Alles over Geschiedenis 42

Alles over Geschiedenis 42

TWEEDE WERELDOORLOG-SERIE: DE RAZZIA VAN ROTTERDAM

MYSTERIES VAN DE VEENLIJKEN De moerassen geven hun geheimen prijs

15

KERSTMIS DOOR DE EEUWEN HEEN

DOLDWAZE MOORDCOMPLOTTEN

Eleonora van Aquitanië

DE HERONTDEKTE SCHATTEN VAN POMPEÏ Eleonora van an Aquitanië Aq Aqu ë

€ 6,49

GAMAL ABDEL NASSER: HELD OF SCHURK?

HISTORISCHE BORDSPELLEN

DE OPKOMST VAN HET NAOORLOGSE JAPAN

AP

www.allesovergeschiedenis.com

Hoe een rebelse vrouw haar invloed op het Middeleeuwse Europa liet gelden WAT WAREN DE MAORI-OORLOGEN?

Nr. 042

INHOUD

Alles over Geschiedenis 42

FEATURES 34 Eleonora van Aquitainië

De koningin die meeging op kruistocht en haar invloed liet gelden op het Middeleeuwse Europa.

44 Pompeï herontdekt

Dankzij de opgravingen wordt er nog steeds geschiedenis geschreven in Pompeï.

56 15 doldwaze moordcomplotten

Soms weet zelfs het meest waanzinnige plan doel te treffen.

66 Neo-Tokio

Na de verwoesting van WO II werd Japan een voorloper op techgebied.

78 Het geheim van het veenlijk

De moerassen geven hun geheimen uit de IJzertijd prijs.

34

ELEONORA VAN AQUITANIË

DE TWEEDE WERELDOORLOG 85 De razzia van Rotterdam

De grootste klopjacht die het Duitse regime ooit heeft gehouden.

18 Kerstmis 20 Tijdlijn

THEMA

Kerstmis door de jaren heen.

DE TWEEDE WERELDOORLOG DE RAZZIA VAN ROTTERDAM

22 Hall of Fame

Moderne kerstmishelden.

24 5 opmerkelijke feiten over …

Het kerstbestand van 1914.

25 In vol ornaat

Een Victoriaanse postbezorger.

26 Onder de loep

Aanschuiven bij een Tudor-feestmaal.

28 Doe-het-zelf

Saturnaliën vieren.

30 In de schoenen van ...

Een WWII-soldaat tijdens kerstavond.

4

85

ELK NUMMER 06 Geschiedenis in beeld

De indrukwekkendste beelden bij historische gebeurtenissen.

12 Nieuws

Historische nieuwtjes, feitjes en weetjes.

14 Wonderlijke weetjes Lees over de vreemdste feiten, verhalen en uitvindingen aller tijden.

16 Media

Meer lezen en films kijken? Probeer deze nieuwe publicaties.

17 Agenda

De interessantste exposities van dit moment.

78 VEENLIJKGEHEIMEN

66 NEO-TOKIO

42 Kroegweetjes De Maori-oorlogen.

52 Helden & schurken Gamal Abdel Nasser.

64 Door de eeuwen heen Bordspellen.

72 Grootste veldslagen

De Slag bij Montgisard van 1177.

83 Puzzel

Win mooie prijzen.

84 Zo maak je …

Koninklijke mincepie.

95 Colofon 96 Historie vs. Hollywood The 13th Warrior.

44 POMPEÏ HERONTDEKT

98 Colofon

Puzzel & win

83 Wil je nog meer

56 15 DOLDWAZE MOORDCOMPLOTTEN

GAMAL ABDEL NASSER 52

Bekijk het aanbod op pagina 98

In de schoenen van

EEN WO II-SOLDAAT TIJDENS KERSTAVOND

HET KERSTGEVOEL TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG, WERELDWIJD, 1939 - 1945 Voor sommige soldaten was de eerste kerstdag wederom een dag van verschrikkingen en bloedvergieten, maar voor anderen was het een korte maar welkome afleiding van de gruwelen van de oorlog. De Tweede Wereldoorlog duurde zes jaar en dus ook zes kerstperiodes. Tijdens dit wereldwijde conflict, waarin de geal­ lieerden vochten tegen de asmogendheden, vulden veel mili­ tairen de kerstdagen met tradities die hen aan thuis deden denken. Dit hielp om de kerstvreugde te verspreiden onder hun kameraden tijdens deze speciale dagen.

BEZOEK EEN KERSTNACHTDIENST

Christelijke soldaten probeerden om tijdens de kerstdagen naar een kerstdienst te gaan. Meestal was dit de middernachtsmis, die net voor middernacht tijdens kerstavond werd gehouden.

Zelfs sommige krijgsgevangenen mochten een dienst bezoeken. De viering moest het wel zonder het luiden van de bel doen, want dat geluid kon ook een aanval of invasie betekenen.

VERSIER EEN BOOM

Tijdens de kerstdagen hadden veel militairen hun kamp feestelijk versierd. Ze hadden echter maar weinig materiaal om dit te doen en daarom moesten ze vaak improviseren. Kerstbomen werden gemaakt van het gebladerte dat ze konden vinden en als versiering werden rantsoenblikken, folieverpakkingen, watten en sigarettenpakjes gebruikt.

EEN BEZOEKJE VAN DE KERSTMAN

Wereldoorlog Ook tijdens de Tweede en bezocht de werd Kerstmis gevierd kerstman de soldaten.

Om het kerstgevoel te verspreiden hadden sommige soldaten zich als de kerstman verkleed. De kostuums waren vaak erg geïmproviseerd en de slee bestond uit een vrachtwagen, maar het toverde wel een glimlach op het gezicht van de soldaten.

30

CADEAUS OPENEN

Ondanks de afstand en de enorme hoeveelheid post deden de postdiensten hun uiterste best om de cadeaus voor de soldaten te bezorgen. In Amerika werd geadviseerd om vóór 15 oktober de geschenken te versturen. Elk pakket was beperkt tot twee kilogram. Populaire cadeaus waren warme sokken, snoep en sigaretten.

Piloten van het No. 3 Squadron RAAF, op weg naar het postkantoor.

KLAAR VOOR DE STRIJD

Sinds de wapenstilstand van 1914 tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd het neerleggen van de wapens tijdens de kerstdagen door veel leidinggevenden verboden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten daarom alle soldaten tijdens de kerstvieringen altijd klaarstaan om uit te rukken wanneer dat nodig was.

EEN HEERLIJK KERSTMAAL

Veel traditionele kerstgerechten en ingrediënten waren gerantsoeneerd (zoals ham en suiker).

Andere gerechten waren erg duur (denk aan kalkoen). Toch kregen de soldaten een waar kerstmaal voorgeschoteld. Dit betekende wel dat kalkoen erg schaars was voor de mensen thuis.

Hierdoor moesten de thuisblijvers vaak kip of konijn eten tijdens de feestdagen.

KERSTLIEDJES ZINGEN

Het zingen van kerstliedjes was een geliefde traditie die de soldaten van thuis meebrachten.

Soms werden ook de nieuwste hits ten gehore gebracht. Vooral Bing Crosby’s ‘White Christmas’ en ‘I’ll Be Home For Christmas’ waren erg geliefd. De melancholie, nostalgie en de hoop­ volle boodschap van deze liedjes staken de troepen een hart onder de riem.

TIJD VOOR TONEEL

Om hun medesoldaten te vermaken voerden som­ mige soldaten een grappig toneelstukje op. Soms mochten zelfs de krijgsgevangenen een toneelstuk opvoeren voor hun medegevangenen, zodat ze even niet aan het gevangenisleven hoefden te denken. De gevangenisbewakers vonden het allemaal wel prima, want die geloofden dat de gevangen hierdoor niet zo snel zouden proberen om te ontsnappen.

Amerikaanse soldaten smullen tijdens een kerstmaal in Napels (Italië, 194 4).

31

De Slag bij Montgisard door Charles-Philippe Larivière toont Boudewijn IV die bevelen geeft vanuit zijn stoel.

GROOTSTE VELDSLAGEN

SLAG BIJ MONTGISARD

HEILIGE LAND, CENTRAAL-ISRAËL, 25 NOVEMBER 1177 72

I

n de Slag bij Montgisard versloeg het koninkrijk Jeruzalem onverwacht de Ajjoebiden onder leiding van Saladin. Het koninkrijk Jeruzalem was ver in de minderheid en vocht in de veronderstelling dat het zou worden verslagen. Hun overwinning maakte een eind aan de zegereeks van de islamitische generaal Saladin.

Er bestaan verschillende bronnen over de slag vanuit zowel christenelijk als islamitisch perspectief.

Eén ooggetuige was Willem van Tyrus, de biograaf van de koning van Jeruzalem. Ook zijn er Arabische bronnen die Saladin hebben geïnterviewd (Baha ad-Din ibn Shaddad en Imad ad-Din Zengi).

Het koninkrijk Jeruzalem, opgericht in 1099 na de Eerste Kruistocht, verkeerde altijd in een lastige positie. Het werd omgeven door islamitische vijanden en had een gebrek aan voorraden en ondersteuning van de christelijke bondgenoten, zowel in Europa als in het Byzantijnse Rijk. De opkomst van Saladin in Egypte en Syrië in de jaren 1170 was een bedreiging die niet kon worden genegeerd Saladin kwam aan de macht als vizier van de Fatimidische dynastie in Egypte. Vervolgens schaf-

Slag bij Montgisard

te hij in 1171 het kalifaat van de Fatimiden af en verving het door zijn eigen Ajjoebiden-dynastie.

Hij vocht in Syrië en nam Damascus, Hama en Homs in om zijn rijk uit te breiden.

Invasie Egypte via zee In 1174 werd de 14-jarige Boudewijn IV de nieuwe koning van Jeruzalem. Hij bleek lepra te hebben, dus dat was al een crisis op zich. De eerste twee jaar van zijn bewind regeerde hij via een regent, Raymond III van Tripoli, maar Boudewijn bewees al snel dat hij sterk, capabel en moedig was. Hij besloot in 1177 tot een invasie van Egypte via zee.

In juni leverde de Byzantijnse keizer Manuel I Komnenos galeien om vanuit Akko met een kruisvaardersmacht te vertrekken. Er werden troepen geleverd van het koninkrijk Jeruzalem, Tripoli en de religieuze Ordes van de Tempeliers en Sint-Jan. De graaf van Vlaanderen, Filips van de Elzas (de neef van Boudewijn), vertrok ook op kruistocht naar het Heilige Land. Hij arriveerde in augustus, maar weigerde onverwachts om mee te gaan naar Egypte. In plaats daarvan besloot Filips om deel te

nemen aan de expeditie van Raymond III van Tripoli om de islamitische bolwerken van Hama (ook wel Harim) in Noord-Syrië aan te vallen. De Orde van Sint-Jan, een flink aantal tempeliers en honderd ridders van Jeruzalem gingen met hen mee.

Hierdoor bleef het koninkrijk Jeruzalem met erg weinig troepen achter. Saladin hoorde van de expeditie en organiseerde direct zelf een invasie.

Willem van Tyrus schrijft in zijn ‘A history of deeds done beyond the sea’ dat Saladin zeer veel manschappen verzamelde en ze uitgebreid uitrustte met allerlei wapens. Met dit leger vertrok hij vanuit Egypte.

Deze summiere beschrijving werd later aangevuld door Willem, die vertelde dat hij na voorzichtig onderzoek (wat suggereert dat hij erbij was) ontdekte dat een cavalerie van 26.000 licht bewapende manschappen met bemande kamelen en lastdieren het territorium hadden betreden.

Circa 8000 daarvan waren goede soldaten die in hun eigen taal ‘toassin’ heetten; de andere 18.000 waren gewone ridders die bekend stonden als ‘carnagoles’. Zij vormden de ‘qaraghulāmīs’ (boog-

schutters te paard) en de ‘tawāshī‘ (de top van de professionele cavalerie).

De getallen zijn overigens slechts schattingen, want er elke strijder kon worden begeleid door wel 100 slaven, waarvan zeker een aantal heeft gevochten. Andere bronnen beweren dat er 12.000 cavaleristen in Saladins invasie vochten (een andere bron heeft het over 12.000 cavaleristen en 9000 Arabieren).

Willem schrijft ook dat duizend van de dapperste ridders fungeerden als bodyguard van Saladin.

Zij droegen allemaal gele zijde over hun borstplaten, de kleur die Saladin ook zelf droeg.

Saladin trok naar El Arish en liet zijn zware bagage daar. Zijn invasie zou snel zijn en hij wilde een nieuwe voorraad ter plekke bij elkaar plunderen. Op 18 november ging Saladin het gebied van het koninkrijk Jeruzalem binnen en hij trok snel verder naar het noorden, richting Gaza. Boudewijn had gehoord over Saladins invasie en verzamelde snel de strijdkrachten die waren achtergebleven.

Het waren manschappen van alle rangen en condities, in totaal niet meer dan 375. Dat is erg wei-

73

86

DE TWEEDE WERELDOORLOG

DE RAZZIA VAN ROTTERDAM

©Beeldbank WO2 - NIOD - Foto L.M.A. van der Werff

R

otterdam behoort tot de zwaarst getroffen Nederlandse steden van de Tweede Wereldoorlog. Nadat op 10 mei 1940 de eerste Duitse troepen in de grootste haven van Europa arriveren, wordt de stad een paar dagen later zwaar onder vuur genomen.

Op 14 mei laat het bombardement op Rotterdam een enorme ravage achter, waarbij in vijftien minuten vrijwel de gehele historische binnenstad wordt vernietigd. Hierbij komen naar schatting 900 mensen om het leven en raken 80 duizend inwoners dakloos. Het bombardement op Rotterdam betekent het begin van de bezetting van Nederland, een gebeurtenis die in het collectieve geheugen gegrift staat.

Een stuk minder bekend is dat de stad tegen het eind van de oorlog, met de aanvang van de hongerwinter, opnieuw onderworpen wordt aan een grootschalige actie van de Duitse bezetter. Deze voelt de hete adem van de Engelse bevrijders in zijn nek. De geallieerden winnen constant terrein, regelmatig met hulp van Nederlandse verzetsstrijders.

Er moet iets gedaan worden om de opmars van de Engelsen te bemoeilijken. De oplossing van het nationaalsocialistische regime: verwijder iedereen die in verzet zou kunnen komen uit de situatie. Een razzia wordt op touw gezet, Aktion Rosenstock. Alle mannen uit Rotterdam en Schiedam met een leeftijd van 17 tot en met 40 jaar zullen worden opgepakt en afgevoerd naar Duitsland. Als officiële reden wordt arbeidsinzet in Duitsland en omstreken gegeven, al lijkt dit vooral een dekmantel te zijn. De zwakke rechtervleugel van het Duitse front moet koste wat het kost beschermd worden.

De voorbereiding op de razzia

De voorbereidingen van Aktion Rosenstock vinden in het diepste geheim plaats. Alleen de hoogste officieren zijn op de hoogte, de

Duitse soldaten hebben nog geen flauw benul van wat zij precies in Rotterdam en omstreken komen doen. Zelfs de NSB-burgemeester Müller wordt pas op de vooravond van de actie op de hoogte gesteld. Een razzia werkt namelijk het beste als het doelwit hier niet van op de hoogte is. Als je immers weet dat je opgepakt gaat worden op een bepaalde datum, dan zorg je wel dat je ondergedoken en onvindbaar bent.

Enkele dagen voor 10 november komen de eerste Duitse troepen die de razzia moeten uitvoeren aan in Rotterdam. Zij stellen zich verdekt op en blijven veelal teruggetrokken op hun hoofdkwartieren, om geen argwaan op te wekken bij de bevolking. In de nacht van 9 op 10 november arriveren de laatste afdelingen. Alle toegangswegen worden afgezet en de verbindingen tussen Schiedam en Rotterdam geblokkeerd, terwijl de Maasbruggen en de Maastunnel afgesloten worden. De scheepsvaart is de dagen ervoor al stilgelegd.

Schiedam en de verschillende stadsdelen van Rotterdam worden opgesplitst in sectoren, om in twee dagen systematisch uitgekamd te worden. De in totaal 8 duizend Duitse manschappen stellen zich in alle stilte op. Op belangrijke punten worden mitrailleurs en kanonnen opgesteld. In de ochtend van 10 november, omstreeks half zeven, is alles gereed. Ontvluchten is onmogelijk. De bevolking zit gevangen in haar eigen stad.

Als makke schapen

Het verzetsblad Vrij Nederland kopt op 14 december 1944 met de woorden: “Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid”.

Duidelijke taal, met daaruit voortkomend op zich een logische vraagstelling. Want hoe kan het dat de Duitse bezetter met slechts 8

87

MAAK KENNIS MET MEER TIJDSCHRIFTEN

BESTEL SNEL & GEMAKKELIJK OP

WWW.FNL.NL