wat Sprout nog meer doet 17 COLUMN Arko van Brakel 42 GROEISTRATEGIE ﬁnanciering van groei 48 IK & SPROUT Hank van Hasselt 50 COLUMN Richard Branson

DEEL UW PRINTER VIA HET

NETWERK BENUT UW MOGELIJKHEDEN VIA HET DRAADLOZE NETWERK. VOORKOM LOSLIGGENDE KABELS EN PRINT EENVOUDIG VANAF ELKE WERKPLEK. brother.nl

Editorial colofon

REDACTIE redactie@sprout.nl, @sprout_nl Hoofdredacteur Ewald Smits Chef redactie Rob Roelofs Eindredactie Karin Husslage Redactie Bas van Essen, Remy Ludo Gieling (video), Eric van den Outenaar Medewerkers Mark van Baal, Arko van Brakel, Philip Bueters, Richard Branson, Leonard Freeke, Sara van Gorp, Dominique Haĳtema, Anne-Marie van Ommen, Annette van Soest, Stefan Tibben Artdirector Nicoline Caris Vormgeving COLORSCAN BV, Voorhout - www.colorscan.nl Fotograﬁe Marcel Bakker, Ivo van der Bent, Peter Arno Broer, Maartje Geels, Vincent van den Hoogen, Marĳn Scheeres, Sebastiaan Westerweel SALES sales@sprout.nl Telefoon: 020 - 262 07 00 Bas Berger, Marjolein de Bruĳn, Maarten de Haan, Anoeshka Harpal, Silvana Naipal, Sharief Niamut, Stefan Smit, Erik Touwslager, Wilma Wĳdoogen MARKETING marketing@sprout.nl Telefoon 020 - 262 07 25 Nanne Castelĳns, José van den Haak, Boris Scheepers, Daniëlle Schouten, Florien Smits Uitgever Berend Jan Veldkamp Druk Roto Smeets Weert PRIVACY STATEMENT MT MediaGroep BV, uitgever van Sprout, legt van haar abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening, gegevens vast. Deze gegevens worden gebruikt ter uitvoering van de overeenkomst en om abonnees en klanten te informeren over relevante producten en diensten van MT MediaGroep BV. De gegevens kunnen ook worden gebruikt door zorgvuldig geselecteerde organisaties om klanten te informeren over relevante aanbiedingen betreffende producten en diensten. Als u op deze informatie geen prĳs stelt, dan kunt u dit schriftelĳk doorgeven aan: MT MediaGroep BV, t.a.v. klantenservice, Paul van Vlissingenstraat 10E, 1096 BK Amsterdam.

Sir Richard wie? Ik zal open kaart spelen. Ik vind Richard Branson een aardige man en een gerespecteerd columnist. Een ﬂamboyant ondernemer die steevast honderden keren wordt genoemd als wij ondernemers vragen naar hun inspiratiebron. Hij gaat in luchtballonnen rond de wereld, jaloersmakend. En hij is bevriend met Kate Winslet, nog eens jaloersmakend. Maar toch… ik hoorde hem laatst

ROGER CREMERS

Sprout is een uitgave van MT MediaGroep, Paul van Vlissingenstraat 10e, 1096BK Amsterdam. Sprout verschĳnt negen keer per jaar. Een abonnement op Sprout is GRATIS voor ondernemers met vĳf of meer werknemers. Je betaalt alleen eenmalig € 39 inschrĳfkosten (incl. btw). Nog geen vĳf werknemers? Dan betaal je € 25,- per jaar. Studenten betalen € 19,- per jaar. Meer informatie over een abonnement of een adreswĳziging doorgeven? Ga naar www.sprout.nl/abonneren

in Liverpool spreken ten overstaan van drieduizend ondernemers, en dan zie je niets van zijn flamboyantie, zijn flair. Hij zit op z’n stoel, beantwoordt keurig de vragen van de interviewer, zonder enige diepgang. (“Dus je begint nu een bank?" "Ja, ik ben met een bank begonnen”). Na twintig minuten op het podium is het mooi geweest, hij reikt nog snel een vage award uit en vertrekt. Nu het dilemma: we kunnen de goede man naar de komende Challengerday halen, 8 november. Als dat gebeurt, moet ik jullie wel een aardige toegangssom vragen, want voor een flesje wijn doet hij het niet. Als hij wel komt, wil ik graag een diepgaander gesprek dan in Liverpool, want eerlijk gezegd vond ik dat een belediging voor de bezoekers. Iedereen kon vertellen dat hij bij de beroemde Richard Branson in de kamer had gestaan, maar wat je nu geleerd had? Dus mijn vraag aan jullie: moet Branson naar de Challengerday komen, en zo ja: welke vragen zou je graag beantwoord zien? Als we nu samen een mooi vragenlijstje maken, dan voelt hij zich misschien ook eens op dit vlak uitgedaagd. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat hij lol belee aan een zaal vol oh- en ah-zeggers. Dus kom maar op met jullie kritische, doorwrochte en creatieve vragen. Dan zie ik jullie graag in november, bij een inspirerende Branson! Rob Roelofs rob@sprout.nl, @robroe N.B. Als Branson niet komt, hoor ik ook graag wie je anders op het podium wilt zien. Roep maar…

sprout interactive Sprout verschijnt als magazine negen keer per jaar, maar doet daarnaast veel méér. Je kunt dagelijks onze berichten lezen op Sprout.nl, praten met de redactie via Twi er, reageren op onze berichten op Facebook, linken met mede-ondernemers op LinkedIn en onze events bezoeken.

Sprout.nl

Twi er @sprout_nl, @ewaldsmits, @robroe, @karinhusslage, @basvanessen

Best gelezen: Hoe Xpozer Hema als klant binnen haalde www.sprout.nl/xpozer Zo bereik je jongeren www.sprout.nl/jongerenmarketing Zo krĳgen je medewerkers hart voor de zaak www.sprout.nl/medewerkers

25 onder de 25! Op 21 juni komt Sprouts 25 onder de 25-lĳst van meest veelbelovende jonge ondernemers weer uit. Check pagina 14 als je je wilt aanmelden voor een plekje in de lĳst. De prĳsuitreiking met grote netwerkborrel vindt een week later plaats, dus hou 29 juni vrĳ in je agenda als je erbĳ wilt zĳn!

Challengerday 8 november 2012 The Growth Edition Kaarten zĳn te koop via Challengerday.nl

Facebook www.facebook.com/sprout.ondernemers

Heb je onze Facebookpagina al gezien? Hier posten we zaken waar we op de redactie mee bezig zĳn, doen we oproepjes voor interviews en polsen we graag de mening van ondernemers over allerlei issues.

LinkedIn Ga naar de groep die heet ‘Sprout, inspireert ondernemers’

%# # " # # & & $%" " $ ' & " # ' # " ! ' " $ $ $ #! % ' " ! " ( ! "# # " $ " % # " $ " $ " & # # ' $ " ' # " # $# ' &" $ " ! ( ! "# % " ( ' $ $ " ' # & ! $ & $ # ## " $ % ( " # & "% $ % # #$ $ %' & "( " # & # %" # "# & $ " $ $ % $ & " "' $ % & " " ! " # ( ! % " & " " $ % " " $ ! %' & "( " # & # %"

go | netwerk Het netwerk van Xhike.com

Hayco Volkers Xhike.com concept platform voor mensen met een outdoorlifestyle die kennis zoeken en delen over materiaal, reizen, gadgets & expedities Hayco Volkers legde in 2006 met zĳn compagnon Bert Bergenhenegouwen duizenden euro’s spaargeld op tafel om hun droom, outdoorplatform Xhike.com, te lanceren. Op dit moment trekt de site maandelĳks zo’n 10.000 bezoekers. Dat moeten er 30.000 worden. Volkers combineert zĳn werkzaamheden voor Xhike vooralsnog met zĳn werk als interim manager. “Het is geen hobby meer, maar een passie waar ik van wil kunnen leven”, aldus Volkers. Daarvoor moet de omzet omhoog naar minimaal een ton en dus investeerde hĳ opnieuw in een vernieuwd Xhike. De nieuwe site werd gebouwd door Bart op het Veld, die Volkers nog kent vanuit een eerdere samenwerking in het verleden. Ron van de Wiel van outdoormerk Icebreaker is een van de early adapters van Xhike en levert met regelmaat materiaal om te laten testen en beoordelen. Viavia kwam Volkers in contact met Bas Rotgans, nu een belangrĳke sparringpartner die zĳn eerlĳke en ongezouten mening geeft. “Dat is erg prettig, Bas kent als geen ander de action sports business.” Een andere Bas - Bas Visscher - liep Volkers tegen het lĳf in een Amsterdamse klimhal. Sindsdien schrĳft Visscher reviews over klimmaterialen.

Ron van de Wiel marketingmanager Benelux van de outdoormerken IceBreaker en Macpac

Bas Rotgans verwoed mountainbiker, snowboarder en eigenaar van Powderchase.com

Xhike.com is lid van het Sproutnetwerk. Aanmelden kan op Sprout.nl/netwerk

FOTOGRAFIE PETER ARNO BROER TEKST STEFAN TIBBEN

Bas Visscher klimmer en expeditieleider, test materiaal voor Xhike.com Léonie Akkerman outdoorliefhebber en vrouw van eigenaar Hayco Volkers

Bart op het Veld creatief directeur It’s a Virus, bouwde Xhike.com

Hayco Volkers eigenaar Xhike.com en Gearxtreme.com en interim manager digital marketing

go | nieuws

COLUMN LEONARD FREEKE

W EU I N

IN NL

Sprout spot elke maand drie nieuwe Nederlandse startups.

1 Chummee Dienst waarmee je relaties een qr-code kan schenken voor een gratis lekkernij of cadeautje in lokale horeca. wie Helen Maltha en Kirsten Martens missie "We gaan er vanuit dat de website eind 2012 aardig wat gebruikers zal hebben. Het is moeilijk een speciﬁek aantal te noemen, omdat uitbreiding naar het buitenland op de planning staat."

2 Bartune Smartphoneapplicatie waarmee cafébezoekers bepalen welke muziek een kroeg afspeelt. wie Emil Loer en Robert Brugman missie "De doelstelling was om dit jaar minimaal honderd kroegen BarTuneenabled te hebben. Maar de eerste reacties zijn zo positief dat we dat doel verhoogd hebben naar 150 kroegen."

3 Qmaps Tool en site om kaarten te ontdekken, bewerken, delen en analyseren. wie Azat Agaronian missie "Voor het einde van het jaar moeten er minimaal tien applicaties beschikbaar zijn en willen we 10.000 hits per dag hebben. Het doel is om minimaal een jaaromzet te halen van 100.000 euro." (BvE)

Strategische vergezichten Ik krijg wel eens de vraag om mijn dagelijkse ervaringen en overdenkingen als ondernemer te delen. De belangrijkste vraag die me als ondernemer bezighoudt: is de wereld klaar voor Oggu of is Oggu klaar voor de wereld? Dit zijn de cruciale vragen die bijna dagelijks langskomen als het gaat om de strategie. Wat is de strategie waarmee de meeste waarde wordt gecreëerd en waarmee kan Oggu zich op de Nederlandse en Engelse markten het meest effectief onderscheiden om voet aan de grond te krijgen? Ik heb gekozen voor een merkstrategie binnen het supermarktkanaal. Het bouwen van een merk is een zeer kostbare zaak die vaak jaren kan duren en daarom een lange adem vergt, zowel financieel als qua uithoudingsvermogen van de Oggu-organisatie. Dit vereist trouwe aandeelhouders die de visie delen en daarnaast gemotiveerd en kundig personeel, dat mee wil bouwen aan de droom om internationale potentie te verwezenlijken. Een tweede uitdagende factor van de gekozen strategie is die van het afzetkanaal. Traditioneel bouwen dranken hun merken vanuit de horeca, maar gezien het risico en de vaak zeer lange weg is dit absoluut geen eenvoudige en financieel aantrekkelijke marsroute. Het machtige supermarktkanaal daarentegen, is de mainstream die gekenmerkt wordt

door de grote frisdrankvolumes die hier doorheen stromen, meer dan tien keer de volumes van de horeca. Omdat Oggu ’s werelds eerste honderd procent biologische frisdrank in PET-ﬂessen is, hee de supermarktstrategie ons in het geloof gesterkt dat Oggu daar een natuurlijke plaats hee . Dit is ook bevestigd sinds de marketlaunch van Oggu, bijna een jaar geleden, want alle grote Nederlandse supermarkten hebben Oggu inmiddels in hun assortiment opgenomen. Nu kondigt zich gelijk binnen zeer korte tijd de tweede grote uitdaging aan: het vergoten van onze naamsbekendheid. We kozen om in een combinatie van tv-spots, social media en free publicity ons tweede levensjaar in te gaan. Een grote investering in marketing die zich zal moeten vertalen in toenemende naamsbekendheid en dito verkopen. No gain without pain?

Leonard Freeke is oprichter van biologische frisdrankenproducent Oggu. Hij is tijdens de Challengerday gekozen tot Challenger van het Jaar.

nieuws | go

Dít is succes!

Nice to READ

Hoe zat het ook alweer met succes? Hoe word je succesvol, het is de heilige vraag voor iedereen die zĳn of haar business serieus neemt. Deze TED-talk van onderzoeker en auteur Richard St. John is alweer zes jaar oud, maar het blĳft briljant hoe hĳ in slechts drie minuten acht succesfactoren op een rĳtje zet. En zeg nou zelf; als je vandaag geen drie minuten over hebt om dit te bekĳken, dan komt dat succes ook niet. http://bit.ly/1ref

Mĳn naam is Roland Kahn Rupert Parker Brady, Maarten Beernink € 19,95

Vallen + Opstaan = Succes Wat begon met één CoolCat-winkel op de Amsterdamse Nieuwendĳk is in 35 jaar tĳd uitgegroeid tot internationaal retailbedrĳf. Roland Kahn is ook eigenaar van MS Mode, America Today en lingeriemerk Sapph. De omzet tikte bĳna de 500 miljoen euro aan en dit jaar wil de ondernemer uitbreiden naar duizend winkels (nu 640). Aan ambitie dus geen gebrek. Hĳ moest wel een paar keer op zĳn bek gaan om er vervolgens succesvoller uit te komen, komen we achter. Door de crisis in de jaren '80 moest hĳ zĳn kleding met hoge korting wegdoen. Op 27-jarige leeftĳd stond hĳ met 'knikkende knieën' bĳ de bank. In de jaren '90 ging het weer mis, omdat hĳ zich teveel met vastgoed bezighield en het niet boterde tussen hem en zĳn mededirecteuren. Kahn komt naar voren als iemand die door vallen en opstaan succesvol is geworden. Het boek inspireert, zeker voor ondernemers in de retail.

Nice to WATCH

Nice to VISIT

Preziday, 5 juni 2012 Nice to DO

Bedrijfskunst Is je kantoor nog een beetje te kaal? Vind je het leuk om een symbool te hebben voor je bedrĳf? Astrid Willems zet bedrĳfsvisies en -missies om in kunstwerken. Zo kun je aan iedereen laten zien waar je voor staat en waar je heen wil met het bedrĳf. Een-, twee- of driedimensionaal. www.kunstconsultant.nl

Powerpoint is al jaren onderwerp van scheldpartĳen, en daarom bedachten een stel Hongaren een veel mooiere manier om presentaties te maken: Prezi. Over dit programma organiseert Hedwyg van Groenendaal een evenement, de Preziday. Van Groenendaal is auteur van Presenteren met Prezi, het eerste boek over Prezi wereldwĳd. Wat gebeurt er die dag? Boeiende sprekers, waaronder Peter Halacsy, cto en grondlegger van Prezi. Verder natuurlĳk inspirerende showcases en workshops, zowel voor beginners als gevorderde gebruikers. Sprout-lezers krĳgen korting! Als je de relatiecode 'sprout' invult, betaal je 195 euro, in plaats van 295 euro. www.preziday.nl/inschrĳven

Verdienen aan groen TEKST MARK VAN BAAL

‘Speciaal bier wordt groen bier’ Brouwerij De Molen, brouwer van tientallen verschillende bieren, wilde zijn productie vertienvoudigen. Dat de nieuwe bedrijfsprocessen zo duurzaam mogelijk moesten zijn, zagen de ondernemers als vanzelfsprekend. Bommen en Granaten heet het zwaarste bier dat Menno Olivier (49) en John Brus (44) brouwen. Het biertje met vijftien procent alcohol wordt gedronken door liefhebbers over de hele wereld. De ondernemers exporteren bijna hun hele productie naar achttien landen, zoals Italië, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw-Zeeland en Japan. Olivier startte in 2004 een kleine brouwerij in een historische molen in Bodegraven. In een paar ketels produceerde hij dagelijks zo’n vijfhonderd liter. In 2008 sloot zijn vriend John Brus (44) zich aan. Informatica-ingenieur Brus, beleidsadviseur bij een gemeente en hobbybrouwer, wilde altijd al iets met bier doen, vertelt hij. De twee ondernemers besloten flink te gaan groeien. Ze kochten een groter bedrijfspand en een

nieuwe brouwinstallatie om de productie op te schroeven van vijfhonderd naar vijfduizend liter per dag. “Die nieuwe installatie moest duurzaam en betaalbaar worden”, zegt Brus.

Afvalwarmte Brouwen is een energie- en waterintensief proces. Het brouwsel moet namelijk eerst uren worden verwarmd en vervolgens een half tot zes uur koken. De nieuwe brouwinstallatie moest daarom zo water- en energiezuinig mogelijk zijn. In de oude brouwinstallatie in de molen liep warm water nog weg door het putje, waarmee tegelijk water en energie verloren gingen. In de nieuwe installatie zitten warmtewisselaars, die deze afvalwarmte gebruiken om het brouwsel op te warmen. Ook de waterdamp die uit de

brouwketel opstijgt en vroeger gewoon in de lucht verdween, wordt nu hergebruikt. Daarnaast recyclet de nieuwe installatie zo veel mogelijk water. Deze relatief goedkope en eenvoudige technische maatregelen leveren naast een milieubesparing een kostenbesparing op. De kosten van water, gas en elektriciteit zijn nu ongeveer vijf procent van de kostprijs van een flesje bier. Maar het maatschappelijk verantwoord ondernemen van Brus en Olivier gaat verder. Ze hebben bijvoorbeeld ook verstandelijk gehandicapten in dienst. Ook deze vorm van mvo levert, behalve een goed gevoel, lagere kosten op.

Hoge investeringskosten De entrepreneurs overwogen een CO2neutrale houtpalletoven en zonnecollectoren, maar zagen hier van af omdat ze geen kelder hadden voor de opslag van houtpallets. “Goed zijn voor het milieu moet wel praktisch en financieel haalbaar zijn”, zegt Brus. Het vergroeningsproces is nog niet ten einde. De ingredienten, voornamelijk mout, hop en gist, zijn namelijk nog niet biologisch verkrijgbaar. Ze willen daarom hop gaan afnemen van een startende biologische hopboer en zelf mout maken van graan van biologische boeren uit de buurt, zodat ook de milieubelasting van het transport laag blijft. De investering in een moutinstallatie levert eveneens een financieel voordeel op, aangezien mout duur is. Olivier en Brus gebruiken hun duurzame bedrijfsvoering niet in hun marketing. “We vinden het eigenlijk vanzelfsprekend”, zegt Brus.

Gratis sessies ‘Groen Succes Live!’ Op 26 april, 22 mei en 25 juni organiseert Sprout samen met Eneco sessies over duurzaam ondernemen. Tijdens deze sessies vertellen Groene Helden over hun businesscase van duurzaamheid. Aanmelden kan via www.sprout.nl/sessieduurzaam 12

my ﬁrst investment Op 29 maart organiseerden Sprout en de Investeerdersclub My First Investment, een bijeenkomst voor startende investeerders. Een impressie van de avond.

Korstiaan Zandvliet (Symbid): ‘Iedereen in de zaal kan vanavond nog beginnen met investeren.’

Edial en Floris Dekker kwamen voor My First Investment over uit Berlĳn. Ze kregen de zaal stil met hun verhaal over internationale investeerders (zie ook p. 22)

Documentairemaker Frans Bromet volgt de broers Dekker voor een documentaire, samen met zoon Ruben

Sprout hoofdredacteur Ewald Smits en Bart Verweĳ (Tacstone Ventures). Onder: Luc Meesters van het Smart Capital Network

Martĳn Groot van Peecho: ‘Onderhandelen met investeerders is een kat-en-muisspel’ (zie ook p. 30)

go | groei

Jarig in mei

Proficiat! Marcel Slikker 1 mei Texeltours (texeltours.nl) Verzorgt personenvervoer per taxi, bus en touringcars op, van en naar het eiland Texel.

2 jr.

Annemieke Veenhuysen 1 mei Ruim-es-op Professional Organizing (ruimesop.nl) Begeleidt mensen bĳ het op orde brengen van hun administratie en/of spullen.

7 jr.

Dorrit Steens 4 mei Vida Ondernemerscoaching (vida-ondernemerscoaching.nl) Coacht ondernemers uit het mkb die een verandering willen bereiken in hun ondernemersleven en/of persoonlĳke leven.

3 jr.

Christiaan Lof 8 mei Sneakerwinkel.nl (sneakerwinkel.nl) Verkoopt offline en online sneakers & streetwear.

3 jr.

Alice Sanders 25 mei Virtual Alice (virtualalice.nu) Helpt met socialmediavraagstukken en geeft workshops en lezingen over Twitter, LinkedIn en Facebook.

jr. Tom van Velden 27 mei Restaurant Scheeps (restaurantscheeps.nl) Runt een gezellig sfeerrestaurant in Gouda. Ook je verjaardag vieren? Meld je aan: www.ondernemersleeftĳd.nl

april 2012

Meld je aan! Sprout stelt voor de zevende keer de 25 onder de 25-lĳst van meest veelbelovende jonge ondernemers samen.

2ND5ER

O DE 25 2 aan op

1 11 mei 20 r ó ó v e j Meld 5

l/ sprout.n

et zijn de topondernemers van morgen. Of toch al van nu? Bedrijven die de miljoen omzet gepasseerd zijn, zijn niet zeldzaam in de 25 onder de 25-lijst. Ondernemers als Omar Munie, Rogier IJzermans, Adriaan Mol en Robert Gaal hebben hun sporen al verdiend. Aanmelden Ben jij ook succesvol aan het ondernemen én nog jonger dan 25 jaar? Meld je dan via onze site aan voor de 25 onder de 25-lijst van 2012. Daar word je gevraagd om een aantal vragen te beant-

april 2012

woorden over jezelf en je bedrijf. De jury kijkt enerzijds naar de cijfers (omzet, personeel, klanten), anderzijds naar ambitie en ondernemerschap. Je kunt je dus ook aanmelden als je nog niet zo lang bezig bent, maar wel een briljant concept hebt. De lijst verschijnt op 21 juni in ons magazine en op Sprout.nl. Op de site kan gestemd worden voor de publieksprijs. Op 29 juni organiseren we een grote netwerkborrel waar de publieksprijs en juryprijs worden uitgereikt. Voor de borrel kun je je vanaf eind mei aanmelden, eveneens via de site.

MANON VAN DER ZWAAL

7jr.

Jong en succesvol?

techbusiness | go Er zit business in technologie Op de website techbusiness.nl vind je alle informatie èn inspiratie over de business van technologiebedrĳven. Hier lees je een selectie uit de berichten. FAST50

To do: inschrijven Fast50 De jacht op het snelst groeiende techbedrĳf van de Benelux is weer open: bedrĳven die met eigen technologie de sterren van de hemel groeien, schrĳven zich nu in voor de Deloitte Technology Fast50. Doel: in de voetsporen treden van TomTom, Service2Media en andere Fast50-winnaars. Techstartups die nog geen vĳf jaar bestaan, gaan voor de Rising Star award. Deadline voor inschrĳving: 30 juni. Meer over de prestigieuze lĳst op Techbusiness.nl/fast50

STARTUPS

Weer een 3D-printer! Nederland hee er een printerfabrikant bij: Leapfrog wil met 3D-printers twee markten tegelijk veroveren. Onder het merk Leapfrog lanceren Martijn O en (28) en Maarten Logtenberg (20) in mei twee 3D-printers, apparaten die uit kunststof driedimensionale objecten kunnen ‘printen’. Volgens het zogenoemde FDM-proces (fused deposition modelling) bouwen ze laag voor laag het digitale ontwerp op uit vloeibaar kunststof. Leapfrog is overigens een startup die zo pril is, dat de website eind maart nog in aanbouw is en dat O en nog naar de KvK moet om hem in te schrijven. En toch al een product? “Ik ging een jaar geleden bij mijn vader in het familiebedrijf werken, een fabriek in machines voor de drukkerij. Ik onderzocht de mogelijkheden om met 3D-techniek drukplaten te maken, maar dat viel tegen. Toen stelden we vast dat de gangbare printers behoorlijk voor verbetering vatbaar waren, dus daar zijn we op doorgegaan.” Studievriend Logtenberg was ook bezig met een 3D-printer voor consumenten, dus het lag voor de hand dat de twee gingen samenwerken. 3D printers, ook voor consumenten, zijn al een tijd te koop. Wat de Leapfrog Creatr à 1250 euro beter maakt: hij werkt nauwkeuriger (‘vergelijkbaar met printers die nu circa 10.000 euro kosten’) en is met zijn strakke aluminium kast een aanwinst voor het bureau. Ook het maximale printformaat van 35 bij 35 centimeter is een plus. Het model voor de professional kan zelfs nog iets grotere ontwerpen aan. En dan nu de markt op. Te beginnen in mei, zodra Leapfrog voldoende hee geproduceerd om aan de eerste vraag te kunnen voldoen. Op Drupa worden de Nederlandse 3D-wondertjes gelanceerd, de beurs die de natuurlijke habitat is van Océ, HP en andere grootheden uit de druk- en printwereld. “Daar kunnen we genoeg contacten opdoen. De consumentenmachine willen we vooral via internet gaan marketen en verkopen, want het is een wereldproduct, maar wel een met beperkte marges.” In het eerste jaar willen O en en Logtenberg duizend printers verkopen. Eerst maar eens die inschrijving in het handelsregister.

Del se so ware voor BMW De Delftse startup DeLight Interactive Solutions heeft BMW als klant binnengehaald. De Duitse autobouwer gaat het entertainmentsysteem van zĳn auto's naar een hoger niveau tillen met de Nederlandse software. Die maakt het mogelĳk 3D-beelden te projecteren op de omgeving. Meer mogen Frans van Duĳnen en René Elstgeest niet zeggen van BMW, waar een ontwerper promoveert op de nieuwe verwennerĳ voor BMW-rĳders. Lees alles op Techbusiness.nl/startups

INDUSTRIE

Babyhuil als iPhonehoes Stel je voor dat je even verstoken zou blĳven van het gehuil van je jongste kind. De Nederlandse 3D-printservice Shapeways trekt de aandacht met een oplossing: maak er een iPhonehoesje van! Een app registreert de klanken en zet deze om in een graﬁek. Bĳ Shapeways wordt die grillige lĳn met pieken en dalen verwerkt in een kunststof hoes. Behalve gehuil kan het ja-woord natuurlĳk ook worden verwerkt. Techbusiness.nl/industrie

TEKST: PHILIP BUETERS

go | wheels Philip Bueters test auto's

De gulle vrek schommelende suv's die met tegenzin de hoek om gingen, is echt voorbij. Ook bij ongenadig lage toeren pakt de turboloze benzine-CX-5 zonder spu eren op, doorjagen tot de bekende Japanse hoogten mag ook. Bij beschaafder toeren blij de tweeliter bijzonder stil, wat het windgeruis bij hogere snelheden weer extra benadrukt. Maar meer te zeuren is er niet: het interieur is goed afgewerkt, het dashboard niet te saai en niet te druk, en de draaiknoppen van de multimediawinkel - ja, we zijn met een na e vinger te lijmen - bieden dat ongrijpbare premiumgevoel. Met zijn praktijkverbruik van 1 op 13,5 is de Mazda echt een zuinigheidskampioen, voor geld waarvoor je alleen bij Koreanen winkelt als je geen slap crossovera reksel wenst. Dat het eindelijk weer storm loopt bij Mazda hee overigens ook een nare reden: vanaf 1 juli valt de CX-5 weer buiten de boot wat bijtelling betre . Een gevalletje nu of nooit. MAARTJE GEELS

ls je geen lage bijtellers in je showroom hebt, blij die leeg. Dat hee Mazda gemerkt, vooral met zijn 6 die zo’n beetje een collector’s item is geworden dankzij de Nederlandse vrekkigheid. Maar de Japanners slaan nu terug. Met een trukendoos die ze SkyActiv noemen en de snu es bevat waarmee de concurrentie al langer grammetjes co2 schraapt. En die zuinigheid komt wel meteen in een spectaculaire vorm: een suv. Niet dat de lijnen van de CX-5 erg opvallend zijn - een tikje grof eerder, een suv is nu eenmaal geen modepopje - maar hier staat een ﬂinke klont van een wagen die tóch in aanmerking komt voor twintig procent bijtelling. Dat is niet gewoon knap, dat is uniek voor een suv in deze klasse. Dan stap je toch argwanend in: wordt het geen karige bedoening? Niet dus: 165 pk aan de voorwielen die echt smeuïg worden geserveerd, een uitnodigende zesbak en een robuuste wegligging maken er een buitengewoon gulle rijmachine van. De tijd van

Gereden: Mazda CX-5 2.0 2WD TS, à 29.990 euro

sprout.nl/wheels 16

column Arko van Brakel serieondernemer

Hoe groot is je belo e? Wat is het beste moment om een investeerder binnen te halen in je bedrijf? Een actuele, lastige vraag, want de verschillen in investeringspotentie zijn groter zijn dan ooit. Er zijn inspirerende verhalen van socialmediabedrijven die hun waarde financieringsronde na financieringsronde weten op te pompen tot het ultieme financiële orgasme: de beursgang. En er zijn ondernemers die niet eens een banklening krijgen, omdat de bank hun branche in alle wijsheid als ‘minder kansrijk’ bestempeld hee ... Toch zijn er ondanks grote verhalen relatief weinig bedrijven die naar torenhoge waarderingen geboost worden, naar mijn idee in ieder geval minder dan tijdens de dotcombubble. En de paar bedrijven die het wel lukt, kent dan ook iedereen. Tegelijkertijd weten bedrijven in ‘minder kansrijke sectoren’ wel hun financiering te realiseren. Het verschil wordt bepaald door de ondernemer zèlf: door zijn of haar houding, gedrag, geloof in eigen kunnen en vermogen om dit geloof op een bevlogen wijze over te dragen. En dan is er ook nog de factor timing. Er zijn twee logische, natuurlijke momenten om een investeerder binnen te halen: het moment dat de belo e het grootst is en het moment dat de belo e zich hee bewezen. Autonoom groeien veroorzaakt natuurlijk veel werkdruk, dus je werkt je te ple er. Maar je zit in zo’n winning mood dat problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen, of simpelweg door de groei worden gemaskeerd. In zo’n winning mood zwermen toptalenten, journalisten, klanten, banken en investeerders als hongerige bijen rond de zakelijke nectar van jouw bedrijf. Het is cherry picking qua interessante mensen en publiciteit is gratis. Slechts weinig bedrijven maken in die fase al winst. Toch is dit het uitgelezen moment om een investeerder binnen te halen: de belo e is groots en investeerders zijn ook maar mensen. Bovendien associëren investeerders zich graag met succes. Meestal volgt na de belo evolle start een periode waarin zelfs de meest optimistische ondernemer zich laat afleiden door zijn eigen organisatie. Vooral als investeerders niet snel genoeg happen, kunnen euforie en groei ontaarden in een serieus cashflowprobleem. En probeer dan nog maar eens succes uit te stralen! Juist nu heb je een

'Investeerders zijn ook maar mensen'

investeerder nodig. Maar nu is een deal lastig te maken of te duur, want veel investeerders krijgen koudwatervrees en willen eerst financiële bewijzen zien. Wie succesvol uit deze fase komt is een topper, of hee zo’n goed product dat het echt niet kapot te krijgen is. Hoe dan ook, na de ‘bewijsfase’ ontstaat een tweede natuurlijk moment om een investeerder te strikken. Want in een nog snel groeiende, bewezen businesscase wil iedereen wel investeren. Wie financieringsrondes aaneenrijgt, kan de bewijsfase met meer budget en daardoor met een beter team naar zijn hand ze en. Het management vangt de problemen op, zodat de ondernemer zich kan concentreren op het ondernemen, enthousiasmeren en groeien. Omdat hij de problemen minder voelt, kan de ondernemer zijn winning mood vasthouden, waardoor het momentum niet verdwijnt. De flow houdt aan. Dit lukt slechts weinigen. De echte winnaars weten met of zonder investeerder de winning mood vast te houden. Winnaars houden juist in de overlevings- en bewijsfase hun belo e springlevend. Winnen voelt namelijk veel lekkerder dan overleven.

â&#x20AC;&#x2DC;Je mag niet zomaar claimen dat iets gezond is. Hier zit jaren onderzoek inâ&#x20AC;&#x2122;

zoom TEKST DOMINIQUE HAĲTEMA FOTOGRAFIE MARĲN SCHEERES

MAX VAN EEGHEN (34), BOUDEWĲN VAN EEGHEN (32) EN ERIC VEENEMAN (36) bedrĳf Vitalit Laboratories Int. wat gezonde repen, dranken en supplementen voor de vliegtuigbranche sinds 2008 personeel 3 ambitie wereldwĳd nummer 1 worden

Dynamici Vitalit Laboratories maakt vliegen minder vermoeiend Ze waren gesloopt van de lange vlucht toen ze gezamenlijk naar Australië vlogen. Het duurde twee dagen voordat de jetlag minder werd. Het eten tijdens de vlucht hielp ook niet mee. Vliegen gee altijd veel stress, maar was er niet iets te verzinnen waardoor je minder snel afgemat bent? Zo begonnen Max van Eeghen, Boudewijn van Eeghen en Eric Veeneman drie jaar geleden het bedrijf Vitalit Laboratories Int. “Wij wilden producten aanbieden die een gezond alternatief zijn voor de huidige drankjes en snacks in het vliegtuig”, vertelt Veeneman. Onder de naam FlyFit hebben de ondernemers repen, poeders en dranken ontwikkeld die de negatieve eﬀecten van vliegen tegengaan, zoals uitdroging, vermoeidheid en trombose. Deze worden via een grote airlinecateraar verkocht aan vliegmaatschappijen over de hele wereld. Het bedrijf zetelt in de kelder van familiebedrijf Van Eeghen, dat ook een klein aandeel in Vitalit Laboratories hee . Het eeuwenoude familiebedrijf heeft veel handelservaring en fungeert dan ook als kennis- en inkoopkanaal voor de functionele ingrediënten van de FlyFit producten. Daarnaast kregen de drie oprichters vroegtijdig aandacht van gerenommeer-

de investeerders als Roland van Kralingen, oprichter van reclamebureau TBWA, en Stephan Viegen van het Marketing Fund. Zij hebben geholpen met de marketing en positionering van de FlyFit-producten. Er komt nogal wat bij kijken om gezonde snacks en drankjes te ontwikkelen voor de vliegtuigbranche. De oprichters zochten eerst uit wat ervoor zorgt dat vliegen zo vermoeiend is voor het lichaam. Dat komt bijvoorbeeld door uitdroging en de lage druk in het vliegtuig. Daarna werd gekeken welke ingrediënten het immuunsysteem een boost kunnen geven. Samen met DSM ontwikkelden ze zo het drankje FlyFit Flow, dat de bloedcirculatie verbeterd, waardoor de kans op het krijgen van trombose kleiner wordt. “Er zit jaren van onderzoek in onze producten, omdat je natuurlijk niet zomaar mag claimen dat iets gezond is”, zegt Boudewijn van Eeghen. Daar komt bij dat voorkeuren voor smaken in alle landen zeer verschillend zijn. In Brazilië zijn ze bijvoorbeeld minder dol op frambozen en werd het een tropisch drankje, terwijl Scandinaviërs de tropicalsmaak weer te zoet vinden. “Het is de kunst om je productengamma zo samen te stellen dat je voor ieder wat wils hebt.”

Een van de slogans van het bedrijf is ‘nature knows best’. De drie ondernemers zijn er dan ook trots op dat hun producten natuurlijke ingrediënten beva en zonder kleurstoﬀen en conserveringsmiddelen. “Ze smaken gewoon goed. Ik geef ze ook aan mijn kinderen van drie en vier jaar oud. Ze zijn er dol op”, zegt Veeneman. “De reacties van de crew en passagiers zijn ook erg positief, het gee ze het gevoel dat er aan hun gezondheid wordt gedacht.” Het zijn spannende tijden voor het bedrijf. Er wordt al samengewerkt met grote vliegtuigmaatschappijen als Air Berlin en Virgin, en binnenkort staat Vitalit Laboratories op een grote beurs in Hamburg, waar de oprichters een deal met een grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappij hopen te sluiten. Boudewijn van Eeghen: “We hebben een eigen stand waar we onze producten mogen presenteren, tot voor kort moesten we nog een stand delen. Daar zijn we best trots op. Ook op het feit dat het mogelijk is voor dezelfde prijs als het huidige assortiment een gezonde snack of drankje aan te bieden. Vliegen kan gezonder. De reis naar Australië hee er uiteindelijk toe geleid dat er as we speak een container vol met FlyFit-producten onderweg is naar Australië.”

3 9 9 0 0

NEDERLANDERS

kopen per dag kleding bij een webwinkel*

!$&(- ..* &1 3(2 $$- 6$!6(-*$+ â&#x20AC;ºâ&#x20AC;º ./ 666 -$#$1+ -#5$1#($-3.-+(-$ -+ 23 13 Â¸ &1 3(2 CGECL UC@QGRC MD UC@UGLICJ Â¸ Â¾ MLJGLC ?BTCPRCLRGCRCEMCB Â¸ Â¾ PCRMSP @GH ?DPCICLCL TG? G#$ +

E ERLAND NED

VERDIENT

EEN INITIATIEF VAN

Bekijk de algemene voorwaarden op www.nederlandverdientonline.nl/start *bron: Thuiswinkel Markt Monitor 2011

ONLINE

Ondernemers klagen over een gebrek aan geld. Investeerders zien juist te weinig goede ideeĂŤn. Maar geld is er wel, en goede plannen ook. Zo komen ze bij elkaar.

specia

GELD ZAT VOOR EEN GOED IDEE!

Investeerders in de rij voor Peecho en Gidsy

TEKST BAS VAN ESSEN FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT

‘We vroegen niet om geld’ Het gebeurt niet vaak in Nederland: een internetstartup die rond de lancering al benaderd wordt door tientallen investeerders. Broers Edial en Floris Dekker haalden een miljoen op voor Gidsy, onder andere bij de ondernemers achter Amazon en Etsy. Ze konden kiezen uit zo’n veertig investeerders. “Toen Ashton Kutcher binnenkwam, hadden we wel wat moeite om cool te blijven.”

Het ophalen van groeikapitaal is in deze economisch sombere tijd verre van makkelijk. Maar het verhaal rond twee Nederlandse broers doet anders vermoeden. Floris (rechts op de foto) en Edial Dekker gingen in 2010 met een camper naar Berlijn, met het idee om er zes maanden rond te komen van wat freelance webopdrachten. Het liep net even anders: eind 2011 maakten ze bekend dat ze 1,2 miljoen dollar investeringsgeld opgehaald hadden. En niet bij de minsten; onder de business angels die instapten zi en Hollywoodacteur Ashton Kutcher, Amazon-cto Werner Vogels en Etsy-ceo Ma Stitchcomb. Enkele maanden eerder waren ze met hun goede vriend en zakenpartner Philip Wassibauer begonnen met het bouwen van Gidsy. Op dit platform kun je als local activiteiten aanbieden die mensen kunnen boeken, op basis van jouw kennis of vaardigheden op een bepaald gebied. Het kan 22

zo gek als je wilt: groepsgewijs paddenstoelen plukken, kitesurfen of ijsvogels fotograferen. Nu zijn zes steden aangesloten - Amsterdam, Londen, Berlijn, New York, San Francisco en Los Angeles - en de marktplaats breidt snel uit. De broers hadden Wassibauer leren kennen tijdens de Hackadays in Nederland en wisten hem over te halen om van Oostenrijk naar Berlijn te verhuizen. Ze wilden samen iets opze en en brainstormden over een site waar je toers kon boeken en ervaringen daarover kon uitwisselen. Na een gezamenlijke vakantie in India gingen ze van start.

Proof of concept In het volgende hal aar ging de startup bedachtzaam te werk. De drie ondernemers hadden voldoende geld om hun idee te ontwikkelen, omdat ze freelance opdrachten hadden uitgevoerd. “We wilden niet meteen met investeerders in zee”, reageert Wassibauer. “Voor ons was het belangrijk om een werkend prototype te maken. Investeerders willen een proof of concept; ze stoppen er alleen geld in als ze denken dat je het echt gaat uitvoeren.” Pas nadat het team een eerste betaversie

had laten testen door kennissen en familie, gingen ze op zoek naar investeerders. In de tussentijd had een aantal van hun zakelijke vrienden als blijk van vertrouwen al een beetje geld in het bedrijf gestopt. Floris: “We zouden gewoon met investeerders gaan praten, meer niet. Om geld vroegen we niet.” Wie die verkennende gesprekken moest voeren, was snel duidelijk: Edial. “Hij is van ons drieën het meest persoonlijk in de omgang. Iedereen houdt van hem”, zegt zijn broer. Wassibauer voegt toe dat die benoeming direct voor de nodige duidelijkheid zorgde. “Iedereen wist wat hij moest doen. Dat houdt ons allemaal superproductief. Anders zouden we tijd verspillen.” De ondernemers wisten al waar ze moesten zoeken naar investeerders. Edial: “In Berlijn kent iedereen elkaar in de technologiesector. Wij raakten bijvoorbeeld al gauw bevriend met business angel Christophe Maire en de oprichters van Soundcloud, Alexander Ljung en Eric Wahlforss.” Via deze online audiostartup, die in januari maar liefst 37 miljoen euro ophaalde, kregen ze een direct lijntje richting Union Square Ventures, Index Ventures en Doughty Hanson Technology

Ventures, drie partijen die participeerden in Soundcloud. “Zie het als een tweedegraads connectie op LinkedIn.” Volgens Edial hielp het karakter van de stad Berlijn zelf ook een handje. “Er wonen veel dur apitalisten, en internationale investeerders komen om de twee weken naar Berlijn toe. Dat doen ze niet alleen omdat er goede ideeën worden ontwikkeld, maar ook omdat de investeringskosten er door het goedkope leven betrekkelijk laag zijn. In Silicon Valley is een startup veel meer kwijt aan vaste lasten.”

seed-ronde gaat het vaak om mensen achter het bedrijf, dan heb je meestal ook persoonlijke gesprekken.” De meeste vragen die hij kreeg, verwach e Edial niet. Zoals vragen over speciﬁeke verwachtingen van het aantal gebruikers, of vergelijkingen met andere internetdiensten die op Gidsy zouden lijken, zoals Meetup. “Elke keer als ik zo’n vraag kreeg, schreef ik die na het gesprek op en maakte er een slide van in mijn presentatie. Het goede daarvan is dat je pitch na elk gesprek beter wordt.”

Elkaar leren kennen

Gratis koﬃe Tussen die investeerders zi en ook mensen die het niet snappen, of op zijn minst de we en van de online wereld niet begrijpen, merkten de broers. Gidsy werd al vroeg benaderd door dit soort ‘beunhazen’. Floris: “We hebben vaak genoeg gedacht ‘gelukkig was de koﬃe gratis’. Met sommigen spraken we niet eens, als ze ons via het support ticket systeem van onze site probeerden te benaderen. De beste investeerders benaderen je via een introductie of, als ze je al kennen, via de telefoon.” Edial praa e een keer met een investeerder die een vij arenplan en budge ering van Gidsy wilde. “Ik zal het geen domme vraag noemen, maar wel een heel ongebruikelijke. En eentje die niet echt relevant is voor een bedrijf van vier maanden oud. Youtube, Flickr, Google en de meeste andere succesvolle sites zijn allemaal gestart als heel andere ondernemingen. Daar ligt ook de kracht van internetbedrijven.” Dat de jongens van Soundcloud en angel investor Maire al vroeg enthousiast waren over Gidsy’s prototype, gaf een boost aan het zelfvertrouwen van de drie ondernemers. “Toen realiseerden we ons dat we echt potentie hadden”, reageert Floris. Van hen verwelkomden ze graag het eerste groeikapitaal. “We vroegen slechts een klein bedrag, want we wilden alleen een 24

teken van vertrouwen.” De beste deal is niet altijd die met het grotere bedrag. “Belangrijk is dat je zulke succesvolle mensen aan boord krijgt, want dat gee vertrouwen aan andere investeerders. Bovendien steek je heel veel op van hun adviezen.”

Geen idee De verdeel-en-heers-gedachte bleek te kloppen: het balletje ging rollen en een paar seed investors nodigden Edial uit om op gesprek te komen. Deze meetings, die over bestedingen rond de dertigduizend euro gingen, vonden plaats in Londen. “Dat was heel spannend, want we hadden eerlijk gezegd geen idee wat we aan het doen waren. We wisten niet hoeveel geld we wilden hebben en hadden geen idee hoe zo’n investering er normaal uitzag. Maar het is natuurlijk geweldig als je een half uur, of een uur als het goed gaat, met mensen kan praten die zoveel ervaring met bedrijven hebben.” Vanaf dat moment ging de ceo feitelijk ervaring op doen met het serieuze werk. Sommige van die gesprekken zaten volgens hem ‘vol met spanning’, anderen waren vriendschappelijker van aard. “Dat ligt ook aan de investeerder zelf. Vooral in de

Drie dagen na het bezoek aan Londen kwam het eerste investeringsbod binnen. En er zouden er nog meer volgen. “Na het tweede gesprek hadden we al een term sheet die we konden tekenen”, zegt Edial Dekker, die schat dat hij in totaal veertig investeerders sprak. “Al onze zakelijke vrienden zeiden tegen ons dat het belangrijk is om met tenminste dertig investeerders te praten. Dat hebben we gedaan.” Voordat Gidsy een deal wilde en kon beklinken, gingen de broers en Wassibauer samen met de investeerder om tafel. “Het waren zware gesprekken”, zegt Floris. De ondernemers moesten een aantal pitches doen, zonder presentatiemateriaal, waarbij alle partners van een venture capital ﬁrm om de tafel zaten. “Hoewel je je er wel op gaat instellen, zaten er soms frustrerende vragen bij. ‘Hoeveel omzet heb je over twee jaar?’, werd bijvoorbeeld gevraagd”, aldus Edial. In enkele gevallen gaf hij uit de losse pols een antwoord. “Zij weten ook wel dat je geen cijfers kunt geven en dat je maar gewoon moet gokken.” Waar je niet losjes mee om kunt gaan, zijn vragen over de strategie van het bedrijf: groei, teambuilding, product development en technische beslissingen, bijvoorbeeld. Floris: “Dat type vragen stellen ze heel speciﬁek. Als je daar dan niets over weet, heb je een probleem. Die moet je echt kunnen

investeren downpinnen.” Wassibauer: “Die vragen kan ik waarderen, die snijden het meeste hout. Hoe kom je van a naar b? Het blij natuurlijk in de toekomst kijken, maar daar heb je wel de meeste controle over.” Eén investeerder won als vanzelf snel het respect van de oprichters: Ashton Kutcher, ﬁlmster en participant in verschillende startups, waaronder AirBnB, Dwolla, Foursquare, Skype en, jawel, Soundcloud. “Alexander Ljung en Eric Wahlforss hebben ons geïntroduceerd bij Ashton”, zegt Edial. “Toen zij informatie over Gidsy naar hem doorstuurden, werden wij direct door hem gebeld.” De reputatie van Kutcher deed automatisch al iets met de drie. “We waren bij zijn bezoek aan ons kantoor toch wat nerveus”, gee Floris toe. “Je probeert dan zo cool mogelijk te blijven, maar tegelijkertijd ook je tanden te laten zien. Gelukkig deden we niets stoms.” De energie, de kennis en het enthousiasme van Kutcher maakten een hele positieve indruk op de drie oprichters. Wassibauer: “Hij stelde hele goede vragen en het viel op dat hij weet wat voor functies een site nodig hee . Hij vroeg zich af waarom we dit en dat nog niet hadden. Dat komt mede omdat hij niet veel ervaring hee met early stage-investeringen. Dus toen moes-

ten we hem uitleggen dat we nog maar net begonnen waren.” Dat Gidsy Kutcher zou verwelkomen, stond al snel vast. Floris: “Die man is een enorm uithangbord voor je bedrijf.”

Onderbuikgevoel Uiteindelijk traden naast Ashton Kutcher in december ook Index Ventures, Amazoncto Werner Vogels, Etsy-ceo Ma Stitchcomb, angel investor Peter Read en lead investor Nikolaj Nyholm van Sunstone Capital toe tot de groep aandeelhouders van Gidsy. Samen investeren ze 1,2 miljoen dollar, tegen nog geen kwart van de aandelen van Gidsy. De broers Dekker en Wassibauer onderhandelden met ieder van de investeerders apart. “Je probeert er altijd voor te zorgen dat de investeerders niet met elkaar praten. Dat is een van de trucs.” Tegelijkertijd waren er een paar investeerders die Gidsy teleur moest stellen. “Investeerders waar we geen klik mee hadden en rare vragen stelden vielen sowieso buiten de boot”, zegt Floris. “Verder waren de verschillen heel erg klein en moet je op onderbuikgevoel een beslissing maken.” Dat zijn ook onderwerpen waar Gidsy tijdens gesprekken op doorgevraagd hee . Dekker: “Hoeveel en welke startups heb je al bege-

leid? Met wie kun je ons in contact brengen, in welk gebied of land? Hoeveel geld neem je mee? Daarnaast keken we wie mogelijk meer geschikt zou zijn om later in te stappen, en een aanvankelijke afwijzing dus zou accepteren.” Met het groeikapitaal kan de dienst stapsgewijs in nieuwe steden worden gelanceerd. Intussen verbetert Gidsy allerlei functionaliteiten op de site, bijvoorbeeld het aantal beschikbare talen en zoekfuncties, en de optie om evenementen voor besloten groepen te organiseren. Verder maakt het team een api klaar, een databibliotheek die voor elke developer beschikbaar komt en waarmee de dienst als widget beschikbaar gemaakt kan worden op sites en weblogs. “Hiermee komen we onze organisators nog meer tegemoet”, legt Floris uit. Hoe onderhoud je het contact met je geldschieters? Volgens Edial gaat dat er vriendschappelijker aan toe dan sommigen denken. “Wij hebben een heel open relatie waarbij we het over alles kunnen hebben. Naast alle positieve berichten, moet je hen ook kunnen vertellen over de dingen waar je als ondernemer van wakker ligt. We kunnen hen daar heel informeel over spreken.”

FRANCISCO MARTINEZ

‘Ashton Kutcher is een enorm uithangbord’

Op hun kantoor in Berlĳn bedenken de broers Dekker en Philip Wassibauer (foto rechts) hoe ze het investeringsgeld nu gaan inzetten.

TEKST ANNETTE VAN SOEST FOTOGRAFIE VINCENT VAN DER HOOGEN

Informal investor Hank van Hasselt (61) krijgt iedere week wel een investeringsvoorstel op zijn bureau. Hoe werkt en denkt hij? “Als ik het product niet begrijp, ook al vind ik het investeringsvoorstel heel interessant, dan doe ik het niet.”

‘Het enthousiasme moet ervan af spa en’ “In deze wereld moet je in staat zijn heel snel nee te zeggen.” Duidelijke taal. Maar Hank van Hasselt moet wel. Ingaan op ieder verzoek, daar is geen beginnen aan. Hoe vaak verkoopt hij nee? Van Hasselt lacht: “Volgens mijn vrouw te weinig, maar dat valt reuze mee. Als iemand zegt: goh, ik wil eens komen praten, dan vind ik dat aardig. Maar ik zeg niet te vaak ja, want dan kom ik niet toe aan mijn werk. Dat is het risico als je niet ﬁltert.” Zo’n zeven jaar terug krijgt hij een telefoontje van een zakenvriend, die hem vraagt of hij wil meedoen met een leuke investering in suiker. De oude eigenaar, CSM, hee het bedrijf in een package deal verkocht aan ketchupmaker Heinz. Die wil er zo snel mogelijk vanaf. Samen met een paar andere informals stapt hij in om een buy-out door de directie mogelijk te maken. Alldra, zoals de producent van suikerdecoraties heet, is nu nog steeds zijn meest actieve participatie. Want Van Hasselt vindt suiker leuk. Hij snapt suiker. Suiker stroomt door zijn aderen.

Familiebedrijf Op zijn dertigste gaat hij in het familiebedrijf werken, op verzoek van zijn vader, die tegen zijn pensioen aan loopt en het 250 jaar oude familiebedrijf in de familie wil houden. Van Oordt is in 1927 de eerste in Nederland met het verpakken van suiker in kleine porties, zoals suikerzakjes, suikerklontjes en later suikersticks. In 1991 besluit de familie de zaak te verkopen. Van Hasselt hee zijn handen vrij. Na een avontuur op Curaçao met Caribbean Sugar Company, dat 26

“door de lobby van de Europese suikerindustrie” een roemloze dood ster , doet hij het kunstje nog een keer over, maar dan op Aruba. Dit keer met meer succes. Artrada maalt en mengt vij ien jaar lang suiker met melkpoeder, bloem en cacao voor grote klanten als Nutricia en Danone.

Risico Een eigen bedrijf hee Van Hasselt al jaren niet meer. Tegenwoordig wordt de hel van zijn tijd opgeslokt door Alldra. De investeerder staat het management bij ‘met zo’n beetje alles’. Hij werkt mee aan strategische plannen, is praatpaal voor de directie, vergezelt het management bij een bezoek aan grote klanten en hee een vinger in de pap bij belangrijke beslissingen, zoals laatst de uitbesteding van een deel van de productie naar Polen. Informals komen in verschillende smaken. Van Hasselt investeert het liefst in bedrijven die al een tijdje aan de weg timmeren en kapitaal nodig hebben voor management buy-outs en buy-ins, of voor uitbreiding door middel van overnames of autonome groei. Toch participeert hij ook in een startup, die net als Alldra actief is in de voedingsmiddelenindustrie. “Zij zi en nog in de ontwikkelingsfase. Maar startups zijn over het algemeen niet mijn ding. Het risico is vele malen groter.” Daarnaast investeert hij direct in twee andere bedrijven. Hoewel hij bij een van die twee in de raad van toezicht zit, bemoeit hij zich verder weinig met de ondersteuning of begeleiding. Ook steekt hij risicodragend kapitaal in ondernemingen via fondsen van TIIN

investeren

‘Is er geen match, dan ontbreekt de lolfactor’

Capital (The Informal Investors Network), een netwerk dat als fondsmanager zo’n 35 miljoen euro onder beheer hee . Daar is hij eveneens associate partner. De rest van de week vult zich al snel met allerlei besturen en commissies. Gekscherend: “De rest van mijn tijd gaat op aan de hond uitlaten.”

Tegen de klippen op Waaraan moet een investeringsvoorstel voldoen om zijn interesse te wekken? “Ik moet enthousiast kunnen worden. De teaser moet direct goed vallen. En ik moet begrijpen waar het over gaat. Als ik van de handel geen verstand heb, of het product niet begrijp, dan doe ik het niet. Ook al vind ik het voorstel heel interessant.” Van Hasselt herinnert zich een teaser van een mediabedrijf, dat in een halve pagina een fantastisch verhaal neerze e. “Zij konden precies uitleggen: dit is het product, dit doen we ervoor, daarom

zijn we beter dan de rest van de wereld en dit zijn de groeimogelijkheden.” Nog mooier: het bedrijf wist in een krimpende markt tegen de klippen op te groeien. “Schi erend. Toch wilde de directeur ervan af omdat hij te oud was en geen opvolger kon vinden. Ik heb hem doorverwezen naar een kennis met verstand van de business. Zij hebben toen een mooie deal gesloten.” Sowieso verwijst Van Hasselt de meeste ondernemers die bij hem aankloppen door naar een bevriend adres waar ze maar eens moeten gaan buurten. Zo’n doorverwijzing, laat staan een investering, verdien je echter niet met een slechte presentatie. “Wanneer een teaser vol taalfouten zit, word ik heel nerveus. Als ik na twee A4tjes nog steeds heel weinig informatie heb, haak ik ook af. Het enthousiasme moet ervan af spa en. Ik moet zin hebben om de rest van het plan te lezen. Een slechte presentatie is killing. Dat is zonde, want het idee is misschien waanzinnig goed.”

Eerst de vent, dan de tent. Het is een afgezaagd gezegde, maar daarom niet minder waar. Het management speelt een cruciale rol bij het besluit van een informal om zijn tijd en geld in een onderneming te stoppen. Voor Van Hasselt is die persoonlijke klik een absolute must. “Wij zijn geen bank. Uiteraard draait het om return on investment, maar ik ben ook informal investor omdat ik het leuk vind.” Is er geen match, dan ontbreekt die lolfactor. “Je mag hem lastig vinden, die directeur, een zeur zelfs, maar in de basis moet het kloppen. Dat merk je al op het moment dat je de deur opendoet en hem ziet binnenkomen. Voel ik me op mijn gemak, voelt hij zich op zijn gemak? Als je een stevig gesprek kunt hebben en daarna gezellig een glas wijn of biertje kunt drinken, dan zit het goed.” Net zo belangrijk is ﬁnancieel commitment. Als de ondernemer eigen kapitaal in zijn bedrijf hee gestoken en bereid is daar samen met de informal nog een schepje bovenop te doen, toont dat aan dat hij geloo in de zaak. Dat betekent niet automatisch dat Van Hasselt een deal laat a etsen als de vragende partij geen extra eigen geld kan inbrengen. “Als de man zelf de mogelijkheden überhaupt niet hee en ik toch geloof dat het een goeie kerel is, ga ik met hem om tafel zi en. Dan moet hij akkoord gaan met een lagere managementvergoeding en stel ik voor dat hij bij het behalen van bepaalde doelen wordt uitbetaald in aandelenopties. Vindt hij dat een uitstekend idee, dan is hij voldoende gedreven.” Om erachter te komen wat voor vlees hij in de kuip hee , wil Van Hasselt naast het gebruikelijke rijtje vragen - wat heb je hiervoor gedaan, wat is je motivatie, wat wil je met dit bedrijf bereiken - ook altijd weten hoe het privé gaat. “Ik ben zéér geïnteresseerd in de thuissituatie. Een goede thuissituatie is een basis voor rust. Alleen dan heb je ruimte in je hoofd om je aandacht optimaal aan je werk te geven.”

Privésituatie Iemand die in scheiding ligt, staat dus voor een dichte deur? “Daar zou ik inderdaad misschien mee wachten. In mijn directe omgeving heb ik gezien hoeveel ellende je dan over je heen krijgt. Je kunt mij niet vertellen dat je die problemen van ’s ochtends negen tot ’s avonds zeven uit je hoofd kunt ze en.” Gedurende het hele onderhandelingstraject wil Van Hasselt bevestigd worden in de eerste indruk. “De man die om mijn geld vraagt, moet mij continu bevestigen in het idee dat het een goede vent is waarmee ik het aandurf. We gaan samen immers een intensief traject in, we hebben veel contact. Het hoe niet zo ver te 28

gaan dat je echte vrienden wordt, maar je moet elkaar wel behoorlijk goed aanvoelen.” Ondanks alle checks hee hij wel eens een inscha ingsfout gemaakt. “Ja, ik heb meegemaakt dat ik dacht dat ik met een buitengewoon kundig iemand van doen had, met een goed track record. Totdat hij ergens halverwege de weg kwijtraakte.” De directeur in kwestie maakte zulke grote missers dat de onderneming omviel. “Te groot denken, gewoon slecht management. Het ging zó snel, er was geen houden meer aan. In twee maanden was het gebeurd.” Het geld dat hij erin stopte, is hij kwijt. Hoeveel houdt hij liever voor zich. “Genoeg om er erg boos over te worden.” Verwijten doet hij het zichzelf niet. Het enige waar hij spijt van hee , is dat hij een vriend aanraadde in te stappen. Ook die gaat het schip in. “Ik had al eens eerder veel geld verloren, met Caribbean Sugar. Maar dat voelde anders, want daar was ik zelf bij. We hadden een toeleverancier, een product en een afnemer; alle ingrediënten voor een factuur. Maar de grote spelers in Europa blokkeerden onze producten aan de grens, en dat was nou juist onze afzetmarkt. Het was David tegen Goliath en David verloor in dit geval. Een buitengewoon nare ervaring.”

Meerderheidsbelang Waar sommige investeerders juist een meerderheidsbelang willen, zodat ze meer kunnen sturen, gaat Van Hasselt meestal voor een minderheid van de aandelen. Een meerderheidsbelang brengt, zo redeneert hij, de verplichting mee dat je je intensief met het management bemoeit. “Als je daar geen tijd voor hebt, moet je genoegen nemen met een kleinere pluk van de aandelen.” Presteert een bedrijf zwak, dan kan het voorkomen dat een informal meer dan eens moet bijstorten, waardoor het aandelenbelang door een conversieoptie in het contract alsnog noodgedwongen kan groeien. “Maar dan verkeert de onderneming dus in slecht weer. Dat laat ik me liever niet overkomen.” Net als de meeste informals hee Van Hasselt gemiddeld een investeringshorizon van vijf tot zeven jaar. Wordt het dan langzaamaan geen tijd om afscheid te nemen van Alldra? “Ik vind Alldra hartstikke leuk, suiker ligt me na aan het hart. In 2008 stapten vier van de zes participanten uit. Zij hadden een goeie rit gemaakt en vonden het wel mooi geweest. De overige twee, waaronder ikzelf, zeiden: er valt nóg een mooie rit te maken. Toen hebben we de vier anderen uitgekocht. Dit is mijn beste investering ooit. Maar er kómt een moment waarop we afscheid nemen.

ICT-projecten veroorzaken overmatige stress

Elk ICT-project kan succesvol zijn |

Bekijk de cases op:

www.decasesvansysqa.nl Kabelstraat 5, 1322 AD Almere T +31 (0)36 524 11 99 E info@sysqa.nl

TEKST KARIN HUSSLAGE FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT

‘We hadden niet gedacht dat het zo makkelijk zou gaan’ De mannen achter Peecho - de printknop van het internet haalden afgelopen januari hun tweede ronde investeringen op. Ze hebben zelf nooit investeerders hoeven benaderen.

Martijn Groot (39, links op de foto) en Sander Nagtegaal (37) verlieten drie jaar geleden Albumprinter, waar ze commercieel directeur en chief architect waren. Missie: een service opze en waarmee professioneel drukwerk verkocht kan worden vanaf elke website of applicatie. Embed de Peechoknop in je website of iPhone-app en laat bezoekers bijvoorbeeld je jaarverslag afdrukken of een boekje maken. Bezoekers kiezen zelf welk product ze willen printen; aanbieders verdienen aan de producten die verkocht worden en hoeven niet om te kijken naar de checkout, betaling, productie en verzending. Peecho bundelt alle bestellingen van een bepaald type en stuurt die vervolgens naar een netwerk van professionele printpartijen. “Normaal is professioneel drukwerk alleen bereikbaar voor grote bedrijven als Hema, niet voor zomaar iemand die een mooie iPhone-app in elkaar hee gezet. Maar als bijvoorbeeld zes of zeven kaartapplicaties samengevoegd worden, dan is het voor een kaartenfabrikant ineens wel inte30

ressant om voor je te gaan printen”, stelt Nagtegaal. “Printpartijen kampen allemaal met overcapaciteit, dus ook voor hen is dit interessant. De geaggregeerde orders gaan mee in hun bestaande workﬂow, omdat ze allemaal op dezelfde manier worden aangeleverd”, legt Groot uit. “Daarnaast is het natuurlijk niet maatschappelijk verantwoord dat je een marktrapport vierduizend keer print en verstuurt, terwijl je weet dat zeventig tot tachtig procent daarvan in de prullenbak belandt. Met Peecho kun je het rapport op je website uitgeven met onze bu on erbij, dan bepaalt de eindgebruiker wel of hij dat document thuis wil ontvangen.”

Beste businessmodel Groot en Nagtegaal star en Peecho op met eigen spaargeld; ze konden het anderhalf jaar uitzingen zonder salaris. Ze vroegen vier programmeurs die ze hoog in het vaandel hadden staan om tien uur per week te bouwen aan het platform, in ruil voor een klein aandeel in het bedrijf. “Daarmee hadden we de eerste e van het bedrijf, zonder directe kosten. Voor de developers konden we belastingvoordeel regelen omdat ze eenvoudig aan 500 wbso-uren kwamen, zodat ze ook nog een zakcentje konden verdienen”, legt Groot uit. Zo werd in acht maanden tijd de eerste versie van het platform uit de grond gestampt. De lancering vond plaats op TheNextWeb 2010, waar Peecho de award won voor de startup met het bes-

te businessmodel. “Ik denk omdat we überhaupt een van de weinige startups met een businessmodel waren”, lacht Nagtegaal. Het gaf ze een kickstart, met lovende internationale media-aandacht, deals met launching customers en eerste contacten met investeerders.

Eerste ronde: vrienden Na een jaar, eind 2010, kwam de bodem van de spaarpot in zicht. Groot en Nagtegaal besloten vrienden en familie te vragen of zij in Peecho wilden investeren; ze hadden 100.000 euro nodig. Daarmee zouden ze in aanmerking kunnen komen voor een borgstellingskrediet, waarvoor het vereist is om een deel eigen kapitaal in te brengen. “We hebben toen het bedrijf een waardering gegeven en een lijst van 26 mensen opgesteld die we zouden kunnen bellen. De volgorde waarop we ze belden, stelden we vast aan de hand van zes criteria, onder andere de kans dat ze mee zouden willen doen, de hoeveelheid geld die ze konden missen, hun netwerk en of we de persoon leuk vonden om vaak over de vloer te hebben. Bemoeienis is prima, maar je wilt natuurlijk met je aandeelhouders vooral goede, opbouwende discussies hebben”, vertelt Groot. Vragen om geld ging ze vlot af. Nagtegaal: “Het ging heel simpel. We belden iemand op, zeiden zoiets als ‘we hebben een bedrij e, misschien heb je er weleens iets over gelezen, wil je investeren? We verkopen 1 procent, dat kost zoveel’.”

investeren

De eerste zes zegden meteen toe, waaronder oud-Albumprinter-ceo Joris Keijzer en een oud-directeur van Tele2. “We hadden niet gedacht dat het zo makkelijk zou gaan”, lacht Groot. “Het grootste deel van het gesprek waren we aan het uitleggen dat ze het geld echt moesten kunnen missen. Je wilt niet over een jaar gebeld worden als iemand problemen hee met zijn dak. We wisten van deze mensen wel dat ze wat spaarcenten hadden, maar in het gunstigste geval ben je het geld vijf jaar kwijt en als het tegenzit zelfs voor altijd.”

STAK Toen hadden ze er zes aandeelhouders bij, maar Groot en Nagtegaal wilden geen zes adviseurs. Daarom wezen ze drie mensen aan als raad van advies, de anderen hebben puur een rol als geldschieter. Groot: “De aandeelhoudersvergaderingen werden veredelde borrels, heel informeel en gezellig.” De developers-met-aandeel zijn ondergebracht in een STAK, waarmee ze wel winstrecht hebben maar geen zeggenschap. “Maar in de praktijk hebben ze dat wel, want we vinden hun mening heel belangrijk”, zegt Nagtegaal. Eens per week vergaderen ze in in een gezamenlijke Skypemeeting en elke maand is er een ‘developer dinner’. Groot: “Dan bespreken we wat er goed en minder goed gaat, met het bedrijf en onderling, en zijn er demo’s van wat iedereen gemaakt hee . We houden zo al vanaf dag één elke maand het bedrijf een spiegel voor.”

Tweede ronde: vc’s Na twee jaar, in 2011, was het tijd voor de tweede ronde investeringen, om de verdere groei te bekostigen. “Dat was een heel ander verhaal, dan zit je ineens met de champions league om tafel”, zegt Groot. “Je moet dan echt een match gaan zoeken voor je bedrijf, daar komen veel dingen bij kijken. Hoeveel aandacht steken investeerders in je, hoe is hun netwerk, passen ze bij de fase waarin je zit en de manier waarop jij je bedrijf hebt opgebouwd?” Groot en Nagtegaal hebben nooit direct vc’s gebeld. “We zijn door een aantal investeerders benaderd, anderen kwamen we tegen of werden aan ons geïntroduceerd”, beschrij Groot. “Het makkelijke in Neder-

land is dat als je er twee of drie kent, je ze indirect allemaal kent. Als een investeerder niet met je in zee wil gaan, zegt hij wel vaak: praat eens met die investeerder, want die past wel bij de fase waarin jullie zi en.” Ook internationaal hielden de Peecho founders gesprekken met vc’s. Zo spraken ze met een bekende Londense venture capitalist. “In het begin hadden ze veel aandacht voor ons, toen vlogen we naar Londen en Kopenhagen voor gesprekken. Maar vervolgens was er ineens een radiostilte. Toen bleek dat ze met het hele team naar de VS waren om een deal van veertig miljoen te sluiten. Dan ben je ineens je momentum kwijt”, vertelt Groot. De keuze voor de tweede ronde viel op de Nederlandse vc’s DHG en Peak Capital, die samen voor 500.000 euro investeerden in

Peecho. DHG beviel goed vanwege het portfolio, waarin Sumis zit, het bedrijf dat het printmanagement doet voor onder andere Ahold. Groot: “Zij hebben een netwerk van een honderdtal printpartijen in deze regio, dat kan voor ons de contacten en onderhandelingen versnellen. Andersom willen zij op termijn ons platform inze en om een deel van hun orderstroom te automatiseren. Dat is een mooie win-winsituatie.” Peak Capital viel bij Groot en Nagtegaal in de smaak omdat het fonds bestaat uit ondernemers die nog met de voeten in de modder staan, zoals Heleen van Oord en Johan van Mil. “We vinden het pre ig praten met mensen die nu ondernemen en niet tien jaar geleden voor het laatst een eigen bedrijf hadden”, vertelt Groot. “Daarnaast hadden we een goede klik met fondsmanager Thijs

Gitmans. Dat is belangrijk, want het cliché van het huwelijk is waar, je gaat een relatie met iemand aan die heel vervelend wordt als het niet gaat zoals je het had gepland. We hebben dus gekeken of we in elk geval op dit moment goed door een deur konden met de investeerders.” Nagtegaal: “De due diligence en onderhandelingsfase zijn zwaar en duren erg lang. Je bent drie, vier maanden heel veel met elkaar bezig over moeilijke dingen, dan moet je elkaar wel kunnen verdragen.” Een combinatie van twee investeringsfondsen vinden Groot en Nagtegaal ideaal. “Als startup wil je natuurlijk zo lang mogelijk je ona ankelijkheid houden”, stelt Nagtegaal. “Door de investeerdersronde in tweeën te knippen, hee ieder van die partijen een beetje te vertellen, maar is de grootste niet groter dan het clubje informals. Dat is een pre ige verhouding.”

Onderhandeling De onderhandeling over waardering en aandelen is een spel, ervoeren de ondernemers. Groot: “Het was een kat-en-muis-spel zoals het hoort. Dan zeg je eerst ‘jullie waardering kan niet.’ De ander zegt dan: ‘Nou, voor jullie waardering komen wij niet.’ Wij zeiden dan weer: ‘Oké, dan houdt het hier op’, en dan loop je weg. Daarna komen ze toch weer

terug bij je met een nieuw bod.” Nagtegaal vult hem aan: “In dit soort situaties is het ﬁjn om met z’n tweeën te ondernemen; je kunt van tevoren overleggen hoe ver je wilt gaan en je kunt paniekvoetbal voorkomen omdat je met elkaar moet overleggen voor een besluit wordt genomen.” Het geld moet niet heilig zijn, waarschuwen Groot en Nagtegaal. “Er zijn ondernemers die hun wensen snel laten varen om maar bij die pot met geld te komen. Maar je moet met elkaar verder, dus wees heel kritisch met wie je in zee gaat en onder welke voorwaarden”, zegt Groot. Sowieso moet je altijd de meerderheid van de aandelen houden, zeker early-stage, vinden de founders. Nagtegaal: “Het moet wel jouw ding blijven. Investeerders gaan uiteindelijk de kar niet trekken; dat moet je zelf doen.” Het bedrijf waarderen is leuk om te doen, al hechten ze weinig waarde aan de berekeningen. “Het is niet bepaald wetenschap,

maar je moet iets”, zegt Nagtegaal schouderophalend. “Je hebt dertig manieren om aan een waardering te komen”, zegt ook Groot. “Wij hebben het op verschillende manieren berekend door allerlei factoren bij elkaar op te tellen: uren die we erin gestoken hebben, eigen geld en geld van informals dat erin is geïnvesteerd, het borgstellingskrediet, welke klanten in de pipeline zi en, onze time to market, hoe uniek het concept is.” Joris Keijzer hielp Groot en Nagtegaal veel tijdens dat proces, met de ervaring uit zijn Albumprinter-tijd. Ook een bevriende exwerknemer van Van den Ende & Deitmers gaf advies. Groot: “Dat was heel nu ig, iemand die aan de andere kant gezeten hee . Nagtegaal: “Adviseurs zijn heel handig om uit de 23 paragrafen in zo’n term sheet precies de drie te halen die echt niet kunnen. Je hebt geen idee als je dit voor het eerst doet, je denkt bij veel dingen ‘het zal wel normaal zijn’.” De onderhandeling ging nog door tot het moment waarop ze bij de notaris zaten om te tekenen. “We waren 4,5 maand bezig met het hele traject, maar bij de notaris ging het nog steeds over wat er niet in kon staan”, vertelt Groot. Nagtegaal denkt lachend terug aan het moment: “Skype 1: onze advocaat, Skype 2: hun advocaat, en daar omheen twaalf mannetjes die allemaal aan het praten waren hoe de bewoording van een bepaald artikel moest zijn. Bizar.”

ANNE HELMOND

China

Tĳdens The Next Web 2010 ontving Peecho de award voor startup met het beste businessplan. 32

Peecho gaat nu verder met internationale uitbreiding, onder andere met het aansluiten van printfaciliteiten in de VS. “Vanuit de printwereld hebben we steeds meer aandacht van serieuze clubs, dus het wordt makkelijker om ons netwerk uit te breiden. Europa hebben we goed gecoverd - onlangs hebben we Cewe Color nog aangesloten - en ook in China zijn we bezig, op afstand”, beschrij Groot. “Wat we tot nu toe bereikt hebben is top. Maar we hebben altijd gezegd dat we niet willen eindigen als de printbutton van de Benelux, maar als de printbutton van het internet. Het zou toch heel mooi zijn als onze bu on straks standaard naast de Tweet-knop en Facebook-like staat.”

investeren TEKST ANNETTE VAN SOEST

‘Ik zat te veel op de stoel van de ondernemer’ Te betrokken raken bij het bedrijf waarin je investeert; het is een van de valkuilen van de informal investor. Het overkwam Paul Verheij (65), die van informal weer ondernemer werd.

bleef op me leunen en nam een afwachtende houding aan. Maar ik was niet ingestapt om al die ﬁnanciële verantwoordelijkheden op me te nemen. Toen ben ik afgehaakt. Een moeilijke beslissing en een nare en frustrerende ervaring. Later overkwam me hetzelfde bij een ander initiatief. Toen ik het businessplan doornam, zag ik al dat de ondernemer te optimistisch was over de inkomstenkant en onachtzaam over de uitgaven. Onvermijdelijk ontstonden er niet voorziene problemen. Ik ging zelf oplossingen aandragen. Weer zat ik te veel op de stoel van de ondernemer. Dit keer besloot ik anders. Ik wilde het zélf doen; echt ondernemen, niet van buitenaf. Ik ben vol ingestapt. “Het is als ondernemer lastig om investeerder te worden. Een investeerder pur sang houdt zich in principe niet met coaching bezig, een informal wel. Het zijn toch je centen die erin zi en. Een ondernemer is per deﬁnitie gedreven en overtuigd van zijn eigen geloof. Maar inherent aan ondernemen is ook het verwerken van tegenslagen en vinden van oplossingen. Elke ondernemer raakt vroeg of laat wel eens in de problemen. Dat is een gevecht, waarbij je keihard knokt voor datgene waarin je geloo . Het is lastig om dan als investeerder langs de zijlijn te blijven staan. Je wilt de vinger aan de pols houden en zou dan in coachende zin moeten ondersteunen. Maar je gaat al snel een grens over, heb ik aan den lijve ondervonden. Mijn eigen enthousiasme leidde ertoe dat ik op de ondernemersstoel ging zi en. Ik raakte te betrokken. Het ging mis bij een investering in een fabrikant van educatieve kinderstoeltjes. De bedenker was bevlogen en had een enorme liefde voor het product. Maar hij had, zoals iedere ondernemer, ook zwakke kanten. Financieel, administratief en bedrijfseconomisch kon hij wel wat hulp gebruiken. Ik sprong bij, waardoor hij dacht: ‘Dát is pre ig! Het wordt voor me opgelost, ik kan achterover leunen.’ Zijn verantwoordelijkheidsgevoel nam af. Een slechte ontwikkeling, die niet goed was terug te draaien. Hij

Rollen omgedraaid Met Clean Case leveren en ontwikkelen we nieuwe duurzame energiebronnen, zoals energie uit ongebruikt afvalhout. De initiatiefnemer is nu aandeelhouder. Hij bemoeit zich niet meer met de bedrijfsvoering. Dat doe ik. De rollen zijn omgedraaid. Hij is wel nog actief betrokken bij de research en gesprekken met mogelijke partners, maar niet meer als ondernemer. Hij is manager, ik ben directeur. Het was een lastige transformatie, maar het is gelukt, zonder conﬂicten. Hij realiseerde zich dat hij vastliep, en onderkende zijn grenzen. Ik investeer nu alleen nog maar collectief via fondsen. Dan is het makkelijker om op afstand te blijven. Als informal kun je iemand goed coachen in het verdienmodel: hoe zet je je product in de markt en hoe ga je er je brood mee verdienen? Het zakelijke concept. Maar dan moet je ook de competentie hebben om de ondernemer zelf de verantwoordelijkheid te laten dragen. Daar ging het bij mij mis.”

Meer over investeren en andere geldzaken?

sprout.nl/geld-en-gedoe

TEKST ROB ROELOFS FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT

Na jaren van productontwikkeling liggen ze nu in de winkel, de scheersjablonen voor schaamhaar van Ladyshape. De verkoop loopt, en het bedrijf hee al een gescha e waarde van zeven cijfers. Klinkt leuk, maar het grote werk moet nog beginnen. Want hoe kom je op de Amerikaanse markt? En hoe maak je eigenlijk op een chique manier duidelijk wat je verkoopt?

Hoe verkoop je een gevoelig product? it is een verhaal over ‘ik’. Of is het nu ‘we’? Een verhaal over pionieren, ﬁguurzagen op de slaapkamer, maar ook over praten met topinvesteerders en Amerikaanse multinationals. Over het schemergebied tussen een startup en een groeiend bedrijf. Het is een verhaal over ‘ik’, want Daphne Heltzel is nog altijd een eenmansbedrijf. Maar het gaat ook over ‘we’, want ze is haar onderneming aan het voorbereiden op een ﬂinke groeispurt, die professionaliteit moet brengen en de verkoop moet opstuwen. En ja, dat doe je niet alleen. Alweer acht jaar geleden kreeg ze onder de douche het lumineuze idee om een sjabloon voor schaamhaar te ontwerpen; het staat een stuk verzorgder, vond ze, en het paste in de

beautytrend. Maar zoals het gaat met veel ideeën: er kwam een laagje stof op. Er was nog een studie die afgemaakt moest worden. Het idee wil echter maar niet uit het hoofd van Heltzel, en ze begint thuis voorzichtig - ‘ik heb geen opleiding voor productontwikkeling gevolgd’ - te knutselen aan de eerste prototypes. De overtuiging landt dat ze goud in handen hee , en ze zet door. Langzaam trekt ze steeds meer mensen het niemandsland van haar groeiende onderneming in. De fundamenten voor een serieus beautybedrijf zijn gelegd, inclusief octrooi voor de spanring op de sjablonen. Nu kan er gebouwd worden.

De begindagen… Zat je meteen op de goede weg? “Ik heb het in 2004 bedacht en uiteindelijk pas in september 2010 gelanceerd. Ik bedacht het tijdens mijn studie en was voornamelijk veel aan het feesten. Het duurde gewoon even voordat ik doorhad dat ik iets in handen had waar ik

interview droom over twee jaar “Dan draait de VS goed, en zitten we goed in Brazilië. Ik ga zelf de verkoop doen in die landen, denk ik. En als alles goed loopt, gaat de productontwikkeling verder en kunnen we nieuwe producten lanceren.”

grootste blunders “Scheermesjes ontwikkelen was niet zo’n goed idee. Daar heb ik veel tĳd mee verloren. En door eerst ﬁguurtjes te ontwikkelen, positioneerde ik het als erotisch product, niet als verzorgingsproduct. Ik dacht in het begin ook dat ik vanaf dag één bĳ alle drogisterĳen zou liggen, dus mĳn businessplan zag er nogal optimistisch uit. Dat is achteraf gezien natuurlĳk absurd, maar alles bĳ elkaar duurt het wel langer dan ik had gedacht.”

mĳlpalen “Ik heb al twee awards gewonnen, één voor industrieel ontwerp en een Best Beauty Discovery, gekozen door beautyjournalisten.”

‘Glossy’s willen niet over schaamhaar schrijven’ Daphne Heltzel (32), Ladyshape

verder mee wilde. Daarbij was ik begonnen met het uitvoeren van mijn eigen ideeën; ﬁguurtjes, hartjes, beertjes, dat soort dingen. Meer de kunstzinnige kant. Maar naarmate ik langer nadacht, kwam ik tot de conclusie dat ik met de basismodellen streepje, driehoekje - moest beginnen. Ik wilde er namelijk een verzorgingsproduct van maken. Het marktonderzoekje dat ik had gedaan was niet goed genoeg, het was te klein. Daaruit bleek dat er wel behoe e was, maar hoe en wat, dat was ik vergeten te vragen.” Hoe ga je dan verder? “Ik ben twee jaar aan het ontwikkelen gegaan, maar ik deed veel te moeilijk. Ik was nota bene zelf scheermesjes gaan ontwikkelen. Dat doe ik wel even, dacht ik. Dat was natuurlijk veel te lastig. Ik ben in zee gegaan met NPK, een van de beste productontwikkelingsbureaus van Nederland. Toen hee het nog twee jaar geduurd voordat de twee basismodellen er lagen. Er was ook een praktisch probleem: als ik bij het testen mijn schaamhaar afschoor, moest ik weer drie weken wachten. En dan ben ik ook nog a ankelijk van NPK; zij zijn groot, ik ben klein.” Als je zo’n serieus bureau in de arm neemt, heb je al wel besloten dat het meer is dan een hobby. Hoe heb je die startfase geﬁnancierd?

“Sollicitatiegesprekken gingen niet goed, want ik was in mijn hoofd alleen hiermee bezig. Uiteindelijk werd ik benaderd door twee dames die een hostessbureau begonnen. Daar werkte ik drie dagen in de week freelance. Dat was prima, het werk was niet van hoog niveau, dus ik kon tussendoor verder werken aan Ladyshape. Bij beurzen zat ik vaak bij de entree, daar kun je heel goed netwerken. Ik heb zelf spaargeld in het bedrijf gestopt, en heb nog eens duizenden euro’s geleend voor de ontwikkeling. Daarna kon ik een ﬁnanciering bij de bank krijgen.” Schaamhaar klinkt niet meteen als het meest sexy onderwerp. Hoe breng je je product aan de vrouw? “Dit product is zo nieuw dat mensen niet weten wat het is. En als ze het zien, dan weten ze nog niet hoe ze het moeten gebruiken. Sommigen denken dat het een leuke gadget is. Daarbij willen mensen

inderdaad het woord schaamhaar niet gebruiken. Glossy’s willen er niet over schrijven, dus we moeten heel veel verdraaiingen zoeken om te omschrijven wat we nu eigenlijk doen, op een ne e manier. Dus bedenken we mooie namen als ‘intimate shaping tool’. Maar ja, mensen weten dan nog steeds niet wat het is. Ik heb gekozen voor shaping, en niet voor shaving, omdat ik het merk ook naar andere ontharingstechnieken wil doortrekken. Nu wordt het gewoon ‘Ladyshape scheersjabloon voor een perfecte bikinilijn’. Maar dan ga je al bikinilijn zeggen, terwijl het daar helemaal niet voor bedoeld is; het gaat om het modelleren van het schaamhaar. Ach, het is een leertraject, een testfase.” Hoe maak je het publiek duidelijk wat je verkoopt? “Op verschillende festivals en op de Huishoudbeurs hebben we met de kijkdoos gestaan. Dat is een grote doos waar je in kunt kijken, daarin zie je dan je eigen hoofd geprojecteerd op een lichaam met een mooi streepje of driehoekje. Ook bij degene waarmee je samen kijkt. Dat was op de Huishoudbeurs een grote hit, mensen vonden het echt fantastisch. Daar verkochten we 650 producten, maar hebben we vooral goed kunnen uitleggen hoe het werkt. We hebben meer dan 10.000 folders uitgedeeld.”

Nieuw. Rabo OmniKassa. De internetkassa van nu, het betaalsysteem van morgen. Kijk voor meer informatie op www.rabobank.nl/omnikassa Rabobank. Een bank met ideeën.

interview

vervolgens kunnen ze dan bedrijven voor je benaderen. In mijn geval deden ze dat laatste niet, schaamhaar lag blijkbaar iets te gevoelig. Ze hebben wel een contact aangedragen, daarmee ben ik nu aan het praten. Het is een partij die producten in duizenden winkels neerlegt. De deal is nog niet rond, maar ze willen wel graag. Zij zijn erop uit om producten in licentie uit te brengen, en ik wil mijn eigen merk bouwen. Omdat ze in zoveel winkels in de VS distribueren, willen ze de verpakking ook in Amerika laten maken, zodat ze goedkoper kunnen inkopen. Nu wordt er getest in een aantal winkels, waarbij er iemand bij het display staat en uitleg gee . Heel spannend.”

‘Ik ontwikkelde zelf scheermesjes. Dat doe ik wel even, dacht ik.’ Hoe krijg je je producten in de winkel? “Gewoon bellen. Dan heb je veel geluk als je een afspraak kunt krijgen; die winkels hebben zoveel macht. Er zijn er maar een paar, en je moet in die winkel echt een plek veroveren. Je moet ze ervan overtuigen dat ze per vierkante centimeter winkelruimte geld aan je kunnen verdienen. Als je er eenmaal bent, heb je een paar maanden de tijd om te bewijzen dat je product verkoopt, anders lig je er net zo snel weer naast. Nu is het vrij rustig, ik investeer bijna niets in marketing. Maar er blijkt behoefte aan het product, het wordt verkocht.

We liggen nog geen jaar in de winkels, eigenlijk begint het nu pas. Dio drogisterijen hee het opgenomen in het assortiment, dat zijn zo’n vij ig winkels. Nu komt DA erbij, en een paar kleinere ketens. Deze week heb ik met Etos gesproken.” En het buitenland? “Nu doe ik eerst Amerika. Ik wilde eerst België doen, maar dat is toch wel heel klein. Dan moet je heel veel energie stoppen in iets dat weinig gaat opleveren. Met hulp van de EVD ben ik daarom in de VS begonnen. Zij doen een marktscan, en

Hoe zien je dagen er nu uit? Mensen bellen en binnen zien te komen? “Nee, ik heb iemand voor de verkoop. Ik ben het bedrijf nu aan het klaarmaken voor de groeifase. We proberen de verpakking goedkoper te maken, en de website wordt helemaal internationaal gemaakt, dat moet ook een goed verkoopkanaal worden. Daarnaast bedenken we nu voorjaarsacties voor in de winkels, en zijn we folders aan het maken. Iemand is bezig met de marketing en pr voor het voorjaar. Ik heb ook een stagiair lopen die dingen doet. Ik kan niet wachten om er meer mensen bij te halen. Af en toe kan ik het geduld niet meer opbrengen.” Dus, wat let je? “Ik zit in een overgangsfase. Ik heb geld nodig om de groeifase te kunnen bekostigen, dus ik spreek met verschillende investeerders. Maar aan de andere kant, als de deal in Amerika valt, dan heb ik de investeerders niet meer nodig. Daar zit ik nu dus tussenin. Ik werk nu ook nog vanuit huis, niet echt ideaal. Ik hoop dat ik straks kan gaan knallen.”

TEKST SARA VAN GORP FOTOGRAFIE SHOREFAST FOUNDATION

De Fogo Islands Inn is een vĳfsterrenhotel met 29 kamers. Het is één van de projecten die het eiland vooruit moet helpen. Net als de Long Studio (inzet), een werkplek voor architecten en kunstenaars.

Ondernemen voor de gemeenschap De Canadese multimiljonaire Zita Cobb (53) besloot haar ondernemerservaring in te ze en om het noodlijdende eiland Fogo Island - haar geboortegrond nieuw leven in te blazen. Ze investeerde miljoenen en hee nog nooit zo hard gewerkt als nu. “Als je met iets nieuws begint, zijn er altijd critici.”

inspiratie

Wat was hét moment waarop je wist: ik moet terug om het noodlijdende Fogo Island te helpen? “Ik was in Mystic Seaport, een levend museum over Amerika’s relatie met de zee. Daar was ik tijdens een vierjarige zeilreis die ik maakte met vrienden, nadat ik als cfo was weggegaan bij glasvezelbedrijf JDS Uniphase. Het bizarre was dat ik, terwijl ik daar in dat museum stond, een telefoontje kreeg dat de burgemeester van mijn geboortedorp op Fogo Island overstuur was. Hij wilde dat ik iets deed aan het huis van mijn oom dat op instorten stond. Ik hing op en dacht: laat maar zi en, de natuur neemt het huis terug en dat is prima. Ik ga niet naar Fogo Island. Ik ben een reiziger en heb al een huis elders. Maar ik zag ook hoeveel er in dat Amerikaanse museum was gedaan om de herinnering en de traditie te bewaren, en alle wijsheid die daarin zit. Dat is heel waardevol. Ik overdacht het nog eens. Als ik, een Fogo-eilander met geld, zo’n traditioneel huis niet redt, wie doet het dan? Ik belde meteen terug: ‘Vertel de burgemeester dat ik het kom ﬁxen.’”

oude dingen, zoals de kabeljauwvisserij. Een plek waar meer mensen komen wonen en waar toeristen heen willen. We bouwen zes kunstenaarsateliers, ontworpen door hedendaagse architecten. Intussen zijn we bezig met de Fogo Islands Inn, een vijfsterren designhotel met 29 kamers, dat met veel liefde en aandacht ontworpen en gebouwd wordt. Het is tegelijkertijd een openbaar gebouw met een ﬁlmzaal, bibliotheek, ﬁtnessgelegenheid en restaurant. Begin 2013 is de grote opening. Daarbij hebben we voor eilanders een microkredietfonds van een miljoen dollar. Inmiddels hebben we 350.000 dollar uitgeleend, van 2.500 dollar per krediet, waarvan we twee leningen ook alweer volledig terugbetaald hebben gekregen. Ook zijn er particuliere initiatieven, zoals een aantal pensions en winkels. De afgelopen twee jaar zijn er meer bezoekers op het eiland geweest dan alle vierhonderd jaar ervoor.”

En zo veranderde je binnen een half uur compleet van gedachten.

Waren er eilanders waren die dachten: we willen geen veranderingen, geen toeristen, geen hippe architecten?

“Precies. Het is raar: stel dat ik niet op die plek was geweest toen ik dat telefoontje kreeg, dan was het misschien compleet anders gelopen. Het was de eerste van een aantal keerpunten waardoor ik nu op Fogo Island woon, voor altijd, denk ik. Met mijn oudste en jongste broer heb ik een stichting opgericht waarmee we van Fogo Island een plek maken waar we nieuwe wegen vinden voor

“Als je met iets nieuws begint, zijn er altijd critici. Helemaal aan het begin dacht waarschijnlijk zo’n tien procent: ‘Wauw, dit is geweldig.’ En ook tien procent: ‘O nee, dit is verschrikkelijk.’ De rest wist van niks of kon het niks schelen. Toen in de afgelopen jaren de studio’s werden gebouwd, de toeristen ons vonden en het eiland meer tot leven kwam, begonnen mensen het te begrijpen.

Altijd bezig met de volgende stap. (Frank Barendse, manager van Ali B)

Altijd samen met T-Mobile Zakelijk. Frank Barendse is van alle markten thuis. Dat is ook wel nodig, als manager van Ali B. Zijn werkzaamheden lopen uiteen van boekingen en financiële zaken, tot het bedenken van de AliB-stick. Een usb-stick waarop het nieuwste oeuvre van Ali B wereldkundig gemaakt wordt. Frank is iemand die vindt dat het altijd nòg beter, leuker en origineler kan. Met als gevolg dat hij elke week minimaal 25 uur onderweg is, 40 uur online, en 15 uur aan de telefoon hangt. Liefst tegelijk. Op dat vlak helpen we hem daarom een handje. Bijvoorbeeld met Flex Bedrijfsbundel. Een nieuw abonnement waarmee we de belbundels van Frank en zijn collega’s kunnen koppelen. Op die manier zorgen wij ervoor dat de belminuten altijd dáár terecht komen waar ze nodig zijn. En zo kan Frank zich gewoon bezig houden met zijn nieuwe plannen, in plaats van zijn telefoonrekening. Meer weten over Frank, en de manier waarop hij als ondernemer succesvol blijft? Volg hem op t-mobile.nl/ondernemen

inspiratie De Tower Studio en de Squish Studio zĳn opvallende bouwwerken in de natuur van Fogo Island. De werkplekken zĳn opgezet met microkredieten van de Shorefast Foundation.

Als je vier jaar geleden aan een Fogo-eilander had gevraagd wat hedendaagse architectuur was, hadden ze geen ﬂauw idee gehad. Van de enthousiastelingen werken nu heel veel mensen mee. En die tien procent die het niks vond, die vindt het waarschijnlijk nog steeds niks, al die veranderingen.”

Eigenlijk hoef je nooit meer te werken, omdat je voor miljoenen aan opties verzilverde na je vertrek bij JDS. “Toen ik stopte bij JDS wist ik dat ik nog niet klaar was met werken. Voor deze stichting bikkel ik harder dan ooit: zeven dagen per week, tien uur per dag. Omdat er veel van a angt. Ik wil dat het lukt. Voor de gemeenschap, voor mezelf, voor mijn ouders en voor welke andere gemeenschap in de wereld dan ook die kijkt wat we hier op Fogo Island doen.”

gen: waarom doe ik dit, misschien maak ik het alleen maar erger, wat weet ik er nou van? Maar ook al werk ik nu met mijn eigen mensen, ik blijf mezelf en mijn plannen kritisch bevragen. Niets is makkelijk.”

Wanneer is je doel bereikt? “Als er meer inschrijvingen komen op scholen. De afgelopen jaren hadden we een leegloop. In 2006 waren er nog 2.700 bewoners, maar met de nieuwste scha ingen van 2011 lijkt het erop dat we elf procent verloren hebben. Veel mensen die zich aanmelden voor werk bij de Fogo Islands Inn zijn vroeger vertrokken en zien een kans om naar huis te komen. Gister nog had ik een sollicitatiegesprek met een jonge vrouw. Zij en haar man komen oorspronkelijk van hier en ze hebben een klein kind. Ik dacht: als zij terugkomen, zijn het er drie in één klap. En misschien krijgen ze wel meer kinderen!”

Dus, je neemt haar aan? (Lachend) “Ja, dat ga ik doen. Zo bouw je een gemeenschap.”

Heb je twijfels gehad omdat je ook grote beslissingen voor de eilanders nam? “Nee, dit zijn mijn eigen mensen en ik heb gerespecteerde eilanders in mijn bestuur. Als ik dit in een mij onbekende cultuur had gedaan, was het een ander verhaal geweest. Toen ik na mijn vertrek bij JDS in Rwanda een ﬁlantropisch project opze e waarmee ik radio’s distribueerde, kwelde ik mezelf continu met vra-

Pinc13

gres Pinc. i 2012 op inspiratiecon Zita Cobb spreekt 22 me ers, en andere topondernem Wil je ook leren van Cobb ? ten ies irs en art wetenschappers, visiona inc.nl w.p ww via aan Meld je dan

TEKST KARIN HUSSLAGE

GROEISTRATEGIE Groeien is fantastisch, maar het is vaak een lastig proces. Je dient alle face en onder controle te krijgen en de juiste strategische keuzes te maken. Dit jaar belichten we in elke editie van Sprout de beste groeitips, samen met groei-expert Annegien Blokpoel.

deel 3. Financiering van groei

usinessplannen zijn een must voor ondernemers, vindt Annegien Blokpoel, maar ze worden in de praktijk niet vaak gemaakt. PerspeXo deed eerder dit jaar onderzoek onder veertig ondernemers van groeibedrijven. Wat bleek: op een enkeling na had niemand een businessplan. “Ze hadden vaak wel een businessplan gemaakt bij de start of voor een banklening, maar daarna zi en de plannen alleen in hun hoofd”, aldus Blokpoel. “Een businessplan uitwerken in een spreadsheet of op papier kost tijd, en het afmaken van projecten of binnenhalen van nieuwe klanten vinden de meesten belangrijker.” Blokpoel raadt ondernemers van jonge bedrijven wel sterk aan om één keer per jaar een budget met liquiditeitsoverzicht te maken; bij snelle groei het liefst elke drie maanden. “Alleen een winst- en verliesrekening is niet genoeg, want daarop kun je niet aflezen waar het fout kan gaan in de komende tijd”, zegt ze. “Een liquiditeitsprognose helpt je om de pijn van een dip in je cashflow te voelen. Dan kun je op tijd maatregelen treffen.”

Betalingsgedrag

Groeiplan

In een liquiditeitsprognose breng je de ontvangsten en betalingen van je bedrijf in kaart voor de komende maanden: wanneer maak je welke kosten en wanneer betalen je debiteuren? Daarmee kom je erachter waar je geld voor nodig hebt, hoeveel en wanneer. Als je een gevestigd bedrijf bent, kun je je klanten en hun betalingsgedrag voor langere tijd inscha en. Ben je een jong bedrijf of ga je een nieuwe markt in, dan kun je meestal maar een paar maanden vooruit kijken. Ook dan hee het nut. “Misschien ben je heel blij met een klus voor een grote, nieuwe klant, maar de Shells van deze wereld betalen pas na negentig dagen. Dus als je die grote klus aanneemt, gaat je omzet de eerste drie maanden omhoog, maar de cash komt pas tussen maand drie en zes binnen, terwijl je misschien al wel een nieuwe medewerker aan moet nemen om het project te draaien. Dat gat tussen moet je intussen kunnen vullen”, legt Blokpoel uit. “In de prognose kun je tot op de maand precies inzichtelijk maken wanneer je dan het beste een nieuwe medewerker kunt aannemen.” Ze waarschuwt ondernemers dat ze dit soort situaties niet moeten zien als tijdelijke overbruggingsperiode. “Dat kun je één keer zeggen, maar zo lang als je bedrijf snel groeit, blijf je dit soort problemen tegenkomen. Tegen de tijd dat je de ene lastige fase voorbij bent, dient de volgende zich alweer aan.”

De grote vraag bij je liquiditeitsprognose is: heb je voldoende geld voor al je plannen de komende maanden? Zo niet: kun je dat opvangen met eigen spaargeld of moet je kapitaal ophalen bij een bank of investeerder? Ga je geld ophalen, vraag dan altijd meer dan je nodig denkt te hebben, raadt Blokpoel aan. “Je hebt altijd tegenvallers: een medewerker die ziek wordt, een server die uitvalt, een klant die omvalt of een project dat langer duurt.” Om geld van de bank en aandeelhouders te krijgen, moet je een businessplan gaan opstellen. “Daarin beschrijf je de markt, je product of dienst, het onderscheidende karakter daarvan, de prijzen, het concurrerende aanbod, hoe je organisatie eruit ziet en een drie- tot vij arenbudget. Je kunt een liquiditeitsprognose opnemen voor potentiële ﬁnanciers, maar het hoe niet”, zegt Blokpoel. “Als je bedrijf al een tijd bestaat, kun je in je groeiplan beschrijven welke klanten je hebt en hoe je daaraan meer denkt te gaan verdienen. Ga je nieuwe producten aanbieden of aan je bestaande klanten meer verkopen? Hoe is je organisatie daarvoor ingericht?”

dossier Annegien Blokpoel is negen jaar ondernemer en directeur van strategisch adviesbureau PerspeXo. Ze ondersteunt directies en dga’s bĳ het vergroten van de winst en waarde van hun bedrĳf, traint bedrĳven en business schools en is huisstrateeg van diverse ondernemers. Ook schreef ze de bestseller Maak je bedrĳf meer waard.

Goedkoop geld

Presentatie

Verwachtingen

Blokpoel raadt ondernemers met een ﬁnancieringsbehoe e aan om altijd eerst bij de bank te proberen geld op te halen, omdat dat het goedkoopst is. Je businessplan moet je aanpassen op je doel: gaat het naar een bank of investeerder? “De bank wil zien dat je het geleende geld en de rente gaat terugbetalen, dan moet je plan conservatiever zijn. Leg daarbij de nadruk op betrouwbaarheid en hoe je het geld gaat terugbetalen. Schrijf dan niet op dat je vijf dingen tegelijk wilt opze en. Noem er één waarop je je nu richt, en noem verder alleen dat je later gaat uitbreiden. De bank wil zijn geld het liefst uitlenen aan een verantwoordelijke directeur met een doordacht plan”, beschrij Blokpoel. “Investeerders willen juist snel veel geld verdienen en zijn bereid meer risico te lopen. Voor hen schrijf je op wat je dit jaar doet en welke nieuwe dingen je daar volgend jaar en het jaar daarna bij gaat doen. Daarin laat je de toekomstpotentie zien van je bedrijf, de waarde die je gaat creëren.”

Aan wie je je businessplan ook gaat presenteren; belangrijk is dat je vertrouwen in jezelf en je bedrijf uitstraalt. “Laat ambitie zien, dat je echt wat wilt bereiken. Banken en investeerders willen iemand zien die de plannen gaat waar maken”, zegt Blokpoel. “Wees daarnaast goed voorbereid voor je presentatie, met name bij een investeerder. Die wil weten hoe je bo lenecks gaat opvangen en zal je vervelende vragen stellen om erachter te komen hoe robuust je businessmodel is. Hij gaat je scenario’s voorleggen: stel dat dit gebeurt, stel dat dat gebeurt, wat doe je dan? Oefen daar van tevoren op: wat wil de ander weten? Daarnaast is een investeerder op zoek naar een ondernemer die de kar gaat trekken. Je team is daarbij heel belangrijk; heb je een gat in de organisatie, beschrijf dan hoe je dat gaat opvullen.”

Ook al ben je niet bezig met ophalen van ﬁnanciering, dan is een businessplan nog steeds heel waardevol, meent Blokpoel. “Het is een goede oefening voor jezelf om vooruit te denken, risico’s te minimaliseren en de maximale potentie uit je bedrijf te halen. Daarnaast is het een handige tool voor het toetsen van verwachtingen als je met meerdere compagnons bent. Dan moet je af en toe kijken of je hetzelfde denkt over de toekomst van het bedrijf. Als je allebei zegt: we willen omzetgroei, maar de één wil dat met veertig klanten bereiken en de ander met tachtig, dan maakt dat nogal een verschil qua organisatie en investeringen”, legt ze uit. “In een businessplan maak je bovendien keuzes concreet. Wil je vier nieuwe landen en drie nieuwe producten gaan doen, dan besluit je gezamenlijk wat je als eerst oppakt. Ze hebben stuk voor stuk tijd een aandacht nodig.”

Stel je vra ag!

Heb jĳ een vr

aag over de ﬁnanciering van groei? M ail die naar redactie@sp rout.nl o.v.v. ‘groei’

Annegien Blokpoel antwoordt op sprout.nl/groei

TEKST ANNE-MARIE VAN OMMEN FOTOGRAFIE SEBASTIAAN WESTERWEEL

John Huiberts (42) IGM Resins Wat uv-lakken en -inkten Sinds november 1999 Personeel IGM Resins: 180 man, joint venture China: 820 man Omzet IGM Resins 2011: 100 miljoen euro, joint venture China (47,5% aandeel): 75 miljoen dollar Ambitie “De beste, meest creatieve en sterkste zĳn”

hoe ik

HOE IK bĳ toeval een gat in de markt vond Wie denkt dat de chemiesector alleen voor grote, sterke wereldspelers is, zit ernaast. Er is ruimte voor kleine nichebedrĳven: snel, ﬂexibel, gefocust. John Huiberts (42), niet-chemicus, ontdekte per toeval een gat in de chemiemarkt. Met IGM Resins schoof hĳ aan bĳ alle grote spelers. Niet zonder succes; de komende drie jaar wil hĳ zĳn omzet van 100 miljoen verdubbelen.

In januari 1999 ging ik bij een klein chemisch handelsbedrijf werken. De jaren ervoor had ik met de eigenaar van Ranger Consultants een detacheringsbedrijf in het hogeren middenkader opgezet, Ranger Interim Management. Dat was destijds een logisch vervolg op mijn werk als intercedent bij Randstad. Ik heb er veel geleerd en pre ig gewerkt in een klein team. Maar eigenlijk vond ik de dienstverlening niet zo spannend. Ik wilde de handel in, iets tastbaars maken. Eenmaal begonnen concludeerde ik bovendien dat de filosofie van het bedrijf niet helemaal aansloot bij mijn verwachtingen. Eén product trok echter mijn aandacht: benzophenone. Dit product werd verkocht aan de reuk- en smaakstoffenindustrie. Via het netwerk kwam ik in contact met een chemisch consultant, die mij uitlegde dat dat product ook werd gebruikt voor uv-inkten en uv-lakken. Dat triggerde mij. Aan de hand van een aantal gesprekken met die man bouwde ik aan een case. Ik was dertig. Ik kon niet meer terug naar Ranger en dat wilde ik ook niet. De drive om voor mezelf te beginnen, werd alleen maar groter door wat ik hoorde over de uv-markt. Dus na die gesprekken ben ik potentiële klanten gaan bezoeken, zoals

Akzo Nobel, DSM en Sun Chemical, de grootste inktproducent ter wereld. Ik belde ze op, zei dat ik een nieuw bedrijf in de uv was en kreeg een afspraak. Tegelijkertijd ben ik naar China gereisd om in contact te komen met mogelijke producenten en leveranciers. Aan de hand van al die gesprekken heb ik de hele wereldmarkt van uv-lakken en -inkten in kaart gebracht. Het is een nichemarkt binnen de inktindustrie, maar met een jaaromzet van drie miljard euro en een groei van jaarlijks tien procent was het een aantrekkelijke markt voor een starter. De voordelen van de lakken en inkten zijn onder meer dat ze milieuvriendelijk zijn en snel drogen onder uv-licht. Dat verhoogt de productiecapaciteit enorm. Stel je voor: normale lakken en inkten zijn pas gedroogd na uren, terwijl een uvlak of -inkt al na een paar seconden onder uv-licht droog is. Benzophenone kent legio toepassingen. Zo zit het op bijna alle verpakkingen in de supermarkt, cd’s, dvd’s, mobiele telefoons, laptops en meubels van bijvoorbeeld Ikea. Daarnaast wordt het gebruikt in de automotorindustrie, op dure glossy bladen, plastics, enzovoorts. Aan potentiële klanten vroeg ik of er behoe e was aan een nieuwe aanbieder van uv-grondstoﬀen. Als feedback kreeg

ik terug dat benzophenone al door zoveel bedrijven werd aanboden. Als ik echt iets wilde bereiken, dan moest ik dit of dat doen. Zo heb ik veel veldwerk verricht en heel bewust de positionering van IGM Resins uitgewerkt. Daarbij ontbrak natuurlijk de technische, o ewel chemische kennis, maar ik ben overtuigd dat het empatisch vermogen veel belangrijker is. Ik heb nog nooit een klant het gevoel gegeven dat ik er geen bal verstand van heb. Ik heb meetings gehad waarbij mensen in wi e jassen op mij zaten te wachten in het lab en dat ik dacht: ‘hoe ga ik me hieruit redden?’ Maar door de juiste vragen te stellen en hen op een gegeven moment zoveel te laten zeggen dat ik daarin kan meepraten, kom ik er uit. Zo vormde ik mijn idee. Op deze markt, die je wel wereldwijd móet benaderen, zie je twee type spelers. Enerzijds de chemische producenten; grote, sterke, vaak logge bedrijven. Anderzijds zijn er de distributeurs. Ik wilde op die scheidslijn gaan zi en en de strengths van beide partijen benu en. Ik ben bewust begonnen als agressieve distributeur. Daarbij had ik de steun van een aantal producenten in China. Hun producten - uv-grondstoﬀen - bracht ik onder eigen label op de markt. Dat bouwde ik uit, maar wel met één doel: ik wilde ook een technische speler worden. Eerst zorgde ik dat mijn omzet groeide en daarmee mijn aandeel. In 2004 kwam de volgende stap: ik kocht een gepatenteerde technologie van een grote speler waarmee ik de technologie in handen kreeg voor een nieuwe generatie Photo Initiators (een belangrijke grondstof in het drogingproces van uv-lakken en -inkten, red.). Een sublicentie gaf ik door aan een van mijn partners, een producent in China. Zij gingen voor mij produceren en IGM Resins zou het gaan vermarkten. Vanaf dat moment kon ik bij klanten aangeven dat wij die technologie hadden en in China nieuwe producten ontwikkelden die wij konden aanbieden. In 2006 kocht ik vervolgens voor vij ien miljoen dollar 47,5 procent van de aandelen van een producent in China. Dat was eigenlijk een te grote investering. Strategisch

De golﬂengte van uv-straling ligt tussen de

100 en 400 nanometer 46

zat het verhaal goed in elkaar, maar ik deed het veelal met geld van de bank. Zo had ik ineens veel meer verplichtingen. Bovendien consolideerden wij die investering niet in de balans. Het was dus noodzakelijk dat IGM Resins nóg groter werd. Ik moest de terugverdiencapaciteit uitbouwen. Ook daarbij werkte ik conceptueel. Elke markt kent namelijk hetzelfde spanningsveld: de klant wil de hoogste kwaliteit tegen de laagste prijs met het beste van de derde variabele. Bij uv-lakken en -inkten is die variabele de droogsnelheid. Die drie gaan nooit helemaal samen. Maar met deze driehoek voor ogen kun je elke klant uit de tent lokken door daarover vragen te stellen. Merk ik dat de klant een uv-lak wil die sneller droogt, dan geef ik aan dat hij zijn formulatie moet aanpassen, bijvoorbeeld met een andere Photo Initiator. Ik kan die aanbieden. Wil de klant een lak die wat minder kost, dan kan hij het dure product van de concurrent vervangen door het goedkopere van ons. Deze klant-formulatie-benadering was nieuw in de markt. De producenten waren altijd heel productgeoriënteerd geweest. Doordat ik me echter specialiseerde op één segment - de uv-lakken en -inkten - kon ik me heel sterk richten op wat de klant wilde. Dat sloeg aan in de markt. Tegelijkertijd investeerde ik in lokale vestigingen. Om de klant zo goed mogelijk te bedienen, wilde ik in alle landen waar wij zaten lokaal aanwezig zijn. In 2003 opende ik daarom IGM Resins Hongkong, en later ook Engeland, Amerika, Brazilië, Spanje en Shanghai. Tegenwoordig hebben wij vestigingen in vrijwel alle werelddelen, behalve in Afrika en de Oostbloklanden. Daar is slechts een kleine uv-markt. Daarmee werd ik a ankelijker van anderen. De vent maakt de tent. Natuurlijk heb ik daarbij wel eens de verkeerde mensen aangenomen. Ik heb soms mensen die net onder of naast mij opereerden, te snel te veel vertrouwen gegeven. Dat zijn missers geweest. Deels is het inherent aan de groei van het bedrijf. In dat opzicht vergelijk ik ons altijd met een voetbalclub die elk jaar promoveert. Dan moet je zorgen dat je de spelers op het veld ook doorselecteert, want sommige spelers hebben in de derde klasse hun

uv-lak en -inkt droogt onder een uv-lamp in

enkele seconden

uv-lak wordt onder andere gebruikt op de meubels van

Ikea

hoe ik

‘Empatisch vermogen is belangrĳker dan technische kennis’ De strategie is gelukt. In 2010 hebben wij de uv-tak van het Amerikaanse Cognis overgenomen, waarmee onze organisatie qua operatie verdriedubbelde en de omzet verdubbelde. Maar we zijn nog maar op de hel . Met de overname kunnen wij namelijk niet langer alleen de ‘boter’, maar ook de ‘boterhammen’ verkopen (in dit geval de harsen voor uvlakken en -inkten, red.). Het doel is nu dat alle klanten die al de ‘boter’ bij ons kochten, nu ook de ‘boterhammen’ bij ons gaan halen. Zo wil ik de capaciteit van onze fabrieken in Amerika opvoeren. En ik ben bezig in China een nieuwe fabriek op te ze en.

plafond bereikt en kunnen in de tweede klasse niet meer mee. Andere spelers kunnen zich aan de hand van het hogere niveau doorontwikkelen. Het is dan de kunst om de juiste mensen op de juiste functie te plaatsen; iets wat niet altijd makkelijk is. Daarbij heb ik snel de neiging te denken dat het fanatisme dat ik zelf heb, automatisch ook bij een ander aanwezig is. Dat is niet zo. Dat is geen diskwaliﬁcatie, maar ik mag het gewoon niet als maatstaf hanteren.

IGM Resins staat nu goed op de kaart. Als ik in Australië of Nieuw-Zeeland ben, hoef ik niet meer uit te leggen wat het bedrijf is. Maar ik ben nog niet klaar. Ik ben niet getrouwd met de chemie en misschien zit ik over tien jaar wel ergens anders, maar de eerste zes, zeven jaar zit ik hier. Het is toch een beetje mijn kindje. Ondertussen denk ik wel mee in nieuw op te richten bedrijven. Ook dan benader ik het heel top-down en altijd in concepten. Dat betekent dat je in eerste instantie niet in details moet blijven hangen. Mensen zijn soms druk bezig in een bos, maar weten niet meer in welk bos ze lopen. Kijk eerst naar je umfeld. Hoe ziet de markt eruit? Wat zijn de mogelijkheden? Kies vervolgens voor een duidelijke positionering en heb vertrouwen in jezelf.

uv-straling is

in 1801

ontdekt door Johann Wilhelm Ri er

IMG Resins is sinds 2010 hoofdsponsor van voetbalclub

WSC Waalwijk

IMG Resins is actief in

10 landen, waaronder Taiwan, Brazilië en de VS

ik & sprout Hank van Hasselt (61), informal investor

VINCENT VAN DEN HOOGEN

Ik lees Sprout om nieuwe bedrijven te spo en om in te investeren

Hank hee een abonnement, wil jij dat ook? Ga naar sprout.nl/ik-en-sprout 48

RENS DE JONG

Loonslaaf wordt ondernemer +LM QHHPW QD MDUHQ YDVWH GLHQVW ELM %15 HHQ GUDVWLVFK EHVOXLW 2P RQGHUQHPHUV QRJ EHWHU WH EHJULMSHQ PRHVW KLM HUDDQ JHORYHQ 5HQV GH -RQJ QHHPW RQWVODJ DOV DGMXQFW KRRIGUHGDFWHXU HQ NLHVW YRRU KHW RQGHUQHPHUVFKDS (Q QX OXQFKW KLM HONH ZHUNGDJ PHW DQGHUH RQGHUQHPHQGH PHQVHQ 0HW ]LMQ GRRUGULQJHQGH YUDJHQ KDDOW KLM KHW EHVWH ELM ]LMQ WDIHOJHQRWHQ QDDU ERYHQ 6FKXLI DDQ HQ GRH RRN ]DNHQ PHW 5HQV GH -RQJ BNR ZAKENDOEN MET... Elke werkdag van 12:30 tot 14:00

column Richard Branson Virgin-oprichter en avonturier Richard Branson schrij exclusief voor Sprout; zijn columns vind je hier en op Sprout.nl.

Dood aan de stropdas Tijdens een wandeling in Londen kwam ik langs een rij die verschillende klimaten waar ik kom. Een das zal ik schoolkinderen, lopend in hun schooluniform. Niets bijalleen dragen bij ultraformele gelegenheden, zoals een zonders, op één ding na dat me aan het lachen maakte: diner op het Wi e Huis. Pakken en dassen in een kanhun identieke dassen. Of beter gezegd, wat er nog van toor vormen een uniform, maar dan wel in een arena over was. Meer dan de hel van de kinderen had ‘m afwaar ze geen doel meer hebben. Ooit lieten ze zien dat de drager in staat was om de dure stof te kopen en eergeknipt, drie of vier centimeter onder de knoop. Geïntrigeerd vroeg ik hun leraar wat er gebeurd is met vol te dragen. Nu, in een geïndividualiseerde internetculde dassen. Hij grinnikte en zei: “Nou, de kinderen hebben tuur, spreken je prestaties voor zich. De stropdas is een een hekel aan die das, maar het anachronisme. Vroeger was ik schoolreglement zegt dat die verdie ene man in de kamer met een plicht is. Maar wat de regels niet onbedekte hals, die daar heel aangeven, is hoe lang die moet zel ewust over was (en dat was zijn. Knip-knip dus.” Waarom heb ik meestal niet). Tegenwoordig ik dat vroeger niet bedacht? ben ik blij om te zien dat de man Mijn oog viel erop omdat we net met de das juist degene is die uit de overname van de Northern de toon valt. Rockbank hebben afgerond. LangDe grootste doorbraak in de zaam verandert die bank in Virgin geleidelijke ondergang van de pak-en-das-dresscode kwam Money. En in een bank kun je bezoekers het beste afschrikken met verrassend genoeg vanuit de poeen accountmanager in driedelig litiek. Tony Blair was een van de grijs en een das achter een mahoeerste Britse premiers - Maggie niehouten bureau. Daarom vorThatcher uitgezonderd - die in men we de banken om. het openbaar verscheen zonder ‘Tegenwoordig val je uit de Allereerst hebben we de traditide ‘juiste’ nekdracht. Nu loopt toon als je een das draagt’ onele desk vervangen door inforpresident Obama bijna de hel mele zitjes. Ook de formele klevan de tijd rond zonder das. ding zou een belemmering voor klanten kunnen zijn, Ik ben er trots op dat ik heb meegeholpen om de spelredachten we. Onze nieuwste Virgin-medewerkers kregen gels te veranderen. Dassen dragen is gewoon dom. Het dus te horen dat de das thuis mocht blijven. beste argument dat mensen aandragen om wél een das Dit past bij me - ik had altijd al een hekel aan stropdaste dragen is: “het wordt van me verwacht” of “alle andesen, misschien omdat ik nooit het punt ervan heb gezien. ren doen het ook.” Ze zijn ongemakkelijk en hebben geen nut. Ik heb gelukDat de zakelijke cultuur veranderd is, merk ik als menkig altijd voor mezelf gewerkt en ben dus nooit slachtsen aan me vragen of ze ook hun das kunnen afdoen voor oﬀer geweest van de corporate dresscode. Een trui en een meeting met mij. Ze hadden blijkbaar niet gedacht corduroy broek, dat was jarenlang mijn zakelijke kleding. dat ze een deal konden maken zonder das. Waarom droeIemand grapte ooit: “De dag waarop Richard in pak en gen ze die das eigenlijk? Uit naam van alle onderdrukte stropdas de bank binnenstapt, dan weet je dat we écht dasdragers in de wereld roep ik alle despootbedrijven die in de problemen zi en”. hun mannelijke werknemers nog steeds dwingen een De laatste tijd draag ik vaak een jasje, best handig in al strop te dragen: think again. 50

Roos is 2

...en dat viert ze tot in de late uurtjes

Roos Lenferink Graﬁsch ondernemer

Ook elk jaar zorgeloos je ondernemersverjaardag vieren? Dat kan, want De Goudse biedt verzekeringen én inspirerende extra’s voor ondernemers van alle leeftijden. Kijk maar op www.goudse.nl

De Goudse Verzekeringen helpt ondernemers verder.